Jerzy Antoni Jamiołkowski

Historia Genealogiczna Jamiołkowskich

Białystok 2011

Serdecznie dziękuję

Panu Janowi Tengueli – za inspirację do podjęcia genealogicznej przygody.

Panu Emilowi Kalinowskiemu, Bratu sąsiadowi a druhowi w tej samej pasji

– za trud tłumaczenia łacińskich dokumentów,

przez co historia Jamiołkowskich stała się pełniejsza.

Panom Łukaszowi Lubicz Łapińskiemu, Adamowi A. Pszczółkowskiemu

i Tomaszowi Jaszczołtowi, znakomitym mentorom

– za życzliwe wspieranie i porady.

Panu Tadeuszowi Piecce Jamiołkowskiemu oraz Państwu Dąbrowskim:

Władysławowi i Alinie de domo Jamiołkowskiej z Ralików

– za życzliwość w przekazywaniu mnie, człowiekowi „wybytemu” z Jamiołk,

rodowej wiedzy i obyczaju.

Panu Witoldowi Benkowi Sieniucie Jamiołkowskiemu z rodziną,

kuzynom w szóstym pokoleniu – za gościnność i dar spotkań

w rodzinnym gnieździe.

Wszystkim osobom, które kwerendzie Jamiołkowskich sprzyjały.

Jerzy z Sieniutów Jamiołkowski

Opracowanie niniejsze ma charakter prywatny. Powstało własnym sumptem, z  myślą

o rodzinie i osobach zaprzyjaźnionych. Dostępne tylko w wybranych bibliotekach.

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1. POCZĄTKI OSADNICTWA ZIEMI BIELSKIEJ . . . . . . . . . . . . . . 62. GENEZA JAMIOŁKOWSKICH NA PODLASIU . . . . . . . . . . . . . . 9

2.1. Mity, hipotezy, fakty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.2. Specyfi ka podlaskiej szlachty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142.3. Herby Jamiołkowskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.4. Godziemba i Zagroba – wywód herbowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202.5. Jamiołkowscy w Herbarzach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262.6. Przydomki Jamiołkowskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.7. Próba genealogicznej fi logenezy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

3. JAMIOŁKOWSCY W DOKUMENTACH HISTORYCZNYCH . . . . . . . . . 534. DOKUMENTY SĄDOWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1035. RODOWE GNIAZDA – HISTORIA GENEALOGICZNA . . . . . . . . . 134

5.1. Jamiołki Piotrowięta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395.2. Jamiołki Świetliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1535.3. Jamiołki Godziemby i Jamiołki Kłosy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1625.4 Jamiołki Kowale i Jamiołki Rawki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

6. POZA RODOWYMI GNIAZDAMI – MIGRACJE . . . . . . . . . . . 1836.1. Parafi a Sokoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1846.2. Poza parafi ą Sokoły. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2026.3. Warszawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

7. JAMIOŁKOWSCY WYLEGITYMOWANI . . . . . . . . . . . . . . 247Wywód 1a dotyczy: Piotr Ignacy, syn Macieja (powinno być Mateusza),

Piotr Karol syn Ignacego, Szymon Tadeusz, syn Mateusza, Stanisław, syn Mateusza, Kowalaki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

Wywód 1b dotyczy: Wojciech i Antoni, syn Szymona czyli Syzdy . . . . . . . . . 256Wywód 2 dotyczy: Adam syn Franciszka i synowie Marian Michał

i Franciszek Karol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257Wywód 3 dotyczy: Maciej syn Grzegorza, Piotr syn Grzegorza, Jan

Grzegorz syn Piotra czyli Raliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259Wywód 4 dotyczy: Stanisław syn Tomasza, Wojciech Wincenty syn

Tomasza czyli Piecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261Wywód 5 dotyczy: Ignacy syn Kazimierza i Kazimierz syn Ignacego po

Kazimierzu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262Wywód 6 dotyczy: Wincenty i Tomasz synowie Franciszka czyli Strzelce . . . . . . 263

3

Wywód 7 dotyczy: Szymon syn Andrzeja po Kazimierzu. . . . . . . . . . . . . 264Wywód 8 dotyczy: Wojciech syn Stanisława czyli Raliki. . . . . . . . . . . . . 264Wywód 9 dotyczy: Antoni Franciszek syn Ignacego . . . . . . . . . . . . . . 266Wywód 10 dotyczy: Ignacy syn Franciszka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Wywód 11 dotyczy: Jan, Kazimierz, Roch, Stanisław i Tomasz synowie

Michała i Franciszki Jamiołkowskiej c Franciszka i Petroneli Konopko, prawdopodobnie Syzdy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

Wywód 12 dotyczy: Mateusz leg 1860. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268Wywód 13 dotyczy: Paweł i Szczepan synowie Bartłomieja. . . . . . . . . . . 268Jamiołkowscy odrzuceni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

8. VARIA – ROZMAITOŚCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2728.1. Zapisy o historycznych Jamiołkowskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2728.2. Jamiołkowscy księża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2738.3. II wojna światowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278

8.3.1. Powstanie Warszawskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2788.3.2. Represjonowani przez Niemców (z portalu straty.pl) . . . . . . . . . . 2798.3.3. Represjonowani przez ZSRR

(z portalu Karta indeks represjonowanych) . . . . . . . . . . . . . . 2828.4. Źródła Instytutu Pamięci Narodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2838.5. Zdarzenia metrykalne z udziałem Jamiołkowskich

zapisane w księgach metrykalnych Sokół – Statystyka . . . . . . . . . . . 2858.6. Statystka imion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

9. CZTERNAŚCIE POKOLEŃ SIENIUTÓW . . . . . . . . . . . . . . 2949.1. Główna linia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2959.2. Linia po Borucie synu Macieja (ok 1535 – 1605) . . . . . . . . . . . . . . 3479.3. Linia po Grzegorzu synu Mateusza po Mikołaju (1727 – 1789) . . . . . . . 3519.4. Linia Sieniutów po Szymonie synu Baltazara po Mateuszu (1777 – 1809) . . 3539.5. Linia Sieniutów po Józefi e Benedykcie synu Franciszka po Baltazarze

(1782 – 1846) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3609.6. Nadal w Jamiołkach – linia Sieniutów po Benedykcie synu Franciszka

po Baltazarze (1804 – 1881). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371

Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373

4

Wstęp

Wedle opracowania prof. Kazimierza Rymuta, z  roku 2003, Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku w Polsce zamieszkiwało 584 dorosłych Jamiołkowskich kobiet oraz 563 mężczyzn. Zatem nie jest to nazwisko ani zbyt powszechne, ale i nie tak rzadkie. Szczególnie licznie Jamioł-kowscy zamieszkują powiat wysokomazowiecki – opracowanie prof. Rymuta odnotowuje: 187 mężczyzn i 181 kobiet.

Nazwisko kształtowało się przez wieki. W przypadku podlaskich Jamioł-kowskich nazwisko – w obecnym brzmieniu – pojawia się dopiero w końcówce XVI wieku. I to sporadycznie. Dopiero w XVII wieku staje się powszechnym zapisem identyfi kacyjnym (ale jeszcze przez pierwsze lata tego wieku domino-wał zapis Jamiołka).

Moim zamysłem jest, w miarę popularne, przedstawienie historii Jamioł-kowskich, wywodzących się najogólniej z Podlasia, a głównie z dawnej Ziemi Bielskiej. Mówiąc wiedza mam na myśli przede wszystkim wiedzę genealogiczną.

Opracowanie powstało przypadkiem. Intensywnie zbierając informacje o własnej rodzinie, przy okazji zgromadziłem sporo informacji o innych Jamioł-kowskich. Świadomie zrezygnowałem z  wszelkich pokus fabularyzacji, mito-logizacji i  temu podobnych instrumentów podnoszenia atrakcyjności, także komputerowych formalnych „bajerów”. Jest to opracowanie adresowane do wąskiego grona czytelników, stąd jego śladowy nakład i dostępność tylko w nie-których bibliotekach.

Nie dotarłem do wszystkich znanych źródeł, przede wszystkim do ksiąg ziemskich suraskich (oznaczanych jako bielskie) będących w zasobach Naro-dowego Archiwum Historycznego Białorusi w  Mińsku. Jednak uznałem, że czekanie na stosowniejszy moment może trwać bez końca i czas dokonać syn-tezy dotychczasowych kwerend. Może kiedyś dopiszę jakiś suplement.

W zamyśle ma być to rodzaj kompendium i genealogicznej „ściągawki”, opar-tej o dokumenty. Nie jest to naukowe opracowanie. Mój status wyłącznie historyka amatora i stricte prywatny charakter zamysłu zwalniają mnie także z konieczności umieszczania, męczących zwykłego czytelnika, przypisów źródłowych. W zamian odsyłam do skanów i dokumentów na cd. Jednocześnie przepraszam za brak dosta-tecznej korekty i wszelkie redakcyjne potknięcia. Mam nadzieję, że merytoryczna zawartość zrekompensuje zainteresowanym te niedoskonałości.

Jerzy z Sieniutów Jamiołkowski

5

1. POCZĄTKI OSADNICTWA ZIEMI BIELSKIEJ

Początków tu osadnictwa dopatrywać się można już w XI wieku. Część tych ziem w XI – XIV w. przynależała do kasztelanii święckiej. Jej stolicą był gród, którego siedziba mieściła się obok obecnej wsi Święck – Strumiany. Około 1075 r. gród w Święcku wraz z całą kasztelanią święcką został nadany biskupom płockim. Dokument zawierający najstarszy inwentarz dóbr bisku-pich wymieniał – wśród innych miejscowości – także Nidus Falkonis czyli prawdopodobnie Sokoły (Gniazdo Sokole).

Ziemie te od znanych historykom najdawniejszych czasów leżały na pograniczu nieustannych wojen z  udziałem Jaćwingów, Litwinów, Polaków (Mazowszan) i okresowo Rusinów. Od XIII wieku stroną konfl iktu – a zara-zem przeciwnikiem, zarówno Polski i Litwy – stali się Krzyżacy. Zbliżenie inte-resów polsko – litewskich pomogło ustabilizowaniu wzajemnych stosunków. W 1325 r. ustalona została granica między Księstwem Mazowieckim a Wiel-kim Księstwem Litewskim. Ciągnęła się od ujścia Nurca do Bugu, aż do ujścia Śliny do Narwi. Granica ta z czasem nabrała trwałego charakteru, do 1569 r. stanowiła granicą państwową między Litwą i Koroną Polską, z kolei do 1795 r., granicę między województwami mazowieckim i podlaskim. Stabilizacja sto-sunków polsko – litewskich zaczęła sprzyjać trwałemu osadnictwu.

Tak o  osadnictwie tych ziem pisze prof. Jerzy Wiśniewski Dzieje osad-nictwa. Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko – rusko – litewskim od końca XIV do połowy XVII wieku.

Przełom wieku XIV na XV, przynosząc koniec wojen, przynosi… również utrwalenie władzy politycznej i trwalsze granice polityczne… Odtąd już nie było ziem bezpańskich. Pustki podzielone między 3 władców (Litwa, Mazowsze, pań-stwo Krzyżackie – przyp. jj) stały się ich własnością… Książęta mazowieccy, przenosząc drobną szlachtę z okolic Płocka, Wyszogrodu, Zakroczymia, a nawet spod Rawy czy Gostynina, zasiedlili w ciągu wieku XV już na stałe ziemie od Bugu po granice państwa krzyżackiego. Z tego okresu pochodzi olbrzymia ilość znanych nadań, tylko w drobnej części opublikowanych. Dokumenty te mówią o  poprzednim charakterze nadanych ziem, o  lasach, puszczach, gajach. Cza-sami nadanie dotyczyło już istniejącej osady lub jednego siedliska położonego gdzieś w puszczy (area in nemore). Dokładny przebieg tej kolonizacji przy obfi -tości źródeł można przedstawić bez większych trudności. Większość wsi powstała w pierwszej połowie XV w. Proces zasiedlania zaczął się już w drugiej połowie

6

XIV w., przybierając na sile za rządów Janusza I. Już wtedy powstały przy sta-rych grodach nadnarwiańskich miasta, które przeważnie dopiero w  pierwszej połowie XV w. otrzymały prawa miejskie. Ostrołęka w 1373 r., Łomża w roku 1418, Wizna przed 1435 r., Nowogród przed 1428 r., Tykocin w 1425 r. Wraz z dalszym rozwojem kolonizacji powstawały nowe miasta na surowym korzeniu: Kolno w 1425, Zambrów przed 1430 rokiem, Ostrów w 1434, Wąsosz w 1436 i Radziłów w 1466 roku.

W większości nowych wsi osiadała drobna szlachta. Wsie chłopskie znaj-dowały się w  stosunkowo niedużych dobrach książęcych, późniejszych królew-skich (starostwo łomżyńskie, starostwo ostrołęckie, ostrowskie, nurskie, wiskie), w dobrach szczepankowskich benedyktynów płockich i lubotyńskich kanoników regularnych z  Czerwińska, w  sięgających aż pod Zambrów dobrach biskupów płockich. Wielkich latyfundiów szlacheckich tutaj nie było. Średnia szlachta była wówczas jeszcze nieliczna i rzadko miała więcej niż jedną wieś…

Gorzej przedstawia się sprawa z odtworzeniem przebiegu zasiedlania ziem, które zajęło W. Ks. Litewskie (do nich należały tereny parafi i w Sokołach przyp. jj). Na Podlasiu i  ziemiach leżących na północ można wyróżnić 2  podokresy: mazowiecko – drobnoszlachecki i chłopsko – ruski. Ziemie mazowieckie, przyłą-czone do Podlasia, zostały zasiedlone już niegdyś w XIII w. Powtórnie kolonizo-wano je na przełomie XIV i XV w.

Osadnictwo drobnej szlachty zajęło również część ziem Podlasia, przy-nosząc ze sobą liczne nazwy rodowe swoich wsi z Mazowsza. O niejednej wsi można z większą lub mniejszą pewnością powiedzieć, której wsi na Mazowszu jest ona kolonią (np. Grochy pod Łapami są kolonią Grochów koło Nasielska). Inne nazwy mazowieckie, przeważnie rodowe, pochodzą od przydomków gałęzi rodów je zasiedlających (np. nazwa Kulesze pochodzi od Kuleszów, którzy przy-byli z Żelechowa w pow. płońskim.).

Osiedlenie się drobnej szlachty nastąpiło niewątpliwie głównie za rządów książąt mazowieckich na Podlasiu – za Janusza I (od 1391 do pocz. XV w.) i za Bolesława IV (1440-1443). Również za rządów W. Ks. Witolda (+1431) i Zyg-munta Kiejstutowicza (+1440) osiedlała się tu drobna szlachta mazowiecka. W każdym razie przed 1446 r. było już wiele wsi zamieszkanych przez drobną szlachtę mazowiecką, jeżeli tego roku istniała na tych ziemiach gęsta sieć para-fi alna rzymsko – katolicka, obejmująca 25 parafi i, w tym tylko 10 na dawnych ziemiach mazowieckich, a większość na właściwym Podlasiu, na ziemiach drob-noszlacheckich.

7

Z pewnością można stwierdzić, że mazowieckie osadnictwa drobnoszlache-ckie na Podlasiu pochodzi mniej więcej z lat 1391-1444…

Pierwszy etap, mazowiecki, zaczynający się w  końcu XIV  w. zasięgiem geografi cznym objął wschodnie Mazowsze, część właściwego Podlasia, skrawki ziem za Narwią i Biebrzą i część ziem południowej Jaćwieży. W formie osadni-ctwa drobnoszlacheckiego najwcześniej skończył się na ziemiach między Narwią i Bugiem – gdzieś koło połowy XV w. Drobna szlachta całymi rodami zamiesz-kiwała od jednej do kilkunastu wsi skupionych obok siebie (np. Łapowie, póź-niej Łapińscy, w  kilkunastu w  wsiach Łapy) lub rozproszonych po wschodnim Mazowszu i  Podlasiu (np. Kołakowscy i  Milewscy mieszkali we wsiach odle-głych o wiele dziesiątków kilometrów od siebie). Te wsie rodowe nosiły przeważ-nie jedną wspólną nazwę, wychodzącą się zazwyczaj od nazwy rodu, i drugą, wyróżniającą, wziętą albo od położenia wsi (np. Kołaki – Czarny Las, Kulesze – Kosówka, Gołasze – Puszcza), albo od przydomku gałęzi rodu (np. Łapy – Szo-łajdy, Mieczki – Ziemaki, Truszki – Kucze, Żery – Czubiki, Żary – Pelaki itp.), albo od imienia przodka (np. Sikory – Bartkowięta, Sikory – Janowięta, Sikory – Pawłowięta, Dzierżki – Janowięta, Dzierżki – Wojciechowięta itd.).

Zaś Aleksander Jabłonowski tak pisze w swoim dziele z początków XX wieku „Podlasie”:

Kolonizacyja ta mazowiecka rozpoczęła się najpierw, podług wszelkiego prawdopodobieństwa, po lewej stronie Buga… Wcześnie też poczęli widać Mazowszanie kolonizować pogranicze swe na dorzeczu Narwi, po pod Suraż i Tykocin. W ogóle musiały tam wszędy, od Liwca, po Bug i Nurzec, aż do samej Narwi i poza nią, powstawać bardzo rano osady polskie, zmiatane wciąż i wciąż odnawiane może. Widzimy, iż książęta mazowieccy dobijają się wciąż o  ręby Podlasia, jako o swoja przynależność prawowitą.

Reasumując. Na ziemiach tu opisywanych trwałe osadnictwo rozpo-częło się na przełomie XIV i XV wieków; przybywała głównie uboga szlachta z Mazowsza w celu zagospodarowania ziem ale także obrony. Ziemie te naj-pierw należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego a od 1569 roku do Korony.

8

2. GENEZA JAMIOŁKOWSKICH NA PODLASIU

2.1. Mity, hipotezy, fakty

Kiedy i skąd Jamiołkowscy wzięli się w Jamiołkach w Ziemi Bielskiej? Czy był to jeden wspólny ród? Jakiego byli herbu?

Odpowiedź na te pytania nie jest prosta. I  to nie tylko z powodu braku źródeł historycznych, mogących jednoznacznie odpowiedzieć na te pytania, lecz także w wyniku dokonanych później przekłamań oraz narosłych nieporo-zumień i mitów.

Bodaj podstawowym źródłem nieporozumień stało się powiązanie dwóch różnych rodów, jednego z  Wielkopolski, a  drugiego Podlasia, pod jednym herbem Doliwa. O  ile Kasper Niesiecki w  Herbarzu Polskim pisze jedynie o Jamiołkowskich z ziemi sieradzkiej przypisując im herb Doliwa Jamiołkow-ski herbu Doliwa, w Sieradzkiem województwie dom starodawny, idą od Stroń-skich, to już Adam Boniecki w  Herbarzu Polskim opisuje pod tym herbem podlaskich Jamiołkowskich Jamiołkowscy v. Jemiołkowscy h Doliwa z  Jamio-łek w ziemi bielskiej, zwali się pierwotnie Jamiołkami. Dom licznie rozrodzony. Równocześnie Boniecki wymienia także Jamiołkowskich herbu Godziemba (Godzięba) i lokuje ich na Podlasiu. Zamieszanie pieczętuje Seweryn Uruski w Herbarzu Szlachty Polskiej, łącząc oba rody w jednym opisie.

Kolejnym źródłem nieporozumień jest potoczne, bo schlebiające poczu-ciu próżności (kochamy kontusze i karabele, gorzej przyznawać się do tego, że praprzodkowie sami orali sochą) przekonanie o jakimś jednym pra założycielu wsi. O ile może być ono trafne wobec wsi zakładanych przez szlachtę zamożną, posiadającą poddanych, to nijak się ma do wsi zakładanych przez drobną szlachtę, a  taką niewątpliwie Jamiołkowscy z Ziemi Bielskiej zawsze byli. Tu rację ma Aleksander Jabłonowski w Podlasiu pisząc o podlaskim osadnictwie:

Co do samego trybu sadowienia się szlachty mazowieckiej na pustkowiach podlaskich, w pierwszej przede wszystkim dobie jej kolonizacyi – takowe, podług wszelkiego prawdopodobieństwa, odbywało się przeważnie, nie pojedyńczemi rodzinami, lecz całemi grupami rodzin. … Zajmowali oni na razie szerokie czę-stokroć obszary, na których z czasem po kilka jednoimiennych wiosek drobniej-

9

szych stawało, a po usadowieniu się mocniejszem grup rodowych, przytulały się swobodniej posobne nowoprzybyłych rodziny etc. etc.

Siła mitów, a w ślad za nimi posprawiane – w dobrej wierze – herby i syg-nety sprawiają, że ich obalenie nie będzie możliwe, niemniej warto przynaj-mniej spróbować uporządkować fakty historyczne.

Pragniazdem rodowym podlaskich Jamiołkowskich są niewątpliwie Jamiołki w parafi i Sokoły, z tym że pierwotnie były one pisane różnie: Gemy-olki, Jemiolki, Jamiolki. Najpierw należały one do parafi i Kobylin Borzymy; do parafi i w Sokołach zostały przyłączone 20 stycznia 1475 roku, kiedy został tam konsekrowany pierwszy kościół.

Nie zachowały się dokumenty lokalizacyjne Jamiołk. Z dużym prawdopo-dobieństwem, odbyło się to na podobnych zasadach jak w przypadku innych wsi, gdzie takie dokumenty się zachowały. Zapewne już w pierwszej połowie XV wieku grupa nieznanych z imienia rycerzy otrzymała na własność, najpew-niej za zasługi wojenne, razem lub rozdzielnie, prawdopodobnie 40 (a pew-niej 50) włók ziemi (precyzyjniej puszczy do wykarczowania). W zamian mieli min. obowiązek stawiać się na wojny.

Skąd wywodzi się nazwa wsi Jamiołki? Tego nie wiadomo. Można wysnuć wiele hipotez. Pierwsza z  brzegu, że od z  mazurska wymawianego anioła (świetną ilustracją tej hipotezy jest sienkiewiczowska nowela „Jamioł”). Druga, że od jemioły. Można odwoływać się także do obcych języków, przy-kładowo podobno po szwedzku gemyolky to znaczy trzmielina. Tylko czemu akurat tutaj szwedzki? Nie ma zatem jednej, dobrej hipotezy etymologii nazwy wsi. Wreszcie, że od wielkopolskiej miejscowości Imiełkowo zamieszkiwanej przez Doliwów. Przyznaję – ta ostatnia hipoteza jest bodaj najmocniejszym argumentem, także za przypisaniem, przynajmniej części, Jamiołkowskich do herbu Doliwa, ale o tym w dalszej części opracowania.

Niestety nie zachowało się zbyt wiele dokumentów pozwalających na odtworzenie historii wsi i  rodu. Najstarszym zapisem w  którym występuje Jamiołkowski (Jamiołka) jest dekret erekcyjny parafi i w  Sokołach biskupa Jerzego Chwalczewskiego z 1546 roku. W przywołanym dekrecie erekcyjnym biskup wspomina o tym, że w 1471 r. Szlachetni Stanisław Sokół, Jan Bruszew-ski (chyba raczej Kruszewski, który był wychowankiem Akademii Krakowskiej – przyp jj) oraz synowie Marka – Stanisław, Mikołaj i Andrzej z braćmi, dzie-dzice na Sokołach i na Kruszewie ofi arowali trzy włóki ziemi na cześć Boga, Naj-świętszej Maryi Panny, św. Mikołaja i św. Doroty. Darowiznę poświadczyli szla-chetni: Jan Jabłoński, Jan Idźkowicz i Stefan J a m i o ł k a .

10

20 stycznia 1475 r. dokonano konsekracji nowo wybudowanego kościoła. Odłączono wówczas od parafi i Płonka i włączono do parafi i Sokoły wsie: Perki, dziedzictwo Klemensa, Wielka Śnietna, własność Piotra Dworaka, Śnietną Macieja syna Franciszka, Wspały – Stanisława i Bartłomieja Bujnów, Franko-wej wdowy oraz Porośl – Falisława i Wojsława. Wówczas włączono do parafi i w Sokołach także wieś Jamiołki, odłączając ją od parafi i w Kobylinie. Źródło – Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

Data zapisana w  biskupim dekrecie wskazuje, że Jamiołkowie (później noszący nazwisko Jamiołkowski) zamieszkiwali okolice Sokół wcześniej i od razu w  pewnej zbiorowości. Raczej niemożliwe, aby żył tylko wspomniany Stefan (przy okazji warto wyjaśnić, że w  ówczesnych czasach imiona Stefan i Szczepan były tożsame – przyp. jj). To że występuje w przytaczanym zapisie zdaje się świadczyć bądź o jego majętności bądź zasiedzeniu i prestiżu.

Olbrzymią wartość historyczną ma Popis wojenny ziemian województwa podlaskiego z roku 1528. Zanim go przywołam informacja o zasadach ówczes-nych popisów wojskowych.

Tomasz Wasilewski Pospolite ruszenie województwa podlaskiego i  ziem zachodniej Litwy w XVI wieku pisze, że w Wielkim Księstwie Litewskim sta-wiennictwo w  pospolitym ruszeniu obowiązywało wszystkich dorosłych męż-czyzn z wyjątkiem co najwyżej niedzielnych, posiadających status bojara – zie-mianina hospodarskiego. Zupełnie odmienne były już w 1529 roku zorganizo-wane popisy województwa podlaskiego. Wynikało to z  przywiązania żywiołu polskiego do zwyczajów szlachty koronnej. W  podlaskiem konie wystawiają grupy ziemian. Zasada wspólnego wystawiania koni przez grupę ziemian zwa-nych uczestnikami a z ruska cześnikami objęła po 1569 również Wielkie Księ-stwo Litewskie.

Niemniej obowiązkiem wojennym byli wówczas objęci wszyscy męż-czyźni (od uzyskania dorosłości po pełną dojrzałość) stąd lista ta – zdaje się – jest pełnym wykazem dorosłych mieszkańców ówczesnych Jamiołk. Co więcej wymienia także wdowy. Jest zatem dokumentem bezcennym. Popis wymienia:

Seło Jamelki Petrowiata zemianeStanisław Petrowicz, Matey Faszcza, Jan Kominowicz, Mikołay Zagraba,

Szczepan Mateiewicz, Tomko Zdrod, Matey Kominowicz, Matey Swekla, Stani-sławowaia Modzelewaia wdowa, Jan Bartoszewicz, Jan Zagrabicz, Mikołay Pro-boszcz, Mikołaj Bartoszewicz, Stanisław Tworkowicz, Stanisław Janowicz Koiek, Stankowaia Pyrkowaia wdowa, Matey Szczepanowicz, Ławrinec Mateiewicz, Petr Swiklicz. Z tych wsich 5 koney.

11

Seło Jemelki Mikołaiewiata zemianeBartosz Mikołaiewicz Switlik, Andrey Mikołaiewicz, Matey Klus, Stani-

sław Mikołaiewicz, Stanisław Baldyka, Matey Baldyczycz, Szymon Mateiewicz, Mikołay Godiaba, Jakub Goszka, Matys Janowicz Krichticz, Awgusztyn Mateie-wicz, Jakub Janowicz, Stanko Andreiewicz, Szczepan Połpanek, Bartosz Szczepa-nowicz. Z tych wsich 4 koni.

Seło Jemelki Kowali zemianeStanisław Mikołaiewicz, Mateiowaia wdowa, Mikołaiowaia wdowa, Tomko

Mikołaiewicz, Andrej Kowalewicz, Martin Kowalewicz (wiadomo, że z Kowal wystawiono 3 konie – przyp jj).

Popis wymienia te trzy wsie. Sugeruje także, że praojcami założycielami Jamiołk byli najpewniej Piotr i  Mikołaj. Piotr założył Pietrowięta, Mikołaj Mikołajewięta. Ale nie musiało tak być, a  proces tworzenia wsi był bardziej złożony. Jeszcze w połowie XVI wieku w księgach sądowych można znaleźć nazwy Jamiołki Maćkowięta (Maczkowyetha), Pyczyzna i Starawyesz (to póź-niejsze Świetliki) odnoszące się do części Piotrowiąt. Czy traktowano je jako oddzielne wsie czy tylko części wsi – tego nie wiadomo. Z kolei zapis w Popi-sie z 1567 roku Jamiołki Wypychy nakazuje wziąć także pod uwagę hipotezę, iż Mikołajowięta nie były zakładane od razu ale wyłaniały się z jakichś wcześ-niejszych własności.

Niemniej (na podstawie zapisów ksiąg sądowych) można przyjąć, że ten dominujący podział właśnie na Pietrowięta i  Mikołajewięta trwał do, mniej więcej, lat 60, 70 – tych XVI wieku (dopiero wtedy pojawiają się Jamiołki Kłosy, Jamiołki Godzieby i Jamiołki Świetliki), a nawet 90 – tych kiedy to w zapisach sądowych pojawiają się Jamiołki Rawki.

Zwiastun ich powstania można odnaleźć zresztą w Popisie. Mikołajewięta podzieliły się na Jamiołki Godzieby i Jamiolki Kłosy, a ich założycielami stali się najpewniej potomkowie wymienionych w Popisie – Macieja Klusa i Miko-łaja Godiaby.

Jeśli chodzi o Świetliki (pierwotnie pisano także Świętliki) to ich założy-ciele w  Popisie zapisani byli zarówno w  Mikołajowiętach (Bartosz Mikolaje-wicz Świtlik), jak i Piotrowiętach (Matey Swekla i Petr Świklicz). Za hipotezą, iż Świetliki wyodrębniły się Piotrowiąt przemawia logika wynikająca z porów-nania odległości poszczególnych wsi (Piotrowięta i Świetliki ze sobą się sty-kają). Analiza zapisów sądowych jednoznacznie tę zdroworozsądkową hipo-tezę potwierdza.

12

Natomiast jeśli idzie o  Jamiołki Rawki to, mimo że najpewniej wydzie-liły się z Jamiołk Kowali, nie można wykluczać, że z udziałem także gruntów ówczesnych Mikołajewiąt. Wiele wskazuje na to, że dopiero wraz z  powsta-niem nowych wsi ukształtował się (dodajmy na długo) podział granic ziem-skich Jamiołk.

Nie wiadomo nic o wieku poszczególnych osób, niemniej można założyć, że Jamiołki zamieszkiwało wówczas 25 – 30 rodzin i około150 mieszkańców (wraz z dziećmi). Na podstawie wiedzy o  liczebności rodzin w późniejszych metrykalnie rozpoznanych okresach można bowiem założyć przeciętną liczeb-ność rodziny na 5 osób (z jednej strony małżeństwa – odpowiednio – z małą ilością dzieci, ewentualne osoby samotne, a z drugiej małżeństwa posiadające kilkanaścioro dzieci).

Przy całej niedoskonałości tego szacunku pozwala on postawić tezę, iż taka – już wtedy spora – liczba mieszkańców była wynikiem przybycia na te tereny od razu dużej zbiorowości; tym bardziej to uprawdopodobnia hipote-tyczną datę lokalizacji Jamiołk na pierwszą połowę XV wieku.

Popis niestety nie jest przesądzającym dowodem, niemniej pozwala sta-wiać hipotezy. Przede wszystkim, że współcześni Jamiołkowscy n i e s ą potomkami jednego rodu, a  tym samym i herbu. Byli wśród nich: przedsta-wiciel rodu Faszczów (Faszczewskich) i Zdrodów (Zdrodowskich). A przecież i w przypadku innych występujących w Popisie niekoniecznie musieli być to przedstawiciele wyłącznie jednego rodu Jamiołków (Jamiołkowskich).

Najlepiej mam to rozpoznane jeśli idzie o  moich Sieniutów. Każdego z przodków mam udokumentowanego wieloma dokumentami. Byli niewątpli-wie założycielami Jamiołk Świetlik. Niestety nie wiadomo w jaki sposób. Wyniki testów genetycznych (które zorganizowałem dla siebie i krewnego w szóstym pokoleniu) niezbicie udowodniły nasze pokrewieństwo, lecz wprawiły w sporą konsternację – obaj posiadamy haplogrupę R – L21 (pełne oznaczenie jest nie do zapamiętania – r1b1a2a1a1b4) czyli najogólniej praceltycką. Haplogrupa r1b jest w Polsce kilkakrotnie mniej powszechna niż dominująca haplogrupa r1a. Podobny test przeprowadził Jamiołkowski wywodzący się z Ralików. Oka-zuje się, że ma haplogrupę r1a. Na razie wykonanych zostało zbyt mało testów, aby wyciągać ostateczne wnioski, niemniej już te wyniki pozwalają kwestiono-wać utrwalone mity o pochodzeniu od jednego wspólnego przodka.

Olbrzymią trudnością w badaniach genealogicznych dotyczących Ziemi Bielskiej jest brak źródeł ale także lakoniczność zawartych tam zapisów. Doty-czy to personaliów. Proces kształtowania się nazwiska w  przypadku Jamioł-

13

kowskich trwał praktycznie przez cały wiek XVI. Był to proces jego unifi kacji. W wieku XVII w taryfach pogłównego (z 1663 i 1674) w Jamiołkach miesz-kają już tylko sami Jamiołkowscy (poza jednym Rzońcą, jednym Brzozowskim, jednym Bruszewskim i dwoma Gierłachowskimi).

Gdzie podzieli się ci z 1528 roku: Faszcza i Zdrod? Ot tak sobie opuścili ziemię? Wszyscy naraz? Nie mieli męskich potomków a  ich linie wyginęły? Trudno uwierzyć w  aż taki masowy proces. Najpewniej, na przełomie XVI i XVII wieku, wszyscy stali się Jamiołkowskimi. Przykładowo – bardzo praw-dopodobne, że potomkowie Macieja Faszczy przeobrazili się w  Jamiołkow-skich dictus Olkowicze (więcej rozdział 2.7). W Jamiołkach (a pewnie w wielu innych wsiach tej szlacheckiej okolicy) mieliśmy – moim zdaniem – do czynie-nia z procesem unifi kacji i tworzenia nazwiska odmiejscowego, tu od nazwy wsi Jamiołki. Miejsce pochodzenia „de jamiołki”, pisano także de jemiolki(y) stawało się podstawą powstania nazwiska Jamiołkowski.

2.2. Specyfika podlaskiej szlachty

Nie jest celem tego opracowania opisywanie złożonego zjawiska jakim była polska szlachta, niemniej za konieczne uznałem zwrócenie uwagi na cechy, które ją wyróżniały od szlachty innych krajów. Taką cechą była organi-zacja rodowa. Zdaniem dr Jana Ciechanowicza przyjęcie się w Polsce słowa szlachta (od niemieckiego geschlecht – ród) jest tego przejawem.

Inna cecha charakterystyczna to, że samo urodzenie determinuje przynależ-ność do tego stanu. Znalazło to odbicie w Statutach Wiślickich Rody szlacheckie wywodzą zawsze swój początek od przodków, od których pochodzenie potomko-wie ich wiarygodnym świadectwem udowadniać zwykli. Jeżeli przeto ktoś mieni się szlachcicem i uważa się za równego innym szlachcicom, a  ci temu zaprze-czają, ma dla udowodnienia szlachetnego swego pochodzenia przyprowadzić sześciu poważnych mężów, z których dwaj pochodzą z  jego rodu i ci dwaj pod przysięgą zeznają, że pochodzi z ich domu i rodu ojcowskiego.

Kolejną cechą charakterystyczną dla polskiej szlachty była równość praw obywatelskich w  obrębie stanu „od zagonu do tronu”. Wojciech Wielądko (cytuję za www.ornatowski.com) stwierdza: Dla wszystkich urodzonych jest równe i jedno prawo, bez żadnej różności, z fortuny czy z familii. Różności owej, która jest w obcych państwach z tytułu książąt, margrabiów, hrabiów, baronów

14

w Polszcze nie masz, i owszem, aby była utrzymana między szlachtą równość, nie godzi się królom tych tytułów nadawać swoim obywatelom.

Co prawda z czasem ulegało to zmianom, szlachectwo można było uzy-skać inną drogą, min nobilitacji, adopcji czy indygenatu, niemniej fundamen-talne prawo zapisane w Statutach Wiślickich pozostawało wiodącym i budo-wało szlachecką samoświadomość. Podobnie jak kolejny fundament statutów wiślickich: Rycerze i  szlachta obowiązani są do wyprawy wojennej i  powinni służyć z bronią. Ponieważ godność króla i obrona całego królestwa zasadza się na zbrojnej sile wojskowej, przeto każdy rycerz podług wielkości i rodzaju dóbr swoich i dochodów jest obowiązany z pewn ą liczbą zbrojnych ludzi służyć i być pożytecznym państwu, jako że dobra jego są wolne, na prawie rycerskim posta-nowione i wyjęte spod wszelakiego ciężaru.

Lecz nawet biorąc specyfi kę szlachty polskiej na tle innych nacji, podla-ska swoją specyfi ką wyróżniała się po stokroć. Była fenomenem przede wszyst-kim z uwagi na swoją liczebność. Zygmunt Gloger we wstępie do „Herbarza” Kapicy Milewskiego tak o tym pisze.

Dzisiaj na 630 wsi położonych w dawnej ziemi Bielskiej jest 460 zamiesz-kałych przez drobną szlachtę – ten sam stosunek widzimy i  w  dawnej ziemi Łomżyńskiej, Wizkiej, Nurskiej itd. W  dziele Kapicy wszystkie te wsie mamy już w wieku XV. Tak liczna w Polsce drobna szlachta, jako ogromna część skła-dowa narodu i czynnik niemały jego dziejów domowych, jakże niedostatecznie została uwzględniona przez badaczów naszych; chociaż już Szajnocha słusznie ją nazwał kluczem w wielu razach zrozumienia dziejów Polski.

Szlachta ta, najstarsza może u nas, dostarczała w dawnych wiekach naj-więcej ludzi do obrony granic Rzeczypospolitej, uważając służbę rycerską nie za zasługę ale za obowiązek. Ubóstwa nigdy się nie wstydziła, szczycąc się, że dźwiga pług i  miecz zarazem. Z  Mazowsza i  Podlasia szlachta ta rozniosła nazwiska swoje po całym niemal kraju, w którym nie masz dzisiaj zakątka, aby nie posia-dał rodzin mających swoje gniazda w ziemiach wzmiankowanych, a swoją histo-ryję w dziele Kapicy. I w tem to głównie dzieło Kapicy jest dopełnieniem herbarza Niesieckiego, jak go na tytule nazwano.

Uszlachcenie w  średnich wiekach kmieci przez mazowieckich książąt, za męstwo w boju okazane, często jeszcze miało tu miejsce za królów polskich, co przyczyniało się do wzrastania w tych stronach ogromnej już liczby szlachty, bo 2/3 ogólnej ludności stanowiącej…

15

Była to szlachta w swojej masie uboga. Zygmunt Gloger w Dawna Ziemia Bielska i  jej cząstkowa szlachta Wydawnictwo Redakcji Biblioteki Warszaw-skiej, Warszawa 1873 przytacza anegdoty:

Żartują z  niej wprawdzie sąsiedzi: że szlachcic podlaski ma piasek, lasek i karaski, że choć nieraz ma fortun sześć, ale nie ma co jeść, że gdy pies usiądzie na jego dziedzictwie, to już ogon musi położyć na drugiem, że czyja kosa pierw-sza, tego łąka szersza itd. Na to odpowiada Podlasianin, choć w  łapciach ale z kordem przy boku: że szlachcic na zagrodzie jest równy wojewodzie i choć nie umie pisać i czytać ale królem może zostać, że fortuna jego nie szeroka ale głę-boka i wysoka.

2.3. Herby Jamiołkowskich

Nie czuję się kompetentny do rozstrzygania problematyki heraldycznej; ciekawych odsyłam do literatury, której choćby w  internecie znaleźć można sporo. Z uwagi jednak na konieczność sprostowania licznych współczesnych mitów niezbędne jest kilka podstawowych informacji.

Zwyczaj używania herbów ukształtował się w  średniowieczu i  wynikał min. z powodów praktycznych. Chorągwie ciężkozbrojnych rycerzy musiały mieć jakieś znaki rozpoznawcze, aby w  wojennym zamęcie się rozróżniać. W tym celu rysunkami zdobili proporce i tarcze. Prawo heraldyczne tworzyło się pomiędzy XIII a XV wiekiem. W tym okresie herb stał się oznaką przyna-leżności do stanu szlacheckiego. Tyle za wikipedią.

W przeciwieństwie do tradycji zachodniej, gdzie każda rodzina posiadała herb własny, tym samym herbem w Polsce posługiwało się nawet kilkaset rodzin szlacheckich. Dlatego też w naszej historii obok rodów genealogicznych, integru-jących spokrewnione ze sobą jednostki i  rodziny, ważne znaczenie miały rody heraldyczne. Łączyły one wielu przedstawicieli stanu rycerskiego, w tym także nie związanych ze sobą więzami krwi.

W wydanym w 1896 roku dziele pt. „Rycerstwo polskie wieków średnich” Franciszek Piekosiński stwierdza, iż różne rody rycerskie używające tego samego herbu są najprawdopodobniej złączone genetycznie więzami krwi, pomimo iż posiadają różne odmienne nazwiska. Z kolei wiele rodzin o identycznych nazwi-skach należało do różnych rodów herbowych. Nazwisko szlacheckie, tworzone najczęściej od nazwy posiadanych dóbr, pojawiło się w XV wieku (w przypadku Jamiołków trwało to poprzez wiek XVI a nawet XVII – przyp. jj). Wyodrębniało

16

ono węższą niż ród heraldyczny grupę osób powiązanych więzami krwi. Zda-rzało się początkowo, że syn, który nie dziedziczył dóbr po ojcu, przyjmował inne nazwisko od nazwy majątku, który posiadał.

Powyższy tekst zaczerpnąłem z  www. ornatowski. com. Jego uzupełnie-niem jest (pochodzący zresztą z tego samego źródła) cytat z opracowania prof. J. Łempickiego „Herbarz Mazowiecki” Wyd. Heroldium 1997.

Brzmienie nazwisk ustalone w XVI wieku przetrwało najczęściej nie zmie-nione do naszych czasów. Rodziny nieszlacheckie aż do XVIII wieku nie miały nazwisk. W  dokumentach określano chłopów, mieszczan i  żydów, imionami przeważnie z podaniem zawodu, przezwiska lub miejsca pochodzenia. Te ostat-nie w  formie przymiotnikowej były jednak zastrzeżone dla szlachty. W Rzecz-pospolitej Szlacheckiej (przedrozbiorowej), w wywodach szlachectwa, w których prawo wymagało określenia używanego herbu, pisano jedynie, że dana osoba jest „dobrym szlachcicem i naszym bratem” gdy zanikała pamięć o używanym herbie. Począwszy od XVI wieku obserwuje się w aktach jedynie zupełnie wyjąt-kowe wzmianki o herbach. Dopiero zaborcy wprowadzili w praktyce, jako waru-nek przynależności do stanu szlacheckiego, posiadanie herbu. Rodziny były więc zmuszone do ustalenia, do jakiego rodu heraldycznego należeli przodkowie, co nie zawsze prowadziło do stwierdzeń zgodnych ze stanem faktycznym.

Tekst prof Łempickiego znakomicie odnosi się do Jamiołkowskich. Co prawda herby przez stulecia służyły identyfi kacji stanu szlacheckiego niemniej, głównie w wyniku rozpraszania się poza pierwotne siedziby rodowe, zanikała świadomość przynależności herbowej.

Obecnie powszechnie Jamiołkowskim przypisywana jest D o l i w a .Poniższy dokument (a  raczej tylko jego fragment) pochodzi z  księgi

brańskiej z  roku 1651 KGB Mińsk (skan 1708_1_141 _267). Sam dokument jest o wiele dłuższy bowiem dotyczy jakiegoś wielkiego konfl iktu, w którym uczestniczyli jeszcze inni mieszkańcy Jamiołk. Kto występuje i o co szło nie ma większego znaczenia, bezcenny jest ów fi gurujący na końcu Mathiam fi liulm (?) Joannes Doliwczyk de Jamiolki Godzieby.

17

Jest to jedyny znany mi dokument, w którym, w odniesieniu do Jamioł-kowskich, występuje herb Doliwa, na dodatek pochodzący z  czasów kiedy świadomość herbowej przynależności była relatywnie żywa. Natomiast podej-rzewam, że przypisanie Doliwy wszystkim Jamiołkowskim legitymującym się przed Heroldią stało się wyłącznie wynikiem przypadku – i zapewne pomocni-czości ze strony urzędników – a nie odbiciem stanu faktycznego. W tym prze-świadczeniu utwierdza mnie refl eksja Księdza Stanisława Jamiołkowskiego, syna jednego z legitymujących się (Wojciecha syna Stanisława), a więc w jakimś sensie żywego świadka tych trudów i zabiegów, który to w liście do dzieci brata Ignacego skłania się bardziej do tego, iż rzeczywistym herbem Ralików była Godziemba. Te wątpliwości konkluduje – Ale dziś herby i poniekąd słusznie nie mają znaczenia Krzyż Chrystusowy to herb nasz wspólny. Podkreślam tu jedynie w ą t p l i w o ś c i , bo zdaje się akurat Ralikom Doliwa słusznie przy-należy.

Wracając do prezentowanego dokumentu zastanawia dlaczego w  sądzie – gdzie tego zwykle nie czyniono – temu Maciejowi po Janie akurat zapisano owego Doliwczyka? Moim zdaniem, aby go odróżnić od zamieszkujących – najpewniej wtedy jeszcze w większości – Jamiołki Godzieby Jamiołkowskich Godziembów.

Natomiast do kosza można wrzucić część wywodu Uruskiego, bowiem żadna z przywołanych w  jego herbarzu osób, potomków Arona Strońskiego, z całą pewnością nie miała nic wspólnego z Jamiołkami w parafi i sokołowskiej. Niemniej jednocześnie nie można wykluczać, iż jacyś Doliwowie z Imiełkowa w Ziemi Sieradzkiej przybyli na Podlasie. Być może to właśnie oni przenieśli na Podlasie nazwę wsi? Czy stanowili większość osiadłych tu przybyszy – nie

18

wiadomo. Bo na pewno byli (i są nadal o czym nie wiedzą) także Jamiołkowscy herbów Godziemba i Zagroba.

G o d z i e m b a . O  ich istnieniu świadczy Popis z  1528 roku ale także zapisy z herbarza Bonieckiego. Prawdopodobnie właśnie Doliwa i Godziemba były herbami spod których wywodzili się w  większości pierwsi osadnicy Jamiołk. Obecnie jednak problemem jest ustalenie, którzy Jamiołkowscy biorą swój początek od jakiego herbu. Jak wspomniałem w wyniku działania Herol-dii legitymujących się Jamiołkowskich hurtem przypisano do Doliwy (mimo, że ich wzajemnego, nawet odległego. pokrewieństwo niekiedy nie sposób się dopatrzyć). Niestety ale to Heroldia stała się istotnym źródłem obecnych mitów. (Próba wywodu Godziembów w rozdziale 2.4).

A przecież – co wynika ze spisu z 1528 roku – byli jeszcze Z a g r o b y . To herb kolejnego rodu Jamiołkowskich. Z okolicznej szlachty nosili go min Dąbrowscy, Gołembiewscy i  Grabowscy. Być może Zagrobicze wywodzą się z któregoś z tych rodów, a Jamiołkowskimi zostali w wyniku unifi kacji nazwi-ska od nazwy wsi. (Próba wywodu Zagrobów w rozdziale 2.4).

Ewentualny kolejny herb Jamiołkowskich to Rawa lub Rawicz. Do takiej hipotezy skłania nazwa wsi Jamiołki Rawki. Wieś wyodrębniła się z  Jamiołk Kowali. Rawiczami są zamieszkujący blisko, bo w  parafi i kobylińskiej, Leś-niewscy. Być może któraś z  rodzin, zamieszkujących w 1528 roku ówczesne Jamiołki Kowale, to byli praLeśniewscy, którzy zostali zunifi kowani na Jamioł-kowskich?

Mnogość hipotez sprawia, że choć udało mi się dowieść czternaście poko-leń poprzedzających mnie własnych przodków, to nie udało się dotąd ustalić herbu („podziwiam” tych, którzy potrafi ą to ustalić na podstawie jedynie lek-tury herbarzy). Żadnego przodka o imieniu Szymon czyli Sieńka nie udało mi się ustalić. Najpewniej moim herbem jest Godziemba ale głowy nie dam.

Tylko hipotetycznie można przypuszczać, że spod herbu Doliwa wywo-dzili się Jamiołkowscy z  krzów używających obecnie przydomków: Raliki, Kowalaki, Piecki, Strzelce i  Syzdy. Bowiem wszyscy legitymujący się przed Heroldią wywodzili się z  wymienionych krzów i  powoływali się właśnie na ten herb. Kufl e są prawdopodobnie spod herbu Zagroba. Nawet hipotetyczne przypisywanie herbu Melonkom i  Jagusiom jest niemożliwe, mogą bowiem wywodzić się zarówno spod herbu Godziemba ale też Doliwa czy Zagroba.

Niestety ale klasyczna genealogia w  herbowej materii bywa bezradna. Przynależność herbową poszczególnych krzów Jamiołkowskich mogłyby, w  pełni, udowodnić jedynie badania genetyczne. Wykonane na prawidłowo

19

dobranej próbie, obejmującej przedstawicieli poszczególnych krzów Jamioł-kowskich. Z  powodów fi nansowych to pomysł, do wykonania przeze mnie, nierealny. Lecz szansa, że kiedyś haplogrupa będzie ustalana tak powszechnie jak obecnie grupa krwi, niewątpliwie zaistnieje. Na razie pozostaje pewność, iż przodkowie obecnych Jamiołkowskich nie jednego herbu używali.

2.4. Godziemba i Zagroba – wywód herbowy

Próba wywodu Godziembów

Podstawowym źródłem dla identyfi kacji Jamiołkowskich herbu Godziemba jest zapis herbarza Bonieckiego. Przedstawiam go tu z jednoczes-nymi własnymi komentarzami.

Bartłomiej, Michał i Zuzanna, żona Stanisława z Leśniewa, dzieci Macieja z Jamiołek; w 1544 r. Leśniewski kwitował szwagrów z odbioru posagu za ich sio-strą, a swoją żoną.

Ten zapis niestety niczego nie wyjaśnia; w ocalałych dokumentach nie ma bowiem śladu po Bartłomieju i Michale synach Macieja. Co szczególnie istotne nie ma ich w Popisie 1567 roku. Nie oznacza to jednak, że zapis musi być nie-prawdziwy, bowiem zapisy sądowe (niekompletne) pojawiają się dopiero w drugiej połowie XVI wieku. Może Bartłomiej i Michał przed 1569 rokiem zmarli? Ale jeśli tak było, to mniej więcej przed 1555 rokiem.

Kolejny fragment z Bonieckiego jest natomiast kluczowy – Bartłomiej, syn Mikołaja z Jamiołek-Godziemb, część w Jamiołkach, spadłą na niego po bracie Macieju, zastawił bratu Leonardowi 1551 r. Wszystko wskazuje na to, że Bar-tłomiej (po Mikołaju Godiabie, spis 1528 – przyp. jj) to wymieniony w popisie 1528 roku Bartosz Mikołaiewicz Switlik. Nadal tajemniczy pozostaje Maciej. Jeśli miałby być to Maciej, ojciec wspomnianych wyżej Michała i Bartłomieja, to czemu ziemia po nim przechodzi na brata a nie synów? Najsensowniejsze wytłumaczenie, że synowie zmarli? Szczęśliwie kręcenie się „wokół Macieja” ma dla wywodu Godziembów znaczenie drugorzędne

Niewiele wyjaśnia także kolejny fragment Katarzyna, córka Józefa, za Adamem Idzkim w 1564 r., poza tym, że ci Jamiołkowscy mieli związki z Idź-kowskimi (dwie córki Józefa wydane za Idźkowskich) czego dowodzi inny zapis z KZS 1 – Jamiolki obliom’ exemit (skan 108, załączniki rozdz. 2).

20

I wreszcie krańcowy zapis z Herbarza Maciej, Jan i Mojżesz, synowie Sta-nisława z  Jamiołek-Godziemb, zawarli między sobą układ 1567  r. (Mil.) daje kapitalne wskazówki do ewentualnego wyłuskiwania Godziembów w później-szych latach.

Oprócz Mikołaja Godiaby i jego potomków, spod herbu Godziemba nie-wątpliwie wywodził się także występujący w Popisie z 1528 roku Jakub Goszka. Najpewniej to jego synami byli występujący w Popisie 1567 roku Maciej i Sta-nisław Goskowie.

Godziembów dokumentują liczne zapisy sądowe; w  wielu Godziemba oraz Goszka pojawia się jako ich dictus.

Księga ziemska suraska 1:Jamiolki obligatio N. Stanislaus ol’ Nicolai de Jamiolki – N. Math’ ol’ Jacobi

(Goszka – przyp. jj) de ibid, patruo suo (stryjowi!). Ciekawostką jest, że wspo-mina się „Th ykoczka strata” – czyli w tym czasie przy Jamiołkach była jakaś droga, którą zwali „tykocką” (skan 108, załączniki rozdz. 2),

Jamiolki obliom’ exemit N. Sebastian ol’ Augustini de Idzki cum N. Dorothea ex N. Jozepho (dalej niezbyt czytelne) – N. Math’ ol’ Jacobi Goszka de Jamiolki sua’ ol’ Jozepho (…) – mało to czytelne, ale chyba chodzi o to, że Idźkowski wykupuje u Jamiołki zastaw ziemi, który temu dał jego zmarły już teść Józef, ojciec jego żony, Doroty (skan 108, załączniki, rozdz. 2),

karta 244v Jamiolki exemptio oblionis’. Występują Martinus ol’ Stanislai – Math’ ol’ Jacobi Gosko de alia Jamiolki (z innych) oraz Jamiolki oblionis quietto’ gdzie pojawiają się Martinus ol’ Stanislai – Leonardus ol’ Nicolai (w  tekście pojawia się także Bartłomiej przyp. jj). (skan 110, załączniki rozdz. 2),

karta 433v Jamiolki obligat’ N. Joannes ol’ Stan de Jamiolki Swiethliki – N. Nicolao fratri suo germano de ibid (swemu bratu) Mikołajowi (skan 101, załączniki, rozdz. 2),

karta 511 Jamiolki Quieto N. Math’ Krychtha (Kruchtha?) de Jamiolki – N. Math’ olim Jacobi Gosk de ibid. (…) Gosk N. Joanni olim Stephani (?) de ibid. (…) Math’ Krychtha a N. Joanne’ demissa, etc.

Inny istotny zapisy z KZS 1 to karta 61v – gdzie pod koniec występuje woźny, Leonardus Godiaba (!).

Najpóźniejsi Godziembowie, wymienieni z przydomkiem, zapisani zostali w KGB Mińsk numer 16 z lat 1595 – 1597, w skanach 985 oraz 1115/1116 – Jadwiga żona Stanisława Jamiołkowskiego syna Macieja dictus Godzieba.

21

Przywołane dokumenty pozwalają na sformułowanie następującego wywodu (pomijam hipotezę o przynależności do Godziemby moich Jamioł-kowskich od Macieja syna Wojciecha).

Najstarszy (z  niewątpliwych Godziembów, bo niewykluczone, że byli i inni) Mikołaj Godiaba miał czterech synów: Bartłomieja, Leonarda, Andrzeja i Stanisława (dwaj ostatni występują już w popisie 1528 roku). Ponadto w popi-sie tym występuje także Jakub dictus Goszko.

Natomiast późniejsze dzieje Godziembów prawdopodobnie wyglądały następująco:

- po Bartłomieju – linia chyba wygasła albo ja nie potrafi ę zidentyfi -kować jego potomków. Co prawda zastanawiać muszą zapisy z Przy-sięgi na wierność Stephanus fi lius Pauli suo et nomine puerorum olim Bartholomei tanquam tutor (Stefan syn Pawła w imieniu swoim oraz w  imieniu synów niegdy Bartłomieja jako opiekun) a dalej Stepha-nus olim Bartholomaei. Może jeden z tych Bartłomiejów to Godiaba. Nawet gdyby tak było nie ma na to żadnego dowodu.

- po Andrzeju – dziedziczyli Rafał (który – zdaje się – wyprzedał się całkowicie mojemu Maciejowi Wołpikowi – liczne zapisy go tyczące w rozdziale 9) i Michał (dalsze losy nieznane),

- po Stanisławie – sukcesorami byli Maciej, Jan i  Mojżesz, z  tym, że co nieco wiadomo o Macieju i Janie. Jana, a ściślej jego syna Pawła, dotyczy zapis z  Regestru poborowego anni 80 w  województwie pod-laskiem, powiatu bielskiego, który w Jamiołki Świethlik wymienia Śl. Paweł Jamiołkowski, od śl. Iana ol’ Stanisława z 1 wł. I 10 morg. Z kolei z „Kapicjanów” pochodzi, odwołujący się do nie zachowanej księgi brańskiej z  1589 roku, zapis śl. Joannes olim Stanislai de Jamiołki Świetliki cum Mattheao fi lio suo czyli Mateusz, syn Jana, wnuk Sta-nisława. Wynika z nich, że obaj bracia: Jan i Mateusz Godziembowie mieszkali w  Świetlikach. Po Mateuszu (Macieju) dziedziczył Stani-sław (dalej nie ustalałem).

- po Jakubie – dziedziczył Maciej i chyba Jan, a może i Bernard.Z Leonardem – mimo, że wśród Jamiołkowskich było to imię raczej rzad-

kie – jest pewien problem. Żyło bowiem w  tych samych latach dwóch Leo-nardów, prócz Godziemby także Leonard po Serafi nie. Leonard Godziemba to niewątpliwie woźny ziemski w latach 50.–60. W Przysiędze na wierność Koro-nie w roku 1569 poza Leonardem ol’ Nicolaus występują jednak jeszcze dwa zapisy Leonardus ministerialis terrestris (woźny ziemski) de Jamiolki oraz Leo-

22

nardus Jamiolka ministerialis terrestris nomine fi llorium suorum (w  imieniu krewnych). Trzech Leonardów, w tym dwóch woźnych, to tak być nie mogło, ale czy Leonard woźny to Leonard po Serafi nie czy też „roztrojony” Leonard po Mikołaju? na to jednoznacznie odpowiedzieć nie sposób. Skłaniałbym się jednak ku hipotezie, że to jeden i ten sam Leonard Godziemba po Mikołaju. Z praktyki wiem, że i w innych spisach (np. z 1567 roku) zdarzało się wielo-krotne zapisywanie tej samej osoby.

Abstrahując od rozstrzygania tej zagadki, niewątpliwymi synami Leo-narda Godziemby byli Maciej i  Mikołaj. Potwierdzenie tego znaleźć można w księdze suraskiej nr 2, z lat 1570 – 1571, w której przy okazji można dowie-dzieć się kto był jego (prawdopodobnie kolejną) żoną – karta 601v Jamiolki recogniti importatio. Leonardus Jamiolka ministerialis terrestris – Anastasiam Krychczyna coniugum suam triginta fl oren’ (woźny zapisuje sumę swojej żonie)

O Mikołaju informuje zapis Jamiolki importatio z karty 201v (KZS 2) gdzie Nicolaus fi lius Leonardi Godzieba m. t. (woźnego) de Jamiolki – Catherina fi lia olim Pauli de Curovo, uxor legitma zapisuje jakąś sumę swojej żonie. I pewnie w tym Kurowie zamieszkał bo dalej nie ma w księgach o nim śladu.

Natomiast o Macieju w przywołanej księdze (KZS 2) są dwa zapisy:karty 413-413v Jamiolki Venditio gdzie występują Nobiles Stanislaus,

Petrus ol’. Nicolai de Jamiolki. – N. Matie fi lio Leonardi Godzieba de ibid. Stani-sław to stryj Macieja Najbardziej zaskakujący jest w tym zestawieniu Piotr, bo innego w Świetlikach i Godziebach poza Piotrem synem Wojciecha nie było. Taki jednorazowy zapis Piotra po Mikołaju każe podejrzewać błąd skryby.

karta 645v Jamiolki obligatio; pojawiają się w nim Franciscus ol’ Joannis de Jamiolki – Matia f. Leonardi de ibid.

W początkach XVII wieku w Jamiołkach Godziebach pojawiają się Olko-wicze, bodaj najzamożniejszy kierz Jamiołkowskich. W Księdze suraskiej 4 z lat 1604 – 1605, na kartach 321-321v jest zapis Jamiolki Demissio gdzie występuje N. Joanni fi lio Adami Olkoicz de Jamiolki tenutarium in Godzieby (i Jamiołki Piotrowięta). Wskazuje on na to, że Adam osadził na swojej własności w Godzie-bach (zapisano „in” a nie „de”) swojego syna Jana. Jan z kolei miał syna Macieja i to najpewniej ten Maciej pojawia się jako Mathiam fi liulm (?) Joannes Doliw-czyk de Jamiolki Godzieby w księdze brańskiej z roku 1651 (KGB Mińsk skan 1708_1_141 _267). Rodzi się pytanie dlaczego wpisano tego Doliwczyka? Praw-dopodobnie dlatego, aby wyróżnić go od innego Macieja żyjącego lub posiada-jącego ziemię w Godziebach. Mógł to być Maciej po Borucie z Wołpików, który posiadał ziemię w Świetlikach i Godziebach. Jeśli moja hipoteza jest słuszna to

23

zapis banalnej vulnery nabiera znaczenia, przynajmniej pośredniego, dowodu na potwierdzenie, że bodaj większość Jamiołkowskich to rzeczywiście Doliwy. Innego dowodu ich istnienia w księgach sądowych nie znalazłem.

Czy Godziemby w Godziebach przetrwali? To co pewne – stracili w nich dominującą rolę. Natomiast nie ma żadnej przesłanki, że tam przetrwali. Jest natomiast szereg zapisów, że tam zamieszkiwali. I tak:

KGB Mińsk z  1596 roku, księga 15, skan 191 występuje Jan s.  Macieja z Jamiołk Godzieb, niewątpliwy Godziemba,

KGB Mińsk z 1597 roku, księga 16, skany 1115 i 1116, w triplicata wystę-puje min Jadwiga żona Stanisława syna Macieja Godziaby,

KGB Mińsk księga 20, z  lat 1602 – 1608, skan 151, Piotr ol’ Macieja z Jamiołk Godzieb najpewniej też Godziemba,

KZS 4, lata 1604 – 1605, karta 263 Jamiolki debiti quietacio’ występują N. Joannes ol’ Jacobi Wołpik de Jamiołki – N. Petrus olim Mathiae de Jamiolki Godzieby.

Kolejne zapisy pochodzą z lat późniejszych.KZS AGAD Pl_1_-93_5_karta 429V) z  1611  r., jest to Jamiołki mutuo

quietatio de vulneribus (wzajemna kwitacja z  ran): Jan, syn niegdy Macieja z Jamiołk i Adam syn niegdy Jana Gosz, z Kłosów wzajemnie uwalniają się od oskarżeń o rany, zapisanych w księgach brańskich. Ciekawe, że zanikający już w XVI wieku przydomek Gosz (ko), jednej z linii Godziembów, tu się objawił.

KGB Mińsk księga 35 z roku 1626, skan 1413 Evasio Walenty i Jan s Jana Jamiołki Godzieby

KGB AGAD nr? z 1629 brańska 941 vuln Wojciech ol’ Maciej J Godz.KGB AGAD 1636 738 vuln Walenty ol’ Maciej J Godz.KGB AGAD ks.  37 z  lat 1648-49 skan 1540, występuje Wojciech syna

MaciejaNiestety z uwagi na to, że brakuje zapisanego przydomka (a w między-

czasie w Godziebach zamieszkali Olkowicze, o powtarzalnych z Godziembami imionach), nie ma możliwości jednoznacznie przesądzić jakiego krza dotyczą te zapisy.

Próba wywodu Zagrobów

Popis z 1528 roku wymienia: Mikołay Zagraba i Jan Zagrabicz, natomiast Popis z 1567 roku: Jana Zagrobicza, Mikołaja syn Marcina Zagrobicza i Pawła Zagrobicza. Wiele wskazuje to, że Jan z obu spisów to ten sam Jan. Natomiast

24

Mikołajowie są różni. W KZS nr 1 znalazłem bowiem zapis karta 187 Jamiolki demissio oblionis Augustinus ol’ Joanni de Jamiolki – Jacobo fi lio Mathiae de alia Jamiolki (…) Laurentio olim Nicolai Zagroba. Zapis pochodzi z roku 1557 roku; wymieniony w roku 1528 Mikolaj Zagraba już nie żyje (olim), a zatem wcześniej był jeszcze Marcin Zagroba, ojciec tego drugiego Mikołaja ze spisu 1567. Jakie były losy jego potomków z tej linii nie wiadomo.

W  zapisach sądowych Jamiołki (z  wpisanym przydomkiem) Zagroby pojawiają się w:

AGAD Księga Ziemska Suraska 1 (1554-1558):karta 40 Paulus ol’ Nicolai de Jamyolky Zagrobakarta 579 Jamiolki Piotrowieta arenda N. Matheus (!) fi lius Joannis Zagro-

bicz de Jamiolki (…) apud Leonardum ol’ Seraphini de ibid. (…) Ten drugi dzier-żawi ziemię u pierwszego i co ciekawe, że w Piotrowiętach Zagrobicze grani-czyli z Mitkowiczami.

AGAD Księga Ziemska Suraska 2 (1570-1571):karta 187 Jamiolki demissio oblionis Augustinus ol’ Joanni de Jamiolki –

Jacobo fi lio Mathiae de alia Jamiolki (…) Laurentio olim Nicolai Zagroba.W  księgach grodzkich brańskich z  Mińska Zagrobów zapisano na ska-

nach:KGB Mińsk1708_1_3 z  lat 1560-1561 – skany 511 i  512 – Małgorzata

córka Jana Zagrabicza oraz skan 930 Paweł Zagrobicz,KGB Mińsk 1708_1_4 z lat 1562 – 1563, skany 599 i 600 Paweł i Mikołaj

Zagrabicz,KGB Mińsk 1708_1_6 rok 1568 roku, skan 398 Bruszewo Jamiolki, Leo-

nard syn Jana Bruszewo, Paweł Zagrabicz syn Jana,KGB Mińsk 1708_1_82 z 1598 roku, skan 1409 Stanisław s Bartłomieja

dictus Zagroba (uwaga Bartłomiej był synem Pawła co ustaliłem z  analizy innych zapisów sądowych).

Rekapitulując – analiza wymienionych zapisów wskazuje na to, że w XVI wieku były dwie linie Zagrobów, które można wywieść od występujących w Popisie 1528 roku Mikołaja i Jana (trop Mikołaja po Marcinie tu pomijam).

Po Janie, który w  1571 roku w  Przysiędze na wierność występuje jako Joanness fi lius Martini tenutarius sukcesorem był Paweł, po nim Bartłomiej, a po nim Stanisław. Drugim synem Jana był Mateusz (Maciej) o czym świadczy wspomniany wyżej zapis z KZS nr 1. karta 579

25

Natomiast po Mikołaju niewątpliwym (bo z  przydomka) następcą był Wawrzyniec, źrodło – przywołany wyżej zapis KZS nr 2, karta 187 a w nim Laurentio olim Nicolai Zagroba.

Niestety później przydomek Zagroba był zapisany w księgach sądowych tylko dwa razy raz. Było to roku 1598 (KGB Miński księga 82, skan 1409), poja-wia się tam Stanisław syn Bartłomieja dictus Zagroba. Bartłomiej to prawie na pewno syn Pawła. Też prawie na pewno następcą po Wawrzyńcu, synu Miko-łaja był Michał. Niemniej nie podejmuję się na szybko, odpowiedzialnego roz-supływania bocznych linii ani zgadywania dalszych dziejów Zagrobów.

Ostatni raz dictus Zagroba pojawia się w  Księdze Ziemskiej Suraskiej 4 w 1605 roku, karta 420v Jamiolki obligationes demisio Augustinus ol’ Komin de Jamiolki – Paulo fi lius Adae Olkoicz de ibidem – Joannes ol’ Petri Zagroba (skan 42, załączniki rozdz. 2) z tym, że nie ma żadnej pewności czyim synem był Piotr.

2.5. Jamiołkowscy w Herbarzach

Do herbarzy miałem zawsze stosunek sceptyczny. Długo sądziłem, że her-barze są bałamutne. A już z pewnością nie powinny być lekturą podstawową dla rozpoczynających poszukiwania swoich korzeni. Niemniej kiedy kwerendy są już solidnie oparte na historycznych i metrykalnych dokumentach mogą być bardzo cennym przyczynkiem. Zawierają bowiem sporo informacji genealogicznych.

W przypadku podlaskich Jamiołkowskich zupełnie bez pożytku jest Her-barz Polski Kaspra Niesieckiego. Pisze on (wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. 4 s. 433):

Jamiołkowski herbu Doliwa, w Sieradzkiem województwie dom starodawny, idą od Strońskich: bo Aaron Stroński pojąwszy Wiktorią Łyszkowską dziedziczkę na Jamiołkach, zostawił z nią synów sześciu, z których jeden Jamiołki działem wziąwszy, od nich Jamiołkowskim nazwany. Jędrzej i Marcin ludzie rycerscy, którzy z Łaskim aż pod Oczaków zapędziwszy się, tam heroicznego serca dali dowody. Jarosław podpisał pacta conventa Władysława IV. Króla Polskiego. Marcjanna Jamiołkowska zakonnica Cysterska w Trebnicy 1674. Stanisław w Litwie 1700.

Powyższy tekst nijak nie dotyczy podlaskich Jamiołkowskich.Natomiast to o nich traktuje Adam Boniecki Herbarz Polski, Wiadomości

historyczno – genealogiczne o rodach szlacheckich Tom VIII. Warszawa 1905.JAMIOŁKOWSCY v. JEMIOŁKOWSCY h DOLIWA z  Jamiołek w  ziemi

bielskiej, zwali się pierwotnie Jamiołkami. Dom licznie rozrodzony

26

Dziedziczyli na Jamiołkach w latach 1544-1557: Bartłomiej Świetlik, Maciej, syn Alberta Świetlika, Marcin, syn Macieja, Rafał, syn Andrzeja, Leonard, syn Serafi na, Tomasz, syn Mikołaja i Bronisław; syn Szymona, a na Jamiołkach-Pio-trowiętach – Grzegorz, syn Stanisława. Z acharyasz, syn Mateusza, dziedzic na Jamiołkach 1590 r.

Jakób, syn Feliksa Jamiołki, 1591 r. Maciej, syn Adama Jamiołki z Jamio-łek, zawarł 1599 r. umowę z żoną Katarzyną, córką Erazma z Milewa (Mil.). Jan Jamiołka na Jamiołkach, syn Marcina, 1584 r. Stanisław i Wojciech Jamiołkow-scy, synowie Marcina Jamiołki, dziedzice na Jamiołkach 1596 r. (Wyr. Lub. 23 f. 745; 57 f. 981 i 68 f. 168).

Andrzej Stanisław Jamiołkowski, syn Wojciecha, komornik graniczny biel-ski 1667 r. i regent grodzki goniądzki 1668 r., viceregent brański 1687 r., żonaty 1-o v. z Maryanną Brzostowską, córką Protazego, 2-o v. z Katarzyną Milewską, córką Andrzeja. Z drugiej żony córka Maryanna, której zapisał 1687 r. 500 fl or. (Mil.). W 1683 r. był poborcą ziemi bielskiej. Andrzej, z województwem podla-skiem, Stanisław, z ziemią nurską, a Grzegorz, z ziemią bielską, podpisali elek-cyę Augusta II-go. Hipolit, pleban szpanowski i żytyński 1756 r. (Gr. Łuc. 2968).

Jan wnuk Marcina, prawnuk Mateusza, wniósł 1764 roku manifest do grodu czerskiego, z powodu sprzedaży Jamiołek-Kowali i Jamiołek-Świetlik, przez Woj-ciecha, Kalinowskiemu (Perp. Czers. 32 f. 456). Będzie to pewnie ten sam Jan, bo syn Wojciecha i Apolonii z Kalinowskich, który w 1795 r. zeznał zapis dożywo-cia z żoną, Katarzyną z Malinowskich, córką Jana (DW. 110 f. 1098). Andrzej, pisarz grodzki brański 1683 r. (Zap. Lub. 60 f. 1068). Walenty Jamiołkowski, syn Andrzeja, viceregent ziemski i grodzki warszawski, nabył 1714 roku Mostówkę od Grzybowskiego, którą w 1721 r. sprzedał temuż Grzybowskiemu (DW. 62 f. 511 i 64 f. 23). W 1716 r. został burgrabią warszawskim.

Niestety większość przywoływanych w herbarzu źródeł (i to tych najistot-niejszych – DW i Zap. Lub) spłonęła w 1944 roku co uniemożliwia weryfi ka-cję. Natomiast raczej na pewno Andrzej pisarz grodzki brański to nie Andrzej Stanisław bowiem ten ostatni nie miał syna Walentego. Ale też nie udało mi się tego Andrzeja pisarza potwierdzić.

Maciej, syn Walentego i  Maryanny z  Jabłońskich, sprzedał 1793  r. część swoją na Jamiołkach Piotrowiętach Walentemu Jamiołkowskiemu, synowi Macieja i Jadwigi ze Stypułkowskich (DW. 109 f. 355). Andrzej, syn Wojciecha i Joanny ze Stypułkowskich, sprzedał 1796 r. część swoją na Jamiołkach – Świet-likach, bratu Stanisławowi (DW. 111 f. 204).

27

Benedykt, viceregent grodzki kamieniecki, wdowiec, zaślubił 1773 r. w Roso-chaczu Agnieszkę Lisowską, łowczankę owrucką (metr. w  Jagielnicy – skan załączniki rozdz.2 przyp. jj). Potomkowie Andrzeja Stanisława, komornika gra-nicznego bielskiego, Walentego, burgrabiego warszawskiego i Bartłomieja, właś-ciciela dóbr Ołtarze, w ziemi nurskiej 1729 r., mianowicie: Piotr, syn Macieja, Szymon i Stanisław, synowie Mateusza, Wojciech i Antoni, synowie Szymona, Adam, Wincenty i Tomasz, synowie Franciszka, Stanisław i Wojciech, synowie Tomasza, Maciej, syn Grzegorza, Ignacy, syn Kazimierza, Piotr, syn Ignacego, Józef, syn Piotra, Szymon, syn Andrzeja, Wojciech, syn Stanisława i  Józef, syn Benedykta, legitymowali się ze szlachectwa w Królestwie, w pierwszej połowie XIX-go wieku.

I  tegoż autora w tym samym dziele tekst o Jamiołkowskich herbu God-zięba (Godziemba)

Z Jamiołek w ziemi bielskiej, tychże co i Doliwczykowie. Jedna z  tych wsi zwała się nawet Jamiołki-Godziemba

Bartłomiej, Michał i Zuzanna, żona Stanisława z Leśniewa, dzieci Macieja z Jamiołek; w 1544 r. Leśniewski kwitował szwagrów z odbioru posagu za ich sio-strą, a swoją żoną.

Bartłomiej, syn Mikołaja z Jamiołek-Godziemb, część w Jamiołkach, spadłą na niego po bracie Macieju, zastawił bratu Leonardowi 1551 r. Katarzyna, córka Józefa, za Adamem Idzkim w 1564 r. Maciej, Jan i Mojżesz, synowie Stanisława z Jamiołek-Godziemb, zawarli między sobą układ 1567 r. (Mil.).

Z kolei Seweryn Uruski Rodzina, Herbarz szlachty polskiej Tom. V, War-szawa 1908 próbuje – jak już wspomniałem – połączyć Niesieckiego i Bonie-ckiego. Bierze z Niesieckiego historię ze Strońskimi (ten fragment tekstu pod-kreśliłem) i próbuje ich umiejscowić w Jamiołkach na Podlasiu, co nie znaj-duje potwierdzenia w faktach. Gdyby jeden z synów Arona Strońskiego Marcin miał być tym, który dał początek Jamiołkowskim w  podlaskich Jamiołkach, to musiałoby to się dziać dopiero w drugiej połowie XVI wieku. Najpewniej ten fragment dotyczy wielkopolskiego Imiełkowa (tam mieszkali Strońscy), a Marcin mógł, co najwyżej, dobić do już zamieszkałych w podlaskich Jamioł-kach (krewnych?) Doliwczyków.

