Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN (1876 – 1950) LÔØI NOÙI ÑAÀU B ... · 5 Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN (1876 – 1950) MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI chen theâm phaàn vaên

5

Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN(1876 – 1950)

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏCKHOA NGHI

[HAÙN VAÊN – DIEÃN NOÂM – PHIEÂN AÂM – CHUÙ GIAÛI]

Bieân soaïn: NGUYEÃN VAÊN THOA [GIAÛNG VIEÂN HAÙN NOÂM]

Hieäu ñính: NGUYEÃN MINH TIEÁN

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

LÔØI NOÙI ÑAÀU

Baét nguoàn saâu xa töø kinh Cöùu Baït Dieäm Khaåu Ñaø-la-ni do ñaïi sö Baát Khoâng phieân dòch vaø

truyeàn baù ôû Trung Quoác vaøo ñôøi Ñöôøng, pheùp cuùng thí thöïc coù muïc ñích ñem tình thöông bao la cöùu ñoä loaøi ngaï quyû lang thang khoå sôû giöõa choán u minh. Sang ñôøi Toáng, ñaïi sö Baát Ñoäng tham cöùu theâm caùc kinh ñieån Maät toâng khaùc, dieãn dòch thaønh pheùp Tieåu thí thöïc. Vì ñaïi sö tu taäp ôû nuùi Moâng Sôn (nay thuoäc huyeän Danh Sôn, tænh Töù Xuyeân) neân pheùp naøy ñöôïc goïi laø Tieåu Moâng Sôn vaø ñöôïc thöïc haønh haèng ngaøy nhö moät khoa nghi thieát yeáu cuûa Maät toâng. Qua caùc ñôøi Nguyeân, Minh, khoa nghi naøy daàn bieán ñoåi, pha troän vôùi nghi thöùc cuûa caùc toâng phaùi khaùc, chen theâm phaàn vaên thí thöïc, trieäu thænh vaøo phaàn trì chuù bieán thöïc, sieâu ñoä, theå hieän troïn veïn loøng töø bi voâ löôïng cuûa Phaät giaùo nhaèm cöùu ñoä moïi chuùng sinh coøn troâi noåi laïc loaøi tr ong Ba ñöôøng döõ.

Khoa nghi naøy truyeàn sang nöôùc ta ñaõ laâu ñôøi, thöôøng ñöôïc goïi laø nghi thöùc ñaêng ñaøn chaån teá, do caùc cao taêng laøm saùm chuû. Hieän coøn thaáy 2 baûn baèng chöõ Haùn in ñôøi Khaûi Ñònh: moät baûn taøng tröõ ôû chuøa Baùo Quoác (Hueá) vaø moät baûn coù phaàn dieãn Noâm cuûa Hoøa thöôïng Bích Lieân (in naêm 1922 taïi chuøa Vónh Khaùnh, Bình Ñònh). Baûn thöù hai coù noäi dung phong phuù hôn baûn ñaàu. Baûn ñaàu ñaõ ñöôïc phieân dòch vaø phaùt haønh, tuy nhieân vaãn coøn ñoâi choã sai soùt. Baûn sau chöa ñöôïc phieân aâm coâng boá.

6

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI

7

Hoøa thöôïng Bích Lieân laø moät vò cao taêng uyeân thaâm Nho hoïc, coù coâng lôùn trong phong traøo chaán höng Phaät giaùo nöôùc nhaø vaøo ñaàu theá kyû 20. Ngaøi ñaõ ñem heát ñaïo taâm, vaên taøi dieãn Noâm nguyeân taùc, vaên töø löu loaùt, ñieâu luyeän, deã daøng taùn tuïng khi haønh leã. Baûn naøy coù giaù trò cao, xöùng ñaùng ñöôïc xeáp vaøo caùc taùc phaåm vaên hoïc Noâm cuûa Phaät giaùo nöôùc nhaø maø soá löôïng coøn quaù ít oûi nhö Quan AÂm Thò Kính, Phaät Baø Chuøa Höông v.v… Do ñoù, khoâng ngaïi khoù khaên, chuùng toâi ñaõ coá gaéng phieân aâm, giaûi nghóa choã khoù, chuù thích ñieån tích, thuaät ngöõ trong phaàn nguyeân taùc, ñoàng thôøi phieân aâm caû phaàn dieãn Noâm ñeå coáng hieán moät baûn vaên töông ñoái deã ñoïc, deã hieåu, khaù chính xaùc, coù theå söû duïng trong caùc töï vieän, hoïc vieän Phaät giaùo, nhaèm baûo toàn vaø phaùt huy Ñaïo phaùp cuõng nhö vaên hoùa nöôùc nhaø. Xin caùc baäc cao minh roäng loøng chæ giaùo nhöõng choã sai laàm thieáu soùt ñeå chuùng toâi ñöôïc hoïc hoûi theâm vaø boå sung chænh söûa cho nhöõng laàn taùi baûn.

CHÖÔNG I:NGUOÀN GOÁC MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI

I. Moâng Sôn thí thöïc – Ñaïi Moâng Sôn thí thöïc:

Ñôøi Toáng, cao taêng Baát Ñoäng voán ngöôøi Thieân Truùc (AÁn Ñoä), teân A Thieåm Caùn Phieát Caùn Tö

La, tinh thoâng giaùo lyù Hieån Maät vaø Tính Töôùng, sang Taây Haï ôû chuøa Hoä Quoác, dòch kinh ñieån Maät toâng, ñöôïc goïi laø Kim Cöông Thöôïng sö. Sau ngaøi sang Trung Quoác, ñeán ôû nuùi Moâng Sôn taïi Töù Xuyeân (nay thuoäc huyeän Danh Sôn). Mang töø taâm cöùu ñoä caùc coâ hoàn laïc loaøi trong choán u minh, ngaøi tham cöùu kinh Du-giaø Dieäm Khaåu vaø caùc boä kinh khaùc cuûa Maät toâng, dieãn dòch thaønh Tieåu thí thöïc phaùp, coøn goïi laø Tieåu Moâng Sôn phaùp, Cam loä phaùp hay Moâng Sôn thí thöïc. Vì theá, ngaøi ñöôïc toân xöng laø Cam Loä Ñaïi sö.

Ñeä töû cuûa ngaøi laø Laëc Boá truyeàn baù pheùp naøy ñeán vuøng Baûo An. Daàn daàn, pheùp naøy ñöôïc thöïc haønh khaép nôi vaø trôû thaønh moät khoa nghi caàn thieát cuûa Phaät giaùo. Veà sau, ñaïi sö Höng Töø heát söùc ñeà xöôùng, theâm vaøo 6 phieân khai thò, goïi chung laø Ñaïi Moâng Sôn thí thöïc.

Khi thöïc haønh khoa nghi naøy, döôùi thieát trí phaùp ñaøn, treân cung thænh töôïng Phaät, giöõa ñaët höông hoa, quaû phaåm, loø höông, giaù ñuoác, duøng 2 cheùn ñöïng ñaày gaïo vaø nöôùc trong roài thænh cao taêng chuû trì phaùp ñaøn ra thuyeát phaùp. Ñoái dieän phaùp ñaøn laø ñaøi coâ hoàn. Vò chuû leã trieäu thænh caùc coâ hoàn trong luïc ñaïo, khaép möôøi phöông. Nieâm höông xong, laáy vaûi vaøng hay daây thöøng bao voøng quanh taän tröôùc phaùp ñaøn ñeå caùc coâ hoàn vaø quyû thaàn ñeán leã baùi,

8 9

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI NGUOÀN GOÁC MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI

nghe thuyeát phaùp, thoï nhaän boá thí thaâït thuaâïn tieän khoâng bò trôû ngaïi.

Thöôøng haønh leã töø 7 ñeán 11 giôø ñeâm, vì quaù giôø naøy quyû thaàn khoâng ñöôïc höôûng thí thöïc, nhöng cuõng coù nôi haønh leã trong ñieän vaøo xeá chieàu.

Pheùp thí thöïc naøy baét nguoàn saâu xa töø kinh Cöùu Baït Dieäm Khaåu ñaø-la-nii do ngaøi Baát Khoâng (ñeä töû cuûa Sô toå Maät toâng Trung Quoác Kim Cöông Trí) dòch vaøo ñôøi Ñöôøng.

Kinh naøy noùi raèng, luùc baáy giôø ñöùc Phaät ñang thuyeát phaùp taïi taêng xaù Ni-caâu-luaät-na trong thaønh Ca-tyø-la-veä, toân giaû A-nan ngoài nhaäp ñònh ôû choã thanh vaéng. Trong ñeâm hoâm ñoù, khoaûng quaù canh ba boãng thaáy moät ngaï quyû teân Dieäm Khaåu (coøn goïi laø Dieän Nhieân) xuaát hieän, coå hoïng nhoû nhö caây kim, hình daùng khoâ gaày xaáu xí, toùc xoõa roái bôøi, moùng vuoát saéc beùn giô ra raát ñaùng sôï, mieäng phun löûa ñoû. Ngaï quyû ñeán tröôùc ngaøi A-nan vaø baùo raèng coøn 3 hoâm nöõa ngaøi seõ cheát roài ñoïa vaøo ñöôøng ngaï quyû. Toân giaû nghe nhö vaäy sinh taâm hoaûng sôï, lieàn hoûi xem phaûi laøm sao ñeå thoaùt khoûi caûnh khoå aáy. Ngaï quyû baûo, neáu ngaøy mai Toân giaû coù theå boá thí cho voâ soá ngaï quyû cuøng voâ soá caùc vò tieân nhaân baø-la-moân, moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc thí cho moät hoäc löông thöïc... cuõng nhö vì ngaï quyû maø cuùng döôøng Tam baûo thì baûn thaân ngaøi seõ ñöôïc taêng tuoåi thoï laïi cuõng giuùp cho ngaï quyû naøy ñöôïc thoaùt khoûi caûnh khoå vaø sinh leân coõi trôøi.i Teân kinh ñaày ñuû laø Phaät thuyeát Cöùu baït Dieäm Khaåu ngaï quyû ñaø-la-ni kinh (佛說救拔焰口餓鬼陀羅尼經), ñöôïc dòch töø baûn Phaïn vaên teân laø Jvara-praśa-manī-dhāraṇī. Kinh naøy cuõng ñöôïc dòch sang Taïng ngöõ vôùi teân laø Yi-dags-kha-nas me-ḥbar-ba-la skyabs-mdsad-pa shes-bya-baḥi gzuṅs. Kinh hieän coøn trong Ñaïi Chaùnh taân tu Ñaïi taïng kinh, thuoäc quyeån 21, kinh soá 1313, baét ñaàu töø trang 464b.

Toân giaû A-nan nhìn thaáy ngaï quyû thaân hình khoâ gaày xaáu xí, mieäng phun löûa ñoû, coå hoïng nhoû nhö caây kim... laïi noùi ra nhöõng lôøi ñaùng sôï nhö vaäy thì heát söùc kinh hoaøng, loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc caû leân, voäi vaøng ñöùng daäy tìm ñeán ñöùc Phaät, run raåy quyø laïy döôùi chaân Phaät caàu xin ngaøi chæ daïy phöông thöùc ñeå khoâng phaûi ñoïa vaøo caûnh ngaï quyû.

Ñöùc Phaät baûo A-nan: “OÂng khoâng neân quaù lo laéng, ta coù caùch giuùp oâng coù theå boá thí cho voâ soá ngaï quyû cuøng voâ soá caùc vò tieân nhaân baø-la-moân ñeàu ñöôïc ñaày ñuû moùn aên thöùc uoáng.”

Sau ñoù ñöùc Phaät truyeàn daïy thaàn chuù Voâ löôïng uy ñöùc töï taïi quang minh thuø thaéng dieäu löïc (töùc chuù bieán thöïc) nhö sau:

“Na [Nam] moâ taùt phöôïc [phaï] ñaùt tha nghieät [nga] ña [da] phöôïc [phaï] loâ [loà] chæ ñeá uùm [aùn] tham [tam] baø [baït] ra tham [tam] baø [baït] ra hoàng.”i

Ñöùc Phaät daïy ngaøi A-nan raèng, thaàn chuù naøy coù naêng löïc giuùp ngöôøi trì chuù coù theå boá thí cho voâ soá ngaï quyû, voâ soá caùc vò tieân nhaân baø-la-moân... thaûy ñeàu ñöôïc no ñuû vôùi caùc moùn aên thöùc uoáng...; coøn coù theå giuùp caùc ngaï quyû ñöôïc thoaùt khoå sinh leân coõi trôøi, cuõng giuùp ngöôøi trì chuù ñöôïc taêng tuoåi thoï...

Veà pheùp thí thöïc, vaøo buoåi saùng sôùm hoaëc baát cöù luùc naøo trong ngaøy ñeàu ñöôïc, duøng ñoà chöùa tinh khieát ñöïng ñaày nöôùc trong, boû vaøo ít thöùc aên hoaëc caùc loaïi baùnh. Ñaët

i Nguyeân baûn chöõ Haùn (Ñaïi Chaùnh taïng) ghi: 那謨薩嚩怛他蘖多嚩盧枳帝唵參婆囉參婆囉吽。Baûn Caøn Long (chöõ Vaïn) khaéc laø: 曩莫薩嚩怛他𦾦跢嚩路枳帝唵三跋羅三跋羅吽。 AÂm tuïng phoå bieán hieän nay laø: Nam moâ taùt phaï ñaùt tha nga ña, phaï loà chæ ñeá. AÙn tam baït ra, tam baït ra hoàng.

10 11


tay phaûi leân ñoù roài tuïng chuù bieán thöïc nhö treân 7 laàn vaø nieäm danh hieäu 4 ñöùc Phaät laø: Ña Baûo Nhö Lai, Dieäu Saéc Thaân Nhö Lai, Quaûng Baùc Thaân Nhö Lai vaø Ly Boá UÙy Nhö Lai. Xong, buùng moùng tay 7 löôït roài ñöa tay böng ñoà ñöïng thöùc aên ñoå leân maët ñaát saïch.

Khi thöïc haønh boá thí theo phaùp naøy thì voâ soá ngaï quyû khaép boán phöông ngay khi aáy ñeàu thaáy tröôùc maët hoï coù ñaày ñuû caùc moùn aên. Nhöõng ngaï quyû aáy thoï nhaän thöùc aên naøy roài ñeàu ñöôïc no ñuû, laïi seõ boû thaân ngaï quyû maø sinh leân coõi trôøi.

Trong saùch Tieâu thích kim cöông khoa nghi hoäi yeáu chuù giaûi (銷釋金剛科儀會要註解) coù noùi: “Ngöôøi thöïc haønh nieäm chuù naøy, hoaëc 3 löôït, hoaëc 7 löôït, hoaëc 21 löôït, uy löïc cuûa chuù seõ bieán caùc thöùc aên cuùng döôøng thaønh ñuû loaïi cao löông myõ vò cuûa chö thieân, coù ñuû 5 maøu saéc vaø 5 muøi vò ngon nhaát, moãi moùn nhö vaäy ñeàu chaát ñaày nhö nuùi Tu-di.”

Saùch naøy cuõng noùi raèng, tröôùc ñoù neân nieäm chuù Tònh phaùp giôùi laïm töï vaø tay baét aán caùt töôøng, ñuû 21 löôït ñeå gia trì laøm thanh tònh Phaùp thöïc. Veà pheùp baét aán, duøng ngoùn caùi vaø ngoùn voâ danh cuûa baøn tay phaûi aán vaøo nhau, 3 ngoùn coøn laïi ñeàu bung ra. Tieáp ñoù môùi nieäm chuù bieán thöïc. Cuoái cuøng, nieäm chuù Phoå cuùng döôøng: “UÙm [AÙn] nga nga naüng tam baø phöôïc [phaï] phaït [phieät] nhaät ra hoäc [hoàng].”

Vaøo ñôøi Ñöôøng, pheùp thí thöïc naøy laø nghi thöùc taát yeáu ñöôïc thöïc haønh haèng ngaøy cuûa Maät toâng. Qua caùc ñôøi sau, Maät toâng suy yeáu, pheùp thí thöïc naøy cuõng bieán ñoåi, pha troän caùc nghi thöùc cuûa nhöõng toâng phaùi khaùc, chæ coøn

giöõ laïi caùc caâu thaàn chuù trong kinh. Ñôøi Toáng, Kim Quang Minh saùm phaùp boå trôï nghi (金光明懺法補助儀) cuûa Ñaïi sö Tuaân Thöùc (töùc Töø Vaân Saùm chuû) coù phaàn vaên thí thöïc xen vaøo.i Ñôøi Nguyeân, Maät toâng coù cô hoäi höng thònh laïi, trong Du-giaø taäp yeáu Dieäm Khaåu thí thöïc nghi (瑜伽集要焰

口施食儀)ii coù theâm phaàn trieäu thænh thaäp loaïi coâ hoàn.iii Ñôøi Minh, thieàn sö Thieân Cô coù bieân soaïn Tu taäp Du giaø taäp yeáu thí thöïc ñaøn nghi, nay thöôøng goïi laø Thieân Cô Dieäm Khaåu, cuõng coù phaàn vaên trieäu thænh coâ hoàn. Nhö theá, ñoái töôïng thí thöïc khoâng chæ laø ngaï quyû maø bao truøm moïi giôùi coâ hoàn vaät vôø noåi troâi giöõa choán u minh. Ñieàu naøy, trong Thích moân chaùnh thoáng, quyeån 4, Chí Lôïi Sinh ñaõ nhaän ñònh raát xaùc ñaùng: “Xeùt pheùp thí thöïc, khoâng phaûi taát caû ngöôøi, trôøi ñeàu bieát roõ, chæ ñöùc Phaät, vì loøng töø bi che chôû khaép muoân loaøi, khoâng ñaønh nhìn moïi sinh linh chòu ñoùi,

i Nghi quyõ naøy cuûa Ñaïi sö Tuaân Thöùc ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi Chaùnh taïng, thuoäc taäp 46, kinh soá 1945, baét ñaàu töø trang 957. Phaàn vaên thí thöïc naøy ñöôïc ñöa vaøo muïc thöù saùu (Ñeä luïc) laø Xöng Tam baûo caäp taùn saùi phöông phaùp (稱三寶及散灑方法). Ngoaøi phaàn tuïng vaên, muïc naøy cuõng höôùng daãn vò phaùp sö phöông phaùp quaùn töôûng vaø thöïc haønh phaùp thí thöïc.

ii Thaät ra nghi quyõ naøy ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi Chaùnh taïng, thuoäc taäp 21, kinh soá 1320, baét ñaàu töø trang 473, nhöng khoâng ghi roõ ñöôïc soaïn vaøo ñôøi naøo vaø do ai soaïn. Trong baûn Caøn Long (chöõ Vaïn), phaàn nghi quyõ naøy coù khaéc caû caùc caâu chuù baèng Phaïn vaên, ñöôïc ñöa vaøo ngay sau baûn Du-giaø taäp yeáu Dieäm Khaåu thí thöïc khôûi giaùo A-nan-ñaø töï do (瑜伽集要焰口施食起教阿難陀緒由) do ngaøi Baát Khoâng dòch vaøo ñôøi Ñöôøng.

iii Trong phaàn nghi thöùc höôùng daãn vò Phaùp sö trieäu thænh baèng caùch ñoïc 3 laàn caâu naøy: 一心奉請。法界六道十類孤魂。面然所統薜荔多眾。塵沙種類依草附木。魑魅魍魎滯魄孤魂。自他先亡家親眷屬等眾。唯願承三寶力仗祕密言。此夜今時來臨法會。 (Nhaát taâm phuïng thænh phaùp giôùi luïc ñaïo thaäp loaïi coâ hoàn; dieän nhieân sôû thoáng beä leä ña chuùng; traàn sa chuûng loaïi y thaûo phuï moäc; si mò voõng löôïng treä phaùch coâ hoàn; töï tha tieân vong gia thaân quyeán chuùc ñaúng chuùng; duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân, thöû daï kim thôøi lai laâm phaùp hoäi.) Coù theå thaáy, moät phaàn trong noäi dung naøy ñaõ ñöôïc ñöa vaøo baûn Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi maø chuùng ta ñang söû duïng.