Oto cały tekst tego Herbarza:JAMIOŁKOWSKI H. DOLIWA. Dawna w północnem Mazowszu i na Pod-

lasiu rodzina, wzięła nazwisko od wsi Jamiołki, w ziemi bielskiej, od której też w  XV stuleciu pisała się Jamiołek. Podług Metryki Litewskiej z  1528  r. dosta-wiała 12 zbrojnych konnych na potrzeby wojenne. Aron Stroński, syn Jana, ofi -

28

cyalista arcybiskupa Drzewickiego 1531 – 1535  r., zaślubiwszy Wiktoryę Łyż-kowską, dziedziczkę na Jamiołkach, nazwał się od tej wsi Jamiołkowskim. i  to nazwisko przyjęło sześciu jego synów, Jan sztygar, a  Łukasz, pisarz w  Wie-liczce, Stanisław, pisarz kancelaryi mniejszej koronnej, Marcin i  Andrzej, słu-żący wojskow, i Piotr byli herbu Doliwa, i  ten herb przyjęli i  inni Jamiołkow-scy, chociaż nie ich pokrewni; rozróżnienie obu tych rodzin, jednego nazwiska i  i  herbu, jest obecnie niepodobnem dla ich licznego rozrodzenia się. Stani-sław i Wojciech, synowie Marcina, dziedzice na Jamiołkach 1596 r. (wyr. Tryb. Lubel,), Jan 1632 r., a Andrzej z wojew. Podlaskiem i Stanisław z ziemią nurską 1697 r., Grzegorz 1764 r. z ziemia bielską podpisali elekcyję. Władysław i Rafał. synowie Łukasza 1696 r. Konstancya żona Stanisława Brzozowskiego, pisarze-wicza ciechanowskiego 1760 r., Benedykt, viceregent grodzki kamieniecki 1773 r. żonaty z Agnieszką Lisowską łowczanka owrucką, Jan, syn Wojciecha i Apolonii Kalinowskiej, żonaty z  Katarzyną Malinowską 1795  r. Andrzej syn Wojciecha i Joanny Stypułkowskiej sprzedał część dóbr Jamiołki – Świetliki bratu Stanisła-wowi 1795 r. (Ks. Gr. Sochaczewskie).

Po Andrzeju – Stanisławie, synu Wojciecha, komorniku granicznym biel-skim 1667., regencie grodzkim goniądzkim 1668  r. i  poborcy ziemi bielskiej 1683  r., z  żony Maryanny Brzostowskiej, córki Protazego, było trzech synów: Paweł, Marcin i Kazimierz.

Po Pawle pochodzący: Wincenty i Tomasz, synowie Franciszka i Petroneli z  Konopków. Józef, syn Piotra, Ignacy, syn Franciszka i  Katarzyny Bruszew-skich. Stanisław, Tomasz, Roch, Kazimierz i Jan, synowie Michała i Franciszki z Jamiołkowskich, Mateusz, syn Walentego, Wojciech i Stanisław, synowie Toma-sza, wylegitymowani w Królestwie 1816 – 1860.

Pochodzący po Marcinie: Adam, syn Franciszka, woźny w  kancelaryi namiestnika, z synem Franciszkiem, Stefan i Paweł, synowie Bartłomieja, oraz Antoni, syn Ignacego i Józefaty z Uszyńskich, pisarz Magazynu solnego w Iłży. wylegitymowani w Królestwie 1812 – 1856 r.

Pochodzący po Kazimierzu, trzecim synu Andrzeja – Stanisława, Ignacy, syn Kazimierza i Kunegundy z Jamiołkowskich, dziedzic Noski – Święchy w pow. łomżyński. Wojciech, syn Stanisława, i Szymon, syn Andrzeja, wylegitymowani w Królestwie 1848 r.

Po Walentym – Stanisławie, synu Andrzeja, dziedzicu wsi Mostówka, vice-regencie ziemskim i grodzkim warszawskim 1711 pochodzący: Piotr, syn Macieja, dziedzic wsi Jamiołki, sekretarz marszałka szlachty gub augustowskiej, Wojciech i  Antoni, synowie Szymona. Stanisław i  Ignacy z  synem Piotrem, urodzonym

29

z Karoliny Zaremba. Synowie Mateusza i Eleonory z Truskolaskich, wylegitymo-wani w Królestwie 1838 – 1844 r.

Pochodzący po Bartłomieju, dziedzicu wsi Kobylino i Ołtarze 1729 r. syn Grzegorz z Eleonorą Stypułkowską miał synów, Macieja i Piotra wylegitymowa-nych w Królestwie 1843 r., po Piotrze syn Jan w wojsku rosyjskim 1854.

Natomiast w pełni „podlaski” jest Herbarz Ignacego Kapicy Milewskiego, Kraków 1870. Autor przywołuje w nim jedynie dokumenty.

185. Dom JamiołkowskichDobra Jamiołki w ziemi bielskiej leżą, których jest kilka wsi.1544, in Actis terrestribus Surasensibus. Barholomaeus Swietlik de Jamiołki

scribit se.1545, ibidem. Gregorius fi lius olim Stanislai de Jamłolki Piotrowięta scri-

bit se.1545, ibidem. Martinus fi lius olim Mathiae de Jamiołki scribit se.1555, ibidem. Raphael fi lius olim Andreae de Jamiołki et Mathias fi lius olim

Alberti dicti Swietlik de Jamiolki scribunt se.1557, ibidem. Leonardus fi lius olim Seraphini de Jamiołki et Raphael fi lius

olim Andreae de Jamiołki scribunt se.1590, ibidem. Zacharias fi lius olim Matthaei Jamiołka scribit se.1591, in Actis castr. Branscensibus. Jacobus fi lius olim Felicis Jamiołka scri-

bit se.1599, in Actis terrestr, Surasensibus. Mathias fi lius olim Adae Jamiołka de

Jamiołki, et Catharina fi lia olim Erasmi dr Milewo, consors ejus, sen invicem conjuges scribunt se.

Dawniej Jamiołka, teraz Jamiołkowski.1663, in Actis castr. Branscenibus. Andrea Stanislaus Jamiołkowski fi lius

olim Alberti, in Jamiołki haeres, Mariannae fi liae Protasii Brzostowski, consorti suae summum inscribit.

1667, in Actis terrestr. Tykocinensibus. Idem Andrea Stanislaus Jamiołkow-ski super offi cium camerariatus campestris granitialis terrae Bielscnsis explevit juramentum.

1668, in Actis castr. Goniądzensibus. Andreas Stanislaus Jamiołkowski camerarius campestris terrae Bielscensis super offi cium regentis castrensis Gonią-dzensis explevit juramentum.

1687, in Actis castr. Branscensibus. Andrea Stanislaus Jamiołkowski came-rarius campestris terrae Bielscensis, vicesgerens castrensis Branscensis, Cathariae de Milewo Milewska fi liae olim Andreae Milewski. consorti vero suae summum

30

500 fl oren Polonical in medietate a reformatione ehm Mariannae Brzostowska prieris consortis suae libera inscribit, et Mariannae Jamiołkowska fi liae suae cadem Catharina Milewska precreatae eliam summum 500 fl oren. Polon. Ins-cribit.

1683, in Actis terrestr. Tykocinensibus. Andreas Stanislaus Jamiołkowski camerarius campestris terrae Bielscensis, regens et vicenotarius castrensis Brans-censis, exactor contributionum terrae Bielscensis tractus Tykocinensis scribit se.

Tego domu Jamiołkowskich dokumenta liczne w dawniejszych summariu-szach spisane, pod domami Badziów Kapiców, Bączków Milewskich, Wardasz-ków Makowskich znajdują się.

2.6. Przydomki Jamiołkowskich

Bez znajomości przydomków analizy genealogiczne są bardzo trudne, a w przypadku drobnej szlachty wręcz niemożliwe. Przy i tak wyjątkowej spe-cyfi ce podlaskiej szlachty, ta zamieszkująca Ziemię bielską była już istnym fenomenem. Z tego powodu warto poświęcić temu trochę miejsca. Źródłem ponownie jest Zygmunt Gloger Dawna Ziemia Bielska i jej cząstkowa szlachta Wydawnictwo Redakcji Biblioteki Warszawskiej, Warszawa 1873.

Ponieważ do wyjaśnienia początku dzisiejszych nazwisk wielu wsi i rodów służą (obok herbów) starożytne imiona (które w w. XV i XVI niesłusznie zarzu-cone zostały, a dziś jako słowiańskie i przez naddziadów naszych ulubione, przy-najmniej niektóre wznowione być powinny), przytaczam więc tu kilkadziesiąt najczęściej przez szlachtę podlaską i mazowiecka dawniej używanych: Wszebor, Jaręt… Chrzon lub Chrzczon (ale tu Gloger nie jest precyzyjny, powołuję się na Pana Adama Pszczółkowskiego wedle którego nie jest to imię słowiańskie ale pochodzące od Krystiana – przyp. jj)…

Jako pierwsze nazwiska uważać można tak zwane przydomki, które już wtedy były dziedziczone, gdy nazwisk na ski zakończonych jeszcze nie używano. Przydomek zowią tu niekiedy przezwiskiem, bo zwykle narzucają go ludzie pewnej osobie, wskutek jakiegoś jej wydarzenia lub śmieszności. Po ojcu nosi go syn i wnuk spadkowo, czyli cała linja, ród, dom szlachecki, a ztąd pochodzi nazwa przydomku, który się kładzie przy nazwisku nazwanem także niekiedy przydomkiem, i służy nieraz dla kilku i kilkunastu rodzin…

Pierwotnie obszary ziemi i lasów dzieliły się na dzielnice czyli nadania lub kupna, obejmujące po kilkadziesiąt włók ziemi w jednym okręgu (w innych stro-

31

nach kraju zwane opolami). Każda taka dzielnica miała swoją nazwę bądź od strumyka, który je przerzynał np. Liza, Rokitnica, Kołomyja, Sulkow – stok, Jał-brzyków – stok, Niewodnica i. t.  d. Bądź od jej osadnika lub rodu dziedzicz-nego. W  obyczaju leżało, że każda wieś założona w  obrębie dzielnicy od niej brała swoje nazwisko. Gdy wskutek częściowej odsprzedaży lub podziału dziel-nicy między rodzeństwo, powstawały nowe osady i  wioski, to wszystkie miały jedno nazwisko wspólne, a  drugie oddzielne zwykle od nazwy założyciela lub nowego posiadacza wzięte. Ztąd powstawały nazwy podwójne i potrójne, a nie-kiedy poczwórne nazwy…

Jeśli każdą wieś lub dzielnicę z której miana powstało nazwisko zamiesz-kującej ją szlachty, lub która wzięła nazwę od osiadłego w niej i żyjącego przez wieki rodu, będziemy słusznie uważać za gniazdo oddzielnego domu szlache-ckiego, to gniazd takich znajduje się w z. Bielskiej dwieście kilkadziesiąt…

Ustalenie historii przydomków używanych przez poszczególne krze Jamiołkowskich nie jest łatwe. Po pierwsze ulegały one zmianom. Początkowo przeważały przydomki odimienne ale nie wyłącznie. W Popisie z roku 1528. dominują nazwy (bo przecież jeszcze nie nazwiska) patronimiczne, po imie-niu ojcu. Ich posiadacze nie mają innego wyróżnika, można zatem założyć, że nie było potrzeby ich jakoś wyróżniać, bo byli dla „administracji” wystarcza-jąco rozpoznawalni.

Ale jest także szereg osób, których nazwania wskazują bądź na przydomki bądź na coś więcej – herby i przynależność do innych rodów. Zacznijmy od zwykłych przydomków, a raczej przezwisk.

Koiek – moja hipoteza, że jest to złe odczytanie słowa Kochaniek będącego przydomkiem jednego z krzów, który ten dictus utrzymywał bardzo długo,

Półpanek – ten zdaje się wskazywać na kogoś zasobnego. Jacy przodkowie współczesnych Jamiołkowskich pod nimi się kryją? nie wiadomo. Pierwotne przydomki ulegały bowiem transformacji.

Proboszcz – skąd to przezwisko? Nie dowiemy się nigdy. Tym którzy by interpretowali wprost i dosłownie dedykuję skrót dokumentu z Księgi Ziem-skiej Suraskiej 2, z 1570 roku, karta 402 Jamiolki Donatio Anna fi lia (córka!) olim Nicolai dicti Proboscz de Jamiolki – Stanislai Idzko marito suo et fi lio suo Adamo cum eod; procreato (…) in bonis Idzki.

Krichticz – tu możliwości jawią się dwie: albo od Krzysztofa albo od kruchty. Raczej jednak ten pierwszy wariant.

Wiele wskazuje na to, że Komin mógł być pierwotnym przydomkiem krza Piecków. Kominowiczami nazywali się jeszcze w XVII wieku, z tym, że w księ-

32

gach sądowych jednocześnie zaczął pojawiać się u  nich przydomek Piecka (Pieczka). Czemu ta zamiana nastąpiła nie sposób odpowiedzieć. Komin i piec mają co prawda pewną bliskość znaczeniową ale najprawdopodobniej przy-domek Piecki zrodził się od Piotra, nomen omen Kominowicza, którego to synem był żyjący w końcu XVI wieku Jakub – wraz z nim wszedł w obieg dictus Pieczka, którym została nazywana się jedna z linii Kominowiczów.

Natomiast nie wiadomo co oznacza nazwa Baldyka. Wygląda raczej na przezwisko. Od imienia Baldwin? – wątpię. Już szybciej od Baltazara, Balcra. Lecz może przezwisko pochodzi od bałtać czyli mieszać?

W  przypadku Tworka (Tworkowicza) podstawą jest niewątpliwie imię Florian czyli Tworzyjan.

Zagadką jest Goszka ze spisu 1528. Nie był jednorazowym wybrykiem. W 1567 roku potomkowie Goszki występują jako Gosko. Wedle Pana Toma-sza Jaszczołta może to być patronim od imienia Gosław czyli Gustaw. Przy okazji, głowiąc się nad identyfi kacją herbu(ów) Jamiołkowskich, porównałem – występujących w tekście z herbarza Bonieckiego Godziębów (Godziembów) – z  zapisami sądowymi gdzie występują Jamiołkowscy Gos(z)ko. Tak przez przypadek układanka ułożyła się sama. Goszki to Godziemby!!. Skłaniałbym się zatem ku hipotezie, że to jakieś zdrobnienie Godziemby, ale może rzeczy-wiście jakiś Gosław był założycielem tej linii.

Natomiast nie ma takich wątpliwości w  przypadku Tomka Zdroda i  Macieja Faszczy. Pierwszy w  oczywisty sposób wskazuje na pochodzenie z rodu Zdrodów (Zdrodowskich) ze Zdrod, drugi rodu Faszczów (Faszczew-skich) z pobliskich Faszcz. W przypadku Modzelowoi wdowy chodzi niewąt-pliwie o wdowę po Modzelu (późniejsze zapisy sądowe potwierdzają bowiem istnienie krza Modzelewiczów), wątpliwości może budzić jedynie czy ten przy-domek pochodzi od imieniska rodu Modzeli (Modzelewskich) czy może jest tylko przezwiskiem od modzela „odcisku”. Pyrka to z pewnością Perka (Per-kowski); sądzę, że analogicznie jak u Modzela, to jej mąż był Perka, a nie jest to jej panieńskie imienisko.

Wreszcie pozostaje Zagraba. Ten przydomek był dosyć trwały. Noszący go byli tak zapisywani w spisie z 1567 roku (już jako Zagroba), a także w póź-niejszych, XVI wiecznych dokumentach brańskiego sądu grodzkiego. Wedle dużego prawdopodobieństwa jest to oznaczenie herbu Zagroba. Czy Jamioł-kowscy Zagroby przetrwali do współczesności? Pewnie tak, lecz bez testów genetycznych odpowiedzieć na to nie sposób.

33

Niektóre z  występujących w  Popisie przydomków utrzymywały się długo. W  brańskich księgach sądowych potomków Mitkowiczów i  Olkowi-czów spotykałem jeszcze w zapisach z1663 roku, Kominowicza w 1674 roku, a Kochańka nawet w 1678 r. Nieco wcześniej bo w XVI wieku zaginęli Zagro-bicze, a w latach 30 – tych XVII moi Wołpkowicze.

Pierwsze zapisy używanych współcześnie przydomków Jamiołkowskich można odnaleźć dopiero w  dokumentach z  XVII wieku. Po raz pierwszy w 1603 roku w księgach sądowych pojawia się Ralik. W obligatio czyli zastaw (KGB Mińsk skan 1708_1_92_1270) zapisano Joanis olim Augustynus Raliko-wicz. Z kolei przydomek Piecka (Pieczka) pojawia się po raz pierwszy w 1611 roku protto (KGB Mińsk skany 1708_1_27 _820 i 821). Występuje tam Jakub po Piotrze z przydomkiem Pieczka

Niemniej takich zapisów sądowych, gdzie wpisywano przydomki, nie ma zbyt wiele. Podobnie lapidarne były popisy wojskowe i  regestry podatkowe, szczęśliwie moich Sieniutów wyróżniano dictusem w regestrach podatkowych od 1663 roku. Od czego wywodził się ten przydomek czy może raczej przezwi-sko, które przydomkiem się stało. Pierwsza hipoteza, że od imienia Szymon czyli z ruska Sieńka. Problem w tym, że u Sieniutów od początków XVI wieku do drugiej połowy XVII nie było żadnego Szymona. Sieniuta oznacza także chorągiew kościelną albo herb. Czyżby ufundowali taką chorągiew bądź byli spod tego herbu? Raczej wątpliwe. Lecz Sieniuta to nie był najstarszy – w XVI wieku oraz na początku XVII używali przydomku Wołpik. W tym przypadku jedyne co mi się narzuca to jakieś ich związki z Wołpą i władającymi nią knia-ziami Holszańskimi.

Lata praktyki nauczyły mnie, że w  przypadku drobnej szlachty źródeł przydomków należy szukać w  prozie ówczesnego potocznego słownictwa. Pierwszym, którego zaczęto nazywać Sieniutą był Tomasz syn Jana. Było to w  pierwszej połowie XVII wieku. Z  kolei jego Piotr był nazywany Sielawa. Podobieństwo brzmieniowe obu słów jest uderzające. Może sieniuta wówczas, w potocznym języku, oznaczało inną ludzką cechę, może jakieś przeciwień-stwo cech Piotra? Tylko jakich? Taka interpretacja zdaje się bardziej prawdo-podobna niż odwoływanie się do imienia Sieńka czy chorągwi kościelnej.

Kolejna trudność polega na tym, że w praktyce, na co dzień, przydomki zastępowane były przezwiskami. Tak działo się kiedy jakiś kierz (gałąź rodowa) za mocno się rozradzał, co samym mieszkańcom okolicy sprawiało kłopoty z  rozróżnianiem. Wtedy nadawano przezwiska. Najczęściej odimienne, nie-kiedy mające podkreślić jakąś cechę głowy rodziny. Dobrym przykładem jest

34

rozpoznany przeze mnie przypadek jednej z gałęzi Sieniutów. Od Boruta syna Jakóba, od początków XVII do połowy XVIII wieku, jego potomków zwano Boruciakami. Jeszcze w 1756 r. Franciszek (syn Jerzego) żeni się jako Boruciak, ale już jego potomkowie (a i on sam w późniejszych źródłach) zapisywani są jako Seydyki i pod tym przydomkiem pozostało po nich do dziś wspomnienie (Seydyki bowiem w Jamiołkach wymarli w XX wieku).

Los przezwisk z  reguły był krótki, czasem tylko jednopokoleniowy; tak było z  przezwiskami: Siwik (pisany także jako Sidzik), Rudzik, Galik (tu nie jestem pewien czy aby skryba się nie pomylił i zamiast Ralika zapisał owego Galika), Zagajny, Kołacz.

Przy braku ciągłości spisanych źródeł dziś najczęściej nie sposób ustalić do którego krza przypisać owych „odszczepieńców”. Przydomki bowiem ule-gały zmianom.

Ciekawe są losy Jamiołkowskich Doktora i  Doktorzaków. W  regestrze pogłównego (z 1663 roku) w Jamiołkach Godziebach wymieniony jest Piotr wdowiec. W regestrze podymnego z 1692 jest ich nawet trzech (także w Kowa-lach). Którzy to Jamiołkowscy? – najpewniej Syzdy czy jedna z linii Ralikow, nosząca przez pewien czas to przezwisko, ale z  całkowitą pewnością nie da się tego stwierdzić. Ale doktorem przezywano także Jamiołkowskich z innych krzów, pewnie było to związane z  umiejętnościami medycznymi. Natomiast z innych zapisów, pochodzących z rejestrów podatkowych, niewątpliwym jest, że przezwisko a  nie przydomek nosił Wawrzyniec Pers (pogłówne z  1674r), z nim związana jest ciekawa hipoteza, że mógł służyć pod dowództwem rot-mistrza Daniela Baubonabeka, który osiadł koło Szepietowa, w  Łazach Cie-szynach).

Raczej nie budzi wątpliwości znaczenie przydomków? (przezwisk?) Borek (pogłówne z 1676), Sęczek (podymne z 1692), Kruk (podymne z 1712), Bielak i Kreska (podymne z 1775). Natomiast wiele znaczeń może mieć przydomek? (przezwisko?) Terela, bo może od tierat – trzeć, może od tyrać czyli ciężko pra-cować, a może od podobno litewskiej nazwy osobowej Terela.

Reasumując – ze współczesnej perspektywy niekiedy nie sposób rozpo-znać znaczenia przydomka, jak też odróżnić czy używane przez jakąś rodzinę miano jest przydomkiem czy przezwiskiem. Dla uproszczenia przyjąłem jednak, że jeśli miało ono charakter wielopokoleniowy, a przetrwało do współ-czesności, to traktuję je jako przydomek. Przykładowo jedna z  linii Jamioł-kowskich już w XVII wieku zapisywana była jako Jagusie. Narzuca się, że od imienia Jadwiga lub Agnieszka? Co prawda najczęściej podstawą do tworze-

35

nia przezwisk były imiona męskie (głów rodzin) niemniej mogło zdarzyć się to także w przypadku kobiet, np. kiedy dochodziło do znaczących związków małżeńskich albo kiedy przez długie lata rodziną rządziła wdowa. Niemniej – na co zwrócił mi uwagę Pan Adam Pszczółkowski – źródłem przydomku może być imię Augustyn. I chyba to właściwy trop. Na przełomie XVI i XVII wieku w Rawkach i Kowalach, późniejszym mateczniku Jagusiów żył Augustyn syn Erazma, a po nim byli Marcin i Jan.

Niekiedy zdarzało się, że w  wyniku związków małżeńskich przydomek przechodził na rodzinę o innym nazwisku. Tak zdaje się było z Jamiołkowskimi Kulpami, którzy w XVIII wieku wyginęli a ich przydomek przejęła (mieszkali później na tym samym siedlisku?) jedna z rodzin Faszczewskich.

Dla odtworzenia historii przydomków Jamiołkowskich niewątpliwie naj-cenniejsze są: rejestr podymnego z  1775 roku, ale przede wszystkim rejestr dziesięciny z  1782 roku. Wymieniają one bowiem Jamiołkowskich już ze współczesnymi przydomkami, tj. w większości „obowiązującymi” do dziś.

W  rejestrze z  1782 roku w  Jamiołkach Piotrowietach są: Piecki, Kufl e, Kowalaki (tu nie do rozstrzygnięcia pozostaje pytanie o genezę przydomku – czy od wsi z której przybyli – Jamiołk Kowali czy też może jakiś przodek trud-nił się kowalstwem? To drugie raczej nazbyt fantastyczne, osobiście optuję za wersja pierwszą). Są także Parzeyki. Wedle kroniki polskiej Marcina Bielskiego parzey to pokarm dla psów, ale byłbym daleki od szukania akurat tu źródeł powstania przydomku. Bardziej prawdopodobne, że jest to przydomek prze-jęty po Bruszewskich Poreykach czyli podobnie, jak wskazany wcześniej przy-padek, kiedy to po Jamiołkowskich Kulpach przydomek przejęła jedna z linii Faszczewskich.

Pewien problem jest ze współczesną identyfi kacją Kłysa i  Poidzienia. Pierwszy był chyba przezwiskiem, najpewniej dlatego, że musiał być jakoś związany z Jamiołkami Kłosami (zresztą powtarzał się kilkakrotnie w księgach metrykalnych), drugi – raczej na pewno przezwiskiem od imienia ojca Idzi.

W Jamiołkach Świetlikach mieszkają wtedy (1782 r.): wywodzący się od wspólnych przodków Sieniuty, Sielawy i  S(i?)eydyki (może to tylko przypa-dek ale zastanawia czemu wszyscy zaczynają się na literę „s”?), Gorłachy (ten ostatni to niewątpliwie przezwisko wskazujące na związki z Gierłachowskimi), Pieczki i Kowalaki (o ich etymologii pisałem wcześniej).

W Jamiołkach Godziebach: Raliki, Sielawy, Jagusie (ta lokalizacja, z powo-dów stricte genealogicznych, nieco dziwi bo wcześniej i potem zapisywani byli oni głównie w Jamiołkach Rawkach).

36

W Jamiołkach Kłosach: Kłosy, Domińczaki (Domińczaki to przezwisko od imienia Dominik) i Syzdy (w ich przypadku najpewniej od zyzdy czyli zezo-waty bo moim zdaniem mało prawdopodobne aby od zyzdy czyli również szóstki na kości do gry).

W Jamiołkach Rawkach: Raliki, Syzdy, Melonki (pewnie od melona czyli „po naszemu” dyni – łysy jak melon?).

W  Jamiołkach Kowalach: Wardasiaki, (używano także Wardaszka – to prawdopodobnie przezwisko od słowa wardawy czyli mańkut, które to prze-zwisko utrwaliło się na pokolenia od początków XVII wieku) i Raliki.

W XIX i XX wieku niektóre z tych przydomków giną. Natomiast w Jamioł-kach Piotrowiętach na trwałe pojawia się kolejny, używany do dziś (a ostatni niepatronimiczny) – Strzelce.

2.7. Próba genealogicznej filogenezy

Na podstawie zachowanych dokumentów prezentuję próbę odtworzenia wywodów poszczególnych krzów Jamiołkowskich według nazw jakich wobec nich wtedy używano. Są to nazwy dziś zapomniane, ich potomkowie używają obecnie innych przydomków, niemniej może ta próba, dla najbardziej docie-kliwych poszukiwaczy swoich korzeni, okaże się przydatna.

Zastrzegam jest to tylko próba. Opieram się bowiem jedynie na zapisach nie budzących wątpliwości, tj takich gdzie np. zapisany jest przydomek bądź tożsamość, która w kontekście innych dokumentów jest jednoznaczna.

Jako podstawa wyjściowa służą: Popisy z 1528 roku i 1567 roku, lista przy-sięgających na wierność Koronie z 1569 r. oraz księgi sądowe. Wynika z nich, że w XVI wieku…

… w Jamiołkach Piotrowiętach żyło sześć krzów Jamiołkowskich.

Mitkowicze

Przydomek Mitkowicz pojawia się w Popisie z 1567 roku. Nosi go Jakub syn Mikołaja Mitkowicz. Na podstawie zachowanych dokumentów można tylko domyślać się genezy powstania przydomku. Najstarszym zapisanym przodkiem Mitkowiczów był Mikołaj. Wedle Popisu z  1528  r. w  Jamiołkach Piotrowiętach mieszkało dwóch Mikołajów: Proboszcz i Bartoszewicz.

37

Najpewniej przydomek wywodził się od miejsca zamieszkania – Jamiołk Maciejewiąt. Jamiolki Maczkowyetha bywały zapisywane jeszcze w  Księdze ziemskiej suraskiej nr 1 czyli w latach pięćdziesiątych XVI wieku i stanowiły wyodrębnioną część obecnych Jamiołk Piotrowiąt.

W księgach sądowych zapis Mitkowicz pojawia się:AGAD Księga Ziemska Suraska 1 (z lat 1554-1558):karta 451v Jamiolki Brussowo demissio obligacios’ Th omas ol’ Nicolai

Mithko de Jamiolki suo et N. Jacobo, Joannis, Barth’, Andr’, fres suos (w imie-niu braci) – N. Georgio ol’ Leonardi de Br.

AGAD Księga Ziemska Suraska 2 z lat 1570 – 1571, np. Karta 411v Joan-nis olim Nicolai Mithko.

Księgi grodzkie brańskie – w księdze 6 (KGB Mińsk) z roku 1568, np skan 661 Tomasz olim Mikołaj Mitkowicz. Braćmi Tomasza byli (np. KZS 1, karta 451v): Jakub, Jan, Bartłomiej, Andrzej (choć na podstawie innych zapisów chodzi prawdopodobnie nie o Andrzeja ale Adama) i prawdopodobnie także Mikołaj i Szymon.

Dla wiedzy o Mitkowiczach w kolejnych latach bezcenne są dokumenty: Inter Jamiołki divisio p[er]fecta z roku 1605 (KGB Mińsk skan 1708_1_23_1159 do 1161 – patrz załączniki dokumenty sądowe) oraz 149v Jamiolki arearum divisio ex copia, KZS 4, karta 149v (skan 46, załączniki dokumenty sądowe). Wymienieni są wszyscy synowie Tomasza Mitkowicza: Leonard, Bartłomiej, Mikołaj, Maciej, Jan i Zygmunt oraz stryjowie Mikołaj i Adam. Później w księ-gach sądowych czterej pierwsi byli licznie zapisywani z przydomkiem Mitko-wicz. Więcej w rodz. 4 Dokumenty sądowe.

W księdze suraskiej 5 z 1611 roku, karta 296 zapisano jeszcze dwóch Mit-kowiczów: Marcina i  Franciszka ol’ Jakub; to synowie wymienionego wyżej Jakuba po Mikołaju.

Zagrobicze

Popis z 1528 roku wymienia: Mikołay Zagraba i Jan Zagrabicz, natomiast Popis z 1567 roku: Jana Zagrobicza, Mikołaja syna Marcina Zagrobicza i Pawła Zagrobicza. Wszystko wskazuje to, że Jan z obu spisów to ten sam Jan. Nato-miast Mikołajowie są różni. W KZS nr 1 znalazłem bowiem zapis KZS nr 1, karta 187 Jamiolki demissio oblionis Augustinus ol’ Joanni de Jamiolki – Jacobo fi lio Mathiae de alia Jamiolki (…) Laurentio olim Nicolai Zagroba. Zapis pochodzi z roku 1557 roku; wymieniony w roku 1528 Mikołaj Zagraba już nie żyje (olim),

38

a zatem wcześniej był jeszcze Marcin Zagroba, ojciec tego drugiego Mikołaja ze spisu 1567. Jakie były losy potomków tego drugiego Mikołaja nie wiem.

Więcej o Zagrobach w rozdziale 2.4.Prawdopodobnie albo z  Mitkowiczów albo z  Zagrobów wywodzili się

Jamiołkowscy używający później od XVIII wieku przydomku Kufl e.

Olkowicze

Olkowicze, z tak zapisanym przydomkiem, po raz pierwszy pojawiają się w Popisie z 1567 roku. Występuje tam Bartosz (Bartłomiej) Olkowicz. Bartosza potwierdza Regestr poborowy anni 80 w województwie podlaskiem, powiatu biel-skiego (z 1580), który wymienia. Śl. Bartosz ol’ Alexego, z cześnikami swemi, z 15 wł. śl. Ten zapis zdaje się wskazywać na pierwszeństwo Olkowiczów w Piotro-więtach, wśród innych Jamiołków wywodzących się od wspólnych przodków.

Patronimiczny przydomek wskazuje, że powstał on od Aleksego (Alek-sandra). Oba spisy, tak z 1528 r., jak też z 1567 r., nie wymieniają jednak żad-nego Aleksego.

Interesujących sugestii dostarcza dokument z tzw. Metryki Litewskiej, syg. 211, karty 243 i 244 (albo 795 i 796, bowiem zapisano na nich podwójną nume-rację) z  1546 roku Brussowo Jamiolki (skany pod tym tytułem w  załączniki rozdz. 2). Jest to apelacja w sprawie sporu o granicę pomiędzy Bruszewskimi a Jamiołkami. Kilku Bruszewskich wytoczyło Jamiołkom proces o naruszenie starych granic z Bruszewem i z Wnorami. Z Jamiołk wymienieni są: Nicoal’ ol’ Barth’ (Mitkowicze – przyp. jj), Martin’ ol Stanisl’ (Kochańki – przyp. jj), Lau-renti’ cum participibus (prawdopodobnie chodzi o Wawrzyńca po Macieju, ale nazwy tego krza nie umiem zidentyfi kować – przyp. jj), Math’ ol Joan’ (Kominy – przyp. jj) cum participibus, Paul’ ol’ Nicol’ (Zagroby – przyp. jj) cum partici-pibus, Georgi’ ol’ Stanisl’ (chyba Modzelewicze – przyp. jj) oraz Math’ ol Alexi Phaszcza. Trybunał w imieniu króla nakazał przysięgę przed sądem.

Dokument potwierdza istnienie zapisanego w Popisie 1528 roku Macieja Faszczy. Aleksy zmarł zatem przed 1528 rokiem. Wymienieni w  tym doku-mencie to przedstawiciele poszczególnych krzów Jamiołków, zatem powinien być wsród nich także przedstawiciel Jamiołków Olkowiczów. Wręcz narzuca się hipoteza, że to od tego Aleksego wywodzi się patronimiczny przydomek Olkowiczów. Byłby to powód do sporej genealogicznej konfuzji. Olkowicze byli jednym z  najznaczniejszych i  najzamożniejszych krzów Jamiołkowskich

39

w Piotrowiętach. Faszcze jako pierwsi wśród Jamiołków brzmi jak science fi c-tion. Ale odrzucić bezkrytycznie tej hipotezy zwyczajnie się nie da.

Księgi sądowe brańskie (KGB Mińsk 1708_1_3_ 930 i 943) wskazują, że żył w tym czasie Aleksy po Macieju. Zapis pochodzi z roku 1561. Czy mógł to być właśnie ten Aleksy, od którego jego potomków zaczęto nazywać Olkowi-czami? Być może ale i tak kluczem do rozwiązania zagadki jest identyfi kacja Macieja.

W Popisie z 1528 roku wymienionych jest trzech Maciejów „bez imienia ojca”. Swiekla odpada, to udokumentowany przodek moich Świetlików. Maciej Kominowicz? raczej mało prawdopodobne, wyraźnie zaznaczony jest dictus innego krza Kominów. Lecz nie wykluczony, bowiem z Kominów wywodzącą się linię mogli zacząć nazywać dla rozróżnienia Olkowiczami. Lecz był jesz-cze Matey Szczepanowicz. Niewykluczone, że to on był ojcem owego Aleksego wymienionego w dokumencie z roku 1561 i że to od tego Aleksego pojawili się Jamiołki z dictusem Olkowicz. W tym wariancie akurat odpada nieco fanta-styczna hipoteza o pochodzeniu od Faszczów.

Nie dotarłem, jak dotąd, do najstarszej zachowanej (niestety ale w Mińsku) księgi ziemskiej suraskiej z  lat 1544 – 1551. Prawdopodobnie zawarte tam zapisy pozwoliłyby albo potwierdzić albo odrzucić hipotezę, iż Maciej był naj-starszym synem Aleksego, który nie dożył do Popisu z roku 1567. Bo przecież to także jego synem mógł być wspomniany w zapisie z 1561 roku (KGB Mińsk 1708_1_3_ 930 i 943) Aleksy po Macieju.

I  jest jeszcze jeden zagadkowy dokument. Pochodzi z  księgi brańskiej z 1603 roku (KGB Mińsk 1708_1_93 skan 710). To relacja woźnego, w której ów pisze o nieudanej próbie wprowadzenia Adama, syna Alexego Faszczy (!) w  dobra Bartłomieja, syna Alexego Faszczy (!) z  Jamiołk Piotrowiąt, które z kolei ten Adam chyba miał otrzymać w drodze zamiany od Joachima, Grze-gorza, Stanisława i  Doroty, dzieci Macieja Olkowicza Jamiołki z  Piotrowiąt. W żadnym innym dokumencie nie spotkałem się z  zapisem o  synach Alek-sego Faszczy w Jamiołkach Piotrowiętach. Adam i Bartłomiej zawsze byli zapi-sywani jako Olkowicze. Przyznaję – nic z tego nie rozumiem. Błąd skryby? – mało prawdopodobne, a może, jak w przypadku Kulpów i Poreyków, mamy do czynienia z przejęciem przydomku po Faszczach?

Zanim jednak nie da się tego w pełni dowieść pochodzenie Olkowiczów od Faszczów musi pozostać jedynie hipotezą.

Potomkowie Aleksego (nierozstrzygnięte pozostaje pytanie którego: czy ojca Macieja, który występuje w  ML czy też Aleksego po Macieju z  doku-

40

mentu z 1561 roku) są mocno udowodnieni w księgach sądowych. Tak Bar-tłomiej a  jeszcze bardziej Adam; być może był jeszcze Jakub (jednorazowy zapis z 1573 roku w KGB Mińsk 1708_1_202_240). Po Bartłomieju był Michał (np. KGB Mińsk 1708_1_98 _ 1722 z  1608 roku) i  też Bartłomiej (np. KGB Mińsk 1708_1_32_ 63 z  1623; natomiast po Adamie Paweł, najwcześniejsze o nim zapisy pochodzą z KZS 4, karta 420 v z roku 1605: Jamiolki obligationes demisio gdzie występują Augustinus ol’ Komin de Jamiolki – Paulo fi lius Adae Olkoicz de ibidem – Joannes ol’ Petri Zagroba oraz z tej samej karty Jamiolka guietaio Paulus fi liis Adae Olkoicz – Andrea fi lius Augustini.

Wyżej wymieniony Adam był bodaj najważniejszy, a żył długo, bo wymie-niony był jeszcze w pochodzącej z 1604 roku KZS 4, karta 80 v Obligatio, gdzie jego syn, też Adam, zapisany jest jako fi lius. Żył jeszcze w 1605 roku. Adam Olkowicz występuje w KZS 4, karta 498 – Jamiolki Miniale’ oblig. Występujące w nim osoby to Albertus ol. Mathei de Jamiolki – Valentini Snieczinski woźny de Noski Sznietna (…) inter metas Adami Olkoicz et Andrea Kochanek (…) a Biel ad graniciem Wołpikowska. W kolejnym dokumencie, tuż zaraz, Noski Jamiolki Quietto występują ci sami, tyle że Wojciech jako fi lius a nie olim! (skan 43, załącznik rozdz. 2)

Synem Adama był wspomniany w KGB AGAD (karty 298 i 308) z 1627 roku Aleksy ol’ Adam Olkowicz

Żył w Piotrowiętach jeszcze jeden Olkowicz Stanisław ol’ Piotr Olkowicz, który jest wymieniony w KGB AGAD ks. 3, karta 87 z 1565 roku.

Po raz ostatni przydomek Olkowicz był zapisany w 1663 roku (KGB Mińsk 1718 _1 _43_106. Wymieniony jest tam Jan Olkowicz.

Kochańki

W Popisie z 1528 roku wymieniony jest Stanisław Janowicz Koiek; z kolei w Popisie z 1567 roku: Adam Kochaniek, Gabriel Kochaniek, Mikołaj Kocha-niek i Marcin Kochaniek. Długo nie potrafi łem skojarzyć wzajemnych związ-ków. Dopiero analiza zapisów sądowych wskazuje na to, że są z jednego krza Kochańków (widać pisarzowi w  1528 roku coś się poplątało i  wpisał owego Koika).

W Lucrum (KGB Mińsk 1708_1_7_538) z 1580 roku występuje Adam ol’ Stanisław Kochaniek. Z kolei Marcin Kochaniek zapisany jest np. w 1607 roku (KGB Mińsk 1708_1_98_538). Nic nie wiadomo o losach Gabriela i Mikołaja.

41

Najbardziej znacznym – spośród na wstępie wymienionych – i bodaj naj-starszym, był Adam. Jego synami byli Andrzej i Maciej – Mathias olim Adami Kochankowicz de Jamiolki Piotr. – Paulo fi lio Adami Olkoicz de ibid (KZS 4 z 1604 roku, karta 301v); zapisywani byli z przydomkiem Kochaniek.

Andrzej ol’ Adam Kochaniek występuje w KZS 5 z lat 1611 – 1612, na kar-tach 368 i 634,

Maciej ol’ Adam Kochaniek w KGB Mińsk księga 29, skan 505 z 1615 roku.Wspólnie zaś Andrzej i Maciej jeszcze w KGB Mińsk, księga 28 z 1612

roku, skany 621 i 922/923.Po raz ostatni przydomek ten wystąpił w księgach (KGB Mińsk 1708_1_51)

w roku 1678 – był to Wojciech Kochaniek.

Kominy

Kolejny kierz nosił przydomek Kominy. Skąd nazwa nie wiadomo. Co ciekawe część Jamiołk Piotrowiąt w XVI wieku nazywano Piecki lub inaczej Pyczyzna, niemniej ten kierz wtedy zwano Kominy. Natomiast na początku XVII wieku zaczęto przynajmniej jedną linię Kominów nazywać Piecki i  ta nazwa przetrwała do dziś.

W Popisie z 1528 roku występują Jan Kominowicz i Matey Kominowicz; z kolei w Popisie 1567 roku z przydomkiem wpisano jedynie Macieja, syna Jana Kominowicza. Lecz na pewno Kominowiczów było więcej, co wynika z zapi-sów sądowych, w przypadku tego akurat krza licznych i dosyć informacyjnych

Niewątpliwymi synami Macieja Kominowicza byli Jan i Tomasz. W poniż-szych dokumentach najpierw jest mowa o zastawie, a w drugim o sprzedaży. Oba zdarzenia dotyczą Bruszewa.

AGAD Księga Ziemska Suraska 1 (1554-1558):karta 144v Jamiolki Brussowo oblio’ N. Joannes Tomas olim Math’ Komin

(?) (dwaj bracia) de Jamiolki – N. Leonardo olim Petri de B.,karta 379 Jamiolki Brusssowo venditio perpet’ N. Joannes et Th omas ol’

Math’ Kominowicz de Jamiolki – N. Leonardus ol’ Petri de Br.AGAD Księga Ziemska Suraska 2 (1570-1571):karta 121 Jamiolki P. Oblio Mathias ol. Joannis de Jamiolki P. – Augustino

fr. suo germ. (bratu) oraz Jamiolki exemptio Stephanus (?) olim Mathiae de Fascze – Math. ol. Joannis de Jamiolki,

42

karta 160v Jamiolki venditio sortis Math. ol. Joannis de Jamiolki – August-ini fr. suo germ. (bratu) Ibidem debitum Ci sami, widocznie sprzedał mu „na kredyt”,

karta 440v Jamiolki Buiny debitum Stanislaus ol. Martini Dzierzek de Buiny – Augustinus ol. Joannis Komin de Jamiolki P.

Natomiast z  Janem jest problem, bowiem dopiero w 1570 roku pojawia się w zapisach sądowych Jan z dictusem Komin. Powstaje problem czy chodzi o Jana Kominowicza z Popisu 1528 czy już o syna drugiego Jana po Macieju. Tym synem niezidentyfi kowanego do końca) Jana był Augustyn Augustinus ol’ Joannis Komin (KZS 2, k 440v).

Augustyn w  księgach występuje bardzo licznie (min. (Spis 1567, KGB AGAD nr 5, karta 103 z 1571 r, KGB Miń 7 skany 1154 i 1167 z 1561 r., KGB Mińsk 10, skany 770/771 z 1592 r., KGB Mińsk12, skan 147 z 1594 r.). Wymie-niony jest również w Rekognicyarzu poborowym Województwa Podlaskiego z R. 1581. pod poz. 249 z Jamiołek Piotrowięt (par. Sokołowska) Augustyn współ-dziedzic działu. Augustyn żył jeszcze w 1604 roku (KGB Mińsk 21, skan 753) Najbliższy znany zapis pochodzi z 1605 roku – AGAD Księga ziemska suraska 4, karta 420v Jamiolki obligationes demisio, występują w  nim Augustinus ol’ Komin de Jamiolki – Paulo fi lius Adae Olkoicz de ibidem – Joannes ol’ Petri Zagroba.

Synami Augustyna byli Arnold (AGAD nr 5 kar. ?), Adam (KGB Mińsk 22 skan 665), Wojciech (KGB Mińsk 22 sk,. 665 Jamiołki) i Andrzej. Ten jednak występuje wcześniej w 1605 roku KZS 4, karta 420v Jamiolka guietaio Paulus fi liis Adae Olkoicz – Andrea fi lius Augustini ale później w księgach go nie ma.

Synami Arnolda byli Piotr (KGB Mińsk księga 134, skan 677 z 1643 r), Franciszek i Marcin; synami Adama byli Stanisław i Grzegorz; natomiast Woj-ciecha Jakub.

Z kolei Matey Kominowicz poza Janem i Tomaszem miał syna Piotra. Ten miał syna Jakuba (najwcześniejszy zapis z przydomkiem Piecka – KGB Mińsk ks.  27, skan 1330 z  1611), natomiast synem Jakuba był Adam (KGB Mińsk ks. 108 skan 300 z 1621 r.).

Był jednak jeszcze jeden Kominowicz – Mikołaj. Jego samego nie potra-fi ę odpowiedzialnie zidentyfi kować. Widać dorosłe życie przeżył „pomiędzy obydwoma spisami”, nie będąc w nich odnotowywany. Zatem nie wiem, jak miał na imię jego ojciec. Natomiast z 1586 roku pochodzi vulnera (KGB Mińsk ks. 8, skan 425) gdzie odnotowano Floriana ol Mikołaja Kominowicza; nato-miast w 1603 roku, KGB Mińsk ks 22 pojawia się drugi syn Marcin Komino-

43

wicz. Z 1674 roku pochodzi zapis (KGB Mińsk ks 170, skan 556, w którym występuje Katarzyna wdowa po Marcinie oraz syn Franciszek zapisany jako Kominowicz.

Modzelewicze

Popis z 1528 roku wymienia Stanisławowaia Modzelewaia wdowa. Mimo że tekst jest rosyjskojęzyczny, co mogłoby skłaniać ku hipotezie, że Modzelo-waia to nazwisko (przydomek) wdowy, to jednak w tym przypadku mamy do czynienia nazwiskiem (przydomkiem) męża Stanisława. Świadczą o tym zapisy z ksiąg sądowych.

Księga ziemska suraska nr 1:karta 69v (1556 r.) Jamiolki Brussowo oblio? – N. Paulus ol’ Stanislai de

Jemiolki (!) Piotrowska villa – N. Leonardo ol’ Petri de Brussowo,karta 272v Jamiolki Piecze (!) obligo’ Paulus ol’ Stan’ (Modzelewicz??) de

Jamiolki – N. Andrea ol’ Pauli de Pieczki (chodzi chyba o Jamiołki Piotrowięta i jest to wariant nazwy, która się ustalała dopiero),

Na karcie 272v występuje Paulus ol’ (Modzelewicz?? b. nieczytelne) de Jamiolki, zaś na kartach 348v i 349 (zapis z 1577 roku) w sposób już niewąt-pliwy pojawia się Petrus ol’ Stanislai Modzel de Jamiolki.

Na kartach 348v-349 są cztery zapisy o Jamiołkach, w dwóch występuje, uwaga, Petrus ol’ Stanislai Modzel de Jamiolki. Karty są dosyć zniszczone stąd tylko tyle informacji.

Natomiast w Księgach grodzkich brańskich odnaleźć można Modzelewi-cza, syna Stanisława – Pawła (źr. KGB Mińsk księga 6 z 1568 roku, skan 357) oraz jego syna Stefana (księga 92 z 1602 roku, skan. 192). Dalszych losów tego krza nie udało mi się zidentyfi kować.

Wedle mnie Modzelowicze to kierz wyrosły z  rodu noszącego obecnie (gdzie indziej) nazwisko Modzelewski, a  którzy trafi ając do Jamiołk zostali „zunifi kowani” na Jamiołkowskich.

Świetliki

Prawdopodobnie herbu Godziemba. Jako że jest to kierz, którego histo-rię w tym opracowaniu opisuję szczególnie dokładnie, bo to moi bezpośredni przodkowie, pomijam tu ich opis odsyłając do rozdziału 9.

44

W  Jamiołkach Mikołajewiętach czyli obecnych Godziebach i  Kłosach (a pewnie i Rawkach)…

… opisywanie poszczególnych krzów jest nieco skomplikowane. Wynika to z  jednej strony stąd, że współczesna struktura Jamiołk dopiero się kształ-towała, a  poszczególne krze miały swoją własność w  różnych (przyszłych) wsiach, z drugiej zaś (w przeciwieństwie do Piotrowiąt) mamy tu do czynienie z niewielką ilością, wyodrębnionych z nazwy, krzów. Były to

Godziemby czasem pisano ich Gos(z)ki

Ich opis w rozdziale 2.4.

Kry(i)chticze (czasem pisani Krysticze)

Popis z  1528 roku wymienia Matysa Janowicza Krichticza. W  zapisach sądowych pojawia się już jego syn Stanisław oraz jego córka Anastazya, której mężem był woźny Leonard (KZS 2 z 1571 roku, księga 601v Jamiolki recogniti importatio). Leonardus Jamiolki ministerialis terrestris – Anastasiam Krych-czyna coniugum suam triginta fl oren’ (woźny zapisuje tę sumę swojej żonie).

Maciej Krychticz występuje w  Księdze Ziemskiej Suraskiej 1. Zmarł w 1588 roku co wynika z dwóch poniższych dokumentów:

karta 511 Jamiolki Quieto N. Math’ Krychtha (Kruchtha?) de Jamiolki – N. Math’ olim Jacobi Gosk de ibid. (…) ipsius Gosk N. Joanni olim Stephani (?) de ibid. (…) Math’ Krychtha a N. Joanne’ demissa, etc. – sens ogólnie taki, że ten pierwszy kwituje drugiego z zastawu, który dostał od Jana, syna Stefana,

karta 528v Jamiolki Oblio’ N. Stanislaus olim Math’ Krychtha (Maciej już nie żyje a  występuje syn) de Jamiolki – N. Paulo fi lio N. Lauren’ (Leonar’?) de Pyczuchy (pewnie znów o Piotrowięta chodzi), jest jeszcze Stanislaus olim Simonis, ale nie wiem, w jakim sensie występuje.

Prawdopodobnie synami Macieja byli także: Tomasz, Jakub i Zacharyasz. (KGB AGAD 5, karta 774v). Zdaje się to tego ostatniego wymienia także Her-barz Bonieckiego, z tym, że na Piotrowiętach. Natomiast po raz ostatni Krych-ticza z  przydomka przywołuje zapis z  KZS 9, karta 688v z  roku 1629 gdzie wymieniony jest Maciej Krysticz; nie badałem czyim mógł on być potomkiem. Budowanie dalszego wywodu byłoby wróżeniem z fusów.

Moje Wołpiki, a konkretnie Jan i Maciej synowie Jakuba, mieli jakieś silne związki z Krychticzami o czym świadczy zapis z 1621 roku (źr. KGB Mińsk

45

skany 708_1_108_ 690 i 691) gdzie Stanisław po Wojciechu Choiński z Jamiołk Kłosów zapisuje im cały dział (sors) po swojej zmarłej matce, Katarzynie Krich-cziance, do tego dział po swoim bracie Jerzym oraz część po Mikołaju Kamień-skim, swoim bracie ciotecznym po Dorocie Krychciance (swojej ciotce?). I część po Macieju, bracie swoim z tej Katarzyny Krychcianki. Jednak próba rozwikłania sensu tych skomplikowanych powiązań jest dla mnie trudna, a na pewno nazbyt czasochłonna. Podobnie czasochłonna byłaby próba rekon-strukcji kolejnych potomków tego krza.

Kłosy i Baldyki

W Popisie z 1528 roku wymienieni są min. Matey Klus, Matey Baldyczycz i  Szymon Mateiewicz. Nie potrafi ę precyzyjnie rozróżnić późniejszych ich potomków. Dobrym przykładem trudności może być dokument z KZS 1. karta 211 Jamiolki siluis inhibito gdzie występują N. Math’, Stanislaus, Augustinus ol’ Math’ de Kloszie. Ale którego Macieja są synami? Stąd przedstawię jedynie wybrane dokumenty opisujące mieszkańców Jamiołk Kłosów, z ewentualnymi uwagami, które mogą być traktowane wyłącznie jako hipotezy.

KGB AGAD 1, karta 774v. (1552 r.) Występuje Maciej ol’ Jan, Bronisław ol Szymon. Z tego zapisu wynika, że jeden z Maciejów (występujących w Popisie) był synem Jana oraz że Szymon Mateiewicz już wtedy nie żył, a jego sukceso-rem został Bronisław.

Ten Bronisław licznie pojawia się w księgach sądowych.W Księdze ziemskiej suraskiej nr 1 z lat pięćdziesiątych XVI wieku:karta 284v Obligatio N. Bronislaus ol’ Simonis – N. Math’ ol’ Alberti,karta 430v Jamiolki demissio usumfruct’ N. Bronisz ol’ Simonis de Jamiolki

– N. Erasmo et Jozepho et Martino (!) ol Joannis de ead. Jamiolki (z  tych samych). Ten zapis jest bardzo ciekawy. Marcin to prawie na pewno Marcin z Jamiołk Kowali; jeśli nie najbogatszy, to z pewnością jeden z najznaczniej-szych wówczas Jamiołków. Zapis de ead sugeruje, że Erazm, Józef i Marcin byli rodowcami z Broniszem,

karta 538v Jamiolki demissio obligacionis N. Mathias olim Alberti de Jamiolki – N. Math’ olim Michaelis de alia Jamiolki…) Bronisio olim Simonis de eade’ Jamiolki – sens taki, że „mój” Maciej Wołpik pierwszy raz w tej księ-dze coś sprzedaje, a nie kupuje. Przenosi na tego Macieja Michałowicza zastaw, który ma u Bronisza.

W Księdze ziemskiej suraskiej 2 z lat 1570-1571:

46

karty 8-8v Jamiolki Oblio Bronislaus ol’ Simeonis (!) de Jamiolki – Step-hano fi lio Jozephi de ibid,

karta 251 Jamiolki Oblio’ N. Bronisz ol’ Simonis de Jamiolki – Stan’ ol’ Sta-nislai de Sokoły,

karta 261 Jamiolki Klossi venditio Bronislaus ol. Simonis de Jamiolki Klossi – Jozepho ol’ Joannis de ibid.

Z pochodzącej z lat 1557 – 1558 Księgi grodzkiej brańskiej (AGAD) nr 2, karta 285 dowiadujemy się, że Bronisław już nie żyje a  jego sukcesorem jest Maciej ol’ Bronisław.

Jamiołk Kłosów dotyczy zapis z  KZS 2 – karta 211 Jamiolki siluis inhi-bito N. Math’, Stanislaus, Augustinus ol’ Math’ de Kloszie Jamiolki – chodzi o wydzielenie lasu chyba, krótka dość zapiska, ale wspomina jako sąsiadów, uwaga „Jamiolkom, Stypulkom, Kowalom”.

Kolejnych problemów z  identyfi kacją Jamiołków w  Jamiołkach Kłosach dostarcza Stanisław po Mikołaju. Oto zapisy z KZS 2 z lat 1570 – 1571: karta 252v Jamiolki Kłossy debitum Paulus Stanislaus ol’ Nicolai de Jamiolki Klossy – Woislai fi lio Mathiae de ibid oraz karta 613 Jamiolki oblig. Stanislaus ol’ Nicolai de Jamiolki Kloszy – Joanni ol’ Stanislai de Jamiolki P.

Podobne problemy są ze Stanisławem po Andrzeju. Stanko Andreiewicz występuje w Popisie z 1528 roku. W Księdze ziemskiej suraskiej 1 znalazłem dwa zapisy, w których występuje Stanisław po Andrzeju. Oba pochodzą z 1556 roku. Pierwszy karta 117 v Intromissio. Występują N. Leonardus Jamiołka, woźny i świadkowie: Zahariasz i Maciej de Jamiolki (bez patronimików) – Calixtium fi lio Andr’ – Stanislao ol’ Andr’. Drugi to to Jamiolki Debit’. Zapisani są N. Leo-nardus Jamiolki m. t. (ministerialis terrestris – woźny) et Stan’ ol’ Andreae Diva (?) et Katherina relicta ol’ Woislai – występuje jeszcze Kalikst Sokoł, brat wdowy. Lecz nie ma żadnej pewności, że ten Stanisław to Stanko Andreiewicz. A może to syn któregoś z innych Andrzejów występujących w Popisie – Mikołaiewicza lub Kowalewicza?

Wątpliwości nie wyjaśnia, a wprost przeciwnie je mnoży Regestr poborowy anni 80, gdzie jest zapis Jamiołki Kliosy śl Paweł ol’ Marcina Jamiołka, z 7 włok śl. a z Kowalow Jamiołk z 1 wł śl.

Ten Paweł pojawia się niemal znikąd. Nie znalazłem o nim zapisu w księ-gach sądowych. Żaden z wcześniejszych mieszkańców Kłosów nie miał na imię Marcin. Najbardziej prawdopodobne, że ten Paweł to syn Marcina Kowale-wicza, znanego z licznych zakupów, który wszedł w posiadanie także Kłosów i zapisał je jednemu z synów Pawłowi. Ten pewnie młodo zmarł, pewnie bez-

47

potomnie, a zapis w Regestrze jest tylko świadectwem jego istnienia. Hipoteza to wielopiętrowa ale inna nie wpada mi do głowy. W tej sytuacji dalszy wywód, pewnie możliwy, byłby nieefektywną stratą mnóstwa czasu.

Mówiąc o  Jamiołkach Mikołajowiętach nie sposób nie wspomnieć o Jamiołkach Rawkach.

Nazwa Jamiołki Rawki – wedle przejrzanych przeze mnie źródeł – pojawia się po raz pierwszy w roku 1594 (Rellatio KGB Mińsk ks 13 skan 618). Wystę-pują tam Maciej i Wawrzyniec z Jamiołk Rawk. Jednak na stałe Rawki zapisy-wane były od początków XVII wieku i związane to było z synami Augustyna.

Prawdopodobnie chodzi tu o  Augustyna syna Erazma. Ten z  kolei był synem Jana (np. KZS 1 karta 368v Jamiolki oblionis demissio gdzie występuje Erasmus ol’ Joannis). Z pierwszej księgi suraskiej (lata pięćdziesiąte XVI wieku) dowiedzieć się również można o jego powiązaniach rodzinnych. W KZS 1 na karcie 429v są zapisy trzech dokumentów gdzie występują N. Bronisz ol’ Simo-nis de Jamiolki – N. Erasmo et Jozepho et Martino ol’ Joannis de ead. Jamiolki (z tych samych). Nie sposób jednoznacznie zidentyfi kować ojca Erazma. Mógł być bratem Marcina Kowalewicza (patrz Popis 1528) z Jamiołk Kowali, którego ojcem był Jan, ale mógł być to również jakiś Jan z Jamiołk Kłosów. Przywoła-nie, jako rodowca, Bronisława po Szymonie (patrz wymieniony wyżej zapis) wskazuje na Jamiołki Kłosy. Niemniej nie można wykluczyć, że Jamiołki Rawki powstały w wyniku działów rodzinnych zarówno Jamiołkowskich z Kowali, jak i Kłosów.

Ciekawym polem do różnych hipotez jest zapis z 1603 roku obligatio czyli zastaw (KGB Mińsk skan 1708_1_92_1270) gdzie zapisano Joanis olim Augusty-nus Ralikowicz. Zdaje się wskazywać na Jamiołkowskiego Ralika (jeden z głów-nych, do współczesnych czasów, krzów Jamiołkowskich). Może zatem od Ralików nazwę wzięły Rawki? Ale mogło być przecież odwrotnie. Na dodatek, żeby było bardziej skomplikowanie, inny syn Augustyna Marcin zapisany jest z  dictusem Niemirycz (KGB Mińsk ks 20, skany. 179 i 180). Wreszcie – w Rawkach do dziś zamieszkują Jamiołkowscy o przydomku Jagusie co może być patronimikiem od Augustyna. Nie podejmuję się z tego zamieszania wysuwać jakichkolwiek jedno-znacznych wniosków.

Z  roku 1600 pochodzą dwa bardzo informacyjne dokumenty, które wymieniają bodaj wszystkich ówczesnych mieszkańców Rawk (KGB Mińsk 1708_1_86 skany 759 i 1188). Byli nimi: Jan, Marcin, Adam synowie po zmar-łym Augustynie, Wincenty po Macieju, Wojciech po Janie, jest także Jan po

48

Marcinie ale tu nie mam pewności czy był mieszkańcem Rawk czy tylko uczestnikiem toczącej się sprawy.

Księga suraska nr 5, z 1611 roku, poza licznymi potwierdzeniami synów Augustyna, zawiera zapis o Adamie ol’ Maciej (karta 603).

Podobnie jak w przypadku Kłosów pomijam dalszą prezentację wywodu Jamiołkowskich w Rawkach; nazbyt to czasochłonne zajęcie, a interesujące co najwyżej b. nielicznych. Zdecydowanie prościej budować wywód od swoich współczesnych i do przodków po kolei dochodzić.

Jamiołki Kowale

Analiza tekstu Popisu z  1528 roku nasuwa wniosek, że w  Jamiołkach Kowalach żyły trzy linie Jamiołków:

- po Mikołaju, którego synami byli Stanisław i Tomasz,- Kowalewicze Andrzej i Marcin. Ich ojcem – co wyniknie z opisywa-

nych w dalszej części ustaleń – był Jan,- po Macieju – jako że dalszych dziejów tej linii nie potrafi łem ustalić,

stąd wywód pomijam.Tomasz jest licznie reprezentowany w zapisach sądowych, a na dodatek

łatwo rozpoznawalny. Nieomal jak lista obecności wygląda zapis dokumentu z 1555 roku KZS 1, karta 61v gdzie występują Laurentius olim Th omae prze-ciwko Joanni, Mathie, Stanislao, Moisi, Cherubino, Mroczeslao, Paulo, Alberto, fribus’ suis germ’ (bracia jego) oraz Mathias et Jacobus ol’ Stephani, fi liastri (bra-tankowie). Liczna rodzinka, no i  te unikalne dziś imiona. Zastanawiać musi imię ojca bratanków – Stefana (Szczepana); nie ma go bowiem wśród stających do Popisu w 1528. Możliwości co najmniej są dwie: 1) Stefan w 1528 r. był za młody, 2) w Popisie zapisano Stanisława zamiast Stefana.

To że Stefan był niewątpliwy i mieszkał w Kowalach świadczą liczne zapisy, np KZS 2, karta 188v Jamiolki Exemptio Math. ol’ Th omae de Jamiolki Kowale – Math. ol’ Stephani de ibid. czy KZS 2, karty 222-222v Jamiolki Kowale vendi-tio aree Math. olim Th omae de Jamiolki Kowale – Jacobo olim Stephani de ibid.

Co ciekawe – na podstawie zapisów sądowych bez trudu daje się ustalić, że linię po Szczepanie od początków XVII wieku zaczęto nazywać Wardasiaki.

Liczne zapisy sądowe potwierdzają także synów Tomasza (Tomasz zmarł najpewniej między 1569 a  1571). Niżej wymieniam te, które udało mi się spisać. W bardzo wielu – jeśli nie większości – strona przeciwną stroną jest Marcin ol’ Jan.

49

karta 61 v Jamiolki. oblio’ N. Math’, Stanislaus, Moises, Albertus olim Th omae nec non Mathias et Jacobus, fi liastri – część tychże zastawia ziemię N. Martino ol’ Joannis de alia villa Jamiolki. (skan 105, załączniki rozdz 2),

karta 187v Jamiolki Oblio Paulus olim Th omae de Jamiolki – Math’ olim Th omae f. s. Germ.,

karta188v Jamiolki. Exemptio Math. ol. Th omae de Jamiolki Kowale – Math. ol. Stephani de ibid.,

karty 222-222v Jamiolki Kowale venditio aree Math. olim Th omae de Jamiolki Kowale – Jacobo olim Stephani de ibid.,

karty 237v-238 – Jamiolki. Stypułki Joannes olim Th omae de Jamiolki Kowale,

karta 250v Jamiolki Kowale wymienieni są Mathias Moyses Cherubin Paulus olim Th omae de Jamiolki K. – Martinus olim Joannis de alia Jamiolki ibid. ,

Oblionis demissio Mathias ol’ Th omae de Jamiolki Kowale – Martinus ol’ Joannis de alia J. Wyjaśnia się tu sprawa ewentualnego pokrewieństwa linii po Mikołaju (w tym przypadku Tomasz to syn Mikołaja) i Kowalewiczów. Nie są rodziną – Martino ol’ Joannis de alia Jamiolki (innych).

Jamiolki venditio Cherubin et Paulus ol’ Th omae de Jamiolki Kowale – Martino ol’ Joannis de alia Jamiolki,

karta 381v Nobilis Albertus olim Th omae de Jamiolki Kowale annos decem citra vel ultra habens propter panem accepit apud Nobilem Martinum ol’ Joan-nis de ibid. in quibus illi certas porcionis terrae in uno campo (…), etc. – sprawa z sierotą, który widocznie oddaje ziemię w zamian za prowiant, opiekę?

karta 382 Jamiolki Kowale venditio Mrocelaus ol’ Th omae de Jamiolki Kowale – Martnio olim Joannis.

Marcin po Janie był w  tych czasach (lata 50 – 70 te XVI wieku) bodaj najzamożniejszym z  Jamiołków. Odnotowywany jest w mnóstwie dokumen-tów z ksiąg ziemskich suraskich. Gdybym chciał kupić wszystkie skany z jego udziałem poszedłbym z  torbami, zatem wymienię tylko sygnatury i  krótkie notki:

Księgi Ziemskie Suraskie 1 (1554-1558):karta 50v – data f. III p. f. s. Vitalis 1555. karta 52 Jamiolka dotis Perso-

luto (posag) – Ursula, uxor Nobilis Benedicti de Zembrzycza Duc. Mazowie. – Martinus de Jamiołki,

karta 63v Jamiolki Oblio’ Math’ ol’ Martini de Jamiolki – Martino ol’ Joannis,

50

karta 118 Jamiolki oblionis’ demissio Anastasia relicta ol’ Math’ de Jamiolki (wdowa) – N. Martino ol’ Joannis de ibid.,

karta 281v Jamiolki Kowale emptio Joannes ol’ Andr’ de Kowale Jamiolki – N. Martinus ol’ Joannis de ibid.,

karta 405v Jamiolki intro’ Mathias ol’ Joannis – Martinus ol’ Joannis de Jamiolki Kowale,

karta 430v Jamiolki demissio usumfruct’ N. Bronisz ol’ Simonis de Jamiolki – N. Erasmo et Jozepho et Martino (!) ol Joannis de ead. Jamiolki (z  tych samych).

Księga Ziemska Suraska 2 (1570-1571):karta 48v Jamiolki Moyki oblio N. Lucas ol’ Andr. de Moyki – Martino ol.

Joannis de Jamiolki,karta 59 Jamiolki P. Oblio Martinus ol. Joannis de Jamiolki P. – N. Th omae,

Jacobo, Martino, Barth., Adamo, Joanni, Nicolao olim Nicolai de ibid.,karta 79 Jamiolki Moiki debitum Jacobus olim Th omae de Jamiolki Kowale

– Stan. ol. Joannis de Moiki.,karta 210 Jamiolki Oblig. Math. olim Th omae de Jamiolki – Martino olim

Joannis de alia Jamiolki,karta 250v Jamiolki Kowale (dalej tytuł nie rozczytany) Mathias Moyses

Cherubin Paulus olim Th omae de Jamiolki Kowale. – Martinus olim Joannis de alia J. ibid. Oraz oblionis demissio Mathias ol. Th omae de Jamiolki Kowale – Martinus ol. Joannis de alia Jamiolki,

Karta 298 f. V a dom. Letare 1571 Jamiolki venditio Cherubin et Paulus ol. Th omae de Jamiolki Kowale – Martino ol. Joannis de alia J.

Karta 382 J. Kowale venditio Mrocelaus ol. Th omae de Jamiolki Kowale – Martnio olim Joannis (występuje woźny Leonard Godzieba).

Widać różnicę w zamożności obu linii, potomkowie Mikołaja wyprzedają się na rzecz Kowalewicza. O tym, że Kowalewicze byli w Kowalach najzamoż-niejsi świadczy również zapis z Regestru poborowego 1580.

Jamiołki Kowalie, śl Jan s. Marcinów Jamiołka z wł. śl 1 i z morgów 12 ½Item od Michała ol’ Andrzeja z morg 10.Item śl Jurgi Stypułek z ½ włoki śl Summa włok śl 2 morg 7 ½Jan zdaje się zmarł stosunkowo wcześnie, około 1600 roku. Ostatni zapis

jaki go dotyczy pochodzi z  tego roku, z  księgi 87 (KGB Mińsk) skan 741. Oprócz Jana występują w nim także Raliki: Marcin, Jan, Adam, synowie Augu-styna wszyscy zapisani z Jamiołk Kowali. O tyle ciekawe, że częściej byli zapi-

51

sywani jako właściciele z Jamiołk Rawk. Ale już wspominałem, że w przypadku krzów zamożnych przypisanie własności bywało zmienne.

Natomiast zapisy dotyczące Andrzeja (brata Marcina) są sporadyczne. Być może zmarł wcześnie, bo już w KZS 1 z roku 1557 wspomniany jest Jan olim Andrzej karta 405v Jamiolki intro’ Mathias ol’ Joannis (prawdopodobnie brat Marcina nie wymieniony w Popisie 1528) – Martinus ol’ Joannis de Jamiolki Kowale oraz wymieniony jest także Joannes ol’ Andr’. Tego zapisu nie rozu-miem bowiem sukcesorem Andrzeja był bodaj wymieniony w Rekognicyarzu Michał.

Lecz Jan i Andrzej (a potem ich potomkowie, jak też wspomniani wyżej Ralikowie) nie byli jedynymi mieszkańcami Kowali (pamiętać jednak ciągle należy, że bywali zapisywani w różnych Jamiołkach). Nie wdając się w analizy, między innymi, w księgach sądowych wymieniani byli:

- KGB Mińsk ks 82 z roku 1598, skan 555 Jakub s Stefana Jam Kowale, Adam s Marcina Jam Kłosy,

- KGB Mińsk ks.  90 z  1602 roku skan 1271 Jamiołki donatio Jan ol’ Maciej Jam Kowale,

- KGB Mińsk 99 z 1609 r. skan. 191 Mikołaj syn Jana Jam Kowale,- KGB Mińsk 108 z 1621 r. karta 733 Andrzej ol’ Marcin Jam Piotro-

wieta i Kowale.

52

3. JAMIOŁKOWSCY W DOKUMENTACH HISTORYCZNYCH

Uwaga – przywołując historyczne dokumenty pomijam w tym miejscu liczne zapisy z ksiąg sądowych. Omawiam je oddzielnie (rozdział) 4 wraz z próbą przy-bliżenia spraw i problemów, jakie wówczas rozstrzygano w sądach.

Z  trudem bo trudem ale począwszy od połowy XVI wieku można już z hipotez i  legend przystąpić do opisywania rodu Jamiołkowskich w oparciu o dokumenty. I tu uwaga – początkowo zapisywano ich albo tylko po imieniu i  imieniu ojca, z  dodaniem skąd pochodzą (de Jamiołki), potem coraz częś-ciej dodawano nazwisko Jamiołka, wreszcie pełnym już współczesnym nazwi-skiem Jamiołkowski (stało się to już regułą w XVII wieku). Wtedy też pojawiają się współczesne nazwy poszczególnych wsi Jamiołki.

Nie jest moim zamysłem tworzenie opracowania historycznego, niemniej prezentowane tu dokumenty będę starał się uzupełnić – na ile potrafi historyk amator – ich komentarzem oraz opisem społeczno historycznego tła, dotyczą-cego Małej Ojczyzny Jamiołkowskich.

Poza przywołanym wcześniej Popisem z 1528 roku chronologicznie naj-starszym zachowanym dokumentem jest Popis Wojska Litewskiego 1567. Miałem do niego dostęp poprzez rosyjskojęzyczne wydanie Ruskaja Istoricze-skaja Biblioteka izdawajemaju Imperatorskoju Acheografi czeskoju Komisieju Tom 33 Pietrograd 1915.

Popis odbywał się 4, 6 i 7 października. W tekście, z którego korzystałem, stający do popisu wymieniani są z  „oteczestwem”; ja ten spis prezentuję we własnym przekładzie i tradycyjnym zapisie czyli „syn” oraz polskiej fonetyce. Część uzbrojenia zapisywana była skrótami. Zastrzegam, że nie mam pewno-ści ale skrót kor tłumaczę jako kord, kordelas, natomiast kaf jako kaft an (rodzaj skórzanego pancerza).

53

Jamiołki Piotrowizna, Wypychy, Kowale

4 październikaJan s. Marcina koń, miecz, rohatyna.Szczęsny (Stanisław?) s. Jana koń, kaf(tan?), miecz, rohatynaMarcin s. Jana koń, miecz, rohatynaAdam Kochaniek koń, miecz, rohatynaGabriel Kochaniek wysłał syna niepełnoletniego końMikołaj Kochaniek koń, miecz, rohatynaMarcin Kochaniek wysłał sługę koń, miecz, rohatynaMarcin s. Jana koń, miecz, rohatynaStanisław brat Marcina koń, miecz, rohatynaJan Zagrobicz koń, kor (delas?), siekieraJakub s. Macieja koń, miecz, rohatynaStanisław kramarz (czyżby zajmował się kramarstwem? czy to tylko przydo-mek? przyp. jj) koń, miecz, rohatyna

6 październikaJan s. Leonarda koń, kaf(tan?), kor(delas?), rohatynaMaciej s. Leonarda koń, kaf(tan?), kor(delas?),Leonard Jamiołka wysłał syna koń, kor(delas?)Marcin s. Stanisława koń, kaf(tan?), miecz, rohatynaMaciej s. Wojciecha koń, kaf(tan?), miecz, rohatynaJakub s. Macieja koń, miecz, rohatynaStanisław Tworkowicz wysłał syna koń, miecz, rohatynaAndrzej Kolano koń, kor(delas?), siekieraMikołaj s. Marcina Zagrobicza koń, kaf(tan?), rohatynaLeonard s. Mikołaja koń, kor(delas?), siekieraMaciej Gosko koń, kor(delas?), rohatynaHelena Maciejowa koń, kaf(tan?), kor(delas?), rohatynaTomasz s. Macieja koń, kaf(tan?), kor(delas?), rohatynaPaweł Zagrobicz wysłał syna koń, kaf(tan?), kor(delas?), rohatynaMaciej s. Marcina pieszo, kor(delas?)Mikołaj Piezbiewicz (prawdopodobnie zły odczyt, winno być chyba Pietrewicz przyp. jj) koń, kaf(tan?), rohatynaJan s. Stanisława koń, mieczMaciej s. Stanisława koń, miecz

54

Sebastyan s. Jana wysłał syna końJan s. Jakuba kor(delas?)Stanisław s. Michała koń, miecz, rohatynaMaciej s. Michała koń, rohatyna, siekieraMateusz s. Stefana koń, rohatyna, siekieraTomasz s. Mikołaja koń, rohatyna, siekieraJan s. Tomasza koń, miecz, siekieraJózef s. Jana koń, miecz, siekieraMichał s. Andrzeja koń, miecz, rohatynaMichał s. Wawrzyńca koń, miecz, rohatynaPaweł Modzelewicz koń, miecz, rohatynaBartosz Olkowicz koń, kor(delas?), kaf(tan?)

7 październikaMaciej s. Jana Kominowicz koń, miecz, rohatynaMarcin s. Stanisława koń, mieczAugustyn s. Jana koń, mieczFlorian s. Jana koń, mieczStanisław Gosko koń, mieczMateusz s. Jana koń, kor(delas?), siekieraStanisław Gosko koń, kor(delas?), siekieraMikołajowa wdowa Jamiołczyna koń, kor(delas?), rohatynaJan s. Bartłomieja koń, miecz, siekieraWojciech s. Piotra Jamiołka koń, kor(delas?), rohatynaAugustyn s. Erazma z Jamiołk klacz, rohatynaJakub s. Mikołaja Mitkowicz koń, kaf(tan?)kor(delas?). rohatynaJan s. Stanisława z Kłosów klacz, kor(delas?), rohatynaMarcin s. Jana z Kłosów klacz, kor(delas?)Bronisław s. Szymona klacz, kor(delas?)Zachariasz s. Mateusza koń, kor(delas?), siekieraRafał s. Marka pieszo, rohatyna

Uwaga – w spisie niektóre osoby zapisane są dwa razy. Niektóre przypadki są niewątpliwe i podwójny zapis dotyczy tych samych osób. Jednak niekiedy takiej pewności brak. Mogło być i  tak, że jednocześnie żyły osoby o  takich samych imionach i identycznych imionach ojców.

Przywołany wyżej Popis odbywał się w  czasach kiedy Ziemia Bielska należała jeszcze do Wielkiego Księstwa Litewskiego, tuż przed włączeniem

55

do Korony Polskiej, do czego większość Podlasian parła. Liczyli, że ich los się poprawi i zrzucą „litewską niewolę”.

Poniższe cytaty przywołuję za Aleksandrem Jabłonowskim z  III tomu Podlasia

„Jeszcze oto na sejmie Lubelskim 1569 r. żalili się podlascy posłowie na staro-stów, że szlachtę, która ma tyle obowiązków iść z nimi na wojnę lub po zamkach straż odbywać, zmuszają do prostych robót: palić w piecach, drwa rąbać i wodę nosić, a  domagając się zniesienia „angaryów” czyli różnych ciężarów, zanosili prośbę, „aby niewola przed się litewska nad niemi nie była”. (Dyar. Sejmu; Jarosz. „Obr. II, 55.).