12 13


ñeå toân giaû A-nan coù cô duyeân voác naém thöùc aên, nieäm chuù maø boá thí. Nay Phaät moân ñeàu thöïc haønh theo, goïi laø thí thöïc ngaï quyû. Xem kinh luaät ghi cheùp, coù 3 caùch goïi khoâng gioáng nhau: kinh Nieát-baøn goïi laø quyû Khoaùng Daõ, kinh Dieäm Khaåu ngaï quyû goïi laø quyû maët chaùy (dieän nhieân), luaät Tyø-naïi-da laïi goïi laø Ha lôïi ñeá maãu. Chaúng qua, taát caû ñeàu do ñöùc Phaät kheùo quyeàn bieán chæ daïy caû.”

II. Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi:

Nhö treân ñaõ trình baøy, coù theå hieåu baûn Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi baèng chöõ Haùn naøy ñaõ ñöôïc caùc baäc thaïc ñöùc ñôøi Nguyeân, Minh bieân soaïn laïi töø baûn dòch ban ñaàu cuûa ngaøi Baát Khoâng. Ñoïc kyõ, thaáy vaên phong raát giaø daën, laõo luyeän. Phaàn bieàn vaên nhö baøi Baïch, baøi Phuïc dó, ñeàu vieát ñuùng khuoân pheùp, loái ñaët caâu nghieâm chænh, pheùp ñoái san saùt töøng chöõ, töøng veá. Phaàn thi ca, nhö baøi Traïo ca, Khoâ laâu taùn vaø caùc caëp thaát ngoân xen vaøo giöõa lôøi trieäu thænh, vieát theo caùc theå coå phong, taùn, luaät thi, lôøi trang nhaõ, aâm ñieäu doài daøo. Nhaát laø baøi Traïo ca toaùt leân veû bi thieát traàm huøng. Baøi Khoâ laâu taùn khôi gôïi noãi theâ löông, aùo naõo, ñuû söùc lay tænh, caûm hoùa ngöôøi nghe vaø moïi coâ hoàn laïc loaøi giöõa coõi taêm toái. Toaøn vaên Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi coù taùc duïng khuyeán giaùo ñaëc bieät.

Tuy nhieân, ñaây cuõng chæ laø nhaän ñònh raát sô saøi, vì chuùng toâi ñaët troïng taâm vaøo baûn vaên Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi do hoøa thöôïng Bích Lieân dieãn Noâm, nhaèm muïc ñích giôùi thieäu moät taùc phaåm vaên hoïc Noâm Phaät giaùo noåi tieáng cuûa moät cao taêng röôøng coät trong phong traøo chaán höng Phaät giaùo nöôùc nhaø vaøo ñaàu theá kyû vöøa qua.

1. Veà tình traïng vaên baûn:

Baûn vaên hieän coøn coù khoå lôùn (16 x 26cm), khoâng thaáy bìa, coøn khaù nguyeân veïn. Chöõ khaéc saéc neùt, ñeïp, tuy coù ñoâi choã môø, nhoøe do kyõ thuaät in aán, nhöng khoâng ñaùng keå. Saùch ñöôïc söû duïng nhieàu, gaáp ñoâi laïi, neân hôi nhaøu. Ngöôøi söû duïng coù vieát theâm vaøo nhöõng ñoaïn saùch in vaân vaân, coát ñeå nhôù khi ñoïc tuïng haønh leã. Vaøi nôi coøn chua theâm chöõ quoác ngöõ beân caïnh chöõ Noâm, nhöng phieân aâm cuõng khoâng xaùc ñaùng laém. Toång coïng goàm 33 tôø ñoâi, in hai maët, ñöôïc saép xeáp nhö sau:

– Tôø ñoâi ñaàu tieân, giöõa ghi teân saùch Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi baèng chöõ lôùn; beân treân ghi moät doøng ngang: Thieân vaän maäu ngoï, haï maïnh (thaùng 4 naêm maäu ngoï), coù chua theâm soá 1918 ôû giöõa, coù leõ do chuû nhaân baûn vaên tröôùc ñaây ghi theâm vaøo; beân phaûi ghi: Bích Lieân ñöôøng taûn nhaân Trí Haûi phuïng dieãn nghóa (ngöôøi nhaøn taûn ôû Bích Lieân ñöôøng laø Trí Haûi kính dieãn nghóa); beân traùi ghi: Caåm giang Vónh Khaùnh töï taêng Chí Taâm phuïng luïc (taêng só Chí Taâm ôû chuøa Vónh Khaùnh beân soâng Caåm kính ghi.i

– 3 tôø ñoâi tieáp theo, coù ñaùnh soá nhaát, nhò, tam (1, 2, 3) beân leà traùi, laø baøi töïa vieát theo loái chöõ thaûo raát ñeïp, khoâng thaáy teân ngöôøi soaïn. Boán tôø ñoâi cuoái cuøng, ñaùnh soá nhaäp luïc, nhaäp thaát, nhaäp baùt, nhaäp cöûu

i Chuøa Vónh Khaùnh naèm beân doøng soâng Caåm, khi aáy thuoäc laøng Caåm Vaên, toång An Ngaõi, phuû An Nhôn, tænh Bình Ñònh (Trung kyø), nay laø thoân Caåm Vaên, xaõ Nhôn Höng, huyeän An Nhôn, tænh Bình Ñònh. Vò taêng Chí Taâm ôû ñaây töùc laø Hoøa thöôïng Chôn Ñaïo, hieäu Chí Taâm, töï Chaùnh Tín.

14 15


(26, 27, 28, 29) beân leà traùi, laø baøi baït, cuõng theo loái chöõ thaûo, coù teân ngöôøi soaïn. Coøn moät soá chöõ trong 2 baøi töïa vaø baït chöa ñoaùn ra neân chuùng toâi chöa theå dòch ñem vaøo ñaây. Laïc khoaûn cuoái baøi baït ghi: Bình Ñònh tænh, Caåm Vaên thoân, Vónh Khaùnh töï boån ñaïo tònh boån tænh chö sôn boån ñaïo ñoàng nguyeän trôï khaéc löu boá. Khaûi Ñònh nhaâm tuaát nieân, chính nguyeät, caùt nhaät khaéc hoaøn. Baûn taøng taïi Vónh Khaùnh töï. (Boån ñaïo chuøa Vónh Khaùnh taïi laøng Caåm Vaên, tænh Bình Ñònh cuøng boån ñaïo caùc chuøa trong tænh ñoàng phaùt nguyeän goùp khaéc baûn in ñeå truyeàn baù. In xong vaøo ngaøy toát, thaùng gieâng naêm nhaâm tuaát (1922) döôùi trieàu vua Khaûi Ñònh. Baûn in giöõ taïi chuøa Vónh Khaùnh.)

– Phaàn Chaùnh vaên goàm 25 tôø ñoâi, ñaùnh soá beân leà traùi töø nhaát (1) ñeán nhaäp nguõ (25), in 2 maët thaønh 50 trang. Ñeå ñoäc giaû tieän theo doõi, trong phaàn naøy chuùng toâi seõ phaân chia moãi tôø ñoâi thaønh 2 maët a vaø b. Ví duï: 12a vaø 12b laø töông öùng vôùi 2 maët cuûa nguyeân baûn ñöôïc ñaùnh soá thaäp nhò. Phaàn lôùn caùc trang ñöôïc trình baøy phía treân laø nguyeân vaên chöõ Haùn, döôùi laø phaàn dieãn Noâm, nhöng cuõng coù nhieàu ñoaïn tuïng nieäm phoå thoâng khoâng thaáy dieãn Noâm,i chæ in chöõ Haùn nguyeân trang hoaëc nöûa trang, hoaëc moät phaàn ba trang, töø treân xuoáng döôùi. Nhö theá, dòch giaû ñaõ dieãn Noâm haàu heát baûn Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi. Noäi dung nhö sau:

i Vôùi nhöõng ñoaïn chöõ Haùn khoâng coù dieãn noâm, khi xeùt caàn chuùng toâi seõ coù theâm phaàn taïm dòch nghóa vaø ñöa vaøo chuù giaûi cuoái trang.

1. Baøi töù tuyeät Noâm (saùng taùc theâm), trang ñaàu (1a). Baøy toû noãi ñau loøng vì thaáy caùc coâ hoàn bô vô vaát vöôûng trong nhöõng moà hoang xieâu laïc, khoâng ai ñoaùi hoaøi.

2. Trieäu thænh taát caû coâ hoàn 3 löôït, nieâm höông 3 löôït, töø trang 1b ñeán moät nöûa trang 2b: dieãn Noâm thaønh 31 caâu, hôïp duïng caùc vaên theå Vieät Haùn. Saùm chuû thaønh khaån, aân caàn môøi moïi coâ hoàn teà töïu veà trai ñaøn nghe kinh, höôûng thí thöïc.

3. Trieäu thænh 13 loaïi coâ hoàn, töø giöõa trang 2b ñeán giöõa trang 8a. Dieãn Noâm thaønh 130 caâu theo theå thô song thaát luïc baùt, noäi dung trieäu thænh 13 loaïi coâ hoàn töø vua chuùa, töôùng taù ñeán caùc thaønh phaàn trong xaõ hoäi cuõng nhö ngaï quyû yeâu ma do quyû vöông Dieän Nhieân cai quaûn, cuøng ñeán trai ñaøn nghe kinh, höôûng thí thöïc.

4. Baøi Baïch, theå töù luïc, töø trang 8b ñeán moät phaàn ba trang 10a, dieãn Noâm theo theå töù luïc thaønh 40 caâu. Saùm chuû keâu goïi taát caû coâ hoàn ôû trai ñaøn hoài taâm laéng nghe thuyeát phaùp, thoï höôûng boá thí ñeå giaûi thoaùt khoûi caûnh ñoïa laïc ñaém chìm.

5. Baøi Khoâ laâu taùn, theå taù, töø trang 10a ñeán gaàn heát trang 11b, dieãn Noâm thaønh 34 caâu luïc baùt, noäi dung baøy toû noãi ñau ñôùn xoùt xa khi gaëp moät soï ngöôøi naèm laên loùc trong luøm coû hoang raäm raïp, khoâng ngöôøi choân caát. Saùm chuû aân caàn môøi ñeán phaùp ñaøn nghe kinh, thoï thí ñeå ñöôïc sieâu thoaùt veà coõi Phaät an vui.

16 17


6. Baøi Traïo vaên, theå coå phong ñoäc vaän, töø trang 12a ñeán moät phaàn ba trang 17b, dieãn Noâm thaønh 136 caâu luïc baùt, noäi dung nhaéc laïi vieäc trieäu thænh heát thaûy moïi giôùi coâ hoàn ñeán höôûng thí thöïc, nghe thuyeát phaùp vaø caàu nguyeän taát caû mau ñöôïc vaõng sinh veà coõi Tònh ñoä cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø.

7. Baøi vaên Phuïc dó, theå töù luïc, töø giöõa trang 21b ñeán giöõa trang 24a, dieãn Noâm thaønh 45 caâu, noäi dung nguyeän ñem coâng ñöùc ôû trai ñaøn hoài höôùng veà moïi giôùi coâ hoàn ñeå sôùm ngoä ñaïo thaønh Phaät.

8. Baøi Chuùc toáng Noâm (saùng taùc theâm), töø giöõa trang 25a ñeán cuoái trang 25b, goàm 16 caâu luïc baùt, saùm chuû caàu nguyeän caùc coâ hoàn ñeàu ñöôïc sieâu thoaùt vaø gia chuû ñöôïc phuùc laønh, thanh thaûn.

Ñoïc toaøn boä caùc phaàn dieãn Noâm treân ñaây, chuùng ta khoâng khoûi ngaïc nhieân veà loái haønh vaên heát söùc löu loaùt, troâi chaûy. Dòch giaû ñaõ kheùo vaän duïng moïi theå loaïi Vieät Haùn ñeå chuyeån dòch moät nguyeân taùc Haùn vaên ñaày daãy nhöõng thaønh ngöõ, ñieån tích chuyeân moân cuûa Tam giaùo, nhaèm coáng hieán cho chuùng ta moät vaên phaåm Noâm tao nhaõ, trang troïng maø vaãn deã hieåu. Caùch duøng chöõ, ngaét caâu phaûng phaát phong vò, nhaïc ñieäu cuûa Cung oaùn ngaâm khuùc, Chinh phuï ngaâm khuùc, Vaên teá thaäp loaïi chuùng sinh cuûa Nguyeãn Du, Traêm thöông cuûa Töông An quaän vöông Mieân Böûu, chöùng toû dòch giaû laø moät baäc uyeân baùc veà Nho, Phaät vaø vaên hoïc coå ñieån nöôùc nhaø, laïi chan chöùa loøng töø bi nhaân haäu cuûa moät cao taêng vaø taâm hoàn nhaïy caûm cuûa moät ngheä só coù bieät taøi.

Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi dieãn Noâm xöùng ñaùng laø moät taùc phaåm vaên hoïc Phaät giaùo caàn ñöôïc phoå bieán vaø khôi saâu nhieàu hôn nöõa, ñeå ñoùng goùp vaøo neàn vaên hoïc Phaät giaùo Vieät Nam vaøo ñaàu theá kyû 20, hieän ñang ñöôïc nghieân cöùu vaø coâng boá coøn raát ít oûi, sô saøi.

2. Dòch giaû:

Hoøa thöôïng Bích Lieân theá danh laø Nguyeãn Troïng Khaûi, sinh naêm 1876 taïi Bình Ñònh, ñaäu 2 khoa tuù taøi Haùn hoïc. Bích Lieân coù leõ laø buùt hieäu, laáy teân töø ngoâi chuøa do hoøa thöôïng khai sôn vaø truï trì.

Ngaøi xuaát gia naêm 1919 (43 tuoåi) vôùi hoøa thöôïng Hoaèng Thaïc taïi chuøa Thaïch Sôn ôû Quaûng Ngaõi. Hai naêm sau ñaéc phaùp, phaùp danh Chaân Giaùm, phaùp töï Ñaïo Quang, phaùp hieäu Trí Haûi.

Qua söï giôùi thieäu cuûa hoøa thöôïng Khaùnh Hoøa, hoøa thöôïng vaøo Nam laøm chuû buùt cho taïp chí Töø Bi AÂm töø naêm 1923 ñeán naêm 1936. Ñaây laø taïp chí truyeàn baù Phaät phaùp cuûa Hoäi Nam Kyø nghieân cöùu Phaät hoïc.

Cuoái naêm 1936, hoøa thöôïng veà laïi Bình Ñònh. Naêm 1938, laøm giaùo sö taïi Phaät hoïc ñöôøng Long Khaùnh ôû Bình Ñònh. Hoøa thöôïng vieân tòch naêm 1950 taïi chuøa Bích Lieân ôû tænh nhaø.

Veà phöông dieän tu taäp, hoøa thöôïng chuyeân veà Tònh ñoä toâng. Veà söï nghieäp hoaèng hoùa, trong thôøi gian laøm chuû buùt taïp chí Töø Bi AÂm hoøa thöôïng ñaõ phieân dòch, giaûng giaûi moät soá kinh ñieån, saùng taùc thô vaên ñeå ñoùng goùp vaøo coâng cuoäc chaán höng Phaät giaùo nöôùc nhaø.

18


19

Caùc taùc phaåm chính coøn ñeå laïi:– Baèng chöõ Haùn: Lieân toâng thaäp nieäm yeáu laõm, Tònh

ñoä huyeàn caûnh, Taây song kyù, Tích laïc vaên.– Dieãn Noâm: Quy Sôn caûnh saùch vaên, Moâng Sôn thí

thöïc khoa nghi.i

i Taát caû nhöõng gì chuùng toâi vieát treân ñaây ñeàu toùm löôïc töø saùch Vieät Nam Phaät giaùo söû luaän cuûa Nguyeãn Lang, taäp 3, caùc trang töø 786 ñeán 790 vaø 811. Mong raèng caùc ñeä töû, ñoà toân cuûa hoøa thöôïng ôû chuøa Bích Lieân taïi Bình Ñònh neân söu taàm, bieân soaïn laïi tieåu söû vaø taùc phaåm cuûa hoøa thöôïng ñeå coâng boá töôøng taän hôn.

蒙山施食科儀

孟夏午戊運天

碧連塘散人智海奉演義

錦江永慶寺僧志心奉錄

20


21

CHÖÔNG II: CHAÙNH VAÊN


[1a] Trai chuû töïu vò, leã tam baùi, bình thaân, quî.i

Tòch mòch daï canh thaâm,Hoa ñaøn baù Phaïm aâm.

i Caâu naøy trong baûn vaên khoâng dòch, chæ in nguyeân chöõ Haùn, taïm dòch laø: “Vò trai chuû vaøo vò trí, laïy 3 laïy, ñöùng leân roài quyø xöôùng.”

[1a] Daáu ngöôøi thaäp loaïi bieát laø ñaâu?Hoàn phaùch mô maøng traûi maáy thaâuÑoän1 bieån ngheânh ngang baàu theá giôùiNhöõng moà voâ chuû thaáy maø ñau!

UÙm, boä boä ñeá rò, giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña da.2

PHAØM LEÄ:– Trong saùch naøy, nguyeân baûn ñöôïc in ôû trang beân traùi, phaàn phieân aâm Haùn Vieät

ñöôïc ñaët beân treân cuûa trang beân phaûi, phaàn dieãn Noâm naèm beân döôùi. Caùc chuù giaûi cuûa phaàn Haùn vaên (ñöôïc ñaùnh soá i, ii, iii... ) seõ ñaët ngay beân döôùi, caùc chuù giaûi cuûa phaàn dieãn Noâm (ñöôïc ñaùnh soá 1, 2, 3, 4... ) xin xem ôû cuoái saùch. Caùc soá trong ngoaëc vuoâng nhö [1a], [1b]... ñöôïc chuùng toâi theâm vaøo ñeå chæ roõ vò trí baét ñaàu moãi trang theo nguyeân baûn, töông ñöông vôùi 2 maët cuûa tôø ñoâi ñöôïc ñaùnh soá nhaát, nhò... trong nguyeân baûn.

22 23

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI HAÙN VAÊN – DIEÃN NOÂM – PHIEÂN AÂM – CHUÙ GIAÛI

[1b] Coâ hoàn vaên trieäu thænh,Boä boä toác lai laâm!i

Chuyeân thaân trieäu thænhCung voïng lai laâm.Trai Saùm chuû thöôùng höông, caån ñöông baùi thænh:ii

Höông hoa thænh... vaân vaânNhaát taâm trieäu thænh:Kim oâ töï tieãn,Ngoïc thoá nhö thoa;Töôûng coát nhuïc dó phaân lyÑoå anh huøng nhi haø taïi?Sô nhieät danh höông, sô thaân trieäu thænh vong linh…

nhaát vò chaùnh hoàn... vaân vaân…

i Taïm dòch: “Ñeâm khuya, canh tröôøng tòch mòch, Trai ñaøn rao giaûng lôøi ñöùc Phaät. Caùc coâ hoàn nghe lôøi môøi, Xin haõy mau böôùc ñeán tham döï.”

ii Vò trai chuû hoaëc saùm chuû daâng höông, kính caån baùi thænh.

[1b] Nhaát taâm trieäu thænh.AÙc vaøng teân ruoåi,Thoû baïc hoa giong.3

OÂm loøng ñau coát nhuïc noãi xa troâng;Saén maét nhaém anh huøng coøn ñaâu ñoù?Loø baûo ñænh maøu höông4 nhen môùi toû,Gioïng Thieàn löu raøy ngoû vôùi vong linh.Ôi vong linh ôi!Nghe lôøi trieäu thænh raønh raønh,Hoàn chôi trong coõi u minh xin veà!5

24 25


[2a] Nhaát taâm trieäu thænh:Vieãn quan sôn höõu saéc,Caän thính thuûy voâ thanhXuaân khöù hoa hoaøn haïmNhaân lai ñieåu baát kinh.Taùi nhieät danh höông, taùi thaân trieäu thænh vong linh…

nhaát vò chaùnh hoàn... vaân vaân…Nhaát taâm trieäu thænh:Khoå haûi mang mang nghieäp töï chieâu,Meâ nhaân baát tình baùn phaân haøoKim sinh baát...

[2a] Nhaát taâm trieäu thænh:Maøu non lôø laït;Gioïng suoái thaàm thì.Xuaân ñi roài, hoa haõy coøn ñaây;Ngöôøi tôùi ñoù, chim raøy ñaõ daïn.Vaøi löôït thaép, hôi traàm bay töa taùn;Ñoâi phen môøi, linh saûng ôû ñaâu ñaây.Ôi vong linh ôi!Vong linh hoàn nheõ coù hay,Nghe lôøi trieäu thænh, kíp day6 coõi traàn!Nhaát taâm trieäu thænh:Bieån traàn leânh laùng;Soùng nghieäp lao xaoNgöôøi meâ man trong giaác chieâm bao,Môùi tænh ñaëng phaân haøo trong leõ dieäu.Soáng chaúng nieäm Di...