Gdy podczas obrad sejmu 1569 r. (na sesyi 15 kwietnia) deliberowano, czy po wyjeździe znaczniejszej części Litwinów nowe na Podlasiu i Wołyniu należało ogłosić sejmiki, poseł z  Podlasia, chorąży podlaski Bujno, między innymi, tak oto się odezwał: „Acz się nam przywilejowi naszemu nie dosyć dzieje, że z nas żydowskie angarye nie są złożone i insze co na nas Litwa nakłada, wszakże bądź-cie Wmć nas pewni, żeśmy są Wmci bracią. Nie wątpiemy też w tem, iż Wmć pomożecie do tego, iż to niewolnictwo litewskie będzie z nas złożone, gdyż my dla wolności polskich dobrowolnie jesteśmy przystali…” (Dyar. sejmu; Jarosz. „Obr. ” II., 61, 62.).

O poważnem stanowisku szlachty podlaskiej w życiu publicznem, za Zyg-muntów (przed Unią), Wielk. Księstwa w ogóle robi Lubawski (L-R. Sejm, 525) bardzo słuszną uwagę: „Wogóle, podług wszelkich oznak, Podlaska szlachta odgrywała wybitną rolę w zapoczątkowywaniu różnych akcyi na litewskich sej-mach. Żyjąc w w. Ks. Lit. pod polskiem prawem, szlachta ta nieustannie dążyła do usunięcia wszelkich różnic w położeniu własnem z położeniem szlachty pol-skiej, dążyła do pełnego i  istotnego zrównania się z  ową szlachtą w  prawach i obowiązkach.

Dążyła do tego zrównania mimo, iż nie była zasobna w gotówkę Pieniądz wśród szlachty podlaskiej w XVI – ym w. bardzo rzadki (bar. Str. 6). W r. 1561 hetman Chodkiewicz musiał rozpuścić szlachtę bielską, zebraną na pospolite ruszenie, ze względu na jej „niedostatek i ubóstwo”. (M. L. Publ. X, 4.).

Własnym kosztem nie byłaby w stanie zaciągnąć 6 – 10 pocztów towarzy-skich. Wydatek był około 150 – 200 zł na kupno koni, uzbrojenia wyposażenia siebie oraz 7-9 pachołków. Natomiast podlasianie mogli stanowić liczną grupę w pocztach.

Na sejmie wileńskim 1565 – 6 r. został dość ściśle określony wojenny obo-wiązek szlachty – drobnej szczególnie, porządek występowania, gromadzenia

56

się pod chorągwie etc. (M. L. ks. Spr. publ., V, Resp. Art. 19: w Dok. Mosk. Arch. M. J. I, 191; L. Hubert – Pam, hist. I, 71, 72). Otóż „chorążym i posłań-com” powiatów podlaskich na sejm wileński 1565 – 6 r. Jkrmć raczył to rozka-zać powiedzieć:

„Mając tę wiadomość, iż szlachta uboga tych trzech powiatów po 30 i po 40 w jednem imieniu, składając się na 1 koń między sobą, wyprawuje 1-go z 10-ci włók, na co mu wyprawę dawają pieniężną; tedy on szlachcic, na którego koleja przyjdzie, będąc niedostatecznym, za onę wyprawę, musi sobie kupić klaczę, siodło, suknię, etc. dla czego służyć wojny dobrze nie może. Przeto Jkrmć wam rozkazować raczy, przestrogę czyniąc, aby wedle taksy pierwszej z 10-ciu włók dobrego konia i pachołka z narodu szlacheckiego a dziedzica onego imienia na wojnę wyprawowali, a  który sam od siebie, będąc dostatecznym w  osiadłości swej, takowy niech swą osobą wojnę zastępuje, a naimitami wojny aby nie odpra-wowali; co jeśliby potem doświadczonem było, tedy za oznajmieniem jmć. p. het-manowi przez chorążego do popisu Jkrmć; takowy nie będzie przyjęty i wedle sta-tutu karania nie ujdzie.

Szlachta podlaska usilnie dążyła do odłączenia się od Wielkiego Księstwa Litewskiego bowiem przyłączenie do Korony oznaczało nabycie szlacheckich wolności. W przypadku Ziemi bielskiej stało się to 14 maja 1569 roku.

Szlachta ziemi bielskiej składa przysięgę Koronie polskiej w grodzie bielskim Bielsk, 14 maja 1569.

(Actum) sabbato ante dominicam Rogationum (14 die) mai anno Domini 1569 coram genererosis Stanislao Palczewski comissario regiac maiestatis, Geo-rgio Brzoska vexillifero, Alberto Wiszkowski ludice, Th oma Owsziani notario terrestribus Bielscensibus, Th eophilo Brzozowski vicecapitaneo, Jacobo Gordki iudice, Michaele Wiszkowski notario castrensibus bielscensis terrae.

Przysięgali następujący Jamiołkowscy (wówczas pisano jeszcze Jamiołka; uwaga – wpisy w nawiasach to moje tłumaczenia – przyp. jj). Olim (z polska pisany niegdy) oznacza już nieżyjącego ojca, fi lius to syn żyjącego ojca

Martinus Jamiolka… (z Perk? przyp jj), Franciscus olim Laurentii… fi lius Mathiae, Leonardus olim Nicolai, Leonardus ministerialis terrestris (woźny ziem-ski) de Jamiolki, … Th omas olim Nicolai, Adam olim Nicolai cum fratre (bracie) Jacobo, Mathias olim Michaelis de Jamiołki,… Adam olim Alexii, Paulus olim Nicolai, Martinus olim Nicolai de Jamiolki, … Martinus olim Mathiae, Marti-nus olim Nicolai, Michael fi lius Laurentii, Stanislaus olim Joannis, Mathias olim Joannis, Florianus olim Joannis, Augustinus olim Joannis, Stanislaus olim Mat-hiae, Martinus olim Stanislai, Felix olim Joannis, Felix olim Pauli, Andreas olim

57

Petri, Stephanus fi lius Pauli suo et nomine puerorum olim Bartholomei tanquam tutor (Stefan syn Pawła w imieniu swoim oraz w imieniu synów niegdy Bartło-mieja jako opiekun), Stanislaus olim Joannis, Stanislaus olim Andreae, Stepha-nus olim Bartholomaei, Nicolaus olim Mathiae, Martinus olim Joannis, Joannes olim Th omae, Mathias olim Stephani, Moyses olim Th omae, Cherubin, Mathias fratres eius germani (bracia stryjeczni czy bracia rodzeni? – w praktyce zapisów sądowych brańskich bywało z tym różnie), Michael olim Andreae, Jonnes olim Jacobi, Joannes olim Stanislai, Joanness fi lius Martini tenutarius (opieka?, dzier-żawca?), Martinus olim Stanislai, Nicolaus olim Stanislai, Nicolaus olim Petri, Nicolaus olim Stanislai, Martinus olim Joannis, Stanislaus olim Nicolai, Leonar-dus Jamiolka ministerialis terrestris nomine fi llorium suorum (w imieniu krew-nych), Bronisius olim Simonis, Augustinus olim Erasmi, Sebastianus olim Joan-nis, Raphael olim Marci, Jacobus fi lius Mathiae de Jamiolki, … Adam olim Sta-nislai de Jamiolki.

Mimo olbrzymich nadziei wiązanych z przyłączeniem do Korony na Przy-sięgę nie zjechała do Brańska cała szlachta. W imieniu niektórych przysięgali ich krewni. Lecz mimo to i tak nie wszyscy wówczas żyjący są wymienieni.

Zwracam także uwagę, że Jamiołki (poza jednym) mieszkali w Jamiołkach. Wreszcie także tylko jeden Jamiołka – Leonard ministrialis terrestris (woźny ziemski) sprawował urząd. I to raczej podły; kiedy bowiem musiał przywozić dla adresata „złe wiadomości” czasem bywało wręcz niebezpiecznie. Nie nale-żał zatem nasz ród do posesjonatów.

Mimo wspomnianej fi nansowej mizerii lata panowania ostatniego z Jagiel-lonów – i tuż po nich – były to czasy relatywnej świetności drobnej podlaskiej szlachty a przynajmniej niektórych rodzin. Może ich nawet i było stać na kon-tusze. Nieśmiało tuszę, że do tej grupy zaliczali się i  moi Wołpkowicze Sie-niuty. Niejako w  sukurs moim nadziejom idzie tekst dokumentu pochodzą-cego z  roku 1627 z księgi brańskiej (AGAD Warszawa PL_1_ 28_ karty 933 i  933v). Odsyłam do rozdziału Dokumenty sądowe gdzie w  literalnej wersji przytaczam jego treść.

Sporo informacji dostarczają regestry poborowe (poboru podatku – przyp. jj) z lat 1577 – 1580. Zachowało się ich trzy.

W  pierwszym, z  1577 roku, o  Jamiołkach znaleźć można następujące informacje (AGAD ASK I 47 – regestr poboru z włók szlacheckich osiadłych parafi i sokołowskiej rozpoczyna się od karty 201)

Villa Jamiolki Piotrowska (karta 202)

58

Slachetni Leonard ol’ Nicolai, Adami ol’ Alexy y Stanislaw sami od siebie y inszech czesnikow?? (nie umiem odczytać) z Jamiolk Potrowskich zapłacili pobor slachecki włok 24 ½ z każdej po 12 groszy (razem zapłacili 9 zł 24 groszy)

Villa Jamiolki Kowali (karta 202)Slachetny Augustini y Jan syni Marcinow sami od siebie y czesnikow swoich

z  Jamiolk Kowaliów zapłacili poboru slacheckiego z włók (nie odczytałem ale pewnie 6 i pół bo zapłacili razem 2 zł 20 groszy – przyp. jj)

Villa Jamiolki Klossy (karta 202 v)Slachetny Leonard Kamińskiy z czesnikami swoiemi z Jamiolk Klosow zapla-

cili poboru z włok slacheckich 3 ½ (razem zapłacili 1 zł 12 groszy – przyp. jj).Przywoływany regestr wymienia także w parafi i sokołowskiej dwa młyny,

karta 206 (skan załączniki rozdz. 3 – regestry, rekognicyarz). Jeden z nich był zapisany w  Idźkach Wykno (czemu nie w  Młynowskich? – prawdopodob-nie te dopiero się wydzielały – przyp. jj). Podatek płacił Slachetny Jan prze-szłego Augustyna, który dał groszy pobrania 20. Drugi młyn był w Sokołach. Dziwne ale od tego młyna Slachetny Rafał Sokoł płacił 10 groszy. To tylko hipo-teza ale moim zdaniem pierwszy płacił jednocześnie za młyńskie koło wodne w Jamiołkach Świetlikach. Taki wniosek nasuwa się, kiedy skonfrontuje się te zapisy z zapisami kolejnego regestru z 1578/1579 roku (patrz dalej).

Ówczesne regestry poborowe były mało szczegółowe, sprowadzały się do poświadczenia opłaty, stąd niestety są mało przydatne dla genealogii. Zwycza-jowo płacono w  imieniu cześników; lecz ich grono nie było ściśle sprecyzo-wane; jako płatników wymieniano tylko nielicznych (prawdopodobnie tylko tych, którzy pojawiali się u poborcy). Nie wiadomo także czy wszyscy właś-ciciele podatek opłacili. Stąd np. nie wiem czy moi przodkowie tj. Świetliki ten podatek opłacili jako cześnicy wymienionych (ale komu? – jeśli to pewnie z  Jamiołk Piotrowiąt) czy też go nie opłacili? Ciekawe, że płatnikiem, który fi rmuje innych cześników z  Kłosów jest Leonard Kamiński. Z  całą pewnoś-cią w Kłosach było więcej ziemi niż 3 i pół włoki. To (a także szereg innych przesłanek) skłania mnie do uznania, że nie wszyscy Jamiołkowie ten podatek opłacili.

Jeśli już przywołany został Kamiński to warto poinformować, że nie był on jedynym „nie Jamiołką” posiadającym wtedy ziemię w Jamiołkach. W księ-gach suraskich można znaleźć np. zapisy

Księga ziemska suraska 1 (lata 1554 – 1558)karta 197v Jamiolki Zembrzycze abrenunciat’ N. Benedictus ol’ Gregorii de

Zembrzycze – N. Joannes, Martinus, Th omas, Jozephus, uxoris fres’ ol’ Math’

59

de Jamiolki. Wcześniej w KZS był inny zapis o posagu (niestety nie odnoto-wałem szczegółów) co świadczy o związkach Zambrzyckich i Jamiołkowskich poprzez małżeństwo.

karta 284 Jamiolki Idzki oblio’ N. Paulus ol’ Michaelis de Idzki – N. Stanis-lao ol’ Joannis de Grabowo, distr. visnensis (ziemia na Jamiołkach, ten de Gra-bowo to Grabowski, tenutarius skądinąd).

karty 437-437v Idzky Jamiolki Intro’ N. Stan’ ol. Joan’ Grabowski tenuta-rius de Jamiolki – N. Paulo et Clementi olim Michaelis

Księga ziemska suraska 2 (lata 1570 – 1571)karta 124 Jamiolki Kamienskie revocatio Leonardus f. Gregory de Kamien-

skie – Math. olim Alberti Choiensky de Jamiolki (…) N. Mathias olim Joan-nis de ead; Jamiołki (ten trzeci nie wiadomo, dlaczego występuje, może to jego ziemią dwaj poprzedni obracają?),

karta 284v Idzki Jamiolki venditio oraz debitum (dwa dokumenty, znów pewnie sprzedaż na „krechę”) Stanislaus ol. Joannis Grabowski de Jamiolki – N. Stanislaus olim Mathiae Zembrzycki de Idzki Wykno,

karta 403v Jamiolki Oblig. Stanislaus ol. Alberti Choienski de Jamiolki annos duodecim citra vel ultra (…) in bonis Jamiołki – Gregorio Camienski.

Przywołałem te dokumenty, aby pokazać stopień trudności, jakie stają przed historykiem, ale także genealogiem. Przepraszam za dygresję – ale naj-prościej w genealogii jest kiedy dotrze się tylko do pojedynczych dokumen-tów, najczęściej w herbarzach. Wtedy wszystko jest proste i jasne. Kiedy jednak dotrze się do setek rodzinnych zapisów wtedy dopiero wyrasta las problemów.

Od tej dygresji czas wracać do omawianego regestru z 1577 roku. Dziwić musi w tym regestrze brak karczm w parafi i sokołowskiej. Nie znam powodu dlaczego ich nie wymieniono, a chyba musiały być, bo w kolejnym regestrze jest ich kilka.

Ten kolejny regestr pobierania poboru został uchwalony na sejmie 1578 roku, a w Ziemi Bielskiej był „wybierany” w roku 1579. (AGAD ASK I 47 – dla Ziemi bielskiej od karty 329). Pewien problem (min. przy cytowaniu) stwa-rza to, że zawiera dwie niejako wersje (niekiedy pisane inną ręka). Ciekawych odsyłam do skanów obu wersji (skany w załączniki rozdz. 3 – regestry, rekogni-cyarz). Może jedna to brudnopis, a druga czystopis, pytanie które jest czym?). Gorzej, że zapisy w poszczególnych wersjach bywają różne, nie tylko z uwagi na kaligrafi ę. Ja przynajmniej znalazłem jeden taki przypadek dotyczący Jamioł-ków. O tyle istotny, że dotyczy akurat młyna wodnego w Świetlikach. Stąd od tego przypadku zacznę.

60

Na karcie 344 (załączniki rozdz 3, regestry, rekognicyarz – skan Jamiołki Św  w. 1) Slachetny Paweł ol Michaelis z  JamiołkiŚwietlików zapłacił poboru z czesnikami swemi od młyna dorocznego od koła wodnego groszy 12. Natomiast na karcie 445 (skan z ww. załącznika Jamiołki Św w. 2) zapisano Slachetny Mat-hias przeszłego Michała z Jamiołk Świetlików… i dalej to samo co ww. zapisie. Zapis jest o  tyle ważny, że potwierdza istnienie młyna wodnego. Natomiast rodzi pewną konsternację. Niezależnie Paweł czy Maciej ale żadnego ich ojca Michała wśród moich Świetlików nie było, a młyn był przecież ich własnością, na co w tym opracowaniu przytaczam dokumenty. Natomiast wśród wszyst-kich Jamiołków (wliczając inne krze) żył tym czasie jedynie Maciej po Michale. Paweł ol Michał mieszkał w tym czasie w Idźkach. To skłania mnie do hipotezy – o czym pisałem wcześniej – że młyn w Świetlikach mógł być dzierżawiony.

Istotniejsze są inne zapisy dotyczące poboru z włók szlacheckich. Zawarte są one na karcie 344 oraz w  we wspomnianym innym wariancie na karcie 445 (skany w załączniki rozdz. 3 – regestry, rekognicyarz). W obu wariantach merytorycznie się nie różnią.

Villa Jamiołki płatnikami są:Szlachetny Bartosz ol’ Alexii z cześnikami i braćmiSzlachetny Andrzej Zebrziczki z cześnikamiSzlachetny Jurgi syn Szczepanów zapłacił pobór za siebie i ojca ojca,Szlachetny Mateusz ol Stephanii i Jakub ol PauliW tym regestrze wymienione są karczmy. Zapisano, że były one w Jamiol-

kach Mikołaiowientach i Jamiołkach Kowaliach. Straszne bazgroły (ciekawych odsyłam do skanów – załączniki rozdz. 3 – regestry, rekognicyarz).

W  1580 roku przeprowadzono kolejny pobór podatku. Był to Regestr poborowy anni 80 w województwie podlaskiem, powiatu bielskiego sprawowany przez mię Bianiasza Jałbrzika Wysseńskiego (AGAD ASK I 47). Wymienia on min. mojego w linii prostej przodka, Jakoba syna Macieja):

Jamiołki Świethlik, śl. Jakób s. Matiasów Jamiołka, z 4 wł. śl.Item z Godziebów, z 2 wł. śl. i morg. 20.item z Idźków, z 20 morg. śl.Śl. Paweł Jamiołkowski, od śl. Iana ol’ Stanisława z 1 wł. i10 morg. śl. Summa: wł. śl. 8, morg. 20.Uwaga: powyższy tekst z Regestru (jak tez kolejne pochodzą z opracowania

Aleksandra Jabłonowskiego Podlasie cz. 1 (strony 105 – 108) ale nie jest dosłow-nym cytatem lecz jedynie opisowym skrótem dokumentu. Pełny tekst doku-mentu, na skanie, zamieszczam (załączniki rozdz. 3 – regestry, rekognicyarz).

61

Natomiast nie posiadam skanów dotyczących innych Jamiołków, płat-ników podatku, poprzestać zatem trzeba jedynie na informacjach Jabłonow-skiego.

Jamiołki Piothrowięta, śl. Lenart ol’ Piotra Brusewskiego, z 2 wł. śl. Śl. Bar-tosz ol’ Alexego, z cześnikami swemi, z 15 wł. śl

Jamiołki Kliosy śl Paweł ol’ Marcina Jamiołka, z  7 włok śl. a  z  Kowalow Jamiołk z 1 wł śl

Jamiołki Kowalie, śl Jan s. Marcinów Jamiołka z wł. śl 1 i z morgów 12 ½Item od Michała ol’ Andrzeja z morg 10Item śl Jurgi Stypułek z ½ włoki śl Summa włok śl 2 morg 7 ½Uwaga – jako że ówczesne miary powierzchni współcześnie są powszech-

nie zapomniane – a będą w tym opracowaniu występować nader często – warto je przybliżyć. Wikipedia przywołując Zygmunta Glogera i  jego Endykopedię Staropolską tak je opisuje:

Gdy morgiem czyli jutrzyną nazwano taką przestrzeń roli, którą można było parą wołów zaorać przez dzień od rana, to włóka oznaczała większe pole, które po zoraniu lub posiewie potrzeba było włóczyć czyli bronować także cały dzień. Do włóki chełmińskiej i polskiej przywiązano następnie znaczenie prze-strzeni 30-morgowej czyli, jak ją matematycznie określano, długiej 300 a szero-kiej 30 prętów, licząc pręt po łokci warszawskich 7 i pół. Włóka tem się różniła od łanu, że oznaczała przestrzeń orną czyli włóczną, gdy łan oznaczał pewien wymiar (w  różnych stronach rozmaity) całego gospodarstwa, więc z  łąkami, wygonami itd. Ponieważ mórg litewski był o ćwierć większy od nowopolskiego, więc w tym samym stosunku i włóka litewska jest większą od polskiej. W Wielko-polsce włókę roli zwano często z niemiecka hubą lub hufem. Jak morgi tak i włóki bywały kilku wymiarów; w królewszczyznach mierzono na 33 morgowe. Nazwa ta bywała często synonimem łana, była w szerokim użyciu na Mazowszu i na wschodnich terenach Rzeczypospolitej.

Włoka zatem to ponad 17 hektarów zaś ówczesny morg to tak jak i teraz ponad pół hektara.

Trzeba jednak od razu dodać, że cechą ówczesnych praktyk własnościowo – podatkowych było tzw. cześnictwo (uczestnictwo). Najtrafniej znaczenie cześ-nictwa wytłumaczyć można pojęciem rodzinnej spółdzielni. Podatki w imieniu swoich cześników płacił jeden z właścicieli, najczęściej główny dziedzic.

Jabłonowski pominął także zapisy z  Summa summariusza wszystkiego wybrania poboru. Dla parafi i sokołowskiej są karty od 716 do 718, będące

62

informacją o innych płatnikach poboru w Jamiołkach. Może dlatego, że są to straszliwe bazgroły. Mnie udało się ustalić, iż podatek płacili jeszcze:

karta 716 v z Jamiołk Piotrowiat Leonard syn przeszłego Marcina z Bru-szewa,

karta 717 Jan przeszłego Stanisława z Jamiołk Piotrowiąt z cześnikami od bodaj ponad czterech włók,

karta 717v Mikołaj przeszłego Bartosza od ponad włóki (ten Mikołaj to Zagroba – przyp. jj),

karta 717 v Jan ol Marcin (chyba od włóki i 12 morgów),karta 718 Mateusz przeszłego Bartosza z cześnikami z Jamiołk Piotrowiąt

(chyba od ponad 2 włók).Cennym uzupełnieniem powyższego spisu jest Rekognicyarz poborowy

Województwa Podlaskiego z R. 1581. (wykaz dziedziców, ich urzędników, sług i sprawców pow. Bielskiego)

Wymienia następujących Jamiołkowskich:poz. 247 z Jamiołków Kłosów (par. Sokołowska) Paweł Marcinowicz, dzie-

dzic działu,poz. 248 z Jamiołek Kowalów (par. Sokołowska) współdziedzic wsi Michał

Andrzejewicz,poz. 249 z Jamiołek Piotrowięt (par. Sokołowska) Augustyn współdziedzic

działu,poz. 250 z Jamiołek Piotrowięt (par. Sokołowska) Bartosz Aleksewicz dzie-

dzic działu,poz. 251 Jamiołkowski Paweł, dziedzic działu w  Jamiołkach – Świetliku

(par. Sokolowska),poz. 51 z  Brusewa Leniart Piotrowicz, współdziedzic działu w  Brusewie

(par. Sokołowska) i działu w Jamiołkach Piotrowiętach (par. Sokołowska), używa sygnetu Gierałta z h. Roch,

poz. 652 Slipołek (winno być Stypułek – przyp jj), ojciec Jurgiego, współdzie-dzic wsi Jamiołki Kowale (par. Sokołowska),

poz. 697 Jakub Matysowicz, dziedzic działu w Jamiołkach – Świetliku (par. Sokołowska), używa sygnetu Gierałtowego z Rochem.

Powyższe zestawienie pochodzi z  opracowania Franciszka Piekosiń-skiego. W tym przypadku także mamy do czynienia nie z cytatem dokumentu ale opisem. Dokumenty źródłowe znajdują się w  AGAD ASK IV. Jak wyglą-dały zapisy pierwotne prezentuję na przykładzie swoich Świetlików (załączniki rozdz. 3 – regestry, rekognicyarz). Dopiero konfrontacja ze źródłowymi doku-

63

mentami wyjaśnia skąd wziął się ten „sygnet Gierałtowy z Rochem”. Wyjaśnie-nie jest prozaiczne – poborca Jakub Gierałt pieczętował pobór swoim sygnetem.

Jeśli idzie o pierwszą połowę XVII wieku nie zachowały się spisy podat-kowe, poza dosyć lakonicznym zapisem regestru – najprawdopodobniej z 1629 roku – który dotyczy tylko Jamiołk Kowali i Kłosów (aczkolwiek nie jest wcale pewne czy jest to aby precyzyjna informacja i nie dotyczy także innych Jamiołk) z jedynej księgi brańskiej posiadanej przez AP w Białymstoku.

Zapis ten brzmi: Walenty, Jan, Michał, Maciej, Jakub, Wojciech, Jan s swemi cześnikami. Ilości posiadanych przez nich włók – chyba dwudziestu półtora ale nie jestem pewien tego odczytu; nie wiem także co oznacza liczba 43 (czyżby płacili po 2 zł od włoki?). W tejże księdze znajduje się jeszcze bardziej lako-niczna wersja spisu gdzie w imieniu cześników z „Kłusz, Kowal i Święc” wymie-niony jest jedynie Andrzej olim Maciej.

Przypadkowo udało mi się także znaleźć (oblatowany w księdze brańskiej już w 1651 roku) rejestr uczestników bitwy pod Beresteczkiem w 1651 roku. (KGB Mińsk skany F_1708_1_141 _od 1341 do 1348). Można z niego wyczytać iż Spod chorągwi Jegomości Pana łowczego nurskiego kompaniey którzy odda-wali pieniendzy wedle kontrybuti publicnie w  obozie pod Beresteckiem die 14 jully Anno 1651 byli:

Imość Maciej Jamiołkowski 24 złImość Paweł Jamiołka 12 złzaś wśród tych co nie dali Imość Jakub JamiołkaOpłaty te związane były z tym, że pospolite ruszenie odmówiło ściga-

nia rozbitych wojsk Chmielnickiego i postanowiło wracać do domów, pie-niądzmi opłacając zastępstwo czyli koszty zaciągu regularnego żołnierza. Pod-lascy uczestnicy nie wpłacali bynajmniej bezinteresownie – najszybciej jak to

64

było możliwe zwrócili się o zwrot wpłaconych kwot oblatując dokument spod Beresteczka do sądu brańskiego.

Inny dokument, który w trakcie kwerendy znalazłem, nawiązuje także do innego, wcześniejszego ważnego wydarzenia historycznego. Jamiołki Sembori Kalinowo submissio (KGB Mińsk 1708_1_107 skan 417) pochodzi z 1621 roku.

W dokumencie tym mowa o wystawieniu koni na pospolite ruszenie – to samo, które szło na odsiecz oblężonemu Chocimowi w 1621 r. Na marginesie – nie doszło dalej, jak do Lwowa. Występujący w tym dokumencie zgadzają się wystawić konie za tych kolejnych. Czyli:

Wawrzyniec ol’ Michała Brzozowski za dwóch Jamiołków, Adama Olkoi-cza i Adama Kochańka z Jamiołk Piotrowiąt,

Mikołaj ol’ Józefa Brzosko z  Brzosk za Tomasza ol’ Andrzeja Sembora i  Filipa ol’ Bartłomieja Sembora z  Semborów Andrzejewiąt (obecnie pisane Szymbory, zaś Sembory to Szymborscy – przyp. jj).

Adam ol’ Augustyna Jamiołka z  Jamiołk Piotrowiąt za Kalinowskich z Kalinowa Solk.

XVII wiek to czas wojen. Po wojnach na Ukrainie przyszły kolejne. Potop szwedzki, najazdy Rakoczego i Chowańskiego, III wojna północna pustoszyły Podlasie. Rozmiar strat materialnych był ogromny. Dotknęło to również para-fi ę sokołowską, w tym Jamiołki. Regestr dwoyga podymnego cum obiuratis 1661 uchwalonych w ziemi bielskiey (AGAD ASK I 65, karta 857) zawiera następu-jącą informację:

Jamiołki Kłoski, RawkiZapłacono z domow 4 in quartis fl . 2.20 (fl orenów – przyp jj)Spustoszonych domow 9 in quartis fl . 6.Jamiołki KowaleZapłacono z domow 6 in quartis, z domu iednego in medio manso fl . 5.Spustoszonych domow osm in quartis fl . 5. 15Jamiołki PiotrowskieZapłacono z domow 5 in quartis, z domu iednego in medio manso fl . 4.10Spustoszonych domow 15 in quartis, 2 in medio manso fl . 12.Uwaga – zapisy „in quartis” oraz „in medio manso” znaczą, że właściciel

domu miał albo ćwierć albo połowę włóki (w uproszczeniu). Nie wiem jakie były kryteria wymiaru podatku i różnicowania podatników. Informacje są nie-kompletne, min. brakuje Jamiołk Świetlik i Godzieb. Niemniej widać olbrzymi rozmiar szkód. W Piotrowiętach oraz Rawkach i Kłosach około ¾ domostw była zniszczona, a w Kowalach ponad połowa.

65

Skutkiem wojen były również straty ludnościowe. Według niektórych źródeł ludność Podlasia w tym czasie zmalała o połowę; akurat w przypadku Jamiołk te straty – zdaje się były mniejsze.

To wszystko sprawiało, że w 1662 roku sejm uchwalił podatek pogłówny oraz określił taryfy i sposób jego poboru. Tytułem wprowadzenia, za Wikipe-dią, przedstawiam podstawowe pojęcia podatków.

P o g ł ó w n e. W Polsce podatek ten został wprowadzony w XVI wieku; jest to jedna z najstarszych form podatków. Początkowo jako danina ludności żydow-skiej za opiekę monarszą. Od początku XIV w. w formie pogłównego wybierano też świętopietrze. W latach 1498–1520 podatek nadzwyczajny obejmujący także szlachtę i duchowieństwo, nakładany w związku z zagrożeniem tatarskim i krzyżackim, pła-cony w wysokości zależnej od pozycji społecznej i urzędu. Uchwalane przez sejm wie-lokrotnie w 2 poł. XVII w. Część pogłównego płacona przez duchowieństwo, a następ-nie przez szlachtę i nazywała się subsidum charitativum dla zaznaczenia dobrowol-ności świadczenia. Od 1717 r. stały podatek na utrzymanie wojska.

P o d y m n e , stała danina (podatek) pobierana od każdego domu mieszkal-nego. Podymne wprowadzone zostało w 1629 r. Płacone było przez mieszczan, chłopów i szlachtę. Jej wysokość zależna była od wielkości budynku, jak i miasta. Od 1775 roku pobierano podymne od każdego komina na dachu. Zlikwidowane zostało wraz z upadkiem Rzeczypospolitej.

Wspomniana ustawa sejmowa z 1662 roku określała, że opodatkowaniu pogłównemu podlegają wszyscy oprócz: dzieci do lat dziesięciu, osób starych (zwykle za takie przyjmowano osoby mające powyżej 60 lat) oraz żebraków do roboty niedołężnych. Było sześć stawek podatkowych. (Uwaga – ówczesna zło-tówka to 30 groszy).

Posiadający chłopów pańszczyźnianych płacili minimum 3 złote. Drobnej szlachty dotyczyły dwie kategorie: „od tych którzy kilku na włoce mieszkają a sami wołmi orzą” – ci płacili 1 zł oraz „od tych którzy tylko ogród kopią i nie sieją” – 15 gr. Od żon i dzieci miano pobierać połowę. Chłopi, czeladź i służba dom owa, bez podziału na mężczyzn i kobiety płacili podatek w wysokości 1 złp rocznie. W 1676 r stawki wzrosły o 100%.

REJESTR PODATKU POGŁÓWNEGO Z ROKU 1663Na podstawie Archiwum Główne Akt Dawnych – ASK I 70

złotychParafi a kuleskaGrodzkie Nowe

66

Szlachetny Stanisław Jamiołkowski z żoną, dziewka 2Kalinowo Sulki

Szlachetny Jakób Jamiołkowski z żoną, niewiasta 2,15Szlachetny Mikołaj Jamiołkowski z żoną, synów dwa, córka 4

Parafi a kobylińskaWaniewo

Szlachetny Adam Jamiołkowski, żona Zofi a 1Parafi a sokołowska

FaszczeSzlachetny Mikołaj Jamiołkowski z żoną na ogrodzie 1Szlachetny Maciej Jamiołkowski z żoną, syn, córka 2,15Szlachetny Walenty Jamiołkowski z żoną 1

BruszewoSzlachetny Paweł Jamiołkowski z żoną 1

Jamiołki ŚwietlikiSzlachetny Piotr ol’ Jana z żoną 1Szlachetna Pawłowa Jamiołkowska wdowa na ogrodzie 0,15Szlachetny Stanisław ol’ Piotr Rząńca z żoną i matką 1,15Szlachetny Tomasz ol’ Jan Jamiołki z żoną,

parobków dwóch szlachta, bronowłok szlachcic 4,15Szlachetna Pawła Jamiołkowskiego Jozuczykowa wdowa z córką 1Szlachetny Franciszek ol’ Maciej Jamiołkowskiego z żoną 1Szlachetny Wojciech ol’ Maciej Jamiołkowskiego z żoną na ogrodzie 1Szlachetny Mikołay ol’ Walenty z żoną na ogrodzie 1

Jamiołki PiotrowiętaSzlachetny Andrzej Stanisław od Alberti Jamiołkowski cześnik bielski (??), z małżonką,

czeladzi służebnych dwa szlachty, parobków dwa szlachty, kucharek dwie szlachcianki 13,15

Sławetny pierwszy (nieczytelne) z żoną, syn Maciejowy (?), córka Jadwiga dorosła, Michał y Jakub po???, synownik, drugi chłop Jan Litwin z żoną lozny, trzeci (??)z żoną ogrodnik 8

Szlachetna Jadwiga Kurzynianka wdowa 0,15Szlachetny Walenty ol’ Paweł Jamiołkowski, żona, syn ieden ??Szlachetny Paweł ol’ Maciej Jamiołkowski z żoną na ogrodzie 1Szlachetny Aleksander ol’ Michał z żoną 1,15Szlachetny Maciej ol’ Jan? Jamioł z żoną, przy nim synowiec 1,15

67

Szlachetny Franciszek ol’ Arnold Jamioł z żoną,przy nim synowiec Mateusz córka Elżbieta 2Szlachetny Jan ol’ Maciej Bruszewski z żoną 1, 15Szlachetny Adam ol’ Stanisław Jamiołkowski z żoną 1Szlachetny Wawrzyniec ol’ Maciej Jamiołka z żoną 1Szlachetny Adam ol’ Paweł Jamiołkowski z żoną 1Szlachetny Jakób ol’ Alberti z żoną 1Szlachetny Franciszek ol’ Piotr Jamiołka z żoną, matka??? 1, 15Szlachetny Grzegorz ol’ Adam Jamioł, młodzieniec, przy nim siostra 1, 15Szlachetni Andrzej, Michał, Wojciech ol’ Adam bracia rodzeni 1, 15Szlachetny Wojciech ol’ Andrzej z żoną (nieczytelne) 2, 15Szlachetny Stanisław ol’ Adam Jamiołkowski z żoną, przy nim bratowa 2Szlachetny Bartłomiej ol’ Tomasz Jamioł z żoną, matką i bratem 1, 15Szlachetny Mateusz (?) ol’ Maciej Jamioł z żoną i matką 1, 15Szlachetny Marcin ol’ Arnold Jamioł z żoną, Marcin Brzozowski z żoną,

obydwa jeszcze doma nie zbudowali (?) 2Jamiołk Godzieby

Szlachetny Wojciech ol’ Mateusz Jamiołkowski z żoną,parobek szlachcic i dziewka plebej 3, 15

Szlachetna Stanisławowa Jamioł wdowa syna Paweł 1Szlachetny Idzi (Jan?) ol’ Pawła Jamioł z żoną,

matka przy nim mieszka, pastuch 2, 15Szlachetny Piotr Doctor Jamioł wdowiec,przy nim mieszka syn z żoną y cześniczka?? 2, 15Szlachetna Janowa Kiełbaszykowa wdowa córek dwie Ewa Regina 1, 15

Jamiołki KłosySzlachetny Paweł ol’ Stanisław Jamiołkowski z żoną, syn Franciszek

córka Dorota, parobek szlachcic 3, 15Szlachetny Tomasz ol’ Stanisław Jamiołka, młodzieniec, parobek plebej,

dziewka szlachcianka 2, 15Szlachetny Piotr ol’ Jan Jamiołkowski z żoną 1, 15Szlachetny Jan ol’ Jana? Jamioł z żoną 1Szlachetny Jan Gerłachowski z żoną, syn, parobek slachcic 3Szlachetny Grzegorz ol’ Paweł z żoną 1Serafi n swiec z żoną na ogrodzie 2Grzegorz swiec z żoną ubóstwo y ogroda nie ma 1Bartłomiej Gerlachowski z żoną na ogrodzie 1

68

Jamiołki RawkiSzlachetny Grzegorz ol’ Tomasz Jamiołkowski z żoną,

matka przy nim mieszka 2Szlachetny Paweł ol’ Paweł Jamiołkowski z żoną 1, 15Szlachetny Bartłomiej ol’ Jakób Jamioł z żoną, przy nim dziewka 2Szlachetny Maciej ol’ Marcin Jamiołkowski z żoną,

syn Jakub córka Krystyna y Zofi a 3Szlachetny Mikołaj ol’ Stanisław Jamiołkowski z żoną na ogrodzie 1

Jamiołki KowaleSzlachetny Mateusz ol’ Marcina Jamiołka z żoną na ogrodzie 1Szlachetny Adam Jamiołkowski z żoną, ojca starego przy sobie chowa 2Szlachetna wdowa ol’ Andrzeja ogród zarabia, syn Paweł i córka 1Szlachetny Marcin ol’ Walenty, ogród tylko robi 1

Idźki SrzednieSzlachetny Piotr Jamiołkowski z żoną, syn Wawrzyniec

Stypułki SzymanySzlachetny Michał Jamiołkowski z żoną (nieczytelne przyp jj) 3

Parafi a wyszonkowskaKostry Podsękowięta

Szlachetny Pan Krzysztof Jamiołkowski z małżonką 4, 15tenże od syna i córki 3 czeladzi, dziewka, bronowłoka Brodackiego ?

Uwaga: znaki zapytania oznaczają, że nie potrafi łem rozczytać bazgrołów skryby.

Rejestr pokazuje, że olbrzymia większość samodzielnie prowadziła gospo-darstwo nie korzystając z  pracy najemnej. Przy niektórych odnotowywano wręcz ubóstwo. O  tym świadczy min. adnotacja „na ogrodzie” lub „ogród tylko robi”. Jedynie nieliczni korzystali z siły najemnej, bardzo często zubożałej szlachty, w tym krewnych. Tylko w dwóch przypadkach można mówić o szlach-cie średniozamożnej, utrzymującej dwór. Tak jest w Jamiołkach Piotrowiętach, w przypadku – jak zapisano – cześnika bielskiego Andrzeja Stanisława Jamioł-kowskiego oraz Krzysztofa Jamiołkowskiego w Kostrach Podsękowiętach. Aby, przy kolejnych regestrach, się nie powtarzać tu krótkie o nich informacje.

Andrzej Stanisław Jamiołkowski cytuję za Bonieckim, syn Wojciecha, komornik graniczny bielski 1667 r. i regent grodzki goniądzki 1668 r., viceregent brański 1687 r., żonaty 1-o v. z Maryanną Brzostowską, córką Protazego, 2-o v. z Katarzyną Milewską, córką Andrzeja (w 1685 r – przyp jj). Z drugiej żony

69

córka Maryanna, której zapisał 1687 r. 500 fl or. (Mil.). W 1683 r. był poborcą ziemi bielskiej. Więcej o nim informacji w innym fragmencie tego opracowania Jamiołkowscy wylegitymowani.

Z kolei ten drugi – Krzysztof, syn Marcina ożenił się z Dorotą Wróblew-ską, a Kostry Podsękowięta uzyskał w zastawie za pożyczkę 1050 zł udzieloną Kazimierzowi Kostro, synowi Stanisława – Wojskiego Ziemi Bielskiej. Więcej o nim i jego potomkach we fragmencie opracowania opisującego Jamiołkow-skich w parafi i Wyszonki.

Zastanawia dlaczego od niektórych osób z  rodziny płacono 15 groszy? Najpewniej była to ulga od osób starych lub niedołężnych. Natomiast za każ-dego sługę płacono 1 zł.

REJESTR PODATKU POGŁÓWNEGO Z ROKU 1674Na podstawie Archiwum Główne Akt Dawnych – ASK I 70

osób złotychParafi a kuleszewska

Kalinowo SulkiSzlachetny Mikołaj Jamiołkowski z żoną, synów dwóch, córka mórg 50 5 4Szlachetny Jakób Jamiołkowski z żoną 2 1,15

Grodzkie NoweSzlachetny Stanisław Jamiołkowski z żoną, dziewka 3 2,15

Parafi a sokołowskaBruszewo

Szlachetny Paweł Jamiołkowski z żoną 2 1Faszcze

Szlachetny Walenty Jamiołkowski z żoną i córka 3 2Jamiołki Piotrowięta

IMP Andrzej regent grodu goniądzkiego które teraz wakuje post???Stefan Olszewski, Krzysztof Lenczewski,

służba Maryanna Kostecka, Elżbieta Rakowska 6 13,15Michał i Tomasz, parobek, Litwin bronowłok?? 5 5Wawrzyniec Pers z żoną 2 2Krzysztof z żoną 2 2Walenty od Pawła z matką 3 3Maciej ol’ Jana z małżonką, Zofi a Kalinowska 3 2,15Franciszek z matką i córką 3 2

70

Adam ol’ Pawła z małżonką 2 1,15Adam ol’ Stanisława z małżonką 2 1,15Jakub ol’ Alberti z małżonką 2 1,15Kazimierz z małżonką 2 1,15Franciszek ol’ Piotra z małżonką 2 1,15Grzegorz od Adama z małżonką, brat Wojciech 3 3Wojciech od Andrzeja z małżonką, Tomasz?? synowie 4 3,15Stanisław z małżonką, dziewczyna grabowianka 3 2Bartłomiej z małżonką, matka stara 3 2Mateusz z małżonką i córka Katarzyna 3 1,15Marcin z małżonką 2 1,15

Jamiołki ŚwietlikiSzlachetny Wacław Jamiołkowski z małżonką y bratem Grzegorzem 3 2Szymon Jamiołkowski z małżonką i ze świeścią 3 3Stanisław Jamiołkowski Rząnca z małżonką 2 1,15Wojciech Jamiołkowski z małżonką, siostra Agata 3 3Tomasz Sieniuta z małżonką i synem, Grzegorz synowiec,

córka Krystyna, parobek Łapiński, bronowłok Wawrzyniec, dwie szlachcianki 8 6,15

Pawłowa Jamiołkowska syn Antoni 2 1,15Franciszek Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Mikołaj Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Andrzej Jamiołkowski z małżonką,

przy nim mieszka matka żony iego z córką 4 3,15Wojciech od Alberti wdowiec, parobek Stanisław, dziewka?? 3 1,15Paweł od Stanisława z małżonką, matka i siostra 4 3,15

Jamiołki GodziebySzlachetny Jan Jamiołkowski z małżonką, bronowłok Roszkowski 3 3Stanisław od Piotra Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Janowa Jamiołkowska wdowa, syn Andrzej, drugi Wawrzyniec,

Regina i Łucya córki 5 3Franciszek olim Jakub Jamiołkowski z małżonką, dziewka bujnowna 3 2,15Bartłomiej Jamiołkowski z małżonką na ogrodzie najmem się żywi 2 1Paweł od Stanisława Jamiołkowski z małżonką, Walenty Rząnca, drugi Jamiołkowski, parobek, dziewka Jamiołkoszczanka 5 4,15Piotr Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Jan ol’ Jan Jamiołkowski z małżonką 2 1,15

71

Piotr ol’ Jan Jamiołkowski, Gierłaczyk z małżonką 2 1,15Kazimierz Gierłachowski z małżonką 2 1,15Grzegorz ol’ Paweł Jamiołkowski z małżonką i siostra 3 3Bartłomiejowa wdowa uboga z synem,siostra Ewa przy niej mieszka 3 3Uczciwy Seweryn Siwiec z żoną y matka 3 3

Jamiołki RawkiSzlachetny Grzegorz olim Tomasz Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Paweł olim Paweł Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Bartłomiej Jamiołkowski z małżonką i córką 3 3Mikołaj Jamiołkowski z małżonką i córką 3 3Jakób Jamiołkowski z małżonką, przy nim matka i siostra,Kazimierz pasierb i Zofi a pasierbica 6 4,15Mateusz Jamiołkowski z małżonką i synem 3 3Adam Jamiołkowski z małżonką 2 1,15Andrzejowa Jamiołkowska z synem i córką 3 2Mateusz od Andrzeja Jamiołkowski z małżonką 2 1,15

Idżki MłynowskieSzlachetny Stanisław Jamiołkowski z żoną 2 1,15

PęzySzlachetny Jakób Jamiołkowski z żoną 2 1,15

NoskiSzlachetny Szymon? Jamiołkowski z żoną 2 1,15Szlachetny Michał Jamiołkowski z żoną 2 1,15

Stypułki SzymanySzlachetny Michał Jamiołkowski z żoną, Franciszek Stypułkowski z żoną 4 3

Kostry PodsękowiętaPan Jamiołkowski z małżonką córka, syn, dziewka i Franciszek pleb 6 9osób poddańskich 35 35

W księdze brańskiej nr 44 przechowywanej w AGAD znajdują się ciekawe, uzupełniające materiały do prezentowanych wyżej spisów. Nie przepisuję ich tu ale ciekawych odsyłam co skanów w załączniku. Pierwszy to PL_1_87_44_13 v i 14 to prawdopodobnie rodzaj notatek dla spisującego, niestety bardzo nie-czytelny. To tylko jeden z powodów, że ich nie przepisuję; drugi to ten, że nie podejmuję się tych dokumentów interpretować, za dużo niejasności. Proszę je zatem traktować głównie jako ciekawostkę. Co w nim ciekawego to – jak mi się

72

zdaje – grupowanie wedle cześnictwa. W późniejszych taryfach pogłównego i podymnego takie grupowanie już nie występuje. Kryterium cześnictwa nato-miast jest przydatne dla genealogii, pokazuje powiązania rodzinne oraz hierar-chię ważności w obrębie krza.

Kolejny skan PL 144_ 1_87_44_ 278 i 278v to zestawienie włók szlache-ckich poszczególnych wsi parafi i w Sokołach. Zastanawia różnica w ilości włók Jamiołk Piotrowiąt. W skanie pierwszym jest ich ok 20, w tym tylko 8. Praw-dopodobnie nie ma wykazanych włók dworskich Andrzeja Stanisława Jamioł-kowskiego.

REJESTR PODATKU POGŁÓWNEGO Z 1676 R.Opracowano na podstawie Rękopis nr 1099 – Biblioteka Czartoryskich w Krakowie

osób złotychParafi a sokołowska (kopii innych parafi i nie przeglądałem – przyp jj)

BruszewoSzl. Paweł Jamiołkowski z żoną 2 3

FaszczeSzl. Walenty Jamiołkowski z żoną 2 3

Jamiołki PiotrowiętaImP. Andrzey Stanisław Jamiołkowski z małżonką 2 9

Jan Dwornicki czeladnik nobilis, parobek bronowłok, kucharka 4 11poddańskich osób 7 14

Szl. Zofi a Jamiołkowska i synów dwa 3 3Szl. Kazimierz Kulpik z żoną 2 3Szl. Maciey Czupik z żoną 2 3Szl. Walenty Czupik z żoną 2 3Szl. Stanisławowa Jabłońska z synem 2 2Szl. Frąc Jamiołkowski sam rydlem chleba zarabia 1 1Szl. Adam z żoną rydlem kopie 2 2Szl. Adam olim Stanisław z żoną 2 3Szl. Jakub olim Alberti rydlem ryie z żoną 2 2Szl. Kazimierz z żoną rydlem kopie 2 2Szl. Frąć olim Petri z żoną 2 3Szl. Grzegorzowa Jamiołkowska i parobek 2 3Szl. Woyciech Jamiołkowski sam 1 2Szl. Michał Jamiołkowski 1 2Szl. Andrzey Jamiołkowski żona 2 3

73

Szl. Woyciech Jamiołkowski Kochanek, z żoną, córka i syn 4 5Szl. Stanisław Faszczewski z żona y dziewczyna córka 3 4Szl. Tomaszowa wdowa synów dwa rydlem kopią 3 3Szl. Mateusz z żoną i córka 3 4Szl. Marianna wdowa 1 1Szl. Mateusz Jamiołkowski olim Petri z żoną rydlem chleba zarabiają 2 2

Jamiołki KowaleSzl. Mateusz Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Paweł Jamiołkowski z siostrą ubóstwo 1 1Szl. Adam Jamiołkowski Borek z żoną 2 3Szl. Marcin Jamiołkowski Jagusik z siostrą ubóstwo 2 2Szl. Jakub Jamiołkowski z żoną, parobek i dziewka plebs 4 9Szl. Mikołay Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Bartłomiey Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Paweł Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Grzegorz Jamiołkowski rydlem kopie 1 1

Jamiołki GodziebySzl. Woyciech z żoną, parobek i dziewka 4 9Szl. Paweł z żoną, parobek 3 5Szl. Jan z żoną, parobek chłopski 3 5Szl. Stanisław z żoną 2 3Szl. Andrzey Wawrzyniec bracia Jamiołkowscy i siostra 3 5Szl. Franciszek z żoną 2 3Szl. Paweł z żoną, parobek i dziewka plebej 4 9Szl. Piotr z żoną 2 3Szl. Walenty z żoną 2 3Szl. Piotr z żoną 2 3Szl. Kazimierz z żoną 2 3Szl. Grzegorz z żoną 2 3Szl. Seweryn z żoną 2 3Szl. Marcin z żoną 2 3

Jamiołki ŚwietlikiSzl. Wacław Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Grzegorz Jamiołkowski z żoną, rydlem kopie 2 2Szl. Szymon Jamiołkowski z żoną komornica szlachcianka 3 5Szl. Woyciech Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Tomaszowa wdowa syn i córka, parobek plebejus 4 5

74

Szl. Pawłowa wdowa z synem 2 2Szl. Franciszek Jamiołkowski z żoną 2 3Szl. Mikołay Jamiołkowski z żoną rydlem kopie 2 2Szl. Andrzey Jamiołkowski z żoną rydlem kopie 2 2Szl Stanisław Rząńca z żoną 2 3

Truskolas OlszynaSzl. Michał Jamiołkowski z żoną 2 3

Idźki Młynowskie, Srzednie i WyknoSzl. Stanisław Jamiołkowski z córką rydlem kopie 2 2

PężeJakub Jamiołkowski z żoną 2 3

Późniejsze spisy podatkowe są niestety mniej informacyjne.Regestr albo comput osób należących do wypłacenia pogłównego przez

laudum na Sejmiku Brańskim uchwalonego w parafi ey Sokołowskiej przez mnie nizey podpisanego fi de liter spisany y do?? grodzkich Brańskich

według procesu?? podany Anno Dom 1692Źródło AGAD Księga Grodzka Brańska 52

Idźki MłynowskieSzl Stanisław Jamiołkowski z żoną osób 2

Idźki ŚrednieSzl Jamiołkowska wdowa osoba 1

BruszewoSzl Adam Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Józef Jamiołkowski osób 1

FaszczeSzl Jamiołkowska osoba 1

PęzySzl Jakub Jamiołkowski syn z żoną osób 3

Truskolas Stara WieśSzl Tomasz Jamiołkowski sam

Jamiołki KowaleSzl Mateusz Jamiołkowski Galik y z synem osób numero 2Szl Paweł Jamiołkowski Wardasiuk z żoną 2Sł?? Paweł z żoną córka osób 3Szl Marcin Jamiołkowski z żonąSzl Szymon Jamiołkowski z żoną osób 2

75

Szl Jakuba Jamiołkowskiego zona parobek chłopski y córka osób 4Szl Walenty Jamiołkowski Doktorzak z żoną osób numero 2Szl Kacper Jamiołkowski z żona y siostrą 3Szl Paweł Jamiołkowski z żoną y bratem 3Szl Michał Jamiołkowski z siostrą osób 2

Jamiołki KluszeSzl Marcin Gierłachowski z żoną osób 2Szl Paweł Gierłachowski z żoną osób 2Szl Jan Jankowski z żoną y siostrą 3Szl Łukasz Jamiołkowski y brat iego Paweł 2Szl Kazimierz Gierłachowski z żoną osób 2Szl Piotr Gierłachowski z żoną osób 2Szl Walentowa Jamiołkowska z synem 2Szl Jakub Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Łukasz Jamiołkowski z żoną osób 2

tegoż siostra y parobek stryiec 2Szl Bartłomiey JamiołkowskiSzl Andrzey Tarnowski z żoną osób 2

Jamiołki GodziebySzl Franciszek Jamiołkowski Kulpa z żoną 2Szl Maciey Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Andrzey Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Maciey Jamiołkowski Doktorzak z żoną 2Szl Alexander Jamiołkowski Doktorzak z siostrą osób numero 2Szl Kazimierz Truskoleśny z żoną osób 2Szl Paweł Jamiołkowski z żoną parobek 3Szl Walenty Perkowski z żoną osób 2

Jamiołki ŚwietlikiSzl Mikołay Jamiołkowski z córką Doroty(ą?) 2Szl Antoni Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Mikołay Jamiołkowski z żoną parobkiem dziewką siostrzenicą osób 4Szl Woyciech Jamiołkowski z żona y Paweł syn iego y?? osób 4Szl Franciszka Rzoncy syn Woyciech z siostrą osób 2Szla Grzegorz Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Wacław Jamiołkowski z żoną syn z żoną 4Szl Stanisław Jamiołkowski Terela (?) z żoną osób 2Szl Roszkowska komornica

76

Jamiołki PiotrowskieSzl Franciszek Jamiołkowski z żoną osob 2Szl Walentego Jamiołkowskiego żona osoba 1Szl Andrzey Jamiołkowski z bratem osób 2Szl Marcin Jamiołkowski z bratem y siostrą 3Szl Adamowa Jamiołkowska Terelina wdowa 1Szl Andrzey Jamiołkowski z siostrą osób 2Szl Walenty Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Maciey Jamiołkowski z synem 2Szl Joachim Jamiołkowski kufel z żoną y siostra 3Szl Paweł Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Michał Jamiołkowski z żoną dziewka chłopówna parobek osób 4Szl Wawrzyniec Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Grzegorzowa sama 1Szl Grzegorz Jamiołkowski z żoną osób 2Szl Andrzeyowey Jamiołkowskiey córka 1Szl Mateusza Jamiołkowskiego żona synów dwa osób numero 3Szl Jakub Jamiołkowski Sęczek osoba 1We dworze P. Jamiołkowskiego (Andrzej Stanisław zmarł prawdopodobnie w poprzed-

nim roku – przyp jj)JeyMoścPani małżonka 1czeladnik szlachcic 1kucharka 1woźnica 1Poddani tegożStanisław Woźniak z żoną 2Pracowity Jakub Seybosiak z żoną 2Pracowity Franciszek Seybosiak sam 1Pracowity Paweł Kulawiak z żoną 1

Uzupełnieniem powyższego spisu jest zestawienie z księgi brańskiej nr 44 skan PL_1_87_4_21v oraz dotyczący spisu z roku 1712 skan PL_ 1_87_318. Tu podobne uwagi jak w przypadku zapisów z Księgi brańskiej dotyczących wcześ-niejszych rejestrów podatkowych. Skany są bardzo nieczytelne ale w indywi-dualnych kwerendach genealogicznych bywają pomocne.

77

Spis podatkowy parafi i Kulesze Kościelne z 1692Kalinowo Solki

Marcin Jamiołkowski z żonąGrodzkie Nowa Wieś

Stanisław Jamiołkowski z żoną i synem

Warto – choć nie był to spis podatkowy – odnotować:

WYKAZ POSPOLITEGO RUSZENIA Z ZIEMI BIELSKIEJ W BRAŃSKU 1697

Opracowano na podstawie nr 623 – Archiwum Państwowe w KrakowieParafi a sokołowska

kozac. desideracTruskolasy Niwisko kon koz 1P. Andrzey Jamiołkowski 1Truskolas Moyki Wola kk 1 1/2P. Mikołay Jamiołkowski 1Jamiołki Piotrowięta ko kozac 2P. Kazy (mierz??) Jamiołkowski p. Jan Szorc TZB 2Jamiołki Świętliki Kłosy Kowale Godzieby Rawky kon koz 2P. Andrzey Jamiołkowski z Kłos Kowa Raw 1P. Mikołay Jamiołkowski Świetlików Godziebów 1Ciekawostką jest, że tego roku był to ostatni spis pospolitego ruszenia przepro-

wadzony w Rzeczypospolitej.

Spis z 1712 (w księdze brak tytułu)Źródło AGAD Księga Grodzka Brańska 52

BruszewoGrzegorz Jamiołkowski z żoną 2Pan Wawrzyniec Jamiołkowski z żoną córka syn 4Józef Jamiołkowski 1

FaszczeAleksander Jamiołkowski z żoną 2tegoż córek dwie i pasierb 3

Jamiołki PiotrowiętaJachima Jamiołkowski żona syn córka 3Tomasz Cieśla poddany Imć P Zygmunta Jamiołkowskiego z żoną 2

78

Imć P Zygmunt Jamiołkowski osoba 1SP Zygmunta Jamiołkowskiego Imść dam dwie

dziewka bronowłok winnik osób 6Grzegorz Imci Kazimierza podddany tegosz z żoną 2Tomasz Arabski z żoną poddany tegosz osób 2Antoni Faszczewski z żoną y matka 3w tym domu P. Jamiołkowski z żoną nazywany Kulpa 2Mikołay Bruszewski z żoną 2Franciszek Jamiołkowski (dalej nie do odczytania przyp jj)

dziewka y parobek osób 3Wawrzyniec Jamiołkowski z żona 2Jakub Jamiołkowski z żoną 2Pracowity Maciej Pisczat z żoną 2Walentego Jamiołkowskiego zona y córek dwie 3Franciszek Jamiołkowski Kruk?? osób 2Paweł Jamiołkowski z żoną 2Mateusz Jamiołkowski z żoną 2Woyciecha Jamiołkowskiego żona osoba 1Jan Jamiołkowski z żona 2Piotr Jamiołkowski z żoną 2Stanisława Jamiołkowskiego żona synów 2P Szymon Jamiołkowski z żoną 2P Jakub Jamiołkowski z żoną 2P Jan Jamiołkowski z żoną 2

Jamiołki ŚwietlikiP Stanisław Jamiołkowski z żoną 2P Kasper syn Wacława Jamiołkowski z żoną 2P Jan Jamiołkowski z żoną 2P Tomasz Duchnowski z żoną 2P Franciszkowa Rząnczyna wdowa 1P Wojciecha Jamiołkowskiego syn z żoną osób 2item w temże domu P Sebastyan Truskoleśny z żoną osób 2P Mikołaia Jamiołkowskiego syn Mateusz osób 1P Antoniego Jamiołkowskiego z żona y córka osób 3

Jamiołki GodziebyImć P Jachim Jamiołkowski z Imcią?? 2P Pawła Jamiołkowskiego syn parobek y dziewka 3

79

P Wawrzyniec Jamiołkowski z żoną 2P Macieja Jamiołkowskiego córka 1P Bartłomiej Jamiołkowski z żoną 2po SP Szymonie Jamiołkowskim córka 1

Jamiołki KłosyDominik Jamiołkowski z żona dziewka y parobek 4Janowej Jamiołkowskiej córka 1u teyze wdowy syn 1Jakub Jamiołkowski z żoną 2Marcin Wnorowski z żoną y siostra 3Łukasz Jamiołkowski z żoną syn 3Mateusz Jankowski 1Fabian Gieratowski (Gierałtowski? raczej Gierłachowski przyp jj) 1Marcina Gierłachowskiego syny dwa z żonami osób 4

Jamiołki RawkiJan poddany P Wawrzyńca Jamiołkowskiego z żoną 2Andrzej Gierłachowski z żona 2Józef Jamiołkowski z żoną parobek dziewka 4Marcina Jamiołkowskiego żona syn dziewka osób 3Adam z żoną poddany ImćP Pawła Jamiołkowskiego 2Pawła Jamiołkowskiego syn z żoną drugi syn Tomasz 3?? Faszczewski z żoną 2

Racibory NoweJózef Jamiołkowski z żoną 2

PęzeP Fabiana Jamiołkowskiego żona 1

Truskolas OlszynaSP Jan Jamiołkowski z żoną 2

Skutkiem wojen był znaczny spadek ludności Polski, dotknęło to także opisywane tu ziemie. Niestety brakuje pochodzących z  tego okresu spisów. Kolejny spis podatkowy do którego dotarłem pochodzi dopiero z 1775 roku.

Spis 1775Taryfa dóbr dziedzicznych Nazwiska wsiow majętności y kluczy

Żródło Archiwum Państwowe w Krakowie Zbiór Zygmunta Glogera nr 605(Uwaga Był to podatek podymny, zdecydowanie mniej informacyjny; odnoto-

wywano jedynie całe gospodarstwo i właściciela wymieniając ilość dymów; poza nie-

80

licznymi przypadkami był to jeden dym, stąd pominąłem wpisywanie cyfry 1, jak też pominąłem wpisywanie słowa część, które poprzedzał wpis każdego podatnika/

Parafi a SokołyBruszewo

część p Jana JamiołkowskiegoJakuba Jamiołkowskiegosukcesorów po Janie JamiołkowskimSzymona JamiołkowskiegoJana JamiołkowskiegoBartłomieja Jamiołkowskiego

FaszczeWojciecha JamiołkowskiegoWalentego Jamiołkowskiegosukcesorów po Tomaszu JamiołkowskimGacpra JamiołkowskiegoMichała JamiołkowskiegoMikołaja JamiołkowskiegoFranciszka Jamiołkowskiego

Jamiołki Piotrowiętaczęść P Jakuba Drągowskiego dymów 3Wojciecha Kowalaka JamiołkowskiegoBartłomieja Kowalaka JamiołkowskiegoWalentego Kowalaka JamiołkowskiegoMichała Piecki JamiołkowskiegoWalentego Piecki JamiołkowskiegoLeona Bielaka JabłonowskiegoJana Parzeyki JamiołkowskiegoWojciecha OxtulskiegoWojciecha Kłysa JamiołkowskiegoSukcesorów po Marcinie StypułkowskimStanisława Brudzika FaszczewskiegoSukcesorów po Janie Kresce JamiołkowskimMarcyanna po Antonim Roszkowskim wdowaFranciszka Ciupy JamiołkowskiegoBartłomieja Kufl a JamiołkowskiegoSukcesorów po Wojciechu Jamiołkowskim

81

Jamiołki ŚwietlikiBenedykta w zastawie P Grzegorza JamiołkowskiegoMarcina po Stanisławie JamiołkowskiegoAndrzeja po Grzegorzu JamiołkowskiegoSukcesorów po Mateuszu DuchnowskimTomasza Sielawy JamiołkowskiegoKazimierza po Janie GosiewskiegoWojciecha Perkowskiegopo Mateusza Balcera JamiołkowskiegoGrzegorza po Mateuszu Sieniuty JamiołkowskiegoFranciszka po Jerzym JamiołkowskiegoJakuba po Marcinie Gierłachowskiego

Jamiołki GodziebyBartłomieja po Macieju JamiołkowskiegoMichała FaszczewskiegoAndrzeja po Józefi e JamiołkowskiegoSukcesorów po Mikołaju GierłachowskimMarcina po Bartłomieju FaszczewskiegoFranciszka Gierłachowskiego

Jamiołki KłosyMacieja po Tomaszu JamiołkowskiegoStanisława po Dominiku JamiołkowskiegoStefana po Antonim JamiołkowskiegoGrzegorza i Antoniego po Łukaszu CzaykowskimAndrzeja WnorowskiegoMateusza RoszkowskiegoWojciecha RoszkowskiegoSzymona po Walentym JamiołkowskiegoWojciecha po Fabianie GierłachowskiegoSukcesorów po Pawle MierzwińskimJakuba po Tomaszu GierłachowskiegoMacieja po Tomaszu Gierłachowskiego

Jamiołki RawkiStanisława po Grzegorzu StypułkowskiegoGrzegorza po Andrzeju GierłachowskiegoStanisława, Tomasza, Krzysztofa, Jakuba po Janie GierłachowskimJana po Wawrzyńcu Jamiołkowskiego

82

Sukcesorów po Jakubie JamiołkowskimJana JamiołkowskiegoWojciecha Jamiołkowskiego

Jamiolki KowaleWojciecha (nieczytelne), Marcina JamiołkowskiegoStanisława po Wawrzyńcu JamiołkowskiegoAndrzeja po Mateuszu JamiołkowskiegoJakuba po Tomaszu JamiołkowskiegoGrzegorza po Jakubie FaszczewskiegoKrzysztofa po Szymonie Faszczewskiego

Noski ŚnietneJana po Wojciechu Jamiołkowskim

Pęzesukcesorów po Marcinie Jamiołkowskim

Racibory NoweMichała Jamiołkowskiego

Truskolasy Stara WieśWoyciecha po Andrzeju JamiołkowskimAntoniego po Andrzeju Jamiołkowskim

Truskolasy WolaKrzysztofa po Antonim

Parafi a Jabłoń KościelnaJabłoń Rykacze

Sukcesorów po Walentym JamiołkowskimParafi a Kobylin

Stypułki GiemzinoJózefa po Antonim Jamiołkowskim

Wnory WandyMarcina Jamiołkowskiego

Parafi a KuleszeKalinowo Solki

Michała JamiołkowskiegoKulesze Wykno

Ignacego JamiołkowskiegoParafi a Płonka Kościelna

Roszki ZiemakiBartłomieja Jamiołkowskiego

83

Parafi a TopczewoŁukawica

Kazimierza i Woyciecha Jamiołkowskich

Szczęśliwie zachował się w parafi i Sokoły, bezcenny jeśli idzie o informacje,

Regestr dziesięciny kościoła sokołowskiego roku 1782 napisanyArchiwum parafi i Rz Kat w Sokołach

Uwaga: w przypadku półmorgów oznaczano to znakami najbardziej zbliżo-nymi do zapisu ½, co i ja czynię, choć w zasadzie można by to zastąpić dowol-nym znakiem, np 1.

Znaki zapytania pochodzą ode mnie, stawiałem je wszędzie gdzie nie mogłem odczytać.

włoki morgi półmorgi ćwierci kopy snopyBruszewoWojciech Jamiołkowski 9 1/2 19z części Anieli 2 1/2 5Bartłomiej Jamiołkowski 10 20Janowa Jamiołkowska wdowa 2 4Jakub Jamiołkowski za lata 2 4 16Marcin Jamiołkowski 5 10

Racibory NoweMichał Jamiołkowski 7 1/2 30

DrągiRoznicaniePęzy Ignacy Jamiołkowski 2 1/2 10

PęzyIgnacy Jamiołkowski 9 36

Noski ŚnietneJan Jamiołkowski 8 32

FaszczeJanowa Jamiołkowska 7 1/2 30Franciszek Jamiołkowski 7 1/2 30Gaspar Jamiołkowski 1 1 5Michał Jamiołkowski 2 1/2 10Mikołaj Jamiołkowski 2 1/2 10

84

Bartłomiej Jamiołkowski 5 20Walenty Jamiołkowski 2 1/2 10Wojciech Jamiołkowski 4 16z klimkowizny 1 1 5RoznicanieJamiołki Kłosy Szymon Jamiołkowski 1 4Kalinowo Sulki Walenty Jamiołkowski za lat?? 1? 20

Jamiołki PiotrowientaPaweł Garboski za rok 1781 3 1/2 14Krzysztof Jamiołkowski 2 8Marcinowa Stypułkowska 7 1/2 30Stanisław Faszczewski 8 32Mateuszowa Duchnowska 10 40Wojciech Jamiołkowski 5 20z kramczyzny i z pieczkowizny 1 1 5z drągowizny 6 24Krzysztof Łapieński snopów 16 8 1/2 34z pieczczyzny 5 20Jan Jamiołkowski z bracią piasek?(chyba Pieczka przyp jj) 14 56z faszczewizny 2 8Grzegorz Faszczewski zdał żyta 6 12iarzyny tyleżWojciech Faszczewski za lata 2? 2 16Bartłomiej Jamiołkowski kufel 4 16Walenty Jamiołkowski kowaluk 5 1/2 20Bartłomiej kowaluk 4 16Leon Jamiołkowski 3 12Wojciech Jamiołkowski kłys 2 8Jan Jamiołkowski parzeyko 3 1/2 1 15Wojciech Oxsztulski 2 8Adam Jamiołkowski pieczka 6z zastawy 1 1Wojciech Jamiołkowski poidzień 6 24Paweł i Bartłomiej Dragowscy 2 18 1/2 1RoznicanieKłosy Maciej Jamiołkowski 4 16

85

Kłosy Stanisław Jamiołkowski 3 1/2 14Świetliki Tomasz Jamiołkowski 6 1/2 22winien snopów 9Świetliki Grzegorz Jamiołkowski 1 1/2 1 14??Rykacze Tomasz Jamiołkowski 2 1/2 10Bruszewo Bartłomiej Jamiołkowski 1 1/2 12Godzieby Bartłomiej Jamiołkowski 2 16za lat 2Bruszewo IP Lutosławski? (Lutostański?)(apossessione – z posiadania) 7Bruszewo Maciej Bruszewski (apossessione) 7Rawki Szymon Faszczewski (apossessione) 4Wnory Wojciech i Józef Stypułkowscy (apossessione) 2 1/2

Jamiołki ŚwietlikiGrzegorz Jamiołkowski kowaluk 1 3 40snopów 20Franciszek Jamiołkowski seydyka 8 32Grzegorz Sieniuta 7 1/2 30Jakub Gierłachowski 2 1/2 10Wojciech Perkowski 3 1/2 14Tomasz Jamiołkowski sielawa 6 1/2 26za 1781 winien snopów 9 5 1/2 22Tomasz Jamiołkowski gorlach 5 1/2 22Walenty Jamiołkowski pieczko 5 1/2 1 23Adam Jamiołkowski pieczko 5 20z pieckowizny 1 1/2 6Baltazar Sieniuta 7 1/2 30winien z Piotrowiont Drągowizny za 1781RoznicanieTrus. Olszyna Antoni Porowski 6Kowale Stanisław Jamiołkowski 3 12tamże z zastawy JX Duchnowskiego 5 1/2 22Kowale Jakub Jamiołkowski z Terelów 2 1/2 10Piotrowieta Stanisław Faszczewski 1 4Bruszewo Franciszek Bruszewski 4 16Kłosy Szymon Jamiołkowski 1 1/2 6Rawki Jan Jamiołkowski Ralik 5 1/2 22

86

Gemzyno Maciej Stypułkowski za lat?? 2 20Gemzyno Paweł Stypułkowski za lat?? 1 12Gemzyno Kacper Stypułkowski 3 24oddali za lat 3

Jamiołki GodziebyFranciszek Gierłachowski 6 24Marcin Faszczewski kulpa 6 24Sebastyan Faszczewski za lat 2 6 48Grzegorz Jamiołkowski Sielawa 13 1 40za lat dwa oddał za rok 1780Andrzej Faszczewski za lat 2 1 3za rok 1781 winienMarcin Stypułkowski 20 1 20Michał Faszczewski 6 24Bartłomiej Jamiołkowski Ralik 5 1 48wszystkiej dziesięci z roznicanami powinien dawać snopów 114RoznicanieKowale Stanisław Jamiołkowski 4 1/2 18Kowale Mateusz Jamiołkowski 6 1/2Kłosy Stefan Jamiołkowski Klos 1 4Klosy Andrzej Wnorowski 6 24Klosy Szymon Jamiołkowski 4Kłosy Maciej Jamiołkowski 1 4Rawki Stanisław Gierłachowski 2 1/2 10Rawki Grzegorz Gierłachowski 5 20

Kłosy JamiołkiMaciej Jamiołkowski domińczak 12 48Aleksander Gierłachowski 7 1/2 30Jakub Gierłachowski 2Maciej Gierłachowski 2Szymon Jamiołkowski Syzda 15 1z Ciecierowizny 3 12za Wawrzyńca brata 3 12z duchnowizny 2 1/2 10Mateusz Roszkowski 2 1/2 10Wojciech Roszkowski 5 20Szymon Faszczewski felicianiuk

87

za lat 6 winienGrzegorz i Antoni (po Łukaszu) Czaykowski 10 40za rok 1780 11 ??Jan Wnorowski 11 44Stefan Jamiołkowski 7 1/2 30Stanisław Jamiołkowski domińczak 11 1/2 46za Roszkowskiego 1 1Andrzej Wnorowski 6 46RoznicanieKowale Stanisław Jamiołkowski 10 40Godzieby Franciszek Gierłachowski 1za lat dwaŚwietlików Wojciech Perkowski 4 16Faszcze Jakub Faszczewski 4 16Bruszewo Jakub Perkowski 3 14Świetliki Grzegorz Jamiołkowski 10za lat 2Godzieby Bartłomiej Jamiołkowski 10 40Godzieby Andrzej Jaguś apossesione??Bruszewo Jakub Perkowski 3 1/2 14Giemzino Maciej Stypułkowski 2 1/2 20Giemzino Stanisław Stypułkowski 1 1/2 14Idźki Wykno Rafał i Paweł Idźkowscy (aposissione)Idźki Srzednie Grzegorz po Macieju Idźkowski 1

Jamiołki RawkiStanislaw Stypułkowski 1 włóka 2Jan Jamiołkowski ralik 12 1/2 50tenże z Klosów 10 40tenże z Godziebów 4 1/2 18tenze ze Świetlików 3 12Józef Konopka y Syzda 22 1/2 1 22Jan Jamiołkowski Melonek 7 1/2 30Wojciech Jamiołkowski 7 1/2 30Grzegorz Gierłachowski 5 20z Godziebów 2 1/2 10z Kowalów 1 4Tomasz Gierłachowski 3 1 13

88

Jakub Gierłachowski z bratem 6 1/2 26Stanisław Gierłachowski 3 1 13

Jamiołki KowaleKrzysztof Faszczewski 5 1/2 22Grzegorz Faszczewski 6 24Grzegorz Perkowski 2 8Andrzej Jamiołkowski war (Wardasiuk?) 12 1/2 50Stanisław Jamiołkowski 5 20tenże z Kłosów 10 40tenże z Godziebów 4 1/2 18ze Świetlików 3 12z zastawy X Duchnowskiego 5 1/2 22Jakub Jamiołkowski Ralik 12 1/2 50ze Świetlików 2 8Mateusz Jamiołkowski Ralik 10Stanisław Gierłachowski 5 20RoznicanieGodzieby Andrzej Jamiołkowski 10 40Godzieby Michał Faszczewski 4 16Grzegorz Sieniuta 1 1Potrowienta Walenty Jamiołkowski 4 16Piotrowienta Jan Jamiołkowski parzeyko 2 8Giemzino Marcin Stypułkowski za lata 2 1 8

Truskolas WolaKrzysztof Jamiołkowskize Stanisławowizny części ojcowskiej 15 1ze stryjowizny 2 1/2 10Kazimierz Jamiołkowski z??? nieczytelne 5 20Sebastyan Jamiołkowski z Czaykowizny 5 20z Stanisławowizny 7 1/2 30z Śliwowizny 3 12RoznicanieKłosy Stefan Jamiołkowski klos 12 1/2 30Świetliki Grzegorz Sieniuta 7 1/2 30Świetliki Baltazar Sieniuta 7 1/2 30Kowale Mateusz Jamiołkowski za lat 2 3 1/2

Truskolas Stara Wieś

89

Wojciech Jamiołkowskiza przeszły 1 włoka 30za 1781 żyta kopaAntoni Jamiołkowski 1włoka 2z Kęszczyzny 1 4

Truskolas OlszynaPawłowa Jamiołkowska 3 1/2 14za 1782

RykaczeTomasz Jamiołkowski za lat 3 3 1/2 1 45z Jamiołkz Bujnów zdał 4 16

Kalinowo SulkiMichał Jamiołkowski za lat 6 1 1 20

Prezentowany wyżej dokument obrazuje majętność poszczególnych rodzin. Niestety tylko w sposób pośredni. Nie mam bowiem wiedzy co do samych zasad ustalania dziesięciny. Wymieniane powierzchnie z pewnością nie były wyrazem całości posiadanej ziemi a jedynie ziemi będącej podstawą wymiaru dziesięciny czyli powierzchni niejako „normatywnej”. Być może chodziło jedynie o ziemię uprawianą (a  była wtedy trójpolówka). Ciekawą kategorią są tzw. roznicanie. Byli to mieszkańcy innych wsi, najpewniej posiadający ziemię w wiosce wyka-zywanej w spisie. Ale to – ubolewam – jedynie moje domysły.

Zwraca uwagę różnica w wysokości dziesięciny między poszczególnymi wioskami. Mieszkańcy wiosek fundatorów kościoła tj. z Bruszewa, Kruszewa i Sokół zdawali po 2 snopy z morga, innych po 4. Czy z tego tytułu mieli ulgę czy też przekazywali kościołowi jakieś inne świadczenia tego nie wiem, odno-towuję jedynie, że takie różnice między wsiami w spisie dziesięciny były.