26 27


[2b] ... baû Di-ñaø nieämUoång taïi nhaân gian taåu nhaát tao.Tam nhieät danh höông, tam thaân trieäu thænh vong…Duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân,

thöû daï kim thì, lai thoï voâ giaø cam loä phaùp thöïc.

Nhaát taâm trieäu thænh:Luõy trieàu ñeá chuû; lòch ñaïi haàu vöông. Cöûu truøng ñieän

khuyeát cao cö; vaïn lyù sôn haø ñoäc cöù. Taây lai chieán haïm, thieân nieân vöông khí nga thaâu;...

[2b] ... Ñaø Phaät hieäu,Uoång moät voøng chôi coõi nhaân gian!Ba phen höông thaép baûo ñaøn...Ôi vong linh ôi!Ba laàn trieäu thænh suoái vaøng hoàn linh.Xin vaâng Tam baûo pheùp laønh,Nöông lôøi bí maät7 ñeâm thanh trôû veàVeà ñaây höôûng thoï höông hoa,Cam loà phaùp thöïc8 eâ heà thieáu chi!Tröôùc thænh keû hoaøng vöông ñeá baù,Trieàu ñaïi xöa traûi quaù bieát bao!Ñeàn ñaøi chín lôùp ôû cao,Non soâng muoân daëm, chieám vaøo moät tay.

28 29


[3a] baéc khöù loan dö, nguõ quoác oan thanh vò ñoaïn.OÂ hoâ!Ñoã quyeân khieáu laïc ñaøo hoa nguyeät,Huyeát nhieãm chi ñaàu haïn chaùnh tröôøng.Nhö thò tieàn vöông haäu baù chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn

ñaúng chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân... vaân vaân…

Nhaát taâm trieäu thænh:Ñaêng ñaøn baùi töôùng; kieán tieát phong haàu. Löïc di kim

ñình thieân quan; thaân taùc tröôøng thaønh vaïn lyù. Söông haøn baùo tröôùng, ñoà phieân haõn maõ chi lao; phong töùc lang yeân, khoâng phuï phan long chi voïng.

[3a] Thuyeàn chieán phuùt ñoåi dôøi vöông khí,Xe loan coøn ruû ræ oan thanh.OÂi thoâi!Ñoã quyeân keâu suoát taøn canh,9

Maùu hôøn nhuoám maõi treân caønh ñaøo hoa!Tröôùc sau vöông baù nhöõng laø,Hoàn höông xin chöùng tieäc hoa saün saøng.10

Laïi thænh keû ñaêng ñaøn baùi töôùng,Döïng ngoïn côø bao thöôûng haàu quan.Ngaøn caân löïc cöû ñænh vaøng,Thaân tröôøng thaønh, daùng traêm ngaøn daëm khôi.Tröôùng huøm11 laïnh, uoång ñôøi haõn maõ;12

Khoùi lang13 taøn, naøo gaõ phan long?14

OÂi thoâi!

30 31


[3b] Ngöïa giaø, chieán töôùng vaéng khoâng,Hoa heøn coû noäi maáy vuøng buoàn thiu!Anh huøng töôùng suùy bao nhieâu,Phaùp dieân haõy chöùng ít nhieàu phaûi chaêng.15

Laïi thænh keû nguõ laêng16 taøi tuaán,Phaåm hieàn löông baùch quaän danh thaàn.Ba naêm quan tieát trong ngaàn,Loøng son moät taám trung quaân roõ raøng.Nhaø chaâu huyeän xa laøng phuï maãu;Ñieám nöôùc trôøi, theo daáu thaàn tieânOÂi thoâi!Cheânh cheânh bieån hoaïn17 soùng nghieâng;Môø môø hoàn böôùm18 lieàn mieàn döông quan!19

[3b] OÂ hoâ!Töôùng quaân chieán maõ kim haø taïi?Daõ thaûo nhaøn hoa maõn ñòa saàu.Nhö thò anh huøng töôùng suùy chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn

ñaúng chuùng... vaân vaân...i

Nhaát taâm trieäu thænh:Nguõ laêng taøi tuaán; baùch quaän danh thaàn. Tam nieân

thanh tieát vi quan; nhaát phieán ñan taâm baùo chuû. Nam chaâu baéc huyeän, cöûu ly tang töûii chi höông; haûi giaùc thieân nhai,iii vieân taùng Boàng Laiiv chi ñaûo.

OÂ hoâ!Hoaïn huoáng tieâu ñieàu tuøy theä thuûy,Ly hoàn dieãu dieãu caùch döông quan.Nhö thò vaên thaàn teå...

i Nhöõng chöõ vaân vaân naøy nhaéc ñeán caùc caâu laëp laïi nhieàu laàn, neân boû bôùt, sôï daøi doøng: “duy nguyeän… phaùp thöïc” ñaõ noùi ôû treân.

ii Chöõ duøng laáy töø kinh Thi, chæ cha meï, laøng maïc.iii Haûi giaùc thieân nhai: chaân trôøi goùc bieån, yù noùi nhöõng nôi raát xa xoâi.iv Boàng Lai: teân moät hoøn ñaûo theo truyeàn thuyeát, ôû bieån Boät Haûi, ñöôïc tin laø coù thaàn

tieân vaø thuoác tröôøng sinh.

32 33


[4a] ... phu chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn ñaúng chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân... vaân vaân…

Nhaát taâm trieäu thænh:Huyønh moân taøi töû; baïch oác thö sinh.i Thaùm hoa tuùc

boä vaên laâm; xaï saùch thaân du cöùc vieän. Huyønh ñaêng phi taùn, tam nieân ñoà duïng coâng phu; thieát nghieãn ma xuyeân, thaäp taûi man thi taân khoå.

OÂ hoâ!Thaát xích hoàng la thö tính töï;Nhaát boâi hoaøng thoå caùi vaên chöông.Nhö thò vaên nhaân cöû töû chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn

ñaúng chuùng, vaân vaân…

i Baïch oác thö sinh: hoïc troø nhaø ngheøo.

[4a] Vaên thaàn xieát keå muoân vaønChoán naøy xin chöùng phaùp ñaøn cho xong.Laïi thænh keû tao oâng, maëc khaùch,20

Loái cöûa huyønh,21 nhaø baïc vaøo raRöøng vaên nheï böôùc thaùm hoa,Ngang cung buùt chieán, chôi toøa cöùc vi.22

Taøn löûa ñoùm,23 tieác daøy coâng hoïc,Moøn dóa nghieân, uoång nhoïc chí beànOÂi thoâi!Luïa hoàng baûy thöôùc ñeà teân,24

Ñaát vaøng moät cuïm laáp neàn vaên chöông!Vaên nhaân bieát maáy nhieâu löôøng,Hoàn hoa xin chöùng tieäc höông maáy phaàn.

34 35


[4b] Nhaát taâm trieäu thænh:Xuaát traàn thöôïng só; phi tích cao taêng. Tinh tu nguõ

giôùi tònh nhaân; Phaïm haïnh tyø-khöu ni chuùng. Hoaøng hoa thuùy truùc, khoâng ñaøm bí maät chaân ngoân; baïch coå ly noâ, ñoà dieãn khoå khoâng dieäu keä.

OÂ hoâ!Kinh song laõnh laïc tam canh nguyeät,Thieàn thaát hö minh baùn daï ñaêng.Nhö thò truy y Thích töû chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn ñaúng

chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân... vaân vaân…

Nhaát taâm trieäu thænh:

[4b] Laïi thænh keû xuaát traàn phi tích,25

Thöôïng só kia vôùi khaùch cao taêng.Trai tinh nguõ giôùi ñaïo haèng,Gaùi tyø khöu laïi ñuû ngaèn neát tu.Laøng hoa truùc,26 naøo caâu maät ñeáNhaø coå noâ, vaéng keä khoå khoâng.27

OÂi thoâi!Kinh song traêng thaám laïnh luøng,Nhaø Thieàn leo leùt ñeøn chong canh daøi!Thieàn löu naøy nhöõng ai ai,Chaân hoàn xin haõy chöùng lai phaùp ñaøn.Laïi thænh keû hoaøng quan daõ khaùch,Doøng vuõ y phong caùch nhaø tieân.28

36 37


[5a] Hoaøng quan daõ khaùch; vuõ phuïc tieân löu. Ñaøo nguyeân ñoäng lyù tu chaân; Laõng uyeån chaâu tieàn döôõng tính. Tam hoa tuøng luyeän, thieân taøo vò höùa tieâu danh; töù ñaïi voâ thöôøng, ñòa phuû nan dung chuyeån haän.

OÂ hoâ!Laâm quaùn söông haøn, ñan taùo laõnh;Tieáu ñaøn phong thaûm, haïnh hoa hy.Nhö thò huyeàn moân ñaïo só chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn

ñaúng chuùng, vaân vaân…Nhaát taâm trieäu thænh:Giang hoà kî löõ, nam baéc kinh thöông. Ñoà taøi vaïn lyù

du haønh; tích hoùa thieân kim maäu dòch.

[5a] Tu thaân trong ñoäng Ñaøo nguyeân,29

Tröôùc chaâu Laõng uyeån khi reøn tính taTrôøi neâu tieáng tam hoa30 chöa toaïi;Ñaát choân hôøn töù ñaïi31 theâm thöông.OÂi thoâi!Loø ñan, laâm quaùn32 laïnh söông,Tieáu ñaøn33 gioù thaûm thoåi taøn haïnh hoa!Bao nhieâu ñaïo só nhöõng laø,Muøi höông u caûm thaáu nhaø hö voâ.Laïi thænh keû giang hoà kî löõ,34

Ñöôøng baéc nam traûi thöù haønh thöông.35

Lôïi quyeàn muoân daëm toan ñöông,Ngaøn vaøng tröõ laïi trong haøng hoùa buoân.

38 39


[5b] Phong söông baát traéc, thaân cao ngö phuùc chi trung; ñoà boä nan phoøng, meänh taùng döông tröôøng chi hieåm.

OÂ hoâ!Treä phaùch baéc tuøy vaân aûm aûm;Khaùch hoàn ñoâng truïc thuûy du du.Nhö thò tha höông khaùch löõ chi löu, duy nguyeän thöøa

Tam baûo löïc... vaân vaân…Nhaát taâm trieäu thænh:Nhung y chieán só; laâm traän kieän nhi. Hoàng kyø aûnh lyù

tranh huøng; baïch nhaän tuøng trung ñòch meänh. Coå kim sô chaáni sieápii thì phuùc phaù tröôøng xuyeân; thaéng baïi taøi phaân, bieán ñòa chi ly thuû toaùi.

i Sô chaán: troáng traän môùi noåi leân.ii Sieáp: moät laùt, trong choác laùt.

[5b] Thaân söông gioù, thòt choân buïng caù;Böôùc ñaù maây, xöông raõ ñöôøng deâ.36

OÂi thoâi!Phaùch theo maây baéc seø seø,Hoàn theo ngoïn nöôùc xuoâi veà bieån ñoâng!Thöông nhaân sau tröôùc moät doøng,Buoåi nay xin chöùng vaøo trong tieäc ñoàng.Laïi thænh keû löôùt xoâng chieán traän,Söùc phöông cöôøng,37 mình baän aùo binh,Côø ñieàu phuùt boãng töông tranh,Trong choøm muõi baïc,38 ñem mình choáng ñöông.39

Gan ruoät naùt theo tröôøng kim coå,Da thòt rôi ñaày choã can qua.OÂi thoâi!

40 41


[6a] OÂ hoâ!Maïc maïc hoaøng sa vaên quyû khoác;Mang mang baïch coát thieåu nhaân thaâu.Nhö thò traän vong binh toát chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn

ñaúng chuùng... vaân vaân…Nhaát taâm trieäu thænh:Hoaøi thai thaäp nguyeät; toïa thaûo tam trieâu. Sô haân

loan phuïng hoøa minh, thöù voïng huøng bi hieäp moäng. Phuïng cung duïc xöôùng, caùt hung chæ taïi phieán thì; chöông ngoõa vò phaân, maãu töû giai quy tröôøng daï.

OÂ hoâ!Hoa chaùnh khai thì tao caáp vuõ;Nguyeät ñöông minh xöù phuù oâ vaân.Nhö thò huyeát hoà saûn...

[6a] Caùt vaøng vaêng vaúng tieáng ma,Môø môø xöông traéng, ai maø thaáu cho!Xöa nay maáy keû toát ñoà,40

Ñeâm nay xin höôûng cam loà tieäc chay.Laïi thænh keû keùn thai möôøi thaùng,Loùt chieáu rôm ngoài maõn ba ngaøy.41

Tröôùc möøng loan phöôïng hôïp baày,42

Sau thôøi troâng giaác huøng bi cho töôøng.43

Vaàn cung phuïng phuùt chöôøng hung caùt;Tuoàng ngoõa chöông44 rôi naùt meï con.45

OÂi thoâi!Caønh hoa nôû, traän söông tuoânÑöôøng khi traêng toû, gaëp luoàng maây xaâm!

42 43


[6b] ... naïn chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn ñaúng chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân... vaân vaân…

Nhaát taâm trieäu thænh: Nhung di man dòch; aâm aù manh lung. Caàn lao thaát

meänh dung noâ; ñoá kî thöông thaân tyø thieáp. Khinh khi Tam baûo, toäi khieân ñaúng nhöôïc haø sa; ngoã nghòch song thaân, hung aùc phuø vu vuõ truï.

OÂ hoâ!Tröôøng daï man man haø nhaät hieåu?U quan aån aån baát tri xuaânNhö thò saân ngoan boäi nghòch chi löu, nhaát loaïi coâ

hoàn ñaúng chuùng... vaân vaân…

[6b] Nhöõng ngöôøi saûn naïn quy aâm,46

Nghe lôøi trieäu thænh, lai laâm phaùp ñaøn.Laïi thænh keû boán phöông moïi rôï,Vôùi nhöõng ngöôøi uù ôù, ñieác ñui.Cheát mình toâi tôù lui thui,Lieàu thaân haàu haï, bôûi ngöôøi ghen tuoâng.47

Khinh Tam baûo, toäi döôøng caùt baõi,Nghòch song thaân, aùc daãy coõi ngöôøi.OÂi thoâi!Ñeâm tröôøng thaêm thaúm boùng mai,Cöûa muø48 thiu thæu nhö trôøi thu ñoâng!Nhöõng ngöôøi boäi nghòch ngoan hung,Phaùp dieân xin chöùng vaøo trong cho taøy.

44 45


[7a] Nhaát taâm trieäu thænh:Cung vi myõ nöõ; khueâ caùc giai nhaân. Yeân chi hoïa dieän

tranh nghieân, long xaï huaân y caïnh tieáu. Vaân thaâu vuõ yeát, hoàn tieâu Kim Coác chi vieãn; nguyeät khuyeát hoa taøn, tröôøng ñoaïn Maõ Ngoâi chi dòch.

OÂ hoâ!Tích nhaät phong löu ñoâ baát kieán;Luïc döông phöông thaûo khoâ laâu (4) haøn.Nhö thò quaàn thoa phuï nöõ chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn

ñaúng chuùng, duy… ...Nhaát taâm trieäu thænh:Cô haøn khaát caùi; hình luïc tuø nhaân. Ngoä thuûy...

[7a] Laïi thænh keû cung khueâ thuôû tröôùc,Gaùi maù ñaøo saéc nöôùc keùm ñaâu!Böùc tranh chi phaán ñua nhauAÙo huaán long xaï, kieâng maøu thieân höông.49

Hoàn vaân vuõ50 tan vöôøn Kim Coác;51

Ruoät traêng hoa heùo roäc52 Maõ Ngoâi.53

OÂi thoâi!Phong löu ngaøy tröôùc ñaâu roài,Xöông khoâ54 laïnh leõo trong choài coû caây!Nhöõng trang xanh toát xöa nay,Löûa höông xin chöùng tieäc chay bæ baøng.55

Laïi thænh keû cô haøn khaát caùi,56

Cuøng tuø nhaân mang phaûi troïng hình.57

46 47


[7b] ... hoûa dó thöông thaân; phuøng hoå lang nhi thaát meänh. Huyeàn löông, phuïc ñoäc, thieân nieân oaùn khí traàm traàm; loâi kích, nhai baêng, nhaát ñieåm kinh hoàn daïng daïng.

OÂ hoâ!Moâ vuõ thanh yeân, haøn thöôùc taùo;Thu phong hoaøng dieäp loaïn nha phi.Nhö thò thöông vong hoaïnh töû chi löu, nhaát loaïi coâ

hoàn ñaúng chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân, vaân vaân…

Nhaát taâm trieäu thænh:Phaùp giôùi luïc ñaïo, thaäp loaïi coâ hoàn. Dieän nhieân sôû

thoáng, beä leä ñaúng chuùng. Traàn sa chuûng loaïi,...

[7b] Gaëp tai nöôùc, löûa haïi mìnhHoaëc xuoâng58 huøm soùi, tan taønh thòt xöông.Khí oan maõi daây röôøng, thuoác ñoäc,59

Hoàn kinh vì saám xoác, bôø xieâu.60

OÂi thoâi!Möa chieàu khoùi laïnh, thöôùc reo,61

Laù thu gioù thoåi, daäp dìu nha bay!62

Nhöõng ngöôøi hoaïnh töû xöa nay,Cam loà raøy ñaõ saün baøy tieäc höông.Laïi thænh keû saùu ñöôøng63 phaùp giôùi,Nhöõng coâ hoàn möôøi loaïi ñaâu ñaây.Dieän Nhieân64 sôû thoáng moät tay,Noøi kia beä leä,65 gioáng naøy traàn sa.

48 49


[8a] ... y thaûo phuï moäc, ly mî voõng löôïng, treä phaùch coâ hoàn. Töï tha tieân vong, gia thaân quyeán thuoäc ñaúng chuùng. Duy nguyeän thöøa tam baûo löïc... vaân vaân…

Thöôïng lai trieäu thænh dó phaân minh,Duy nguyeän lai laâm giaùm haï tình.Tam töôùc caån haønh sô kieán leã,Hoa ñaøn tónh toïa thính kinh thanh.i

Chöôùc töûu, leã tam baùi, bình thaân, quî, xöôùng ñieäp.

i Boán caâu naøy khoâng ñöôïc dieãn Noâm troïn veïn. Taïm dòch laø: Vöøa roài ñaõ môøi moïc roõ raøng, theo thöù töï 10 loaïi coâ hoàn. Xin caùc coâ hoàn ñeán tham döï, chöùng giaùm loøng thaønh cuûa trai chuû; Kính daâng 3 cheùn röôïu laøm leã gaëp maët laàn ñaàu, môøi caùc vong linh ngoài thanh thaûn nghe lôøi thuyeát phaùp.

[8a] Nöông caây coû, boùng ma möôøng töôïng;Ly mò hoøa voõng löôïng66 quyû ranh.Hoàn coâ phaùch treä leânh ñeânh,Tieân vong vôùi keû thaân tình gaàn xa.67

Bao nhieâu trieäu thænh nhöõng laø,Ai ai xin cuõng chöùng qua tieäc naøy.68

50 51


[8b] Baïch vaân:

Caùi vaên:Ñaïi ñòa sôn haø chi noäi; khoâng haønh, thuûy luïc chi

trung, coâ hoàn treä phaùch, hoaïnh töû yeåu vong, thöôïng chí vöông haàu töôùng töôùng, haï chí só noâng coâng thöông, toân ti nam nöõ. Hoaëc u tuø linh ngöõ hoaëc thieäp haõm sa tröôøng. Hoaëc nòch haø ñoïa tieäm, truùng thang truùng döôïc, töï vaãn töï aûi, saûn naïn chung thaân, oân hoaøn yeåu theä. Hoaëc thieân...

[8b] Baïch – dieãn aâm69

Töøng nghe ñaïo caû, kính thuaät lôøi queâ:Coõi giang sôn thuûy luïc eâ heà;70

Noãi hoàn phaùch töû vong ngao ngaùn!Treân ñeán böïc vöông, haàu, töôùng, töôùng;Döôùi ñeán ngöôøi só, coå, noâng, coâng.Naøo keû ti, naøo keû toânNaøo laø nam, naøo laø nöõ.Hoaëc coù keû buoäc mình trong linh ngöõ;71

Hoaëc coù ngöôøi saåy böôùc choán sa tröôøng.Hoaëc sa haàm, sa möông;Hoaëc truùng thang, truùng thuoác.Dao ngang...