Mimo wielu (dla mnie) niejasności rejestr dziesięciny jest bezcennym dokumentem. Po pierwsze wymienieni są opisani przydomkami co pozwala na uchwycenie powiązań rodzinnych, lecz przede wszystkim – jak wcześniej wspomniałem – ilustruje strukturę własnościową. Wedle informacji zawartych w rejestrze do najzamożniejszych należeli: Bartłomiej i Jakub Drągowscy z Pio-trowiąt 2 włoki i  18 morgów, ponad 1 włókę mieli: Stanisław Stypułkowski i Andrzej Faszczewski. Spośród Jamiołkowskich z samych Jamiołk tylko Grze-gorz Kowalak miał ponad jedną włókę, a ponadto Wojciech i Antoni Jamioł-kowscy z Truskolas Starej Wsi.

90

Inni znaczniejsi (przyjąłem jako kryterium posiadanie 15 morgów, łącznie w różnych wsiach) to:

Jamiołki Piotrowiąta:Jan z bracią Pieczki – 16

Jamiołki Godzieby:Bartłomiej Ralik – 17,5 (2 w Jamiołkach Godziebach, 5 w Piotrowiętach, 10 w Kłosach)

Jamiołki Świetliki:Grzegorz i Baltazar Sieniutowie, obaj po 15 (po 7,5 w Świetlikach i w Truskolasach Woli)

Jamiołki Kłosy:Szymon Syzda – 29,5 (23 w Kłosach, 1 w Bruszewie, 1, 5 w Świetlikach, 4 w Godziebach)Maciej Domińczak – 17, z czego: 12 w Kłosach, 4 Piotrowiętach, 1 w GodziebachStefan – 21, z czego: 7,5 w Kłosach, 1 w Godziebach, 12,5 w Truskolasach Woli

Jamiołki KowaleStanisław – 22, z czego: 5 w Kowalach, 3 w Świetlikach, w Godziebach 4, w Kłosach 10Jakub – 15, z czego: 12,5 w Kowalach i 2,5 w ŚwietlikachMateusz Ralik – 20, z czego: 10 w Kowalach, 6,5 w Godziebach, 3,5 w Truskolasach WoliJakub Ralik – 14,5, z czego: 12,5 w Kowalach i 2 ze Świetlików

Jamiołki RawkiJan Ralik – 29,5, z czego: 12,5 z Rawk, 3 w Świetlikach, 10 z Kłosów, 4 z GodziebówJan Konopka y Syzda (nie potrafi ę zinterpretować tego zapisu) – 22

Truskolasy WolaKrzysztof – 17Sebastyan – 15

91

Taryfa Dymów i Podatku Podymnego z Dóbr Ziemskich w województwie podlaskiem Ziemi Bielskiej leżących z nowej Lustracyi Roku 1790 przez

Prześwietne Komissye Porządkowe – Cywilne – wojskowa czynioney ułożone.

Mikrofi lmy z Archiwum Państwowego w Białymstoku – oryginał znajduje się w Wilnie

Parafi a JabłońskaJabłoń Rykacze

Sukcesorzy po Janie JamiołkowskimParafi a Kobylińska

Wnory WandyFranciszek po Marcinie JamiołkowskiMichał po Marcinie Jamiołkowski

Parafi a PłonkowskaRoszki Ziemaki

Ludwik i Stanisław JamiołkowscyTomasz po Józefi e Jamiołkowski

Parafi a SokołowskaBruszewo

Wojciech po Grzegorzu JamiołkowskiMarcin po Janie JamiołkowskiSukcesorzy po Janie JamiołkowskimBartłomiej po Józefi e JamiołkowskimStefan po Grzegorzu JamiołkowskiJakób po Grzegorzu Jamiołkowski

FaszczeSukcesorzy po Benedykcie JamiołkowskimWojciech po Józefi e JamiołkowskiWalenty po Józefi e JamiołkowskiKasper po Józefi e JamiołkowskiFranciszek po Marcinie? JamiołkowskiMikołaj po Pawle JamiołkowskichMichał po Pawle Jamiołkowski

Jamiołki KłosySzymon po Walentym JamiołkowskiStefan po Andrzeju (?)Jamiołkowski

92

Sukcesorzy po Stanisławie JamiołkowskimMaciej po Tomaszu JamiołkowskiMikołaj po Bartłomieju JamiołkowskiTomasz po Jakubie GierłachowskiMaciej (Wojciech?) po Pawle MierzwińskiSzymon po Felicyanie ŁapińskiMateusz po Janie RoszkowskiWojciech po Janie RoszkowskiSukcesorzy po Łukaszu CzajkowskimJan po Antonim (Andrzeju?) Wnorowski

Jamiołki GodziebyAndrzej po Józefi e JamiołkowskiGrzegorz po Bartłomieju JamiołkowskiGrzegorz po Tomaszu JamiołkowskiSebastyan po Kazimierzu (Wawrzyńcu?) FaszczewskiMichał FaszczewskiFranciszek po Bartłomieju JamiołkowskiFranciszek po Bartłomieju GierłachowskiMarcin po Bartłomieju Faszczewski

Jamiołki KowaleBartłomiej JamiołkowskiSukcesorzy po Tomaszu JamiołkowskimSzymon po Andrzeju (?) JamiołkowskiStanisław po Wawrzyńcu JamiołkowskiJan po Wojciechu JamiołkowskiKrzysztof po Szymonie FaszczewskiejGrzegorz i Maryanna PerkowscyGrzegorz po Jakubie FaszczewskiStanisław po Janie Gierłachowski

Jamiołki ŚwietlikiBaltazar po Mateuszu JamiołkowskiGrzegorz po Piotrze JamiołkowskiMaciej po Franciszku JamiołkowskiSukcesorzy Grzegorza JamiołkowskiegoMaciej (Marcin?) po Stanisławie JamiołkowskiTomasz Sielawa JamiołkowskiJózef po Wojciechu Wnorowski

93

Jakub po Marcinie (?) GierłachowskiWojciech i Katarzyna PerkowscyKazimierz GosiewskiTomasz po Janie GierłachowskiAndrzej po Mateuszu Duchnowskich

Jamiołki PiotrowiętaKazimierz po Wojciechu Jamiołkowski kowalakBartłomiej JamiołkowskiFranciszek po Stanisławie JamiołkowskiJan JamiołkowskiBartłomiej po Sebastyanie JamiołkowskiMateusz po Walentym JamiołkowskiTomasz po Michale JamiołkowskimWalenty po Macieju Jamiołkowskisukcesorzy po Antonim JamiołkowskimAdam po Michale JamiołkowskiWojciech po Idzim JamiołkowskiWojciech po Walentym JamiołkowskiPawła po Jakubie Drągowskiego 3 dymysukcesorzy po Michale StypułkowskimStefan DuchnowskiPaweł GarbowskiWojciech po Szymonie FaszczewskiWojciech i Anastazya Oksztulscy

Jamiołki RawkiSukcesorzy po Wojciechu JamiołkowskimJózef po Piotrze JamiołkowskiJan po Wojciechu (Wawrzyńcu?) JamiołkowskiJan (?) po Stanisławie StypułkowskimGabryel po Grzegorzu GierłachowskiAntoni? (Andrzej?) po Grzegorzu Gierłachowskisukcesorzy po Janie Gierłachowskim

Noski ŚnietneJan po Wojciechu Jamiołkowski

Racibory NoweMichał po Józefi e Jamiołkowski

Truskolasy Olszyna

94

Sukcesorzy po Pawle JamiołkowskiTruskolasy St. Wieś

Wojciech po Andrzeju JamiołkowskiAntoni po Andrzeju Jamiołkowski

Truskolasy WolaSebastyan po Andrzeju? (Antonim?) JamiołkowskimKazimierz po Andrzeju? (Antonim?) Jamiołkowskim

Parafi a TopczewskaŁukawica

Sukcesorzy po Wojciechu Jamiołkowskim

Pomimo, że po wojnach północnych nastał czas spokoju, to sytuacja eko-nomiczna szlachty podlaskiej nie uległa poprawie. Wprost przeciwnie – pogor-szyła się. Powodem było systematyczne, w wyniku podziałów, rozdrabnianie gospodarstw. W  tym miejscu warto, w  największym skrócie, odnieść się do ówczesnego pojmowania instytucji małżeństwa. Poza prokreacją to ekonomia była głównych wyznacznikiem małżeństwa.

Decydował „majątek” partnerów. Rodziny bogatsze szukały bogatszych, często w  sąsiednich parafi ach. Przykładowo w  przypadku moich Sieniutów, wówczas relatywnie bogatych, w XVII, XVIII i początkach XIX wieku majętnych panien (poza ślubami z wywodzącymi się z parafi i sokołowskiej córkami „Gene-rosusów” Kruszewskich i Drągowskich) szukano w parafi i kobylińskiej, wyszon-kowskiej i płonkowskiej. Było to związane z umowami rodzinnymi. Bywało, że sporządzano intercyzy. Podobnie było u Ralików, Syzdów, Piecków itd.

U biedniejszych rodzin, a w XIX wieku już niemal powszechnie, partne-rów szukano głównie po sąsiedzku, tj rodzin których gospodarstwa (ziemia) się stykały. W ten sposób je łączono w nowy majątek. Powszechne też zawie-rano małżeństwa „w zamian”, tzn. syn jednej rodziny z córką z drugiej i vice versa. Kwerendując księgi ślubów dostrzec można całe wieloletnie, ba wielo-pokoleniowe sekwencje ślubów pomiędzy tym samymi rodzinami. Mimo to, w  wyniku pauperyzacji oraz licznego rozrodzenia, nawet relatywnie bogate rodziny traciły ojcowiznę. Tworzyły się liczne grupy zagrodników, wyrobni-ków utrzymujących się głównie z wyrobku, a także żebraków. Sytuację pogłę-biało zacofanie rolnictwa.

Już w XVIII wieku rozpoczęły się procesy migracji. Nie jak dotąd w wyniku ożenków ale ekonomicznej konieczności. Z jednej strony do większych ziem-skich majątków, często odległych od stron rodzinnych. Migrujący przyjmowali

95

tam funkcje dworskie ale także zwyczajnie chłopieli. Z drugiej strony była to migracja do miast; w przypadku Jamiołkowskich głównie Warszawy, tam szu-kano poprawy sytuacji ekonomicznej. Stawali się tzw. szlachtą brukową.

Ze stanu szlacheckiego wcześniejsze uchwały sejmowe wykluczały z  uwagi na uprawiany zawód. I  tak np. Sejm 1633 roku uchwalił pozbawie-nie praw tych szlachciców, którzy „osiadłszy w mieście, handlem się bawiąc, magistratus miejskie odprawiają”. Ale wymuszane sytuacją społeczną zmiany cywilizacyjne, min. upowszechnianie nowoczesnych form pierwotnego kapita-lizmu sprawiły, że na sejmie w roku 1775 zniesiono abusum nobilitatis: „odtąd szlachcic wszelkiego rodzaju kupiectwem się bawiący szlachectwa swego utra-cać nie będzie”.

Konstytucja 3 Maja rozszerzyła kryteria szlachectwa (choć akurat w nie-wielkim stopniu dotyczyło to szlachty podlaskiej – przyp jj). Oprócz tradycyj-nego kryterium urodzenia, wspartego dziedzictwem ziemskim klejnotu szlache-ckiego, obowiązywał cenzus majątkowy, wykształcenie, funkcja w społeczeń-stwie, „talent i rozum”.

Konstytucja potwierdzała znaczenie szlachty: Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucji uznajemy. Każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi jej świętość do szanowania, jej trwałość do strzeżenia poruczamy jako jedyną twierdzę Ojczyzny i swobód naszych. Niemniej ograni-czała także jej uprawnienia. Akurat to ograniczenie dotyczyło drobnej szlachty. Prawo o sejmikach (marzec 1791) wyłączyło ją bowiem od udziału w sejmi-kach.

Po upadku I Rzeczpospolitej rządy zaborców wprowadziły swoje prawa regulujące przynależność do stanu szlacheckiego. Różnymi metodami i z różnym natężeniem akcja taka prowadzona była we wszystkich zaborach.

W 1795 r., w wyniku III rozbioru Polski, terytorium późniejszego powiatu wyso-komazowieckiego znalazło się na terytorium zagarniętym przez Prusy. Należało do departamentu białostockiego Prus Nowowschodnich, powiatu suraskiego. Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie. I dalej cytuję z ww. źródła:

Prusacy próbowali rozwiązać kwestię drobnej szlachty. 29 VI 1798 r. edykt królewski zaznaczał, że częścią grunta, a szczególnie dziedziczne dobra w nie-których dystryktach tak są podrobione, że 20 i więcej dziedziców w jednej wsi, małej obszerności razem mieszkają i  często każdy z  kilku tylko morgów żyje, które ledwo tyle przynoszą, żeby szlacheckiego stanu dziedzicz rąk swoich utrzy-mywać się mógł.

96

Edykt zabraniał dalszego rozdrabniania gruntów szlacheckich, posiadłości liczących mniej niż 5 włok ziemi (83 ha). Zakazy dzielenia majątku obowiązy-wały tak przy sprzedaży, spadku, jak i działach rodzinnych.

Prusacy próbowali ściśle podporządkować sobie drobną szlachtę. Min. 22 XII 1803 r. zezwolono na nabywanie uprawianych przez szlachtę gruntów chłopskich. Jednak z chwilą, gdy szlachcic nabywał ziemię chłopską i sam ją uprawiał, przej-mował na siebie wszystkie obowiązki ciążące na stanie chłopskim. W ten sposób władze pruskie pragnęły najuboższą część szlachty, uprawiającą własnoręcznie ziemię, usunąć z uprzywilejowanego stanu szlacheckiego i zamienić w chłopów, ode-brać dotychczasowe przywileje przysługujące temu stanowi.

Po krótkim okresie istnienia Księstwa Warszawskiego opisywane tu ziemie, po kongresie wiedeńskim (1815  r.), weszły w  skład Królestwa Polskiego i  były częścią województwa augustowskiego (ze stolicą w Suwałkach), powiatu tykociń-skiego. Po powstaniu listopadowym i wprowadzeniu ograniczeń autonomii Kró-lestwa, w 1842 r., województwo przemianowano na gubernię augustowską (dalej ze stolicą w Suwałkach), natomiast powiat tykociński zlikwidowano przyłączając jego terytorium do powiatu łomżyńskiego.

Wraz z ograniczeniem autonomii Królestwa zaostrzeniu uległ kurs caratu wobec szlachty. Już 19 października 1831 roku car Mikołaj I  wydał ukaz „O  podziale szlachty w  zachodnich guberniach i  o  urządzeniu takich ludzi”, który miał zapobiec wzrostowi społecznego napięcia w guberniach zachodnich Rosji. Można przeczytać w nim m.in. Ostatnie wydarzenia w zabranych Polsce guberniach pokazują, że tamtejsi ludzie – drobna szlachta – ze względu na niski stan posiadania i zakłócanie im dawnego sposobu życia są najwięcej skłonni ku powstaniom.

Sytuacja drobnej szlachty pod zaborem rosyjskim ulegała stałemu pogor-szeniu. Jak pisze J. Ciechanowicz „Z rodu polskiego” WWSP Rzeszów 1999 (za www.ornatowski.com)

Jednym z głównych celów państwa rosyjskiego od początku XIX wieku było konsekwentne niszczenie szlachty polskiej, jako nosiciela ideologii niepodległoś-ciowej i  fanatycznego katolicyzmu. Zastosowano cały arsenał środków praw-nych i nieprawnych, by cel ten osiągnąć między innymi na skalę masową zaczęto odmawiać uznania szlacheckości, szlachcie o ile nie była w stanie dostarczyć do urzędów heroldii autentycznych dokumentów, potwierdzających ich rodowitość przez szereg pokoleń. Zważywszy, że po tej ziemi raz po raz w ciągu kilku ostat-nich wieków przewalały się rozmaite „potopy”, a ogień trawił nie tylko dworki, rujnując ich gospodarzy, ale i kościoły, w których gorzały wielopokoleniowe przy-

97

wileje królewskie, testamenty i inne dokumenty, służące do potwierdzenia rodo-witości. Na to też perfi dnie liczyła administracja rosyjska, pozbawiając stano-wych przywilejów, a więc i praw politycznych, wielotysięczne rzesze patriotycznej szlachty kresowej. To samo działo się na Wileńszczyźnie, Mińszczyźnie, Gro-dzieńszczyźnie, na Wołyniu, Podolu i innych „Ziemiach zabranych”.

Problematykę legitymizacji szlachty omawiam oddzielnie, patrz Jamioł-kowscy wylegitymowani, tu ograniczę się do zasygnalizowania innych aspek-tów sytuacji społecznej.

Najważniejsze zmiany nastąpiły po powstaniu styczniowym. Szlachtę nie-przypadkowo uznawano za źródło niepokojów. Skutki carskich ukazów uwłasz-czeniowych z  1864 roku w  istotny sposób uderzyły w  całą drobną szlachtę (Komitet Urządzający w 1864 roku uznał majątki do 180 mórg za własność drob-noszlachecką). Wcześniej, w 1852 roku, Sekcja Włościan i Kolonistów Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych określiła górną granicę małej własności obszar o  powierzchni 3 włók (90 morgów) Małgorzata Dajnowicz Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku.

Ukazy uderzyły przede wszystkim w status drobnej szlachty. Po uwłaszcze-niu, w 1864 roku, podstawę do wyodrębnienia stanowiła pełna własność ziemi. Tymczasem w przypadku drobnej szlachty mamy do czynienia z nową i spe-cyfi czną formą własności, tzw. własnością cząstkową, nie ujawnianą na ogół w  hipotekach. Tworzenie hipotek dla rozdrobnionych działek było bowiem zajęciem skomplikowanym i czasochłonnym. Jeśli nawet udało się właścicie-lom hipoteki pozakładać to kolejną barierą była powierzchnia gruntów. Towa-rzystwo Kredytowe Ziemskie nie udzielało pożyczek gospodarzom posiadają-cym mniej niż 6 włók. Skazani na lichwę przegrywali konkurencyjną walkę. Ponadto po 1870  r. zakazano jej nabywania nieruchomości pochodzących z upadających folwarków. W 1868 roku została zniesiona odrębność tzw. graż-dan i jednodworców. Włączono ich do gmin wiejskich na zwykłych prawach. W efekcie tych działań oraz prawa o szlachectwie (Heroldia) drobna szlachta była traktowana na równi z chłopami, a pod wieloma względami ich sytuacja była nawet gorsza bo zostali pozbawieni ulg przyznawanych chłopom.

Po powstaniu styczniowym i zniesieniu odrębności polityczno – admini-stracyjnej Królestwa (pozostały jedynie jej formalne atrybuty), w roku 1867, został dokonany podział na gubernię suwalską i łomżyńską; utworzono powiat mazowiecki ze stolicą w Wysokiem Mazowieckiem, w którego skład wchodziła gmina Sokoły.

98

Jednocześnie następowały zmiany organizacji terytorialnych struktur kościelnych. 30 czerwca 1818 r. papież Pius VII bullą „Ex imposita Nobis” ery-gował diecezję augustowską czyli sejneńską (siedziba biskupia znajdowała się bowiem w Sejnach), która weszła w skład metropolii warszawskiej. Jej teryto-rium pokrywało się z województwem augustowskim. Władze cywilne zadecy-dowały, że granice dekanatu miały się pokrywać z granicami powiatu. Teren powiatu mazowieckiego pokrywał się zatem kolejno z granicami dwóch deka-natów: tykocińskiego i wysockiego. Diecezja sejneńska przetrwała do 1925 r.

Powyższe informacje przekazuję bardziej jako ilustrację generalnych uwa-runkowań. Wsie gminy sokołowskiej były bowiem w swojej strukturze bardzo jednolite. Zdecydowanie dominującą była własność drobnoszlachecka. Na podstawie zapisów w  aktach urodzeń z  lat 1808 – 1818 dokonałem analizy struktury nazwijmy to „klasowej”. Tylko w kilku wioskach zamieszkiwali wło-ścianie. W Bruszewie i Kruszewie było po około 10 rodzin, natomiast niewiele (od 1 do 4) w Dworakach, Rusi Starej, Raciborach, Jaźwinach, Truskolasach, Drągach i Porośli.

W kilku wsiach były karczmy, m.in. w Jamiołkach Piotrowiętach. W Bru-szewie był młyn, a w Kruszewie (sądząc po wpisie profesji ojca w akcie urodzin dziecka – piwowar) browar. W niektórych wsiach mieszkali także rzemieślnicy, głównie szewcy i krawcy.

W  przywoływanym tu okresie lat 1808 – 1818 zdecydowanie inna była struktura ludnościowa samych Sokół. Dominowali Żydzi. Prawdopodobnie pojedynczo osiedlali się tu już w XVI wieku. Większa ich grupa z całą pewnoś-cią istniała tu w 1787 r., gdyż wiadomo, że wchodzili oni w skład okręgu boż-niczego w Tykocinie. W 1802 r. na 3194 mieszkańców gminy Sokoły było 286 Żydów. Dane z lat 1816-1817 potwierdzają istnienie gminy żydowskiej i kahału (jej zarządu). W kolejnych latach, w samych Sokołach, liczebność Żydów gwał-townie wzrastała, w  1864 było ich 1504. W  1890 stanowili oni ponad 90% mieszkańców Sokół. Na podstawie Janusz Gwardiak Zarys dziejów Sokół do 1939 r.

Jako że do roku 1826 parafi a pełniła obowiązki urzędu stanu cywilnego, akty metrykalne dostarczają sporo wiedzy o  tej grupie mieszkańców. Mamy pełny przegląd profesji, z niekiedy oryginalnymi nazwami, np. winnik, spektor. Z ana-lizy zapisów metrykalnych wynika, że rzemiosło – a przede wszystkim handel – były zdominowane przez Żydów. Jedynie w niektórych zawodach, np. cieśla, garncarz, kowal spotkać można Polaków. Co ciekawe, jeśli idzie o szewców to w przywoływanym okresie była to jedyna profesja gdzie Polacy przeważali.

99

Nie prowadziłem kwerendy późniejszych dokumentów gminy żydow-skiej, stąd nie mam wiedzy, jak w  odniesieniu do całej gminy, wyglądało to w latach następnych. Na podstawie metrykaliów trudno oceniać jak układały się ówczesne stosunki między obydwoma społecznościami. Nie mam do tego ani wystarczających przesłanek ani kompetencji. Tylko intuicyjnie sądzę, że były to relacje oparte na kulturowej i religijnej izolacji ale bez elementów wro-gości, bo też i Żydom nie było czego zazdrościć – w Sokołach była to najczęś-ciej biedota.

Badając dzieje własnego rodu Jamiołkowskich i historię Jamiołk dostrze-głem, chyba interesujące, przykłady asymilacji Żydów w środowisko miejsco-wej szlachty. Były to małżeństwa żydowskich neofi tów (neofi tek) ze szlachcian-kami (szlachcicami). Wśród Jamiołkowskich z parafi i Sokoły odkryłem takie trzy przypadki Na marginesie – w tym czasie nie odnotowałem żadnego przy-padku ślubu Jamiołkowszczanek z włościanami, bo to dopiero wówczas uzna-wano za dyshonor. Natomiast stosunek szlachty do Żydów przechrzczonych odzwierciedla zapis ze statutów litewskich – jeszcze z  1588 roku. III Statut Litewski, Rozdział 12, Artykuł 7: „A jeśliby który Żyd albo Żydówka do wiary chrześcijańskiej przystąpili, tedy każda taka Osoba i Potomstwo ich za Szlachcica poczytani być mają. ” (f. 374).

Wspomniane trzy śluby miały miejsce w latach 1833 – 1842, dwa w Jamioł-kach Kłosach, jeden w Bruszewie. We wszystkich trzech przypadkach małżeń-stwa dotyczyły zamieszkujących w tych wsiach rodzin neofi tów. W jednym przy-padku Jamiołkowska wywodziła się ze szlachty wylegitymowanej. Co wydaje się warte podkreślenia – w  dwu przypadkach konwersja tych rodzin nastą-piła po kilkuletnim zamieszkiwaniu rodziny żydowskiej w  Jamiołkach i Bru-szewie. Nie spotkałem się natomiast z przypadkiem konwersji rodziny żydow-skiej zamieszkującej same Sokoły. Pokuszę się zatem o sformułowanie (chyba dosyć oczywistej) tezy, że – w tych rozpoznanych przeze mnie przypadkach – wspólne zamieszkiwanie, lecz w codziennym oderwaniu od własnego środo-wiska, konwersjom sprzyjało. I kończąc te dygresje dodam, że chrzty neofi tów miały bardzo uroczysty charakter, odbywały się z udziałem przedstawicieli naj-wyższych miejscowych władz.

Od dygresji pora wracać do głównego wątku. Po powstaniu styczniowym, do II wojny światowej, trwały procesy degradacji drobnej szlachty. Z jej szere-gów wyłaniała się coraz większa ilość biedoty i migrujących w poszukiwania chleba.

100

Procesom migracyjnym mieszkańców gminy Sokoły sprzyjało urucho-mienie, w 1862 roku kolei warszawsko – petersburskiej. Głównym kierunkiem migracji stała się Warszawa. Jamiołkowskich wyjechało tam w latach 60, 70, 80 – tych co najmniej kilkunastu, a mam na myśli jedynie mężczyzn. Pisząc „co naj-mniej” opieram się jedynie na informacjach znajdowanych w trakcie fragmenta-rycznych moich kwerend dotyczących Warszawy (więcej rozdz. 6.3). Co ciekawe pierwszy Jamiołkowski (Władysław wraz małżonką, Zofi ą ze Zdrodowskich) osiadł w Białymstoku, zresztą nie na stałe (był kolejarzem i wrócił pracować na kolei w Łapach), dopiero w roku 1897.

Z kolei uruchomienie w roku 1893 Kolei Nadnarwińskiej, łączącej Łapy z Ostrołęką, miało mniejsze znaczenie dla procesów migracyjnych. Niemniej, podobnie jak warszawsko – petersburskiej, olbrzymie jeśli idzie o skalę poczy-nionych zmian; od stworzenia możliwości pracy przy jej budowie, poprzez zmiany ludnościowe i społeczne, po zmiany cywilizacyjne.

Natomiast bardzo istotny udział w procesach migracyjnych miała emigra-cja do USA. Rozpoczęła się w końcu XIX wieku, a w początkach XX stała się wręcz masowa. W tym czasie kilkudziesięciu Jamiołkowskich, wielu na stałe, opuściło kraj płynąc z Hamburga lub Bremy do Nowego Jorku. Motywem – poza biedą – była chęć uniknięcia służby wojskowej. Główny punkt „pośredni-ctwa emigracyjnego” z tych okolic znajdował się ponoć w Kuleszach i był pro-wadzony przez Żydów.

Zła sytuacje ekonomiczna drobnej szlachty w dużym stopniu była wyni-kiem struktury samych gospodarstw. Nie dość, że małe to były one rozdrob-nione na mnóstwo kawałków (cząstek). W 1891 roku w gminie Sokoły było 666 gospodarstw drobnoszlacheckich, z czego 276 to były gospodarstw poni-żej 4, 5 ha, 261 do 7 ha, 119 do 11 ha, 8 do 22 ha a 2 do 27 ha. Większych nie było. Gospodarstwa składały się z zagonów różnej wielkości (będących min. efektem dawno pokoleniowych działów i posagów), podzielonych miedzami, rozsianych niekiedy po wielu wsiach. Taka szachownica, składająca się nie-kiedy z  kilkudziesięciu cząstek uniemożliwiała racjonalne gospodarowanie. Lecz równocześnie wśród drobnej szlachty istniała niechęć przed scalaniem gruntów. W przypadku Jamiołk komasację przeprowadzono dopiero w latach 1905 – 1907, a  i  tak należały one do tych wsi gminy, gdzie zrealizowano ją w miarę wcześnie. Większość wsi gminy Sokoły objęta została bowiem koma-sacją dopiero po II wojnie światowej.

Zarysowałem tu tylko niektóre problemy. Zainteresowanych odsyłam do specjalistycznych opracowań historyków. Min. o  ekonomicznej sytuacji wsi

101

drobnoszlacheckiej (głównie w rozdziale Własność drobnoszlachecka na prze-łomie XIX i XX wieku) pisze Małgorzata Dajnowicz Drobna szlachta ziemi łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku. Autorka porusza także problema-tykę tożsamości drobnej szlachty oraz tę, której ja nawet nie dotykam, min sto-sunku do religii, służby wojskowej, oświaty, kultury; opisuje życie codzienne i obyczaje. W jej opracowaniu można również znaleźć wiele odesłań do innych źródeł.

102

4. DOKUMENTY SĄDOWE

Początkowo obiektem moich zainteresowań była wyłącznie genealogia. Lecz w  pewnym momencie księgi metrykalne się kończą, a  narasta cieka-wość co było wcześniej. W przypadku parafi i w Sokołach wywody przodków, w oparciu o księgi metrykalne, można doprowadzić do końca wieku XVII. Tak też zrobiłem. Następnie można ratować się jeszcze spisami podatkowymi ale tych za wiele nie ma, na dodatek są w bardzo lakoniczne.

Szczęśliwie, w przypadku Ziemi bielskiej (a to w niej mieszkali moi przod-kowie) zachowały się relatywnie spore zasoby ksiąg sądowych. Są to głównie księgi sądów: ziemskiego w Surażu oraz grodzkiego w Brańsku. Najogólniej naj-starsze księgi pochodzą z około połowy XVI wieku. Starszych niestety brak, no chyba, że szczęśliwie trafi się w ocalałych jakaś stara oblata.

Na wstępie kilka podstawowych – i jedynie skrótowych – informacji o sta-ropolskim systemie sądownictwa. Podstawowymi sądami były sądy ziemskie i grodzkie. Sądy ziemskie były właściwe tylko szlachcie osiadłej (także ducho-wieństwu). Rozpatrywano w nich wszystkie sprawy z wyłączeniem przypisa-nych tylko sądom grodzkim (cztery artykuły grodzkie tj podpalenie, napad na dom szlachcica, rabunek na drodze publicznej i porwanie dziewicy) oraz sądom podkomorskim. Natomiast sądy grodzkie były właściwe do rozpatry-wania spraw pozostałych warstw społecznych (w tym także szlachty bez ziemi). Ponieważ początkowo sądy ziemskie pracowały okresowo, a  sądy grodzkie ciągle urzędowały, to z czasem (już nawet w XV wieku) wiele ze spraw właści-wych do rozpatrywania przez sądy ziemskie kierowano do sądów grodzkich.

Współcześnie dostęp do ksiąg nie jest łatwy, są rozproszone, a ich większość znajduje się za granicą (głownie w Mińsku). Dostęp łatwy nie jest i z  innego powodu – zapisywane były głównie w języku łacińskim. Dodatkową trudność stanowi ówczesna kaligrafi a. Te wszystkie trudności da się jednak pokonać.

Nie przejrzałem oczywiście wszystkich zachowanych ksiąg, j ednak wystar-czająco wiele, aby doprowadzić wywód moich Jamiołkowskich Sieniutów do przełomu XV i XVI wieków. Przy okazji udało mi się zindeksować ponad dwa tysiące zapisów (głównie z ksiąg sądu grodzkiego w Brańsku), w których wystę-pują Jamiołkowscy. To pozwala na rozbudowanie genealogii także innych krzów.

Uwaga – księgi brańskie przeglądałem w  postaci skanów przekazanych z Mińska do Archiwum Państwowego w Białymstoku, stąd dalej przytaczając źródła będę używał oznaczeń tych skanów a nie kart z ksiąg.

103

Szczęśliwie udało mi się także poznać Pana Emila Kalinowskiego, który posiadł rzadką obecnie umiejętność, nie tyle znajomości samej łaciny, co przede wszystkim rozumienia ówczesnych tekstów. A  to wcale nie to samo. Pozwala to mi zaprezentować sporo tych zapisek obrazujących ówczesne życie w Jamiołkach

Na wstępie uwaga – teksty sądowe ze swojej istoty są bardzo jednostronne, stąd życie naszych przodków ma w nich niepełny wymiar, dalekie jest od bar-wnych sienkiewiczowskich opisów. Istotą spraw sądowych była ziemia, jej utrzymanie, sprzedaże, podziały, zastawy i temu podobne transakcje. Ale także bójki i  poranienia. Są one zapisem ówczesnego prawa, wymierzanych kar: grzywien, banicji, ale bywało i infamii.

I kolejna uwaga. W prezentowanych dokumentach występują określenia pieniędzy, będące tak wymiarem kary, jak też np. wyrazem wartości transak-cji. Dla ułatwienia prezentuję (za Wikipedią) skrócony słowniczek podstawo-wych znaczeń.

Grzywna – współcześnie jednoznacznie kojarzy się ją z karą fi nansowa. Tymczasem nazwę grzywny wywodzi się od naszyjnika bądź też wiązki skórek pełniących przed XII  w. funkcję środka płatniczego. Była jednostką prze-liczeniową a  nie monetarną. Kazimierz Wielki walcząc z  psuciem pieniądza i reformując monetę krajową ustalił, iż stosunek grzywny wagowej (wyrażanej w wadze srebra) do grzywny obrachunkowej (równej 48 gr) miał się wówczas jak 5 do 4. W XV-XVII wiekach grzywna oznaczała jednostkę obrachunkową równą 48 gr.

Złoty (za Wikipedią) – w  XIV i  XV  w. złotym nazywano złote dukaty zagraniczne z obiegiem w Polsce, początkowo obliczane na 14 groszy. Uchwałą sejmu z 1496 r. ustalono kurs złotego na 30 groszy. Z biegiem czasu kurs ten – z uwagi na zmieniający się parytet ceny złota i srebra – nie utrzymał się. Wtedy ustaliło się określenie jednostki obrachunkowej równej 30 groszy jako złoty polski zwanej też fl orenem. Natomiast złoty dukat otrzymał nazwę złoty czer-wony.

Złoty pozostawał przez dłuższy czas jednostką wyłącznie obrachunkową. Po raz pierwszy złotówka pojawiła się jako moneta w roku 1663 pod posta-cią tymfa. W XVII w. 1 złoty czerwony liczony był na 4 — 6 złp. Przy refor-mie monetarnej króla Stanisława Augusta złoty stał się jednostką zasadniczą o kursie 1 złp = 30 gr. Stosunek ten utrzymał się przez czasy Księstwa Warszaw-skiego i Królestwa Polskiego.

104

Grosz – za Wikipedią (łac. grossus) czyli moneta gruba (w stosunku do emitowanych wcześniej denarów).

Moneta srebrna o wartości kilku lub kilkunastu denarów. Bita w wielu kra-jach Europy. Od ok. 1367 w Polsce grosze wybijał Kazimierz III Wielki. Grosz krakowski, ważył 3,2 g (srebra przyp jj) i odpowiadał 16 denarom. Od 1526 roku bito wyłącznie półgrosze, następnie całe i wielokrotności groszy (półto-rak, dwojak, trojak, czworak, szóstak). Za czasów Zygmunta I grosz ważył 1,8.

Kopa (groszy) to oczywiście 60.Połapać się w tym obecnie nie łatwo, tym bardziej „czuć” wartość pienią-

dza. Wszak infl acja jest zjawiskiem odwiecznym. Ja przynajmniej nie poczu-wam się do odgrywania roli eksperta. Dociekliwych odsyłam do samodziel-nych studiów.

Przytaczane niżej dokumenty dotyczą głów nie zdarzeń, w których brali udział przede wszystkim moi „sieniutowi” przodkowie, mimo jednak tego rodzinnego charakteru mogą także stanowić ilustrację typowych spraw i prob-lemów innych rodów tu mieszkających.

Miałem spory problem w jaki sposób przedstawić zapiski sądowe. Wartoś-ciować wedle ich ważności? Ba, ale jak z obecnej perspektywy ocenić ówczesną hierarchię ważności spraw? Zdecydowałem się zatem na najłatwiejszy sposób, prezentację mniej więcej chronologiczną (z dygresjami w czasie). Większość tekstów z przywoływanych skanów znajduje się na załączonej do tego opraco-wania płytce cd, w pliku Dokumenty sądowe.

Przywołuję głównie dokumenty z ksiąg grodzkich brańskich oraz ziem-skich suraskich. Lecz najstarsze (na razie, bo do ewentualnego kiedyś przej-rzenia pozostały księgi suraskie, będące w posiadaniu Archiwum w Mińsku) to dokumenty tzw. Metryki Litewskiej. Jamiołkowie do Trybunału Królew-skiego w  Wilnie odwoływali się bardzo rzadko, a  moi bezpośredni (udoku-mentowani) przodkowie ani razu. To oczywiście ocena bardzo nieprecyzyjna, bo oparta jedyne na podstawie ograniczonej ilości ksiąg, do których miałem dostęp w AGAD.

Dwa dokumenty pochodzą z księgi o sygnaturze ML AGAD 216; są bardzo ciekawe, w obu uczestniczył Bartłomiej Świetlik. To niewątpliwy Godziemba. Bardzo wiele wskazuje, że moi przodkowie to także Godziemby ale dowodu na to brak. Bartłomiej musiał cieszyć się znacznym mirem w okolicy i uchodzić za znawcę prawa.

Świadczy o tym dokument z 1546 roku (f. sexta ante judica proxima, czyli w piątek przed przedostatnią niedzielą Wielkiego Postu, co wtedy wypadało

105

9 kwietnia) Kulesze Świetlik, akt numer 423, karty 766 i 767 (skany do wglądu w załączniki dokumenty sądowe pod tytułem ML Kulesze Świetlik). W skrócie i obrazowo – sprawa dotyczy miejscowego linczu. Kulesza i Bartłomiej Świet-lik są oskarżeni o to, że byli sędziami w jakimś wiejskim procesie, który skazał na śmierć ojca pozywającego, Jana z Kłosków. Ten nieszczęśnik ukradł konia i został za to powieszony. Syn pozywa ich za to, że zastąpili królewski urząd, o winie się nie wypowiada. Obaj stawili się w Wilnie i przyrzekli, że nie mają nic z tym wspólnego (klasyczne pójście w zaparte?). Trybunał orzeka, ze mają to powtórzyć przed bielskim sądem na najbliższych rokach i będą wolni.

W  innym wcześniejszym dokumencie, też z  1546 roku (f. quarta pridie annunactionis Marie czyli w środę przed Zwiastowaniem NMP, tj 24 marca) akt 374, karty 680, 681 i 682 (skany w załączniki Dokumenty sądowe pod tytułem ML Bruszewo). Tu Bartłomiej Świetlik pojawił się w imieniu pozwanego przed sądem zadwornym. Sprawa między Leonardem, s. Piotra z Bruszewa a Miko-łajem, s.  Leonarda (w  jego imieniu Świetlik), chodzi o  nieoddanie pożyczki pod zastaw jakichś spłachetków ziemi (pessulas – pesula to 1/3 morgi). Co cie-kawe, umowa była ustna!. Bartłomiej prawdopodobnie pojechał do Wilna „przy okazji” swojego przywołanego wyżej procesu, w  którym był pozwany. Król nakazał (zdaje się) stronom powtórną przysięgę przed bielskim sądem.

Natomiast najstarszy zapis z  miejscowych ksiąg sądowych (dotyczący moich Jamiołków) pochodzi z 1551 wieku. Jest to vulnera (vuneratio – onis). Pod tą nazwą odnotowywano przypadki wszelkich bójek, poranień i  innych cielesnych gwałtów. A było ich bez liku. Dla genealogii vulnery są niezwykle cenne. W nich bowiem szansę „zaistnienia” mieli wszyscy, podczas gdy w spra-wach majątkowych występowali jedynie prawni właściciele. Kiedy ojciec żył, przykładowo 90 lat, to jego synowie, tym bardziej wnukowie, choćby żonaci i dzieciaci, w sądach nie istnieli. No chyba, że ojciec dokonał prawnego przepi-sania własności. Ale nie zdarzało się to często. Natomiast uczestniczący w bójce byle chłystek był w sądzie odnotowywany.

Z pewnością chłystkiem nie był „mój” Maciej, którego to dotyczy zapis vulnery z 1551 roku (KGB AGAD. PL_1_87_1, karty 269v-270).

Maciej syn niegdy Wojciecha został pobity przez Leonarda syna niegdy Mikołaja (uwaga – Leonard to woźny ziemski przyp. jj). Lecz co dziwne to Leonard skarży się… na Macieja. To samo czyni jego żona – Svyayka (Świę-tosława?). Zastanawiające, że to sprawca pozywa; niestety nie dojdziemy teraz wszystkich okoliczności sporu. Lecz zdecydowanie dla genealogii bardziej istotna jest inna informacja. Leonard jest reprezentantem krza Godziembów.

106

Zupełnie na marginesie, także z vulnery, udało mi się ustalić Godziembę sporo później. W sytuacji kiedy nie zapisywano herbu takie pośrednie usta-lenia dają wiele satysfakcji. Zapis pochodzi z 1611 roku (KZS AGAD Pl_1_-93_5_karta 429v), Jest to Jamiołki mutuo quietatio de vulneribus (wzajemna kwitacja z ran): Jan, syn niegdy Macieja z Jamiołk i Adam syn niegdy Jana Gosz, z Kłosów wzajemnie uwalniają się od oskarżeń o rany, zapisanych w księgach brańskich. Jedna z linii Godziembów miała przydomek Goszka, ale zanikał on już w XVI wieku, a tu się objawił.

W  1555 w  księgach zapisano kolejną vulnerę. Maciej oskarża o  pobicie Jana, syna Michała z Truskolas Niwiska (źr. KGB Mińsk skan 1708 _1_2 _164).

Syn Macieja Jakub w młodym wieku zaistniał w sądzie. Było to w 1552 roku. Zapiska w  księdze sądu brańskiego raczej paskudnie o  nim świadczy. O  pobicie oskarża go Barbara, wdowa po Wojciechu z  Kalinowa. Rzecz się dzieje w 1552 r. co zostało zapisane w księdze grodzkiej brańskiej AGAD nr 1: Calynowo vulna (karta 859v). Jakub mógł mieć wtedy około 20 lat.

Niżej prezentuję kilka przetłumaczonych tekstów „rodzinnych” vulner. Pierwsza pochodzi z 1598 roku (źr. KGB Mińsk 1708_1_82_ skan 1002). Szla-chetny Jan przeszłego Jakuba Jamiołka przed obecnym Urzędem Grodzkim Starościńskim Brańskim okazał rany: jedną zsiniałą małą na prawym łokciu, inną tamże skaleczoną, dwie podobnie na twarzy skaleczenia zastrupiałe, za których zadanie obwinił szlachetnego Macieja Jamiołkę, brata swego rodzo-nego. Powiedział, że były one mu zadane w  jego własnym domu w  sobotę blisko przeszłą bez jakiegokolwiek powodu. Rany te urząd obejrzał i  uznał. Prawdopodobnie powodem sprzeczki mógł być podział majątku po ojcu Jaku-bie, który – zdaje się – tego roku zmarł.

Kolejna vulnera (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_27_sk. 215) pochodzi z 1611 roku i jest bardzo ciekawa. Z pozwem występuje kobieta, ofi ara pobi-cia. Tym razem dokument dotyczy sporów pomiędzy stryjecznymi. Mikołaj to stryjeczny brat Jana. Oto tekst vulnery: Szlachetna Barbara Mojkowianka, żona szlachetnego Jana Jamiołki przed obecnym Urzędem Grodzkim Staroś-cińskim Brańskim okazała rany: jedną po lewej stronie głowy, inną w prawym rogu czoła krwawą, trzecią na pięści, czwartą na środkowym palcu lewej ręki przyciętą do krwi, za które obwiniła szlachetnego Mikołaja przeszłego Bartło-mieja z Jamiołk. Te rany urząd obecny obejrzał i za takowe uznał. A ponadto skarżąca się jest brzemienna, wewnątrz wstrząśnięta i obolała. Jeśli cokolwiek jej się stanie i poroni, żąda obwinienia o śmierć [dziecka].

107

W  kolejnej vulnerze z  1649 roku (źr. KGB Mińsk 1708_1_37_ sk. 925) Szlachetny Walenty przeszłego Macieja z Jamiołk Piotrowiąt przed Urzędem Grodzkim Starościńskim Brańskim okazał rany: na ramieniu prawej ręki zsi-niałą, podobnie ramieniu lewym zsiniałą, także pod lewym okiem poszarpaną, takoż na prawym kciuku poszarpaną, za które obwinił szlachetnego Tomasza przeszłego Jana Jamiołkowskiego.

I tym razem konfl ikt dotyczył stryjecznych braci. Tomasz to mój prapra… Sieniuta.

W  przypadku moich rodzinnych vulner bodaj wszystkie miały charak-ter tylko rękoczynów. W rodzinnych sporach nie używano broni. Natomiast w sporach sąsiedzkich tak się zdarzało, nawet z użyciem broni palnej.

Jamiołki vulnera z 1672, dokładnie f. IV in crastino f. purifi cationis GVM 1672. (źr. KGB Mińsk 1708_1_49_ sk. 90). Szlachetny Mateusz przeszłego Piotra Jamiołkowski z  Jamiołk Piotrowiąt przed Urzędem Grodzkim Brań-skim okazał rany, mianowicie: całą lewą część twarzy, nos po lewej stronie i nad lewym okiem na czole wszędzie zanieczyszczone prochem. Pisarz miał widać kłopoty z łacińskim nazewnictwem ran i część tekstu napisał po polsku od „alias” czyli inaczej „na nosie łysinę z twarzy lewej prochem strzelenia ciało prochem nabite” (co tworzy tę „obdukcję” nieco zawiłą). O sprawstwo obwinił szlachetnego Kazimierza syna Pawła Jamiołkowskiego.

Tylko przywołałem tu przykłady vulner. Zakup wszystkich skanów kosz-towałaby mnie majątek. Nie liczyłem, ale „na oko” widać, że właśnie vulnery, obok obligatio (zastawów), dominowały w zapisach ówczesnych ksiąg grodz-kich.

Zajmijmy się zatem innymi dokumentami. Z 1560 roku pochodzi zapis Venditio (sprzedaż), w którym Rafał po Andrzeju Jamiołka sprzedaje „mojemu” Maciejowi po Wojciechu kawałek ziemi ciągnący się od granicy Piotrowiąt do granicy „honorabilis domini Joannis” – czyli chyba księdza z Sokół? (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_3_72).

Dokumenty sądowe pozwalają określić ze sporym przybliżeniem wiek naszych przodków. Długo przyjmowałem, że mój Maciej zmarł przed 1569 rokiem. Opierałem to na tym, że w roku 1569 nie występuje wśród składają-cych przysięgę na wierność Koronie. Tymczasem w księdze suraskiej z 1571 roku (KZS AGAD nr 2 na k. 382) „Jamiołki debitum” (dług), pojawia się Mat-hias olim Alberti de Jamiołki. Występuje także w tym samym 1571 roku KZS AGAD nr  2 w  dokumencie „Jamiołki quiet[a]t[i]o  debitum” (wstrzymanie

108

długu?), gdzie z  długu kwituje go niejaki Andreas olim Petri, też z  Jamiołk (stryjeczny brat Macieja).

Zatem lista przysięgających na wierność Koronie nie jest pełną listą szlachty. Być może Maciej nie przysięgał bo był już stary i słaby? Za tym prze-mawia fakt, że w tymże samym 1571 roku w zapisach sądu suraskiego wystę-puje – używając współczesnej terminologii, jako „samodzielny podmiot prawny” – jego syn Jakub. W  dokumencie „Jamiołki oblig[ati]onis demissio” (chodzi chyba o ustąpienie zastawu) KZS AGAD 2, k. 187 z 1570 roku, wystę-puje Jacobus fi lius [nie olim!] Mathei de Jamiołki.

Niekiedy sprawy sądowe stawały się sprawami całych wsi. Tak było w roku 1563, kiedy to na prośbę woźnego Leonarda ze Świetlików inny woźny Serafi n Rząńca w towarzystwie Jana Bujny i Zachariasza Łapińskiego przybywa tam i stwierdza, iż dwaj szlachcice z Piotrowiąt w orali się w granice Świetlików. Byli to: Mikołaj syn Macieja (ten nawet w dwóch miejscach) i Piotr syn Stanisława. Oskarża się ponadto jeszcze Stanisława, syna Jakuba z Bruszewa o „tiliam con-cessione”, a chodzi o to, że ów szlachcic wyciął lipę stojącą na granicy (może służącą za znak graniczny?) i… ją sobie wziął. Zapisano to w dokumencie z lat 1562 – 1563 „ Jamiolki recognitio” czyli rozpoznanie, badanie a  najbardziej współcześnie temu pojęciu zdaje się odpowiadać wizja lokalna (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_4_594).

Niekiedy sprawy były na tyle zażarte, że trafi ały do Królewskich Trybu-nałów. Nie przeglądałem tych dokumentów osobiście ale dzięki uprzejmości Pana Emila Kalinowskiego mam możliwość przedstawić taką sprawę doty-czącą Jamiołków. Pochodzi z roku 1540, z bodaj najstarszej, spośród zachowa-nych, księgi apelacyjnej sądu podlaskiego. Źródło: Metryka Litewska 35 (207), „Acta Appelacionum Terrarum Podlascensium ad Sacram Regiam Maiestatem provenientium, s.  1-702. nr  404, „Zezbork”, s.  348-349. data: s.  347 – Actum Vilnae feria secunda post Martini; r. 1540 (s. 331).

Sprawa rozgrywa się między Markiem Jamiołką i  Lenartem (Leonar-dem), synem Wojciecha z Kalinowa Trojanek (jak ustalił Pan Emil Kalinow-ski Trojanki to pierwotna nazwa obecnego Kalinowa Starego). Marek oskar-żył Lenarta o zabójstwo swego syna, Jana. Co ciekawe, Jamiołka mieszkał już wówczas w Prusach, w Zezborku (wyjaśniło się, że to obecne Mrągowo – przyp jj). Sąd bielski nakazał Lenartowi przysięgę „samosiedm”, że jest niewinny. Ów bowiem twierdził, że zabił Jana w obronie czci swojej siostry, oskarżając „niegdę” Jana o napaść na dom.

109

Wyrok nie satysfakcjonował obu stron, bo obaj apelowali do króla. Ten zaaprobował wyrok sądu, każąc dodatkowo Lenartowi stawić się do przysięgi razem z osiemnastoma (!) szlachcicami, z tych zaś sześciu miał wezwać „actor”. Nie wiadomo, jak się rzecz skończyła, lecz faktem jest, że Lenart jeszcze nie-jednokrotnie pojawia się w  dokumentach, aż do Rekognicyarza poborowego z 1581 r., więc zapewne on był ostatecznie zwycięzcą. Natomiast Marek już się potem w Jamiołkach nie pojawia, najpewniej przeniósł do Prus.

Pora wrócić do rodzinnej, sieniutowej chronologii. Maciej miał przynaj-mniej pięciu synów. Pośród, na ogół standardowych, dokumentów sądowych, obrazujących najczęściej – używając współczesnej terminologii – „bieżący obrót ziemią”, zdarzają się genealogiczne perełki. Taka mi się trafi ła.

W  pochodzących z  1606 roku dokumentach „Jamiołki i  Faszczewskie dono” i „Jamiołka Faszczewskie[mu] demittit” (źr. KGB Mińsk skany 1708_1-_97 _ od 194 do 197) co należy tłumaczyć „Jamiołka Faszczewskiemu przeka-zał” Wojciech syn Macieja ze Świetlik przekazał prawo do młyna Marcinowi Faszczy. Z dokumentu wynika, że Wojciechowi prawa do młyna (wodnego, na Ślinie) dali wszyscy Jamiołkowie ze Świetlików, których on wylicza – a więc: Jan i Maciej, synowie Jakuba, Bartłomiej, Boruta, Mateusz, synowie Macieja („fra-tres germanos” – bracia), Wojciech, s. Marcina, Jan, s. Wacława i Jan s. Boruty. Oni przekazali prawa Wojciechowi w Surażu dokładnie 3 lutego 1604, w środę (f. tertia in crastino purifi cationis G.V.M.). Z kolei transakcja z Faszczą odbyła się w poniedziałek po niedzieli przewodniej 1606 roku. Najbardziej tajemnicze w tym dokumencie jest to, że nie wymienia się żadnej sumy za młyn – czyżby za darmo?

Przy końcu zapisu jest mowa o tym, że potem nie będzie się on w żaden sposób prawował czy upominał o ten młyn, pod vadium 14 grzywien, gdyby „zmienił zdanie”. Ten Generosa Marcin Faszcza występuje licznie w zapisach sądowych. Być może był znacznym sługą jakiegoś Wielmoży, bo czemuś nie jest nigdzie wspominany w rejestrach urzędników ziemskich.

W donacji Wojciech oddaje najpierw sam młyn, staw obok i ziemię z ojco-wizny obok, razem z łąkami, etc., co jest dokładnie opisane, że między dzia-łem Bartłomieja a Boruty w Świetlikach się znajduje. Zatem osobno Wojciech oddał prawa do młyna, które dostał od innych dziedziców, osobno zaś ziemię i staw do niego przylegające.

Większość zapisu to zabójczo dokładne asekuracje, na każdy możliwy przypadek się zabezpiecza ów Faszcza. Mówi się o takich niecodziennych sytu-acjach jak bezkrólewie, wróg w granicach etc. W pewnym momencie mówi się

110

nawet o jakichś szkodach, które miałby ten Jamiołkowski wyrządzić w przy-szłości Faszczy – bo raczej nie o to, że ów oddaje młyn za jakiś wyrok – wtedy powiedziano by, o co konkretnie chodziło i na jaką sumę to było. A z takim dokumentem Faszcza był na wszystkie strony ubezpieczony.

Trochę więcej światła na sprawę młyna dostarcza dokument Jamiolki Venditio KZS 4, karta 520v (skan 44, Załączniki, inne dokumenty, rozdz. 9) w którym Bartłomiej oprócz ziemi sprzedaje Michałowi ol’ Stanislai z Jamiołk Piotrowiąt swoją część (!) na młynie istniejącym na Ślinie oraz swój udział w opłatach z młyna (owe „cum metretis emolimentis”). To potwierdza że młyn był czynny. Pozostaje problem, jak ten zapis o  sprzedaży przez Bartłomieja części praw do młyna ma się do wcześniejszego dokumentu, gdzie ten swoje, wynikające z cześnictwa, prawo wraz z innymi przekazuje Wojciechowi? Być może w księgach był jakiś stosowny na to dokument, którego nie odnalazłem.

Tajemnicą pozostaje co skłoniło Wojciecha do oddania tego młyna (wraz z ziemią) Faszczewskiemu; skłaniam się ku hipotezie, iż Wojciech ubiegał się o  jakąś intratną służbę, w czym Faszcza miał mu pomóc. Natomiast wylicze-nie wszystkich cześników młyna (o którym – nota bene – pamięć do naszych czasów kompletnie zaginęła) znakomicie pomogło w ustalaniu genealogii moich Sieniutów, min. wiadomym się stało, że Maciej miał pięciu synów. Najstarszym z nich (co wynika z logiki znalezionych dokumentów a nie metrykaliów, tych bowiem wtedy jeszcze nie sporządzano) był przodek z mojej linii Jakub.

W  1581 roku Jakub pozywa  Jana, też syna Macieja z  Jamiołk Kłosów. Skarży się Jakub (stąd lucrum – skarga, źr. KGB Mińsk skan 1708_1_205 _227), że ten drugi nie stawia się przed sądem, mimo kilkakrotnych napomnień (bis, ter, quatuor – chodzi chyba o to, że cztery razy był wzywany). Potem następuje treść oskarżenia, gdzie wzywa się Jana na konkretny termin, by się stawił przed sądem brańskim, aby uregulować dług czy zastaw 4 kop groszy. Teraz zaś musi zapłacić dwa razy tyle, bo dochodzi vadium, które było nałożone na kwotę. To w sumie było chyba trochę grosza (w tamtych czasach zdaje się za cztery kopy można było kupić konia).

Kolejna sprawa z tego samego roku jest nieco podobna, tym razem drugą stroną jest Mikołaj syn Macieja z Kłosów, który miał usunąć Jakuba z zastawu, który ów miał na Stypułkach za 6 kop groszy. Używa się tu słowa „repulsio” co znaczy „odmowa” i  – jak w  nagłówku – „repositio” czyli jakby „odłoże-nie, odrzucenie”. Dalej nie wiadomo, o co chodzi, bo jest mało czytelne. Tytuł, „repositio infi rmita[te]” można tłumaczyć jako odrzucenie [z powodu] słabo-ści, choroby, etc (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_205_260).

111

Stosunki międzysąsiedzkie nie były wówczas idyllą. Świadczy o  tym choćby protest z księgi obejmującej lata 1591 – 1594, gdzie Jakub syn Macieja protestuje się w grodzie brańskim z tego powodu, że napadł na niego Maciej Jamiołka, syn Leonarda z Godzieb wraz z jakimiś krewnymi, których jednak z imienia nie nazywa. Otóż wpadli oni do domu Jakuba, poturbowali go oraz zelżyli słowami (obraźliwymi). Jako świadków stawia dwóch szlachciców (w tym jednego Jamiołkę) i woźnego, potem woźny spisuje swoją relację, gdzie potwierdza wersję Jakuba (źr. KGB Mińsk skan 1708_11_247).

Waśnie sąsiedzkie to sól ówczesnych spraw sądowych. W  innym doku-mencie Lucrum – skarga (źr. KGB Mińsk skan1708 _1-_7 _725) z 1581 roku inni szlachcice Jamiołki, nie moi krewni (zdaje się Piecki), oskarżają Leo-narda z Bruszewa. Czterej synowie Gabriela są jeszcze niepełnoletni, dlatego w sądzie występują z opiekunami (tutores), Mikołajem i Adamem. Leonard nie stawił się na cztery wezwania, o co jest skarga, po czym następuje treść pozwu. Chodzi o dług, „trzy grzywny groszy”. Dodają jeszcze, że do długu dochodzi drugie tyle vadium. Sedno sprawy polegało na tym, że zmarło się Gabrielowi, a ten Bruszewski myślał, że mu się upiecze dług. A tu nic z tego. Dodam, że ten niewinny spór z czasem eskalował, przechodził na pokolenia i Piecki z Bru-szewskimi wojowali w sądach przez dziesiątki lat.

Sporu z Bruszewskimi dotyczy także Protestatio z 1628 roku (KGB AGAD Pl _1 _87 _ 28_ 932 v i 933.

Wawrzyniec, syn Jana z Piotrowiąt protestuje przeciw Mateuszowi, s. Jakuba Bruszewskiemu, prowodyrowi, oraz działającym z  nim Jamiołkom: Łukaszowi, s. Bartłomieja, Józefowi, s. Leonarda, Stanisławowi, s. Marcina, Pawłowi, s.  Jana Kurzeniakowi, Adamowi, s. Macieja, Pawłowi, s. Jana Mrozewiczowi (to bodaj jed-norazowe przezwisko – przyp. jj) a także Michałowi, s. Mikołaja Bruszewskiemu, krewnemu wymienionego wyżej Mateusza, którzy to napadli go zbrojnie w domu w środku nocy, z niedzieli na poniedziałek. Drzwi i okna powybijali, porozbijali słupy (pewnie w domu?) i obrabowali go z wielu rzeczy, m.in. z ubrania męskiego (kontusza? raczej żupana) wartości 10 złotych, zabrali 20 zł i inne sprzęty domowe. Wawrzyniec ukazuje rany: na głowie, etc. Na końcu dołączona jest „obdukcja” woźnego Stanisława Śniecińskiego oraz Mikołaja i  Wojciecha Jamiołkowskich, świadków, którzy potwierdzają to, mówią o wybitych oknach, etc.

Pora wracać do rodzinnych wątków. Bratem Jakuba był Borut. O Boru-cie można znaleźć w  księgach sądowych sporo zapisów. Pomijam te, które zamieszczam przy okazji prezentacji innych członków rodziny. Ciekawych informacji dostarcza zapis z  roku 1591. Jest to apelacja. Inter Jamiolkowskie

112

appellatio (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_10_ od 1105 do 1107). Sprawa musiała być zażarta bo oparła się aż o Trybunał Lubelski. Adam (bodaj jakiś odległy krewny – może powinowaty lecz także Jamiołka – ale stopnia pokrewieństwa nie udało mi się ustalić) oskarża Borutę o zabranie mu ziemi. Tekst jest dziwny bo właścicielami miałoby być trzech szlachciców, którzy się do Prus przenie-śli. Nazywali się Śnietka, Sopiła i Tomczyk. Pewnie chodzi o jakieś przydomki, chociaż Śnietka kojarzy się z Noskami Śnietnymi i późniejszymi Śniecińskimi.

Tekst jest ponadto długi, pokrótce: najpierw zamieszczony jest pełny tekst oskarżenia przeciw Borucie, potem notuje się, że Boruta jakoby nic nie przed-stawił, o co „protestuje się”… pisarz ziemski!. Potem znów strona pozywająca jeszcze raz tłumaczy swoje racje. Potem przed podstarościm stawiają się obie strony, Adam osobiście i  przez adwokata, Boruta tylko przez plenipotenta, Macieja Kąckiego. I tu się zaczyna ciekawie, Adam powołuje się na „us aquisi-tum”, czyli „prawo dzierżawy”, a Boruta na „us naturale”, („prawo naturalne”?, może chodzi o jakieś związki rodzinne) przy czym twierdzi, że nikomu żadnej krzywdy nie wyrządził. Tak czy inaczej, dekret musiał być po myśli Boruta, gdyż to Adam apeluje do Lublina.

Z  tym samym Adamem Boruta procesuje się tego samego roku (1591) w  jeszcze jednej sprawie. Adam składa protestację przeciw odebraniu mu ziemi, którą zmarły Maciej (ojciec Boruty) zastawił u niego za 8 kop groszy. Wedle jego słów Boruta i jego synowa go „vi et violenter expulerunt, eiecerunt, usuque (…) privaverunt”, tj. siłą i  przemocą (dosłownie gwałtownie) wypę-dzili, wyrzucili oraz użytkowania (…) pozbawili. To taka „poetyka” staropol-ska, podobnie gdy idzie o trupa pisano „zabił, zamordował i z żywego martwym uczynił”, jak gdyby raz powiedzieć nie wystarczyło. Dziwne, że Adam czepia się Boruta i synowej – czyżby kobieta z silnym charakterem? Albo Jan gdzieś na wojnę pojechał. Dalej są terminy i formułki jakieś, z punktu widzenia genealo-gii obojętne. Chodzi o to, że woźny (ministerialis) udał się chyba z „deputacją” do Jamiołk i stwierdził, że protestujący, czyli Adam, ma rację. Po czym spisał relację swoją i to dołączono w aktach do protestacji. Querella (właśc. quaerela) znaczy tyle, co skarga (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_10 1591_1104).

Kolejnym bratem Jakuba był Bartłomiej, choć tu mam wątpliwości czy aby nie wedle starszeństwa drugi, starszy od Boruta. Przy nim znalazłem w księdze brańskiej z 1597 roku ciekawy zapis. Donatio (źr. KGB Mińsk skan 1708 _1-_15 _1121). Ceduje w nim swoje dobra córce i zięciowi, Kasprowi synowi Krzysztofa, Jaworowi z powiatu zambrowskiego. Niewykluczone, że skutkiem tej rodzinnej transakcji Jamiołkowscy sporo później osiedli w parafi i Rutki Kossaki.

113

Kolejny syn Macieja to Wojciech, który to wcześniej oddawał wspomniany wyżej młyn. Chyba jednak nie zerwał całkowicie związków z  Jamiołkami. W księdze brańskiej z lat 1621 – 1622 odnalazłem ślad jego syna Michała. Oto ten zapis: Michał, syn Wojciecha ze Świetlik zastawia Janowi synowi Boruty ziemię i wymienione są zagony 2 (łąka), 2 (obok „Jakubowiąt”), 2 (naprzeciw Wnor), 2 („na górce od Borek”), 2 (między granicami Macieja, brata stryjecz-nego! „fris patruel’”, a Jakuba). Zastaw na 7 fl orenów, aż do wykupu. I dalej for-mułki, że nie będą się ciągać po sądach.

Jak odbywały się podziały ziemi na następców? Nie znalazłem akurat dokumentu dotyczącego Sieniutów ale trafi ł się taki dotyczący Jamiołkowskich z Jamiołk Piotrowiąt. Pochodzi z roku 1605 (KGB Mińsk F 1708_1_23_1159 do 1161). Tytuł nie jest standardowy – Inter Jamiołki divisio p[er]fecta. Jak to prze-tłumaczyć? Na pewno między Jamiołkami uczyniony podział ale ta p[er]fecta. Perfekcyjny?

Sam tekst nie jest także łatwy (aby to sprawdzić odsyłam do skanu) mimo, że w  sporej części napisany po polsku. Tytułem wprowadzenia – bo nie ma sensu tłumaczyć całości – rzecz tyczy sporu pomiędzy braćmi. Wszyscy są z  jednego ojca Tomasza z  krza Mitkowiczów. Mateusz skarży się na resztę o nieprawny podział (in causa et actione inter’ nobilem Mathiam fi lium olim Th omae Jamiolka actore’ ex una et Nobiles). Twierdzi, że w każdym miejscu należy im się po ojcu równo. Dalej następuje tekst po polsku:

Isz w  dzień czwartkowy przed swietem nawiedzenia Panny Marii przez wynalazek Je’o  Mci Pana Woiciecha Brzozowskie’o  Podstarosciego Grodu Branskie’oy dzielczow wysadzonych spozwoleniem obudwu stron slachatnych Adama Bruszewskie’o  Komornika Ziemie Bielskiej Adama y Mikolaia Jamiol-kowskich stryiow ich wlasnech w  ten sposob dzial wsitkich dobr znisomech (?) i nie znisomech (?) uczynili Naprzod siedliskami. Mikołai ma zostawać na tem siedlisku iako Zabudowal na krancu wszi. Brath Starszi Lenarth w siedli-sku oiczowskim iako Zabudowal podle miedze krawczowskiej: Barthosz thesz pole Lenarta. Pole Barthosza thesz Mathysz powod od miedze stryia Mikolaia. Mlodszem dwiema Janowi y Zigmunthowi w drugim brzegu wszi spolnie wszy-sczi sowicie na kazdego wydali, y iesli by krziwda sie widziala młodsem, tedy wszysczy winni nagradzać iem, potrafi aiącz w to iako by nisz ten mathisz nigdi stego się siedliska nie ruszal, na ktore przesiedliwać sie mathaszowi (!) maią y podieli sie Mikolai Lenarth y Barthosz dopomagać To iest wszysczi maią dacz (?) ad minus do dwu niedziel sub vadio et in… (dalej fragment nie rozczytany, jakby bez sensu łacina) A w polu posobkiem (?) po starszemi ploszami dzielić sie maią.

114

Czo sie tycze budowania, tymsie dawno podzielili Dom oiczowski na cterech sie dostal, ktozi Mathaszowi trzi złote. Z ugody y wynalasku dzielczow ma Barthosz cześć matysowę iemu same’ według dawnego saczunku kop osm’ splacić zarazem przez odwłoki. Czo sie tyczi bydla y sprzetu domowe’o isz to wszysczy znaią y sam Mathysz powod ze sie rozdzialek dawno stał. Prziktorem isz Barthosz nie byl bo sluzil na ktore’o czesci niezostawiono, ktori tesz ich oto do Ziemstwa poziwa, tedy temu wolna droga iako poczal czynić.

Z tym dokumentem koresponduje wcześniejszy (1604 rok) Jamiolki are-arum divisio z sądu w Surażu, KZS 4, karta 149v. Też po polsku lecz tym razem oszczędzę sobie czasu na tłumaczenie z polskiego na polski, odsyłając do skanu (skan 46, załączniki Dokumenty sądowe). Oszczędzę sobie także rozszyfrowy-wania topografi i Piotrowiąt, a ograniczę się jedynie do krótkiego komentarza.

W sądzie Ziemskim w Surażu osobiście pojawiali się synowie zmarłego Tomasza: Lenart (Leonard), Bartłomiej, Maciej i  Mikołaj. W  swoim i  braci: Piotra, Jana i Zygmunta, imieniu zeznali, że dokonali następującego podziału. Siedlisko po „ojcu nieboszczyku” dostało się Janowi i  Maciejowi, Piotrowi i Zygmuntowi od bruku zagumiennego aż do rzeki Śliny podle miedzy stryja ich Mikołaja. Drugie siedlisko „podle opłotek” dostało się Mikołajowi, a trze-cie siedlisko dostali Lenart i Bartłomiej. Jak widać, z wcześniej przywołanego dokumentu, ten wstępny podział został wkrótce w Brańsku zakwestionowany.

Oba dokumenty pochodzą z  czasów kiedy jeszcze własność była rela-tywnie duża i  nadmiernie nierozdrobniona. Niemniej już wtedy było widać tendencję do nierozdzielania po równo, wprowadzając także elementy spłaty. W tym przypadku jest to wyraźne bo dotyczy podziału na wielu (aż siedmiu) następców Tomasza po Mikołaju, a nie była to rodzina zaliczająca się do naj-zamożniejszych, jak choćby z Piotrowiąt: Kochańki, Kominy czy ze Świetlików moje Sieniuty. Na zasadzie analogii podejrzewam, że i u Sieniutów zadziałał ten sam mechanizm podziału nie po równo. Głównymi benefi cjentami zostali trzej najstarsi, tj.: Jakub, Bartłomiej i Boruta, zaś Wojciech i Mateusz byli rekompen-sowani spłatami. To wynika z późniejszych zapisów, gdzie można prześledzić status majątkowy poszczególnych sieniutowych rodzin. Ale to i tak były jeszcze czasy względnej zasobności ziemi. W kolejnych pokoleniach to rozdrobnienie przybrało straszliwe wręcz rozmiary, do konieczności opuszczenia gospodar-stwa przez część potomków.

Odkryta przeze mnie mnogość Sieniutów wcale nie ułatwiła mi studio-wania „genealogii sądowej” w  późniejszych czasach. Osobiście wolałbym gdyby po kolei byli pojedynczy dziedzice. Tymczasem po Jakubie dziedziczyło

115

dwóch, po Borucie też dwóch (na dodatek obaj nadali synom te same imiona – Jan i Maciej), a po Bartłomieju pozostało aż czterech Fabian, Tomasz, Miko-łaj i Stanisław.

O losach Fabiana nic nie wiadomo, tylko raz został wspomniany w księ-gach, w roku 1610, kiedy to sądzi się (wraz ze Stanisławem) z synami Arnolda z Jamiołk Piotrowiąt. Jeśli nie zmarł wcześnie to najpewniej gdzieś się ożenił. Triplicata (źr. KGB Mińsk skan 1708 _1 _103_396 i 397)

Podobnie nie zachowało się wiele zapisów o Tomaszu, jeden z nich świad-czy, że zamieszkał w Wilnie. Zapis jest ciekawy i niestandardowy, na dodatek po polsk u co pozwala na ukazanie barw ówczesnej polszczyzny. Jest to Attesta-tio (świadectwo) z 1616 roku (źr. KGB Mińsk 1708_1_ 104_268 i 269). Cytuję w całości.

Przed urzedem y aktami terazmieyszemi grodzkiemi starosciemi Branskiemi oblicznie stanąwszy slachetny Mikołay y Stanisław synowie niebosczyka Barthosza Jamiolky z  Jamiolk Swiętlikow powiatu tutecznego Grodzkiego Branskiego ziemie Bielskiey dziedziczowie będący zdrowi na rozumie y na ciale odstępniąch od iuresdi-tiey (?) i prawa swego ziemskiego przynależnego, a do tego prawa grodzkiego przy-należnego ile należy do rzeczy niżey opiszanych sami siebie z dobramy y potom-kami swemi wszystkiemi poddaiącz iawnie y dobrowolnie Zeznaly Isz oni slachat-nego Th omasza szyna niegdy Barthosowego Jamiolku brata swego rodzonego, ktory przesz pułczwarta lata (trzy i pół roku – przyp jj) doma na oyczyznie onich nie był, ale w Wilnie na rzemieślie utczywem złotniczkiem bawył się y robił ktorego za brata swego rodzonego własnego przyznawaią z iednego oycza y slachatney Dorothy Kuleszanky matki ych spłodzonego onemu czesczy iego własney po oyczu iego tak na nych iako y na Th omasza bratha ych prawym przyrodzonym nalezączą miadzy niemi iako braczą we wszystkych dobrach nie bronią y onego dopusczaią. A ysz ten Th omasz iescze w tamtenze kray do Wilna do Rzemiesla tegosz wdał się ychcze.. (uszkodzenie dokumentu) wedrowac thedy ony dla tego onego za bratha przyznali dla nagany iakiey iego rodzaiu iesliby tego gdzie potrzeba była albo się trafi ło gdzie to pokazać, Aby onemu wolno było robich rzemiesło ystocznie bez zadney nagany gdzie onemu Th omaszowi podoba się mieszkać…

Prawdopodobnie sens tego świadectwa polegał na tym, że bracia owego rzemieślnika chcą tym zapisem „zawarować” mu jego szlachectwo i  wolność osiedlania się a jednocześnie parania się tymże zajęciem (co jest dosyć tajemni-cze, bo szlachcie wówczas chyba nie wolno było imać się takich zajęć). Wygląda na to jednak, że Tomasz najpewniej został złotnikiem bo ślad po nim w Jamioł-kach ginie.

116

Po Bartłomieju dziedziczy Mikołaj ale czy ten miał potomstwo nie udało mi się ustalić. Co pewne to nie w Świetlikach. Najwięcej wiadomo o Stanisła-wie. W księgach był zapisywany jako właściciel zarówno ze Świetlik, jak też Pio-trowiąt. Jego synem był Grzegorz ale dalej jednoznacznie nic nie mogę powie-dzieć ponieważ w  tym samym czasie w Świetlikach żyło co najmniej dwóch Grzegorzów, stąd trop tej linii się urywa, a nie chce mi się analizować skompli-kowanych alternatywnych wywodów.

Synowie prowadzili długi spór z Adamem dictus Olkowiczem z Piotro-wiąt. Oto jeden z zapisów sądowych (z 1610 roku) opisujący jego istotę (źr KGB Mińsk skan 1708_1_103_ 396 i 397):

Adam, syn Adama Olkowicza z  Piotrowiąt, pozywający, wygrał sprawę z  Mikołajem, Stanisławem i  Fabianem, synami wspomnianego Bartłomieja (piszą się „Wołpyki”). Rozprawa odbywała się w Surażu i szło o karę 14 grzy-wien. Zarzutem było woranie się czy odebranie temuż Adamowi przemocą jakiegoś kawałka ziemi w Jamiołkach (jest to niejasno napisane, a i „kaligra-fi cznie”). Pole było naprzeciw Idźk i miało być przez tegoż zmarłego Bartło-mieja sprzedane Maciejowi, synowi Jana z Godzieb. I tu ciekawe, bo ów Maciej miał sprzedać czy przekazać (znów niewyraźnie) ów kawałek ziemi Adamowi, który tutaj dla odmiany występuje jako Bruszewski i do tego komornik ziem-ski. Dalej jest mowa, że ten miał zasiać własnym ziarnem „vernalem” – tj. jarym chyba ową ziemię, za co się otaksował na 20 grzywien. Dalej jest nabazgrane i  zagmatwane, jedyne co można wydedukować, że oskarżeni się nie stawili. Wyrok miał ogłosić woźny, Wlanety Śnieciński. Tenże Adam ma sobie ode-brać ziemię przy pomocy woźnego i dwóch szlachciców, jak to jest w zwyczaju.

Mikołaj i Stanisław, synowie Bartłomieja Jamiołki ze Świetlików, w 1616 roku kasują wcześniejszy zapis, dotyczący podziału ojcowizny (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_104_269). Poniżej dokonują kolejnego podziału (chyba), gdzie Stanisław dostaje ojcowiznę, zaś Mikołaj ziemię dzierżawioną (czy zasta-wioną?) u Jana Ralika Wołpikona (?? Wołpkowicza) Jamiołki. Zapis persona-liów owego Jan jest dziwny i  niespotykany. Łączy dwa ówczesne przydomki Jamiołkowskich tj Wołpików i Ralików. Czyżby byli krewnymi.? Jednak bada-nia genetyczne wykluczają pokrewieństwo Sieniutów z Ralikami.

Bezpośrednim, „liniowym” moim przodkiem po Jakubie był Jan. W przy-padku Jana nie ma zapisów metrykalnych potwierdzających jego istnienie. Z konieczności oprzeć się można jedynie na dokumentach sądowych i podat-kowych. Sądowych jest sporo.

117

Pierwszy Lucrum (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_18_471 i  472) pocho-dzi z 1599 roku, z księgi brańskiej, zatem powstał najpewniej tuż po śmierci Jakuba. Jan i Maciej, synowie Jakuba, domagają się spłaty długu od Jana syna Macieja z  Piszczat, który zapożyczył się jeszcze u  ich ojca. Chodzi o  5 kop groszy, dochodzi vadium, bo ten nie zapłacił na czas. Swoją drogą, intratny to był interes, byle tylko ściągnąć w końcu taki dług. Lepsze niż lichwa, bo zysk + 100%, jeśli nieborak nie wypłaci się do terminu. A chyba się opłacało, skoro w każdym pokoleniu zdarzają się takie sprawy. Bo gdyby to straty przynosiło, to by w  końcu któryś – nauczony doświadczeniem – przestał pożyczać. Na samym dole dokumentu jest dopiska, że jak dłużnik się nie stawi, to dostanie karę 3 grzywien.

Obligatio czyli zastawy należały do najczęstszych dokumentów sądowych. Oto przykład takiego dokumentu z 1611 roku.

Jamiołki obligo (KZS AGAD Pl_1_-93_5_karta 242) Jan, syn Jakuba z  Jamiołk Świetlików zastawia ziemię za 10 złotych polskich aż do wykupu w Jamiołkach Kłosach Janowi, synowi Stanisława z Truskolasu Woli. Miano-wicie: trzy zagony ozime od stawu (rzeki?) do poprzecznych perul’ („perula” to niby „woreczek, mała torba” – może chodzi o łacińskie określenie tego, co opi-sują po polsku jako „przeczky”, chodzi o jakieś kliny ziemi). W innym miejscu trzy zagony ozime od tych poprzecznych (transversalibus) do granicy kowa-lewskiej rozciągające się. Pod vadium 10 złotych strony zobowiązują się też nie prowadzić żadnych sporów prawnych o tę ziemię, chyba taka zwyczajowa asekuracja, którą dodawano z doświadczenia (wszak w księgach pełno kłótni o podobne sprawy).

Bardzo często zastawy przechodziły z  rąk do rąk. Prezentuję tylko trzy przykłady „mojorodzinne” (gdyby pogrzebać to można by z łatwością znaleźć dłuższe „ciągi”). Pochodzą z 1611 roku.

W pierwszym obligationis Demissio. (KZS AGAD Pl _1_93_5 _karty 367-367v:) Maciej syn niegdy Boruty z  Jamiołk Świetlików przekazuje zastaw na Jamiołkach Piotrowiętach Marcinowi synowi niegdy Michała z Bruszewa, którą u niego cedował Jan syn niegdy Gabriela Mojkowski na trzy kopy groszy, a ten od Walentego Noska, ten zaś – od Adama i Wojciecha, syna niegdy Macieja Jamiołki.

W drugim (KZS AGAD Pl _1_93_5 _karty 241-241v): Bruszewo Jamiołki exemptio: Adam Bruszewski, komornik ziemski bielski, oddaje Jamiołkom wykupiony zastaw, który przejął od Jakuba syna Pawła Stypułki z Giemzina. Zastaw wykupili Mikołaj, Tomasz i Stanisław, synowie Bartłomieja Wołpika, który tę ziemię Stypułkowi zastawił.

118

W  kolejnym Jamiolki Godzieby obligationis demissio (KZS AGAD Pl _1_93_5 _karty 429 – 429v:) „mój” Maciej, syn niegdy Jakuba z  Świetlików ceduje swój zastaw Pawłowi synowi Wojciecha z Godzieb właśnie na Godzie-bach, który najpierw ojciec Pawła, Wojciech, zastawił Jakubowi Jamiołce na trzy kopy groszy, ten cedował go na Katarzynę, żonę Bartłomieja Faszczy, ta zaś na Macieja, syna Jakuba. Jest więc to właściwie wykup, czyli exemptio, ale nazwany demissio z racji tylu pośredników. Tak to ziemia wędrowała z rąk do rąk.

Macieja syna (przeszłego już) Jakuba dotyczy ciekawy zapis z  1599  r. Jamiołki ex copia protto KGB Mińsk 1708_1_84_439. Przytaczam go w wier-nym zapisie:

Przyszedszy do urzędu slachatny Macziey przesłego Jakuba z Jamiołk dzie-dzicz oswiatczał szie przecziwko slachatnemu Janowy przesłego Stanisława stam-tądze o tho, iż on wziąwszy pieniędzy kop szescz liczby y monete polskiey przesz ręcze sliachatnego Jana Choienskiego y woznego Stanisława Grodzkiego generała ktore pieniądze byli na swiętha swietego Marczyna opyszane themu przerzeczo-nemu Janowy wyzey opyszanemu onego kwitowacz nie chcział y z  pieniędzmi odiachał do domu verifi cuiącz tego yz wziął pieniądze Stawił woznego ziemskiego generała y sliachatnego Jana Choienskiego ktorzy tho pod sumnieniem zeznali yz przytym byli kiedi pieniądze then przerzeczony Jan od thego to Maczieia wziął y wziąwszy onego kwytowacz nie chcział y owszem z pieniędzmi odiachał.

Wracając jednak do Jana – kolejne zapisy o nim pochodzą z  lat 1602 – 1608. Jan najczęściej występuje jako pozywający. W vulnerze (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_20_151) w księdze z lat 1602-1608 oskarża Piotra syna Macieja z Godzieb (to inny Maciej, nie krewny, pewnie po Leonardzie).

Z 1607 roku pochodzi dokument ciekawej ugody. Stroną przeciwną jest Bartłomiej z ojcem, Mikołajem synem Macieja. To także nie rodzina, a przy-najmniej nie bliska. Strasznie napuszony język. Mój Jan syn Jakuba uwalnia Bartłomieja od oskarżenia o odebranie czy kradzież wozu z… czymś nie do odczytania), a za to ojciec tegoż uwalnia Jana od oskarżenia o pobicie i uwię-zienie tego złodziejaszka. Dalej trudno przetłumaczyć, bo pourywane są brzegi.

Potem znów mówi się o takim generalnym pojednaniu – z jednej strony występują moi Sieniutowie, czyli także synowie Macieja i synowie Boruty, z dru-giej „wszyscy synowie i córki Mikołaja”. Zapewniają, że nie będą się w żaden sposób niepokoić prawnie i mówi się jeszcze coś o niebezpieczeństwie pożaru. Jakby bez sensu, może to jakaś formułka napuszona, że „prędzej nas piekielne pochłoną płomienie”, tyle, że o piekle się tu nie mówi. Potem znów wymienia się wszelkie możliwe przypadki, a to wyprawę wojenną, a to nieład w państwie,

119

wejście wroga w granice, itp. Chyba po prostu tak uroczyście zaprzysięgają, że na zawsze będzie pokój między nimi. A może zastrzegają sobie, że w  takich a takich przypadkach ta zasada „wiecznej zgody” i „niepozywania się” może być zawieszona. Bo mówi się tam „exceptis” i nagle taka długa lista następuje. W każdym razie sens jest taki, że chodzi o ugodę zwaśnionych rodzin (źr. KGB Mińsk skany 1708_1 26_520 i 521).

Nie za wiele, ale zdarzały się w księgach sądowych zapisy po polsku. Takim dokumentem jest ugoda z 1600 roku Trzesczkow et Jamiolka ex copia concor-dia KGB Mińsk 1708_1_87 _771.

To że napisana po polsku wcale nie oznacza, że tekst jest łatwy do odczy-tania. Przytaczam go w wiernej transliteracji.

Stanąwszy oblicznie przed urzędem y xiągami Grodzkiemi Branskiemi Zyemie Bielskiey slachetni Mikolay szyn slachetnego Stanislawa Trzezczkowskiego dzie-dzicz s Trzesczkowa z iedney strony y szlachetny Vincanty szyn niebosczyka Mat-heusza Jamiolky Galika dziedzicz z Yamiolkow z drugiey strony yawnie y dobro-wolnie zeznali y kazdy z nich zeznał takową ugodę miedzy sobą miecz y strzymacz przesz pewne przyiaczioly na tho z obu stron wezwane to iesth naprzod slachatny Mikolay Trzesczkowski thego tho slachatnego Vincantego Jamiolkę wypuscza y wolnem cziny z Acty y sprawy iemu o uczynek złodzieisthwa to iesth o ukradzie-nie wołu albo nieuka czerwonego o czo iesth obwiniony y do cziamnicze wsadzony w ktorey sprawie ex delatione scrutinys [pisarz chyba napisał błędnie”strutynis”, tzn. mniej więcej „z oskarżenia (w) śledztwie”] skazał urząd temu to Jamiołcze occasionem iuratoriam [tzn. „z  powodu przysięgi”(?)] od ktorego decretu była przesz Trzesczkowskiego Appellacia na Tribunał Piothrkowsky prowokowana y załozona czego wszytkiego tak samey sprawy iako z wszytkiego postępku thego to Jamiolką wolnem wiecznemi czasy cziny y ten wszythek postępek prawa wniwecz obracza y kassuie. A Ten slachatny Wincanty Jamiolka z wyratunku (?) y z ugody przyiaczioł spolnych dobrowolnie tez zeznawa ysz slachetnego thogo tho Miko-łaia Trzeszczkowskiego s protestaty ran na niego zapisanych wypuscza y wolnem cziny wiecznemi czaszy y niema przed zadnym sądem czynicz tak owiązanie y osadzanie do Cziemnicze yako thez y o  insze wszytkie krzywdy pod zakładem tysiącza grzywien groszy y monety lyczby polskiey y pod zawithem odpowiada-niem w sządzie y urzędzie do ktoregoby kolwiek powiathu y ziemie był pozwany. Quam concordiam utraq[ue] partes recognoscen[tes?] sub… unt et obligant se fi r-miter et inviolabili[ter?] perpetue tenere sub vadio supra exprto’ [jakieś skrócenie, nieczytelne], Dalej jest mowa o tym, że obie strony się zobowiązują przestrzegać tej ugody, a jeśli któraś ją zerwie, to płaci vadium (zakład).

120

Tekst nie dotyczy moich Sieniutów ale jest bardzo ciekawy, min. apelacja została złożona do Trybunału w  Piotrkowie, co jest ewenementem, bowiem właściwym i  powszechnie wybieranym był Trybunał w  Lublinie, po drugie pokazuje, że mimo wagi kryminalnych, wzajemnych przewin obie strony stać było na ugodę. No i ten „nieuk czerwony” czyli jak mi objaśnili mądrzejsi – wół nie przyuczony jeszcze do pracy w zaprzęgu.

Ze sporo późniejszego okresu, bo z roku 1686, pochodzi dokument „Con-cordis roboratio” (umocnienie zgody? źr. KGB Mińsk skany1708_1_186_ 709 i 710). Także nie dotyczy moich przodków, ale że ciekawy i spisany po polsku przytaczam go prawie w całości (lecz tym razem bez męczącej transliteracji) celem zobrazowania klimatu takich ugód. Niestety fragmentów nie udało mi się odczytać (w tym miejscu wykropkowania i znaki zapytania).

Między Szlachetnie urodzonemi Pany, Panem Mateuszem od Andrzeja Jamiołkowskim z  jednej strony a  Szlachetnem Panem Jakubem od Marcina Jamiołkowskim i z Panem Marcinem od Macieja Jamiołkowskim bracia stryjecz-nym ktory pomieniony Pan Marcin Jamiołkowski swoim X Szlachetnych Panów Pawła i Szymona Jamiołkowskich braci swoich rodzonych tę zgodę zawiera także ze Szlachetnem Panem Pawłem Jamiołkowskim od Pawła Łuszczykiem z  trze-ciej strony stanęła pewna zgoda i pomiarkowanie Przyjacielskie w ten sposób iż Pomienieni Panowie Jamiołkowscy wszystkie trzy strony mając protestatio, (nie-czytelne) i dekreta Grodzkie respektem pewnych gruntów na dobrach Jamiołkach Kowalach leżących Części Pyszczykowskich te wszystkie protestacje i dekreta Spo-sobem Przyjacielskim między sobą umarzaią wiecznemi czasy i z tych się pro-testacji ran obopolnych sobie żadnych odpuszczają wiecznemi czasy, do Grodu Brańskiego od rediprocesów zmietrężonych trudnych submitując się Częśc Pysz-czkowska o którą się prawowali w pół trzymać mają… Pan Mateusz od Andrzeja Jamiołkowski połowę a Pan Marcin od Macieja Jamiołkowski z Panem Pawłem Jamiołkowskim Łuszczykiem drugą część równą we wszystkich miedzach i try-bach, w gruntach lasach oborach, łąkach drugą takowa połowę. A iż Pana Mate-usz od Andrzeja Jamiołkowski nabył… części Pyszczykowskie wiecznem prawem od Pana Grzegorza Stypułkowskiego dwie płaszcze tedy i że?? nabyte do równego działu między stronami? także?? jest Pan Paweł Łuszczyk przy kwicie ma dać Panu Ma????? złotych… tego ostrzegając że Pan Paweł w Polu ugornym ku Soko-łom nie ma nic trzymać siedliska jako dawno z przodków trzymali tak i  teraz sobie?? jeden drugiemu ani trzeciemu przeszkadzać sobie nie mają podkładem stu dwudziestu Grzywien Polskich i Zawitek dopowiadaniem w Grodzie Brań-skim. Działo sie w Jamiołkach Kowalach dnia czwartego lipca Roku Pańskiego

121

1686 Na co się rękami swemi podpisują i Ichmościów Panów Przyjaciół przy tym ręczy??? Mateusz Jamiołkowski, Ksiądz Marcin Jamiołkowski ręka swą. Paweł Jamiołkowski, Jakub Jamiołkowski… Andrzej Jamiołkowski Komornik Polny Ziemi Bielskiej Viceregent Grodzki Brański Przyjaciel? Od?? dobrej zgody pro-szony? Józef Idźkowski jako Przyjaciel?? proszony do tej zgody.

Wróćmy jednak do zapisków rodzinnych. Na lata 1621 – 1622 przypada istna erupcja sądowej aktywności Jana.

Mam za mało przesłanek, aby zinterpretować genealogicznie zapis, gdzie Stanisław, syn Wojciecha Choiński (Chojeński) z  Jamiołk Kłosów Janowi i Maciejowi, synom Jakuba (tu jest przydomek Wołych?, najpewniej Wołpik) ze Świetlików i Kłosów, zapisuje im cały dział (sors) po swojej zmarłej matce, Katarzynie Krichcziance, do tego dział po swoim bracie Jerzym oraz część po Mikołaju Kamieńskim, swoim bracie ciotecznym po Dorocie Krychciance (swojej ciotce?). I część po Macieju, bracie swoim z tej Katarzyny Krychcianki. Ponadto mało czytelne, chyba tylko formuły, „dedit, donavit et invocabiliter recognovit ac inscripsit… ”. (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_108_ 690 i 691).

W  kolejnym z  dokumentów(źr. KGB Mińsk skan 1708_1_108_ 692). Jan jest pozwanym – wraz z innymi szlachcicami – przez Mikołaja syna Jana z Jamiołk Kowali. Oskarżył ich o nie zapłacenie podatku. Karą im grożącą była banicja. Jednak ów Jan z Kowal zwalnia ich z tych zarzutów po tym, jak otrzy-mał „odpowiednie zadośćuczynienie”. Albo więc chodzi o  to, że sam musiał płacić podatek w tym systemie „uczestniczącym”, albo ich szantażował i dostał zadośćuczynienie za milczenie.

Inny zapis (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_107_186 i 187 rok 1621 lub 1622) jest o rodzinie, ale także „topografi cznie”, bardzo ciekawy. Jan, syn Jakuba zasta-wia – widać potrzebne mu były pieniądze – ziemię Janowi, synowi Boruty. Są tam dokładnie opisane miejsca, np. „rozciągające się od granic godziebowskich do piotrowskich”. Pierwszy kawałek ma 4 zagony (sulcos), drugi – 7 zagonów, trzeci – 2. Potem mówi się, że pole leży między granicami Macieja brata i „Woj-ciechowiąt”. Chodzi chyba o to ostatnie, bo nie było liczby zagonów przy tym. Potem znów 2 zagony od granicy „kołaczewskiej” do „kowalewskiej”, tu między posiadłościami tego Macieja, brata, i Tomasza Adamowica. To wszystko zasta-wił za 11 fl orenów (złotych? kop groszy?), aż do wykupienia. Dalej formułki, żeby zrobić „intromisję” przez woźnego i dwóch szlachciców, etc.

Kolejny dokument z  lat 1621 – 1622 (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_107-_310) to także zastaw. Jan oddaje Mateuszowi, synowi Jana w zastaw ziemię w kilku miejscach: 8 zagonów na Kłosach między posiadłościami brata Macieja

122

i  jakiegoś Stanisława, inne 2 zagony oraz 4 zagony między dobrami Mateu-sza i Macieja. Zastaw na sumę 8 kop groszy aż do wykupienia. Nie umiem do końca rozstrzygnąć, z których Jamiołkowskich był Mateusz, ale bodaj Ralików.

Niestety ale wzajemne stosunki między braćmi Janem i Maciejem były co naj-mniej napięte. Pierwszy udokumentowany zapisami sądowymi spór miał miejsce w Brańsku w roku 1610. „Jamiołczyney rello” (źr. KGB Mińsk skan1708_1_101_ 61). Woźny Jan Perka składa relację ze świadkami Kruszewskim i  Rafałem Jamiołkowskim. Sprawa jest bardzo ciekawa. Miało dojść do intromisji na dobra Macieja, syna Jakuba ze Świetlików i Kłosów. Miały być przejęte z wyroku sądu suraskiego, który obliczył szkody z vulnerów na 6 grzywien groszy polskich, co odbyło się w środę po Wielkanocy. Poszkodowaną była Katarzyna z Mojkow-skich (córka Stanisława), żona Jana, syna Jakuba, występowała razem z mężem. Na poczet kary miano przejąć 6 morgów ziemi, ale Maciej zaprotestował, bo uważał, że to on ma wybierać, które sześć morgów mu zabiorą, a nie poszkodo-wani. Jest nawet spisane jego zeznanie po polsku: „Niepowinienem tam gdzie thy chczesz, ale gdzie ia chczę, wymierzam wolno mi to i piaskiem”. Znaczy to chyba mnie więcej tyle, że on nie musi jej słuchać i jak zechce to da jej właśnie możli-wie najgorszą ziemię. Taka drobna złośliwość. Strona pokrzywdzona zaś z tego powodu złożyła protestację, a całą relację zapisano w księgi.

I kolejny proces z 1610 roku (źr. KGB Mińsk skan1708_1_101_ 61). Sprawa bardzo podobna, ci sami „aktorzy”. Tutaj Jan oskarża Macieja o przekroczenie miedzy i to w dziesięciu miejscach, w tej sprawie był wyrok suraski i znów na poczet kary miało dojść do zajęcia dóbr. Tutaj Jan pisze się „de Jamiołki Świet-liki, Kłosze, Godzieby”. Szkodę otaksowano na 100 grzywien. Maciej nie godzi się na intromisję, bo twierdził, że nic nie wie o takim procesie.

Kolejna fala sporu to lata 1615-1616.W dokumencie „Rellatio” (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_30_1236 i 1237)

woźny chyba miał asystować przy zajmowaniu dóbr jednego kosztem drugiego. Tymczasem Dorota, żona Macieja. jest oskarżana o  to, „isz ona ciele czarne własne aktórowe [tj. Jana] roku przeszłego uchwyciwszy od krowy zabiła in damnum actoris [na szkodę pozywającego]”. Kara wedle statutu za to jest 3 grzywny, ale „aktor” taksuje się na… 100 grzywien. Jednak do żadnej „intro-misji” nie doszło, więc Jan protestuje z tego powodu. A całe to rodzinne pie-kiełko zapisał woźny.

Ciekawy obyczajowo jest zapis sporu, który miał miejsce w  1627 roku (AGAD Warszawa PL_1_ 28_ karty 933 i 933v). Występuje także przedstawi-ciel Wołpików, z bocznej wobec „mojej” linii.

123

Przetrzymuje i nie chce zwrócić depozytu, który mu przekazała Helena Roszkowska. Dlaczego mu ten depozyt został powierzony? – niestety tego nie wiadomo.

Jamiołki Rellatio. Ad off m’ et Acta praesentia Castren’ Capitan’ Branscen’ venies’ plr’ Mls’ Regni Glis’ Nobilis Stanislaus Sniecinski cum duobus Nobilibus Nicolao et Andrea Jamiołkami coram eodem off o’ et Actis publice recognouit, quia off osam’ aff ectionem Nobils’ Haelenae (!) Roszkowska prioris matrimony olim Nls’ Nicolai Jamiołka dicti Wardaszka relictae ad pns’ Autem Nls’ Lau-renty Jamiołka consortis Apud Nobilem Jacobum olm’ Alberti Jamiołka Wołpik off ose’ requisiuit in bonis Jamiołki Kowale quatenus idem Wołpik res eiusdem Haelenae proprias ipsi tempore paulo superiori ad depositum datas vct’ skrzy-nię z szatami białogłowskiemi w ktorey były zchowane (!) te rzeczy: sukien para lunskiech białogłowskich valoris Floren’ Triginta, letnikow muchaiarowych zoł-tych para valoris Florennorum viginti quatuor, Czamara lunska podszyta valoris Floren’ Triginta, Czapka białogłowska Bobrowa valoris Floren’ duodecim, chusty białogłowskie wszystkie, ktore się sacuią na dwadziescia złotych, miecz valors’ [karta 933V] Florennorum Decem, parę Pistoletow valoris Florennorum viginti quatuor, Kocieł, kazan, panew, mis dwie cynowych, kubkow trzy cynowych valo-ris Florennorum viginti wszystko, piła poprzeczna valoris Florennorum quatuor, swidrow cztery, dłot parę, połci parę, sadeł parę valoris Floren’ Decem, szkatułę y pieniędzy gotowych Florens’ duodecim et aliam supellactilem domesticam restitu-eret et uti ipsius substantiam extradiret verum ipse immemor bonae fi dei Contra naturam depositi easdem res pro se usurpauit et licet iam extradere cepisset rurso tamen penes se detinuit eoq’ facto illicito depositum violauit quas res per eundem Mlm’ off ose’ arestatae sunt et hoc idem arestro’ per eundem Jacobum Jamiołka susceptum rone’ praemissorum eid’ Ministeriali suprascra’ Helena Jamiołczyna solenniter est Protestata et se iure acturam in foro competenti obtulit.

Powodem nieporozumień bywał także m.in. podział siedliska. W jednej ze spraw z 1624 roku (KGB Mińsk 1708_1_34_ skany 38 i 39 Jamiolky rello) poszło o studnię, którą wykopał Maciej. Pozywającym był Jan. Chodziło o to, że mimo podziału Maciej „wlazł” mu na siedlisko. Z tego powodu Jan protestuje.

W 1624 roku, akurat dokument jest poprzedzony wpisem daty – we wtorek po Świętym Walentym czyli 14 lutego 1624, Jan pozwał brata Macieja o pobicie, wygrał sprawę i ten woźny asystował przy wykonaniu wyroku sądu suraskiego, tj. przejęciu jakiejś części dóbr Macieja, karę obliczono na 100 grzywien.

Napięte stosunki rodzinne przeszły na potomków braci. Świadczą o  tym dokumenty z  lat 1661 – 1663. Relacja woźnego (źr. KGB Mińsk skan

124

1708_1_44_1604). Mówi się, że Tomasz syn Jana, pozywa Wojciecha, syna. Macieja. Niezbyt to czytelne, chodzi o to, że na drodze, coś wartości 60 fl ore-nów – „tres (trzy)… alias beczek (?)”, potem znów coś wartości 40 fl orenów – chodzi o napad i zabranie czegoś, kara (za to?) wynosi 1000 grzywien, do tego jeszcze grozi kara banicji. W odpowiedzi pozywa Wojciech, s. Macieja ze Świetlików Tomasz, s. Jana. Tu mowa o kilka beczkach soli, zatem pewnie o nią chodziło w pierwszym nieczytelnym zapisie.

Spór trwa w 1663 – Wojciech oskarża Tomasza o to, że mu zabrał zboże na zasiew. Ale już następnego roku Wojciech zaciąga dług na sumę 30 fl orenów u Tomasza, który ma oddać na następne święta Bożego Narodzenia. W 1664 następuje jakby koniec (?) rodzinnych waśni. W  pochodzącym z  tego roku dokumencie „In vicem quietatio” nawzajem się kwitują (z czegoś). Wygląda to na pogodzenie się obu i wyjaśnienie dawnych zaszłości.

Żoną Jana była Barbara Moykowska (ale w księgach sądowych występuje także Katarzyna Moykowska co może oznaczać albo gdzieś błąd albo, że Jan miał po kolei dwie żony i  obie były Moykowskie). Wskazuje to również na początek (choć może był już wcześniej) rodzinnego układu z Mojkowskimi. Prawdopodobnie w efekcie ślubu „moi” stali się właścicielami ziemi na Moy-kach zwanych później Truskolasy Wola.

Jeden z zapisów sądowych z roku (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_27_215) świadczy, że waśnie rodzinne dotyczyły także relatywnie dalszych członków rodziny. W dokumencie tym Barbara oskarża o pobicie Mikołaja syna Bartło-mieja (zatem stryjecznego brata Jana). Tłumaczenie tego dokumentu prezen-towałem wcześniej omawiając vulnery.

Barbary dotyczą również dwa dokumenty z  KGB AGAD PL_1_87_28 z roku 1627. Na karcie 125 Jamiołki et łopienie diligentia: Stanisław syn niegdy Michała Łopieński w imieniu Barbary wdowy po Janie Jamiołce z Jamiołk Świet-lików manifestuje gotowość do odebrania pożyczki, którą zaciągnął u niej Woj-ciech syn niegdy Wacława Stypułek ze Stypułek-Szymanów, w sumie 7 kop i 20 groszy zapisanych na dzień dzisiejszy święto narodzenia św. Jana Chrzciciela.

Czemu w tej sprawie z pomocą przychodzi akurat Łopieński nie wiadomo, przy okazji jednak dowiedzieć się można, że nawet przedstawicielowi sądu nieła-two wówczas było egzekwować długi, co wynika z zapisu karty 864 z ww. księgi.

Rellatio: Stanisław Łopieński, deputat z sądu brańskiego razem z woźnym Wojciechem Markucikiem i dwoma szlachcicami Wojciechem i Stanisławem Łupieńskimi zeznaje, że wedle dekretu rumacji (nakazu usunięcia dłużnika siłą z nieruchomości) przybył do dóbr Wojciecha syna niegdy Wacława z Szyman,

125

by zająć należność Barbary, jednak Stypułek nie dopuścił do zajęcia (intromi-sionem non admisit), z którego powodu strona pozywająca protestuje.

Bratem Jana był Maciej. Z dokumentów sądowych dowiedzieć się można, iż jego małżonką była Róża czyli Rozalia. Wynika to z dokumentu pochodzą-cego z 1610 roku Rello (źr. KGB Mińsk skan 1708 _1_101_642). Chodzi o prawa żony Macieja (syna Jakuba) Róży z Truskolas (Truskolaskiej?) i Woli Mojkow-skiej do spadku po ojcu. Przeciw trzem jej braciom, synom Gabriela – Janowi, Andrzejowi, Wojciechowi. Maciej wylicza się, co mianowicie miała otrzy-mać, a więc: 10 kop groszy w monecie, parę krów i parę wołów, kobyłę i jakieś suknie oraz część ziemi po ojcu. Sąd to otaksował na 50 grzywien. Oczywiście, pozwani nie zastosowali się, ale nie podaje się żadnych powodów, jedynie pro-testację pozywających.

Spór trwa w kolejnym dokumencie (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_103_1307 i 1308). Tytuł rumatio oznacza najogólniej „wyrzucenie z dóbr”. Występuje tu jako strona „instigator”, więc sprawa jest prowadzona jakby z  urzędu. Dzia-łania są podejmowane z mocy uchwał i sądu suraskiego i brańskiego. Potem znów omówienie niuansów sprawy, co pomijam. Tu też zapowiada się „intro-misjo” na dobra pozwanych, którzy nie stawili się kilkakrotnie, za co nie dość, że zaocznie przegrali proces, to jeszcze muszą zapłacić vadium potrójne (nie wiem, jaka wysokość, może tak zwyczajowo utarta, że nawet o niej nie wspo-minali), co ma być odebrane w  ziemi. I  znów przez woźnego Śniecińskiego i dwóch szlachciców. Konkludując – Róża sprawę wygrała, teraz tylko trzeba wyegzekwować należność, z czym, jak wiemy, bywały problemy w I Rzplitej.

Z ksiąg sądowych dowiedziałem się, jak w XVII wieku w Świetlikach poja-wili się Rzońcowie, Luieto z 1672 roku (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_169_285). Szymon, syn Macieja Jamiołkowski darowuje Stanisławowi, synowi Piotra Rzońcy i jego żonie, Marynie Jamiołkowskiej (niechybnie swojej córce – widać nie miał synów) szereg swoich posiadłości w Jamiołkach Świetlikach. Są wyli-czone poszczególne miejsca, w których oddaje zagony tej parze, min. między swoimi posiadłościami (więc nie oddaje wszystkiego?) a dobrami Pawła Ralika Jamiołkowskiego.

Ale wróćmy do głównych moich przodków, z mojej bezpośredniej linii. Jan prawdopodobnie zmarł stosunkowo młodo – przed 1626 rokiem – a nie-które zapisy sądowe zdają się wskazywać, iż syn Tomasz być może był jeszcze niepełnoletni, kiedy po raz pierwszy pojawił się w brańskim sądzie.

W księgach sądu grodzkiego w Brańsku jego osoba pojawia się w licznych dokumentach, najstarszy zapis Decretum pochodzi z 1626 roku (żr KGB Mińsk

126

skan niezidentyfi kowany) i powstał najpewniej tuz po śmierci ojca Jana. Tłum krewnych i sąsiadów rzucił się na młodego Tomasza celem równania rzeczywi-stych i wydumanych „krzywd”.

Wdowa po Janie i syn Tomasz są stroną pozywająca, z drugiej strony cały szereg szlachciców, Stypułkowskich, Leśniewskich, etc. Chodzi chyba o zabra-nie siłą dóbr na Jamiołkach Godziebach. Tu jest dekret, więc sprawa jest jakoś rozwiązana, zdawałoby się na korzyść skarżących. Niemniej to zdaje się wtedy ostatecznie przepadła moim Sieniutom większość dóbr na Godziebach.

Tomasz procesuje się również z Maciejem po Borucie. W 1638 r. (KGB Mińsk 1708_1_36_skan 1032 Jamiołkowski Rellatio) Maciej syn Boruty pozywa Tomasza, syna Jana o to, że wyrzucił go z zastawu na Jamiołkach-Koziełkach (? – może chodzi o Stypułki Koziołki albo sąsiadujące z nimi dobra??). Zastaw był na sumę 30 fl orenów. Mówi się jeszcze o vadium 120 grzywien, którego nie wpłacił pozwany. W 1639 roku sprawa pojawia się ponownie (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_130_264) ale teraz mówi się o Świetlikach, nie „Koziełkach”. Sta-rosta Leśnowolski chce wysłać „geometr” wraz z woźnym i dwoma szlachci-cami na miejsce, żeby wyjaśnić sprawę. No i znów jest mowa o tym vadium 120 grzywien.

W tym samym 1639 po raz kolejny w dokumencie Jamiołkowski vadium capitaneale(?)” (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_130_408 i  409) znów ta sama sprawa między Maciejem i Tomaszem. Sąd nakazuje odebrać to vadium 120 grzywien na dobrach Tomasza. Nie do końca zrozumiałe. W obu przypadkach zaczyna się „super innotescentiam”. Nie chodzi o niewinność (wtedy byłoby „innocentia”), tylko raczej o to, że nie stawiły się pozywane strony, a miały taki obowiązek właśnie pod takim a takim vadium. W związku z czym sąd zasądza na rzecz pozywających kary takież.

Po utracie (?) Godzieb Tomasz był mocno związany z dobrami na Tru-skolasach Woli. Uczestniczył tam w  jakichś sporach, ba był chyba nawet ich aktywnym przywódcą. Tak go „principales” (a  także z  Wojciecha, syna Wawrzyńca Stypułka) nazywa dokument z  1645 roku (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_137_547) gdzie występuje przeciwko innym Stypułkowskim. O moc-nych związkach moich Sieniutów z  Truskolasami Wolą świadczy ten doku-ment. W samej protestacji nie wiadomo, o co chodzi. Natomiast z dalszych vul-nerów można się domyślać, że chodziło o jakiś napad czy nawet zajazd. Żona niejakiego Augustynika oskarża o pobicie Wojciecha syna Laurentego (Waw-rzyńca) Stypułka. W protestacji tenże Stypułek razem z moim Tomaszem są nazwani przywódcami „principales”. Co ciekawe, w ostatniej zapisce, niedo-

127

kończonej, nie ma zapisanego nawet sprawcy. Reasumując – sens jest taki, że mój Tomasz przyłączył się z jakichś względów do Stypułka, a może i on tych Stypułków skrzyknął, w  każdym bądź razie wiadomo, że Stypułkowie mieli wtedy z  Jamiołkowskimi z Rawk na pieńku. I w  tym konfl ikcie uczestniczył mój Tomasz.

Tomasz musiał być krewki, a  i  miał na sumieniu czyny raczej mało chwalebne, czego wyrazem jest dokument z 1639 roku (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_130_ 72 i 73), w którym Tomasz razem z Marcinem, synem Jana Tru-skoleśnym są oskarżeni przez laborisa Kościuka o napad na drodze w Soko-łach, gdzie skradli mu chyba jakieś ubrania. Nie jest to powiedziane jasno, ale wydaje się, że tenże chłop był poddanym starosty Prokopa Leśnowolskiego.

Dziedzicem Tomasza został Mikołaj. W  księgach Sądu Grodzkiego w  Brańsku występuje w  licznych zapisach. Pierwsze zapisy, w  których poja-wia się, pochodzą z 1674 roku. Z nich wynika, że Tomasz już nie żyje. Doty-czą kilku spraw majątkowych. Występuje w  nich Mikołaj olim Tomasz oraz Andrzej Stanisław Jamiołkowski (nie jest tu wymieniany z tytułów ale to nie-wątpliwie Andrzej Stanisław, wówczas komornik graniczny bielski i wiceregent grodzki goniądzki (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_170 _ od 979 do 982).

W pierwszej sprawie „demissio” Mikołaj ustępuje zastawy na Bruszewie (po ojcu) Andrzejowi Stanisławowi. W następnym „debitum” Mikołaj zapisuje dług 50 fl orenów u  tegoż Andrzeja Stanisława. W kolejnym „debitum” ustę-puje Mikołaj temuż zastaw na Piotrowiętach. W zamian (tak można deduko-wać) Andrzej Stanisław oddaje Mikołajowi ziemię na Woli Mojkowskiej, dla-tego też Mikołaj pisze się „de Jamiolki Świetliki et Wola Moykowska”. W ostat-nim Andrzej Stanisław oddaje Mikołajowi zastaw na Świetlikach na sumę 10 kop groszy. Więc obaj się wymienili dobrami, z tym, że to „mój” Mikołaj chyba musi dopłacić.

Ważnym dokumentem pochodzącym z  roku 1678 jest umowa przed-ślubna, niestety bardzo mało czytelna. Wygląda z  niej, jakby wcześniej były jakieś niedomówienia i teraz na nowo się dogadywali – data pierwotnej umowy to 30 stycznia, ale nie wiadomo, którego roku, może tegoż samego. Chodzi o Mariannę z Kruszewa Głąbów, no i Mikołaj jest nazywany już „generosus”. Wszystko wskazuje na to, że wyżej jest intercyza, nawet expressis verbis pada to pojęcie „in praefata intercisa” – „we wspomnianej intercyzie”. (Na marginesie – nie udało mi się dotąd znaleźć żadnego tekstu umowy przedślubnej dotyczącej moich Sieniutów, stąd niejako zastępczo w rozdziale 6. 2 Bruszewo prezentuję taki tekst z okresu sporo wcześniejszego, bo z 1604 roku). Niżej zaś Mikołaj

128

asekuruje posag Marianny na swoich dobrach, znów dosłownie „consort suae futurae” – „swojej przyszłej żonie”. Asekuruje, czyli w razie czego ma ona jakieś „zabezpieczenie fi nansowe”. Posag wynosi 600 fl orenów, czyli chyba całkiem sporo jak na drobną szlachtę. Marianna jest córką Jana z Kruszewa Głąbów.

Mikołaj był bohaterem dosyć burzliwych zdarzeń. Min. Truskoleśny z Olszyny oskarża Mikołaja i Wojciecha (stryjeczny brat Mikołaja), że go pobili, kiedy sobie szedł drogą. Przy tym mieli mu odebrać 12 kop groszy. Zapis jest chyba zaocznym wyrokiem (contumacia), albo po prostu skargą.

Kolejny dokument (źr. KGB Mińsk skany 1708 _1_51_1165 i  1166) to banicja (brzmi groźnie ale szczęśliwie była to tylko banicja prosta). Mikołaj i Paweł, s. Stanisława są oskarżeni przez Kazimierza, s. Pawła z Jamiołk. Chodzi o… krowę, która się pasła chyba na dobrach Pażochy, wartości 30 fl orenów. Tę krowę mieli aż do Warszawy pognać do sprzedania. Potem się wspomina o jakimś zajściu w gospodzie w Ostrowi (!). Podobno mieli go zbesztać słownie i pobić. Może on ich dognał i chciał odebrać tę krowę? Dalej woźny zeznaje, że dostarczył pozew, a oni się nie stawili i na następnej stronie już jest wyrok bani-cji, który ma być ogłoszony.

Przy okazji warto objaśnić znaczenie banicji. Obecnie potocznie kojarzy się jedynie z wygnaniem. Tymczasem była to kara bardziej złożona i nieko-niecznie aż tak groźna. Cytuję za Zygmuntem Glogerem Encyklopedia Staro-polska.

Banicja, kara wygnania z  ojczyzny, uważana w  Polsce za największą. Każdy, kto się dopuścił czynu, pociągającego utratę czci, był bezecnym (bez czci) t. j. infamisem i mógł być osądzonym na wygnanie z kraju. Prawo polskie roz-różniało kilka rodzajów tej kary. Bannicja wieczna połączona z infamją, w spra-wach kryminalnych, zdrady kraju, obrazy majestatu, w  zbrodniach i  wielkich przestępstwach, powodowała pozbawienie wszelkich praw czyli śmierć cywilną. Każdy starosta grodowy, mający prawo miecza, mógł schwytać takiego bannitę i ukarać na gardle, a tylko połączone Stany mogły bannicję wieczną uchylić. Ban-nicja doczesna, czyli mniejsza, była karą w sprawach cywilnych, za nieposłuszeń-stwo wyrokom sądowym, za gwałty, długi, naruszenie granic itd., była zawiesze-niem w wykonywaniu praw obywatelskich, pociągała nie wygnanie, lecz wywoła-nie lub karę wieży, zostawiając przestępcy termin 12 – tygodniowy od ogłoszenia bannicji do poprawy, spełnienia woli prawa i postarania się o zdjęcie bannicji. Zdjąć mocen był król lub każdy sąd wyższy.

Banicję doczesną ogłaszano nader często. Bywały lata, że w księgach zapi-sywano je setkami. Infamia natomiast skutkowała następstwami w  postaci

129

wygnania. Ale chyba też nie zawsze. Prezentuję przykładowy dokument ogłoszonej infamii. Było to w  1643 roku – Jamiolki Infames (KGB Mińsk F 1708_1_133 skany 788 i 789)

Rzecz dzieje się w  Piotrowiętach. Wymienieni „bandyci” to Piotr ol’ Arnold, Marcin ol’ Adam, Jakub ol’ Augustyn, którzy napadli w  nocy dom protestujących – wdowy Katarzyny po Macieju Jamiołce oraz syna Walen-tego. Zelżyli ich najpierw szpetnymi słowami, narobili wrzasku, potłukli okna (szklane! czyli dom w miarę bogaty, mamy 1643 rok) i w końcu wdarli się do domu, wyłamawszy dwoje drzwi. Dalej mówi się o wielu dobrach pobranych, które jednak wyszczególnione były w protestacji, więc pewnie gdzieś w księ-gach znajduje się odnośny zapis. Napadnięci zostali pobici i poranieni kijami, rózgami i  pięściami, co uwłaczało ich szlacheckiej i  kobiecej (w  przypadku wdowy) godności. Woźny Wojciech Skłodo czterokroć wzywał napastników do pojawienia się przed sądem, ci tego nie uczynili i zasądzono im w końcu infamię za naruszanie pokoju publicznego. Infamisi mają być, oczywiście, wygnani z kraju i pozbawieni dóbr.

Wyrok wydano zaocznie (contumacia). Ciekawe, że na początku doku-mentu wspomina się chyba odnośną konstytucję z 1640 r. przeciw tego rodzaju napadom.

Czy kara wygnania została wykona? W przypadku Piotra po Arnoldzie i  Jakuba po Augustynie chyba tak. Nie natknąłem się bowiem na ich ślad w późniejszych dokumentach. Natomiast Marcin po Adamie pojawia się kilka-krotnie, jeszcze w 1652 roku.

Od tych dygresji wróćmy jednak do podstawowej narracji. Po ślubie z Maryanną Mikołaj – zdaje się – ustatkował. Kolejne dokumenty to już klasyka.

Kilka pochodzi z 1684 roku.Min. w dokumentach (źr. KGB Mińsk skany 1708 _1_53_ od 291 do 293)

Mikołaja oraz Pawła, synów Stanisława uwalnia od wszelkich spraw, preten-sji, vulnerów, etc. Szymon syn Macieja z Jamiołk. Z kolei Mikołaj kwituje Szy-mona z zapłaty zastawu, który jeszcze ojciec tego drugiego miał u Mikołaja, na sumę 40 fl orenów. Ponadto, Mikołaj uwalnia w imieniu Pawła tegoż Szy-mona z „vulnerów”, wreszcie Szymon oddaje Mikołajowi 6 zagonów na Świetli-kach. Potem następuje długa formułka, w której zastrzega, że nie będzie z tego powodu gnębił prawnie Mikołaja.

Kolejny dokument, z całej serii kolejnych zapisów w księdze, to donacja dla Mikołaja od niejakiego Grzegorza Czajkowskiego z Czajek. Sprawa z Czaj-kowskimi pojawia się jednak, w innej księdze, także z 1684 roku. Ziemię Miko-

130

łajowi oddaje Jakub, syn Grzegorza Czajkowski. Ziemia jest w Czajkach, ale przylega do granic Borek (Stypułek?) i Jamiołk chyba. Mówi się tam o części zwanej „Pawełkowizna”.

Kolejne dokumenty pochodzą z 1692 roku. W jednym z nich Obligatio (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_-193_1412) Franciszek, syn Pawła z  Jamiołk zasta-wia ziemię u Mikołaja, na Godziebach, na sumę 24 fl orenów. W  innym (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_193 – 1_1407) Mikołaj otrzymuje donację ze strony rodzeństwa Perkowskich, których matką była Regina Jamiołkowska, a którym przypadły dobra na Świetlikach po Janie Jamiołkowskim. I  tu jest problem, bo nie do końca jasny jest fragment, „olim nobilem Joannem quondam Pauli avunculum”. Gdyby zamiast „quondam” (pewnego, jakiegoś) było „olim”, wszystko byłoby jasne. A tak to trudno dociec, o co chodzi. Może to był Jan, syn Pawła, ich stryj, który zmarł bezdzietnie. W kolejnym dokumencie z tego roku (na ww. skanie) Mikołaj kwituje Wojciecha, syna Marcjana Jamiołkow-skiego z zastawu na sumę 14 fl orenów.

W  spisie podatkowym z  roku 1712 Mikołaj już nie jest wymieniony, a jedynie jego syn Mateusz, co oznacza, że zmarł wcześniej. Niestety nie dotar-łem do XVIII wiecznych ksiąg sądowych stąd zmuszony jestem kończyć pre-zentowanie rodzinnych dokumentów.

Lecz warto także ukazać inne, co ciekawsze. Takim jest pochodzący z 1674 roku zapis Banniti et publicati Jamiolkowscy (źr. KGB Mińsk skan 1708 _1_50_444). Sprawa dotyczy sporu pomiędzy Andrzejem Stanisławem Jamioł-kowskimi a innymi Jamiołkowskimi z Jamiołk Piotrowiąt, wymienieni są Joa-chim ol’ Walenty, Marcin ol’ Arnold, Maciej ol’ Maciej, Bartłomiej ol’ Tomasz, Wojciech ol’ Jan, Tomasz i  Walenty synowie (Stanisława?). Została na nich nałożona kara banicji. Chodzi chyba o  to, że ci wszyscy Jamiołkowscy pod nieobecność owego bogacza wypasali bydło i  konie na jego ziemi, niszcząc uprawy i  korzystając z  jego siana, podczas gdy on pełnił funkcje publiczne. A że się na kilka wezwań nie stawili, to zaocznie skazani zostali na banicję. Co ciekawe, wyrok wydaje sąd kapturowy, a więc w czasie bezkrólewia – ergo ta księga powinna być zaliczona do ksiąg sądu kapturowego.

O  banicji traktuje także dokument z  roku 1635 (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_124a_ 1782 i 1783)

Paweł i Andrzej, s. Michała; Paweł, s. Jana; Stanisław, s. Marcina; Mikołaj, s. Jana; Grzegorz, s. Marcina; Bartłomiej, s. Marcina; Bartłomiej, s. Leonarda i jego żona (nie podano imienia); Maciej, s. Macieja Jamiołkowie oraz hone-stus Wojciech Sawka z Jamiołk są wezwani na odpowiedni termin dostawienia

131

się przed sądem brańskim z powództwa Wojciecha, syna Aleksego Jamiołki. Ów oskarża ich wszystkich, że „przeciw konstytucjom królestwa” dawali schro-nienie banicie, Janowi, synowi Macieja „de Las Toczyłowo”, skazanego przed sądem zambrowskim. Rzecz się dzieje w  roku 1635. Chyba się nie stawili i woźny Adam Rzepecki ogłosił ich wszystkich banitami.

Sądy miały całe mnóstwo roboty także w czasach bezkrólewia. Przykła-dowo, z 1632 roku pochodzi Lucrum (KGB AGAD Pl_1_87_30_ 546v).

Zapis przytacza najpierw pozew, wydany w imieniu stanów, w czasie bez-królewia. Pozywani są: Mateusz s. Jakuba, Mateusz, s. Macieja; Stefan, Paweł, Maciej, s. Boruty; Paweł, s. Jana, Stanisław, s. Jana, Stanisław, Marcjan, s. Bartło-mieja; Stanisław, s. Jana, Tomasz, s. Jana, Piotr, s. Macieja, Walenty, Jan, s. Jana, Paweł, s. Jakuba, Paweł, s. Wojciecha; Piotr, s. Sebastiana, Jan, s. Andrzeja, Woj-ciech, s. Macieja Jamiołkowscy z Jamiołk Świetlików. Mają stawić się w sądzie, oskarżeni przez Macieja, s.  Pawła Jamiołkowskiego o  to, że naruszyli dobra tegoż, tj. Jamiołki Piotrowięta, zabrali mu chyba 30 snopków zboża, ów się otaksował na 60 grzywien groszy. To postanowienie wydano w  piątek po św. Andrzeju AD 1632. Ten pozew jeszcze w tym tygodniu ma dostarczyć do Jamiołk, do Macieja Jamiołki i pozwanych, woźny Nikodem Moykowski. Dalej pozywający stwierdza, że pozew dostarczony był (choć przez innego woźnego, Wojciecha Lichoczkiego), zaś pozwani się w  sądzie nie stawili. Dlatego sąd zasądza „kontumację”, czyli zaocznie skazuje owych na karę owych 60 grzy-wien, które pod karą banicji mają ją spłacić.

U  moich Sieniutów (przynajmniej do roku 1695) nie było przypadku zamiany dóbr. Aby zobrazować jak to przebiegało przywołam dokument Jamiołki Commutatio KGB Mińsk 1708 _1_171_556 do 558) z roku 1675.

Strony to Andrzej Stanisław, uwaga – komornik graniczny ziemski bielski a zarazem sędzia kapturowy (ciekawe, że się tytułuje sędzią kapturowym, kiedy Sobieski już 2 lata rządzi?) oraz Bartłomiej i Walenty Jamiołkowscy z Piotro-wiąt. Dokonują zamiany dóbr i zapisują to.

Pierwszy drugim oddaje część (źreb) Budzikowską w części Olkowskiej na Piotrowiętach, którą ma od Macieja Brodzika oddaną na „wieczystość”, a zamie-nioną jeszcze z Janem Poreyko Bruszewskim (prawdopodobnie to po nich przy-domek przejęli Jamiołkowscy Parzejki – przyp. jj)). Lecz po bezpotomnej śmierci tegoż Bruszewskiego część (część części, bez siedliska i dwóch zagonów) wróciła do Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego Następnie oddaje im jeszcze 9 zago-nów w części Zegaynowskiej od rzeki Śliny do drogi wysockiej między granicami Józefowską i Krukowską (Jamiołkowskiego Kruka – przyp. jj).

132

Zaś Walenty z Bartłomiejem oddają Andrzejowi Stanisławowi całą ojco-wiznę w Piotrowiętach, prócz siedliska, które sobie zostawiają, całą ojcowiznę oraz część o  nazwie „derbisiowizna”. Z  obecnej perspektywy nie sposób się połapać czemu się wymieniali? Może im wszystkim było wygodnie. Lecz skła-niałbym się raczej do przypuszczenia, że silniejszy może więcej i że to Andrzej Stanisław na tej wymianie bardziej korzystał, a  może obiecał im jakieś inne profi ty. Ale to już sfera political fi ction.

Cezurę czasową dostępnych w Polsce ksiąg brańskich jest rok 1696. Kolej-nych, XVIII wiecznych nie ma. Z księgi z 1696 roku pochodzi opis ciekawego zajścia

GG. Jamiołkowski et alii contumace (KGB AGAD Pl – 1_ 87_51 z: karty 2-2v:):

Urodzony Wojciech Zaleski syn niegdy Urodzonego Wawrzyńca Zale-skiego na Zalesiu, Wierzbowie i  Wróblach w  woj. mazowieckim, powiecie zambrowskim oraz niewierny żyd Jakub Juszkowicz (?) karczmarz (tabernator) pozywają Urodzonego Kazimierza syna niegdy Urodzonego Andrzeja Jamioł-kowskiego, jako pryncypała oraz Andrzeja Makowskiego, Mikołaja Jamioł-kowskiego, Jana Kruszeskiego i innych za wrogi napad z województwa podla-skiego do województwa mazowieckiego na tawernę we wsi Wróble Janiszewo (prawdopodobnie chodzi o obecne Wróble Arciszewo przyp jj). napadli i pod-palili tę karczmę.

W sprawie zapadł chyba wyrok zaoczny co wyjaśnia kolejny zapis:Inter GG. Zaleski et Jamiołkowski Dectum (KGB AGAD Pl – 1_ 87_51_

karty 397-397v): Ogólnie powtarza się cały wywód, ale tym razem Kazi-mierz stawia się z bratem Zygmuntem Jamiołkowskim i przysięga na krzyż, że poprzednio się nie stawił ze względu na słabość (chorobę?). Sprawę odłożono do następnych roków brańskich.

Niestety powodów zajazdu z województwa podlaskiego na województwo mazowieckie (tu nieodległego – od Jamiołk do Wróbli jest tylko około 20 km) nie znamy. Natomiast poznajemy synów Andrzeja Stanisława komornika (stąd te GG) Kazimierza i  Zygmunta. W  zajeździe brał także udział mój prapra.. dziad Mikołaj.

Wątek sądowy można by ciągnąć jeszcze długo, byleby starczyło czasu na przeglądanie ksiąg, „kasy” na zakup skanów; no i trzeba by było nauczyć się łaciny, bo nadużywać w nadmiarze życzliwości bliźnich się nie godzi. Co jak co – przodkowie w sądach byli bardzo aktywni.

133

5. RODOWE GNIAZDA – HISTORIA GENEALOGICZNA

W roku 1964 roku (nie dysponuję aktualnymi informacjami ale najpew-niej niewiele się zmieniło) w Jamiołkach Piotrowiętach mieszkało 15 rodzin Jamiołkowskich, Kowalach (jednocześnie z Rawkami) – 7, Godziebach (łącz-nie z Kłosami) – 7, Świetlikach – 3.

Jamiołki dosyć długo, bo po XVII wiek, zamieszkiwali w zasadzie sami Jamiołkowscy. Dopiero z czasem osadzali się tu przedstawiciele innych rodów. Obecnie nie są to już wsie „nazwiskowo” jednorodne.

Zanim o historii zacznę od legendy. W wydanej przez samorząd Gminy Sokoły w roku 2006 książce „Z Sokołem w herbie” znalazł się fragment zapisu opracowania o historii Jamiołk autorstwa Piotra Jamiołkowskiego (zmarłego już mieszkańca tej wsi). Jest zapisem nie tyle opartym na dokumentach, ile na istniejącym ustnym przekazie. Oto co autor pisze o poszczególnych wsiach:

Jamiołki Piotrowięta

Wieś powstała w XIII wieku (w oczywisty sposób przesadnie, o około 200 lat, za wczesna to data – przyp. jj), podobnie jak wszystkie pozostałe Jamiołki, gdyż Jamiołki od początku były wszystkie, ale po jednym domu. Założycielem wszyst-kich Jamiołk był Jamiołkowski, który przybył na te tereny razem z Bruszewskim, którego potomkowie budowali kościół w Sokołach (1471 rok – przyp. jj). Dobra Jamiołkowskiego zajmowały powierzchnię ok. 900 ha. Osoby, które obecnie zamieszkują Jamiołki, a noszą inne nazwiska są ludźmi przyjezdnymi. Ta część Jamiołk została nazwana Pietrowiętami od imienia bliżej nieznanej osoby. Stało się to niejako samoczynnie, kiedy zaszła potrzeba dawać drugie nazwy.

Jamiołki Kłosy

W  1471 roku podczas budowy kościoła w  Sokołach istniały już wydzie-lone grunty z majątku niejakiego Kłosa. Z gruntów tych powstały wsie Kowale i Rawki. W miejscu, gdzie prawdopodobnie zbudował swoje domostwo Jamioł-

134

kowski z przydomkiem Kłos znajdują się bardzo urodzajne gleby, dające obfi te plony czyli obfi te kłosy – stąd Kłos. Jamiołkowski – Kłos miał braci lub synów, których dla odróżnienia nazywano Ralik i Gieodeta. Na skutek uwarunkowań terenu niejako w sposób naturalny powstały w Jamiołkach Kłosach granice grun-tów, co doprowadziło do wyodrębnienia osad: Kowale, Kłosy i Godzieby.

Jamiołki Godzieby

Jamiołki Godzieby powstały w okresie późniejszym niż Kowale. Osadę zało-żył Ralik Jamiołkowski – brat Kłosa na otrzymanej części ojcowizny. W niedłu-gim czasie powstały tu trzy gospodarstwa. Ponieważ Ralik i Kłos żyli w zgodzie i wspólnie użytkowali grunty tzn. godzili się, zwyczajowo zaczęto nazywać ten przysiółek Godziebami. Powstały one na przełomie XV i XVI wieku.

Jamiołki Kowale

Jamiołki Kowale zostały założone przez Jamiołkowskiego z  przydomkiem Ralik, przybysza z  Kłos w  XIV wieku lub wcześniej. Musiał to być gospodarz zamożny, gdyż sprowadził i osiedlił na swoich gruntach kowala i zduna. Ralik Jamiołkowski wybrał bardzo starannie miejsce na budowę domu i  budynków gospodarczych – na dnie niewielkiej dolinki otoczonej lasami, nad strumieniem.

Wcześniej przytaczałem historyczne dokumenty. Tu mamy do czynienia z  legendą, niemniej interesującymi elementami tego przekazu są informacje, m.in. o obecności Jamiołkowskich w trakcie budowy kościoła w Sokołach tj. 1471 roku, historii kształtowania się poszczególnych wsi (odrębność od Pio-trowiąt – Kłosów, Rawk, Kowali i Godzieb).

Na następnej stronie prezentuję fragment mapy (Tableau von der Neu Ost Preusssischen Kriegeskarte SBB _IIIC_Kart _Q 170030_Blatt 91) wykonanej przez Prusaków w końcu XVIII wieku, kiedy to ziemie te znalazły się, lata 1795 – 1807, pod ich zaborem. Nie jest to fotografi a, niemniej zaznaczono poszcze-gólne budynki. Interesujące jest to, że ówczesne siedliska pokrywają się niejed-nokrotnie z obecnymi siedliskami.

135

Intryguje litera W po liczbach. Wedle mnie kryje się pod nią skrót włóki – miary powierzchni (włoka to 33 morgi, razem ponad 17 ha). Po zsumowaniu wychodzi ich 55, zatem około 935 hektarów. Współcześnie Jamiołki zajmują obszar 1046, 8 ha, w poszczególnych wsiach. Niżej porównanie hipotetycznej powierzchni na prezentowanej mapie z powierzchnią obecnie, w przeliczeniu włók na hektary

mapa obecnie

Jamiołki Godzieby i Kłosy 16 włók, ok. 270 ha 273, 0 haJamiołki Kowale i Rawki 15 włók, ok. 255 ha 159, 4 haJamiołki Piotrowięta 15 włók, ok. 255 ha 495, 8 haJamiołki Świetliki 9 włók, ok. 150 ha 118, 6 ha

136

Czy jest to hipoteza prawdziwa? – nie wiem, wątpliwości musi budzić mała ilość włok, która by miała przypadać na Piotrowięta, choć z drugiej strony jesz-cze w  spisach XIX wiecznych wykazywana wielkość powierzchni Piotrowiąt była bardziej zbliżona 15 włókom niż powierzchni obecnej.

Na wstępie, przed opisem historii poszczególnych Jamiołk, warto przy-wołać dokument z Księgi Ziemskiej Suraskiej, karty 546v, 547 i 547v Jamiolki granities inducta z roku 1571 (skany Granice 1, 2 i 3, załączniki rozdz. 5). Oto w skrócie opis sprawy:

Marcin Jamiołka (prawdopodobnie chodzi o Marcina po Janie z Jamiołk Kowal – przyp jj) w imieniu swym oraz innych zanosi do oblaty reskrypt (odpis) graniczny z sądu podkomorskiego, pieczęć podkomorzego zawierający. Miko-łajowięta pozwały (czy raczej wezwały) Piotrowięta na odnowienie granic.

W polu pomiędzy dobrami Jamiołki Mikołajewięta powodów a Jamiołki Piotrowięta pozwanych, w poniedziałek po Święcie Św. Krzyża 1570 r., Teofi l Brzozowski podkomorzy bielski, w  obecności woźnych sądowych bielskich, szlachciców Stefana Mojkowskiego i Idzikowskiego i innej szlachty dokonuje rozgraniczenie tychże dóbr.

Cytowany jest pozew w  tejże sprawie (niestety mocno zniszczony frag-ment), tj. przeciwko Pawłowi, synowi olim Mikołaja i Maciejowi, synowi olim Jana, obu dziedzicom z Jamiołk Piotrowiąt (Zagrobiczom – przyp. jj), na wnio-sek Macieja, syna zmarłego Wojciecha (mój praprzodek) i innych dziedziców z Jamiołk Mikołajewiąt, o naruszanie dawnej granicy ustalonej przez sąd ziem-ski warszawski od rogu wnorowskiego do rogu idzikowskiego. Ta granica ciąg-nie się od Wnor do Idźk i przecina w pewnym miejscu Ślinę oraz drogę. Powie-dziane jest w którym, wyliczone są kopce, ale niestety w miejscu kiedy karta jest zalana i trudno coś odczytać. Zdaje się jednak, że właśnie w okolicach Śliny zaczyna się kontrowersja.

Po odczytaniu pozwu, powodowie przedstawili dokument zawiera-jący ugodę zawartą w Warszawie w środę po Zielonych Swiątkach 1570 roku. Ugoda widać niewiele załatwiła, skoro ustalono tylko, że podkomorzy ma się zająć sprawą. Mikołajowięta przyprowadzili 6-ciu starców (Maciej i Leonard Bruszewscy, Marek i Łukasz Mojkowscy, Bartłomiej Leśniewski i  Jerzy Czaj-kowski), na dowód, że granice obecne (dla nich korzystne) są stare. Podkomo-rzy każe świadkom oraz powodom z Mikołajewiąt przysiąc, że to są owe kopce z 1528, kiedy dokonano pierwszego rozgraniczenia. Następnie każe te kopce odnowić i ustawić ponownie tam, gdzie są.

137

Piotrowięta się z tym nie godzą. Protestują i przeciwstawiają temu przy-sięgę 26 dziedziców. Potem jest wymienionych kilku z imienia ale tu nie jest jasne o co chodzi; tak jakby wymieniali tych, co nie przysięgli. Między nimi jest Jan Goskowicz i Marcin Kowal z Mikołajewiąt – więc chodzi o to, że ci z Miko-łajowiąt nie dopełnili przysięgi, bo tych kilku się nie stawiło? Potem niestety znowu następuje zniszczony fragment. Na końcu znów w porwanym fragmen-cie widać szlachtę ale tylko niektórych imiona da się odczytać.

Mimo, że mowa jest o Piotrowiętach i Mikołajowiętach to jest problem z  ustaleniem topografi i tej granicy. Czy obecne Świetliki zaliczyć należy do Piotrowiąt czy Mikołajewiąt? Moim zdaniem, mimo że mój Maciej ze Świetlik tu reprezentuje Mikołajowięta, to do Piotrowiąt. Świetliki to wcześniej będące częścią Piotrowiąt Jamiołki Stara Wieś. Na to wskazują inne względy, o czym za chwilę.

Dlaczego rozgraniczanie wsi wywoływało tak zbiorowe emocje? Czy chodziło tylko o  (zwielokrotniony bo dla wielu rodzin) syndrom granicznej miedzy, „zaoranej na kilka palców” czy o coś jeszcze innego, istotniejszego?

Jeden element nasuwa się sam. Granicami pomiędzy wsiami szły ważniej-sze drogi. Czy dokładnie śladem tamtej granicy – o którą wtedy szedł spór – idzie obecnie szosa, tego nie wiadomo. Ale co pewne – kierunkowo, wzdłuż niemal prostej linii od Pażoch do Idźk, szła zawsze.

Nikt nie lubi oddawać swojej ziemi pod drogę, co zresztą widać i współ-cześnie. Zapewne każdy chciał upiec przy tym swój interes. Aktywność mojego Macieja po Wojciechu (był zdaje się tam pryncypałem, a może wymieniono go tylko dlatego, że był zwyczajnie „wiekowy”) mogła wynikać stąd, że zdaje się wtedy w 1570 roku Świetlikowie rozpoczęli inwestycję budowy młyna na Ślinie i widać przebieg granicy mógł mieć na to jakiś praktyczny wpływ. Ślina to jeno struga, na tyle mała, że wyobrażenie na niej wodnego młyna wykra-cza ponad wyobraźnię współczesnych, lecz wtedy jakiś większy czy mniejszy spadek wody mógł mieć znaczenie.

Podobnie wszyscy inni z  przebiegiem granicy upatrywali swoje subiek-tywne korzyści i straty. Czy jednak były jeszcze jakieś inne (np. prawne?) oko-liczności, które czyniły rozgraniczanie wsi sprawa istotną na tyle aby latać po sądach? Tego nie wiem.

138

5.1. Jamiołki Piotrowięta

Kiedyś pisano Pietrowięta. Bezsprzecznie najstarsze z Jamiołk, istniejące prawdopodobnie od początków XV wieku. Najpewniej nazwa pochodzi od imienia ich założyciela. Skazani jesteśmy na taką konwencję hipotez, bo nie-stety dla Jamiołk nie zachowały się dokumenty ich lokacji. Niemniej zapisy z najstarszych ksiąg sądowych dostarczają ciekawych informacji, które wska-zują, że powstawały w pewnym procesie, z poszczególnych części, najpewniej własności poszczególnych krzów założycielskich.

Księga Ziemska Suraska nr. 1, na stronie karta 272V, zawiera zapis Jamiolki Piecze obligo w którym występują Paweł ol Stanisław (Modzelewicz – przyp. jj) de Jamiolki i Andrzej ol’ Paweł de Pieczki. Zapis pochodzi z 1557 roku. Rok później pojawia się w KZS k. 528v zapis Jamiołki Oblio’ gdzie występują Sta-nisław olim Math’ Krychtha de Jamiołki i Paweł syn Wawrzyńca de Pyczuchy. Prawdopodobnie Pieczki (Pyczuchy) były wtedy wyodrębnioną własnością i częścią tworzących się dopiero Jamiołk Piotrowiąt. Podobnie Jamiołki Macie-jowięta.

W  przywoływanej księdze odnalazłem bowiem także Jamiołki Maćko-więta, karta 480v (rok 1588) Jamiolki Maczkowyatha oblionis demissio poja-wia się „mój „Maciej ol’ Alberti de Jamiolki Starawyesz (do tej nazwy wrócę za chwilę, bo jest to historia ciekawa) oraz Szymon i Jobe’ (Job?!) ol’ Stanisław de Jamiolki Maczkowyetha.

Nazwa Stara Wieś albo antigua (stara) pojawia się tego roku jeszcze dwu-krotnie:

Karta 492v Jamiolki Antiqua et Wypychy. Występują: Andrzej ol’ Piotr de Jamiołki Wypychy (to mój przodek, brat Macieja po Wojciechu przyp. jj)) i Marcin ol’ Stanisław de antiqua Jamiołky.

Karta 509v Jamiołki Starawiesz obligatio. Występują Wawrzyniec ol’ Miko-łaj de Jamiolki Starawiesz i  Marci olim Stanislai de ibid. Na tej samej stro-nie w Jamiolki Antiqua villa obligat zapisani są Bartłomiej olim Stanisław de Jamiolki Starawiesz i Marcin ol’ Stanisław de ibid.

Co ciekawe owe Jamiołki Stara Wieś musiały znajdować się na granicy Piotrowiąt i późniejszych Świetlików o czym świadczy to, że dwaj moi przod-kowie (Wojciech i Piotr), w innych dokumentach zapisywani byli jako miesz-kańcy Świetlików, tu są zapisani jako mieszkańcy Starej Wsi. Stanowi to kolejną przesłankę, iż Świetlik i powstały z wyłączenia się z Piotrowiąt.

139

Wróćmy jednak do Piotrowiąt. Jako Petrowięta występują w najstarszym (spośród zachowanych) całościowym dokumencie. Jest to Popis wojenny zie-mian województwa podlaskiego z roku 1528

Wymienia on wszystkich dorosłych mieszkańców. Są nimi:Seło Jamelki Petrowiata zemianieStanisław Petrowicz, Matey Faszcza, Jan Kominowicz, Mikołay Zagraba,

Szczepan Mateiewicz, Tomko Zdrod, Matey Kominowicz, Matey Swekla (tu jeszcze mieszkaniec Piotrowiąt), Stanisławowaia Modzelewaia wdowa, Jan Bartoszewicz, Jan Zagrabicz, Mikołay Proboszcz, Mikołaj Bartoszewicz, Sta-nisław Tworkowicz, Stanisław Janowicz Koiek, Stankowaia Pyrkowaia wdowa, Matey Szczepanowicz, Ławrinec Mateiewicz, Petr Swiklicz (tu jeszcze mieszka-niec Piotrowiąt). Z tych wsich 5 koney.

Zainteresowanych bardziej szczegółową analizą tego dokumentu odsyłam do pierwszej części tego opracowania i  rozdziału Geneza Jamiołkowskich na Podlasiu Mity, hipotezy, fakty. Już pobieżny rzut oka na prezentowany wyżej zapis pokazuje na jak złożoną materię trafi a nie tylko genealog ale także histo-ryk czy też demograf. Nie dość, że jest to dokument jedyny dla tego okresu, to na dodatek informacyjnie bardzo lapidarny. Zapis wymienia dziewiętna-ście osób. Czy oznacza to także dziewiętnaście gospodarstw (domostw)? Nie wydaje się. Na podstawie lat późniejszych, lepiej rozpoznanych, wiadomo, że w jednym gospodarstwie także zamieszkiwały jednocześnie zarówno rodzina ojca, jak też ożenionych synów. Zatem, przykładowo, czy – prawdopodobnie bracia – Jan Kominowicz i Matey Kominowicz mieszkali razem czy oddzielnie? Pozostaje to jedynie w sferze spekulacji, bo odpowiedzi na to nie ma. Niemniej musiało być to już wtedy kilkanaście domostw. W tym miejscu zwracam uwagę na to, że ich ilość, w późniejszych czasach, aż do współczesności, nie będzie ulegać większym zmianom.

Także na podstawie wiedzy o realiach późniejszych lat sądzić można, że liczebność mieszkańców ówczesnych Piotrowiąt kształtowała się na poziomie około 100 osób. Mam na myśli samych członków rodzin (przyjmuje się dla tamtych czasów normę 5 osób w  rodzinie). Otwartym pozostaje pytanie ile mogło być „nie nobilisów”? Bo z pewnością byli. Moim zdaniem jednak nie za wielu. Tu też opieram się na odwołaniu do późniejszych czasów, kiedy chłopów pańszczyźnianych w zasadzie w Jamiołkach nie posiadano, co najwyżej parob-ków, i to na dodatek często ze szlachty. Nie ma zatem podstaw, aby sądzić, że w 1528 roku było radykalnie inaczej. Ale to wszystko – powtarzam – opieram jedynie na spekulacjach.

140

Więcej wiedzy genealogicznej można wydedukować z popisu roku 1567 (całość patrz rozdział 3 Jamiołkowscy w  dokumentach historycznych). Nie-stety nie określono w  nim, z  jakich wiosek pochodziły poszczególne osoby. W  tytule zapisano wówczas ogólnie, że mieszkańców Jamiołk Piotrowizny, Wypychów (dziwi zanik wcześniejszej nazwy Mikołajewięta; bowiem nazwę Wypychy stosowano zwykle do wsi, które kształtowały się poprzez wydziele-nie z istniejących – przyp jj) i Kowali. Jednak konfrontując jego zapisy z wcześ-niejszym spisem z 1528 r., a przede wszystkim ze sporządzonym przez mnie indeksem Jamiołkowskich występujących w zapisach sądu w Brańsku, można próbować ustalić kto z wymienionych mieszkał w Jamiołkach Piotrowiętach. Nie bez trudu, bowiem w tekście spisu najprawdopodobniej występują także te same osoby zapisane dwukrotnie.

Mimo tych zastrzeżeń wydaje się, że niewątpliwymi mieszkańcami Jamiołk Piotrowiąt w tym spisie są: Jan Zagrobicz, Adam Kochaniek, Gabriel Kochaniek, który wysłał syna niepełnoletniego, Mikołaj Kochaniek, Marcin Kochaniek, który wysłał sługę, Stanisław Tworkowicz, który wysłał syna, Mikołaj syn Marcina Zagrobicz, Paweł Modzelewicz, Bartosz Olkowicz, Paweł Zagrobicz, który wysłał syna, Maciej syn Jana Kominowicz, Marcin syn Stanisława, Augustyn syn Jana, Florian syn Jana, Jan syn Bartłomieja.

Analiza obu spisów (z lat 1528 i 1567) pozwala na sformułowanie hipotezy, że w ówczesnych Jamiołkach Piotrowiętach dominowali przedstawiciele, począt-kowo sądziłem, że trzech (Kochańków, Kominów i  Zagrobów), ale z  zapisów sądowych wynika, że sześciu (te kolejne to Olkowicze, Mitkowicze i Modzele-wicze) dużych krzów. (patrz rozdz 2. 7) Jednak już próba budowania wielopo-koleniowych wywodów w  ramach tych krzów jest trudna, jeśli w  ogóle moż-liwa. Nawet po przeprowadzeniu drobiazgowych analiz dokumentów sądowych i innych zapisów. Powodem jest: mała ilość zachowanych dokumentów, ich lapi-darność i niekompletność, wreszcie brak stałych standardów zapisów.

Przykładowo występujący w  spisach Olkowicze. Bartosza Olkowicza potwierdza Regestr poborowy anni 80 w  województwie podlaskiem, powiatu bielskiego (z 1580 roku), który wymienia. Śl. Bartosz ol’ Alexego, z cześnikami swemi, z 15 wł. śl. Zwracam uwagę na wielkość ziemi – 15 włók. To zdecydo-wanie większość wszystkich gruntów Piotrowiąt, świadcząca, iż cześnictwem tym musiała być objęta większość mieszkańców Piotrowiąt. Zdaje się, że cześ-nictwo było odbiciem pierwotnej własności, tj. nadania ziemi całej wspólno-cie rodowej. Najpewniej ta sama zasada dotyczyła ziemi zakupionej. Z dużym prawdopodobieństwem cześników wiązał wspólny herb. W  systemie cześni-

141

ctwa, wspólne interesy i obowiązki (bo to on płacił podatki w imieniu innych) zwykle fi rmował ktoś najbardziej szanowany, co z reguły wiązało się z zamoż-nością. O wcześniejszych dziejach (czy hipotezach) pisałem w rozdziale 2. Ale jacy to byli cześnicy? – nie wiadomo.

Współdziedzicami Piotrowiąt byli Bruszewscy – patrz Regestr poborowy anni 80 w  województwie podlaskiem, powiatu bielskiego (z  1580) Jamiołki Piothrowięta, śl. Lenart ol’ Piotra Brusewskiego. Leonarda Bruszewskiego wymienia także Rekognicyarz poborowy Województwa Podlaskiego z R. 1581. poz. 51 z  Brusewa Leniart Piotrowicz, współdziedzic działu w  Brusewie (par. Sokołowska) i  działu w  Jamiołkach Piotrowiętach (par. Sokołowska), używa sygnetu Gierałta z h. Roch. W tym przypadku Gierałt był sygnetem poborcy podatkowego. Czy Leniart Piotrowicz mieszkał w Piotrowiętach czy też Brusze-wie? – na to pytanie spis nie dostarcza odpowiedzi. Osobiście stawiałbym na Bruszewo. Dedukuję to na podstawie znanych mi zapisów sądowych. I kolejna uwaga – udział Bruszewskich w Piotrowiętach był zapewne wynikiem jakiegoś dawnego małżeństwa i związanego z tym dużego układu między rodzinnego.

Z kolei kierz Kochańków – z czasem, z piśmiennictwa, nazwa znikła. Lecz w Piotrowiętach byli zbyt liczni, aby nagle wygasnąć. Wniosek płynie oczywi-sty – zamienił im się przydomek. Ale na jaki? A raczej jakie? Tu odpowiedzi brak. Bezsprzecznie wydaje się, że to właśnie Kochańkowie byli jednym z głów-nych krzów, który zasiedlił (są przesłanki, że nie tylko Piotrowięta) Jamiołki.

Kolejny kierz nosił przydomek Komin. Z  pozoru ich identyfi kacja jest łatwiejsza. W  ich przypadku księgi sądowe są szczęśliwie bardziej informa-cyjne. I tak wiadomo, że Jan Kominowicz miał syna Augustyna, którego synami byli: Adam (z  kolei tego synami byli Stanisław i  Grzegorz), Wojciech (jego synem był Jakub) i Arnold (synem tego ostatniego byli Franciszek i Marcin). Natomiast Matey Kominowicz miał syna Floriana (który miał synów Stani-sława i Marcina) oraz Piotra. Ten miał syna Jakuba, zaś ten Adama. I to właś-nie Jakub i Adam pojawiają się w księgach sądowych z przydomkiem Pieczka.

Wielce pomocny jest Rekognicyarz poborowy Województwa Podlaskiego z R. 1581. (wykaz dziedziców, ich urzędników, sług i sprawców pow. Bielskiego). Znaleźć w nim można:

poz. 249 z  Jamiołek Piotrowięt (par. Sokołowska) Augustyn współdzie-dzic działu,

poz. 250 z  Jamiołek Piotrowięt (par. Sokołowska) Bartosz Aleksewicz dziedzic działu,

142

Oprócz wspomnianego wcześniej Bartosza (przedstawiciela Olkowiczów dziedzica wsi, Rekognicyarz wymienia Augustyna (syna Jana Kominowicza – patrz wyżej; prawdopodobnie to od niego wywodzą się Jamiołkowscy Piecki – przyp. jj). Zdaje się to świadczyć, że byli odrębną grupą cześniczą, o wyod-rębnionym oddzielnym pochodzeniu od innych przodków. Czy Kochańki i Kominy byli różnych herbów? Niestety na to pytanie brak odpowiedzi.

Najbardziej tajemniczo w  Jamiołkach Piotrowiętach wygląda obecność Zagrobów, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa wywodzących się spod herbu Zagroba. Dzięki zapisywaniu swojego herbowego przydomku począt-kowo byli łatwi do identyfi kacji, z czasem, już tak nie oznaczani, jakby się roz-pływali. Z kolei wiele przesłanek przemawia za tym, że Mitkowicze byli rodow-cami Zagrobów. I to – wedle mnie – kolejni potomkowie któregoś z tych krzów z czasem obdarzeni zostali przydomkiem Kufl e.

Z lat 1569 – 1663 nie zachowały się żadne spisy ludności. Trochę wiedzy można znaleźć w herbarzach. Innym źródłem informacji są księgi sądowe. Stąd dla tych czasów, z konieczności – jeśli chodzi o wywody genealogiczne – trzeba opierać się głównie na hipotezach.

Natomiast sporo informacji wnoszą spisy podatkowe z  lat 1663, 1674, 1676, 1692 i 1712. Wymieniają one min dwór. Był on własnością Andrzeja Sta-nisława Jamiołkowskiego. Nie wiadomo gdzie ów dwór się mieścił. Najpewniej nie był to jakiś imponujący dwór bo też Andrzej Stanisław sprawował urzędy nie najwyższej rangi: komornika granicznego, poborcy i regenta grodzkiego. W 1663 było to: czeladzi służebnych dwóch, parobków dwóch i dwie kucharki. Wszystko szlachta. W 1676 służby jest niewiele więcej bo razem 11 osób.