52 53


[9a] ... loâi chaán kích, vöông phaùp gia hình, chuù trôù vong thaân. Nhö tö ñaúng loaïi, nan dó cuï traàn. Kyù voâ phaàn moä nhi khaû y; naù höõu töø ñöôøng nhi thieát xöû? Ñoäc laäp nhai saøo thoï haï, y theâ haûi ngaïn than ñaàu. Tuøng giao vuõ ñaû phong xuy; baát giaùc haøn lai thöû vaõng. Töù thì voâ coát nhuïc dó truy tu; baùt tieát thieåu thaân baèng...

[9a] ... daây buoäc,Saûn naïn huyeát boàn.Hoaëc maéc binh oân;72

Hoaëc xuoâng buùa saám.73

Pheùp vua giaûo traûm;Truø eûo vong thaân.74

Loaïi aáy nhieàu, nhieàu ñaõ quaù chöøng;Lôøi muoán keå, keå sao cho xieát.Kia nöông döïa, maû moà ñaø maát bieät.Naøo töø ñöôøng, nôi choã coù chi chi?Bô vô beân baõi, döôùi caây;Loaøi laïc ñaàu gheành, cuoái beán.Khoå nhieàu noãi, gioù thu xao xuyeán;Bieát maáy thu, laïnh noùng ñoåi thay!Chaün boán muøa, naøo keû laït chay;Maõn taùm tieát, vaéng ngöôøi...

54 55


[9b] ... nhi höôûng teá. Theâ theâ thaûm thaûm, chæ taïi minh ñoà; dieåu dieåu minh minh, maïc caàu xuaát lî.

Haïnh ngoä kim tieâu Voâ giaø chi hoäi, tröôïng thöøa hoaønh nguyeän bí maät chi coâng. Haø sa phaát töû tuøng tö nhaäp thaùnh sieâu phaøm; luõy theá oan thaân, töï thöû thöøa aân giaûi thoaùt. Di! Lieân ñaøi baát ly ñöông xöù; Tònh ñoä chæ...

[9b] ... ñôm quaûy!Raàu raàu ræ ræ, coõi u minh bieát maáy xuaân thu;Mòt mòt muø muø, ñöôøng xuaát ly maûng troâng ngaøy

thaùng.Hoäi voâ giaø may vöøa gaëp khoaûng;Nöông theo coâng bí maät sôùm nay.Naøy haø sa phaát töû75 laø ai, raøy gaëp luùc tieâu dao, coõi

khaùch;Noï luõy theá oan thaân76 maáy keû, laïi nhôø ôn giaûi thoaùt

nôï traàn.ÔÙ coâ hoàn ôi!Ngoài lieân ñaøi quanh quaát beân thaân;Mieàn Tònh ñoä chaùn chöôøng tröôùc maët.77

Ngoùn tay buùng chaúng phieàn nhoïc söùc,Ñaõ...

56 57


[10a] ... taïi muïc tieàn. Baùt lao ñaøn chæ chöùng voâ sinh; töùc taâm tieän tham Quaùn Töï Taïi.

Baïch vaên thieân chung.

KHOÂ LAÂU TAÙN

Taïc ñaùn hoang giao khöù ngoaïn du,Hoát phuøng nhaát caù ñaïi ñöùc khoâ laâu,Kinh cöùc tuøng trung thaûo moät khaâu.Laõnh söu söu,Phong xuy haø dieäp ñaûo saàu.

[10a] ... chöùng vaøo trong böïc voâ sinh.78

Loøng hoûi loøng, loøng voán hö minh,AÁy tham thaáu ngoâi Quan AÂm Phaät.

KHOÂ LAÂU TAÙN DIEÃN AÂM

Sôùm qua, ñoàng vaéng ngoaïn du,Thaáy lieàn ñaïi ñöùc khoâ laâu moät voàng.Boán beân gai goác bít buøng,Moà hoang coû moïc, maáy truøng xanh xanh.Daøu daøu aâm khí laïnh tanh,Laù sen thoåi ngoïn gioù quanh ñöa saàu.

58 59


[10b] Khoâ laâu!Nhó taïi trích thuûy haø bieân,Ngoïa saùi thanh phong thuùy thaûo,Vi khieâu nguyeät taùc ñaêng.Laõnh thanh thanh,Höïu voâ nhaát caù lai vaõng ñeä huynh.Khoâ laâu!Nhó taïi loä baøng giaù quaân töû,Nhó thuïy thì gia nhaát caù tieân vong? Vuõ ñaû phong xuy töï tuyeát söông.Thoáng can tröôøng,Leä uoâng uoâng.

[10b] Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!Queâ ngöôøi ôû meù giang ñaàu thiu thiu.Naèm phôi ngoïn gioù chìu79 hiu,Coû giaêng neäm ñaát, traêng kheâu ñeøn trôøi.Veo veo khí laïnh ñoøi nôi,Anh em lai vaõng, coù ngöôøi naøo ñaâu!Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!AÁy ngöôøi quaân töû ôû ñaâu beân ñöôøng?Nhaø ai vong tröôùc moät chaøng,Möa tuoân gioù thoåi, tuyeát söông khaùc naøo!Ñau thay, gan ruoät nhö baøo,Chan chan hoät leä nhö traøo doøng chaâu!

60 61


[11a] Khoâ laâu!Ngaõ khaùn nhó chæ laïc ñaéc nhaát ñoái nhaõn khuoâng.Kham thaùn phuø sinh naêng kyû haø?Kim oâ ngoïc thoá lai vaõng nhö thoa.Baùch tueá quang aâm nhaát saùt na.Maïc tha ñaø! Taûo caàu xuaát ly lieãu khoå haûi kieáp ma.Kim tieâu thí chuû tu chöùng minh döông hoäi.Kim loâ noäi,Taøi phaàn...

[11a] Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!Ñoâi khuoâng con maét thaáy aâu choán naøy!80

Xieát than ngöôøi theá ra gì,Kieáp phuø sinh göûi thaùng ngaøy bao laêm?AÙc vaøng thoû baïc xaêm xaêm,Boùng quang aâm thoaét traêm naêm maáy hoài!Daàn daø chi nöõa ngöôøi oâi!Sôùm lìa bieån khoå cho roài kieáp ma!Hoâm nay thieän tín trai gia,Nghi dieân môû hoäi goïi laø minh döông.81

Loø vaøng vöøa beùn muøi höông,Ñaïo tröôøng môøi khaép möôøi phöông coâ hoàn.

62 63


[11b] ... tröôùc baûo höôngQuaûng trieäu coâ hoàn phoù ñaïo tröôøng.Tieâu toäi chöôùngThoï trieâm phuùc lôïi.Toác toác vaõng thöôùng Taây phöông.

Phoå trieäu thænh chaân ngoân:Nam moâ boä boä ñeá rò giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña da.Thöôïng lai trieäu thænh,Taát dó lai laâm.Coâ hoàn vaên trieäu thænhThaäp loaïi taát lai laâm.Ñaïi chuùng töø bi,Teà thanh thaùn traïo.Ñaïi chuùng töø bi nieämTeà thanh khôûi traïo aâm.i

TRAÏO VAÊNii

i Vöøa roài trieäu thænh, Ñeàu ñaõ ñeán roài. Coâ hoàn nghe trieäu thænh, Möôøi loaïi ñeàu ñeán roài. Ñaïi chuùng töø bi, Ñeàu cuøng haùt traïo. Ñaïi chuùng töø bi haùt, Ñoàng thanh haùt moät lôøi.

ii Traïo (棹), coøn vieát laø 櫂, laø maùi cheøo ghe thuyeàn. Traïo ca laø ñieäu haùt xöa kia,

phoûng theo loái haùt cheøo ñoø ôû Trung Quoác. Baøi Thu phong töø cuûa Haùn Vuõ Ñeá coù caâu: “Phieám laâu thuyeàn heà teá Phaàn haø, tieâu coå minh heà phaùt traïo ca.” (Cöôõi thuyeàn laàu chöø, vöôït soâng Phaàn; ñaùnh troáng thoåi ñòch chöø, vung cheøo ca.) Phaät giaùo ñaõ duøng loái haùt naøy ñeå truyeàn baù giaùo lyù, vì aâm ñieäu deã loâi cuoán, thu huùt cuûa noù.

[11b] Bao nhieâu toäi chöôùng ñeå doàn,Baây giôø tieâu heát, chi coøn nöõa ñaâu!Ôn treân phöôùc lôïi thaám maøu,Mau mau dôøi böôùc leân chaàu taây phöông!82

TRAÏO VAÊN DIEÃN AÂM

64 65


[12a] Tu thieát trai dieân, A Nan nhaân duyeân khôûi,Cöùu khoå Quaùn AÂm, Hieän thò Tieâu Dieän quyû, Nieäm Phaät tuyeân döông,Bí maät coâng ñöùc löïc.Baït teá coâ hoàn,Lai thoï cam loä vò.Caän ñaïi tieân trieàu, Ñeá chuû toân vinh vò. Huaân thích haàu vöông, Ngoïc dieäp kim chi quyù. Teå ...

[12a] Hoâm nay cuùng thí trai ñaøn,Daäy hoài duyeân gaëp A Nan cô laønh.83

Quan AÂm cöùu khoå ñaõ ñaønh,Hieän laøm tieâu dieän quyû hình84 laï thay!Nieäm caâu Moâ Phaät töø bi,Tuyeân lôøi bí maät, ñöùc daøy coâng cao.Ñoä ngöôøi thaäp loaïi nao nao,Muøi cam loä aáy höôûng vaøo moät phen.Tröôùc ñaây trieàu ñaïi coøn truyeàn,Leân ngoâi ñeá chuû saün quyeàn toân vinh.Haàu vöông, huaân thích vang danh,Caây vaøng laù ngoïc85 raäp rình tieáng sang.

66 67


[12b] ... chaáp trung cung, Theå nöõ taàn phi loaïi. Moäng ñoaïn hoa tö, Lai thoï cam loä vò. Quoác só trieàu thaàn, Kinh vó khuoâng thôøi theá. Muïc hoùa leâ daân, Vò toaïi trung löông chí. Thaát suûng hoaøi öu,Trích giaùng bieân bang ñòa.Luyeán quoác du hoàn,Lai thoï cam loä vò.

[12b] Trong cung teå chaáp ñaïi quan,86

Kìa trang theå nöõ, noï haøng taàn phi.Ñeàm87 hoa tö saéc döùt ñi,Muøi cam loä höôûng tieäc nì phaûi chaêng.Haøng quoác só, böïc trieàu thaàn,Doïc ngang trong coõi hoàng traàn giuùp xong.Chaên daân buûa hoùa88 trong voøng,Naøo hay chöa toaïi taám loøng trung löông.Ñau loøng noãi chuùa thoâi thöông,Phaûi khi trích giaùng xa ñöôøng bieân bang.Hoàn coøn tríu89 coõi giang san,Tieäc cam loà vò voäi vaøng dôøi chaân.

68 69


[13a] Vuõ só nhung thaàn,Thoáng lónh tam quaân ñoäi.Keát traän giao phong,La coå huyeân thieân ñòa.Baéc chieán, nam chinh,Thaát haõm sa tröôøng noäiVò quoác vong khu,Lai thoï cam loä vò.Hoïc coå cuøng kinh, Caåm tuù vaên chöông só. AÙnh tuyeát thaâu quang, Khoå chí haøm song noäi. Meänh ...

[13a] Ngöôøi vuõ só, keû nhung thaàn,Moät tay thoáng lónh ba quaân roän raøng.Baên xaêng90 trong traän muõi vaøng,Troáng raàm91 roä ñaát, chieâng vang raân trôøi.Ñaùnh nam, deïp baéc bôøi bôøi,Chieán tröôøng phuùt saåy chaân ngöôøi vaøo trong.Taám thaân vì nöôùc maø vong,Tieäc cam loà chöùng hoäi ñoàng ñeâm thanh.Nhöõng ngöôøi hoïc coå cuøng kinh,92

Thöùc vaên chöông kheùo nhö hình gaám theâu.Boùng quang hoät tuyeát doøm theo,Chí trong cöûa soå ngaët ngheøo bieát bao!93

70 71


[13b] ... vaän tha ñaø, Kim baûng voâ danh töï. Uaát uaát u hoàn, Lai thoï cam loä vò. Caùt aùi töø thaân, Taûo nhaäp khoâng moân noäi. Phoûng ñaïo taàm sö, Chæ vò sieâu sinh töû. Thöû vaõng haøn lai, Baát giaùc voâ thöôøng chí. Phaûn chieáu hoài quang,Lai thoï cam loä vò.

[13b] Tha ñaø meänh vaän94 laøm sao,Baûng vaøng chaúng thaáy luùc naøo ñeà danh!Höông hoàn uaát uaát u linh,Muøi cam loä ñaõ saün daønh tieäc xuaân.Nhöõng ngöôøi caùt aùi töø thaân,95

Cöûa khoâng sôùm ñaõ chaân laàn vaøo trong.Tìm thaày hoûi ñaïo Thieàn toâng,Chuùt vì muoán thoaùt, khoûi voøng töû sinh.Traûi bao noùng laïnh xoay quanh,Söï voâ thöôøng ñaõ tôùi mình naøo hay!Hoài quang96 soi chuùt boùng day,Muøi cam loä höôûng ñeâm nay bæ baøng.

72 73


[14a] Vuõ phuïc hoaøng quan,Taûo phaùt tu chaân chí.Luyeän döôïc thieâu ñan,Döôõng tính hoaøn nguyeân khí.Khoå haïnh lao thaàn,Chæ voïng ñaêng tieân vò.Maïc luyeán di hình,Lai thoï cam loä vò.Hieáu töû, hieàn toân,Nghóa duõng trung löông só.Lieät nöõ trinh theâ,Thò töû nhö quy khöù.Tröôïng ...

[14a] Nhöõng ngöôøi vuõ phuïc hoaøng quan,Sôùm ñaø quyeát chí theo ñaøng tu chaân.Luyeän hoaøn thuoác, naáu loø ñôn,Döôõng trong caùi tính cho hoaøn khí nguyeân.Lao bì khoå haïnh ñoøi phen,Chæ mong leân ñaëng ngoâi tieân môùi ñaønh.Thoâi ñöøng tieác xoùt dò hình,Tieäc cam loà ñaõ saün daønh muøi thanh.Nhöõng ngöôøi con thaûo chaùu laønh,Vôùi ngöôøi nghóa duõng trung thaønh xöa kia.Nhöõng ngöôøi lieät nöõ trinh theâ,Caùi thaân coi cheát nhö veà ñaâu ñaâu.

74 75


[14b] ... tieát vong xu, Thieân coå löu anh khí. Caûnh caûnh linh hoàn, Lai thoï cam loä vò. Nöõ ñaïo ni ñoà, Thaân truï hoaøng kim ñòa, Loan phuïng duyeân khoâng, Baát nhieãm nhaân gian söï. Vò lieãu voâ vi, Löu laõng hö sinh töû. Thanh tónh u hoàn, Lai thoï cam loä vò.

[14b] Vôùi ngöôøi tröôïng tieát vong khu,97

Khí tinh anh ñeå ngaøn thu coøn truyeàn.Hoàn coøn choùi choùi linh thieâng,Ñeán ñaây höôûng thoï moät dieân cam loà.Nhöõng ngöôøi nöõ ñaïo, ni ñoà,98

Choán hoaøng kim99 aáy boán muøa göûi thaân.Phöôïng loan100 boû khoáng duyeân phaàn,Nhaân gian chaúng nhieãm söï traàn chuùt nao!Coøn chöa lieãu ñaëng voâ vi,101

Nöôùc troâi, soùng löõng, ra gì töû sinh?Hoàn ngöôøi thaêm thaúm thanh thanh,Muøi cam loä ñaõ phæ tình cho ñaây.

76 77


[15a] Ñòa lyù, thieân vaên, Y döôïc, aâm döông loaïi. Boác quaûi, chieâm y,Phong giaùm tính tinh só.Chaáp caùt ñaøm hung,Nan mieãn voâ thöôøng ñoái.Xaû nguïy quy chaân,Lai ñaàu cam loä vò.Toïa maõi haønh thöông,Chuûng chuûng kinh doanh boái.Ngheä thuaâït ña naêng,Maäu dòch caàu taøi lôïi.Boäi ...

[15a] Nhöõng ngöôøi ñòa lyù, thieân vaên,Ngheà hay y döôïc, chöôùc thaàn aâm döông.Boùi queû Dòch, xuû ruøa vaøng,102

Keû tinh coi gioù, ngöôøi töôøng buûa sao.103

Maùch ngöôøi hung caùt104 bieát bao,Voâ thöôøng deã khoûi mang vaøo huyeãn thaân!Thì raøy xaû nguïy quy chaân,Cam loà baõo maõn105 möôøi phaàn tieäc höông.Nhöõng ngöôøi toïa maõi haønh thöông,106

Caû bao nhieâu moùn ngoaøi ñöôøng kinh doanh.Laém hay ngheà nghieäp möu sanh,Toan phöông taøi lôïi trong vaønh baùn buoân.

78 79


[15b] ... tænh ly höông,Töû taïi tha phöông ñòa.Löõ moäng du du,Lai thoï cam loä vò.Phaïm phaùp tao hình, Lao nguïc tröôøng u heä.Phuï meänh möu taøi, Traùi chuû oan gia loaïi. AÙc taät, thieân tai, Ñoáng töû cô vong boái. Toác lî hoaøng tuyeàn, Lai thoï cam loä vò.

[15b] Queâ xöa höông tænh107 boû luoân,Cheát choân ñaát khaùch theo phong caûnh ngöôøi.Moät ñieàm löõ moäng vôi vôi,108

Muøi cam loä ñaõ khaép vôøi u minhNhöõng ngöôøi phaïm phaùp tao hình,U tuø buoäc maõi laáy mình vaøo nôi.Haïi ngöôøi, toan laáy cuûa ngöôøi,Oan gia traùi chuû traû ñôøi naøo xong!Ngöôøi taät aùc, keû tai hung,109

Hoaëc laø ñoùi khaùt laïnh luøng vong thaân.Suoái vaøng kíp kíp dôøi chaân,Muøi cam loä aáy thoï phaàn thanh höông.

80 81


[16a] Maõ ñaïp xa thöông, Töôøng aùp thaân hình toaùi. Quyû kích loâi oanh, Töï vaãn huyeàn löông aûi. Thuûy hoûa phaàn thieâu, Hoå giaûo xaø thöông loaïi. Cöûu hoaïnh coâ hoàn,Lai thoï cam loà vò.AÅm huyeát nhöï mao,Sinh tröôûng man di ñòa.Phuï traùi thöôøng lao,Tyø thieáp tinh noâ leä.AÂm ...

[16a] Nhöõng ngöôøi ngöïa ñaïp xe thöông,Vaùch ñeø thaân naùt nhö töông raõ rôøi.Keû xuoâng110 roi quyû, saám trôøi,Keû cam töï vaãn, ngöôøi thôøi huyeàn löông.Hoaëc laø thuûy hoûa tao öông,111 Keû xuoâng ñoäc raén, ngöôøi vöông mieäng huøm.Hoàn ngöôøi cöûu hoaïnh112 ñaêm ñaêm,Hoät cam loä töôùi daàm daàm xieát bao!Nhöõng ngöôøi aåm huyeát nhöï mao,113

Choã sinh tröôûng tuoát ôû vaøo man di.Thi coâng maø traû nôï daøy, Keû laøm beù moïn, ngöôøi thôøi tôù toâi.

82 83


[16b] ... aù manh lung,Taøn taät voâ y thò.Khoå thoï oan hoàn,Lai thoï cam loä vò.Ngoã nghòch gia nöông,Oaùn ñoäc thieân hoøa ñòa.Baùng Phaät, khi taêng,Huûy töôïng phaàn kinh keä.Taø kieán thaâm traàm, Khoå baùo voâ bieân teá. Thaäp aùc coâ hoàn, Lai thoï cam loä vò.