Ciekawym dokumentem jest przywoływana przez legitymujących się przed Heroldią Jamiołkowskich pochodząca z roku 1671 Donacya przez którą przed aktami ziemskimi w Tykocinie Andrzej Stanisław Jamiołkowski Komornik Polny Ziemi Bielskiej i Regent Grodzki Goniądzki, Dozorca Mostów Królewskich nabył dobra c a  ł e Jamiołki Piotrowięta od Jadwigi Moykowskiej na dziedzi-ctwo (Załączniki rozdz. 7 – skan pod tytułem wywód), Co to znaczy? Czyżby na tej podstawie udowadniano prawo do całej wioski? Jeśli tak to była bardzo dowolna interpretacja, bo wszak innych Jamiołkowskich, różnych przydom-ków, mieszkało w Piotrowiętach sporo. Niezależnie od oczywistych w tej mate-rii wątpliwości zapis pozwala postawić również hipotezę, iż część krewnych Andrzeja Stanisława wywodzących się z Jamiołk Kowali później osiadła w Pio-trowiętach i stąd wywodzi się ich przydomek Kowalaki, ale o tym więcej w roz-dziale Jamiołkowscy wylegitymowani.

143

Mimo że część – jeśli nie większość – Jamiołkowskich w Piotrowiętach najpewniej była w różnym stopniu, poprzez przodków, skoligacona z Andrze-jem Stanisławem, to – zdaje się – stosunki szlacheckiej wsi z dworem nie były rodzinną sielanką. Wyrazem tego jest zapis z  sądu brańskiego „Banniti et publicati Jamiolkowscy” (źr. skan KGB Mińsk 1708 _1 –_50 _ k. 444) z 1674 roku. Andrzej Stanisław Jamiołkowski skarży Joachima ol’ Walenty, Marcina ol’ Arnold, Macieja ol’ Maciej, Bartłomieja ol’ Tomasz, Wojciecha ol’ Jan oraz Tomasza i  Walentego synów Stanisława (?) za to, że pod jego nieobecność wypasali bydło i konie na jego ziemi, niszcząc uprawy i korzystając z jego siana.

Wróćmy jednak do tematu dworu a raczej dworku. W 1691 lub 1692 roku Andrzej Stanisław zmarł bo w regestrze z 1692 roku fi guruje jako własność Jey-MośćPani małżonki. W służbie ma ona: czeladnika szlachcica, kucharkę i woź-nicę oraz czterech poddanych chłopów (pracowitych), w tym trzech z rodzi-nami, których z  nazwiska a  raczej przezwiska wymienia ten spis: Stanisław Woźniak z  żoną, Jakub Seybosiak z  żoną, Franciszek Seybosiak sam i  Paweł Kulawiak z żoną.

W roku 1712 dworek jest już własnością Andrzejowego syna – Zygmunta, zamieszkują z nim Imość i dam dwie (chyba małżonka i  jakieś dwie szlach-cianki) a na służbie ma dziewkę, bronowłoka i winnika (winnikiem nazywano ludzi niekoniecznie mających coś wspólnego z winem ale na pewno związa-nych z  gorzelnictwem). Ponadto tylko jednego poddanego, Tomasza Cieślę z żoną.

Później już nigdy dwór nie był wymieniany w  jakimkolwiek dokumen-cie. Prawie na pewno, choć brak dokumentów to potwierdzających, własność w Piotrowiętach po Zygmuncie przeszła – przynajmniej w dużej części – na własność Drągowskich. Lecz Drągowscy zamieszkali tu dopiero od 1740 roku, po ślubie Jakuba z Felicyanną Rosochacką. Jakub był prawdopodobnie synem Adama komornika Ziemi Bielskiej, sam sprawował urzędy podwojewodziego i miecznika bielskiego. Niewykluczone, że dwór i ziemia w Piotrowiętach były wówczas własnością Rosochackich (więcej w rozdziale 7). Po śmierci Jakuba (w 1777 roku) jego spadkobiercą został Paweł (urodzony ok. 1760 roku), który ożenił się z  Justyną Stokowską (przed 1784 rokiem), w  sumariuszu można odnaleźć zapisy urodzin kilku jego córek, ale żadnego syna. Nie badałem tego wątku ale pewne jest, że po Jakubie Drągowskich w Jamiołkach Piotrowiętach już nie było.

Na pozostałej części (podkreślam, że tylko prawdopodobnie) osiedli Jamiołkowscy Kowalaki. Natomiast Zygmunt być może związał się (wżenił?)

144

z  Skaszewskimi z  Malinnik i  ślad po nim w  Piotrowiętach ginie. Ślad tych związków można znaleźć w Kapicjanach, chyba zambrowskich sygn. 229 24/25 rok 1700 (opieram się tu jedynie na pamięci, bowiem Kapicjana przegląda-łem w czasach kiedy mi ani w głowie było pisanie tego opracowania). Lecz nie można wykluczyć, że to Zygmunt po Andrzeju Stanisławie, a nie Zygmunt po Krzysztofi e (z Kostr Podsękowiąt) trafi ł do Jaworów Klepacz w parafi i Rutka Kossaki.

Niektóre z rejestrów podatku pogłównego dostarczają informacji o ilości dorosłych mieszkańców wsi. W  1663 roku (Piotrowięta łącznie z  dworem) zamieszkiwało 67 osób, w  1674 – 60. Natomiast wszystkie spisy podatkowe informują o  ilości podatników, co pozwala na ustalenie ilości domostw. W latach 1663 – 1712 wahała się ona od 17 do 21 (dwór nie jest tu uwzględ-niany). Najprawdopodobniej te różnice były spowodowane różnicami meto-dologicznymi lub rozbieżnościami w  interpretacji reguł spisu u  poszczegól-nych pisarzy, a nie faktycznymi zmianami.

Rejestry dostarczają cennych informacji o  mieszkańcach. W  Piotrowię-tach rejestr podatku pogłównego z 1663 roku, wymienia – poza jedną rodziną Bruszewskich (Jan od Macieja) oraz Marcina Brzozowskiego „który doma nie wybudował” – samych Jamiołkowskich. Spróbujmy zatem zidentyfi kować krze poszczególnych Jamiołkowskich. Podstawą niech będzie Regestr z 1663. Uwaga – informacje w nawiasach to tylko moje hipotezy. Znaki zapytania też oczywiście pochodzą ode mnie i oznaczają, że nie potrafi łem odczytać tekstu.

Szlachetny Walenty ol’ Paweł Jamiołkowski, żona, syn ieden (prawdopo-dobnie pochodził z krza Zagrobów, którzy wkrótce będą przezywani Kufl e),

Paweł ol’ Maciej Jamiołkowski z żoną na ogrodzie (nie wiadomo z jakiego krza ale wiadomo, że już zbiedniały),

Aleksander ol’ Michał z żoną (prawdopodobnie z krza Olkowiczów),Maciej ol’ Jamioł? z żoną, przy nim synowiec (nie sposób określić krza ale

to prawdopodobnie główny dziedzic Kochańków? Olkowiczów?),Franciszek ol’ Arnold Jamioł z  żoną, przy nim synowiec Mateusz córka

Elżbieta (z Kominów wkrótce zwanych Pieckami),Szlachetny Adam ol’ Stanisław Jamiołkowski z żoną (nie sposób określić

krza, później zwano ich Terela),Wawrzyniec ol’ Maciej Jamiołka z żoną Pers (z nim związana jest ciekawa

hipoteza, że mógł służyć pod dowództwem rotmistrza Daniela Baubonabeka, który osiadł koło Szepietowa, w Łazach Cieszynach),

145

Adam ol’ Paweł Jamiołkowski z  żoną (nie wiadomo z  jakiego krza ale bardzo prawdopodobne, że to od niego poszła gałąź zwana później Parzeje),

Jakób ol’ Alberti z żoną (kierz nierozpoznany),Franciszek ol’ Piotr Jamiołka z żoną, matka??? (kierz Kominów),Grzegorz ol’ Adam Jamioł, młodzieniec, przy nim siostra (kierz Kominów),Andrzej, Michał, Wojciech ol’ Adam (Idzi? przyp jj) bracia rodzeni (kierz

nierozpoznany),Wojciech ol’ Andrzej z żoną (nieczytelne) (kierz Kochańków),Stanisław ol’ Adam Jamiołkowski z żoną, przy nim bratowa (kierz nieroz-

poznany),Bartłomiej ol’ Tomasz Jamioł z  żoną, matką i  bratem (kierz nierozpo-

znany),Mateusz (?) ol’ Maciej Jamioł z żoną i matką (kierz nierozpoznany),Marcin ol’ Arnold Jamioł z żoną, Marcin Brzozowski z żoną, obydwa jesz-

cze doma nie zbudowali.Informacyjnie ciekawy jest rejestr z roku 1676. Pokazuje istnienie już wielu

zbiedniałych rodzin. Ci co rydlem kopią bodaj nie mają nawet wołów. Zresztą nie widać także zamożnych, utrzymujących siłę najemną. Tylko u Grzegorzo-wej wdowy wymieniony jest parobek.

W 1692 roku parobka i dziewkę służebną ma jedynie Michał (prawdopo-dobnie jest to Michał po Macieju). W 1712 r. jest to Franciszek (nie podano nie-stety imienia ojca). Widać różnicowanie się majętności w obrębie tych samych krzów; jednym – najczęściej pierwszym dziedzicom – kiedy synów było więcej los darzył, kolejnym z reguły przypadały mniejsze działy.

Podobne analizy można próbować czynić z regestrami z  lat 1674, 1692, 1712. Pozostawiam to jednak, jak też budowanie wywodów konkretnych gałęzi, zainteresowanym.

Nie zachowały się niestety żadne spisy z  następnych kilkudziesięciu lat lat. Pierwszym, po tym okresie posuchy, jest pochodząca z 1775 roku Taryfa dóbr dziedzicznych. Ocalały też: Regestr dziesięciny kościoła sokołowskiego roku 1782 oraz Taryfa Dymów i Podatku Podymnego z 1790 (ich teksty w rozdziale 3 Jamiołkowscy w dokumentach historycznych). Wynika z nich, że ilość domostw w zasadzie się nie zmieniła, w 1775 r. było ich 19, w 1782 – 20, w 1790 – 21.

Natomiast nastąpiły spore zmiany w strukturze mieszkańców. Pojawia się coraz więcej mieszkańców noszących inne nazwiska. Są to Drągowscy, którzy płacą podatki od trzech dymów czyli mają trzy domy. Najprawdopodob-niej jest to siedlisko dawnego dworu. Ponadto w 1775 roku w Piotrowiętach

146

mieszkają: po jednej rodzinie Oksztulskich, Stypułkowskich, Jabłonowskich i Faszczewskich oraz wdowa po Roszkowskim. W 1782 roku żyją nadal Drą-gowscy, Oksztulscy, Stypułkowscy, Faszczewscy (ale już w trzy rodziny) oraz nowi: Garbowscy, Łapińscy, Duchnowscy.

Rejestr dziesięciny – jak się zdaje – miał nieco inną metodologię niż taryfy podatkowe, głównym kryterium wymiaru podatku była własność ziemi a nie samo zamieszkanie (stąd występuje kategoria tzw. roznican). Stąd ze spisem z 1775 roku lepiej koresponduje rejestr podymnego z 1790 r. Wymienia on 3 dymy Drągowskich oraz dymy Stypułkowskich, Duchnowskich, Garbowskich, Faszczewskich i  Oksztulskich. Uwaga jest pewien problem z  Leonem… no właśnie Jabłonowskim czy Jamiołkowskim? bo zapisany jest raz, raz tak. Moim zdaniem w obu przypadkach powinno być Jabłonowski. Bo to już wtedy, zdaje się, Czarty (przydomek Jabłonowskich) osiedlili się w Piotrowiętach.

Z tak przeprowadzonej analizy wynika, że w Piotrowiętach w 1775 miesz-kało 11 rodzin Jamiołkowskich, w 1782 – 10, a 1790 – 13. Różnice wynikają głównie stąd, że niektórzy mieli ziemię w kilku wsiach, spadkobiercom zapi-sywali różne działy, sami też byli zapisywani, w  różnych spisach, w  różnych wsiach. Ale już analizowanie tych wszystkich subtelności, a tym bardziej ich tu opisywanie, przekracza ramy tego opracowania. Ograniczę się jedynie do generalizujących wniosków.

Informacje zawarte w trzech ostatnich spisach, zweryfi kowane zapisami w księgach metrykalnych, pozwalają na tworzenie wywodów poszczególnych krzów i gałęzi. Prezentuję tu je w formie bardzo skróconej. Podstawą jest spis z 1775 roku (tekst oryginalny rozdział 3). Uzupełniam ten spis mini biogra-mami najbliższych przodków i potomków każdego „spisywanego” oraz przypi-suję nazwy współcześnie używanych przydomków.

1. Wojciech Jamiołkowski (1.1)– Kowalaki, ur. 1726, syn Macieja (1) i Teresy, ożenił się w 1747 r. z Katarzyną Dworakowską, zmarł w 1784 r. Po nich:

– Jan (1.1.1), urodzony w 1754 roku, który ożenił się w 1777 r. z Mary-anną Duchnowską, zaś po nim ur w 1780 roku Mateusz (1.1.1), który w 1819 r. ożenił się z Antoniną Truskolaską.

– Franciszek (1. 1. 2?), Ale to tylko hipoteza, nie do końca bowiem jestem przekonany czy urodzony w 1763 roku Franciszek, (który ożenił się z Petronelą Konopka, po nich dziedziczył urodzony w 1800 roku Tomasz, który w 1827 roku ożenił się z Maryanną Drągowską a ich linia przyjęła przydomek Strzelce) to syn akurat tego Wojciecha, bo może Poidzienia? Mógł być to wreszcie któryś

147

z  trzech Franciszków urodzonych w pasujących czasach, w  Jamiołkach Kło-sach, Godziebach lub Kowalach. Dwaj byli synami Stanisławów: Ralika i Syzdy a jeden Bartłomieja Ralika.

2. Bartłomiej Jamiołkowski (2. 1.)– Kowalaki, ur. 1716, syn Piotra (2) i Jadwigi, ożenił się w 1738 roku z Teresą Śniecińską, po nim dziedziczył uro-dzony w roku 1740 Walenty (2.1.1), który ożenił się w 1759 roku z Barbarą Jamiołkowską, ta zmarła w 1781 r. a rok później zmarł Walenty; po nich dzie-dziczył ur. w 1768 r. Mateusz (Maciej) (2.1.1.1), ten ożenił się w 1785 r. z Eleo-norą Truskolaską. Najpierw mieszkali w Moykach, tam około 1787 roku urodził się Szymon (2. 1. 1. 1. 1, który przed 1816 rokiem ożenił się z Franciszką Wno-rowską. W 1816 roku urodził im się Tomasz (zmarł w 1835 roku). Dalszy i bar-dziej dokładny wywód w Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 1a. Podobnie o braciach Szymonie i Stanisławie, którzy również się wylegitymowali.

3 Michał Jamiołkowski (3.1)– Piecki, ur w  1737 roku syn Macieja (3) i Jadwigi, ożenił się w 1761 r. z Konstancyą Jamiołkowską, po nich sukcesorzy:

– Adam (3.1.1) urodzony w 1762 r., ożenił się w 1785 r. z Rozalią Jamioł-kowska, po nich dziedziczył urodzony w1791 r. – Piotr (3.1.1.1), który ożenił się w 1827 r. z Anielą Idźkowską. Po nich dziedziczyła urodzona w 1830 roku Marynna. Ta wyszła w  w  1855 roku za wdowca Macieja Jamiołkowskiego z Rząc. Mieszkali w Rzącach. Maryanna zmarła w w 1865. Ona została dzie-dziczką w Piotrowiętach, a po niej urodzona w w 1863 roku córka Kornelia. Ta w 1880 roku wyszła za mąż za Mikołaja Kikolskiego. W ten sposób Kikolscy na długie lata zamieszkali w Piotrowiętach.

– Tomasz (3.1.2) urodzony w 1768 r., ożenił się w 1790 roku z Maryanną Bruszewską, oraz po raz drugi ok 1815 roku z Barbarą Stypułkowska, sukce-sorami byli synowie z pierwszego małżeństwa: urodzony w roku 1791 – Sta-nisław (3.1.2.1), żona Franciszka Łapińska oraz urodzony w 1803 roku – Woj-ciech Wincenty (3.1.2.2), żona Józefata Szymborska (dalszy i bardziej dokładny wywód w Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 4)

– Maciej (3.1.3) urodzony w 1776 roku ożenił się w 1808 roku z Kata-rzyną Bruszewską. Nic o późniejszych losach mi nie wiadomo.

4. Walenty Jamiołkowski (3.2) – Piecki, prawdopodobnie urodzony w 1740 r. syn Macieja (3) i Jadwigi, po raz pierwszy ożenił się w 1764 r. z Anto-niną Idźkowską; z  tej pary dziedziczył urodzony w  1766 roku Józef (3.2.1), który ożenił się Ewą Duchnowska, po nich urodzony w  1809 Franciszek (3.2.1.1), który w 1829 roku ożenił się z Maryanną Faszczewską, a po nich uro-dzony w 1848 roku Apolinary (3.2.1.1.1) zmarł w wieku 20 lat bezżenny.

148

Po śmierci Antoniny Walenty ożenił się w 1776 roku z Rozalią Jamiołkow-ską, z  tego związku urodził się w  1792 roku Franciszek Wawrzyniec (3.2.2), który w 1813 roku ożenił się z Katarzyną Bruszewską, zaś po nich sukcesorem był urodzony w roku 1832 roku Ignacy Piotr (3.3.2.1), który w 1852 roku ożenił się z Anną Jamiołkowską. Dalszy i bardziej dokładny wywód w Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 10.

Walenty ok 1800 roku ożenił się po raz trzeci z  Barbarą Stypułkowską, zmarł w 1813 r.

5. Bartłomiej Jamiołkowski (5.1) – Kufl e, urodzony w 1748 r., syn Seba-styana, prawdopodobnie syna Joachima (5) i Małgorzaty, ożenił się przed 1774 z Maryanną Leśniewską, po nich dziedziczył urodzony w 1774 r. Antoni (5.1.1). Ten był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy w 1798 z Agnieszka Faszczewską, drugi w 1816? z Franciszką Kalinowską.

Z pierwszego małżeństwa dziedziczyli.Stanisław (nie ustaliłem daty jego urodzin bo tworzący sumariusz zdaje się

coś z imieniem poplątali, bodaj wpisano Idziego zamiast Stanisława; gdyby tak było to wówczas urodził się w1804 r.). Stanisław opuścił Piotrowięta, w 1831 roku ożenił się z Rozalią Rembiszewską. Cztery lata później przy chrzcie syna Emiliana urodzonego w Rembiszewie wpisano, iż Stanisław przebywa na służ-bie w Warszawie. Wkrótce pewnie tam przenieśli się całą rodziną ze Stanisła-wem – co wynika z zapisu zgonu jego ojca Antoniego, który zmarł w 1853 roku w Jamiołkach Piotrowiętach. Emil w Warszawie ożenił się najpierw z Mary-anną Jamołkowską, a po jej śmierci z wdową Józefą Wójtowicz z Idźkowskich. Kiedy ta w 1898 roku zmarła ożenił się w 1899 roku po raz trzeci z Heleną Prę-cikowską. W akcie tego ślubu zapisano, że był woźnicą.

Ignacy urodził się w  1810 roku, ożenił się z  Maryanną Drągowską, zamieszkali w Piotrowiętach (zmarł w 1856 r.). Ich syn, urodzony w 1853 r., Kazimierz Piotr ożenił się w 1880 roku z Franciszką Faszczewską ale jeszcze tego samego roku zmarł. W akcie zgonu napisano, że był żołnierzem na prze-pustce.

Natomiast z  drugiego małżeństwa dziedziczył, urodzony w  1821 roku, Aleksander Bonifacy (5.1.1.1). Ten ożenił się przed 1845 rokiem z  Teresą Faszczewską a po raz drugi w 1875 r. z Maryanną Drągowską. Linia po Alek-sandrze Bonifacym także wygasła w Piotrowiętach. Min synowie wyjechali do USA. Po nim dziedziczył jeszcze co prawda urodzony w 1877 roku Bolesław, który w  1899 roku ożenił się z Maryanną Mierzwińską ale obecnie Kufl i w Pio-trowiętach już nie ma.

149

6 Wojciech Jamiołkowski – PoidzieńWojciech to urodzony w 1741 syn Idziego i Eufrozyny (ich ślub w 1730

roku). Najprawdopodobniej Idzi (pisano także Egidiusz) w  Piotrowięta się wżenił, pochodził chyba z  Faszcz albo Kalinowa. Eufrozyna to urodzona w 1710 roku córka Jana i Eufrozyny.

Czy po Wojciechu pozostał spadkobierca? Niestety nie potrafi ę tego jed-noznacznie stwierdzić. Związane jest to ze wspomnianym wyżej nadmiarem Wojciechów. Może to zatem po nim są Strzelce?

Niestety nie potrafi ę wyinterpretować także kilku innych wywodów:O ile Jan Kreska Jamiołkowski to prawie na pewno Jan Kowalak, syn Woj-

ciecha (patrz 1), to nie potrafi ę takiego wywodu ustalić wobec Jamiołkowskich Parzejków (przodków i  potomków Jana Parzeyki). Najbardziej prawdopo-dobne, że przodków trzeba by szukać w powiązaniu z Bruszewem, zaś potom-ków w Bujnach.

Być może Parzejką był urodzony w 1755 r. Piotr (ślub w 1785 r. z Mary-anną Zaleską). Był synem Walentego i  Maryanny. Powstaje jednak problem jakiego Walentego i czy aby Maryanny. W 1753 roku były bowiem w Piotro-więtach chrzciny Jana syna Walentego i Ewy. Tego się nie wyjaśni. Natomiast jest pewność co do Piotra. Po Piotrze sukcesorem był urodzony w 1792 r. Józef, który ożenił się w 1808 roku z Ewą Duchnowską, z kolei synowie tych ostat-nich: urodzony w 1810 roku syn Franciszek ożenił się w 1829 roku z Mary-anną Faszczewska, natomiast urodzony w 1823 roku Wawrzyniec w 1862 roku ożenił się z Julianną Zdrodowską. Ale równie prawdopodobne, że ów Piotr był Kowalakiem.

Jeszcze gorzej jest z wywodami, wymienionych w przywoływanych spi-sach, Wojciechów. W 1775 poza Kowalakiem jest Wojciech Kłys i sukcesorzy po Wojciechu. W 1782 roku do dziesięciny zobowiązani są ponownie Wojciech dictus Kłys ale także Wojciech o przydomku Poidzień.

Obraz jeszcze bardziej się komplikuje kiedy dodamy spis roku 1790 – zapisanych jest znowu dwóch: Wojciech po Macieju i Wojciech po Walentym. Pewnie można by tę łamigłówkę rozwiązać, tylko czy warto rozwiązywać teo-retyczne problemy? Potomkowie owych Wojciechów – na co wszystko wska-zuje – opuścili Jamiołki. Podobnie, jak nie pozostawił męskiego potomka Fran-ciszek zwany Ciupa.

Nie potrafi ę także jednoznacznie rozstrzygnąć z  jakiego krza wywodzili się wymienieni w  rejestrze dziesięciny „Jan z  bracią”. Najprawdopodobniej z Piecków.

150

Rejestr dziesięciny jest niezwykle cennym źródłem informacji gdyż obra-zuje stan posiadania, a zatem pośrednio zamożność. Prezentuję go tu w nieco okrojonej postaci, pomijam rozliczenie zaległości wobec Wielebnego Pro-boszcza, ograniczając się do wymienienia tylko ilości morgów będących pod-stawą dziesięciny (ciekawych wszystkich szczegółów odsyłam do rozdziału 3). Rejestr znakomicie uzupełnia lakoniczność ówczesnych zapisów metrykal-nych, w powiązaniu z nimi pozwala na zrozumienie międzyrodowych, ekono-micznych więzi wynikłych z zawieranych małżeństw.

Paweł Garboski 3,5 morgiKrzysztof Jamiołkowski 2Marcinowa Stypułkowska 7,5Stanisław Faszczewski 8Mateuszowa Duchnowska 10Wojciech Jamiołkowski 5z kramczyzny i z pieczkowizny 1z drągowizny 6Krzysztof Łapieński (w 1779 r. ożenił się z Elżbietą Jamiołkowską przyp. jj) 8,5z pieczczyzny 5Jan Jamiołkowski z bracią??? (chyba Pieczka przyp jj) 14z faszczewizny 2Grzegorz Faszczewski 6Wojciech Faszczewski 2Bartłomiej Jamiołkowski kufel 4Walenty Jamiołkowski kowaluk 5,5Bartłomiej kowaluk 4Leon Jabłonowski 3Wojciech Jamiołkowski kłys 2Jan Jamiołkowski parzeyko 3.5Wojciech Oxsztulski 2Adam Jamiołkowski pieczka 6z zastawy 1Wojciech Jamiołkowski poidzień 6Paweł i Bartłomiej Drągowscy 2 włóki i 18, 5 morgówRoznicanieKłosy Maciej Jamiołkowski 4Kłosy Stanisław Jamiołkowski 3,5

151

Świetliki Tomasz Jamiołkowski 6,5Świetliki Grzegorz Jamiołkowski 1,5Rykacze Tomasz Jamiołkowski 2,5Bruszewo Bartłomiej Jamiołkowski 1,5Godzieby Bartłomiej Jamiołkowski 2Bruszewo IP Lutosławski (Lutostański?) (apossessione??) 7Bruszewo Maciej Bruszewski (apossessione??) 7Rawki Szymon Faszczewski (apossessione??) 4Wnory Wojciech i Józef Stypułkowscy 2,5

Spis z  roku 1790 był ostatnim z  zachowanych dokumentów podatko-wych, a przynajmniej ja innych późniejszych nie znam. Natomiast zachowało się trochę późniejszych informacji o Jamiołkach Piotrowiętach. Zachowały się one w pamięci mieszkańców, lecz głównie dotyczą losów pojedynczych rodzin, przykładowo Piecki wiedzą, iż w pierwszej połowie XIX wieku mieli siedlisko za Strugą. Nie mam jednak wystarczających kompetencji, aby pisać, po latach, kronikę wsi. Toteż opisując dzieje Piotrowiąt (ale także wszystkich pozostałych Jamiołk) ograniczę się do przywołania jedynie dokumentów, a głównie statystyk.

Dostarcza ich min. Słownik Geografi czny Królestwa Polskiego pod redakcją Sulimierskiego, Chlebowskiego i Walewskiego; Wyd: Warszawa 1882 r. Z infor-macji tam zawartej wynika, że w 1827 roku w Piotrowiętach było 21 domostw a mieszkało 126 mieszkańców.

W 1888 roku Jamiołki Piotrowięta zamieszkiwały 204 osoby. Informacja pochodzi AP Łomża, Zarząd Powiatu Mazowieckiego, nr 45 3, k. 31v-32. Pre-cyzyjnie – jest to ilość katolików ale, że wówczas prawie na pewno nie zamiesz-kiwali w  Jamiołkach wyznawcy innych religii, to na jedno wychodzi. Był to pewnie okres (lata między I i II wojnami światowymi) największego zaludnie-nia. W 2009 roku w Piotrowiętach mieszkało już tylko 141 mieszkańców.

Rok 1866 powierzchnia gruntów w  Jamiołkach Piotrowiętach to 270 morgów, z czego: grunty orne pszenne – 31, orne żytnie – 168, pastwiska – 36, lasy – 22, nieużytki – 31. Wykazywane było 49 oddzielnych własności. Podatek obrachunkowy – 899, 5 rub. Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

W 1891 roku było 23 gospodarzy 149 ha orna 98, łąki 13, lasy 21 1891 TWSK 1891 t VI s 58 – 61. Żródło Małgorzata Dajnowicz Drobna szlachta Ziemi Łomżyńskiej.

Nie liczyłem ile jest obecnie w Piotrowiętach domów, natomiast numerów adresowych jest 35.

152

5.2. Jamiołki Świetliki

W  przejrzanych przeze mnie księgach sądowych nazwa pojawia się w  latach 50. XVI w. Świetliki powstały w  wyniku wydzielenia się z  Piotro-wiąt (więcej wyżej, opis dziejów Piotrowiąt). Świetliki były częścią Piotrowiąt i nazywane były także Starą Wsią. Zwykle „wypychane” były najnowsze części wsi, w tym przypadku mamy do czynienia z wyodrębnieniem się – z nazwy należy sądzić – najstarszej. Ale zważywszy na odległość obu wsi nie ma w tym nic specjalnie dziwnego. Piotrowięta i Świetliki ze sobą się stykają.

Nazwę Jamiołki Świetliki wymienia Regestr poborowy anni 80 w  woje-wództwie podlaskiem, powiatu bielskiego.

Jamiołki Świethlik, śl. Jakób s. Matiasów Jamiołka, z 4 wł. śl.Item z Godziebów, z 2 wł. śl. i morg. 20.item z Idźków, z 20 morg. śl.Śl. Paweł Jamiołkowski, od śl. Iana ol’ Stanisława z 1 wł. i10 morg. śl.Summa: wł. śl. 8, morg. 20.Jakub syn Matiasów to mój bezpośredni przodek, opisuję to w szczegó-

łach, min. w rozdz. 9.Natomiast Paweł – mimo braku zapisanego herbu – to niewątpliwy

Godziemba, syn Jana od Stanisława. Kolejną przesłanką jest zapis z krakowskich Kapicjanów, z nie zachowanej do naszych czasów księgi brańskiej z 1589 roku Joannes olim Stanislai de Jamiołki Świetliki cum Mattheao fi lio suo. Domniema-nie przynależności do Godziemby wynika z analizy tekstu w herbarzu Bonie-ckiego oraz innych dokumentów sądowych. Prawdopodobnie Godziembami byli również moi przodkowie zwani najpierw Świetlikami, później Wołpikami a potem, w wyniku rozrodzenia, piszący się różnymi przezwiskami.

Lecz sama nazwa Świtlik, Świetlik, Świętlik (także w odmianach Swekla i  Swiklicz) pojawia się min. w  ww. Popisie z  1528 roku oraz zapisach sądo-wych (min przywoływanym przez Bonieckiego – Dziedziczyli na Jamiołkach w latach 1544-1557: Bartłomiej Świetlik, Maciej, syn Alberta Świetlika…).

Nieznana jest etymologia nazwy. Osobiście skłaniałbym się za wersją, iż pochodzi od słowa święte ale raczej nie od imienia Świętosław, bowiem – a przy-najmniej w XVI wieku – żaden Świętosław Jamiołka w spisach nie występuje.

Nie zachowały się dokumenty lokacyjne wsi. Niemniej, wedle mojej hipo-tezy, Świetliki powstały z własności jednego krza Jamiołkowskich.

Powszechnie nieznaną była dotąd informacja o młynie wodnym w Jamioł-kach Świetlikach. O  jego istnieniu świadczą zapisy z księgi sądu w Brańsku,

153

z  1606 roku („Jamiołka Faszczewskie[mu] demittit” (źr. KGB Mińsk skany 1708_1_97 _ od 194 do 197). Opisuje to szerzej w rozdziale 4. Młyn istniał już w 1570 roku – KZS 2 AGAD (skan 22 załączniki inne dokumenty, rozdz. 9); był użytkowany – KZS 4 AGAD, karta 520v (skan 44 załączniki inne dokumenty, rozdz. 9)

Ten młyn był odnotowany w Regestr wibierania poboru na Seymie War-szawskim postanowiony i  Uchwalony w  Roku Bożym 1578 z  Ziemi Bielskiey przez Walentego Niewiarowskiego a wybierany w roku 1579 (AGAD ASK I 47). Na karcie 347 oraz drugi zapis karta 446

Warto dodać, że w tym czasie w parafi i sokołowskiej istniały jeszcze dwa młyny „wietrzne” w Idźkach Młynowskich i Sokołach (patrz rozdz. 3)

Nie był to zapewne jakiś wielki młyn, tym bardziej „odwieczny”. Już sama informacja o jego tu istnieniu (zważywszy na wielkość płynącej przez Jamiołki Śliny, dotąd zwanej strugą) jest zaskakująca i świadczy – do wyboru – o przed-siębiorczości lub szaleńczej determinacji moich przodków. Zdaje się bardziej to drugie, bo młyn, wedle dzisiejszej terminologii, okazał się raczej nie trafi oną inwestycją.

Liczne zapisy sądowe wskazują, że w XVI wieku kształtowała się dopiero podmiotowość Jamiołk Świetlik (jak zresztą wszystkich pozostałych Jamiołk), bowiem zauważyć się daje rodzaj pewnej płynności pomiędzy zapisywaniem miejscowości (dla tych samych osób bywały to raz de Świetliki, innym razem de Godzieby). Począwszy od wieku XVII tej płynności już nie ma.

Wydaje się, że mniej więcej do połowy XVII wieku, Świetliki zamiesz-kiwali w większości członkowie jednego krza Jamiołkowskich, noszący przy-domek Wołpik. Tak zapisywano żyjącego w latach mniej więcej 1500 – 1571 Macieja syna Wojciecha oraz jego synów. Jaka jest geneza tego przydomku trudno orzec. Najbardziej prawdopodobne to związki z Wołpą, miejscowością (miasteczkiem) na południe od Grodna, własnością kniaziów Holszańskich (to z nich wywodziła się Sonka, matka królów) przekazaną Bonie, która tam utwo-rzyła starostwo. Mogło być tak, że jeden z Jamiołków ze Świetlik (może sam Maciej) pełnił w Wołpie jakąś służbę.

W wyniku sporego rozrodzenia (Maciej miał pięciu synów) i aby się nie mieszało Wołpiki zaczęli używać innych przydomków. Wymienię tylko te które nabrały trwałego charakteru. Po Borucie – Boruciaki, po Tomaszu synu Jana poszli Sieniutowie, który to przydomek przetrwał do dziś, zaś po jego bracie Piotrze Sielawy. Nie jest natomiast pewne czy aby nie z Wołpików wyrośli także Terele.

154

W tym tekście nie będę wymieniał szczegółowo kolejnych przedstawicieli Jamiołkowskich w Świetlikach. Do połowy wieku XVIII jest to niemal ściśle historia rodzinna, opisywana w innym miejscu tego opracowania.

Ciekawym dokumentem jest Lucrum z  Księgi brańskiej z  1632roku. AGAD 87 – 32 – karta 546v AGAD. Stroną pozwaną są mieszkańcy Jamiołk Świetlik: Mateusz (Maciej?) ol’ Jakub, Mateusz (Maciej?) ol’ Maciej, Stefan, Paweł, Maciej ol’ Boruta, Paweł ol’ Jan, Stanisław ol’ Jan, Stanisław i Marcin ol’ Bartłomiej), Stanisław ol’ Jan, Tomasz ol’ Jan, Piotr ol’ Maciej, Walenty i Jan ol’ Jan, Paweł ol’ Jakub, Paweł ol’ Wojciech, Piotr ol’ Sebastyan, Jan ol’ Andrzej, Wojciech ol’ Maciej. Pozywa ich Maciej ol’ Paweł z  Jamiołk Piotrowiąt o  to, że naruszyli jego dobra i zabrali mu, chyba 30 snopów (?) zboża, co pozywa-jący otaksował na 60 grzywien groszy. To postanowienie wydano w piątek po św.  Andrzeju AD 1632. Prawdopodobnie „naruszenie dóbr” owego Macieja było efektem jakiegoś wcześniejszego sporu i samodzielnym wyrównywaniem krzywd pomiędzy nim a mieszkańcami Świetlik. Ale tego pewnie już się nigdy nie dowiemy.

Przywołany tu dokument jest bardzo ciekawy. Wymienia wszystkich (19) dorosłych mieszkańców Jamiołk Świetlik. Niemniej dla samej genealogii jest mało przydatny. Nie ułatwia, a wręcz komplikuje poszukiwania. W odróżnie-niu od wieku XVI, kiedy to korzystano z szerokiej palety imion, także staropol-skich i starotestamentowych, od wieku XVII mamy do czynienia z ich strasz-liwą unifi kacją. Czyżby wpływ kontrreformacji? W  jednej wsi mieszkało po kilku Maciejów, Janów, Wojciechów i Stanisławów. W efekcie nie sposób ich, z perspektywy stuleci, rozróżnić, tym bardziej, że zauważyłem przynajmniej jeden przypadek gdzie skryba pomieszał imiona ojców. Co prawda większość z pozwanych to przodkowie moich Sieniutów lecz, aby to ustalić kto z jakiej linii, trzeba było rozwiązać – i to nie do końca – niezłą łamigłówkę.

Wątpliwości rodzą się kiedy skonfrontujemy tę liczbę19 dorosłych z iloś-cią płatników podatku. Nie ma sensu powtórne prezentowanie w tym miejscu spisów podatkowych z lat, 1663, 1674, 1676, 1692, 1712. Ciekawych odsyłam do rozdziału 3. Przywołam jedynie informacje ogólne. W Jamiołkach Świetli-kach w 1663 roku podatników było 8, w 1674 i 1676 – po 10, a w 1692 i 1712 – po 9. Zatem widać dużą stabilność. Lucrum i spisy podatkowe dzieli co prawda kilkadziesiąt lat ale regres o połowę? … to niemożliwe.

Odwołując się do przywołanych tu spisów warto przedstawić jeszcze kilka innych informacji. Jamiołki Świetliki były typową wsią drobnej szlachty. Tylko nieliczni, w  tym moi przodkowie Sieniutowie, Tomasz a  po nim syn Miko-

155

łaj, wykorzystywali siłę najemną; drugim był Wojciech po Wojciechu. Tomasz miał aż cztery osoby służby. To a ż może być uznane za przesadę ale zapew-niam – było to sporo więcej ponad sokołowskie standardy.

Zdecydowanie więcej było tych, którzy żyli z  własnej tylko pracy oraz takich, którzy mocno zbiednieli, a w spisach oznaczano ich jako komorników, ogrodników i  tych co „rydlem kopią”. Byli wśród nich także przedstawiciele Sieniutów, którym się nie poszczęściło.

W tym czasie Świetliki, podobnie jak inne Jamiołki, zamieszkiwali w zasa-dzie sami Jamiołkowscy. Wyjątki to Rzącowie oraz z początkiem XVIII wieku Duchnowscy i – wtedy jeszcze epizodycznie – Truskolascy. Pojawiają się także inne – prócz wywodzących się z Wołpików – krze Jamiołkowskich. W przy-padku Rząńców stało się to w wyniku małżeństwa jednej z Jamiołkoszczanek ze Stanisławem synem Piotra Rzący (Rzońcy). Niestety działo się w to w cza-sach przed metrykalnych stąd nie sposób z całkowitą pewnością dociec, z której gałęzi wywodziła się owa Jamiołkoszczanka, tym bardziej, że miała imię nie-zwykle wówczas popularne – Maryannna. Najpewniej jednak była córką Szy-mona, syna Macieja po Borucie. Rzońcowie w Świetlikach zamieszkiwali mniej więcej do połowy XVIII wieku.

Natomiast w przypadku Duchnowskich nie do końca znane są okoliczno-ści ich osiedlenia w Świetlikach. Najpierw osiedli oni w Idźkach Młynowskich – był to min. Jan, wykazywany tam w spisie 1692. Ale być może jeszcze wcześniej zamieszkał tam Tomasz po (w 1666 roku już olim) Andrzeju. Świadczy o tym zapis Demissio z Księgi brańskiej (KGB Mińsk 1708_1_159_ 1170) z 1666 roku wskazujący na jego związki z Idźkowskimi, występuje bowiem tam także Kazi-mierz ol’ Stanisław Idźkowski. Czy to ten sam Tomasz który w 1687 roku ożenił się z Łucyą Idźkowską, tego nie wiem. Tomasz mógł być jedynie z Janem spo-krewniony, bowiem spis z roku 1712 w Idźkach Młynowskich wymienia Bar-tłomieja i jego brata Mateusza. Wielce prawdopodobne, że Tomasz zmarł bez męskiego potomka bowiem to Mateusz po kilkunastu latach pojawia się jako sukcesor działu w  Jamiołkach Świetlikach. Pewne jest natomiast, że Tomasz nigdy nie mieszkał w  Świetlikach, a  jego dzieci rodziły się w  Idźkach Mły-nowskich. Natomiast w Świetlikach zamieszkał w latach 20 tych XVIII wieku Andrzej (nie badałem czyim był synem) a po nim dopiero Mateusz. Jakiś dział w Świetlikach miał także Duchnowski, który był bodaj księdzem. Jeden z kolej-nych ich następców – Jan wylegitymował się przed Heroldią. On i jego ojciec Andrzej należeli do najbardziej szanowanych, bardzo często występowali jako chrzestni i świadkowie.

156

Wiek XVIII to stały proces marginalizacji udziału Jamiołkowskich w Świetlikach. Pokazują to spisy podatkowe z lat 1775 i 1790 oraz rejestr dzie-sięciny z  1782 roku. Do już zamieszkałych i  wcześniej opisywanych rodów doszły nowe.

Z początkiem XVIII wieku pojawiają się Gosiewscy. Pierwszy z urodzo-nych w  Świetlikach Gosiewskich to urodzony w  1720  r. Kazimierz syn Jana i  Teresy Niwińskiej. To właśnie jej nazwisko (raczej rzadkie, jak na para-fi ę w Sokołach) każe sądzić, iż Gosiewscy trafi li do Świetlik w drodze kupna gospodarstwa (a może jakiegoś działu, będącego wynikiem skomplikowanego między rodzinnego układu, którego istota jest dziś nie do odtworzenia). Spad-kobiercą Kazimierza, którego żoną była też Niwińska (Magdalena) został Seba-styan ożeniony z Petronelą Idźkowską. Jako, że ich wszyscy męscy potomkowie zmarli przed dojściem do dojrzałości, Gosiewscy w  Świetlikach w  pierwszej połowie XIX wieku wygaśli.

W XVIII wieku z Jamiołkami Świetlikami epizodycznie bywali związani także: Sokołowscy, Krzewscy, Pruszyńscy, Śliwowscy. To wynika z jednorazo-wych zapisów metrykalnych chrztów dzieci par o wymienionych nazwiskach.

Ze Świetlikami w  XVIII wieku związywali się Jamiołkowscy z  innych krzów: Kowalaków i Piecków (rejestr dziesięciny z 1782 roku). Działo się to najpewniej w wyniku małżeństw. Ale nie osiedli oni tu na stałe. Podobnie jak wymieniani, w spisie z 1775 r. i rejestrze dziesięciny z 1782 roku, Perkowscy.

Na trwałe natomiast osiedli tu Gierłachowscy. Stało się to w wyniku ślubu (w 1769 roku), pochodzącego z Jamiołk Kłosów Jakuba, syna Marcina, z Mary-anną Jamiołkowską z Sielawów. W zamian Sielawy osiedli w Godziebach, skut-kiem ślubu Grzegorza syna Tomasza z Katarzyną Gierłachowską. Osadnictwo Gierłachowskich w Świetlikach musiało być związane z jakimś szerszym ukła-dem między rodzinnym. Rejestr dziesięciny zawiera bowiem dosyć tajemni-czy wpis – Tomasz Jamiołkowski Gorłach. Od razu wyjaśniam – to nie był żaden Jamiołkowski ale Tomasz Gierłachowski. Najpewniej ten Tomasz ożenił się z Jamiołkoszczanką lecz ojciec małżonki nie zapisał jeszcze na niego działu.

Ciekawe są związki Truskoleśnych (Truskolaskich) ze Świetlikami. Wymienia ich, jako mieszkańców Świetlik, spis z 1712 roku. Pierwszy pobyt był jedynie epizodem. Po raz kolejny, w wyniku ślubu z Bogumiłą, wdową po Szymonie Jamiołkowskim, synu Baltazara z Sieniutów, około 1812 roku osiada tu Jan Truskolaski. Ale bodaj tylko na jedno pokolenie. Nie znalazłem bowiem dokumentów, aby potomkowie pozostali w  Świetlikach. Na trwałe, po dziś

157

dzień, Truskolascy osiedli w Świetlikach z początkiem XX wieku, w wyniku ślubu Józefa z Maryanną Jamiołkowską.

Podobnie jak w przypadku Piotrowiąt przedstawiam mini biogramy gene-alogiczne dla Jamiołkowskich występujących w spisach z lat 1775, 1782 i 1790. Pomijam tu swoich Sieniutów. o których w tym opracowaniu i tak w nadmia-rze, Seydyków (przodków i potomków Franciszka po Jerzym) oraz Sielawów. Odsyłam do lektury rozdziału 9.

Zatem:1. Benedykt w zastawie P Grzegorza JamiołkowskiegoGrzegorz trzymający zastawioną własność po Benedykcie wywodził się

z krza Kowalaków. Był on urodzonym w 1722 roku synem Piotra. Rejestr dzie-sięciny wskazuje, że płacił ją z włóki ziemi, zatem był największym właścicie-lem. W jaki sposób sposób jednak wszedł w posiadanie tej ziemi? Benedykt to urodzony w 1718 roku syn Joachima i Maryanny. Ale którego – czy Jamioł-kowskiego Kufl a z Jamiołk Piotrowiąt czy też fi gurującego w spisie 1712 roku w Jamiołkach Godziebach Imć P Jachima Jamiołkowskiego z  Imcią?? Wedle mnie zdecydowanie to drugie.

Benedykt z  cała pewnością nie zamieszkał w  parafi i sokołowskiej. Naj-pewniej zastawił ziemię Grzegorzowi albo jeszcze jego ojcu Piotrowi. Może zatem to ów tajemniczy Benedykt, który wedle Bonieckiego został wiceregen-tem kamienieckim, zaś jego syn Józef miał się wylegitymować?

Jednak po Grzegorzu nikt nie osiadł. Dlaczego? Odpowiedzi na to pytanie pewnie można by było udzielić gdyby się znało zapis umowy zastawu. Praw-dopodobnie był on bardziej złożony i był wynikiem większego układu rodzin-nego, stąd ziemia została rozdzielona pomiędzy potomkami fi nansujących ten zastaw.

2. Marcin po Stanisławie JamiołkowskiNajbardziej prawdopodobne, że to urodzony w 1692 roku syn Stanisława

i Maryanny z krza Terelów. Marcin ożenił się w 1730 z Reginą Idźkowską. Po nich dziedziczył urodzony w  1749 roku syn Krzysztof. Ten był trzykrotnie żonaty, po raz pierwszy z Maryanną Jamiołkowską (w 1779 r.), drugi w 1782 r. z Agnieszką Gierłachowską i zamieszkali w Godziebach, po śmierci Agnieszki ożenił się w 1792 r. z Franciszką Łapińską, początkowo mieszkali w Godzie-bach, a  potem osiedli w  Świetlikach. Opis losów potomków dalej, w  opisie Jamiołk Godzieb.

Oprócz zmian ludnościowych w  XVII wieku w  Jamiołkach Świetlikach doszło do istotnych zmian struktury własnościowej. Ilustruje to rejestr dzie-

158

sięciny z 1782 roku, który niżej prezentuję w skróconej formie (pełna w roz-dziale 3).Grzegorz Jamiołkowski Kowaluk (ur. w1722 syn Piotra przyp. jj) 1 włókaFranciszek Jamiołkowski Seydyka (wcześniej Boruciaki przyp. jj) 8 morgówGrzegorz Sieniuta Sieniuta 7,5Jakub Gierłachowski 2,5Wojciech Perkowski 3,5Tomasz Jamiołkowski Sielawa 6,5Tomasz Jamiołkowski Gorlach 5,5Walenty Jamiołkowski Pieczko 5,5Adam Jamiołkowski Pieczko 5z pieckowizny 1,5Baltazar Sieniuta 7,5Rejestr dziesięciny wymienia także mieszkańców innych wsi, którzy w Świet-likach mieli działy:Antoni Porowski z Truskolasów Olszyny 6Stanisław Jamiołkowski z Kowal 3tamże z zastawy JX Duchnowskiego 5Jakub Jamiołkowski z Kowal 2Stanisław Faszczewski z Piotrowiąt 1Franciszek Bruszewski z Bruszewa 4Szymon Jamiołkowski z Kłosów 1Jan Jamiołkowski z Rawk 5Maciej Stypułkowski ze Stypułk Giemzina 2Paweł Stypułkowski ze Stypułk Giemzina 1Kacper Stypułkowski ze Stypułk Giemzina 3

Uwaga: łącznie jest to ok 3,5 włóki zatem wielkość wykazanych tu grun-tów z  pewnością nie jest wielkością całej posiadanej ziemi a  jedynie objętej opodatkowaniem na Kościół.

Rejestr dziesięciny pokazuje rosnący udział własnościowy mieszkańców innych wsi. Obecnie nie da się tego niestety rozstrzygnąć na ile jest to wynik sprzedaży, a  na ile efekt starych działów i  małżeńskich układów rodowych. Osobiście optuję za drugą wersją.

Druga połowa XVIII wieku to okres największego rozwoju ludnościo-wego Świetlik. W 1775 było 11 podatników (czyli de facto domostw) podatku podymnego, rejestru dziesięciny w 1782 r. – 10, a podymnego z 1790 r. – 12. Później następuje stały regres. W  latach 1818 – 1816 w  księgach metrykal-

159

nych, w Świetlikach notowanych jest osiem adresów co nie oznacza, że rodzin zamieszkałych tu nie było więcej. Przykładowo kilka moich rodzin Sieniutów notowanych było pod dwoma, czasem trzema adresami. Pod wspólnym adre-sem z Jamiołkowskimi (lata dwudzieste i trzydzieste) w Świetlikach mieszkała także rodzina Wyszomierskich. Maciej a  potem Bartłomiej. Byli szewcami. Zapisywano ich zarówno jako szlachtę i jako włościan.

Zatem sam adres nie oznaczał, że mieszkała pod nim jedna rodzina. Wielu zamieszkiwało po komorniczo bo nie mieli własnego domu.

Świetliki, jako jedyne bodaj z Jamiołk, są wsią w której nastąpiła całkowita wymiana mieszkańców. Nie ma tu już Jamiołkowskich z pierwotnego krza, który je zakładał, tak Sieniutów, jak Boruciaków (Seydyków). W XIX wieku przestali tu mieszkać Sieniutowie z głównej linii (zamieszkali min. w Piotrowiętach). Jedynie ci noszący przezwisko Pućki żyli tu jeszcze w początkach XX wieku.

Natomiast Boruciaki (Seydyki) wyginęli w sposób naturalny. Dziedzicem (po żyjącym w latach 1729 – 1802 Franciszku) pozostał Maciej. Mimo dwukrot-nego małżeństwa z  jego męskich potomków przeżył tylko jeden – Wojciech. Ten, też dwukrotnie żonaty, także miał tylko jednego męskiego potomka, uro-dzonego w 1831 roku, także Wojciecha. Wojciech w 1849 roku ożenił się z Kata-rzyną Jamiołkowską, dziedziczką wywodzącą się z jednej z gałęzi Sieniutów (po Tadeuszu synu Szymona) ale w 1855 roku zmarł. Katarzyna wyszła za mąż za Franciszka Kuczerewicza. Z tego związku nie było męskiego potomka a dzie-dziczyła córka Julianna. Wyszła za mąż za urodzonego w 1852 roku Franciszka Witalisa Jamiołkowskiego z  Jamiołk Kowal. Był on synem Jana i  Antoniny Faszczewskiej, Z kolei urodziny w 1802 roku Jan był synem Stanisława i Mary-anny Kłoskowskiej (szczegóły patrz Jamiołki Kowale i Rawki). Po Franciszku i Juliannie dziedziczył urodzony w 1882 roku Józef dwukrotnie żonaty, najpierw z Elżbietą Kruszewską z Kropiewnicy Raciborów (ślub w 1911 roku), a po jej zgonie tego samego 1920 roku ożenił się z Julianną Kilkolską. Jego brat Alek-sander wyjechał do USA. Po Józefi e dziedziczył urodzony w 1913 roku Wacław.

Natomiast jedna z gałęzi Boruciaków (Seydyków) przeniosła się do Pio-trowiąt. Stało się to na początku XIX w wyniku małżeństwa Jakuba, najmłod-szego syna wspomnianego wyżej Franciszka, z  Agnieszką z  Jabłonowskich. Szczegóły w rozdziale 9.

W latach 50 – tych XIX wieku w Świetlikach osiadł kowal Jakub Kamień-ski wraz z żoną Apolonia z Zalewskich. Kowalem po nim był także jego syn Władysław. Czy kuźnia była w Świetlikach? To nie do końca jest pewne. Wraz z uruchomieniem kolei Kamieńscy byli jej pracownikami.

160

Z końcem XIX wieku w Świetlikach dochodzi zresztą do do wielu innych zmian ludnościowych. Związane to było min z uruchomieniem w 1893 r. nad-narwiańskiej kolei żelaznej wiodącej z Łap, poprzez Łomżę do Ostrołęki. Tory szły wzdłuż odwiecznego pruskiego traktu a  stację zlokalizowano pomiędzy Świetlikami a  Godziebami „na czternastej wiorście”. Niektóre gospodarstwa zostały w związku z tym wykupione. Car podobno płacił dobrze. O ile dotąd spisy ludności wykazywały osiem domostw, to po wybudowaniu kolei ilość numerów zmniejszyła się do sześciu. Jednocześnie w księgach metrykalnych pojawili się (najczęściej okresowo) także nowi mieszkańcy, związani z koleją, min. Jan Brzósko, który zarządzał stacją.

W XX wieku zamieszkali w Świetlikach na stałe min Tyborowscy.Warto wspomnieć także, że w wieku XIX i początkach XX w Świetlikach

był także wiatrak. Ale to już bardzo współczesne czasy, o których zachowała się rodzinna oraz lokalna pamięć. Nie mnie, człowiekowi z zewnątrz, je opisywać. Tym bardziej, że „moich” już tam wtedy nie było.

Historię genealogiczną poszczególnych staram się uzupełniać informa-cjami statystycznymi.

W roku 1827 w Jamiołkach Świetlikach było 8 domów mieszkalnych i 46 mieszkańców źródło Słownik Geografi czny Królestwa Polskiego pod redakcją Sulimierskiego, Chlebowskiego i Walewskiego; Wyd: Warszawa 1882 r.

W  roku 1866, w  Jamiołkach Świetlikach, obszar posiadanych gruntów czyli „przestrzeń posiadłości w  ogóle” wynosił 150 morgów (morga wów-czas to około 0,55 ha). Z czego 12 morgów obsiewano pszenicą, 90 żytem, łąki i pastwiska stanowiły 20 morgów, lasy – 11, nieużytki – 17. Wykazywanych było 38 oddzielnych własności. Podatek roczny wynosił 452,5 rubla. Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

Składało się na ww. obszar 38 oddzielnych własności czyli cząstek pocho-dzących z różnych rodzinnych działów. Jak na osiem domostw sporo, najwięcej (poza J. Rawkami) z wszystkich pozostałych Jamiołk.

W roku 1891 Jamiołki Świetliki zamieszkiwało 8 gospodarzy wywodzą-cych się ze szlachty, na jednego przypadało przeciętnie 6, 7 ha. Całość to 54 ha, w tym ziemi ornej 43, łąki – 2 a lasy – 4. Dane TWSK 1891, t VI, s 58 – 61. Źródło: Małgorzata Dajnowicz – Drobna szlachta Ziemi Łomżyńskiej na prze-łomie XIX i XX wieku.

W roku 1888 w Świetlikach mieszkało 46 mieszkańców, obecnie, pod pię-cioma zaledwie numerami – 27. Jest to jedna z najmniejszych wsi gminy Sokoły.

161

5.3. Jamiołki Godziemby i Jamiołki Kłosy

Obie wsi wyodrębniły się z Jamiołk Mikołajewiąt. Jednak zapis w Popisie z 1567 roku Jamiołki Wypychy sugeruje hipotezę, iż Mikołajowięta wyłoniły się z jakichś pierwotnie wcześniejszych wsi, a raczej odrębnych części czy włas-ności. Prawdopodobnie, tak jak w przypadku Piotrowiąt, następował dopiero proces tworzenia

Godzieb i  Kłosów nie ma w  Popisie szlachty litewskiej z  1528 roku (są Mikołajowięta), choć można dostrzec już zarys przyszłego podziału i odręb-ności lokalizacyjne. Wymienieni są w tym dokumencie Matey Klus i Mikołay Godiaba. O ile w drugim przypadku najpewniej jest to przydomek związany z przynależnością herbową, to w pierwszym nie ma wątpliwości.

Oba przysiółki, a potem wsie, wyodrębniły się najpewniej niewiele póź-niej. O  Jamiołkowskich herbu Godziemba, z  przypisaniem ich do wsi o  tej samej n azwie, wspomina w swoim herbarzu Boniecki: Bartłomiej, syn Mikołaja z Jamiołek – Godziemb, część w Jamiołkach, spadłą na niego po bracie Macieju, zastawił bratu Leonardowi 1551 r. Mniej więcej w tym samym czasie, bo w 1555 roku, w dokumencie Jamyolki Piotrowieta evasio, w księdze brańskiej wymie-niony jest Marcin Jamiolka syn Stanisława, właściciel na Jamiołkach Potrowię-tach i Godziebach. Z kolei nazwa Jamiołki Kłosy pojawia się w księgach brań-skich w latach 60 tych XVI wieku.

Bezpośrednie sąsiedztwo sprawiało, że w  dokumentach historycznych Jamiołki Kłosy i Godziemby niejednokrotnie były zapisywane pod jedną nazwą, jako Kłosy albo Godzieby, stąd i mnie łatwiej będzie opisywać je łącznie.

Popis z 1528 roku wymienia Seło Jemelki Mikołaiewiata zemianeBartosz Mikołaiewicz Switlik, Andrey Mikołaiewicz, Matey Klus, Stani-

sław Mikołaiewicz, Stanisław Baldyka, Matey Baldyczycz, Szymon Mateiewicz, Mikołay Godiaba, Jakub Goszka, Matys Janowicz Krichticz, Awgusztyn Mateie-wicz, Jakub Janowicz, Stanko Andreiewicz, Szczepan Połpanek, Bartosz Szczepa-nowicz. Z tych wsich 4 koni.

Wśród wymienionych są mieszkańcy przyszłych wsi: Jamiołk Godzieb, Jamiołk Kłosów ale także – chyba – Rawk. Niewątpliwym mieszkańcem przy-szłych Godzieb wydaje się być Mikołay Godiaba, a  nieomal pewnymi – co wynika z zapisów późniejszych ksiąg sądowych – Jakub Goszka, Matys Jano-wicz Krichticz, Stanisław Mikołajewicz. Podobnie z Kłosów Matey Kłos a i naj-pewniej także Awgusztyn Matejewicz. Oczywiście Bartosz Mikołaiewicz Swit-lik to Jamiołki Świetliki; identyfi kacja pozostałych jest więcej niż ryzykowna.

162

W przypadku Jamiołkowskich, wywodzących się spod trzech (najmniej) herbów, frapującym wyzwaniem jest ich herbowa identyfi kacja. Tu odsyłam do rozdziału 2. 4.

Niestety ale Regestr poborowy anni 80 w  województwie podlaskiem, nie wymienia żadnego z właścicieli Godzieb a jedynie Kłosów:

Jamiołki Kliosy śl Paweł ol’ Marcina Jamiołka, z 7 włok śl. a z Kowalow Jamiołk z 1 wł śl

poz. 247 z Jamiołków Kłosów (par. Sokołowska) Paweł Marcinowicz, dzie-dzic działu,

Akurat Paweł po Marcinie nijak nie kojarzy się z Godziebami. Prawdopo-dobnie to syn Marcina Kowalewicza.

W późniejszych zapisach Popisu 1567 roku oraz sądowych początkowo stosunkowo łatwo „wyławiać” Godziembów. Jeszcze w 1596 w relacji i „tripli-kacie” ich potomkowie są wymieniani z przywołaniem dictusa Godziaba. Nie-stety później trop ginie. Prawdopodobnie niektóre linie wygasły, zaś innych – z uwagi na powtarzalność imion (głównie Maciej i  Jan) – nie umiałem na tyle odpowiedzialnie zidentyfi kować, aby to obwieszczać. Jedynym instrumen-tem, który mógłby to rozstrzygnąć byłyby testy genetyczne. Niemniej skłaniał-bym się ku hipotezie, że udział Godziembów w Jamiołkach Godziebach stale malał. Pod tym względem symboliczny jest zapis z 1651 oznajmiający o istnie-niu w Godziebach Macieja syna Jana Doliwczyka.

Powtórzę się po raz kolejny – budowanie wywodów genealogicznych wyłącznie na podstawie zapisów sądowych jest niezwykle trudne. Taką szansę – ale też w  ograniczonym zakresie – tworzą natomiast spisy podatkowe. Wzorem poprzednio opisywanych wsi odsyłam do rozdziału 3 gdzie je wszyst-kie prezentuję. Tu przywołuję jedynie Rejestr podatku pogłównego z roku 1663 i dodaję w nawiasach krótkie uzupełnienia:

Jamiołki GodziebySzlachetny Wojciech ol’ Mateusz Jamiołkowski z  żoną, parobek szlachcic

i dziewka plebej,Stanisławowa Jamioł wdowa (po niej syna Paweł)Idzi (Jan?) ol’ Paweł Jamioł z żoną, matka przy nim mieszka, pastuch (po

nim Franciszek – przyp. jj))Piotr Doctor Jamioł wdowiec, przy nim mieszka syn z żoną y cześniczka?

(po nim syn Stanisław – przyp. jj),Janowa Kiełbaszykowa wdowa córek dwie Ewa Regina.

163

Jamiołki KłosySzlachetny Paweł ol’ Stanisław Jamiołkowski z żoną, syn Franciszek, córka

Dorota, parobek szlachcic,Tomasz ol’ Stanisław Jamiołka, młodzieniec, parobek plebej, dziewka szlach-

cianka (ta linia, zdaje się, wygasła),Piotr ol’ Jan Jamiołkowski z żoną,Jan ol’ Jan? Jamioł z żoną,Szlachetny Grzegorz ol’ Paweł z żoną.Ciekawych tekstów pozostałych spisów odsyłam do rozdziału 3. W przy-

woływanym tu tekście regestru z roku 1663 jedynie w nawiasach zamieszczam uzupełnienia o charakterze genealogicznym z nich pochodzące. Dodam jedy-nie, że spisy wymieniają następujące ilości podatników (domostw): 1663  r. Jamiołki Godzieby – 5, Jamiołki Kłosy – 9; 1674 r. oraz 1676 r. Godzieby i Kłosy łącznie – po 14; 1692 r.: Godzieby 8, Klosy 12; 1712 r. – Godzieby – 6, Kłosy – 9. Generalnie można mówić o pewnej stabilizacji (14 – 15 gospodarstw łącznie w obu wsiach) poza rokiem 1692 wprowadzającym spory zamęt, bo wymienia dla obu wsi łącznie aż 20 podatników

W  omawianych spisach podatkowych, w  Jamiołkach Kłosach, widać nazwiska Gierłachowskich (w spisie 1692 roku nawet cztery). O tyle to istotne, że są pierwszym rodem, poza Jamiołkowskim, który osiadł na stałe w dotąd zmonopolizowanych przez Jamiołkowskich Jamiołkach (mam tu na myśli wszystkie wsie). W jakich okolicznościach przybyli nie wiadomo. Wymienieni są także sławetni Siwcowie. Byli pewnie rzemieślnikami. Natomiast w Jamioł-kach Kłosach pierwsza rodziną, która tu na trwałe osiadła w początkach XVIII wieku, byli Wnorowscy.

Pomijam tu komentowanie wszystkich spisów podatkowych z tego okresu. Generalnie można powiedzieć o  nich, że są bardzo trudne do interpretacji genealogicznej. Wynika to głownie stąd, że przedstawiciele krzów zamieszku-jących te wsie mieli ziemię także w  innych Jamiołkach i często osadzali tam swoich potomków. Na dodatek – jak mi się zdaje – na przełomie XVII i XVIII wieków rozpoczął się proces wielkich między rodowych działów. Opisywanie tej plątaniny uznałem za nazbyt czasochłonne i bezcelowe.

Wystarczy spojrzeć w  kolejne spisy podatkowe z  drugiej połowy XVIII wieku, aby przekonać się o zakresie dokonanych zmian. Wedle spisu z 1775 roku w  Godziebach żyło 6 rodzin, w  tym tylko dwie rodziny Jamiołkow-skich; natomiast w Kłosach dwanaście, z czego tylko cztery Jamiołkowskich. W Godziebach mieszkały dwie rodziny Gierłachowskich i dwie Faszczewskich,

164

a w Kłosach try rodziny Gierłachowskich, dwie Roszkowskich i po jednej Czay-kowskich, Wnorowskich i Mierzwińskich

W  ramach konwencji przyjętej dla dwóch poprzednio omawianych Jamiołk spróbuję przedstawić mini wywody dla występujących w spisie 1775 roku. Tak jak poprzednio niepełnych. I rada dla wszystkich, którzy by chcieli utworzyć wywody kompletne – nie trzymać się kurczowo jednej wsi. Jamioł-kowscy, a głównie Raliki, posiadali własność w różnych Jamiołkach i w róż-nych wsiach osadzali swoich potomków.

Jamiołki Godzieby

1 Bartłomiej (1.1) po Macieju (1) RalikiUrodzony w 1728 roku, ślub w 1754 r. z Antoniną Jamiołkowską, zmarł

w  1787  r. Był synem Macieja (1) (data urodzin nieznana), który ożenił się w 1714 r. z Katarzyną Stypułkowską.

Potomków Bartłomieja wymienia spis z  1790 roku. Byli nimi: Franci-szek (1.1.1) i Grzegorz (1.1.2) O urodzonym w 1770 roku Franciszku nic nie wiadomo, natomiast urodzony w 1763 roku Grzegorz ożenił się przed 1786 r z Eleonorą Stypułkowską, zmarł w 1837 r. Dziedziczyli urodzony w 1788 roku Piotr (1.1.2.1) oraz urodzony w 1796 roku Maciej (1.1.2.2). Dalszy i bardziej dokładny wywód w Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 3.

2 Andrzej (1.1) po Józefi e (1) RalikiTen wywód jest hipotezą. Może być to bowiem urodzony w 1686 roku syn

Pawła albo urodzony w 1719 r. syn Józefa Jamiołkowskiego po Pawle Raliku. Andrzej ożenił się w 1744 r. z Anną Jamiołkowską, mieszkali zarówno w Raw-kach ale i Godziebach. Tam w 1771 r. Anna zmarła, Andrzej zmarł w 1800 roku.

Sukcesorem po Andrzeju (1.1) był Adam (1.1.1). I  tu jest pewien prob-lem, bo nie potrafi łem odszukać daty jego urodzin. Adam był bodaj trzykrot-nie żonaty: w 1778 r. z Katarzyną Jamiołkowską, w 1791 r. z Franciszką Jamioł-kowską i 1809 r. z Konstancją Faszczewską.

Ale był także urodzony w Jamiołkach Kowalach w 1714 roku Andrzej syn Mateusza i Katarzyny i to jego synem był Adam. Wreszcie nie można wyklu-czyć, że Adamów było dwóch, stąd do tego wywodu, jak też wywodu Andrzeja po Mateuszu (patrz Jamiołki Kowale) trzeba podchodzić z ostrożnością.

Przyjmując, że to ten wywód jest trafny to potomek z pierwszego mał-żeństwa, urodzony w 1787 r. Marcin (1.1.1.1) ożenił się w 1816 r. z Apolonią Franciszką Leśniewską. Najpierw mieszkali w Godziebach. Urodziło im się kil-

165

koro dzieci, w tym kilku synów: Mateusz w 1818 r. (jego losy losy nieznane), Wojciech w 1821 r. (trafi ł do wojska, wrócił do Jamiołk i zmarł jako kawaler w 1866 roku) i Franciszek w 1827 (jego losy losy nieznane) – ci trzej rodzili się w Godziebach; natomiast w Rawkach rodzili się: Tomasz w 1831 r. (ten ożenił się z Apolonią Roszkowska i trafi ł do Roszk Ziemaków – patrz rozdział 6), Jan w 1838 (jego losy nieznane) oraz Konstanty (1.1.1.1) urodzony w 1841 roku. Konstanty ożenił się w 1862 roku z Teofi lą Zdrodowską z Idźk Młynowskich.

Lecz nie byli to wszyscy Jamiołkowscy wówczas zamieszkujący Godzieby. W spisie 1790 r. widnieją:

3 Grzegorz po Tomaszu Jamiołkowski Sielawy.Jako że to moi, odsyłam do opisu dziejów tej linii w rozdz 9.Z kolei, celem znalezienia przodków…… 4 Franciszka syna Krzysztofa, odsyłam do wcześniejszego opisu Jamiołk

Świetlik. Krzysztof wywodził się z  Jamiołkowskich Terelów. Z  jego związku z Agnieszką Gierłachowską dziedziczył urodzony w Godziebach, w roku 1783, Franciszek Ten biorąc w 1830 roku ślub z wdową Agatą Perkowską z domu Spa-lińską zamieszkał w Bujnach i Raciborach Nowych; linia chyba wygasła.

Jamiołki Kłosy

1 Maciej (1.1.1) po Tomaszu (1.1) Domińczaki (później Domińczaki zostali chyba nazwani Melonki).

Maciej (1.1.1) urodził się w 1747 r., ślub 1775 r. z Maryanną Jamiołkow-ską, zmarł w 1796 r. Jego ojcem był urodzony w 1718 roku Tomasz (1.1), który przed 1740 rokiem ożenił się z Wiktorią NN, zmarł w 1774 r.), a dziadkiem urodzony w?? Dominik (1),

Sukcesorem został urodzony w 1783 roku Jan (1.1.1.1), który w 1810 roku ożenił się z Apolonią Leśniewską. Mieli urodzonego w 1814 roku syna Igna-cego ale nic o jego losach nie wiadomo, linia chyba wygasła

2 Stanisław (1.2) po Dominiku (1) DomińczakiStanisław (1.2) urodził się 1727roku, ożenił się w1746  r. z  Maryanną

Jamiołkowską, zmarł w 1787 r.Sukcesorzy po Stanisławie Jamiołkowskim:Adam (1.2.1) urodziny 1759 ślub przed 1788 r. z Pauliną Stypułkowską.Jego synowie to:pierwszy Błażej Andrzej (1.2.1.1), urodzony w roku 1789, w 1819 roku

ożenił się w Kuleszach z Józefatą Wyszomierską. Ich synami byli:

166

urodzony w 1820 r., Antoni (1.2.1.1.1) ożenił się w 1844 roku z Anastazją Zdrodowską, z kolei ich urodzony w 1853 roku syn Józef (1.2.1.1.1.1) ożenił się Petronelą Zielińską z Rusi Starej,

oraz urodzony w 1826 roku Józef (1.2.1.1.2), który ożenił się z Antoniną Jabłońską, po nich dziedziczył urodzony w  1852  r. Kazimierz (1.2.1.1.2.1), który ożenił się z Weroniką Truskolaską a ich synem był urodzony w 1889 r. Wojciech (1.2.1.1.2.1.1),

drugi Ignacy, (1.2.1.2) urodzony w  roku 1796, w  1823 roku ożenił się z  Teresą Jamiołkowską. Ich synowie: urodzony w  1825 roku, Wojciech (1.2.1.2.1) ożenił się w 1849 r. z Józefą Grabowską (ich losy nieznane), nato-miast urodzony w  1831 roku, Julian (1.2.1.2.2) ożenił się w  1858 z  wdową Marianną Mierzwińską de domo Ostrowska, zmarł bezpotomnie w 1863 r.

trzeci Maciej (1.2.1.3), urodzony w 1814 r., w 1832 roku ożenił się z Anną Julianną Jamiołkowską i chyba gdzieś wyjechali.

3 Stefan (Szczepan) (3.1) po Antonim (3)Stefan (3.1) urodził się w 1741 z Antoniego (3) i Maryanny, ożenił się

w 1763 r. z Kunegundą Idźkowską, zmarł w 1797 r. Jego ojciec Antoni urodził się prawdopodobnie w 1713 r. z Józefa i  Jadwigi, ślub w 1740 r. z Maryanną Jamiołkowską.

Potomkowie:po Stefanie (3.1) dziedziczył urodzony w  1766  r. Kazimierz (3.1.1), ślub

z Maryanną Stypułkowską przed 1803 r., po nich: urodzony w 1804 roku Michał (3.1.1.1), ślub w 1824 r. z Franciszką córką Franciszką i Petroneli z Konopków oraz urodzony w 1822 r. Ignacy (3.1.1.2), ślub w 1840 roku Dorotą Jamiołkowską.

Po Michale (3.1.1.1), który się wylegitymował było czterech synów (szer-szy opis patrz Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 11);

Po Ignacym (3.1.1.2), dziedziczył urodzony w 1846 r. Andrzej (3.1.1.2.1), który przed 1871 rokiem ożenił się z Anną Perkowską.

4. Szymon (4.1) po Walentym (4) SyzdySzymon (4.1) urodził się w  1744 roku, w  1773  r. ożenił się z  Magda-

leną Jamiołkowską; ojciec Walenty (4) urodził się ok 1700 roku. Jego ojcem był Łukasz zaś ojcem Łukasza Paweł rzekomy syn Andrzeja Stanisława Suk-cesorami Szymona byli: urodzony w  1779 roku Stanisław (4.1.1), urodzony w w 1785 roku Wojciech (4.1.2) oraz urodzony w 1789 roku Antoni (4.1.3). Jako że dwaj ostatni wylegitymowali się do pełniejszego opisu dalszych ich losów odsyłam do Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 1b

167

Natomiast po Stanisławie, (4.1.1 – zmarł w  1841 roku), którego żoną była Teresa Jabłońska dziedziczył urodzony w 1826 roku Jakub Jan, (4.1.1.1) a po nim i Maryannie ze Stypułkowskich urodzony w 1852 roku syn Napo-leon (4.1.1.1.1). Ten w 1886 roku ożenił się z Cecylią Stypułkowską. Jakub Jan był represjonowany za uczestnictwo w powstaniu styczniowym (AP w Łomży nr arch. 3956/1873) ale na czym te represje polegały nie udało mi się ustalić; być może zbiegł i ukrywał się gdzieś przed tymi represjami, w każdym razie nie zmarł w parafi i sokołowskiej.

W  spisie 1790 roku pojawia się zapis Mikołaj po Bartłomieju Jamioł-kowski. Bardzo tajemniczy – jeśli nie jest to mój błąd odczytu – to może być syn Bartłomieja Ralika ale w sumariuszu takiego chrztu nie odnalazłem.

Także – podobnie, jak to było w  opisie poprzednich wsi – przywołuję skrócone informacje z Rejestru dziesięciny 1782

Jamiołki GodziebyFranciszek Gierłachowski 6Marcin Faszczewski kulpa 6Sebastyan Faszczewski 6Grzegorz Jamiołkowski Sielawa 13Andrzej Faszczewski 3Marcin Stypułkowski 20Michał Faszczewski 6Bartłomiej Jamiołkowski ralik 5 1/2RoznicanieKowale Stanisław Jamiołkowski 4Kowale Mateusz Jamiołkowski 6Kłosy Stefan Jamiołkowski klos 1Klosy Andrzej Wnorowski 6Klosy Szymon Jamiołkowski 4Kłosy Maciej Jamiołkowski 1Rawki Stanisław Gierłachowski 2 1/2Rawki Grzegorz Gierłachowski 5Kłosy JamiołkiMaciej Jamiołkowski domińczak 12Aleksander Gierłachowski 7Jakub Gierłachowski 2Maciej Gierłachowski 2Szymon Jamiołkowski 15

168

z Ciecierowizny 3za Wawrzyńca brata 3z duchnowizny 2 1/2Mateusz Roszkowski 2 1/2Wojciech Roszkowski 5Szymon Faszczewski felicianiuk za lat 6 winienGrzegorz i Antoni Czaykowski 10Jan Wnorowski 11Stefan Jamiołkowski 7Stanisław Jamiołkowski domińczak 11 1/2za Roszkowskiego 1Andrzej Wnorowski 6RoznicanieKowale Stanisław Jamiołkowski 10Godzieby Franciszek Gierłachowski 1Świetlików Wojciech Perkowski 4Faszcze Jakub Faszczewski 4Bruszewo Jakub Perkowski 3Świetliki Grzegorz Jamiołkowski 10Godzieby Bartłomiej Jamiołkowski 10Godzieby Andrzej Jaguś nieczytelneBruszewo Jakub Perkowski 3Giemzino Maciej Stypułkowski 21/2Giemzino Stanisław Stypułkowski 1 1/2Idźki Wykno Rafał i Paweł Idźkowscy (apossessione)Idźki Srzednie Grzegorz po Macieju Idźkowski

W roku 1827 w Jamiołkach Godziebach było 7 domów mieszkalnych i 37 mieszkańców, natomiast w Jamiołkach Kłosach 10 domów i 59 mieszkańców, źródło Słownik Geografi czny Królestwa Polskiego pod redakcją Sulimierskiego, Chlebowskiego i Walewskiego; Wyd: Warszawa 1882 r.