[16b] Hoaëc ngöôøi ngoïng lòu, ñieác ñui,Taät nguyeàn chaúng coù nôi chui ñuït vaøo.Hoàn ngöôøi oan khoå bieát bao,Muøi cam loä höôûng daãy daøo tieäc hoa.Nhöõng ngöôøi ngoã nghòch meï cha,Oaùn cöu trôøi roäng, maéng la ñaát baèng;114

Nhöõng ngöôøi cheâ Phaät, khinh taêng,Ñoát kinh, huûy töôïng, hung haêng nhieàu beà.Laém ñieàu taø kieán ñaém meâ,Chòu trong khoå baùo eâ deà chaúng thoâi.Hoàn ngöôøi thaäp aùc115 thöông oâi,Muøi cam loä höôûng cho roài tieäc hoa.

84 85


[17a] Ñaïi thí moân khai, Tieán baït coâ hoàn boái. Toå neã tieân vong, Nguõ tính oan gia loaïi. Baùt naïn, tam ñoà, Bình ñaúng caâu sieâu teá. Tröôïng Phaät quang minh,Lai thoï cam loä vò.A-di-ñaø Phaät,Tuùc höõu voâ bieân theä.Quan kieán meâ ñoà,Khoå haûi thöôøng phieâu nòch.Thuøy ...

[17a] Cöûa nhaø ñaïi thí môû ra,Haõy xin tieán baït116 cho ma coâ hoàn.Tieân vong hoøa toå hoøa toân,Oan gia naêm hoï117 cuõng doàn veà ñaây.Ñöôøng ba, naïn taùm118 thieáu chi,Bao nhieâu bình ñaúng ñeâm nì sieâu thaêng.Caäy chöng Phaät phaùp quang minh,Muøi cam loä höôûng moät dieân eâ heà.A-di-ñaø Phaät Boà-ñeà,Xöa kia saün coù lôøi theà voâ bieân.119

Ñöôøng meâ troâng thaáy nhaõn tieàn,Ñaém phieâu bieån khoå lieàn lieàn thaûm thay!

86 87


[17b] ... thuû aân caàn,Ñaëc giaù töø haøng teá.Phoå taùi chuùng sinh,Ñoàng phoù lieân trì hoäi.

NHAÄP TIEÅU MOÂNG SÔN PHAÙPNhöôïc nhaân duïc lieãu tri,Tam theá nhaát thieát Phaät.Öng quaùn phaùp giôùi tính,Nhaát thieát duy taâm taïo.i

Dó haï caâu caùc tam xöng:ii

UÙm [AÙn], giaø ra ñeá da ta baø ha.(Phaù ñòa nguïc chaân ngoân)

i Phaàn naøy khoâng ñöôïc dieãn Noâm, taïm dòch laø: Neáu ai muoán hieåu roõ, Ba ñôøi möôi phöông Phaät; Neân quaùn tính caùc phaùp; Thaûy ñeàu do taâm taïo. (Baøi keä naøy trích töø Kinh Hoa nghieâm.)

ii Töø ñaây trôû xuoáng moãi caâu ñeàu ñoïc 3 laàn.

[17b] Nguøi nguøi voäi xuû hai tay,Thuyeàn töø choáng thaúng vôùt ngay moïi ngöôøi.Trong thuyeàn chöùa chôû ai ai,Chuùng sinh ñeàu ñeán hoäi nôi lieân trì.120

(Töø ñaây ñeán giöõa trang 21b khoâng coù phaàn dieãn Noâm, chæ in toaøn chöõ Haùn.)

88 89


[18a] Nam moâ boä boä ñeá rò giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña da.

(Phoå trieäu thænh chaân ngoân)

UÙm [AÙn], tam ñaø ra giaø ñaø ta baø ha.(Giaûi oan keát chaân ngoân)

Nam-moâ Ñaïi Phöông Quaûng Phaät Hoa Nghieâm Kinh

Nam-moâ thöôøng truï thaäp phöông Phaät

Nam-moâ thöôøng truï thaäp phöông Phaùp

Nam-moâ thöôøng truï thaäp phöông Taêng

Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät

Nam-moâ Ñaïi Bi Quaùn Theá AÂm Boà Taùt

90 91


[18b] Nam-moâ Minh Döông Cöùu Khoå Ñòa Taïng Vöông Boà Taùt

Nam-moâ Khaûi giaùo A-nan-ñaø Toân giaû.Quy y Phaät Quy y Phaùp Quy y Taêng Quy y Phaät, Löôõng tuùc toân.Quy y Phaùp, Ly duïc toân.Quy y Taêng, Chuùng trung toân.Quy y Phaät caùnh.Quy y Phaùp caùnh.Quy y Taêng caùnh.Phaät töû sôû taïo chö aùc nghieäp.Giai do voâ thuûy tham saân si,Tuøng thaân, ngöõ, yù chi sôû sinh,Nhaát thieát Phaät töû giai saùm hoái.i

i Ñoaïn naøy khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Bao nhieâu nghieäp aùc maø Phaät töû ñaõ gaây ra, ñeàu do söï tham, saân, si töø voâ thuûy ñeán nay; töø nôi haønh vi, lôøi noùi vaø yù nghó phaùt sinh ra; taát caû [nhöõng ñieàu aáy] Phaät töû ñeàu xin saùm hoái.”

92 93


[19a] Chuùng sinh voâ bieân, theä nguyeän ñoä,

Phieàn naõo voâ taän, theä nguyeän ñoaïn,

Phaùp moân voâ löôïng, theä nguyeän hoïc.

Phaät ñaïo voâ thöôïng, theä nguyeän thaønh.i

UÙm [AÙn], baùt ra maït, laân ñaø nính [naõnh] ta baø ha.(Dieät ñònh nghieäp chaân ngoân)

UÙm [AÙn], a roâ [loã] laëc keá ta baø ha.(Dieät nghieäp chöôùng chaân ngoân)

i Ñoaïn naøy cuõng khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø:Chuùng sinh nhieàu voâ soá, theà nguyeän ñeàu ñoä heát; phieàn naõo nhieàu voâ taän, theà nguyeän ñeàu döùt saïch; phaùp moân nhieàu voâ löôïng, theà nguyeän ñeàu hoïc heát; Phaät ñaïo laø voâ thöôïng, theà nguyeän seõ thaønh töïu.

94 95


[19b] UÙm [AÙn], boä boä ñeá rò giaø ña rò ñaùt ña nga ña da.

(Khai yeát haàu chaân ngoân)

UÙm [AÙn], tam muoäi da taùt ñoûa phaïm(Tam muoäi da giôùi chaân ngoân).

Nam moâ taùt phöôïc [phaï] ñaùt tha nga da [ña] phöôïc [phaï] roâ [loà] chæ ñeá, uùm [aùn] tam baït ra tam baït ra hoàng.i

Nam moâ toâ roâ baø da, ñaùt tha nga ña da, ñaùt ñieät tha. UÙm [AÙn] toâ roâ toâ roâ, baùt ra toâ roâ, baùt ra toâ roâ ta baø ha.

(Cam loä thuûy chaân ngoân)

UÙm [AÙn], maâm [noan] maâm [noan] maâm [noan] maâm [noan] maâm [noan].

(Nhaát töï thuûy luaân chaân ngoân)

i Chuù bieán thöïc, hay Bieán thöïc chaân ngoân.

96 97


[20a] Nam moâ tam maõn ña maãu [moät] ñaø nam [naãm] uùm [aùn] maâm [noan].

(Nhuõ haûi chaân ngoân)

Nam-moâ Ña Baûo Nhö Lai.Nam-moâ Baûo Thaéng Nhö Lai.Nam moâ Dieäu Saéc Thaân Nhö Lai Nam-moâ Ly Boá UÙy Nhö Lai.Nam-moâ A-di-ñaø Nhö Lai.Nam moâ Cam Loä Vöông Nhö Lai.Nam-moâ Quaûng Baùc Thaân Nhö Lai.

Thaàn chuù gia trì tònh phaùp thöïc,Phoå thí haø sa chuùng coâ hoàn.Nguyeän giai baõo maõn, xaû khan tham,Toác thoaùt u minh, sinh Tònh ñoä.Quy y Tam baûo, phaùt boà-ñeà,Cöùu caùnh ñaéc thaønh Voâ thöôïng ñaïo.

98 99


[20b] Coâng ñöùc voâ bieân taän vò lai,Nhaát thieát coâ hoàn ñoàng phaùp thöïc.i

Nhöõ ñaúng coâ hoàn chuùng,Ngaõ kim thí nhöõ cuùng.Thöû thöïc bieán thaäp phöông,Nhaát thieát coâ hoàn coïng.ii

Nguyeän dó thöû coâng ñöùc,Phoå caäp ö nhaát thieát.Ngaõ ñaúng döõ coâ hoàn,Giai coïng thaønh Phaät ñaïo.iii

UÙm [AÙn], muïc löïc laêng ta baø ha. (Thí voâ giaø thöïc chaân ngoân)

UÙm [AÙn], nga nga naãng [naüng] tam baø phöôïc [phaï] phaït nhaät ra hoäc.

(Phoå hoài höôùng chaân ngoân.)

Taát. Tuïng Taâm kinh, Vaõng sinh tam bieán.iv

UÙm [AÙn], ta [sa] ma ra, ta [sa] ma ra, di ma naãng [naüng], taùt caùp ra ma, ha cha caùp ra hoàng.

(Phoå hoài höôùng chaân ngoân)i Baøi naøy khoâng coù phaàn dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Thaàn chuù gia trì laøm thanh tònh

phaùp thöïc; boá thí cho voâ soá chuùng coâ hoàn; nguyeän ñeàu ñöôïc no ñuû, lìa boû söï tham lam keo laän, mau thoaùt khoûi choán toái taêm sinh veà Tònh ñoä. Quy y Tam baûo, phaùt taâm Boà-ñeà, cuoái cuøng thaønh töïu ñaïo Voâ thöôïng; coâng ñöùc trong töông lai khoâng keå xieát, taát caû coâ hoàn cuøng thoï höôûng phaùp thöïc.”

ii Baøi naøy cuõng khoâng coù phaàn dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Hôõi caùc loaøi coâ hoàn, nay chuùng toâi cuùng thí thöïc cho caùc vò; thöùc aên naøy bieán hoùa ra ñaày khaép möôøi phöông, taát caû coâ hoàn ñeàu chung höôûng.”

iii Baøi naøy cuõng khoâng coù phaàn dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy, höôùng veà khaép taát caû; chuùng toâi vaø taát caû coâ hoàn, ñeàu thaønh töïu Phaät ñaïo.”

iv Caâu naøy khoâng dieãn Noâm, coù nghóa: “Ñeán ñaây laø heát. Tuïng [theâm] Taâm kinh vaø [chuù] Vaõng sinh ba laàn.”

100 101


[21a] Nguyeän truù caùt töôøng, daï caùt töôøng.Truù daï luïc thì haèng caùt töôøng.Nhaát thieát thì trung caùt töôøng giaû.i

Nguyeän chö Thöôïng sö ai tieáp [nhieáp] thoï.ii

Nguyeän truù caùt töôøng, daï caùt töôøng.Truù daï luïc thì haèng caùt töôøng.Nhaát thieát thì trung caùt töôøng giaû.Nguyeän chö Tam baûo ai tieáp [nhieáp] thoï.Nguyeän truù caùt töôøng, daï caùt töôøng.Truù daï luïc thì haèng caùt töôøng.Nhaát thieát thì trung caùt töôøng giaû.Nguyeän chö Hoä phaùp thöôøng uûng hoä.Töù sinhiii ñaêng ö baûo ñòa;Tam höõuiv thaùc hoùa Lieân trì.v

Haø sa ngaï quyû chöùng Tam hieàn;vi

Vaïn loaïi höõu tình ñaêng Thaäp ñòa.vii

Nam-moâ Sieâu Thaäp Ñòa Boà-Taùt Ma-ha-taùt. (Tam xöng)viii

i Ba caâu naøy ñöôïc laëp laïi trong caû 3 ñoaïn cuûa baøi nguyeän naøy, höôùng veà ba ñoái töôïng. Noäi dung taïm dòch laø: “Nguyeän ngaøy an laønh, ñeâm an laønh; ñeâm ngaøy saùu thôøi ñeàu an laønh, trong khoaûng giöõa taát caû moïi thôøi cuõng ñeàu ñöôïc an laønh.”

ii Chöõ “tieáp (接) thoï” ôû ñaây trong phaàn lôùn caùc nghi thöùc phoå bieán ñeàu ñoïc theo thoùi quen laø “nhieáp thoï”.

iii Töù sinh: 4 caùch chuùng sinh sinh ra, goàm thai sinh (sinh töø baøo thai), noaõn sinh (sinh töø tröùng), thaáp sinh (sinh töø choã aåm thaáp) vaø hoùa sinh (do bieán hoùa sinh ra), duøng chæ chung taát caû muoân loaøi.

iv Tam höõu: chæ ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Taát caû chuùng sanh thoï nghieäp trong luaân hoài ñeàu khoâng ra ngoaøi ba coõi naøy.

v Trong hai caâu naøy duøng töù sinh vaø tam höõu ñeå chæ chung taát caû chuùng sinh, nguyeän cho ñeàu ñöôïc sieâu thaêng, giaûi thoaùt. Baûo ñòa (ñaát baùu) vaø Lieân trì (hoà sen) ñeàu laø nhöõng bieåu töôïng cuûa coõi Cöïc Laïc phöông Taây, nôi ñöùc Phaät A-di-ñaø thuyeát phaùp ñoä sinh. Ngöôøi sinh veà Cöïc Laïc ñeàu ñöôïc hoùa sinh töø hoa sen.

vi Tam hieàn: ba nhoùm quaû vò ñöôïc chöùng ñaéc treân ñöôøng tu taäp, bao goàm Thaäp truï, Thaäp haïnh vaø Thaäp hoài höôùng.

vii Thaäp ñòa: 10 ñòa vò cuoái cuøng treân con ñöôøng tu taäp Boà Taùt ñaïo tröôùc khi vieân thaønh Phaät quaû, goàm töø Sô ñòa leân ñeán Thaäp ñòa. Hai caâu naøy duøng Tam hieàn vaø Thaäp ñòa ñeû chæ chung taát caû caùc quaû vò chöùng ñaéc cuûa ngöôøi tu taäp, nguyeän cho taát caû coâ hoàn, ngaï quyû cuõng nhö heát thaûy chuùng sanh ñeàu chöùng thaønh Phaät quaû.

viii Tam xöng: nieäm caâu naøy ba laàn.

102 103


[21b] PHUÏC DÓ VAÊN

Kieán vaên nhö huyeãn eá;Tam giôùi nhöôïc khoâng hoa.Vaên phuïc, eá caên tröø;Traàn tieâu, giaùc vieân tònh.i

Phuïc dó:

Chaân nguyeân traïm tòch, maõi toäi tính chi baûn khoâng; khoå haûi hoàng thaâm, truïc voïng ba nhi baát töùc. Do chuùng sinh chi nghieäp caûm; trí tröôøng kieáp dó traàm luaân. Thoï baùo ñòa ...

i Kieán vaên: thaáy vaø nghe; huyeãn eá laø maét bò quaùng, bò che; Tam giôùi töùc Tam höõu, chæ Ba coõi; khoâng hoa: hoa ñoám nhìn thaáy khi bò quaùng maét, hoa maét. Nghe baøi phuïc dó xong, quaùng maét seõ tieâu tan, hoa ñoám seõ maát, ñöôïc thanh tònh saùng suoát troïn veïn. Taïm dòch laø: “Thaáy, nghe nhö quaùng maét; Ba coõi töïa hoa ñeøn. Nghe vaên, tröø goác quaùng; hoa tan giaùc ngoä lieàn.”

[21b] Phuïc dó:

Nguoàn chaân trong vaét, tính toäi vaãn laø khoâng;Bieån khoå roäng theânh, soùng quaêng theo ñuoåi maõi.Bôûi nghieäp caûm chuùng kia mang phaûi,Khieán traàm luaân kieáp noï chòu ñaøy.Ñòa nguïc ñaø thoï baùo ñaéng cay;Ngaï quyû laïi chuyeån sinh ...

104 105


[22a] ... nguïc chi trung, vónh la khoå sôû; chuyeån sinh ngaï quyû chi noäi, tröôøng nhaãn cô hö. Kyù voâ giaûi thoaùt chi kyø, ninh höõu sieâu thaêng chi loä? Phi tröôïng Nhö lai chi töø nguyeän, haït giaûi aùc thuù chi ñaûo huyeàn? Chuù tuïng chaân thuyeân, thí cam loä chi phaùp thöïc; ñaêng nhieân baûo cöï, chuùc minh giôùi chi u ñoà. Phoå söû meâ löu; caâu sieâu Cöïc Laïc. Kim ...

[22a] ... ñoùi khaùt.Ñaõ chaúng coù ngaøy giaûi thoaùt;AÉt laø khoâng ngoõ sieâu thaêng.Ví chaúng nhôø töø nguyeän ñöùc Kim thaân;Deã môû ñaëng ñaûo huyeàn daây aùc thuù?121

Chaân thuyeân aáy nieäm ñoâi caâu chuù, Thí ra treân tieäc cam loà;Baûo cöï kia thaép maõi ngoïn ñeøn, Soi khaép trong ñöôøng minh giôùi.Naøo nhöõng doøng meâ caû thaûy,Khieán ñeàu veà Cöïc Laïc phöông Taây.Buoåi ñaïo tröôøng nay, khaép thænh vaøo dieân thí thöïc;Ñem coâng ñöùc aáy, trôû veà trong nuùi Thieát Vi.122

Dieän Nhieân ...

106 107


[22b] ... daï ñaïo tröôøng, dó thöû thí thöïc coâng ñöùc, hoài höôùng Thieát vi sôn noäi. Dieän Nhieân ñaïi só, thoáng laõnh tam thaäp luïc boä, voâ löôïng bieân, haèngi haø sa soá chö ngaï quyû chuùng.

Phuïc nguyeän, töï tuøng khoaùng kieáp tröïc chí kim sinh, thích nghieäp chöôùng dó tieâu dung; tuyeät toäi khieân nhi thanh tònh. Hoaïch thang duõng phaát, bieán thaønh baùt ñöùc chi Lieân trì, loâ dieãm ...i Löu yù nhöõng chöõ haèng (恒) trong baûn vaên naøy ñeàu vieát thieáu moät neùt döôùi, vì

kieâng huùy baø thaùi haäu Töø Duõ (teân Phaïm Thò Haèng). Quy taéc naøy goïi laø “kính khuyeát nhaát nieát”.

[22b] ... Ñaïi só moät tay, thoáng laõnh caû ba möôi saùu boä;

Chuùng ngaï quyû haèng haø sa soá, bieát bao nhieâu voâ löôïng voâ bieân.

Cöù xin töø kieáp boå leân,123

Cho ñeán ngaøy nay taùi theá.Tieâu nghieäp chöôùng chaúng coøn chuùt ñeå;Röûa toäi khieân phuùt ñaõ saïch roài.Vaïc noùng daàu soâi, bieán laøm vuõng lieân trì baùt ñöùc;124

Loø höøng löûa chaùy, hoùa neân toøa höông caùi thaát traân.125

Kia muõi göôm traàn, kieám thuï loän ra ngoïc thuï;126

Noï con dao saéc, ñao sôn ...

108 109


[23a] ... giao huy, hoùa taùc thaát traân chi höông caùi. Kieám thuï giai vi ngoïc thuï. Ñao sôn taän taùc baûo sôn. Bieán giôùi Thieát saøng, hieän boà-ñeà chi phaùp toïa; maõn phuû ñoàng traáp, hoùa cam loä chi ñeà hoà. Vaõng tích traùi chuû dó töông phuøng, caâu moâng giaûi thoaùt; tích kieáp oan gia nhi coïng hoäi, caùc toaïi tieâu dao. Nguïc chuû höng töø, minh quang trì thieän. Ña ...

[23a] ... ñoåi laïi baûo sôn.127

Khaép nôi phoâ chaät thieát saøng, hieän phaùp toïa boà-ñeà ra ñoù;

Vaøi choõ ñöïng ñaày ñoàng traáp, röôùi ñeà-hoà, cam loä vaøo ñaây.128

Gaëp ngöôøi traùi chuû baáy nay vôùi ñoù, heát ñoøi heát hoûi;Chaïm kieáp oan gia buoåi tröôùc, cuøng nhau thoâi vaán

thoâi vöông.Daï höông töø, nguïc chuû yeâu thöông;Loøng trì thieän, minh quan129 baûo hoä.Thaân phuï maãu ña sinh kim vôùi coå, nay thì nhaäp

thaùnh sieâu phaøm;Nôï nhaân thaân luõy theá heát roài coøn, ...