W  roku 1866, w  Jamiołkach Godziebach, obszar posiadanych gruntów wynosił 130 morgów z czego 16 morgów obsiewano pszenicą, 35 żytem, łąki i pastwiska stanowiły 5 morgów, lasy – 11, nieużytki – 13. Wykazywanych było 31 oddzielnych własności. Podatek roczny wynosił 406,5 rubla. Józef Maro-szek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

169

W tym samym roku, w Jamiołkach Godziebach, obszar posiadanych grun-tów wynosił 180 morgów z czego 14 morgów obsiewano pszenicą, 92 żytem, łąki i  pastwiska stanowiły 7 morgów, lasy – 27, nieużytki – 33. Wykazywa-nych było 28 oddzielnych własności. Podatek roczny wynosił 499,5 rubla. Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

W  1888 roku w  Jamiołkach Godziebach mieszkało 44 mieszkańców, a w Kłosach 51. Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

W roku 1891 Jamiołki Kłosy zamieszkiwało 9 gospodarzy wywodzących się ze szlachty, na jednego przypadało przeciętnie 9 ha. Całość to 81 ha, w tym ziemi ornej 59, łąki – 4 a lasy – 8. Natomiast Jamiołki Gdzieby odpowiednio: 6; 5, 4; 32; 21; 3; 6. Dane TWSK 1891, t VI, s 58 – 61. Źródło: Małgorzata Dajno-wicz – Drobna szlachta Ziemi Łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku.

Numerów adresowych obecnie w Godziebach (łączą pod tą nazwą obie dawne wsie) jest 19.

5.4 Jamiołki Kowale i Jamiołki Rawki

Jamiołki Kowale istniały już w  1528 roku, zostały wymienione w  Popi-sie szlachty litewskiej z tego roku. Mieszkali w nich: Stanisław Mikołaiewicz, Mateiowaia wdowa, Mikołaiowaia wdowa, Tomko Mikołaiewicz, Andrej Kowalewicz, Martin Kowalewicz czyli we współczesnej interpretacji: Stanisław i Tomasz synowie nieżyjącego już Mikołaja (zapisana jest bowiem wdowa po nim), wdowa po Macieju oraz Andrzej i Maciej z Kowal (nie podano imion, ojców stąd nie wiadomo czy byli braćmi). Niestety brakuje innych dokumen-tów z pierwszej połowy XVI wieku, co sprawia, że ten zapis dla genealogii jest mało przydatny. Tylko przy wielkim samozaparciu i szczęściu można na jego podstawie – oraz na podstawie zapisów sądowych – utworzyć wywód genea-logiczny. Przykładowo ślad Tomka Mikołaiewicza odnaleźć można u Bonie-ckiego, z kolei z zapisów sądowych wiadomo, że jego synem był Jan, potem już niestety jest trudniej – Janów było sporo, stąd „przyjemność” dalszego usta-lania – po doświadczeniach z wyłuskiwaniem swoich Sieniutów – zostawiam zainteresowanym.

Wielce prawdopodobne, że Jamiołki Kowale były drugą w  kolejności powstawania wsią spośród Jamiołk i to z nich „wypchnięte” zostały Mikołajo-więta, które zresztą nazywane bywały jako Wypychy.

170

Geneza samej nazwy wydaje się łatwa, aż podejrzanie za łatwa, jak na inne tajemnice Jamiołk. Nazwę Kowale ma mnóstwo miejscowości w Polsce, z reguły są to miejscowości gdzie osiedlali się rzemieślnicy, kowale wykonu-jący usługi na rzecz dworów. Lecz tu osiadła szlachta, a jakiegoś Wielmoży ze świecą by szukać w promieniu wielu kilometrów. Niemniej żadna inna hipo-teza, niż że była tu kuźnia, nie przychodzi do głowy.

Historię kształtowania się wsi można natomiast prześledzić w odniesieniu do Jamiołk Rawk. Nazwa ta pojawiła się stosunkowo późno, bo w dokumen-tach z końca XVI wieku (najstarszy zapis, jaki znalazłem w księgach brańskich, to rok 1594). Pisano także Raffk i.

Nie wiadomo skąd pochodzi nazwa. Nasuwają się dwie hipotezy, że albo od herbu (herbów) Rawa (Rawicz) albo od imienia Rafał. Na obie jednak bra-kuje dowodów. Kolejny czwarty (poza Doliwą, Godziembą i  Zagrobą) herb Jamiołkowskich to, jak na jedną okolicę szlachecką, byłoby chyba zbyt wiele. Zresztą nieprawdopodobne, aby ewentualni Rawicze objawili się tak późno, przecież gdyby tu przybyli (w zbieraninie innych Jamiołkowskich) to niechyb-nie by wyodrębnili się własną wsią. Nie udało mi się ustalić także związków tej wsi z  jakimś Rafałem Jamiołką. Co prawda Boniecki wymienia w roku 1544 Rafała syna Andrzeja, z kolei popis z 1567 roku Rafała syna Marka, ale nie ma żadnych przesłanek, że któryś z nich miałby być założycielem Jamiołk Rawk (po prawdzie to brakuje również także przesłanek, że tak nie było).

Jamiołki Kowale i Jamiołki Rawki były zawsze – po dziś dzień – silnie ze sobą powiązane. Bywało, że te same osoby w dokumentach sądowych i metry-kalnych były zapisywane raz tu, raz tam. Często miały bowiem ziemię w obu wsiach. Obecnie istnieje tylko jedna wieś – Jamiołki Kowale. Ale prawdopo-dobnie Rawki wyodrębniały się także z części własności Kłosów. Taki wniosek nasuwa się na podstawie analizy niekiedy skomplikowanej struktury własnoś-ciowej mieszkańców Rawk. Wielu z nich miało wcześniej ziemię w trzech tych wsiach.

Regestr poborowy anni 80 w województwie podlaskiem wymieniaJamiołki Kowalie, śl Jan s. Marcinów Jamiołka z wł. śl 1 i z morgów 12 ½Item od Michała ol’ Andrzeja z morg 10Item śl Jurgi Stypułek z ½ włoki ślSumma włok śl 2 morg 7 ½Natomiast Rekognicyarz poborowy Województwa Podlaskiego z  R. 1581

wymienia:

171

poz. 248 z Jamiołek Kowalów (par. Sokołowska) współdziedzic wsi Michał Andrzejewicz

oraz poz. 652 Slipołek (winno być Stypułek – przyp jj), ojciec Jurgiego, współdziedzic wsi Jamiołki Kowale (par. Sokołowska).

Wedle zapisów brańskich ksiąg sądowych, w latach 60 i 70 tych XVI wieku, w Kowalach żyli, min. Jakub syn Stefana (Szczepana), Jan syn Tomasza, Marcin syn Jana, Jan syn Wojciecha i Mateusz syn Stanisława. Pierwszymi odnotowa-nymi mieszkańcami Rawk są z kolei (1594 rok) Maciej i Wawrzyniec.

W początkach XVII wieku pojawiają się synowie Augustyna, syn Erazama oraz Marcin i Jan synowie Augustyna Niemirowicza (w Rawkach), bardzo cie-kawy jest zapis (1602 rok) Jan olim Marcin Wardaszka. Ciekawy bo Wardasiaki odnotowywani są jeszcze do końca XVIII wieku.

Z ksiąg sądowych spisałem licznych innych mieszkańców Kowali i Rawk ale nie podejmuję się, na tej tylko podstawie, budowania genealogicznych wywodów. Z ciekawostek, w zapisach sądowych, w roku 1613 r. odnotowywani są w Kowalach – jako posiadający własność – Płońscy, a w 1655 r. Idźkowscy.

Rok 1663 przynosi pierwszy całościowy spis płatników podatku pogłów-nego. (Tekst w rozdz 3 niniejszego opracowania). Wymienia on w Kowalach czterech podatników, zaś w Rawkach pięciu. Z kolei spis z roku 1674 wymienia też dziewięciu podatników ale wszyscy z jednej wsi – Jamiołk Rawk, natomiast w spisie z 1676 jest odwrotnie – wszystkich dziewięciu zapisano jako miesz-kańców tylko Kowali. Wszystko Jamiołkowscy. Przy bardzo wielu zaznaczono podły stan majątkowy. Tylko Bartłomiej, a następnie (chyba) jego syn Jakub posiadają siłę najemną (choć akurat tu może to być Jakub syn Macieja od Mar-cina).

W spisie z roku 1676 pojawiają się zapisy przydomków: Jagusik (ten prze-trwał do współczesności) i Borek (ten był tylko epizodycznym przydomkiem).

Wykorzystując regestry z  lat 1663 – 1676 (przyjmując jako podstawę regestr z 1663) prezentuję ich syntezę (w nawiasach moje dodatkowe uwagi).

Jamiołki RawkiSzlachetny Grzegorz od Tomasza Jamiołakowski z  żoną, matka przy nim

mieszka (Wardasiaki – Tomasz był synem Jana),Szlachetny Paweł od Pawła Jamiołkowski z żoną,Szlachetny Bartłomiej od Jakóba (Jakub był najprawdopodobniej synem

Marcina Lub Macieja Wołpika)

172

Szlachetny Maciej (Mateusz?) od Marcina Jamiołkowski z  żoną, (to też prawdopodobnie kierz Wardasiaków, Maciej od Marcina występuje już w księ-gach sądowych z 1639 roku, po nim dziedziczy Jakub),

Szlachetny Mikołaj od Stanisława Jamiołkowski z żoną na ogrodzie (po nim był Adam)

Jamiołki KowaleSzlachetny Mateusz od Marcina,Szlachetny Adam Jamiołkowski (prawdopodobnie przezywano ich Borki),Szlachetny Marcin od Walentego (prawdopodobnie kierz Jagusików),Szlachetna wdowa od Andrzeja, syn Paweł (Andrzej był najprawdopodob-

niej synem Stanisława, oprócz Pawła dziedziczył także Marcin, mieli własność i w innych Jamiołkach).

Wszystko wskazuje, że to właśnie od tego Andrzeja wywiedli się przed Heroldią ci wszyscy Jamiołkowscy, potomkowie Pawła i Marcina, rzekomych „synów” komornika Andrzeja Stanisława. Tymczasem ten Andrzej miał jedy-nie ojca Stanisława. Pochodził z krza Ralików. Czy obaj Andrzeje mieli wspól-nego kiedyś przodka? Bardzo prawdopodobne. Wśród Jamiołkowskich Raliki należeli do krzów najznaczniejszych i najzamożniejszych.

Nie podejmuję się również rozszyfrować powiązań i odpowiedzialnie two-rzyć wywody na podstawie także rejestrów z lat 1692 i 1712 (niestety ale księgi sądowe, do których dotarłem, kończą się na roku 1696). Stąd nie chcę prezen-tować tu wielowariantowych hipotez.

Pierwszy spis obejmujący obie wsie pod jedną nazwą Kowali, wymienia dziewięciu podatników. Również dziewięciu wymienia spis z 1712 roku, tyle że tym razem obie wsi występują jako Rawki.

Najbardziej ciekawe w tych rejestrach są wpisy z 1712 roku o poddanych Ralików Pawła i Wawrzyńca, którzy to sami w tym czasie mieszkali w Godzie-bach, podobnie o Walentym Doktorzaku, podczas gdy dwaj inni synowie Piotra dictus Doctor mieszkali także w Godziebach. Wreszcie odnotować trzeba, że w 1712  r. wśród podatników znaleźć można także nazwiska nie Jamiołkow-skich. Byli to: Andrzej Gierłachowski z żoną oraz Andrzej Faszczewski z żoną. W  przypadku Jamiołk Rawk najwcześniej osiadł tu Andrzej Gierłachowski, żeniąc się z Zofi ą Jamiołkowską; najpewniej był to już potomek Gierłachow-skich, którzy wcześniej osiedli w Kłosach.

Niestety nie znam żadnego spisu podatkowego z lat późniejszych (do roku 1775), zaś szczegółowa analiza genealogiczna, na podstawie zapisów metrykal-nych, przekracza ramy tego opracowania. Odnotuję jedynie, że – na podstawie

173

tych ostatnich – omawiane tu Jamiołki zamieszkiwali Jamiołkowscy następu-jących krzów: Raliki, min. pary Wawrzyniec i Barbara oraz Jan i Katarzyna; Melonki – Michał i Maryanna; Jagusie – Wojciech i Jadwiga oraz Jan i Fran-ciszka; Wardasiaki – Jan i Agnieszka.

Z tego też okresu odnotować trzeba pojawienie się w Jamiołkach Rawkach Stypułkowskich. Tu trzeba przypomnieć, że już w 1580 roku wymieniony jest, jako trzymający tu pół włóki śl Jurgi Stypułek. Nie badałem i nie są mi znane okoliczności, ale musiało tu dochodzić do większych, między rodowych ukła-dów, bowiem z późniejszych dokumentów wiadomo, że Stypułkowscy byli naj-większymi właścicielami w Rawkach, zaś liczne wzajemne związki matrymo-nialne wskazują na trwałe a nie tylko jednorazowe więzi, a to zwykle wówczas oznaczało ponadstandardowe powody (przykładowo „po sąsiedzku zagony”) oraz ekonomiczne związki rodów.

Kolejny spis (podymne) pochodzi dopiero z roku 1775. Wymienia ośmiu Jamiołkowskich. I tym razem staram się zbudować dla nich wywody przodków i potomków. Z góry jednak zastrzegam, że należy je traktować z dużą ostroż-nością. Bodaj jak nigdzie właśnie w  Rawkach i  Kowalach mamy do czynie-nia z nagromadzeniem wielu trudności, tj. powtarzalność imion u jednocześ-nie żyjących oraz zmienność zamieszkiwania poszczególnych wsi. Koniecz-ność budowania naraz wywodów wszystkich Jamiołkowskich to niczym gra w  szachy ma kilkudziesięciu szachownicach, na dodatek z  zawiązanymi oczyma. Stąd nie wykluczam, że w  kilku takich „rodzinnych” pojedynkach poległem. Niemniej mam nadzieję, że dla ewentualnie szukających już tylko swoich przodków poszczególne moduły wywodów będą przydatne.

Jamiołki Rawki

1 Jan (1.1) po Wawrzyńcu (1) RalikiJan (1.1) urodził się w 1716 roku w Jamiołkach Godziebach. Jego przod-

kiem był Wawrzyniec (1) urodzony w 1686 r. (zmarł w 1743) i Barbara Jamioł-kowska, ich ślub w 1711 r. Ojcem Wawrzyńca był Paweł.

Jan (1.1) w  1742 roku ożenił się z  Katarzyną Faszczewską. Jan zmarł w 1793 r. Z pierwszego małżeństwa urodziło im się trzech synów (1743 Fran-ciszek, 1745 Jakób, 1765 Antoni). Ale nic o ich dalszych losach nie wiadomo, mogli zemrzeć w niemowlęctwie, czego wówczas z reguły nie odnotowywano w księgach, ale mogli też dożyć dorosłości, czego ja nie potrafi łem odnaleźć; na wszelki wypadek oznaczam ich łącznie jako 1.1.1.

174

Katarzyna zmarła w 1765 roku. Jan ożenił się z Franciszką (bodaj Jamioł-kowską ale to nie jest do końca jasne). W 1768 roku urodził im się syn Michał (1.1.2). Ten w 1788 roku ożenił się z Magdaleną Moykowską. Po nich dziedzi-czyli:

Józef (1.1.2.1) urodzony w 1789 r., w 1811 r. ożenił się z Ewą Rząca. Po nich urodzony w 1840 r. Jan (1.1.2.1.1), który przed 1864 r. ożenił się z Kon-stancyą Idźkowską, a po nich urodzony ok 1873 r. Wacław (1.1.2.1.1.1).

Antoni (1.1.2.2) urodzony w 1794 roku, ożenił się w 1820 r. z Maryanną Truskolaską z Jabłonowa Kątów. Z tego związku urodzony w 1820 r. Marcin (1.1.2.2.1) ożenił się około 1848 roku z  Eleonorą Dobkowską, wszystkie ich dzieci zmarły; zmarła także w 1853 roku Eleonora.

Michał (1.1.2) był dwukrotnie żonaty. Po śmieci Maryanny ożenił się przed 1809 rokiem z Małgorzatą Truskolaską. Po nich ich synowie to:

Ignacy (1.1.2.3) urodzony w 1813 r., który w 1835 roku ożenił się z Anną Jamiołkowską, a po raz kolejny w 1843 r. z Katarzyną Kalinowską,

Bartłomiej (1.1.2.4) urodzony w  1817  r., który w  1838 roku ożenił się z wdową Agnieszką Kłoskowską z domu Leśniewską, a rok potem z z Wikto-rią Jamiołkowską. Dziedziczył urodzony z drugiego małżeństwa (w roku 1850) Józef (1.1.2.4.1), który w 1879 roku ożenił się z Aleksandrą Leśniewską, a po nich był urodzony w 1880 r. Ignacy Teodor (1.1.2.4.1.1)

2 Sukcesorzy po JakubieJakub urodził się 1727, był synem Marcina i  Krystyny. Jakub umarł

w 1776 r. chyba mieszkał Giemzinie, nie potrafi ę wskazać sukcesorów Jakuba, choć nie wykluczam, że żyją, ale to pozostawiam indywidualnym analizom.

3 Jan (3) MelonkiJan (1.1) urodził się w 1719 roku z Wojciecha i Apolonii. Wojciech (1)

urodził się w 1685 i był synem Marcina i Krystyny Dąbrowskiej, zmarł w 1766 roku (w akcie zgonu zapisali mu 90 lat ale nawet prawdziwe 81 to i tak dużo jak na tamte czasy). Przed 1715 rokiem ożenił się z Apolonią Kalinowską, z tego związku dziedziczył właśnie Jan (1.1).

Lecz dalsze losy tej gałęzi są tajemnicze. Być może wytłumaczenie kryje się w zapisie przywołanym w Herbarzu Bonieckiego: Jan, wnuk Marcina, pra-wnuk Mateusza, wniósł 1764 roku manifest do grodu czerskiego, z powodu sprze-daży Jamiołek-Kowali i  Jamiołek-Świetlik, przez Wojciecha, Kalinowskiemu (Perp. Czers. 32 f. 456). Będzie to pewnie ten sam Jan, bo syn Wojciecha i Apo-lonii z Kalinowskich, który w 1795 r. zeznał zapis dożywocia z żoną, Katarzyną z Malinowskich, córką Jana (DW. 110 f. 1098).

175

Nie potrafi ę znaleźć potomków Jana, a  jeśli już odnajduję to próby wywodu plączą mi się okrutnie między Melonkami, Wardasiakami i Jagusiami. Aby rozwikłać te genealogiczne problemy trzeba by było zrobić kilka – jeśli nie kilkanaście – klasycznych kwerend rodzinnych, tj szukając począwszy od czasów współczesnych kolejnych przodków, a nie jak ja tu jestem zmuszony czyli próbę tworzenia naraz kilku wywodów poprzez szukanie potomków dla zapisanych w XVIII wiecznych księgach podatkowych. Ten trud pozostawiam jednak bardziej zainteresowanym.

4 Wojciech (1.1) Melonki? Wardasiaki?Prawdopodobnie urodzony w  1717 roku syn Michała (1) i  Maryanny

z Jamiołkowskich. Wojciech zmarł w 1787 roku a w księdze zgonów wpisano mu dictus Melonek

Wojciech ożenił się przed 1749 rokiem z  Joanną Stypułkowska, z  tego związku dziedziczyli urodzony w 1749 roku Andrzej (1.1.1) i urodzony w 1760 roku Stanisław (1.1.2). Był jeszcze urodzony w 1763 r. Łukasz ale o jego losach nic nie wiadomo. Andrzeja i Stanisława dotyczą zapisy z herbarza Bonieckiego Andrzej syn Wojciecha i Joanny Stypułkowskiej sprzedał część dóbr Jamiołki – Świetliki bratu Stanisławowi 1795 r. (Ks. Gr. Sochaczewskie). Andrzej prawdo-podobnie jest tym, który w regestrze dziesięciny występuje jako Andrzej war-dasiak.

Natomiast Stanisław (1.1.2) ożenił się w 1789 roku z Maryanną Kłoskow-ską. Ich sukcesorami byli:

Jan (1.1.2.1) urodzony w roku 1802; ślub w 1832 z Antoniną Faszczewską. Zmarł w 1856 r., po nim urodzony w 1840 r. Stanisław (1.1.2.1.1).

Franciszek (1.1.2.2) urodzony w 1804 roku, który ożenił się w 1824 roku z Konstancją Jamiołkowską i zmarł w 1847 r. w Łomży. Ich następcami byli:

urodzony w 1836 roku Walenty (1.1.2.2.1); w 1858 roku ożenił się z Fran-ciszką Stypułkowską, zamieszkali poza Sokołami, podobnie jak Łukasz (1.1.2.2.2) urodzony w 1825 roku, który w 1853 roku ożenił się (w akcie ślubu zapisano jako dworski) w Warszawie z Anną Kulesza,

urodzony w 1842 roku Feliks Antoni (1.1.2.2.2), ten ożenił się z w 1865 r. z Maryanną Perkowską, po nich dziedziczył Franciszek (1.1.2.2.2.1), którego żoną była Józefata Piszczatowska.

176

Jamiołki Kowale

Tu również podstawą jest spis z 1775 roku i występujące tam osoby.1 Wojciech i Marcin (?)Prawdopodobnie zapis Wojciech i Marcin dotyczy Jagusiów lub Warda-

siaków, którzy to prawie na pewno wywodzą się od wspólnego przodka a sam podział „dictusa” nastąpił gdzieś w XVII wieku. W każdym razie prezentują zbiór Jamiołkowskich odmiennych od Ralików. Czyżby różnił ich pierwotny herb? Ale to tylko hipoteza, bo równie dobrze to różne krze jednego rodu.

Bodaj najtrudniejszy z  prezentowanych tu wywodów. Nic nie pasuje. Prawdopodobne, że dotyczy mieszkających w Jamiołkach Świetliach Wojcie-cha, którego żoną była Antonina Perkowska oraz Marcina ożenionego z Reginą Idźkowską. Jeśli są to, na co wiele wskazuje wardasiaki, to istotnie mieszkali oni także w Świetlikach, w XVII wieku.

Inny wariant spokrewnionych (a  najlepiej braci) to Wojciech i  Marcin z Truskolasów

Problem z  Marcinem jest taki, że nie ma w  tym czasie w  Rawkach i  w  Kowalach ani śladu działalności prokreacyjnej jakiegokolwiek Marcina. Może skryba pokręcił imię? Nie sposób budować wywód z (często) niekom-pletnych a jeszcze częściej pomieszanych i – bywało – błędnych informacji.

Natomiast z Wojciechem problem jest zgoła inny – tych akurat jest w nad-miarze. Niestety było to imię bardzo popularne i  równolegle żyło kilka par małżeńskich gdzie głową rodziny był Wojciech. W grę wchodzi kilku (w tym wspomnianych wcześniej przy okazji opisu Rawk) Wojciechów. Stąd rezygnuje z próby budowania tego wywodu a jedynie przekażę luźne refl eksje.

W księgach metrykalnych Wardasiakami zapisywano:Wojciecha który urodził się w 1684 roku, syna Pawła i Anastazyi,Tomasza który urodził się w  1686 z  Józefa i  Antoniny z  Perkowskich

(zmarł w 1766), oraz Andrzeja, ale tu jest problem, o czym wkrótce.Natomiast Jagusiami zapisywano zmarłego w  1739 roku Marcina oraz

Adama, (którego aktu chrztu nie udało mi się odnaleźć). To po tym Adamie (1) który był bodaj trzykrotnie żonaty (1o 1778 Katarzyna Jamiołkowska, 2o – 1791 Franciszka Jamiołkowska, 3o – 1809 Konstancyą Faszczewska) poszły kolejne pokolenia Jagusiów.

Marcin (1.1) urodzony w  1781  r., ożenił się w  1816 roku z  Apolonią Faszczewską. Po nich urodzony w  1835 roku Jakub (1.1.1), który ożenił się

177

w 1853 r. z Maryanną Leśniewską, a po nich urodzony w 1857 r. Teofi l (1.1.1.1) który ożenił się z Maryanną Idźkowską

Wróćmy do wardasiaków i  Andrzeja. Kluczowe pytanie czy było ich dwóch czy jeden, ten sam, ożeniony dwukrotnie. Od 1744 roku żyje bowiem w Rawkach i Godziebach para Andrzej i Anna Jamiołkowska, od 1769 roku w Kowalach para Andrzej i Agnieszka. Dla uproszczenia przyjmuję, że był to jeden, ten sam Andrzej, urodzony w 1714 roku, syn Mateusza i Krystyny.

Po Andrzeju dziedziczył urodzony w  1775 roku Szymon (1.2.1), który w 1798 roku ożenił się z Magdaleną Jamiołkowską, po nich z kolei urodzony w  1818  r. Walenty. Ten w  1839  r. ożenił się z  Franciszką Jamiołkowską. Ale przedstawiony tu wywód jest bardzo wątpliwy. Dlaczego? – odsyłam do Jamioł-kowscy wylegitymowani wywód 7

2 Stanisław (1.1) po Wawrzyńcu (1) RalikiBudowanie wywodów dla Jamiołkowskich Ralików też przysparza spo-

rych trudności, bowiem potomkowie niekoniecznie osadzani byli w miejscach urodzenia ale w innych Jamiołkach, gdzie ojcowie posiadali własność. Losy tej linii związane są głównie Jamiołkami Godziebami. Tam w 1730 roku urodził się Stanisław z Wawrzyńca (ur. 1686r, zmarł w 1743 r.) i Barbary z Jamiołkow-skich. Ojcem Wawrzyńca był Paweł.

Stanisław (1.1) był dwukrotnie żonaty, najpierw w  1765  r. z  Maryanną (chyba ze Stypułkowskich) a po jej śmierci ożenił się w 1781 roku z Maryanną Kobylińską (Moykowską?). Stanisław zamieszkał w Jamiołkach Kowalach. Tam z drugiego małżeństwa urodzili się sukcesorzy:

Franciszek (1.1.1) urodzony w  1782. Ten osiadł w  Jamiołkach Kowa-lach, ożenił się z  Agnieszką Jamiołkowską. Ich spadkobiercami byli uro-dzony w 1812 r. Jan (1.1.1.1) oraz urodzony w 1823 roku Stanisław Kacper (1.1.1.2) Obydwaj próbowali – bezskutecznie – się legitymować (patrz rozdział 7). Losów Jana nie rozpoznałem, wygląda na to, że nie zamieszkał w parafi i sokołowskiej. Stanisław w 1842 roku ożenił się z Józefatą Rząca. Tych Ralików nazywano Frącki. Sukcesorem był urodzony w 1865 r. Franciszek (1.1.1.2.1), który ożenił się z Anną Zdrodowską.

Natomiast młodszy, urodzony w 1793 roku w Kowalach, Wojciech ożenił się w 1820 roku z Katarzyną Duchnowską i osiadł w Godziebach. Jako że Woj-ciech wylegitymował się to ciekawych dziejów tej linii odsyłam do rozdziału Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 8.

178

3 Andrzej po MateuszuTen biogram należy konfrontować z zapisami Jamiołki Godzieby, wywód

2 Andrzej po Józefi eAndrzej (1.1) urodził się w 1714 roku z Mateusza i i Katarzyny, dalej jest

sporo niewiadomych. W Jamiołkach Kowalach Andrzej jako ojciec pojawia się bardzo późno bo w 1769 roku. Wtedy to rodzi się córka Katarzyna. Matką była Agnieszka Stypułkowska. Później w Kowalach rodzi im się kilkoro dzieci. Być może zatem Andrzej późno się ożenił ale niewykluczone, że może ożenił się i najpierw mieszkał gdzieś indziej, poza parafi ą?

Po Andrzeju (1.1) dziedziczył urodzony w  1775 roku Szymon (1.1.1). Szymon ożenił się w 1798 r z Magdaleną Jamiołkowską. Po nich dziedziczył Walenty (1.1.1.1) urodzony w 1818 r, ślub w 1839 z Franciszką Jamiołkowską z Bruszewa. Po nich z kolei, urodzony w Jamiołkach Kowalach (w 1842 r.) Jan Antoni (1.1.1.1.1), który w 1867 roku ożenił się z Maryanną Choińską, a po nich też Jan (1.1.1.1.1.1), który około 1896 r. ożenił się z Maryanną Faszczew-ską. Ich synowie to: Julian ur. 1902 r. i Bolesław ur. 1906 r. (Patrz Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 7)

4 Jakub po TomaszuKonfrontując zapis ze spisu podatkowego 1775 r. z informacjami z rege-

stru dziesięciny 1782 r. ten Jakub powinien być Ralikiem a jednocześnie synem Tomasza. Najbardziej pasuje Jakub urodzony w 1742 roku Jamiołkach Kłosach z Tomasza i Wiktorii. Tomasz urodził się w 1718 roku z Dominika. Tomasz zmarł młodo w 1760 roku, w akcie zgonu zapisano jego przezwisko Doktor. Nic nie wiadomo potomkach Jakuba. W spisie 1790 roku zapisano sukceso-rzy po Tomaszu, Jakub nie jest wymieniany, co się z nim stało nie wiem ale w spisie dziesięciny z 1782 roku pojawia się jako podatnik. Ale żył także prze-cież Tomasz wardasiak (patrz wywód 1). Który zatem? Nie jestem tego w stanie rozstrzygnąć

Natomiast z końcem XVIII wieku w księgach pojawia sięMaciej (Mateusz) (1) Ralik. Czyim był synem? Nie wiadomo. Być może

Jakuba, którego aktu chrztu też nie odnalazłem ale może to jakiś krewny suk-cesor. Ożenił się w 1777 roku z Maryanną Jamiołkowską.

O dzieciach Mateusza i Maryanny wiadomo, że:Andrzej (1.1) urodzony w 1777 roku ożenił się w 1796 roku z Maryanną

Łapińską. Ta linia bodaj wygasła. Starszy syn Stanisław, urodzony w roku 1809 ożenił się w 1834 r. z Agnieszką Grabowską ale kilka dni po ślubie zmarł. Nato-miast młodszy urodzony w 1812 roku Łukasz chyba zmarł bezżenny.

179

Franciszek (1.2) urodzony w 1785 r. ożenił się w 1817 roku z wdową Ele-onorą Anastazją Jabłonowską z  domu Grochowska. Zmarł 19.04.1860. Była jeszcze, urodzona w 1787 roku, ich córka Katarzyna, która najpierw wyszła za Franciszka Roszkowskiego, a po jego śmierci wzięła ślub w 1821 roku z uro-dzonym w 1794 roku w Faszczach Józefem synem Mikołaja i Franciszki. Ich sukcesorami byli:

Kazimierz urodzony w 1824 roku, żona Anna Łapińska. Zmarł w 1856 r.Mikołaj urodzony w Jamiołkach Rawkach w roku 1829, ożenił się w 1849

roku z Maryanną Dąbrowską.Poza Jamiołkowskimi mieszkali w  Rawkach: Stanisław po Grzegorzu

Stypułkowski, Grzegorz po Andrzeju Gierłachowski oraz Stanisław, Tomasz, Krzysztof, Jakub po Janie Gierłachowscy a w Kowalach: Grzegorz po Jakubie Faszczewski oraz Krzysztof po Szymonie Faszczewski

Łącznie było zatem trzynaście gospodarstw (w  Kowalach sześć, a  Raw-kach 7)

Nie znam powodów, ale – w omawianych tu spisach – widać duży przyrost ilości podatników (zatem pewnie i domostw) w stosunku do wcześniejszych spisów podatkowych.

Regestr dziesięciny 1782 r wymienia w  Rawkach dziewięciu płatników dziesięciny, a  w  Kowalach również dziewięciu. Uznałem, że komentowanie tego rejestru byłoby bardziej skomplikowane niż jego przedstawienie w cało-ści, co też niżej czynię.

Jamiołki RawkiStanisław Stypułkowski ponad 1 włóka Jan Jamiołkowski Ralik 12,5tenże z Kłosów 10z Godziebów 4,5ze Świetlików 3Józef Konopka (po Piotrze) y Syzda 22,5Jan Jamiołkowski Melonek 7,5Wojciech Jamiołkowski 7,5 MelonekGrzegorz Gierłachowski 5z Godziebów 2,5z Kowalów 1Tomasz Gierłachowski 3Jakub Gierłachowski z bratem 6,5Stanisław Gierłachowski 3

180

Jamiołki KowaleAndrzej Jamiołkowski War.. (wardasiuk?) 12,5Stanisław Jamiołkowski (po Wawrzyńcu) Ralik 6tenze z Kłosów 10z Godziebów 4,5ze Świetlików 3Jakub Jamiołkowski Ralik 12,5ze Świetlików 2Mateusz Jamiołkowski Ralik 15Krzysztof Faszczewski 5,5Grzegorz Faszczewski 6Grzegorz Perkowski 2Stanisław GierłachowskiTomasz Jakub i StanisławZiemię tu mieli także roznicanie;Andrzej Jamiołkowski z Godzieb 10Michał Faszczewski z Godzieb 4Grzegorz Sieniuta z Świetlik symboliczne pół ćwierciWalenty Jamiolkowskiego z Piotrowiąt 4Jan Jamiołkowski Parzejko z Piotrowiąt 2Marcin Stypułkowski Giemzino

Tajemniczo wygląda zapis Józef Konopka (po Piotrze) y Syzda 22,5. To co pewne – musiał to być jakiś potężny układ Syzdów z Konopkami. Tym bar-dziej, że – zdaje się – to Konopkowie byli sukcesorami własności po zmarłym w 1776 r. Jakubie Raliku, albo ją od sukcesorów odkupili. Co ciekawe w spisie z 1790 Konopków nie ma, natomiast z zapisów metrykalnych z lat 1808 1818 wynika, że dwie rodziny Konopków mieszkały w Rawkach.

Z tych samych zapisów metrykalnych dowiedzieć się można, iż w Kowa-lach w tych latach mieszkał szewc Brzozowski.

Spis z  roku 1790 wymienia dziewięciu podatników z  Kowal i  ośmiu z Rawk. Co ciekawe, obecnie w Jamiołkach Kowalach (obie wsi zostały admi-nistracyjnie połączone) jest również 17 adresów. W 1790 roku – oprócz dzie-więciu rodzin Jamiołkowskich – mieszkały cztery rodziny Gierałachowskich, dwie Faszczewskich oraz po jednej Stypułkowskich i Perkowskich.

W roku 1827 w Jamiołkach Kowalach było 8 domów mieszkalnych i 56 mieszkańców, natomiast w Jamiołkach Rawkach 7 domów i 40 mieszkańców,

181

źródło Słownik Geografi czny Królestwa Polskiego pod redakcją Sulimierskiego, Chlebowskiego i Walewskiego; Wyd: Warszawa 1882 r.

W  roku 1866, w  Jamiołkach Kowalach, obszar posiadanych gruntów wynosił 150 morgów z czego 10 morgów obsiewano pszenicą, 57 żytem, łąki i pastwiska stanowiły 19 morgów, lasy – 10, nieużytki – 21. Wykazywanych było 30 oddzielnych własności. Podatek roczny wynosił 364 ruble. Józef Maro-szek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

W Jamiołkach Rawkach, w tym samym roku, obszar posiadanych grun-tów wynosił 75 morgów z czego 11 morgów obsiewano pszenicą, 40 żytem, łąki i pastwiska stanowiły 6 morgów, lasy – 10, nieużytki – 7. Wykazywanych było 22 oddzielnych własności. Podatek roczny wynosił 245 rubli, Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazowieckie.

W  roku 1888 w  Jamiołkach Kowalach mieszkało 54 mieszkańców, a w Jamiołkach Rawkach – 70. Józef Maroszek Dzieje powiatu Wysokie Mazo-wieckie.

W  roku 1891 Jamiołki Kowale zamieszkiwało 8 gospodarzy wywodzą-cych się ze szlachty, na jednego przypadało przeciętnie 9,6 ha. Całość to 77 ha, w tym ziemi ornej 56, łąki – 9 a lasy – 6. Natomiast Jamiołki Rawki odpowied-nio: 11; 7, 0; 78; 51; 12; 7. Dane TWSK 1891, t VI, s 58 – 61. Źródło: Małgorzata Dajnowicz – Drobna szlachta Ziemi Łomżyńskiej na przełomie XIX i XX wieku.

Obecnie w  Jamiołkach Kowalach (powstały z  połączenia obu dawnych wsi) jest 19 numerów adresowych.

182

6. POZA RODOWYMI GNIAZDAMI – MIGRACJE

Jamiołkowscy dosyć długo, bo po XVII wiek, zamieszkiwali prawie wyłącznie w Jamiołkach. Niemniej już w XVI i XVII wieku zdarzały się przy-padki wyjazdów i to odległych, jak choćby owego Marka, który trafi ł do Prus czy też Tomasza „złotnika”, który trafi ł do Wilna. Oba przypadki, przywołane w  rozdziale 4 Dokumenty sądowe, rozpoznałem zupełnie przypadkowo, co pozwala sądzić, że mogło być ich więcej.

Z czasem proces zasiedlania przez Jamiołkowskich innych wsi stawał się coraz powszechniejszy. Początkowo głównie w  wyniku małżeństw i  związa-nych z nimi rodowych „deali” majątkowych. Później coraz częściej w wyniku pauperyzacji. Wiek XIX był tu szczególnie dokuczliwy. Po powstaniu stycz-niowym, w wyniku uwłaszczenia, poprawił się los włościan, drobnej szlachty pogorszył. Ci którym nie starczało już ziemi na ojcowiźnie stawali się wyrob-nikami lub szukali pracy w miastach. Temu ostatniemu kierunkowi sprzyjało wybudowanie kolei warszawsko – petersburskiej. Jako docelowy kierunek zde-cydowanie dominowała Warszawa. Co ciekawe – pobliski Białystok nie był magnesem, pierwszy zapis chrztu Jamiołkowskich odnotowano w tym mieście dopiero w roku 1897 r. (Helena córka Władysława i Zofi i ze Zdrodowskich). Na przełomie XIX i XX wieków znaczącym kierunkiem stała się także emigra-cja do USA.

To opracowanie nie jest miejscem do prezentowania szczegółów, toteż zaprezentuję tylko zarysy „drzew genealogicznych”, pozostawiając ich szukanie samym zainteresowanym.

Z  podobnych względów nie wymieniam epizodycznych przypadków zamieszkiwania, a skupiam się jedynie na prezentacji tych miejscowości, w któ-rych Jamiołkowscy zamieszkiwali przez dłuższe zasiedzenie. No i oczywiście nie zajmuję się historią najnowszą – czyli circa 100 ostatnich lat – wychodząc z założenia, że nieodległe losy dziadków i pradziadków trzeba poznać samemu.

Aby zrobić to w możliwie czytelny sposób uznałem za konieczne rozdzie-lenie tych wywodów na dwie części: Pierwsza to Jamiołkowscy w parafi i Sokoły (z wyłączeniem rodowych gniazd, bo o tym w poprzednim rozdziale), druga – poza parafi ą sokołowską.

Uwaga – dla łatwiejszej identyfi kacji wywodów poszczególnych linii, w tekście używam oznaczeń cyfrowych. Pierwsza cyfra oznacza najstarszego zidentyfi kowanego przodka z tej linii (dla każdej miejscowości jest to nume-

183

racja odrębna), kolejna po niej cyfra – potomka (1 pierwszego, 2 drugiego itd), następna cyfra kolejnego potomka. W przypadku zamieszkiwania przez tę samą parę (z linii) w różnych miejscowościach numeracja może być różna. Utworzenie totalnej numeracji (obejmującej powiązania różnych miejscowo-ści) uznałem za nadmierną stratę czasu; ewentualnie zainteresowanym wska-zuję jedynie kierunek poszukiwań.

6.1. Parafia Sokoły

W roku 1964 roku (nie dysponuję aktualnymi informacjami) Jamiołkow-scy mieszkali – wyłączając Jamiołki – w następujących miejscowościach gminy Sokoły (liczby oznaczają ilość rodzin „spisowych”): Sokoły – 15, Bujny – 5, Truskolasy Stare – 3, Bruszewo – 2, Roszki Ziemaki – 2, natomiast po jednym gospodarstwie było w: Kowalewszczyźnie Folwark, Perkach Karpiach, Porośli Kije, Perkach Wypychach, Perkach Frankach, Perkach Bujenkach i Truskola-sach Niwisko.

Bruszewo

Mimo bezpośredniej bliskości obu wsi Jamiołkowscy pojawiają się w Bru-szewie dopiero w XVII wieku. Co prawda we wcześniejszych księgach sądo-wych można znaleźć zapisy ich dotyczące, niemniej nie sposób na ich pod-stawie formułować jednoznacznych stwierdzeń. Najprawdopodobniej na stałe osiedli w  1604 roku, w  wyniku małżeństwa Adama po Macieju Jamiołkow-skiego (najpewniej z krza Kominów) z Anną córką Jana, syna Stanisława Bru-szewskiego. Na to wskazuje dokument Bruszewskich cum Jamiołków ex copia insco skan (KGB Mińsk 1708_1_22_962 i 963) będący umową ślubną. Przy-taczam go w pełnej transliteracji. Skan oryginału w załączniku do rozdziału Księgi sądowe,

Pomijam dokładne tłumaczenie wstępnej formuły łacińskiej, że ci trzej panowie wymienieni w dokumencie stanąwszy przed sądem kazali wpisać taki, a taki papier. Przedstawiam próbę przetłumaczenia części „polskiej”:

Stało się pewne postanowienie strony swiętego Małzenstwa miedzy ych Mcziamy [czyli „ichmościami”] Pany slachathnemi Stanislawem y sinem iego Janem Bruszewskiemi z iedney strony a Adamem przesłego Maczieia Jamiołkow-skym z drugiey strony w  then sposob ysz ten pomieniony Jamiolkowsky bierze

184

sobie w  stan swięty małzensky czorkę pomienionego pana Jana Brusowskiego a wnuczkę pomienonego pana Stanislawa Brusowskiego na imię Annę za pozwo-leniem naprzod Bozem y tych to rodziczow Brusowskich y innych prziiaczioly podeymnią tho sobie zysczicz tak pomieniony Jamiolkowski iako terz (!) y pano-wie Brusowsczi pod zakładem dwuch (!) seth grziwien pieniedzy lyczby y monety polskiey y pod zawithem odpowiadaniem w  grodzie Branskim iesliby ktora strona iedna drugiey niestrzimała tego postanowienia y pod inszemi warun-kami prawnemi za ktorą to panną pomieniony Pan Stanisław iako za wnuczką swoią a czorką pomienionego pana Jana Bruszowskiego tusz będączego y pozwa-laiączego daie y opusuie pewne płosy grunthu na dobrach Bruszewie temu tho Jamiolkowskiemu na wieczną dzierzawę tho iesth naprzod we odcisku (?) we włocze tey gdzie pan Jan mieska od mie(…) gorcząth połowiczą włoky poley się siedlisko na gorcząth wracza, a w poliu na woiniaczu u sobaczewa włokę grun-thu iaka iesth miedzi częsnikami polie miedza (?) stankowiąth a w drugiem poliu u wygorzeliny pułwloczek polie miedze Golbow a w trzecziem poliu ku wsy włokę mogiliczną (?) polie miedze stankowiąth iako się w sobie ma ze wszystkiemi y kazdemi uzytkami, lasami, łąkami, wodami, nicz na siebie ani na potomky swoie nie ostawuiącz daię daruię czaszy wiecznemi niech trzymacz urzywacz y na swoy dobry pozytek obracacz wszakosz s takiem dokładem iesliby potomstwa nie było s thamtą pomienioną Anną tedy te dobra maią spadacz na blisze togo to domu panow Brusowskich nadtho tenze wzwysz pomieniony Stanislaw Brusowsky y Jan szyn iego przerzeczonemu Adamowy Jamiolkowskiemu pozwolili y pozwa-laią dobra swoie iesli są u kogo w zastawie wykupicz y wykupiwszy trzymacz y uzywacz asz do zwroczenia pieniędzy. Za takym ich dobrowolnem zeznaniem.

W spisach podatkowych 1663 i 1674 wymieniony jest tylko Paweł Jamioł-kowski. Być może był potomkiem wspomnianej wyżej pary. Na związki Piecz-ków (wcześniej zwanych Kominami) świadczą późniejsze zapisy o ich związ-kach z Bruszewem. XVII wieczne, szczątkowe księgi metrykalne potwierdzają istnienie Adama (którego żoną była Jadwiga) i Józefa (żona Zofi a). Czy byli synami Pawła? – nie ma na to dowodu metrykalnego choć najpewniej tak.

Lecz kolejne spisy świadczą o intensyfi kacji związków, których wyrazem był znaczny wzrost zasiedlenie Bruszewa przez Jamiołkowskich. Spis z  roku 1692 wymienia dwie rodziny: Adama i Józefa; spis z roku 1712 trzy: Grzego-rza (1), Wawrzyńca i Józefa (2).

Kolejne spisy to dopiero ostatnia kwarta XVIII wieku. Wskazują one znaczny przyrost gospodarstw Jamiołkowskich w Bruszewie.

185

Spis z roku 1775 wymienia: część Jana Jamiołkowskiego, Jakuba Jamioł-kowskiego (1.2), sukcesorów po Janie Jamiołkowskim, Szymona Jamiołkow-skiego, Jana Jamiołkowskiego, Bartłomieja Jamiołkowskiego (2.1)

Rejestr dziesięciny z roku 1782 pięć: Wojciecha (1.1), Bartłomieja (2.1), Jakuba (1.2), Marcina oraz wdowę po Janie (3).

Natomiast rejestr z roku 1790 sześciu właścicieli:Wojciech (1.1) po Grzegorzu Jamiołkowskim,Marcin (3.1) po Janie Jamiołkowskim,Sukcesorzy po Janie (2.2) Jamiołkowskim,Bartłomiej (2.1) po Józefi e Jamiołkowski,Stefan (1.3) po Grzegorzu Jamiołkowski,Jakub (1.2) po Grzegorzu Jamiołkowski.Bez bardzo drobiazgowych analiz metryk trudno rozstrzygnąć, którzy

z nowych są potomkami wymienionych w spisach lat od 1663 do 1712, a którzy tu się wżenili. Min. taką analizę bardzo komplikuje występowanie dwóch Janów (na dodatek w latach 1775 – 1782 w Bruszewie zmarło aż trzech Janów, którzy mieli – jak zapisano – od 20 do 50 lat).

Wracając do najstarszych spisów – nic nie wiadomo o  datach urodzin Józefa i Wawrzyńca, jak też, kto był ich rodzicami. Z kolejnymi jest już jaś-niej. Bartłomiej urodził się w 1724 r. i był synem Józefa i Zofi i. Wcześniej, z tej samej pary, w 1720 roku urodził się Jan. Ten zmarł w 1776 roku.

Stąd jako podstawę wywodów przyjąłem spis z  1790 roku. Spadkobier-cami pozostałych Jamiołkowskich wymienionych w tym spisie byli:

Po Wojciechu (1.1), urodzony w  1767 roku, Michał? (1.1.1) (znala-złem jednak też zapis Mikołaj i  ten pewnie jest prawdziwy), który w  1792 roku ożenił się z Maryanną Raciborską. Jego syn, urodzony w 1796 r., Ignacy (1.1.1.1) ożenił się ok 1820 r. w Kuleszach z Katarzyną Grabowską. Ich córka Teofi la wzięła w 1842 roku ślub z wdowcem Adamem Ślepowrońskim z Jabłoni Zembrowizny i tam zamieszkała.

Urodzony w 1724 roku Bartłomiej (2.1) w 1749 roku ożenił się z Krystyną Perkowską. Fakt, że w tych samych latach w Piotrowiętach żyła druga para Bar-tłomiej i Krystyna (w tamtych czasach nie zawracano sobie głowy wpisywaniem do aktów metrykalnych nazwisk panieńskich matek) mocno utrudniał identy-fi kację. Po śmierci Krystyny Bartłomiej ożenił się po raz drugi, w 1766 roku, z Katarzyną Rzączanką, zaś po jej śmierci ożenił się po raz trzeci, w 1786 roku, z Antoniną Stypułkowską. Bartłomiej zmarł w 1807. Dalsze losy męskich potom-ków (jeśli w ogóle dożyli do dojrzałości) nieznane. Co pewne to, że w Bruszewie

186

nikt nie pozostał. Losy córek Bartłomieja rozpoznawałem tylko incydentalnie; min. ślub, w 1800 roku, Maryanny córki (z trzeciego małżeństwa Bartłomieja) z Ignacym Dąbrowskim. W ten sposób w Bruszewie osiedli Dąbrowscy.

Po Jakubie (1.2), którego żoną była Agnieszka Roszkowska, urodzony w 1783 roku, Tomasz (1.2.1) ożenił się w 1808 roku z Katarzyną Płońską, a po jej zgonie, w 1819 roku, z wdową Barbarą Śliwowska z domu Łapińską, wresz-cie po raz trzeci z Teklą Kłoskowską. Zdaje się żaden z synów nie dożył doj-rzałości i ta linia w Bruszewie przestała istnieć. Z córek Józefata wzięła, w 1839 roku, ślub z Józefem Gierałtowskim, a po jego śmierci, wyszła za mąż w 1849 za Wojciecha Perkowskiego, natomiast inna córka z tego małżeństwa – Urszula wyszła najpierw, w 1832 r., za Ignacego Kruszewskiego, a powtórnie, w 1837 r., za Wincentego Roszkowskiego.

Po Stefanie (1.3), którego żoną była Maryanna Kalinowska, urodzony w  1781  r. Paweł (1.3.1), który ożenił się ok 1817 roku z  Petronelą Racibor-ską. Dalsze ich losy nieznane. W Bruszewie urodził im się w 1818 roku Maciej (1.3.1.1) ale dalszy trop po nim ginie. Najpewniej Petronela wywodziła się z innej (nieznanej mi) parafi i i tam zamieszkali. Natomiast córka Stefana i Marianny Kalinowskiej Urszula wzięła ślub w 1808 r. z Wincentym Choińskim.

Niejasne są dalsze losy Marcina (3.1) po Janie. Najprawdopodobniej jest to ten Marcin, który ożenił się z Antoniną Jamiołkowską z Jamiołk Kowal i tam urodził im się w 1773 roku syn Ignacy (3.1.1), który około 1801 roku ożenił się z Józefatą Uszyńską. Drugi raz ożenił się w 1830 roku, w Kuleszach, z Anielą Kalinowską. W pierwszym związku zamieszkał w Bruszewie. Z tego związku dziedzicem został urodzony ok 1810 roku Józef (3.1.1.1), w 1813 roku Franci-szek (3.1.1.2). oraz urodzony w 1819 roku Stanisław (3.1.1.3).

Józef (3.1.1.1) w 1844 roku ożenił się z Ewą Gierłachowską z Jamiołk Świet-lik. Zmarł w 1856 r. Ewa wyszła za mąż za Juliana Kuleszę ze Stypułk Borków. Ewa zmarła w 1870 roku. Z Julianem nie mieli dzieci. Synowie z pierwszego małżeństwa zmarli przed dojrzałością. Dziedziczką został urodzona w  1846 roku Maryann a.

Z innych synów Ignacego i Józefaty Uszyńskiej Franciszek (3.1.1.2) ożenił się w  1836 roku z  wdową Ewą Faszczewską z  domu Choińską (zamieszkali w Faszczach), natomiast Stanisław (3.1.1.3), ok 1848 roku, ożenił się z Anto-niną Brzozowską, nie znam dalszych losów tej pary – co pewne to, że wynieśli się z Bruszewa.

Najbardziej znanym synem Ignacego (3.1.1) i  Józefaty Uszyńskiej był jednak urodzony w 1805 roku Antoni Franciszek. Ten opuścił parafi ę Sokoły

187

i  wylegitymował się przed Heroldią (więcej Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 9).

Jak z tego widać w Bruszewie trudno mówić o ciągłości zamieszkiwania rodzin. Większość zamieszkujących tu rodzin „wyginęła”, w ich miejsce poja-wiały się z kolei nowe rodziny Jamiołkowskich.

W 1798 roku osiadła tu para Bartłomiej (4) i Barbara Jabłonowska. Ślub miał miejsce w 1798 roku, przez jakiś czas mieszkali także w Raciborach. Bar-tłomiej pochodził z Penz, urodził się w 1775 r. i był synem Ignacego oraz Mary-anny Zdrodowskiej. Po nim dziedziczył urodzony w 1800 roku, w Raciborach, Stefan (Szczepan) (4.1), który ożenił się w Kuleszach w 1829 roku, z wdową Petronelą Mierzwińską z Dąbrowskich i  zamieszkał w Bruszewie. O  tym, że była ona wdową po Mierzwińskim dowiedziałem się dosyć przypadkowo, w  licznych znanych mi dokumentach występowała zawsze jako Dąbrowska. Widać małżonek Mierzwiński zaraz po ślubie zmarł.

Natomiast urodzony w 1803 roku Paweł syn Bartłomieja (4.2) ożenił się w 1826 roku z Teofi lą Kruszewską z Truskolas Niwiska i tam zamieszkali. Obaj synowie Bartłomieja legitymowali się w 1855 roku przed Heroldią wywodząc szlachectwo od Jana komornika granicznego ziemi bielskiej (patrz rozdz 7, wywód 13).

Po Stefanie (4.1) było trzech synów:Najstarszy urodzony w  1832 roku Wojciech ożenił się w  1858 roku

z  wdową Maryanną Grochowską z  domu Perkowska, wywodzącą się z  Perk Karpi. Musieli gdzieś „wybyć” bo nie znalazłem po nich śladu.

Urodzony w  1837  r. Jan (4.1.1), który w  1862 roku ożenił się z  Satur-niną Zaleską. Chyba nie pozostawili potomka (przynajmniej z moich notatek wynika, że dzieci zaraz po urodzeniu umierały).

Urodzony w w 1844 r. Stanisław (4.1.2) ożenił się w1868 roku z Julianną Kalinowską, dziedziczył ich urodzony w  1877  r. syn Stefan (4.1.3), który w 1899 r, ożenił się z Anną Jabłonowską (Jabłońską?).

Jak wcześniej wspominałem także urodzony w Penzach w 1785 roku brat Bartłomieja Antoni, w wyniku ślubu w 1810 roku z Anną Jamiołkowską, trafi ł do Bruszewa. Antoni zmarł w 1833 roku a wdowa w 1835 r. wyszła za 22 let-niego Ignacego Jamiołkowskiego, syna Michała z Jamiołk Rawk. Syn Antoniego i Anny, urodzony w 1824 roku, Michał trafi ł do Warszawy, gdzie został stang-retem. W  1855 roki ożenił się z  Czeszką Dorotą Duchacz. Natomiast córka Antoniego Wiktorya wzięła ślub w  1839 roku z  wywodzącym się z  Jamiołk

188

Rawk wdowcem Bartłomiejem Jamiołkowskim, synem Michała i Małgorzaty z Truskolaskich i zamieszkała w Rawkach.

Z Bruszewem związane były także inne liczne pary małżeńskie.W 1808 roku miał miejsce ślub (urodzonego w Jamiołkach Piotrowiętach

Macieja syna Michała) z Katarzyną Bruszewską.Z kolei w 1812 roku odbył się ślub urodzonego ok 1783 Jakuba z Mary-

anną Stypułkowską. Skąd był ten Jakub? – nie wiadomo. Prawdopodobnie to syn Stefana.

W 1840 roku, urodzony w 1813 roku w Faszczach, Hipolit syn Franciszka i  Franciszki Faszczewskiej ożenił się z  wdową Rozalią Faszczewską, ich syn Franciszek ożenił się w 1866 roku z Felicją Dmochowską.

W 1847 roku, urodzony w 1812 roku, w Jamiołkach Godziebach (z Michała i Maryanny), Paweł ożenił się z Józefatą Jamiołkowską. Ich urodzony w 1853 roku syn Jan ożenił się w 1898 roku z Katarzyną Romańczuk.

Kiedy dodam, że – oprócz wymienionych – na krótko Bruszewo zamiesz-kiwały jeszcze inne pary małżeńskie (min. moi Sieniutowie), to wyjaśnia, że prezentowanie dziejów Jamiołkowskich w  tej wsi jest niezwykle skompliko-wane (min. z uwagi na zmiany miejsca zamieszkania) a łączny ich opis wręcz niemożliwy. Jedyną metodą byłoby przedstawianie indywidualnych wywodów dla poszczególnych rodzin, a to przekracza ramy tego opracowania.

Bujny

Pierwszym Jamiołkowskim w  Bujnach był Benedykt (1). Niestety nie udało mi się dojść z  których Jamiołkowskich, choć najbardziej prawdopo-dobne, że z Bruszewa. Mógłby to bowiem być Benedykt, urodzony w 1762 roku z Jana i Małgorzaty. Ożenił się on w 1795 roku z Anastazyą Rzączanką. Jego sukcesorem był urodzony w 1797 r. Paweł (1.1), który w 1821 roku ożenił się z Maryanną Rząca. Po zgonie Maryanny Paweł ożenił się powtórnie z Joanną Perkowską.

Po Pawle (1.1) dziedziczył urodzony w roku 1834 (z pierwszego małżeń-stwa) Stanisław (1.1.1). Ten w 1854 r. ożenił się z Katarzyną Perkowską. Mieli dziesięcioro dzieci. Dziedziczyli urodzony w 1871 r. Paweł (1.1.1.1) i urodzony w 1876 r. Franciszek(1.1.1.2). Paweł ożenił się z Józefą Roszkowską, a Franci-szek z Heleną Skłodowską. Niestety ale Ustawa o ochronie danych osobowych nie skłania mnie do prezentacji dalszego wywodu tej linii.

189

Inna linia Jamiołkowskich w Bujnach była początkowo mocno związana z  Jabłonią Rykaczami, opuścili oni pierwotne gniazdo Rykacze i zamieszkali w Bujnach

W roku 1840 w Bujnach osiadł Ignacy (2) syn Mateusza z Jabłoni Rykacz. Jego pierwszą małżonką była Maryanna Gierłachowska. Po jej śmierci ożenił się z Felicyanną Zarzecką i przez pewien czas mieszkał w Bujnach.

Ignacy zmarł w 1862 roku. Po nim dziedziczył urodzony ok 1829 roku w Rykaczach Wincenty (2.1), który na stałe zamieszkał Bujnach, kiedy to – już będąc wdowcem ale po kim nie ustaliłem – najpierw ożenił się w 1856 z Kle-mentyną z Kapiców Czajkowską, zaś po jej śmierci, w 1860 roku, rok potem ożenił się Salomeą Saturniną Jamiołkowską, urodzoną w 1840 roku w Bujnach, córką Pawła i Maryany z Rząców, z opisywanej wcześniej innej linii Jamiołkow-skich w tej wsi. Wincenty próbował, bez powodzenia, legitymować się przed Heroldia (patrz rozdz. 7).

Po Wincentym (2.1) dziedziczyli:- z małżeństwa z Klementyną urodzony w 1859 r. Teofi l (2.1.1). Ten

ożenił się z Franciszką Pułaską. Teofi l zmarł w 1940 roku,- natomiast z małżeństwa z Salomeą dziedziczył urodzony w 1862 r.

Konstanty (2.1.2), który ożenił się z Maryanną Roszkowską; zmarł w 1938 r.

W  Bujnach okresowo zamieszkiwała także para Mikołaj i  Antonina z  Bujnów. W  księgach metrykalnych znalazłem jeszcze kilka zapisów doty-czących innych Jamiołkowskich, ale świadczących co najwyżej o okresowym zamieszkiwaniu tych rodzin w Bujnach.

Faszcze

Faszcze przynależne do gminy Kulesze, historycznie cały czas były zwią-zane z  Sokołami i  tamtejsza parafi ą, stąd udało mi przeprowadzić w  miarę kompletną kwerendę.

Rejestr podatku pogłównego z  1663 roku odnotowuje, że w  Faszczach zamieszkiwały wówczas trzy rodziny Jamiołkowskich (Mikołaja, Macieja i Walentego) co by wskazywało na to, że osiedlili się w Faszczach wcześniej, może nawet w  końcu XVI wieku. Z  zapisu Jamiołkowski lucrum w  księdze brańskiej z  1663 roku (źr KGB Mińsk 1708_1_44_1361) można dowiedzieć się, że Maciej był synem Pawła, a przy okazji przeczytać „kryminalną” histo-rię o  tym jak Wojciech po Wawrzyńcu Kalinowski napadł Jamiołkowskiego

190

(Macieja po Pawle) z Faszcz i zabrał mu wołu oraz chyba 60 i pół (?) snopków zboża. Ciąg dalszy wyglądał tak, że obaj napastnicy (Wojciech i jego syn, Kazi-mierz), zostali skazani na banicję. Skan w załączniku księgi sądowe.

Jednak kolejny spis z roku 1674 wymienia tylko jedną rodzinę – Walen-tego. Żoną Walentego była Agnieszka Pruszyńska. Spis z roku 1712 wymienia Aleksandra Jamiołkowskiego. Czy był synem Walentego? Nie wiadomo.

W roku 1706 wspomnianemu wyżej Aleksandrowi i Katarzynie rodzi się syn Tomasz. Jest on najpewniej tym, który ożenił się z nieznaną z nazwiska panieńskiego Maryanną. O dalszych losach tej linii nic nie wiadomo (najpew-niej nie mieli męskiego potomka), podobnie jak w przypadku rodzącej w latach 1720-1732 pary Wawrzyniec i Jadwiga.

W przypadku Faszcz zrezygnowałem z prób budowania wywodu obejmu-jącego XVIII wiek. Za dużo tajemnic a informacje mało precyzyjne.

Spis z  1775 roku wymienia w  Faszczach części: Wojciecha Jamiołkow-skiego, Walentego Jamiołkowskiego, sukcesorów po Tomaszu Jamiołkow-skim, Gacpra (Kacpra) Jamiołkowskiego, Michała Jamiołkowskiego, Mikołaja Jamiołkowskiego, Franciszka Jamiołkowskiego.

Rejestr dziesięciny z  1782 roku wymienia sporą listę Jamiołkowskich: wdowę po Janie, Franciszka, Bartłomieja, Wojciecha, Kacpra, Michała, Miko-łaja i Walentego.

Konfrontując zapisy z  1775 roku z  rejestrem dziesięciny niełatwo roz-strzygnąć kto był sukcesorami po Tomaszu. Czyżby Bartłomiej i  Jan, który w międzyczasie zmarł? Lecz w Faszczach nie odnotowano w tych latach zgonu żadnego Jana. Wreszcie nie znalazłem także chrztu Bartłomieja syna Tomasza.

Kolejny spis, z 1790 r., nie pomaga rozstrzygnąć problemów, a raczej je mnoży; wylicza następujących Jamiołkowskich: sukcesorzy po Benedykcie Jamiołkowskim, Wojciech po Józefi e Jamiołkowski, Walenty po Józefi e Jamioł-kowski, Kacper po?? Jamiołkowski.

Tajemniczy jest ów Benedykt. Dlaczego nie był wymieniony w rejestrze 1782 roku? Zresztą nie ma go także w zapisach ksiąg metrykalnych. Czyżby miał tu tylko ziemię i nie mieszkał? Nie mam pewności, ale zdaje się był to urodzony w 1759 roku w Bruszewie syn Bartłomieja i Krystyny Porowskiej. Bardzo możliwe, że jest jakiś związek pomiędzy zapisem sukcesorzy po Toma-szu z 1775 roku a zapisem sukcesorzy po Benedykcie w 1790

Zapisy z roku 1790 rodzą zresztą więcej pytań. Min. nie wiadomo po kim był Kacper. Lecz przed wszystkim dowiadujemy się także, że był w Faszczach jeszcze jakiś Józef, który najprawdopodobniej zmarł przed 1782 rokiem a jego

191

synami byli Wojciech i Walenty. To prowadzi do hipotezy o „wielkiej zamianie Jamiołkowskich w Faszczach i Bruszewie” i potrzeby odwołania się do łącz-nego opisu z Bruszewem.

Najprawdopodobniej Wojciech i  Walenty byli synami Józefa opisanego w  Bruszewie. Z  jego synów Bartłomiej dziedziczył w  Bruszewie, natomiast Wojciech i  Walenty w  Faszczach. Ale to tylko hipoteza, o  tyle nieistotna bo niewątpliwych śladów potomków owych Walentego i Wojciecha nie ma.

Być może Wojciech był tym, który ożenił się w Kuleszach z Ewą Choiń-ska. Ślub był przed 1774 rokiem. Zamieszkali w Faszczach. Dosyć skompliko-wane do odtworzenia są losy potomstwa Wojciecha i Ewy Choińskiej. Star-szy, urodzony w 1774 roku Krzysztof (3.1), syn Wojciecha i Ewy, ożenił się z Katarzyną Roszkowską ale nie zamieszkali w Faszczach. Młodszy, urodzony w 1781 r., Franciszek (3.2) syn Wojciecha i Ewy ur w 1781 ożenił się w 1806 roku z Franciszką Faszczewską. Urodzony z tego związku w 1811 r. syn Waw-rzyniec (3.2.1) ożenił się w  1842r z  Józefatą Grudzińską z  Bruszewa i  tam zamieszkali. Franciszek (3.2); w 1828 r., drugi raz ożenił się z Magdaleną Kali-nowską. Ich syn Hipolit (3.2.2) ożenił się w 1840 roku z wdową Rozalią Kali-nowska z domu Faszczewską z Bruszewa i tam zamieszkali.

Nie mogąc rozstrzygnąć tych dylematów poprzestanę na tym co wiadomo.Urodzony w  1777 roku Tomasz (1), syn Kacpra i  Agnieszki Bruszew-

skiej (których ślub był w 1774), około 1800 r. ożenił się z Małgorzatą Choiń-ską. Tomasz zmarł młodo bo w 1812 roku. Kacper zmarł, dalsze losy nieznane. Na marginesie – wcześniej w Faszczach żyła również para Tomasz i Maryanna Jamiołkowska, której pochodzenia nie ustaliłem. Pierwsze dziecko urodziło się im w 1788 r. ale wszyscy synowie zmarli w dzieciństwie.

Urodzony w  1767 roku Maciej (2.1), syn Franciszka (2) i  Katarzyny, ożenił się około 1795 roku z Anielą Kalinowską a następnie, około 1812 roku, z Petronelą Grodzką. Zmarł w 1821 roku. Ich syn Jan, urodzony w Faszczach, w roku 1818, ożenił się w 1844 r. z Salomeą Jamiołkowską.

Po Mac ieju urodzony w  1796 Mateusz (2.1) ożenił się około 1817  r. z Franciszką z Kuleszów. W 1818 roku urodził im się Piotr (2.1.1). Ten w 1843 roku ożenił się z Zuzanną Jamiołkowską z Jamiołk Kowal; zmarł wcześnie bo w 1855, nie wiadomo jakie były losy licznego potomstwa.

Urodzony w 1770 roku Jakub (2.2) syn Franciszka i Katarzyny w 1794 ożenił się z Antoniną Jamiołkowską, a następnie jako wdowiec, w 1809 roku z  Maryanną Idźkowską. Miał syna Roc ha Seweryna (2.2.1), urodzonego w  1810 roku, który w1841  r. ożenił się z  Aleksandrą Raciborską. Kiedy ta

192

zmarła (w 1849 r.) ożenił się z Teresą Gierłachowską. W 1850 r. urodził im się syn Michał (2.2.2), który w 1871 r. ożenił się z Franciszką Faszczewską, z kolei jego syn Jan (2.2.2.1) (urodzony w 1873 r.) ożenił się w 1895 r. z Cecylią Per-kowską. Zmarł młodo bo w 1903 r.

Jakub (2.2) z  Maryanną mieli jeszcze jednego syna Wojciecha (2.2.3), który trafi ł do Warszawy, został ogrodnikiem na Nowolipiu i już jako wdowiec (nie dotarłem do informacji o pierwszym małżeństwie) ożenił się w 1858 roku z Ernestyną Konrad. Natomiast z pierwszego małżeństwa, urodzony w 1794 roku, Tomasz. Ten też trafi ł do Warszawy. W 1843 roku ożenił się z Józefą Szaj-dzińską. W akcie ślubu zapisany jest jako ogrodnik zamieszkały pod adresem Nowolipie 2402. Tytułowany jest (także w innych dokumentach), jako Oby-watel, co by wskazywało na pochodzenie z rodziny szlachty wylegitymowanej, tymczasem nie ma dokumentu, który by to potwierdzał, dotyczy to zarówno jego, jak ojca Jakuba.

Najmłodszy syn Franciszka urodzony w  1787 r. Wojciech (2.3) ożenił się, ok 1822 r., z Petronelą Grodzką wdową po bracie Macieju. Przez kilka lat mieszkali w Faszczach, tam rodzą im się dzieci ale potem trop się urywa, być może przenieśli się do innej miejscowości.

Dosyć tajemniczą postacią jest wymieniony w rejestrze dziesięciny 1782 roku Mikołaj. Ożenił się – prawdopodobnie w Kuleszach przed 1789 rokiem – z Franciszką Kalinowską i zamieszkał poza Faszczami, bowiem nie wymie-nia go spis z 1790 roku. Natomiast około trzydzieści lat później w Faszczach pojawia się jego urodzony ok 1794 roku syn Józef. Ożenił się on w 1821 roku z wdową Katarzyną Roszkowską z domu Jamiołkowska.

Z kolei na portalu Katalog szlachty znalazłem informację, iż żyła w Fasz-czach (błędnie bo w  Faszczach nie mieszkali) także para Józef i  Katarzyna Zarzecka, której synem b ył urodzony w 1798 roku Jan Stefan. Jan Stefan zawarł związek małżeński w 1825 roku z Petronelą Kulesza. Ich urodzony w 1826 roku syn Wojciech w 1850 roku ożenił się z Anną Faszczewską.

Noski Śnietne

W  Noskach mieszkała linia Jamiołkowskich wylegitymowanych przed Heroldią. Pierwszym, który tam osiadł był Wojciech (1) (prawdopodobnie był synem Kazimierza i  rzeczywistym wnukiem Andrzeja Stanisława) oże-niony z nieznaną z nazwiska Zofi ą. Spadkobiercą Wojciecha w Noskach został

193

urodzony w w 1733 roku Jan (1.1), który w 1758 roku ożenił się z Maryanną Kruszewską.

Z  kolei po nich dziedziczył urodzony w  1764 roku Kazimierz (1.1.1), który w roku 1796 ożenił się z Kunegundą Jamiołkowską, urodzoną w 1778 r. w Piotrowiętach, córką Walentego z Jamiołkowskich Piecków i Rozalii Jamioł-kowskiej z Jabłoni Rykacz. Walenty po zgonie Maryanny z Rozalią ożenił się jako wdowiec. Kazimierz zmarł w 1820 roku a Kunegunda wyszła za mąż za Kajetana Łapińskiego z Markowiąt.

W 1822  r. (urodzony w 1800 roku) syn Kazimierza Jan (1.1.1.1) ożenił się z  Maryanną Dworakowską z  Dworak Staśków. Natomiast w  1832 roku jego młodszy (urodzony w 1806 roku) brat Ignacy (1.1.1.2) ożenił się także z Maryanną Dworakowską z tychże Dworak Staśków. Ignacy zmarł w 1852 r. Natomiast kolejny syn, urodzony w  1815 roku Antoni, ożenił się w  1841 roku w Kuleszach z wdową Agnieszką Kalinowską z domu Raciborską. Gdzie zamieszkali? – nie wiadomo. Podobnie nieznane są losy urodzonego w 1808 roku syna Kazimierza i Kunegundy – Ludwika.

Po Janie (1.1.1.1) dziedziczył urodzony w 1837 roku Józef (1.1.1.1.1), który ożenił się około 1859 roku z Agnieszka Dzierżko. Jeden z ich synów Franciszek (1.1.1.1.1.1) przeniósł się do Warszawy żeniąc się w 1885 roku z Marią Munch.

Po Ignacym (1.1.1.2) zaś urodzony w 1838 r. Kazimierz (1.1.1.2.1), który ożenił się w 1857 r. z Maryanną Kobylińską z Bruszewa, a po Kazimierzu uro-dzony w  1869  r. Józef (1.1.1.2.1.1), który ożenił się w  1896 roku w  Płonce z Aleksandrą Łapińską.

Penzy

Taryfa podatku pogłównego z 1674 roku wymienia w Penzach szlachet-nego Ignacego Jamiołkowskiego z żoną. W spisie 1692 r. jest to już, urodzony w 1664 roku, ich syn Jakub. Przy okazji kwerendy moich Sieniutów znalazłem zapis Jamiołkowskie et Penzy z  1668 roku (KGB Mińsk 1708_1_161_1157), który wymienia w Penzach Jakuba ol Macieja. Pewnie to ten sam, ale czemuś nie był wymieniony w spisie podatkowym 1674 roku. Czy wymieniony w spisie 1712 roku Fabian (1) był synem Jakuba? Tego nie wiadomo bowiem księgi metrykalne z XVII wieku są bardzo niekompletne. Natomiast na pewno suk-cesorem Fabiana był urodzony w 1704 roku Marcin (1.1). Jego żoną była nie-znana z nazwiska panieńskiego Katarzyna.

194

Spis z  roku 1775 wymienia w  Penzach część sukcesorów po Marcinie Jamiołkowskim, ale w  rejestrze dziesięciny wymieniony jest jedynie Ignacy. Ignacy (1.1.1), który urodził się w 1746 roku z Marcina i Katarzyny. Ignacy ożenił się w 1769 roku z Maryanną Zdrodowską. Ich synami byli Franciszek (1.1.1.1), Bartłomiej(1.1.1.2), Antoni (1.1.1.3), Marcin oraz (tylko prawdopo-dobnie) Wojciech.

Najstarszy Franciszek (1.1.1.1) ożenił się w 1801 roku, w Surażu, z wdową Maryanną Łapińską z  Łap Korczaków i  tam zamieszkali. Jego syn Adam (1.1.1.1.1), przeniósł się do Warszawy, gdzie został urzędnikiem Kancelarii Namiestnikowskiej. Wylegitymował się przed Heroldią. Do Penz wrócił uro-dzony w  Łapach Korczakach, w  1814 roku, syn Sylwester, który w  1833  r. ożenił się z Joanną Perkowską.

Bartłomiej (1.1.1.2) ożenił się z Barbarą Jabłonowską i po epizodycznym okresie zamieszkania w Raciborach trafi ł do Bruszewa. Potem do Rząc.

Podobnie urodzony w  1785 roku Antoni (1.1.1.3), który w  1810 roku ożenił się z Anną Jamiołkowską z Bruszewa ale nie zamieszkali w Penzach lecz w Bruszewie.

Natomiast jeśli idzie o Wojciecha (2) to – jak wyżej wspomniano nie jest pewne czy był synem Ignacego – nie znalazłem bowiem dokumentu jego uro-dzin. Ale z pewnością jakiś Wojciech, pasujący wiekiem, mieszkał w Penzach. Gdyby miał być synem Ignacego to chyba urodził się wcześniej niż Bartłomiej oraz Antoni i zostałby dziedzicem. Najbardziej prawdopodobne, że to ten Woj-ciech, który jest wymieniony wraz z Antonim i Szymonem w spisie z 1790 roku jako mieszkaniec Bruszewa. Wojciech ożenił się z Agnieszką Penzianką.

Ze związku Wojciecha i Agnieszki urodzili się:-Jan, (2.1) urodzony w  1792  r., który w  1822 roku ożenił się z  Anną

z Penzów. Ich syn, urodzony w 1822 roku, Kazimierz ożenił się z Anną Rosz-kowską. Zmarł młodo bo w 1855 roku, Natomiast najmłodszy syn Antoni (ur. w 1841 r.) trafi ł do wojska i już będąc żołnierzem rezerwy, w 1876 roku ożenił się w Warszawie z Apolonią Dymińską. Z kolei córka Jana Teofi la wyszła za mąż, w 1852 r., za Józefa Śniecińskiego.

-Franciszek (2.2) urodzony 1796 r. który w 1827 roku ożenił się z Anielą Kućmierowską,

-Jakób (2.3), urodzony w 1803 r., który ożenił się po raz pierwszy w 1827 roku z  Petronelą Dworakowską. I  zamieszkał w  Perkach Bujenkach (dalszy opis Perki).

195

A nie były to pewnie wszystkie ich dzieci. Konsekwencją licznych ślubów było rozdrobnienie gospodarstw. Niektórzy byli zapisywani jako wyrobnicy a nawet żebracy. W efekcie niezwykle trudno rozwikłać losy tej linii Jamioł-kowskich w Penzach, niemniej – prawie na pewno – nikt z męskiego potom-stwa tu nie pozostał.

Dodatkowo w roku 1837 w wyniku ślubu doszła (a raczej wróciła do Penz) gałąź Jamiołkowskich – para Mikołaj (1.1.1.1.2) i Antonina Bujno. Ten Mikołaj urodził się w 1814 roku w Łapach Korczakach z Franciszka i Maryanny Łapiń-skiej. Mikołaj po śmierci Antoniny ożenił się powtórnie (w 1870 roku) z Józe-fatą Rząca.

Po Mikołaju i Antoninie sukcesorem był urodzony w 1859 roku, też Miko-łaj (1.1.1.1.2.1), który w 1879 roku ożenił się z Julianną Rząca. Po nich dzie-dziczył urodzony w 1884 roku Jan (1.1.1.1.2.1.1), który w 1907 roku ożenił się z Heleną Leokadią Perkowską.

Perki Bujenki

W  Perkach Bujenkach Jamiołkowscy zamieszkali w  początkach XIX wieku, w  wyniku ślubu w  roku 1828 (urodzonego w  1803 roku w  Penzach) Jakuba (1) (syna Wojciecha i Agnieszki z Penzów – patrz Penzy) z Petronelą Dworakowską. W 1833 zmarła Petronela a Jakub ożenił się tego samego roku z Maryanną Perkowską. Kiedy kolejna żona, w 1837 roku, zmarła Jakub ożenił się z Maryanną Rogowską, ale i ta zmarła i Jakub po raz czwarty w 1852 roku ożenił się z Maryanną Idźkowską.