110 111


[23b] ... sinh phuï maãu, tuøng tö nhaäp thaùnh sieâu phaøm; luõy theá nhaân thaân, töï thöû thöøa aân giaûi thoaùt. Thieân thöôïng nguõ suy baát hieän; nhaân gian töù töôùng giai khoâng. Tu-la xaû taän saân taâm; ñòa nguïc töùc chö khoå naõo. Haø sa ngaï quyû hoùa nhieät dieäm nhi taùc thanh löông; thaäp loaïi haøm sinh xaû meâ ñoà nhi ñaêng giaùc ngaïn.

Phoå nguyeän thöû quoác ñoä, tha quoác ñoä, voâ löôïng chö quoác ñoä, nhaát thieát höõu tình ...

[23b] ... raøy ñaõ thöøa aân giaûi mieãn.130

Coõi thieân thöôïng nguõ suy131 chaúng hieän;

Mieàn nhaân gian töù töôùng132 coù chi!

Tu-la133 ñaø boû caû saân si,

Ñòa nguïc laïi heát ñieàu khoå naõo.

Coõi ngaï quyû roän raøng saùu ñaïo, höøng gioù thanh khoûi

choán löûa noàng;

Gioáng haøm sinh134 chaät ních möôøi loaøi, leân bôø giaùc

laùnh nôi ñöôøng toái.

Khaép xin caû höõu tình moät noãi, quoác ñoä135 naøy, quoác

ñoä noï vaø caùc voâ löôïng quoác ñoä, thaûy cuøng nhau, chung

chöùng chaân thöôøng;

Laïi nguyeän ...

112 113


[24a] ... coäng chöùng chaân ñeá; thöû theá giôùi, tha theá giôùi, voâ löôïng chö theá giôùi, voâ taän haøm thöùc teà thaønh Phaät ñaïo. Töù aân toång baùo; tam höõu quan tö. Phaùp giôùi chuùng sinh ñoàng vieân chuûngi trí.

Chö Phaät, Chaùnh phaùp, Boà Taùt TaêngTröïc chí Boà-ñeà, ngaõ quy y.Ngaõ dó sôû tu chö thieän caênVò lôïi höõu tình, nguyeän thaønh Phaät.ii

Theá, xuaát theá gian,Tuøy nguyeän sôû thaønh

i Nhöõng chöõ chuûng (種) trong baûn vaên naøy ñeàu vieát khaùc (thay ñoåi vò trí hai thaønh phaàn cuûa chöõ) ñi vì kieâng huùy vua Gia Long laø Chuûng.

ii Baøi naøy khoâng ñöôïc dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Töø nay cho ñeán khi ñaït ñaïo Boà-ñeà, [con nguyeän] quy y chö Phaät, Chaùnh phaùp vaø [chö vò] Boà Taùt Taêng. Bao nhieâu caên laønh con ñaõ tu taäp ñöôïc, ñeàu vì lôïi laïc cho chuùng sinh neân phaùt nguyeän thaønh quaû Phaät.”

[24a] ... cuøng haøm thöùc maáy noøi, theá giôùi ñoù, theá giôùi ñaây vaø caùc voâ löôïng theá giôùi naøo vôùi ñoù ñeàu neân Phaät ñaïo.

Töù sinh khaép baùo;Tam höõu ñeàu nhôø.Ngöôøi trong phaùp giôùi bao giôø, ai ai cuõng ñoàng vieân

chuûng trí.136

[Töø ñaây ñeán giöõa trang 25a khoâng coù phaàn dieãn Noâm, chæ in toaøn chöõ Haùn. Töø giöõa trang 25a khoâng coøn chöõ Haùn, chæ in baøi Chuùc toáng (Ñöa tieãn) hoaøn toaøn baèng chöõ Noâm.]

114 115


[24b] Caån y Du-giaø giaùo,Kieán trí khaûi phaùp dieân.Phoå nguyeän chö höõu tìnhGiai coäng thaønh Phaät ñaïo.i

Thöù keát Vieân maõn phuïng toáng aán, nieäm Baùch töï chuù.ii

Thí thöïc coâng ñöùc thuø thaéng haïnh,Voâ bieân thaéng phöôùc giai hoài höôùng.Phoå nguyeän traàm nòch chö chuùng sinh,Toác vaõng voâ löôïng quang Phaät saùt.

Thaäp phöông tam theá nhaát thieát Phaät,Vaên Thuø, Phoå Hieàn, Quaùn Töï Taïi,

i Ñoaïn naøy khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Ngöôøi xuaát theá, keû theá gian, tuøy theo öôùc nguyeän ñeàu thaønh töïu. Kính vaâng theo lôøi daïy trong kinh ñieån, môû ra phaùp ñaøn [thí thöïc] naøy. Nguyeän cho heát thaûy chuùng sinh ñeàu chöùng quaû thaønh Phaät.

ii Taïm dòch: “Sau ñoù baét aán Vieân maõn kính tieãn [caùc coâ hoàn] vaø nieäm chuù Baùch töï.

116 117


[25a] Chö toân Boà Taùt Ma-ha-taùt.Ma-ha Baùt-nhaõ ba-la-maät.i

Thöôïng lai tu thieát Moâng sôn cam loä phaùp thöïc nhaát dieân coâng ñöùc vieân maõn, phoå trieâm sa giôùi.

Hoøa nam thaùnh chuùng.ii

i Ñoaïn naøy khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Coâng ñöùc thí thöïc, haïnh cao quyù; phöôùc ñöùc voâ bieân ñeàu höôùng veà, caàu cho moïi chuùng sinh bò ñaém chìm [trong beå khoå], ñeàu nhanh choùng ñöôïc veà coõi Phaät Voâ Löôïng Quang (töùc laø Phaät A-di-ñaø). [Kính leã] taát caû chö Phaät ba ñôøi khaép möôøi phöông; [caùc vò Boà Taùt] Vaên Thuø, Phoå Hieàn, Quaùn Töï Taïi, cuøng taát caû caùc vò Ñaïi Boà Taùt. Ma-ha Baùt-nhaõ ba-la-maät!

ii Ñoaïn naøy cuõng khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Treân ñaây, coâng ñöùc thieát laäp buoåi phaùp thöïc vi dieäu ñaõ thaønh töïu troïn veïn, thaám nhuaàn khaép theá giôùi. Chaép tay ñaûnh leã ñaïi chuùng.”

[25a] Chuùc toáng vaân:

Tieäc baøy cuõng ñaõ vöøa xong,

Canh gaø vaêng vaúng, gioït roàng thaâm thaâm.

Tröôùc ñaøn ngôùt137 gioïng thieàn aâm,

Bình hoa lôït boùng, ñænh traàm phai höông.

Cam loà töôùi khaép möôøi phöông,

Ao sen raøy ñaõ môû ñöôøng sang chôi.

118 119


[25b] Coâ hoàn ôi, coâ hoàn ôi!

Mau mau nheï böôùc taùch vôøi Taây thieân.

Töø raøy gia chuû bình yeân,

Phöôùc thöøa ñeå laïi trong mieàn nhaân gian.

Tuoåi trôøi, loäc nöôùc chan chan,

Goùt laân138 noái daáu, caàm loan139 in vaàn.

Ngheânh ngang coõi thoï ñaøi xuaân,

Goùt ma laëng baët, chaâu thaàn tieâu dieâu.

Phong löu phuù quyù ñuû ñieàu,

Cuùi ñaàu kính chuùc hoaøng trieàu muoân thu.

121

CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM

120

CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM

1 Ñoän: goø, ñoài nhoû.2 Ñaây laø caâu chuù trieäu thænh coâ hoàn (Trieäu thænh chaân ngoân).3 AÙc vaøng, thoû baïc: dòch töø nhöõng chöõ kim oâ, ngoïc thoá, duøng chæ maët trôøi, maët

traêng, töôïng tröng cho thôøi gian, ngaøy thaùng.4 Ñuùng ra laø muøi höông, xöa hay duøng laãn loän giöõa maøu vaø muøi.5 Phaàn vieát baèng möïc xanh laø nguyeân taùc chöõ Haùn, phaàn vieát baèng möïc ñen laø

phaàn dieãn Noâm cuûa dòch giaû.6 Day: trôû laïi.7 Lôøi bí maät: töùc maät chuù, coøn goïi chaân ngoân, chaân thuyeân, töùc thaàn chuù. Theo

Maät toâng, chuyeân nieäm thaàn chuù seõ coù uy löïc sieâu vieät, lôïi mình lôïi ngöôøi.8 Dòch cuïm töø Voâ giaø cam loä phaùp thöïc, Phaïm aâm laø Baùt giaø vu saéc hoäi. Trai ñaøn

thí thöïc lôùn, thöôøng ñöôïc toå chöùc 5 naêm moät laàn khoâng phaân bieät giaøu ngheøo sang heøn, khoâng bò haïn cheá, caûn trôû, neân goïi laø voâ giaø. Moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng ñeå nhaän phaùp thí, taøi thí. Ñaïi leã naøy coù ôû AÁn Ñoä ñaõ laâu ñôøi, töø thôøi vua A Duïc, truyeàn sang Trung Quoác, Vieät Nam vaø Nhaät Baûn, thöôøng do vua chuùa toå chöùc, vì phí toån raát nhieàu.

9 Töông truyeàn xöa vua Thuïc ñeá maát nöôùc, cheát hoùa laøm chim ñoã quyeân (chim quoác), ñeâm ñeâm keâu raû rích, khoùc than, luyeán tieác nöôùc nhaø.

10 Tieáp theo caâu naøy, chuû nhaân baûn vaên tröôùc ñaây coù vieát theâm vaøo moät caâu chöõ Haùn, thay cho hai chöõ “vaân vaân” trong phaàn Haùn vaên ôû treân, coù leõ ñeå khi tuïng baûn vaên ñöôïc deã daøng hôn, vì duïng yù hai chöõ “vaân vaân” trong phaàn Haùn vaên laø ñeå khoûi khaéc in laëp laïi caâu naøy: “Duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân, thöû nhaät kim thôøi lai thoï voâ giaø cam loà phaùp thöïc.”

11 Choã ngoài cuûa töôùng chæ huy ngaøy xöa traûi da baùo, bieåu loä loøng duõng maõnh. Baây giôø laø boä chæ huy quaân söï.

12 Haõn maõ: (haõn: moà hoâi) ngöïa chieán chaïy ñoå moà hoâi, chæ coâng traïng.13 Khoùi lang: (lang: choù soùi) doïc theo bieân giôùi ngaøy xöa, ngöôøi ta döïng caùc ñaøi

cao, treân ñöïng coû khoâ troän vôùi phaân choù soùi. Khi coù giaëc ñeán, ñoát phaân cho khoùi boác thaúng leân. Nhôø theá, nôi khaùc môùi bieát maø ñeán chi vieän.

14 Do chöõ “phan long phuï phuïng” hay “phan long phuï kyù”, vin vaøo roàng phöôïng, bieåu töôïng cuûa vua, seõ ñöôïc vinh hieån; cuõng nhö döïa vaøo ngöïa kyù, seõ ñöôïc ñi xa ngaøn daëm. YÙ noùi caùc baày toâi xöa giuùp vua chuùa, seõ ñöôïc loäc quyeàn to lôùn.

15 Sau caâu naøy thaáy vieát theâm caâu chöõ Haùn ñeå vò trai chuû laëp laïi: “Duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc... ... cam loà phaùp thöïc.”

16 Caùc vua ñôøi Tieàn Haùn, khi xaây laêng thöôøng dôøi daân ñeán laäp moät huyeän ñeå lo cung phuïng cho laêng; 5 laêng caùc vua Cao toå, Hueä ñeá, Caûnh ñeá, Vuõ ñeá vaø Chieâu ñeá ñeàu ôû phía baéc kinh ñoâ Tröôøng An, di daân phaàn ñoâng giaøu coù, sinh hoaït xa xæ. Vì theá coù töø nguõ laêng taøi tuaán, aùm chæ boïn con chaùu caùc nhaø giaøu coù.

17 Bieån hoaïn: chæ quan tröôøng, chính tröôøng.18 Trang Töû naèm mô hoùa thaønh böôùm. Tænh ra, khoâng bieát mình laø böôùm hay böôùm

laø mình. Hoàn böôùm chæ cuoäc ñôøi nhö giaác mô ngaén nguûi.19 Döông quan: quan laø cöûa, döông quan laø cöûa veà döông gian, coõi traàn.20 Tao oâng maëc khaùch: chöõ “tao” chæ vaên chöông, chöõ “maëc” chæ saùch vôû; 4 chöõ

naøy chæ giôùi vaên nhaân, ngheä só.21 Cöûa huyønh (huyønh moân), chæ tröôøng hoïc.22 Tröôøng thi xöa chung quanh troàng gai ñeå khoù xaâm nhaäp. Caâu naøy noùi caûnh só

töû thi taøi ôû ñoù.23 Löûa ñoùm, töùc ñeøn ñom ñoùm (huyønh ñaêng). Huyønh laø con ñom ñoùm. Xöa, Xa

Daän ngheøo, baét ñom ñoùm cho vaøo tuùi laøm ñeøn ñeå hoïc, goïi laø huyønh song, hoïc beân song cöûa baèng ñeøn ñom ñoùm.

24 Chæ söï cheát, vì khi aáy teân tuoåi ñöôïc vieát treân maûnh luïa hoàng, goïi laø minh tinh, ta hay noùi laø trieäu.

25 Phi tích: cuõng nhö tích tröôïng, caây gaäy cuûa taêng só, duøng chæ giôùi tu haønh thoaùt tuïc.

26 Hoaøng hoa thuùy truùc: chæ Phaät phaùp, nhaát laø Thieàn toâng. Do caâu “Thuùy truùc hoaøng hoa phi ngoaïi caûnh” ñeå chæ taát caû caùc phaùp ñeàu laø Phaät phaùp.

27 Coå noâ: laø loaøi traâu baïc vaø choàn caùo, chæ chung suùc vaät haï ñaúng, chæ nhöõng ngöôøi caên cô thaáp keùm, khoù giaùc ngoä. Chöõ duøng laáy ôû Caûnh Ñöùc truyeàn ñaêng luïc, lôøi cuûa ngaøi Nam Tuyeàn noùi vôùi haønh giaû Cam Chí. Hai caâu nguyeân vaên yù noùi caùc nam nöõ tu só caên cô thaáp keùm, duø ñaøm luaän Phaät phaùp, ñoïc tuïng thaàn chuù cuõng khoâng ngoä ñaïo.

28 Hai caâu naøy duøng caùc töø hoaøng quan, vuõ phuïc ñeå chæ muõ cuûa aån só vaø aùo cuûa ñaïo só.

29 Cuõng nhö ñoäng Ñaøo Nguyeân, chæ nôi thaàn tieân ôû.30 Tam hoa: laáy töø chöõ tam hoa tuï ñænh. Ñaïo giaùo tu luyeän chaân khí ñeán möùc thaønh

töïu, tinh hoa doàn veà nôi cao nhaát.

122 123

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM

31 Quan nieäm ngaøy xöa cho raèng thaân ngöôøi goàm 4 yeáu toá hoïp laïi: ñaát, nöôùc, löûa vaø gioù, goïi chung laø töù ñaïi.

32 Chæ nôi tu luyeän cuûa ñaïo só vaø loø luyeän thuoác tieân.33 Chæ ñaøn cuùng teá.34 Ngöôøi ôû troï.35 Nhöõng ngöôøi laøm ngheà buoân baùn ngöôïc xuoâi.36 Ñöôøng deâ, hay ñöôøng ruoät deâ, chæ ñöôøng quanh co khuùc khuyûu.37 Söùc löïc ñang maïnh meõ; sung söùc.38 Giöõa röøng göôm ñao, chæ nôi chieán tröôøng ñaày hieåm nguy cheát choùc.39 Lieàu mình, ñem tính maïng ra so taøi cho ñeán cheát.40 Toát ñoà: binh só, lính trôn.41 Ngöôøi saûn phuï ngaøy xöa phaûi loùt chieáu rôm naèm, ngoài chôø sinh con raát toäi

nghieäp.42 Chæ nieàm vui, haïnh phuùc vôï choàng sum hoïp.43 Chöõ duøng theo Kinh Thi, noùi ñieàm sinh con trai.44 Chöõ duøng theo Kinh Thi, sinh con trai cho chôi ngoïc chöông, sinh con gaùi cho

chôi ñoà keùo sôïi baèng ñaát nung. YÙ noùi vieäc sinh con trai hay gaùi chöa theå bieát.45 YÙ noùi ñaõ cheát. Nguyeân taùc duøng “quy tröôøng daï”, chæ veà caûnh aâm phuû, quanh

naêm khoâng thaáy maët trôøi.46 Chæ nhöõng tröôøng hôïp cheát khi sinh nôû do bò baêng huyeát khoâng caàm ñöôïc.47 Ñaây noùi veà hình thöùc noâ leä thôøi xöa, con caùi nhaø ngheøo bò baùn laøm toâi tôù, phaûi

laøm luïng cöïc nhoïc ñeán cheát; hoaëc bò baùn laøm naøng haàu, ganh tò nhau ñeán maát maïng.

48 Cöûa muø (u quan): chæ aâm phuû, ñoái laïi vôùi döông quan chæ döông traàn.49 Laáy phaán son veõ maët, laáy xaï höông öôùp xoâng aùo quaàn. Toaøn caâu nghóa laø caùc

cung phi, giai nhaân veõ maët baèng son phaán, xoâng öôùp xaï höông vaøo aùo quaàn, coát tranh ñua ñeïp hôn nhau ñeå ñöôïc nhaø vua suûng aùi, ñöôïc choàng yeâu vì.

50 Chæ thuù vui aân aùi.51 Thaïch Suøng ñôøi Taán giaøu noåi tieáng, laäp trang traïi ôû khe Kim Coác taïi huyeän Haø

Nam. Suøng coù con haùt Luïc Chaâu ñeïp, thoåi saùo hay. Gian thaàn Toân Tuù muoán chieám ñoaït, Suøng khoâng chòu. Tuù laøm chieáu giaû, sai veä só ñem ñeán baét Suøng. Suøng cho Luïc Chaâu bieát roõ. Luïc Chaâu nhaûy laàu töï töû ñeå ñaùp taï Suøng. Thô ca ñôøi sau hay nhaéc ñeán chuyeän naøy.

52 Heùo roäc: raát heùo, heùo queo.

53 Ñòa danh nay thuoäc huyeän Höng Bình, tænh Thieåm Taây (Trung quoác), nôi Döông Quyù Phi bò thaét coå cheát.

54 Xöông khoâ: dòch thoaùt yù chöõ “khoâ laâu”, ñuùng ra laø caùi soï ngöôøi.55 Bæ baøng: saün saøng, töôm taát.56 Chæ nhöõng ngöôøi aên maøy ngheøo ñoùi.57 Tuø nhaân bò thi haønh aùn töû hình; töû toäi.58 Xuoâng: vaøo, gaëp phaûi.59 Nhöõng oan hoàn cheát vì treo coå, uoáng thuoác ñoäc coøn vöông vaán, löu luyeán, khoâng

ñöôïc giaûi thoaùt.60 Nhöõng oan hoàn cheát vì seùt ñaùnh, bôø ñaát lôû vuøi laáp.61 Thöôùc reo: loaøi chim khaùch, keâu baùo tin.62 Nha bay: loaøi quaï bay töù tung.63 Saùu ñöôøng (luïc ñaïo, cuõng goïi laø luïc thuù): chæ 6 coõi maø chuùng sinh tuøy theo

nghieäp phaûi chòu ñaàu thai vaøo: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sinh laø ba ñöôøng aùc; trôøi, ngöôøi vaø a-tu-la laø ba ñöôøng laønh.

64 Dieän Nhieân, hay Dieäm Khaåu, teân ngaï quyû ghi trong kinh ñieån.65 Ngaï quyû.66 Li, mò, voõng, löôïng: 4 loaøi yeâu quaùi ôû goã, ñaù sinh ra, hay phaù phaùch ngöôøi. Coù

nôi noùi laø thaàn ñaàm ao, thaàn nuùi. Ñaây duøng vôùi yù chæ chung taát caû caùc loaøi yeâu ma quyû thaàn...

67 Nghóa caâu naøy noùi keå luoân toå tieân, thaân thích cuûa caùc oan hoàn vaø caùc chuùng sinh khaùc bò cheát, ñaøy ñoïa trong caûnh khoå.

68 Caâu naøy noùi toùm laïi, löôïc dòch caû 4 caâu trong baûn chöõ Haùn.69 Dieãn aâm, töùc dieãn Noâm baøi Baïch.70 Noùi chung taát caû caùc coâ hoàn ñi treân khoâng, treân boä vaø döôùi nöôùc.71 Linh ngöõ: nhaø tuø kín.72 Chæ caùc beänh ñaäu muøa, dòch taû.73 Bò seùt ñaùnh.74 Bò buøa chuù thö phuø.75 Quyû söù.76 Oan gia nghieäp baùo tích luõy töø nhieàu ñôøi.77 Baøy ra toû töôøng, roõ raøng tröôùc maët.78 Ngöôøi chöùng quaû A-la-haùn khoâng coøn rôi vaøo luaân hoài sinh töû nöõa, goïi laø voâ

sinh.

124 125


79 Chöõ trieàu (朝), khoâng theå phieân aâm laø ñìu; ñoïc laø chieàu khoâng thoâng duïng baèng ñoïc laø chìu. Phöông aâm mieàn Trung vaãn noùi “chìu hiu” neân coù leõ dòch giaû duøng vôùi yù naøy.

80 Soï ngöôøi luoân maát maét, nhìn vaøo saâu hoaém.81 Hoäi minh döông: trai ñaøn thí thöïc. Minh chæ aâm giôùi, caùc ngaï quyû; döông chæ

döông gian, caùc tieân nhaân. Phaùp hoäi thí thöïc cho chuùng sinh caû 2 coõi. Coøn goïi laø thuûy luïc hoäi, My sôn thuûy luïc.

82 Phaàn coøn laïi cuûa trang naøy goàm moät caâu chaân ngoân vaø baøi trieäu thænh, ñeå nguyeân vaên chöõ Haùn khoâng dieãn Noâm.

83 Ñaõ noùi ôû phaàn ñaàu veà duyeân khôûi kinh Cöùu baït Dieäm Khaåu, do ngaøi A-nan gaëp vieäc vaø thöa thænh.

84 Tieâu dieän quyû: nghóa ñen laø quyû bò chaùy xeùm maët, ñoàng nghóa vôùi “dieän nhieân (maët chaùy)”. Töông truyeàn Boà Taùt Quaùn AÂm thò hieän hình töôùng quyû naøy ñeå cöùu ñoä caùc chuùng sinh ñang chòu khoå nôi aâm caûnh, neân coøn toân xöng laø Tieâu Dieän Ñaïi só, cuõng töùc laø Dieän Nhieân Vöông Boà Taùt. Daân gian thöôøng goïi laø oâng Tieâu, ñöôïc thôø ôû caùc chuøa vôùi hình töôùng voâ cuøng döõ tôïn, löôõi theø ra raát daøi.

85 Chæ hoaøng gia.86 Chöùc teå töôùng, naém quyeàn ñieàu haønh caùc quan khaùc, töông ñöông vôùi thuû töôùng

ngaøy nay.87 Ñeàm: ñeïp ñeõ, dòu daøng. Caâu naøy noùi caùc cung phi myõ nöõ nhan saéc ñeïp töôi

nhö hoa.88 Chaêm lo kinh teá, toå chöùc giaùo duïc cho nhaân daân.89 Tríu meán, löu luyeán.90 Baên xaêng: xoâng xaùo.91 Chöõ 𠴥 goàm chöõ traàm (沈) vaø boä khaåu (口), coù nhieàu caùch ñoïc khaùc nhö “thoøm,

thuøm”... nhöng theo ngöõ caûnh naøy thì ñoïc laø “raàm” thích hôïp hôn. Hôn nöõa, ngay sau noù laø chöõ “roä” (𡀔) hôïp thaønh cuïm töø moâ taû aâm thanh: raàm roä.

92 Laáy töø thaønh ngöõ “haïo thuû cuøng kinh” (皓首竆經), nghóa laø “baïc ñaàu vôùi saùch vôû ñeå nghieàn ngaãm nghóa lyù, vaên chöông”.

93 Xöa, Toân Khang ngheøo quaù, khoâng coù ñeøn, ñeâm nöông theo aùnh tuyeát laáp laùnh beân cöûa soå ñeå ñoïc saùch.

94 Lôõ thôøi, boû lôõ cô hoäi toát ñeïp troâi qua.95 Caùt aùi töø thaân: döùt boû heát moïi söï luyeán aùi, moïi ngöôøi thaân thích... Chæ nhöõng

ngöôøi xuaát gia theo con ñöôøng tu taäp, xuaát theá.96 Töï soi chieáu laïi noäi taâm cuûa mình ñeå nhaän ra chaân lyù, baûn chaát cuûa thöïc taïi.97 Xem naëng nghóa khí, hy sinh tính maïng vì vieäc nghóa.

98 Nöõ tu só cuûa Ñaïo giaùo vaø Phaät giaùo.99 Caùc ñaïo quaùn, thieàn vieän, tu vieän...100 Phöôïng loan: chæ duyeân nôï vôï choàng.101 Thaáu hieåu phaùp voâ vi, töùc laø chöùng ñaéc thaùnh quaû, thaønh ñaïo.102 Thaày boùi ngaøy xöa duøng mu ruøa ñeå ñoaùn vieäc.103 Chæ chung caùc ngheà phong thuûy, chieâm tinh.104 Hung caùt: nhöõng ñieàu laønh döõ, toát xaáu.105 Baõo maõn: no neâ, aên uoáng ñaày ñuû, thoûa maõn.106 Nhöõng ngöôøi laøm ngheà buoân baùn, thöông maõi.107 Höông tænh: laøng xoùm, tænh... ñaây chæ chung nôi queâ höông maø ngöôøi ta sinh

ra vaø lôùn leân.108 Ñôøi ngöôøi ngaén nguûi, thoaùng qua nhö giaác moäng vinh hoa phuù quyù cuûa Loâ sinh

trong quaùn troï ôû truyeän Hoaøng löông moäng. Chöõ ñieàm thöôøng phieân nieàm, ñeàm nhö noãi nieàm, eâm ñeàm. Ñaây phieân ñieàm coù leõ thoâng hôn.

109 Chò nhöõng ngöôøi maéc beänh aùc haïi nhö cuøi, ñieân... hoaëc gaëp phaûi tai öông baõo luït v.v…

110 Xuoâng: gaëp phaûi, vaáp phaûi.111 Naïn nhaân bò cheát chaùy, cheát chìm.112 Cöûu hoaïnh: noùi ñuû laø cöûu hoaïnh töû, laø 9 tröôøng hôïp cheát baát ñaéc kyø töû, cheát

do nhöõng nguyeân nhaân taùc ñoäng töø beân ngoaøi chöù khoâng do giaø yeáu, heát tuoåi thoï; do ñoù goïi laø 9 caùch cheát oan uoång. Noäi dung naøy xuaát phaùt töø kinh Döôïc Sö, khi Boà Taùt Cöùu Thoaùt daãn lôøi ñöùc Phaät ñeå traû lôøi ngaøi A-nan veà 9 caùch cheát oan uoång.

113 AÅm huyeát nhöï mao (飲血茹毛): nghóa ñen laø “uoáng maùu, aên loâng”, nghóa laø aên uoáng theo loái man khai, laïc haäu, duøng ñeå chæ nhöõng nôi coøn chaäm tieán, man khai, thieáu vaên minh.

114 Nghóa laø than oaùn, traùch moùc trôøi ñaát baát coâng vôùi mình.115 Ngöôøi thaäp aùc: nhöõng ngöôøi phaïm vaøo 10 ñieàu aùc (baát thieän) laø: gieát haïi, troäm

cöôùp, taø daâm, noùi doái, noùi theâu deät, chöûi ruûa aùc ñoäc, noùi hai löôõi, tham lam, noùng giaän, si meâ.

116 Töùc laø cuùng thí thöïc.117 Oan gia nghieäp baùo tích luõy trong nhieàu kieáp vôùi nhau.118 Ñöôøng ba, naïn taùm: dòch töø caùc thuaät ngöõ tam ñoà, baùt naïn. Tam ñoà laø ba

ñöôøng aùc, hay ba caûnh giôùi xaáu maø ngöôøi taïo nghieäp aùc phaûi ñoïa vaøo, goàm coù: ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sinh. Baùt naïn laø taùm ñieàu kieän baát lôïi, ngaên trôû chuùng

126 127


sanh khoâng theå tu taäp ñaïo giaûi thoaùt, trong ñoù cuõng bao goàm caû tam ñoà: 1. Ñòa nguïc; 2. Suùc sinh; 3. Ngaï quyû; (Chuùng sanh trong tam ñoà vì quaù khoå sôû vaø khoâng ñuû trí tueä neân raát khoù nghó ñeán vieäc tu taäp.) 4. Coõi trôøi Tröôøng thoï (Chö thieân ôû ñaây soáng laâu vaø höôûng söï sung söôùng khoaùi laïc neân khoâng thaáy ñöôïc söï khoå trong ñôøi soáng, do ñoù khoâng nghó ñeán vieäc tu taäp.); 5. Bieân ñòa, laø nhöõng vuøng khoâng naèm nôi trung taâm, khoâng thuaän tieän cho vieäc tu hoïc Chaùnh phaùp; 6. Caên khuyeát, khoâng coù ñuû giaùc quan hoaëc caùc giaùc quan bò taät nguyeàn nhö muø, ñieác…; 7. Taø kieán, nhöõng kieán giaûi, nhaän thöùc sai leäch, baát thieän; 8. Khoâng gaëp Phaät ra ñôøi, cuõng khoâng gaëp ñöôïc giaùo phaùp cuûa Phaät.

119 Ñöùc Phaät A-di-ñaø töø khi coøn laø Boà Taùt ñaõ phaùt 48 lôøi ñaïi nguyeän cöùu ñoä chuùng sanh, trong ñoù coù nguyeän raèng taát caû nhöõng chuùng sinh naøo nieäm danh hieäu ngaøi ñeàu seõ ñöôïc sinh veà coõi Phaät cuûa ngaøi, thoaùt khoûi moïi khoå naõo.

120 Lieân trì: hoà sen. Nôi coõi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø coù hoà sen baùu; moãi chuùng sinh tuøy theo coâng phu tu taäp khi sinh veà ñoù ñeàu ñöôïc hoùa sinh töø hoa sen, chia laøm 9 phaåm khaùc nhau.

121 Ñaûo huyeàn: treo ngöôïc. Trong ñòa nguïc coù nhöõng chuùng sinh bò treo ngöôïc ñeå chòu toäi, raát ñau ñôùn khoå sôû.

122 Nuùi Thieát Vi, hay Thieát Luaân Vi, dòch töø tieáng Phaïn laø Cakravāḍaparvata, coù nghóa laø töôøng vaây quanh baèng saét. Nuùi Thieát Vi ñöôïc ñeà caäp ñeán trong nhieàu kinh ñieån, laø daõy nuùi bao quanh cuûa moãi moät Tieåu theá giôùi. Nhö vaäy, caâu naøy coù yù noùi ñem coâng ñöùc laäp ñaøn thí thöïc hoài höôùng veà cho moïi chuùng sanh trong theá giôùi.

123 Trôû leân, töùc laø töø kieáp xa xöa.124 Lieân trì baùt ñöùc: nöôùc trong ao sen ôû coõi Phaät coù 8 coâng ñöùc. Theo ngaøi Huyeàn

Trang thì ngöôøi uoáng nöôùc aáy ñöôïc 8 coâng ñöùc aáy laø: 1. Tröøng tònh: laéng gaïn trong saïch; 2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh; 3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït; 4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi; 5. Nhuaän traïch: thaám nhuaàn töôi maùt; 6. An hoøa: yeân oån hoøa nhaõ; 7. Tröø ñöôïc ñoùi khaùt vaø voâ soá khoå naõo; 8. Tröôûng döôõng thaân töù ñaïi, taêng tröôûng caùc thieän caên.

125 Caùi taùn che, loïng che, laøm baèng 7 loaïi chaâu baùu quyù.126 Kieám thuï: röøng kieám; ngoïc thuï: röøng ngoïc.127 Ñao sôn: nuùi ñao; baûo sôn: nuùi baùu. 128 Ñeà-hoà, moùn aên ñöôïc xem laø ngon nhaát, tinh tuùy nhaát cheá bieán töø söõa töôi. Cam

loä vaø ñeà-hoà laø nhöõng thöù nöôùc ngon ngoït, ai ai cuõng öa thích. Caâu naøy noùi nhôø nguyeän löïc töø bi maø nöôùc ñoàng loûng cuõng hoùa ra cam loä, ñeà-hoà. Caû ñoaïn treân moâ taû taát caû nhöõng caûnh hieåm nguy, ñau ñôùn maø chuùng sanh ñang chòu khoå naõo (do nghieäp löïc) ñeàu hoùa thaønh nhöõng nôi an oån toát laønh (nhôø nguyeän löïc).

129 Caùc quan xöû aùn ôû aâm phuû.

130 YÙ noùi heát thaûy ngöôøi thaân trong nhieàu ñôøi tröôùc ñeán nay ñeàu ñöôïc nhôø ôn giaûi thoaùt.

131 Nguõ suy: naêm töôùng suy. Chö thieân coõi trôøi khi heát phöôùc baùo, saép meänh chung thì hieän ra 5 töôùng suy: hoa treân ñaàu, treân muõ heùo; ñoå moà hoâi naùch; y phuïc hoùa dô daùy; haøo quang treân mình taét vaø khoâng thích ngoài yeân treân baûo toøa.

132 Boán töôùng khoå cuûa loaøi ngöôøi laø sinh, laõo, beänh, töû.133 Tu-la, hay a-tu-la, moät trong saùu ñöôøng chuùng sanh, coù thaàn löïc nhö chö thieân

coõi trôøi nhöng khoâng coù caùc töôùng toát. Loaøi naøy coù taâm saân haän maïnh meõ nhaát trong caùc loaøi, thöôøng gaây söï ñaùnh nhau vôùi chö thieân caùc coõi trôøi.

134 Haøm sinh: coù söï soáng, ñoàng nghóa nhö höõu tình, chuùng sanh, haøm linh, haøm thöùc...

135 Quoác ñoä: coõi nöôùc, chæ töôïng tröng moät vuøng laõnh thoå.136 Cuøng troïn thaønh Phaät ñaïo, chöùng quaû Phaät.137 Ngôùt: döùt, heát.138 Chöõ duøng laáy töø Kinh Thi, chæ vieäc con chaùu keá nghieäp cha meï.139 Vôï choàng hoøa hôïp vôùi nhau.

129

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

128

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

I. Nhöõng taøi lieäu lieân quan tröïc tieáp ñeán chöõ vaø nghóa Haùn Noâm:

1. Moâng sôn thí thöïc khoa nghi: baûn in cuûa chuøa Vónh Khaùnh, Bình Ñònh, 1918.

2. Caûnh Ñöùc Truyeàn Ñaêng luïc (景德傳燈錄), quyeån 10: baûn xöa, khoâng ghi nôi vaø naêm in.

3. Phaät Quang Ñaïi töø ñieån, 8 quyeån: Phaät Quang Xuaát baûn xaõ, Ñaøi Baéc, 1995.

4. Töø Nguyeân: Thöông vuï aán thö quaùn, Höông Caûng, 1973.

5. Töø haûi 3 quyeån: Thöôïng haûi Töø Thö Xuaát baûn xaõ, Thöôïng Haûi, 1989.

6. Taân tu Khang Hy töï ñieån, 2 quyeån: Laêng Thieäu Vaên, Cao Thuï Phieân, Khaûi Nghieäp thö cuoäc aán haønh, Ñaøi Baéc, 1998.

7. Haùn Vieät Töï Ñieån: Thieàu Chöûu, baûn in laàn thöù 2, Höng Long xuaát baûn, Saøi Goøn, 1966.

8. Vieät Haùn töø ñieån toái taân: Chin Hoa, xuaát baûn, Saøi Goøn, 1962.

9. Ñaïi Töï ñieån chöõ Noâm: Vuõ Vaên Kính, NXB Vaên Ngheä, TP.HCM, 2002.

10. Ñaïi Nam Quoác aâm töï vò, 2 quyeån: Huyønh Tònh Cuûa, Coâng ty phaùt haønh saùch TP.HCM in laïi 1982.

11. Dictionnaire Annamite Francais: Genibrel, Imprimerie de la Mission aø Taân Ñònh, Saøi Goøn, 1898.

12. Dictionarium Ananitico Latinum: Taberd, NXB Vaên Hoïc, Haø Noäi, 2004.

II. Nhöõng taøi lieäu tham khaûo ñeå vieát Chöông I:

1. Vieät Nam Phaät giaùo söû löôïc: Maät Theå, Minh Ñöùc xuaát baûn, Ñaø Naüng, khoâng ghi naêm in.

2. 50 naêm chaán höng Phaät giaùo Vieät Nam, taäp 1, Thích Thieän Hoa, Vieän Hoùa Ñaïo xuaát baûn, Saøi Goøn, 1970.

3. Vieät Nam Phaät giaùo söû luaän I-II-III: Nguyeãn Lang, NXB Vaên Hoïc, Haø Noäi, 2000.

4. Thieàn moân nhaät tuïng: baûn cuûa Caåm hoa trai, ñaïi sö Hoaønh Haûi chuøa Ñoâng Nhai Thieân Töï ôû Cöûu Hoa sôn in naêm 1903.

5. Phaät thuyeát Cöùu Baït Dieäm Khaåu Ñaø-la-ni kinh, Ñaïi taïng kinh Haùn ngöõ, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån 21, kinh soá 1313, baét ñaàu töø trang 464b.

6. Tieâu thích kim cöông khoa nghi hoäi yeáu chuù giaûi, Ñaïi taïng kinh Haùn ngöõ, baûn Caøn Long, quyeån 24, kinh soá 467, baét ñaàu töø trang 650a.

7. Kim Quang Minh saùm phaùp boå trôï nghi, Ñaïi taïng kinh Haùn ngöõ, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån 46, kinh soá 1945, baét ñaàu töø trang 957b.

8. Du-giaø taäp yeáu Dieäm Khaåu thí thöïc nghi, Ñaïi taïng kinh Haùn ngöõ, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån 21, kinh soá 1320, baét ñaàu töø trang 473c.

131

VAÊN TEÁ COÂ HOÀN CUÛA NGUYEÃN DU

130

PHUÏ LUÏC I: VAÊN TEÁ COÂ HOÀNi

Nguyeãn Du

Tieát thaùng baûy möa daàm suøi suït,Toaùt hôi maây laïnh leõo xöông khoâ. Naõo ngöôøi thay buoåi chieàu thu,Ngaøn lau nhuoäm baïc, laù ngoâ ruïng vaøng!

Ñöôøng baïch döôngii boùng chieàu man maùc, Dòp ñöôøng leâiii laùc ñaùc söông sa.Loøng naøo loøng chaúng thieát tha,Coõi döông coøn coù, nöõa laø coõi aâm.

Trong tröôøng daïiv toái taêm trôøi ñaát,Coù khoân thieâng phaûng phaát u minh.v

Thöông thay, thaäp loaïi chuùng sanh,vi

Hoàn ñôn, phaùch chieác leânh ñeânh queâ ngöôøi.i Baøi naøy ñöôïc trích theo saùch Tam baûo vaên chöông do Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung

Coøn bieân soaïn, xuaát baûn naêm 1946 taïi Saøi Goøn. Naêm 2004 ñöôïc NXB Toân giaùo taùi baûn vôùi söï khaûo ñính vaø nhuaän saéc cuûa oâng Nguyeãn Minh Tieán.

ii Baïch döông: teân moät gioáng caây ngöôøi thöôøng troàng taïi nôi moà maû, laù troøn vaø lôùn, beà maët xanh, beà löng traéng, coïng laù daøi, hôi coù gioù thì lieàn lay ñoäng thaønh tieáng ñìu hiu raàu ró.

iii Ñöôøng leâ moät gioáng caây thöôøng troàng taïi leà ñöôøng laáy boùng maùt, tôùi muøa thu thì laù giaø, bò söông thì ruïng, töùc laø caây cam ñöôøng, vì nhaønh coäi cao daøi nhö caây leâ, cho neân coù teân rieâng laø ñöôøng leâ.

iv Tröôøng daï: ñeâm daøi.v U minh: muø toái, coõi u u minh minh.vi Chuùng sanh: moïi sanh linh treân theá giôùi, phaøm coù sanh maïng ñeàu laø chuùng sanh.

Theo Phaät thuyeát thì chuùng sanh goàm caû thöôïng löu, trung löu vaø haï löu, caû ngöôøi vaø vaät, caû soáng vaø cheát, heát thaûy coù möôøi loaïi. Nhöng baøi naøy goïi laø Thaäp loaïi chuùng sanh ñoái vôùi Phaät thuyeát thì sai nghóa, vì ñaây laø baøi vaên cuùng coâ hoàn thì chæ laø moät loaïi ngaï quyû (coâ hoàn) maø thoâi.

Höông löûa ñaõ khoâng nôi nöông töïa,Hoàn moà coâi laàn löõa maáy nieân.Coøn chi ai khaù ai heøn,Coøn chi maø noùi keû hieàn, ngöôøi ngu!

Tieát ñaàu thu laäp ñaøn giaûi thoaùt,Nöôùc tònh bình vaåy haït döông chi.i

Muoân nhôø ñöùc Phaät töø bi,Giaûi oan, cöùu khoå, cuøng veà Taây phöông.

Cuõng coù keû tính ñöôøng kieâu haõnh,ii Chí nhöõng laêm caát gaùnh non soâng;Noùi chi ñöông buoåi tranh huøng,Töôûng khi thaát theá vaän cuøng maø ñau!

Boãng phuùt ñaâu möa sa ngoùi lôû,Khoân ñem mình laøm ñöùa thaát phu.iii Giaøu sang caøng naëng oaùn thuø,Maùu töôi lai laùng, xöông khoâ ruïng rôøi

Ñoaøn voâ töïiv laïc loaøi nheo nhoùc,Quyû khoâng ñaàu ñoùn khoùc ñeâm möa.

i Tònh bình: bình nöôùc trong saïch, do Tònh thuûy chaâu laø thöù ngoïc ñaõ löôïc ñi (luaän Trí Ñoä); döông chi: nhaønh döông lieãu. Phaùp Uyeån Haân Laâm Phaät Ñoà Tröøng laø moät taêng só phaùp thuaät cao sieâu ôû AÁn Ñoä. Baïch Laïc nghe danh, môøi sang Trung quoác. Con trai cuûa Laïc maéc beänh naëng, Phaät Ñoà Tröøng laáy nhaønh döông lieãu nhuùng vaøo bình nöôùc maø vaåy cho, lieàn tænh laïi.

ii Kieâu haõnh: Caàu may, hy voïng nhöõng chuyeän phi phaän.iii Thaát phu: ngöôøi daân taàm thöôøng, heøn keùm. Haùn thö: “Caàn vi thaát phu baát ñaéc”

(OÂng vua luùc sa cô maát nöôùc thì caàn laøm keû daân heøn cho yeân thaân cuõng chaúng ñöôïc.)

iv Voâ töï: khoâng coù con noái doõi.

132 133

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI VAÊN TEÁ COÂ HOÀN CUÛA NGUYEÃN DU

Cho hay thaønh, baïii laø cô.Maø coâ hoàn bieát bao giôø cho tan!

Cuõng coù keû maøn lan, tröôùng hueä,Nhöõng caäy mình cung queá, phoøng hoa.Moät phen thay ñoåi san haø,ii

Maûnh thaân chieác laù, bieát laø veà ñaâu?

Treân laàu cao, döôùi doøng nöôùc chaûy, Phaän ñaõ ñaønh traâm gaõy, bình rôi.Khi sao ñoâng ñuùc vui cöôøi, Maø khi nhaém maét khoâng ngöôøi nhaët xöông?

Ñau ñôùn nheõ khoâng höông, khoâng khoùi,Luoáng ngaån ngô trong coõi röøng sim.Thöông thay tay yeáu chaân meàm, Caøng naêm caøng heùo, moät ñeâm moät daøi!

Kìa nhöõng keû muõ cao aùo roäng,Ngoïn buùt son, soáng, thaùc ôû tay.Kinh luaân gom moät tuùi ñaày, Ñaõ ñeâm Quaûn, Nhaïc,iii laïi ngaøy Y, Chu,iv

Thònh maõn laém, oaùn thuø caøng laém, Traêm loaøi ma, moà naám chung quanh.Ngaøn vaøng khoân ñoåi ñöôïc mình,Laàu cao vieän haùt tan taønh coøn ñaâu!

i Thaønh: neân, baïi: thua.ii San haø, hay sôn haø: nuùi soâng, yù noùi caùc trieàu ñaïi thay ñoåi.iii Quaûn Troïng nöôùc Teà, Nhaïc Nghò nöôùc Yeân ñeàu laø nhöõng quan töôùng quoác coù

danh ñôøi Ñoâng Chu.iv Y Doaõn nhaø Thöông, Chu Coâng nhaø Chu ñeàu ñöôïc toân xöng laø baäc thaùnh.

Keû thaân thích vaéng sau vaéng tröôùc,Bieát laáy ai baùt nöôùc cheùn nhang!Coâ hoàn thaát theåu doïc ngang,Naëng oan khoân leõ tìm ñaøng hoùa sanh!

Kìa nhöõng keû baøy binh, boá traän,Ñoåi mình vaøo laáy aán nguyeân nhung. Gioù möa saám seùt ñuøng ñuøng,Daõi thaây traêm hoï laøm coâng moät ngöôøi.

Khi thaát theá, teân rôi ñaïn laïc,Baõi tröôøng sav thòt naùt maùu troâi.Meânh moâng goùc beå, beân trôøi,Naém xöông voâ chuûvi bieát nôi choán naøo! Trôøi xaâm xaåm möa gaøo, gioù theùt,

Khí aâm huyeàn môø mòt tröôùc sau.Ngaøn maây noäi coû raàu raàu, Naøo ñaâu ñieáu, teá,vii naøo ñaâu chöng, thöôøng?viii

Cuõng coù keû tính ñöôøng trí phuù,ix

Mình laøm, mình nhòn nguû, keùm aên.Ruoät raø khoâng keû chí thaân,x Daãu laøm neân ñeå daønh phaàn cho ai?

v Tröôøng sa: baõi caùt daøi.vi Voâ chuû: khoâng coù ngöôøi laøm chuû. YÙ noùi khoâng ngöôøi thaân thích, khoâng bieát cuûa

ai.vii Ñieáu: vieáng thaêm, teá: cuùng teá.viii Leã teá veà muøa ñoâng goïi laø chöng, leã teá veà muøa thu goïi laø thöôøng.ix Trí phuù: laøm neân giaøu coù.x Chí thaân: raát thaân.

134 135


Khi naèm xuoáng khoâng ai nhaén nhuû, Cuûa phuø vaâni coù cuõng nhö khoâng!Soáng thôøi tieàn chaûy baïc doøng,Thaùc khoâng ñem ñöôïc moät ñoàng naøo ñi.

Khoùc ma möôùn thöông gì haøng xoùm?Hoøm goã da boù ñoùm ñöa ñeâm! Ngaån ngô trong quaõng ñoàng chieâm.Taøn höông, gioït nöôùc bieát tìm vaøo ñaâu.

Cuõng coù keû raép caàu chöõ quí, Daán mình vaøo thaønh thò laân la.Maáy thu lìa cöûa, lìa nhaø,Vaên chöông ñaõ chaéc ñaâu maø trí thaân.ii

Doïc haøng quaùn phaûi tuaân möa naéng,Vôï con naøo nuoâi naáng kieâng khem. Voäi vaøng lieäm saáp, choân nghieâng,Anh em: thieân haï; laùng gieàng: ngöôøi döng.

Boùng phaàn töûiii xa chöøng höông khuùc,iv

Baõi tha ma keû doïc ngöôøi ngang. Coâ hoàn nhôø gôûi tha höông,v

Gioù traêng hiu haét, löûa höông laïnh luøng!

i Phuø vaân: ñaùm maây noåi, tyû vôùi söï sang giaøu baát nghóa, nhö ñaùm maây noåi, tuï roài seõ tan. (Luaän ngöõ)

ii Coå thi: Vaên chöông khaû trí thaân. (Vaên chöông coù theå giuùp neân ngöôøi.)iii Phaàn: caây phaàn, töû: caây töû, chæ laø laøng nhaø queâ, vì chaùnh khu vöïc ñôøi xöa veà caùc

laøng thöôøng troàng hai thöù caây aáy laøm coõi.iv Höông khuùc: laøng khaùc.v Tha höông: laøng khaùc, yù noùi ñi phöông khaùc khoâng coøn ñöôïc ôû nôi queâ quaùn.

Cuõng coù keû vaøo soâng ra beå,Caùnh buoàm maây chaïy xeá gioù ñoâng.Gaëp côn gioâng toá giöõa doøng, Ñem thaân choân raáp vaøo loøng kình, ngheâ.i

Cuõng coù keû ñi veà buoân baùn,Ñoøn gaùnh tre chín raïn hai vai. Gaëp côn möa naéng khí trôøi,Hoàn ñöôøng, phaùch xaù laïc loaøi nôi nao?

Cuõng coù keû maéc vaøo khoùa lính, Boû cöûa nhaø, goàng gaùnh vieäc quan.Nöôùc khe, côm vaét gian nan, Daõi daàu ngaøn daëm, laàm than moät ñôøi!

Buoåi chieán traän maïng ngöôøi nhö raùc,ii

Phaän ñaõ ñaønh ñaïn laïc teân rôi.Laäp loøe ngoïn löûa ma trôi, Tieáng oan vaêng vaúng toái trôøi caøng thöông.

Cuõng coù keû lôõ laøng moät kieáp,Lieàu tuoåi xanh buoân nguyeät baùn hoa.Ngaån ngô khi trôû veà giaø,Ai choàng con taù, bieát laø caäy ai?

Soáng ñaõ chòu moät ñôøi phieàn naõo,Thaùc laïi nhôø hôùp chaùo laù ña.iii

i Kình, ngheâ: hai gioáng caù lôùn hung döõ ôû bieån, hay laøm chìm thuyeàn beø ñeå aên thòt ngöôøi.

ii Thô Chinh phuï: Coå lai chinh chieán nhaân, taùnh maïng khinh nhö thaûo. (Ngöôøi trong tröôøng chieán thuôû nay, taùnh maïng nheï nhö coû raùc).

iii Ngöôøi mieàn Baéc cuùng coâ hoàn thöôøng chaép nhöõng laù ña laøm caùi ñaøi, muùc chaùo vaøo ñoù maø caém taïi caùc leà ñöôøng, coù yù boá thí cho nhöõng hoàn con nít vaø nhöõng hoàn taøn taät.

136 137


Ñau ñôùn thay phaän ñaøn baø,Kieáp sanh ra theá bieát laø taïi ñaâu!

Cuõng coù keû naèm caàu, goái ñaát, Doõi thaùng ngaøy haønh khaáti ngöôïc xuoâi. Thöông thay cuõng moät kieáp ngöôøi, Soáng nhôø haøng xöù, cheát vuøi ñöôøng quan!

Cuõng coù keû maéc ñoaøn tuø giaëc,Gôûi mình vaøo chieáu raùch moät manh.Naém xöông choân raáp goùc thaønh,Kieáp naøo côûi ñöôïc oan tình aáy ñi?

Kìa nhöõng ñöùa tieåu nhi taám beù,Loãi giôø sanh, lìa meï, lìa cha.Laáy ai boàng beá xoùt xa,U ô tieáng khoùc thieát tha noãi loøng.

Cuõng coù keû chìm soâng, laïc suoái;Cuõng coù ngöôøi saåy coäi, sa caây;Coù ngöôøi leo gieáng ñöùt daây, Ngöôøi troâi nöôùc luõ, keû laây löûa thaønh.

Ngöôøi thì maéc sôn tinh, quyû quaùi, Ngöôøi thì xoâng nanh hoå, ngaø voi.Coù ngöôøi hay ñeû khoâng nuoâi,Coù ngöôøi sa saåy, coù ngöôøi khoán thöông.

Gaëp phaûi luùc ñi ñöôøng lôõ böôùc,Caàu Naïi Haøii keû tröôùc ngöôøi sau.

i Haønh khaát: ñi aên xin.ii Naïi haø: Theo Tuyeân thaát chí, Ñoång Quaùn cheát, hoàn ñi ñeán moät doøng nöôùc beà

roäng chæ loái vaøi thöôùc, nguoàn töï ñòa phuû laïi, chaûy qua phía taây nam, nöôùc ñeàu laø maùu vaø hoâi tanh khoâng chòu noåi, tuïc goïi teân laø Naïi haø (Soâng Naïi). Laïi saùch Coâ Luïc cheùp: Soâng Naïi ôû phía taû nuùi Cao Lyù, treân coù nhòp caàu, ñôøi truyeàn raèng:

Moãi ngöôøi moät nghieäp khaùc nhau,Hoàn xieâu, phaùch laïc bieát ñaâu baây giôø!

Hoaëc laø aån ngang bôø, doïc buïi,Hoaëc laø nöông ngoïn suoái, chaân maây. Hoaëc laø ñieám coû, boùng caây, Hoaëc laø quaùn noï, caàu naøy bô vô.

Hoaëc laø nöông thaàn töøi Phaät töï,ii

Hoaëc laø nhôø ñaàu chôï, cuoái soâng. Hoaëc laø trong quaõng ñoàng khoâng,Hoaëc laø goø ñoáng, hoaëc vuøng lau tre.

Soáng ñaõ chòu moät beà thaûm thieát,Ruoät heùo khoâ, da reùt caêm caêm;Daõi daàu trong maáy muoân naêm,Thôû than döôùi ñaát, aên naèm treân söông.

Nghe gaø gaùy, tìm ñöôøng laùnh aån, Laën maët trôøi, laån thaån tìm ra.Loâi thoâi, boàng treû, daét giaø,Coù khoân thieâng haõy laïi maø nghe Kinh.

Nhôø pheùp Phaät sieâu sinh Tònh ñoä,iii Phoùng haøo quangiv cöùu khoåv ñoä u.vi

ngöôøi ta cheát ñi maø hoàn nhieàu toäi loãi thì khoâng qua ñöôïc caàu aáy cho neân goïi laø Naïi haø kieàu (Caàu khoâng theå sang ñöôïc).

i Thaàn töø: ñeàn thôø thaàn.ii Phaät töï: chuøa thôø Phaät.iii Sieâu sinh Tònh ñoä: thoaùt qua coõi traàn maø sanh vaøo ñaát trong saïch, laø nôi Phaät vaø

Boà Taùt ôû. Chöõ thoå (土), tuïc quen ñoïc laø ñoä.iv Haøo quang: tia saùng chieáu ra chung quanh, laø bieåu hieäu quang minh cuûa Phaät. v Cöùu khoå: cöùu söï khoå naõo.vi Ñoä u: daãn qua khoûi choã taêm toái.

138 139


Raép hoøa töù haûii quaàn chu,ii Naõo phieàn truùt saïch, oan thuø röûa khoâng.

Nhôø ñöùc Phaät thaàn thoâng quaûng ñaïi,Chuyeån Phaùp luaâniii tam giôùiiv thaäp phöông.v

Nhôn nhôn Tieâu Dieän Ñaïi vöông,vi

Linh kyøvii moät laù daãn ñöôøng chuùng sanh.

Nhôø pheùp Phaät uy linh doõng maõnh, Trong giaác meâ khua tænh chieâm bao. Möôøi loaøi baát keå loaøi naøo.Gaùi, trai, giaø, treû ñeàu vaøo nghe kinh.

Kieáp phuø sanh nhö hình, nhö aûnh,Coù chöõ raèng: Vaïn caûnh giai khoâng.viii Ai ôi laáy Phaät laøm loøng, Töï nhieân sieâu thoaùt khoûi trong luaân hoài.ix

i Töù haûi: boán bieån.ii Quaàn chu: caùc chaâu.iii Phaùp luaân: baùnh xe phaùp. Phaät thuyeát phaùp ñoä sinh gioáng nhö laøm xoay chuyeån

baùnh xe phaùp.iv Tam giôùi: Ba coõi laø: 1. Coõi duïc, nôi caùc thieân, nhaân ñeàu coù tình duïc; 2. Coõi saéc,

nôi caùc thieân, nhaân chæ coù hình saéc maø khoâng coøn coù tình duïc. 3. Coõi voâ saéc, nôi caùc thieân, nhaân saéc töôùng ñeàu khoâng coøn gì nöõa, ñöôïc caûnh vui voâ cuøng.

v Thaäp phöông: möôøi phöông, saùch Phaät cho boán phöông chaùnh (ñoâng, taây, nam, baéc), boán phöông giaùp vaø treân trôøi, döôùi ñaát (töù duy, thöôïng, haï) laø möôøi phöông.

vi Tieâu Dieän Ñaïi Vöông: laø vò thaàn chaån teá chuùng sanh.vii Linh kyø: laù côø thieâng.viii Vaïn caûnh giai khoâng: muoân caûnh ñeàu thaønh khoâng.ix Luaân hoài: voøng xoay chuyeån khoâng bao giôø ngöøng, saùch Phaät noùi: Chuùng sanh

treân theá giôùi töø xöa ñeán nay cöù soáng thaùc laàn hoài ôû trong Luïc ñaïo, nhö baùnh xe quay troøn khoâng bao giôø ngöøng, duy coù ngöôøi thaønh ñaïo laø döùt ñöôïc noãi khoå aáy.

Ñaøn chaån teá vaâng lôøi Phaät giaùo,i

Cuûa coù chi, baùt chaùo, neùn nhang,Goïi laø manh aùo, thoi vaøng,Giuùp cho laøm cuûa aên ñöôøng thaêng thieân.

Ai ñeán ñoù, döôùi treân ngoài laïi, Cuûa laøm duyeân, chôù ngaïi bao nhieâu.Pheùp thieâng bieán ít thaønh nhieàu, Treân nhôø Toân giaûii chia ñeàu chuùng sanh.

Phaät höõu tình töø bi phoå ñoä,Chôù ngaïi raèng coù coù chaêng chaêng.Nam moâ Ñaø Phaät, Phaùp, Taêng,Ñoä cho nhaát thieát sieâu thaêng linh hoàn.

Nam moâ Boà Taùt, Theá Toân,Tieáp daãn coâ hoàn Tònh ñoä sieâu sanh.

Keä raèng:Haøn laâm sôû lyù daï traàm traàm,AÙi ngaïi coâ hoàn khoå naõo thaâm! Tòch dieät phong traàn voâ löôïng cuùng; Hy haâm höôûng thoï höõu thöôøng laâm.

Kim tieâu haïnh ngoä Boà-ñeà quaû;Chuùng ñaúng ñöông thi hoan hyû taâm. Chæ chí Thieân ñaøng phi huyeãn loä,Quaân moâng giaûi thoaùt xuaát haøn laâm.

Nam moâ Sanh Tònh ñoä Boà Taùt Ma-ha-taùt!

i Phaät giaùo: lôøi daïy cuûa Phaät.ii Toân giaû: baäc tu haønh chaân chaùnh, cöùu ñoä, boá thí cho chuùng sanh.

140 141

PHUÏ LUÏC II: NGUYEÂN BAÛN TRANG

BÌA, LÔØI TÖÏA VAØ LÔØI BAÏT SAÙCH


142 143

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI MOÄT SOÁ TRANG NGUYEÂN BAÛN

144 145


146 147


148 149


150 151


152 153


154 155


MUÏC LUÏC

LÔØI NOÙI ÑAÀU .............................................................................. 5

CHÖÔNG I:NGUOÀN GOÁC MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI .............................7

I. Moâng Sôn thí thöïc – Ñaïi Moâng Sôn thí thöïc: ....................... 7II. Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi: ........................................... 12

1. Veà tình traïng vaên baûn: ............................................... 132. Dòch giaû: .................................................................... 17

CHÖÔNG II: CHAÙNH VAÊN MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI.................. 21

BAØI BAÏCH: ........................................................................... 51KHOÂ LAÂU TAÙN ..................................................................... 57TRAÏO VAÊN ........................................................................... 63NHAÄP TIEÅU MOÂNG SÔN PHAÙP ............................................ 87PHUÏC DÓ VAÊN ................................................................... 103CHUÙC TOÁNG ...................................................................... 117

CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM ................................................. 120

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................... 128

PHUÏ LUÏC I: VAÊN TEÁ COÂ HOÀN CUÛA NGUYEÃN DU .................. 130

PHUÏ LUÏC II: NGUYEÂN BAÛN TRANG BÌA, LÔØI TÖÏA VAØ LÔØI BAÏT SAÙCH MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI ...............................140

Documents

Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN (1876 – 1950) LÔØI NOÙI ÑAÀU B ... · 5 Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN (1876 – 1950) MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI chen theâm phaàn vaên