Z czterema żonami miał piętnaścioro dzieci.Po Jakubie w Bujenkach dziedziczył Mikołaj (1.1) pochodzący ze związku

z Maryanną Perkowską. Ożenił się on w 1864 roku z Wincentą Dworakow-ską. W 1874 roku zmarła żona Wincenta i Mikołaj ożenił się z Julianną Rząca. Mikołaj zmarł w 1927 roku w wieku 89 lat.

Natomiast Wojciech (1.2) pochodzący z małżeństwa z Rogowską ożenił się z Julianną Łapińską i zamieszkał w Jamiołkach Godziebach.

Z  kolei Jan (1.3) pochodzący z  małżeństwa z  Petronelą Dworakowską ożenił się w  1851 roku z  Maryanną Perkowska (prawdopodobnie trafi li do Warszawy).

Natomiast pochodzący z małżeństwa z Maryanną Idźkowska, urodzony w 1858 roku syn Konstanty (1.4) zamieszkał w Warszawie, gdzie w 1885 roku ożenił się z wdową Maryanną z Knapów Borczykowską.

196

Około 1847 roku, w Bujenkach, pojawiła się kolejna para Maciej i Wikto-rya Porowska (Perkowska?). Nie mam pewności czyim synem był Maciej, bo albo Pawła i Petroneli Raciborskiej z Bruszewa albo Walentego i Petroneli Per-kowskiej z Truskolasów Woli. Ale wcześniej Maciej z Wiktoryą mieszkali oni w Rzońcach i tam urodził się im w 1840 roku Franciszek (1.1.1), który ożenił się w 1870 roku z Józefatą Skłodowską. W dokumencie ślubu Franciszek fi gu-ruje jako mieszkaniec Kubry w parafi i Puchały.

Sporadyczne zapisy o Jamiołkowskich można znaleźć także w przypadku innych Perk (Frank i Wypychów) ale to już czasy nieodległe, których nie obe-jmuje to opracowanie.

Porośl Kije

Na stałe Jamiołkowscy pojawiają się od roku 1848 w  Porośli Kijach, w wyniku ślubu Franciszka (1) z Maryanną Porowską (akurat rodzina Mary-anny, mimo że zamieszkiwała w Porośli, wywodziła się z Brzozowa w parafi i poświętniańskiej). Franciszek urodził się w 1822 roku w Jamiołkach Godzie-bach i był synem wylegitymowanego Wojciecha z Ralików i Katarzyny z Duch-nowskich (więcej Jamiołkowscy wylegitymowani wywód 8). Franciszek zmarł w 1878 roku. Ich następcą w Porośli został, urodzony w 1861 r. Jakub (1.1), który około 1886 r. poślubił Wiktorię Brzozowską. Jakub zmarł w 1931 roku a Wiktorya w 1933.

Po nich dziedziczył urodzony w 1901 roku Ignacy (1.1.1)

Racibory

Spis z  1712 roku wymienia w  Raciborach Nowych Józefa Jamiołkow-skiego. Jego żoną była Maryanna, a kolejną Krystyna. Obie nieznanego nazwi-ska panieńskiego. Józef prawdopodobnie urodził się w 1685 roku w Faszczach i był był synem Walentego i Agnieszki Pruszyńskiej. Józef zmarł w 1750 roku.

Jego następcą został Michał, który ożenił się z Franciszką, a po jej śmierci z  Joanną (obie nieznanego panieńskiego nazwiska). Michał zmarł w  1806  r. Jakie były dalsze losy potomstwa nie wiadomo, natomiast wiadomo, że linia ta w Raciborach wygasła.

197

Rzące

W księgach metrykalnych z wieku XVIII zapisy o Jamiołkowskich w Rzą-cach zdarzają się sporadycznie. Na stałe zamieszkuje tu dopiero para Bartło-miej (1) oraz Joanna Rząca. Bartłomiej był synem Ignacego i urodził się w Pen-zach w 1775 r. Był wymieniany w opisie Bruszewa i Penz jako mąż Barbary. Po jej śmierci Bartłomiej ożenił się (prawdopodobnie było to w latach 1812 – 1813, z których brak ksiąg) z Joanną Rząca.

Urodzony w  1817 roku ich syn Maciej (1.1) ożenił się ok. 1840 roku z  Weroniką Jamiołkowską, córką Karola i  Wiktoryi, urodzoną w  Pruszance Mańcach, a po jej śmierci w 1855 roku ożenił się z Maryanną Jamiołkowską z Jamiołk Piotrowiąt. Ta zmarła w 1865 roku. Syn z pierwszego małżeństwa, urodzony w  1848  r. Franciszek został wzięty do wojska, potem zwolniony i w 1880 w Warszawie, w par. św. Trójcy ożenił się z Józefą Czyrkosińską. Nato-miast urodzona w 1863 roku Kornelia w 1880 roku wyszła za mąż za Mikołaja Kikolskiego. Zamieszkali w Jamiołkach Piotrowiętach na dziedzictwie Mary-anny – matki Kornelii.

Natomiast urodzony w 1824 roku Michał trafi ł do Warszawy gdzie w 1865 roku ożenił się z Józefą Sikorską, był właścicielem dorożek.

Więcej szczegółów o przodkach, krewnych oraz potomkach Bartłomieja w opisie Penz oraz Jamiołkowscy wylegitymowani wywody 2 i 13.

Po tym okresie jest jeszcze kilka zapisów związanych z Rzącami ale nie ma śladu trwałego zamieszkiwania Jamiołkowskich w tej wsi.

Truskolasy

W  Truskolasach Jamiołkowscy zamieszkują obecnie w  Starej Wsi oraz Niwisku. Ale w przeszłości zamieszkiwali również w Woli, Lachach i Olszynie. Właśnie tych ostatnich dotyczy najstarszy zapis pochodzący z taryfy podatku pogłównego z roku 1676, odnotowujący, że mieszkał w nich szlachetny Michał Jamiołkowski z żoną.

Spis z  roku 1692 odnotowuje szlachetnego Tomasza Jamiołkowskiego w Truskolasach Starej Wsi, natomiast kolejny z 1712 roku znowu wymienia Olszyny gdzie mieszkał Jan Jamiołkowski. Księgi metrykalne wskazują, że w tamtych czasach Jamiołkowscy w Truskolasach nie byli jeszcze zakorzenieni. Potwierdzają także istnienie dwóch wyżej wymienionych par, tj. Tomasza i Agnieszki oraz Jana, który był dwukrotnie żonaty, najpierw z Anną a następ-nie Jadwigą.

198

Sukcesorem Tomasza (1) w  Starej Wsi stał się urodzony w  1699 roku Andrzej (1.1). Ten około 1720 roku ożenił się z nieznanego nazwiska panień-skiego Antoniną, a następnie powtórnie ok 1730 roku z Krystyną NN (wywód linii po Andrzeju w  dalszej części). Natomiast nie sposób ustalić czy Jan – z drugiej prezentowanej tu pary – miał sukcesora.

W Olszynach można znaleźć jedynie sporadyczne zapisy urodzin z kilku różnych par. Zdają się one wskazywać, że zamieszkiwanie Jana w Olszynach było epizodem. Dopiero po kilkudziesięciu latach (w rejestrach dziesięciny za rok 1782) w Olszynach pojawiają się Jamiołkowscy. Jest to Pawłowa wdowa. Była nią Rozalia z Perkowskich bowiem wszystko wskazuje na to, że ów Paweł (2) tu się wżenił w 1768 roku. Ustalenie skąd był ten Paweł – przy lakoniczno-ści ówczesnych metryk – byłoby wróżeniem z fusów. Urodziło im się kilkoro dzieci, sukcesorem został Sebastyan (2.1) co odnotowuje taryfa podymnego z 1790 roku, ale jest to po raz kolejny bytność epizodyczna, bowiem na trwale nie zakorzeniają się w Olszynach.

W drugiej połowie XVIII wieku Jamiołkowscy pojawiają się – i to licznie – w Truskolasach Woli.

Aby nie mieszało się przedstawiać będę poszczególne wsi oddzielnie.

Truskolasy Wola

Wieś ta leży w bezpośredniej bliskości Jamiołk co sprawia, że związki były oczywiste. Niekiedy – co obrazuje rejestr dziesięciny z 1782 roku – Jamiołkow-scy mieszkający w Jamiołkach mieli ziemię w Woli. Nazywani byli „roznica-nami”. Taka sytuacja sprawia, że dosyć trudno ustalić dzieje rodzin tu mieszka-jących. Na dodatek bardzo często w księgach metrykalnych wpisywano jedynie główną nazwę Truskolasy, co też i nie ułatwia identyfi kacji.

Niemniej wszystko wskazuje, że Jamiołkowscy na stałe osiedli w Trusko-lasach Woli od roku 1729. Wtedy to urodzony w 1704 r. w Jamiołkach Kło-sach Antoni (3), syn Jakuba i Zofi i NN, ożenił się z Antoniną Truskolaską. Z tego związku urodzili się min Sebastyan (3.1), urodzony w 1730 r. i Kazi-mierz (3.2), urodzony w 1735 r. Sebastyan ożenił się z nieznanego nazwiska Petronelą, natomiast żona Kazimierza jest nieznana.

Sebastyan zmarł w 1791 r. a w akcie zgonu zapisano dictus Kłys Ten przy-domek potwierdza ich pochodzenie od Antoniego z Kłosów. Nie pozostawił sukcesora.

199

Niejasne są natomiast losy Kazimierza (3.2). Najpewniej mieszkał poza parafi ą sokołowską (Kobylin, Zawady?), tam urodził się syn Wojciech (3.2.1), który po ślubie w roku 1788 z Maryanną Piszczatowską wrócił do Woli. W Woli także zmarł w 1803 roku sam Kazimierz. Po Wojciechu dziedziczył urodzony w 1792 roku Jakub (3.2.1.1), który ożenił się ok 1820 roku z Krystyną Bagiń-ską. Po nich dziedziczył urodzony w  1822 roku Wojciech (3.2.1.1.1), który w 1846 roku wziął za żonę Maryannę Łapińską.

Kazimierz ożenił się z Zofi ą Zaleską, po nich dziedziczył Wojciech.Rejestr dziesięciny z 1782 roku wykazuje w Woli jeszcze jednego podat-

nika – Krzysztofa (4). Zresztą najmajętniejszego i tajemniczego zarazem; miał ziemię z „Stanisławowizny części ojcowskiej” i ze stryjowizny, co jednoznacz-nie wskazuje, że jego ojcem był Stanisław. Tymczasem we wcześniejszym spisie z 1775 roku zapisano: część p Krzysztofa po Antonim. Porównanie z zapisem z rejestru dziesięciny dotyczącym wspomnianego wcześniej Sebastyana, który miał ziemię „z  Czaykowizny, ze Stanisławowizny i  Śliwowizny” każe przy-puszczać, że Antoni i Stanisław byli braćmi. Niestety ale działy majątkowe nie zawsze były proste. Najprawdopodobniej Stanisław mieszkał gdzieś poza para-fi ą w Sokołach, tam urodził się Krzysztof, który w końcu osiadł w Woli. Nie na długo zresztą. W  1782 roku ożenił się Teresą Raciborską ale spis z  1790 roku już go nie wymienia. Niemniej pozostawili jednego potomka, urodzo-nego w 1784 r. Walentego (4.1), który dziedziczył. Walenty (4.1.1) w 1809 roku ożenił się z Petronelą Perkowską i pozostawił dwóch sukcesorów: urodzonego w 1813 roku Pawła (4.1.1.1) oraz urodzonego w 1823 r. Mateusza (4.1.1.2).

Paweł (4.1.1.1) ok 1840 roku ożenił się Teklą Raciborską, a w 1845 r. po raz drugi z Maryanną Jamiołkowska. Dziedzicem był urodzony, z pierwszego małżeństwa w 1841 roku, Jan (4.1. 1.1.1), który w 1862 roku ożenił się z Anto-niną Śniecińską., zmarł w Warszawie w 1881 roku.

Mateusz (4.1.1.2) ok oło1842 roku ożenił się z Domicellą Raciborską, a po jej śmierci ożenił się w 1869 z Julianną Kobosko. Z dzieci urodzony w 1847 r. syn Antoni (4.1.1.2.1) ożenił się w  1875  r. z  Adolfi ną Stypułkowską, a  uro-dzony w  1853 roku Franciszek (4.1.1.2.2) zamieszkał w  Truskolasach Starej Wsi. Natomiast syn z pierwszego małżeństwa, urodzony w 1864 roku, Jan ożenił się w 1900 roku w Warszawie z Zofi ą Wnorowską.

I na tych parach kończy się zamieszkiwanie Jamiołkowskich w Truskola-sach Woli.

200

Truskolasy Stara Wieś

Sukcesorami wspomnianego we wstępie opisu o Truskolasach Andrzeja (1.1) byli: urodzony w 1728 Antoni (1.1.1) i urodzony w 1733 Wojciech (1.1.2). Jak na standardy Sokół byli majętni. Wedle spisu dziesięciny z 1782 roku obaj – każdy z osobna – płacili dziesięcinę z ponad włóki.

Antoni (1.1.1) był dwukrotnie żonaty: w roku 1745 z Anną (prawdopo-dobnie Dąbrowską) a ok 1760 roku z Dorotą (nazwisko panieńskie nieznane). Zapisywano go także w Truskolasach Lachach.

Po Antonim sukcesorem był Paweł (1.1.1.1). Urodził się w 1763 r. a ożenił ok 1790 roku z Katarzyną Dworakowską. Zmarł w roku 1808 r. Nie pozostawili męskiego potomka. Córki: Józefata w 1819 r. wyszła za mąż za Macieja Trusko-laskiego, zaś Monika w 1823 za Michała Czajkowskiego.

Natomiast Wojciech (1.1.2) był ożeniony w 1766 roku z Magdaleną Idź-kowską. Z tego związku poszły dwie linie:

Pierwsza po Marcinie (1.1.2.1) urodzonym w 1769 roku), który w 1811 roku ożenił się z Franciszką Kłoskowską. Z tego związku dziedziczyli:

Stanisław (1.1.2.1.1), urodzony w 1814 r., ten ożenił się w 1849 r. z Józe-fatą Perkowską (do wieku dojrzałego nie dożył bodaj żaden z  ich męskich potomków). Stanisław bez powodzenia próbował się wylegitymować (patrz rozdział 7).

Paweł (1.1.2.1.2) (ur. w 1823 r.), który ożenił się w 1845 roku z Maryanną Piszczatowską. Mieszkali w różnych Truskolasach, ale także Jośkach w parafi i hodyszewskiej. Po śmierci Maryanny ożenił się w 1860 roku z Julianną Jamioł-kowską z Truskolas Starej Wsi lecz nie zamieszkali w Truskolasach.

Druga po Jakubie (1.1.2.2) (urodzonym w  1773  r.), który w  1800 roku ożenił się z  Joanną Porowską. Dziedzicem został urodzony w  1827 roku Tomasz (1.1.2.2.1). Ten ożenił się ok 1847 roku z Apolonią Falkowską; po nich był ur. w  1857  r. syn Apolinary (1.1.2.2.1.1), który ok 1883 roku ożenił się z Martą Stypułkowską. Natomiast Jozefata córka Jakuba i Joanny Porowskiej, wyszła w 1831 roku za Antoniego Czochańskiego.

Truskolasy Niwisko

Jamiołkowscy zamieszkują w Niwisku od 1826 roku za sprawą ślubu uro-dzonego w 1803 r. w Bruszewie Pawła (5) Jamiołkowskiego, syna Bartłomieja i Barbary z Jabłonowskich z 17 letnią Teofi lą Konstancyą Kruszewską z Niwi-ska. Paweł legitymował się w 1855 roku przed Heroldią wywodząc szlachectwo

201

od Jana komornika granicznego ziemi bielskiej. Paweł zmarł w 1853 roku a po nim dziedziczyli:

-Kazimierz Marcin (5.1) ur. w  1827  r. ożenił się w  1857  r. z  Marynną Gierłachowską z Jamiołk Kowal; ich dziedzicem był ur w 1859 roku Stanisław (5.1.1), który ok 1885 roku ożenił się z Julianną Roszkowską, z tego związku wywodził się urodzony w 1896 r. Jan (5.1.1.1), który ożenił się z Natalią Czar-nowską.

-Ignacy (5.2) ur. w1837 r, ożenił się ok 1860 roku z Józefatą Zaleską. Z tego związku pochodzili urodzony w 1864 Adolf (5.2.1), który w 1901 roku ożenił się z  Michaliną Perkowską oraz Franciszek (5.2.2), który tego samego roku ożenił się z Franciszką Perkowską.

Inne miejscowości parafii Sokoły

Jamiołkowscy mieszkali, tyle ż e epizodycznie, także w innych miejscowoś-ciach parafi i Sokoły. W XVII wieku w Idźkach, a później także: Drągach, Rusi, Jaźwinach, Sokołach, Bruszewie Borkach. Lecz ich tam bytność, co prawda ważna dla genealogicznych poszukiwań indywidualnych linii, nie odegrała większej roli w historii tych wsi. Natomiast w przypadku samych Sokół, dosyć masowe osadnictwo Jamiołkowskich, to już historia dziejąca się w XX wieku.

6.2. Poza parafią Sokoły

Uwaga – informacje poniżej zawarte nie wyczerpują tematu. Z pewnoś-cią Jamiołkowscy zamieszkiwali także w innych miejscowościach niż te, które przedstawiam. Na ogarnięcie „całej Polski” brakło mi jednak możliwości, nie tylko czasowych. Z miejsca wyjaśniam, że nie klasyfi kuję tu parafi i geografi cz-nie, wyodrębniając na: podlaskie łomżyńskie, wschodniego Mazowsza itd., a traktuję je łącznie jako „resztę świata”.

Parafie Boguty Pianki i Nur

Pierwsze zapisy dotyczące związków Jamiołkowskich z  Ziemią nurską sięgają początków XVIII wieku. Na te związki wskazują Jamiołkowscy wywo-dzący przed Heroldią swoje pochodzenie po Bartłomieju, dziedzicu wsi Koby-lino i Ołtarze 1729 r. (Seweryn Uruski. Rodzina. Herbarz szlachty polskiej). Aby

202

zweryfi kować ten wywód dotarłem do ksiąg nurskich z lat 1718 – 1735. Nie ma w nich śladu wskazującego, aby Jamiołkowscy mieszkali w Ołtarzach. Prawdo-podobnie owe prawo własności wywodzili z jakiegoś będącego w ich posiada-niu okresowego zastawu wsi Ołtarze. W księdze nurskiej grodzkiej wieczystej 9, w 1729 roku, wpisano kilkanaście oblat. Wskazują one, że w Ołtarzach Goła-czach toczyła się jakaś sprawa majątkowa. Nie badałem tego wątku, ale żadna z tych oblat nie wymienia Jamiołkowskich, niemniej być może przez jakiś czas były one w ich zastawie. Pewnie gdyby zachowały się dokumenty zambrowskie coś więcej byłoby wiadome, niestety musimy pozostać tylko przy hipotezach.

Niemniej na pewno Jamiołkowscy byli powiązani z Tymińskimi z para-fi i nurskiej. Petronela Tymińska była żoną burgrabiego zambrowskiego Jana Jamiołkowskiego. Natomiast córka Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego Teresa była żoną Aleksandra Tymińskiego, syna Szymona in Tymianki Nowa Wieś, dziedzica dóbr Zebry Laskowiec, której ten w posagu zapisał 6.000 złp (więcej włącznie ze skanem rozdz. 8.1)

Lecz fi zyczną obecność tu Jamiołkowskich rozpoczął Adam Jamioł-kowski. Było to około roku 1820. Adam był organistą w Bogutach Piankach. Adam urodził się w 1800 roku w Dąbrowie Bybytkach (patrz parafi a Dąbrowa Wielka) i był synem Jana i Rozalii. Pisany był honestus. Ożenił się w 1824 roku ze szlachcianką Teresą Uszyńską. Teresa był sierotą po zmarłych w 1814 roku ojcu Macieju i w 1822 roku matce Antoninie z Sutkowskich. Organista to była funkcja poważana. Adam często bywał ojcem chrzestnym na chrztach okolicz-nej szlachty, a i szlachta była chrzestnymi jego dzieci, nawet w trzy pary. Adam z Teresą początkowo mieszkali w Xenodochium w Bogutach Piankach. Umiał pisać – i to sprawnie – co widać w dokumentach metrykalnych.

W Bogutach Piankach, 7 lipca 1825 roku, urodził się im pierworodny syn Józef Antoni, w maju 1828 r. urodziła się Maryanna Józefa, a w 1830 roku Felix Stanisław (zmarł w 1833 r.). Gdzieś na początku lat 30 tych Adam przestał być organistą. W 1832 roku w Bogutach Chróścielach urodzil im się Piotr Waw-rzyniec (zmarł w 1833 roku). Przez jakiś czas mieszkali w Bogutach Budasiach, gdzie w 1834 roku urodził sie Stanisław. Jednak docelowym, już trwałym, miej-scem zamieszkania stały się Boguty Chrósciele. Tam w 1837 roku urodzili się: w 1837 roku Jan oraz w 1842 r. Aleksander (zmarl w 1843 r.)

Z dzieci Adama Józef Antoni ożenił się w1849 w Nurze z Józefatą Wojt-kowską, córką Wojciecha i niegdy Katarzyny z Domanowskich. Józef był zapi-sany jako mieszkaniec Bogut Chróścieli. Józef zmarł w 1857 roku, w Łomży (patrz parafi a Łomża). Być może przebywał tam na służbie bowiem w księgach

203

parafi i Boguty odnotowano urodziny tylko jednego dziecka Jozefa i Jozefaty – w 1851 roku, córki Ludwiki (w 1852 roku zmarła). Prawdopodobnie po Józefi e nie pozostał żaden męski potomek.

W 1858 roku zmarła Teresa. W dokumencie jej zgonu zapisano, że oprócz wdowca Adama pozostawiła synów Stanisława i Jana oraz córkę Maryannę.

Młodszy Jan, 20 listopada 1859 roku w  Nurze, ożenił się z  urodzoną w  Jarnutach Maryanna Niemyjską, córką Szymona i  niegdy Heleny z  Łem-pickich. Zamieszkali w  Chróścielach. Kwerendę mikrofi lmów metrykaliów Bogut zakończyłem na roku 1865. W tym czasie urodzili im się: syn Franciszek (w 1861 roku) i córki: Józefa (1863 r.) i Aleksandra (1865 r).

Natomiast o  starszym Stanislawie wiadomo mi tylko, że mieszkał w Chróścielach ale czy się ożenił? nie wiadomo. Z pewnością do roku 1865 nie odnotowano w księgach metrykalnych urodzin dzieci Stanisława. Na pewno też wiadomo, że Jamiołkowscy w  Bogutach Chróścielach mieszkali w  XX wieku, najpewniej potomkowie wymienionych.

W  Nurze miały miejsce jeszcze dwa śluby. W  obu przypadkach tego samego Grzegorza, syna Grzegorza i  Maryanny. Pierwszy ślub był w  1855 roku, Grzegorz zapisany jest jako wdowiec po Tekli, wyrobnik w Ołtarzach na kopczyźnie. Panna młoda to Franciszka Konobradzka (?). Grzegorz miałby (na podstawie aktów obu ślubów) urodzić się ok. 1820 roku w Dmochach Glin-kach (zatem w parafi i czyżewskiej) ale tego tropu nie sprawdzałem. Franciszka wkrótce zmarła i Grzegorz, po raz trzeci, 20 października 1856 r. , w Nurze, żeni się z Maryanną Grodzką, urodzoną w Morawskie Nadbużne przy bracie z rolnictwa się utrzymującą. Gdzie zamieszkali nie wiadomo.

Parafia Dąbrowa Wielka(z wzmiankami o Rosochatem)

W  parafi i tej Jamiołkowscy zamieszkiwali co najmniej od około 1760 roku. Do takiego wniosku upoważniają zachowane dokumenty metrykalne. Pierwszym, który tu przybył (skąd ani kiedy – nie wiadomo) był najpewniej jakiś, chyba zubożały? (ale wcale niekoniecznie), Jamiołkowski, który zamiesz-kał w Dąbrowie Bybytkach.

Wynika to, w  sposób pośredni, z  dokumentu zgonu Jana Jamiołkow-skiego, z 1851 roku (zmarł w Brajczewie Sierzputach, par. Rosochate). Zapi-sano w nim, że żył 100 lat i urodził się w Dąbrowie Bybytkach. Abstrahując od tego, że za nazbyt okrągła to liczba, aby była precyzyjna, to niemniej i tak

204

musiał sporo pożyć. Przejrzałem tysiące dokumentów zgonów Jamiołkowskich – w tak leciwym wieku nikt nie zmarł. Jest zatem – przynajmniej nominalnie – rekordzistą długowieczności wśród znanych mi Jamiołkowskich.

Jan (1) najpewniej nie miał własnej ziemi, może pełnił służbę folwarczną (a może był organistą, tak jak jego syn Adam?), stąd w księgach metrykalnych zapisywano go jako włościanina. Jego żoną była Rozalia Wojcieszanka (Woj-ciechowska?) ale pisano ją także (pewnie po ojcu) jako Pietrzakowa. Dotar-łem do dokumentów dwojga jego dzieci: Franciszka (1.3) ur. w 1810 r. i Mary-anny – 1814  r. Musiał mieć ich więcej, bowiem na pewno wiadomo, że żył także Stanisław, który urodził się około 1796 roku. Szlachcianką była żona Sta-nisława – Maryanna Śrzedzińska. Podobnie Franciszek, który za żonę pojął Joannę (Jadwigę?) Michałowską. Ten zmarł w Bybytkach w 1895 roku (zapi-sano, że miał 92 lata, a rodziców i miejsca urodzin nieznanego), to samo zapi-sano w przypadku jego żony Jadwigi, która zmarła w roku 1899 w wieku rze-komo 90 lat. Wreszcie kwerendując parafi ę Boguty odkryłem kolejnego syna Jana i Rozali – Adama (patrz parafi a Boguty Pianki i Nur).

Na w miarę stale, bo na ponad 20 lat, w Dąbrowie Bybytkach zamiesz-kał jedynie Stanisław. Niemniej w końcówce lat 40 – tych Stanisław z rodziną przeniósł się do parafi i Rosochate, a konkretnie do Brajczewa Sierzput. Tam w w 1849 roku, w wieku 80 lat umarła Rozalia, a w 1851 roku „stuletni” Jan.

W parafi i Dąbrowa Wielka, ale w Michałkach (od około 1860 r.) zamiesz-kali, nie związani z przedstawianymi wyżej Ludwik i Maryanna z Wilczyńskich. Ich synem był Stanisław, który w 1897 roku ożenił się z Salomeą Dąbrowską (w akcie ślubu zapisano mu wiek 33 lata oraz to, że był żołnierzem).

Natomiast w  Zarębach Sasinach, parafi a Rosochate (od około 1851  r.) zamieszkali Mateusz i Józefa ze Smolińskich.

W księgach metrykalnych Dąbrowy pojawia się także Jakub Jamiołkowski. Ale tylko bardzo epizodycznie, odnotowany tylko jeden raz przy okazji zgonu Maryanny, wdowy po Jakubie. Zatem musieli oni mieszkać gdzie indziej. Mógł być zarówno młodszym bratem Jana (1), albo też najstarszym jego synem.

Z Dąbrowy wywodzili się także Jamiołkowscy, którzy tu urodzeni przenie-śli się później do Kołomyjki, w parafi i Kołaki. Jako pierwsza, około roku 1808, pojawiła się tam para Paweł Jamiołkowski i Katarzyna Felicyanna Czajkowska. Paweł urodził się w Bybytkach, w parafi i Dąbrowa Wielka, około 1775 roku. Był synem Marcina i Rozalii. Wraz z nim do Kołomyjki przybył, o ok 20 lat młodszy, brat Stanisław.

205

Nie przeglądałem niestety ksiąg z lat 1870 – 1890, co nie pozwala na zba-danie ciągłości poszczególnych ww. rodzin Wiadomo natomiast, że w ostatniej dekadzie XIX wieku mieszkały w parafi i następujące rodziny Jamiołkowskich:

- w Kamieniu Rupach Teofi l i Maryanna Godlewska,- w Bybytkach Walenty i Antonina Zawistowska,- w Nowej Wsi Bolesław i Teofi la Waszkiewicz.

Parafia Drozdowo

Najstarszym – lecz tylko na podstawie dostępnych dokumentów metrykal-nych – Jamiołkowskim w tej parafi i był Adam (1.1) Jamiołkowski. Z jego aktu ślubu (powtórnego, bo występuje w nim jako wdowiec) z roku 1811 wynika, że miał mieć wówczas lat 49 i był synem Wawrzyńca (1) i Rozalii Rakowskiej. Wynika z niego także, że miejscem urodzenia Adama było Rakowo Czachy, jak wskazuje nazwa – rodowe gniazdo Rakowskich.

Z  dużym prawdopodobieństwem można założyć, że gdzieś w  pierwszej połowie XVIII wieku jakiś Wawrzyniec Jamiołkowski ożenił się z  Rakow-szczanką. Na pewno było to przed 1748 rokiem bo spis parafi an z tego roku wymienia go już jako właściciela.

Ale najpewniej Jamiołkowscy byli tu wcześniej, jeszcze przed 1728 rokiem – z tego bowiem okresu pochodzi znaleziony przeze mnie zapis chrztu Bartło-mieja syna Wawrzyńca i Katarzyny. Ale nie Rozalii? Czyżby była to pierwsza żona? Raczej nie bo z aktu zgonu z 1811 roku wynika, że pierwsza żona miała na imię Maryanna a  wywodziła się z  Kowalewskich. Być może przed Waw-rzyńcem był zatem jeszcze jeden Wawrzyniec – jego ojciec?

Być może pierwsi Jamiołkowscy z Rakowa mogli być rodzinnie związani z tymi z parafi i Rutki Kossaki. Niestety metrykalia drozdowskie nie są na tyle zasobne, aby tego dowieść.

Na postawie dokumentów wiadomo, że wspomniany wyżej Adam miał brata. W  roku 1789 miał miejsce ślub Wojciecha (1.2) Jamiołkowskiego z Rakowa Czach z Zofi ą Pieńkowską. Ten związek trwał bardzo krótko. Woj-ciech zmarł w 1794 roku w wieku 28 lat.

Nic nie wiadomo o  ewentualnych dzieciach Adama (1.1) z  pierwszego małżeństwa, natomiast nieco o  drugiej żonie i  potomstwie z  tego związku. Rozalia Kossacka (niekiedy pisano Kossakowska) urodziła się daleko, bo w mieście Makowie i była córką sławetnych Jakuba i Maryanny z Kłosińskich.

206

Rodziły im się córki: Katarzyna, Magdalena, Aniela, Cecylia, a  dopiero w 1819 syn Stanisław (1.1.1), a tuż po śmierci Adama, w 1824 roku, Jan Stani-sław (1.1.2). Ale ten szybko zmarł. Z córek Magdalena wyszła za mąż za Miko-łaja Świączkowskiego ale zaraz po ślubie zmarła. Z kolei Katarzyna za Piotra Zarębę, który wkrótce po ślubie zmarł.

W  1844 roku miał miejsce ślub pozostającego na służbie w  Olszynach wyrobnika Stanisława. Czy był to Stanisław syn Adama trudno przesądzić. W  dokumencie ślubu z  Maryanną Bogusz zapisano syna Maryanny Jamioł-kowskiej wdowy szlachcianki. Około 1850 roku wyprowadzili się z Olszyn do Łomży (dalsze dzieje patrz Łomża).

Ale w  parafi i drozdowskiej żyli i  inni Jamiołkowscy. Nie wywodzili się stąd, przybywali tu za pracą. Nie zapisywano ich jako szlachtę ale wyrobników. Jednym z  nich był Józef syn Jakuba i  Katarzyny. W  dokumencie jego ślubu (z roku 1822) z Wiktorią Romanowską zapisano, że mający lat 40 Józef urodził się w Janczewku… w Kraju Rosyjskim. Najpewniej chodzi o Janczewko koło Jedwabnego, tylko czemu ten Kraj Rosyjski? Józef zmarł w 1835 roku.

W 1846 roku w Truszkach urodziła się Konstancja córka Jana Jamiołkow-skiego i Katarzyny Szymańskiej ale nie ma żadnych innych zapisów dotyczą-cych tej pary. Po 1850 roku, na krótko, pojawiają się Jamiołkowscy w samym Drozdowie. I to naraz dwie pary. W 1854 odbył się ślub 19 letniej Józefy Jamioł-kowskiej, córki wyrobników niegdy Antoniego i Julianny, z Antonim Dardziń-skim; tego samego roku umiera w wieku 2 lat Adolf Jamiołkowski syn Piotra i Maryanny wyrobników z Drozdowa.

Parafia Jabłoń Kościelna

Jabłoń RykaczePierwszą z Jamiołkowskich była tu Zofi a, która zamieszkała w końcu XVII

wieku wychodząc za mąż za Jakuba Kamińskiego. Ale Jamiołkowscy zamiesz-kali tu na stałe dopiero od 1728 roku, kiedy po ślubie z Maryanną (tu niejasne, bo zapisy nielicznych metrykaliów są nieprecyzyjne i różne – z Kalinowskich, bądź pewniej Jabłońskich) osiadł w Rykaczach Walenty (1).

Nie sposób ustalić, z których Jamiołkowskich wywodził się ów Walenty, bo w parafi i sokołowskiej urodziło się przynajmniej trzech potencjalnie pasu-jących (są jednak pewne przesłanki, że z Jamiołkowskich Parzejów).

207

Walenty z Maryanną mieli spore potomstwo. Dziedziczył najstarszy, ur. w 1731 roku. Tomasz (1.1) ożeniony w 1767 roku z Rozalią z Gosków. Zmarł w 1787 r.

Po nim dziedziczył urodzony w 1769 r. Mateusz (1.1.1) ożeniony w 1798 roku z Teresą z Popławskich (zmarła w 1822 r.). Ich syn, urodzony w 1803 r. Ignacy (1.1.1.1) ożenił się w 1822 roku z Maryanną Gierłachowską z Jamiołk Godzieb, a zmarł w Bujnach w 1862. Mieszkał zarówno w Rykaczach, jak i Buj-nach. Był dwukrotnie żonaty, drugi raz z Felicyanną Zarzecką. Jego syn Win-centy (1.1.1.1.1) na stałe przeniósł się do Bujn (opis w części dotyczącej Bujn). Kolejny syn Mateusza (Macieja?, bo i tak go zapisywano), urodzony w 1798 roku, Antoni (1.1.1.2) ożenił się z  Rozalią Zarzecką i  zamieszkał w  Jabłoni Zarzeckie. Po nim dziedziczył Paweł, (1.1.1.2.1) który w 1870 roku ożenił się z Rozalią Zaleską.

Znane są także losy innego syna Tomasz (1.1) – Marcina (1.1.2), urodzo-nego w 1777 roku, który (zdaje się) najpierw ożenił się z Maryanną Rzączanką, z którą miał urodzonego w 1805 roku syna Piotra (1.1.2.1). Piotr ożenił się w 1830 roku z Klarą Perkowską z Rząc. Mieszkali w Rykaczach mieli dzieci ale losach tych dzieci nic mi nie wiadomo, zdaje się linia wygasła.

Inny syn Tomasza i Rozalii, ur. w1780 Michał (1.1.3) w 1808 roku ożenił się w Sokołach z Maryanną Jamiołkowską, ich losy nieznane.

Wreszcie najmłodszy z synów Tomasza Karol (1.1.4) (urodzony w 1783 r.), w 1804 roku, ożenił się z Wiktorią Pruszyńską i zamieszkał w Pruszance Mań-cach. Jego synem był urodzony ok 1810 roku Leon. (1.1.4.1). Ten ożenił się najpierw z  Joanną Kućmierowską, a  po jej zgonie (około 1843) z  Petronelą Pruszyńską i  zamieszkali w  Jabłoni Zarzeckie. Ta miejscowość stała się też wtedy głównym miejscem zamieszkania Jamiołkowskich w parafi i jabłońskiej. Po Leonie dziedziczył (z  pierwszego małżeństwa) Adam (1.1.4.1.1), który ożenił się w 1864 roku z Józefatą Jabłońską, natomiast z drugiego – Kazimierz (1.1.4.1.2), który ożenił się z Teofi lą Raciborską.

Metrykalia parafi i Jabłoń badałem pobieżnie stąd kilka rodzinnych wątków mam nierozpoznanych. I tak:

- w  Rykaczach, od mniej więcej 1844 roku, pojawia się para Ignacy i Anna Rząca. Ignacy miałby się urodzić około 1809 roku, najpewniej w parafi i Sokoły. Hipotetycznie w grę wchodzi kilku. Brak w Soko-łach zapisu ślubu Ignacego i Anny sugeruje, że z kolei Anna musiała urodzić się w  parafi i Jabłoń. Ta para niejako zastępuje (na jedno

208

pokolenie) dotychczasową linię Jamiołkowskich, która w międzycza-sie przeniosła się do Bujn i Jabłoni Zarzeckich

- w  Jabłoni Zarzeckich pojawili się (bodaj niespokrewnieni) kolejni Jamiołkowscy. Było to w  latach 30 – tych XIX wieku w  wyniku ślubu Andrzeja z Petronelą Zarzecką. Andrzej mógł pochodzić albo z Jamiołk Godzieb albo Roszk Ziemak. Ich następcą był Paweł ale nie osiadł on w Zarzeckich. Ożenił się w 1870 roku z Rozalią Zaleską, przez pewien czas mieszkali w Jabłoni.

- w latach 70 tych mieszka w Zarzeckich para Adam i Izabela Gołem-biewska. Nie mam ustalonego czyim synem był Adam. Wedle „lokal-nej wiedzy” – a  ta jest zwykle autorytatywną wyrocznią – to także Parzejki.

Parafia Kobylin

Związki genealogiczne Jamiołkowskich z parafi ą w Kobylinie Borzymach były liczne, ale ograniczały się głównie do zawierania wzajemnych małżeństw pomiędzy mieszkankami i mieszkańcami obu sąsiedzkich parafi i, bo w koby-lińskiej Jamiołkowscy osiadali sporadycznie. Dodatkowo w przypadku Koby-lina miałem w pewnym okresie spore trudności jeśli idzie o dostęp do ksiąg w parafi i. To zniechęciło do podejmowania później kolejnych prób. Mam świa-domość istnienia w tym opisie licznych białych plam, ale to już nie ja będę je wymazywał.

Spis pogłównego z roku 1663 wymienia:Waniewo Szlachetny Adam Jamiołkowski, żona Zofi a.Stypułki Szymany Szlachetny Michał Jamiołkowski z żoną.Również spis z 1674 roku wymienia tego drugiego.Spis z  roku 1712 we Wnorach Wandy wymienia Jana Jamiołkowskiego

z żoną, ale w roku 1717 mieszka już tam Adam Jamiołkowski.W XVIII wieku to właśnie Wnory Wandy stały się kobylińskim gniazdem

Jamiołkowskich. Spis z roku 1790 wymienia w nich Franciszka oraz Michała, obu po Marcinie. Najpewniej Marcin był synem Adama. Córka Marcina i Agnieszki Stypułkowskiej Elżbieta wyszła za mąż za Adama Bruszewskiego.

Franciszek urodził się w roku 1759, nie wiadomo czy w ogóle się ożenił, a jeśli, to poza parafi ą kobylińską, bo w księgach nie ma tu po nim śladu. Nato-miast nie jest mi znany rok urodzin Michała, pewnie był synem pierworod-

209

nym, około 1770 roku ożenił się z Maryanną Zaleską. Mieli sporo dzieci ale żadne nie pozostało we Wnorach.

W spisie z 1775 wymienione są Stypułki Giemzino część p Józefa po Anto-nim Jamiołkowskim. Jako że linia po Józefi e w Giemzinie wygasła (albo rozpro-szyła się po świecie) tylko pobieżnie kwerendowałem jego przodków. Był naj-pewniej synem urodzonego w 1729 roku Antoniego i Małgorzaty nieznanego nazwiska panieńskiego. Z kolei Antoni był synem Jakuba (urodzony w 1707 roku syn Stanisława i Anny) oraz Heleny nieznanego nazwiska panieńskiego. Jakub po jej śmierci Heleny ożenił się w 1740 roku z Jadwigą Truskolaską.

W  Giemziniach, mniej więcej w  latach 1719 – 1723, żyła jeszcze para Kazimierz i Agnieszka; ale od 1725 roku zamieszkali oni w Jamiołkach Kowa-lach. Wedle mojej wiedzy nie pozostawili sukcesorów ani w  Stypułkach ani Kowalach.

Ponownie Jamiołkowscy osiadają w  parafi i kobylińskiej w  XIX wieku. Najpierw w  Stypułkach Giemzino. Być może są to krewni poprzednio tu mieszkających Jamiołkowskich, ale jeśli już, to raczej nie bezpośredni potom-kowie. Od 1821 roku, w wyniku małżeństwa z Maryanną Stypułkowską, poja-wia się Jakub. Ich zamieszkiwanie trwało pewnie tylko kilka lat a dalsze losy tej linii nie są znane. Kolejnym był wylegitymowany Wincenty (urodzony w  1811 r w  Jamiołkach Piotrowiętach, syn Franciszka i  Petroneli z  Konop-ków), który w 1831 roku ożenił się z Barbarą Stypułkowską (patrz rozdział 4, a w nim Jamiołki Piotrowięta oraz rozdział 7 Jamiołkowscy wylegitymowani). Po nich dziedziczył urodzony ok 1835 r. syn Dominik, który w 1868 r. ożenił się z Maryanną Perkowską z Porośli Kijów. Zdaje się zamieszkali w Warszawie, a już z całą pewnością Dominik, który tam, w 1892 roku, zmarł.

Kolejną miejscowością zasiedlenia Jamiołkowskich stały się Kłoski Mły-nowięta. W 1835 roku Stanisław (Kobylin – jak wspomniałem – kwerendowa-łem „po łebkach” stąd akurat nie wiem, z „których” on Jamiołkowskich) ożenił się z  pochodzącą stamtąd Anastazyą Frankowską, a  po jej śmierci (w  1855 roku) ożenił się z Franciszką Kurzyna. Dziedziczył urodzony w 1847 roku syn Mateusz, który w 1868 roku ożenił się z Anną Truskolaską.

Z  kolei od roku 1850 w  Kapicach Lipnikach mieszkała para Stanisław i Maryanna z Zaleskich. Przenieśli się oni tam po sprzedaży swojego gospodar-stwa w Jamiołkach Piotrowiętach. Stanisław wywodził się z Kowalaków i legi-tymował się przed Heroldią (patrz rozdz 7, wywód 1a).

Nie przeglądałem ksiąg metrykalnych Kobylina po 1870 roku stąd nie mam informacji o dziejach mieszkających tam później Jamiołkowskich.

210

Parafia Kołaki

Jamiołkowscy w tej parafi i pojawili się na początku XIX wieku. Byli głów-nie wyrobnikami szukającymi tu pracy. W efekcie, w okresie przeze mnie roz-poznawanym czyli do roku 1870, żadna z par tu się nie zakorzeniła.

Jako pierwsza, około roku 1812 w  Kołomyjce, pojawia się para Paweł Jamiołkowski i Katarzyna Felicyanna Czajkowska (Paweł zmarł w roku 1836 a  Katarzyna dwa lata wcześniej). Paweł urodził się w  Bybytkach, w  parafi i Dąbrowa Wielka, około 1775 roku. Był synem Marcina i  Rozalii, natomiast Katarzyna urodziła się około 10 lat później w Klukowie. Spośród wielu dzieci Jan, syn Pawła i Katarzyny Kuczyńskiej, urodzony w Kołomyi, parafi a Kołaki, w roku 1808 ożenił się w Kuleszach, w 1833 roku, z Anną Zaleską. Mieszkali w latach trzydziestych i czterdziestych w Kołomyjce oraz Czarnowie Undach.

Wraz z nimi do Kołomyjki przybył o ok 20 lat młodszy rodzony brat Pawła Stanisław. Ten był ożeniony również z Czajkowską – Salomeą. Szybko wypro-wadzili się z parafi i w Kołakach, bo ich zgonów nie notują księgi metrykalne do roku 1870 (dalsze losy ich syna Michała w opisie parafi i Zambrów).

Wreszcie krótko, w  latach 40 tych, mieszkała w  tej parafi i, niespokrew-niona z wyżej wymienionymi, para Stanisław i Magdalena Górnicka. Miesz-kali w  Jabłoni Faszczach i  Rembiszewie Zegadłach (mieszkali także – patrz parafi a Zambrów).

Do Kołak wżenił się również Jamiołkowski z  Jamiołk. W  1839 Stani-sław Jamiołkowski 23 lata z  Jamiołk Piotrowiąt, syn Antoniego i  Antoniny (a naprawdę to Agnieszki) Faszczewskiej wziął ślub z Rozalią Rembiszewską z Rembiszewa Studzianek. Wywodził się Jamiołkowskich o przydomku Kufl e. Cztery lata później przy chrzcie syna Emiliana, urodzonego w Rembiszewie, wpisano, iż Stanisław przebywa na służbie w  Warszawie. Wkrótce tam się przenieśli całą rodziną co wynika z zapisu zgonu ojca Antoniego, który zmarł w 1853 roku w Jamiołkach Piotrowiętach. W Warszawie Emil (Emilian) ożenił się najpierw z Maryanna Jamiołkowską, a po jej śmierci z wdową Józefą Wójto-wicz, panieńskie Idźkowska.

Parafia Kulesze

W przypadku parafi i Kulesze brakuje dokumentów metrykalnych sprzed 1808 roku, stąd z konieczności, badając wcześniejsze czasy, oprzeć się można jedynie na księgach sądowych i spisach podatkowych.

211

W brańskich księgach sądowych tamtejsi Jamiołkowscy odnotowywani są już w XVII wieku. Podobnie w spisach podatkowych.

Pogłówne z 1663 roku wymienia:Grodzkie Nowe: Szlachetny Stanisław Jamiołkowski z żoną, dziewka,Kalinowo Solki: Szlachetny Jakób Jamiołkowski z żoną (była nią Dorota

córka Stanisława Wróblewska KGB Mińsk 1708_1_172_466 przyp jj), niewia-sta; Szlachetny Mikołaj Jamiołkowski z żoną, synów dwa, córka.

Na podstawie ksiąg brańskich można próbować ustalić, w  jaki sposób Jamiołkowscy trafi li do Kalinowa Solk. Wynika to min z  Intromissio (KGB Mińsk 1708_1_ 176_533) pochodzącego z 1681 roku. Intromisja (za wikipe-dią) czyli po polsku „wwiązanie” była aktem prawnym faktycznego wprowa-dzenia nowego dziedzica w posiadanie dóbr. Prawo polskie wymagało oprócz „inskrypcyi”, aby była dopełniona intromisja, alias wwiązanie, które właściwie przenosiło własność.

Wprowadzenia Mikołaja, syna Jakuba do dóbr w  Kalinowie – Solkach dokonuje woźny Jabłoński w  asyście ustawowo wymaganych dwóch świad-ków ze szlachty. Sam dokument przywołuje, używając współczesnej termino-logii, podstawy prawne. Są to cztery wcześniejsze zapisy. Dla genealogii Jamioł-kowskich i historii Kalinowa Solk najważniejszy jest trzeci, z 1664 roku, który przywołuje posag Maryanny, żony Mikołaja a córki Mojżesza Kalinowskiego. Pojawia się w  dokumencie jeszcze inny Jamiołkowski, Wojciech syn Adama (prawdopodobnie brat Jakuba, który też miał ziemię w  Solkach ale tam nie mieszkał), który to wszystko chyba zgłosił do sądu podkomorskiego (być może szło o spór dotyczący wytyczenia samej granicy).

Niniejsze opracowanie ma jednak wyłącznie genealogiczne przesła-nie, zatem rozstrzyganie wszelkich ewentualnych pytań i wątpliwości natury prawnej pozostawiam dociekliwym do samodzielnych studiów. Samych prob-lemów genealogicznych ten dokument dostarcza i  tak w  nadmiarze. Wedle spisu podatkowego z 1663 roku w Solkach Mikołaj już mieszkał wraz z żoną, synami dwoma i córką (pełnoletnimi bo tylko takich wymieniano w spisach). Mieszkał także Jakub. Identyczny nieomal zapis istnieje w spisie z 1674 roku. Zatem Mikołaj z „intromisu”, mąż Maryanny to nie ten sam Mikołaj co w spisie 1663 r. Inny wniosek zmuszałby do przyjmowania nieprawdopodobnych hipo-tez. Podobnie Jakub też nie był synem przywoływanego tu Mikołaja. Nie prak-tykowano bowiem jeszcze wtedy, aby żyjący ojciec zapisywał ziemię synom.

Wedle mnie było tak – Jamiołkowscy mieli tu, w  Kalinowie – Solkach ziemię o  wiele wcześniej. Pierwszymi, którzy zamieszkali – nie wiadomo

212

kiedy dokładnie – byli wspomniani w spisie 1663 Mikołaj i Jakub (gdyby byli jacyś wcześniejsi Jamiołkowscy, to jakiś by mi z  wertowania ksiąg się obja-wił). Bardzo prawdopodobne, że pochodzili ze wspólnego krza. To były czasy kiedy takie rodowe układy dominowały. Ale z którego krza i z których Jamiołk wywodzili się ci Jamiołkowscy tego nie wiem. Na pewno nie z moich, ze Świet-lik – nie mam zatem „rodzinnego interesu”, aby i  tu marudnie „przesiewać mak” z licznych innych Jamiołkowskich i Kalinowskich. Dodam, że z począt-kiem XVII wieku pojawiają się, z rzadka, zapisy sądowe o związkach z Kali-nowskimi Jamiołkowskich z krza Piecków. Może oni?

Po tym przydługim „odlocie” (mam nadzieję jednak edukacyjnie przy-datnym, świadczącym, że znalezienie przodka z byle pasującym imieniem nie wystarczy) czas wrócić do głównego nurtu.

Spis z 1674 roku wymienia:Kalinowo Solki: Szlachetny Mikołaj Jamiołkowski z żoną, synów dwóch,

córka; Szlachetny Jakób Jamiołkowski z żoną,Grodzkie Nowe: Szlachetny Stanisław Jamiołkowski z żoną, dziewka.Wedle spisu 1692 roku w Kalinowie Solkach mieszkają; Marcin Jamioł-

kowski z  żoną: i Tomasz Jamiołkowski z  żoną (obaj byli synami Mikołaja – przyp. jj). Spis z  1712 roku jest lakoniczny, to zapis Jamiołkowski z  Swigoń. Chodzi najpewniej o  Kłoski Świgonie ale nie umiem rozczytać jego sensu. Podobnie w  Grodzkich Nowych w  1692  r. nadal mieszkał Stanisław, na to-miast w 1712 r. Jamiołkowski bez wpisanego imienia.

Regestr dziesięciny sokołowskiej z  1782 roku wymienia jako „roznica-nina” w  Faszczach Walentego Jamiołkowskiego z  Kalinowa Solk. Natomiast wcześniejszy spis podymnego z 1775 wymienia w Nowym Wyknie Ignacego Jamiołkowskiego.

Wedle zapisów ksiąg metrykalnych po 1808 w parafi i kuleskiej mieszkają następujące pary:

Tybory Uszyńskie ur ok 1778 Paweł, żona Katarzyna, zmarł w 1838.Chojane Bąki. Pierwszą Jamiołkowską była tu, urodzona w  1788 roku

w Bruszewie, Urszula córka Stefana i Marcyanny, która wyszła za mąż za Win-centego Choińskiego. I chyba to jej brat, urodzony w 1781 Paweł osadził w Cho-janem linię męską ożeniwszy się z Franciszką Raciborską. W latach 1811 1830 mieli liczne potomstwo. Jeden z nich, urodzony w 1819 roku Jan, w 1841 roku ożenił się z  Józefatą Czajkowską. Natomiast urodzony w  1828 roku Tomasz ożenił się z Justyną Kul esza.

213

Kalinowo Solki. Od ok 1820 r. mieszka tu para Wojciech i Maryanna Per-kowska. Wojciech (ur ok 1780 r.) był synem Michała i Antoniny Kulesza. Ślub wzięli w 1819 roku w Sokołach. Ich syn, ur w 1830 roku, Stanisław ożenił się w 1850 roku w Sokołach z Antoniną Faszczewską.

Grodzkie Nowe od ok 1849 r. Jan i Józefata Czajkowska,Kalinowo Stare od 1851 r. Ignacy i Agata Faszczewska,Wnory Pażochy od1866 r. Tomasz i Maryanna Wnorowska.Lecz w  przypadku wymienionych tu par trudno mówić o  trwałości

zamieszkiwan ia w wymienionych miejscowościach.

Parafia Lubotyń

Jamiołkowscy – bodaj w trzy rodziny – mieszkają w tej parafi i do dziś, ich krewni na Wybrzeżu. Wszystkie wywodzą się z moich Jamiołkowskich Sieniu-tów, po Stanisławie, który tu przybył, pewnie w latach dwudziestych lub trzy-dziestych X IX wieku.

Ale już wcześniej Jamiołkowscy tam mieszkali. Trafi łem bowiem na zapis zgonu, z 1811 roku, Klary Jamiołkowskiej z Lubiejewskich, wdowy po Michale Jamiołkowskim. Zmarła w Gniazdowie. Niestety brak dokumentów metrykal-nych sprzed 1808 roku, stąd nie ma możliwości prześledzenia losów tego mał-żeństwa i ustalenia skąd wywodził się ów Michał, bo najpewniej to on pierw-szy wżenił się w tę parafi ę. Nie ma też żadnego śladu, aby jacyś Jamiołkowscy z tego małżeństwa w Lubotyniu pozostali.

Jak już wspomniałem ponownie Jamiołkowscy zjawiają się tu w  roku 1833, za sprawą jednego z moich Sieniutów. Stanisław, urodzony w 1803 roku w Jamiołkach Świetlikach był synem Tadeusza i Franciszki, a wnukiem Grze-gorza, brata mojego (po pięciokroć) pradziada Baltazara.

Stanisław, jak zapisano w dokumencie ślubu „młodzian we wsi Świerże na służbie zostający ze szlachty” ożenił się w 1833 roku ze sporo starszą od siebie wdową Balbiną z Podbielskich Szumowską. Ślub był opatrzony intercyzą spi-saną przez rejenta Kancelarii Ziemskiej w Łomży Onufrego Ligęzę. Niestety dokument ten się nie zachował.

Nie mieli dzieci. Balbina zmarła w 1836 roku i Stanisław ożenił się w 1838 roku z włościanką Maryanną Białokozowicz.

Zamieszkali w Chmielewie ale na podstawie aktów chrztu dzieci wynika, że okresowo mieszkali także w  Świerżach (miejscowości te położone są tuż

214

obok siebie). Urodziło im się kilkoro dzieci, z czego dwóch synów – w 1845 roku Stefan, a w 1850 Adam. Większość córek zmarła.

Stanisław w  dokumentach chrztu zapisywany był jako gospodarz rolny, gospodarz cząstkowy, szlachcic cząstkowy ale także wyrobnik. Stanisław zmarł w 1854 roku. Maryanna nie wyszła za mąż i sama utrzymywała dzieci.

Udało mi się rozpoznać dalsze losy ich syna Adama. Ożenił się z Emilią Wyszomierską z Szumowa, córką właścicieli dużej posiadłości ziemskiej. Lecz jej rodzice małżeństwa nie zaakceptowali. Młodzi osiedli w Chmielewie. Z tego związku w roku 1878 urodził się min. Franciszek. Ten miał syna także Fran-ciszka. Z kolei jego syn Stanisław ps. „Sroka” był żołnierzem podziemia nie-podległościowego. Podobnie jak jego brat stryjeczny – Józef, syn Pawła.

Parafia Łomża

W Łomży Jamiołkowscy osiedli w połowie XIX wieku. Była to para Sta-nisław i Maryanna z Bohuszów. Przybyli z Drozdowa. Tam w 1844 roku miał miejsce ślub z  Bohuszówną (patrz parafi a Drozdowo). Po zgonie Maryanny Stanisław ożenił się ponownie w 1859 r., z pochodzącą z Rakowa (par. Droz-dowo) wdową Katarzyną Lenart. W akcie tego ślubu Stanisław zapisany został jako 45 letni, urodzony z Antoniego i Maryanny ze Świderskich w… i tu mam problemy z rozszyfrowaniem pisma – Kamieniu Wądołkach?? Literalnie takiej miejscowości nie było, natomiast różnych miejscowości (w  których nazwie występują Wądołki) było i  jest dosyć sporo, niemniej rozwikłanie tego prob-lemu pozostawiam ewentualnie zainteresowanym, podobnie jak (wynikające z porównania dokumentów ślubów) niejasności związane z rodzicami Stani-sława. Zresztą to nie jedyny problem z identyfi kacją pochodzenia Stanisława. W 1863 Katarzyna zmarła i – jak zapisano – pozostawiła wdowcem Stanisława oraz dzieci Edwarda i Karolinę. Stanisław ożenił się w 1864 roku z urodzoną w Siemieniu Maryanną Leśnik. W tym dokumencie ślubu z kolei zapisano Sta-nisława jako syna Macieja.

Mniej więcej w tym samym czasie – tyle że w Starej Łomży – osiadła para Piotr i Maryanna z Rakowskich. Piotr przy chrzcie syna Adolfa (w 1853 roku) zapisany był jako ekonom. Lecz już w 1854 roku po zgonie Maryanny (zapisana jako wyrobnica, która prócz męża pozostawiła dzieci Józefa i Adolfa) Piotr żeni się z Agnieszką Matyszewską i  zapisywany jest jako wyrobnik. Z aktu ślubu dowiedzieć się można, że urodził się około 1830 roku w  Stawiskach z  ojca Antoniego (w dniu ślubu nie żył) i żyjącej Julianny z Ostaszewskich. (Urodził

215

się naprawdę w 1830 roku w Zaskrodziu, w święto Piotra i Pawła i nadano mu oba te imiona zaś matka nazywała się Stasiewska – patrz parafi a Poryte). Nato-miast w kolejnych zdarzeniach metrykalnych Piotr występuje już jako gospo-darz, widać dorobił się własnej ziemi w Starej Łomży.

Kolejna para pojawia się w Łomży w 1860 roku. Wtedy to miał miejsce ślub 50 letniego Jakuba, posługacza w kasie powiatowe, syna Adama i Mary-anny, urodzonego w Janczewie (niestety aż w trzech parafi ach diecezji łomżyń-skiej są miejscowości o tej nazwie), z Ludwiką Kozłowską wdową po Henryku Kozłowski a de domo Bruszewską. Nie mieli dzieci a Jakub zmarł w 1867 roku.

W aktach metrykalnych Łomży można znaleźć także inne zapisy, z udzia-łem – nie wymienionych wyżej – Jamiołkowskich. To zgony.

Tu w 1847 r. zmarł Franciszek Jamiołkowski 40 letni, urodzony (jak zapi-sano) w Jamiołkach Świetlikach, co akurat nie jest prawdą. Franciszek syn Sta-nisława i Maryanny z Kłoskowskich urodził się w Jamiołkach Rawkach (patrz rozdz. 2). To co pewne nie przenieśli się całą rodziną do Łomży, Franciszek naj-pewniej przybył tu sam za pracą.

Także sam, za pracą, do Łomży przeniósł się Maciej, zmarły tu w 1856 roku, a urodzony w Penzach z Wojciecha i Agnieszki, zamieszkały w Perkach Bujenkach, mąż Wiktoryi Porowskiej.

Natomiast nie z parafi i sokołowskiej lecz nurskiej, z Bogut, wywodził się zmarły w 1857 roku w Łomży (zapisano 37 letni) Józef, gospodarz, syn Adama i Teresy, mąż Józefy Wojtkowskiej (patrz parafi a Boguty Pianki).

Parafia Płonka

Roszki ZiemakiJamiołkowscy w  tej parafi i pojawili się w  pierwszej połowie XVIII. Co

prawda w ówczesnych księgach znaleźć można zapisy dotyczące pojedynczych zdarzeń w  innych wsiach, jak urodziny Macieja syna Mateusza i  Maryanny (w 1732 roku w Roszkach Leśnych) czy Kazimierza tej samej pary w 1734 r. (ale zapisano w Roszkach Chrzczonach) ale miały one charakter epizodyczny, świadczący co najwyżej o tym, że te pary zamieszkiwały tam okresowo, a może miały tam tylko dział ziemi.

Na stałe Jamiołkowscy zamieszkali w Roszkach Ziemakach od początku lat 30 – tych XVIII wieku i związane to jest z małżeństwem Józefa (1)Jamioł-kowskiego z Anastazyą Roszkowską. Ustalenie z jakiego krza wywodził się Józef

216

byłoby wróżeniem z fusów. Księgi ślubów z tego okresu brak, a pewnie gdyby ocalała, to i tak niewiele by to pomogło z powodu powszechności imienia.

Po Józefi e (1) dziedziczyli urodzony w 1733 r. Bartłomiej (1.1) oraz uro-dzony w 1753 r. Tomasz (1.2). Od Józefa i Bartłomieja właśnie właśnie wywo-dzą się Jamiołkowscy, którzy do dziś mieszkają w Roszkach Ziemakach. Ich dzieje były następujące.

Bartłomiej ożenił się z Krystyną Łapińską. Po nich dziedziczył urodzony w 1771 r. Ludwik (1.1.1). Ten ożenił się z Wiktorią Roszkowską. Ich sukceso-rem został urodzony w 1804 roku Andrzej (1.1.1.1), który około 1838 roku ożenił się z Anną Jabłonowską, a po jej śmierci (co miało miejsce około 1855 roku) z Weroniką Łupińską.

Nieznany los przypadł Antoniemu (1.1.1.2) – młodszemu bratu Andrzeja. Ten ożenił się w  1826 roku z  Maryanną Kruszewską. Zamieszkiwali min. w Gąsówce Skwarkach i Roszkach Chrzczonach ale bodaj tylko okresowo, bo nie są mi znane losy jego potomków, w każdym razie nie ma ich w dokumen-tach metrykalnych parafi i.

Po Andrzeju (1.1.1.1) dziedziczyli:-Urodzony w  1851 roku Feliks (1.1.1.1.1), który ożenił się z  Weroniką

Łapińską. Ich spadkobiercą był pierworodny syn Ignacy (1.1.1.1.1.1), który urodził się w 1883 roku; żoną Ignacego była Helena Perkowska.

-Urodzony w 1864 roku Stanisław (1.1.1.1.1.2) ożenił się z Julianną Pogo-rzelską. Jego syn, ur w 1888 r., Jakub studiował w Moskwie w Mieżowom Insty-tucie. W Roszkach chyba nie pozostało żadne z dzieci Stanisława i Julianny.

Natomiast dzieje linii po drugim synu Bartłomieja, Tomaszu (1.2) były następujące. Tomasz, przed 1780  r., ożenił się z  Franciszką Jamiołkowską (chyba nie pochodziła z parafi i w Sokołach, bo takiego ślubu nie odnalazłem), po nim dziedziczył urodzony w 1787 roku Wiktor. Ten ożenił się w 1819 roku z  Magdaleną Perkowską. Jednak potomkowie tej pary także nie pozostawili potomków w Roszkach Ziemakach.

Tomasz miał jeszcze jednego syna, urodzonego w  1785 roku Ignacego. W Roszkach Ziemakach po 1841 roku zamieszkiwała para Ignacy i Franciszka Kruszewska. Lecz nie był to Ignacy, syn Tomasza. ale urodzony w  Jamioł-kach Piotrowiętach syn Jana i Maryanny Duchnowskiej. W Ziemakach uro-dziły im się dwie córki. Ignacy był wdowcem po Anieli Czajkowskiej, nie wia-domo gdzie mieszkali, wiadomo natomiast, że nikt z potomków Ignacego, tak z pierwszego, jak i drugiego małżeństwa w Roszkach Ziemakach nie osiadł.

217

W drugiej połowie XIX wieku w Roszkach Ziemakach pojawiła się inna rodzina Jamiołkowskich, także niespokrewniona z tu od dawna osiadłą, przy-najmniej w możliwym do ustalenia związku. Jej męskim założycielem był uro-dzony w 1831 r. w Jamiołkach Rawkach, Tomasz, syn Marcina i Apolonii z Leś-niewskich. Tomasz ożenił się z Apolonią Roszkowską. W zapisach urodzin jego dzieci znalazłem informacje, iż Tomasz był „szlachcicem legitymującym się” lecz tego nie udało mu się chyba zrealizować bowiem Heroldia go nie odnoto-wuje. Nie ma go także na liście „odrzuconych” w zespole KRSW (patrz rozdz 7). W księgach, poza Klemensem oraz urodzonym w 1860 roku Kazimierzem (o których późniejszych losach nic mi nie wiadomo) znalazłem także zapisy urodzin córek. Tomasz zmarł w Roszkach Ziemakach w 1893 roku. Czy jacyś jego potomkowie w Roszkach zostali? – tego nie badałem.

Gąsówka Skwarki i Roszki ChrzczonyW  tych właśnie wsiach zamieszkiwali bezpośredni moi przodkowie –

Jamiołkowscy Sieniuty. Stąd tu pomijam opis bowiem poświęcam Sieniutom cały rozdział.

Prekursorem był urodzony w Jamiołkach Świetlikach, w 1786 roku, Stani-sław syn Franciszka i Teresy Gąssowskiej. Ożenił się on w 1811 r. z Agnieszką Wyszyńską z Wyszonk Piechacz (parafi a Wyszonki). Zamieszkali w Gąsówce Skwarkach, najpewniej na ziemi matki Teresy (z Gąssowskich Politów), której to rodzina miała ziemię zarówno w Ossem, jak i Skwarkach.

Przeglądając księgi metrykalne Płonki odnotowywałem także zapisy świadczące o obecności innych krzów Jamiołkowskich. Świadczyły one (przy-kładowo w Chrzczonach w latach 50 – tych XIX wieku Ferdynanda ożenionego z Rozalią Roszkowska) jednak tylko o epizodycznym tu zamieszkiwaniu.

Parafia Poryte

StawiskiW trakcie kwerendy Łomży okazało się, że jeden Jamiołkowskich urodził

się w Stawiskach. Przeszukałem internet w celu ustalenie informacji o źródłach metrykalnych i ku mojej konsternacji okazało się, że one dla Stawisk… nie ist-nieją. Rychło sprawa się wyjaśniła okazało się, że do XX wieku w Stawiskach (było nie było miasteczku) do najogólniej XX wieku, mimo że był kościół to nie było parafi i. Stawiski należały do parafi i Poryte. Piszę o tym bo to i cieka-wostka, a informacja może komuś się przyda.

218

Sama historia pobytu Jamiołkowskich w Stawiskach była krótka, jednopo-koleniowa. Tam, w 1826 roku, Antoni Jamiołkowski (ani ile miał lat, skąd pocho-dził, ani też imion rodziców – nie wiadomo, bo zapis ślubu jest niestety tryden-cki) ożenił się z Julianną Stasiewską (pisali ją także w innych dokumentach Stani-szewska, aby w Łomży zostać Ostaszewską). Urodziło im się kilkoro dzieci, w tym wspomniany mieszkaniec Łomży Piotr Paweł (urodzony a jakże 29 czerwca 1830 roku). Mieszkali zarówno w Staw iskach, jak też Zaskrodziu. W Stawiskach Antoni był zapisywany jako gospodarz, w Zaskrodziu jako szynkarz. Po 1834 roku pewnie wyjechali gdzieś w niewiadome, aby około 1850 roku Piotr pojawił się w Łomży (patrz Łomża). Przekręciłem na czytniku kilkadziesiąt wcześniejszych lat wśle-piając się w łacinę ale nigdzie w Porytem nie natrafi łem na ślad Jamiołkowskich. Jedyne co nadto znalazłem to zgon w 1830 roku 80-letniej Anastazji Jamiołkow-skiej, żony niegdy Macieja. Pewnie była to babka, a może matka Antoniego.

Parafia Radziłów

W  księgach metrykalnych Radziłowa odnaleźć można, począwszy od 1837 roku zapisy chrztów Jamiołkowskich. Wskazują one, że mieszkały tam wtedy trzy pary Jamiołkowskich zapisywanych bądź jako mieszczanin gospo-darz bądź mieszczanin wyrobnik. Byli to:

-urodzony około 1800 roku Szymon z małżonką Anną Bartlińską,-urodzony około 1814 roku Marcin z  małżonką Anną Węcko (Marcin

zmarł w 1847 roku),-urodzony około 1820 roku Stanisław z małżonką Katarzyną Leszczew-

ską (?).Czy i  jakie były ich ewentualne wzajemne związki rodzinne nie sposób

ustalić, brak bowiem (w  AP w  Łomży) mikrofi lmów z  wcześniejszych ksiąg metrykalnych. Są co prawda XVIII wieczne ale w nich Jamiołkowscy nie wystę-pują. Nie badałem także metrykaliów po roku 1862 – informację o Radziłowie zamieszczam tu jako tylko pewien sygnał.

Parafia Rutki Kossaki

W księgach sądu brańskiego znaleźć można zapisy z XVI wieku o związ-kach Jaworów i Jamiołków. W księgach metrykalnych Rutki Kossaków najstar-sze, znalezione przeze mnie, zapisy o Jamiołkowskich dotyczą jednak dopiero początków XVIII wieku.

219

W tej parafi i mieszkali relatywnie bardzo znaczni i majętni Jamiołkowscy. Zapisywani byli jako nawet Generosus. Jeden z nich Jan był w latach (mniej więcej) 1727 – 1750 Burgrabią Zambrowskim, a w Jaworach posiadał całkiem licznych pańszczyźnianych chłopów, co odnotowane jest zapisami metrykal-nymi, w których Jan fi guruje jako ich właściciel i burgrabia. On sam zdaje się mieszkał głównie gdzieś indziej, najpewniej w Zambrowie. Księgi metrykalne Rutek Kossaków odnotowują bowiem urodziny jedynie dwojga jego dzieci: urodzonej w 1731 r Salomei oraz urodzonego w 1745 r. Stanisława Klemensa. Pośrednio wiadomo, że miał także syna Adam, bo zachował się zapis, iż ten zmarł w Jaworach w 1728 roku. Żoną Jana była Petronela Tymińska.

W Jaworach natomiast zdaje się na stałe mieszkał także Franciszek Jamioł-kowski, może brat Jana? Jego żoną była Eleonora Rakowska (co pozwala przy-puszczać, że Jamiołkowscy z Kossaków mieli związki rodzinne z Jamiołkow-skimi z parafi i Drozdowo). Franciszek urodził się w 1703 roku w Jaworach. Był synem Adama, chrzestnym był zaś Zygmunt Jamiołkowski. Ów Adam zdaje się był także ojcem Jana (burgrabiego zambrowskiego) jak też Franciszka. Adam zmarł w 1731 roku w wieku 80 lat.

Jamiołkowscy żyli także w Czochaniach Górze. Była to para Kazimierz i Wiktorya Zaleska.

W księgach metrykalnych jest sporo zapisów chrztów dzieci wyżej wymie-nionych par. Nie znam powodów, ale po mniej więcej 1750 – 1760 roku już żadni Jamiołkowscy w  parafi i rutkowskiej się nie rodzą. Śladowo występują jedynie jako chrzestni. I tak w 1760 roku jest nią Salomea, w 1763 Sebastyan (Być może jest to ten Sebastyan, który trafi ł do Warszawy, znalazłem tam zapis, z 1790 roku, chrztu Tadeusza, syna Sebastyana), a w 1764 Szymon. A potem już nie ma ich wcale.

Co się z Jamiołkowskimi w Rutkach stało? Najpewniej zwyczajnie prze-nieśli się gdzie indziej. Stawiam na Warszawę, choć to tylko hipoteza.

Bardzo ciekawy jest jeszcze jeden zapis. W 1729 roku w Czochaniach zmarł Walenty Jamiołkowski. W akcie zgonu zdołałem odsylabizować Vice… (regens?) Varsowienis. Wszystko wskazuje, że był to ów – wspomniany przez Bonieckiego – Walenty burgrabia warszawski, który cytuję za E. Sęczys „Szlachta wylegitymo-wana w Królestwie Polskim w latach 1836 – 1861” w r. 1721 odstąpił Grzybow-skiemu uprzednio od niego nabyte d. Mostówka (woj. mazowieckie). Raczej wyklu-czone, aby nie posesjonaci posiadali nieruchomości w Warszawie, a Jamiołkow-scy taką (a nawet trzy) na Grzybowie przez długie lat posiadali. Stąd, wedle mnie, Warszawa być może stała się przystanią Jamiołkowskich z Jaworów i Czochani.

220

Parafia Szumowo(z wzmiankami o Puchałach)

Jamiołkowscy pojawiają się tu przed 1837 rokiem. Wtedy to w  Kolo-nii Srebrny Borek, z Jana i Anny z Moykowskich, rodzi się Zofi a. Jan w akcie metrykalnym był zapisany jako rolnik, niemniej później częściej wymieniany jest jako gospodarz czynszowy. Srebrny Borek był, z dosyć sporej liczby, miej-scowością, która po roku 1795 i III rozbiorze Polski stała się, w ramach Prus Nowowschodnich (Neuostpreußen), terenem niemieckiej kolonizacji. Widać w Srebrnym Borku nie była ona całkowita, jeśli trafi ł tu (jako wcale nie jedyny Polak) Jan Jamiołkowski. Jan urodził się w 1796 roku w Jabłoni Rykaczach, był synem Marcina i Maryanny, z kolei Marcin wywodził się z Truskolas Starych, urodził się tam w 1769 roku, a ojcem był Wojciech.

Jan ożenił się w 1819 roku w Kobylinie z Anną Moykowską. Nie wiadomo gdzie po ślubie mieszkali Jan i Anna i gdzie urodzili się im synowie: około 1820 roku Wincenty, a  1822  r. Maciej. Obaj trafi li także do parafi i szumowskiej. Wincenty, w 1841 roku ożenił się w Puchałach z Antoniną Baczewską, nato-miast Maciej, w 1854 roku, z Katarzyną Maciejewską. Już w Srebrnym Borku, w 1838 roku, Janowi i Annie urodził się syn Ludwik, który w 1857 roku ożenił się w Puchałach z Teklą Szeligowską.

Synowie Jana mieli sporo dzieci ale, jako że nie badałem późniejszych dokumentów niż rok 1870, nie znam dalszych losów Jamiołkowskich w parafi i Szumowo. Poza tym, że:

– Jan po śmierci, w  1859 roku, Anny ożenił się w  1860 roku z  Eleo-norą Magdaleną Chmielewską, ale wkrótce, bo w  1861 roku, zmarł. Win-centy i  Ludwik mieszkali w  Kolonii Srebrny Borek, natomiast Maciej osiadł w Ostrożnem.

Krótko w Ostrożnem mieszkała również para Paweł i Antonina Godlew-ska. Paweł – zdaje się – nie był nijak związany z opisywanymi wyżej Jamioł-kowskimi.

W Parafi i w Puchałach – poza wspomnianymi wyżej dwoma ślubami – w latach 60 – tych zamieszkał jeden z moich Sieniutów Michał syn Benedykta. Był w Wyrzykach wyrobnikiem, w 1864 roku ożenił się z wdową Anną z Luto-stańskich Milewską. Po jej śmierci wraz z  synem Stanisławem przeniósł się do Warszawy (szczegóły w rozdziale 9). Ponoć w ostatnich latach XIX wieku w parafi i Puchały mieszkali i inni Jamiołkowscy (w tym z moich Sieniutów) ale tego nie sprawdzałem.

221

Parafia Topczewo

Po raz pierwszy Jamiołkowscy pojawiają się w  Trzeszczkowie w  parafi i Wyszki. Było to w 1600 roku. W księgach sądowych jest kilka zapisów świad-czących o  związkach Jana i  Wincentego, synów Macieja z  Jamiołk Kowali z Trzeszczkowskimi. Obaj zamieszkali nawet w Trzeszczkowie, a Jan ol Maciej de Trzeszczkowo mieszkał tam jeszcze w 1621 roku (KGB Mińsk, ks 108, skany 158 i 843).

Lecz na stałe Jamiołkowscy związali się z wsią Łukawica. Pojawili się tu w drugiej połowie XVII wieku. Pierwsze o nich zapisy w księgach grodzkich brańskich to rok 1674. Natomiast pierwszy (spośród odnalezionych przeze mnie) zapis metrykalny pochodzi z 1685 roku i dotyczy urodzin Katarzyny, córki Tomasza Jamiołkowskiego i Jadwigi. Na podstawie brańskich ksiąg grodz-kich ustaliłem, że nazywała się Brzozowska (KGB Mińsk 1708_1_53_1750) z 1685 roku. Niewykluczone jednak, że była to już żona z drugiego małżeń-stwa. Tomasz (1) (był synem Kazimierza, syna Pawła, z  Jamiołk Piotrowiąt) żył długo, bo znalazłem o nim zapis z 1722 roku, że był chrzestnym u ekonoma Falkowskiego z Zawyk.

Następnie w zapisach metrykalnych pojawia się para Wawrzyniec (1.1) i Teofi la Płońska. Wynika stąd, że dziedzicem po Tomaszu był właśnie Waw-rzyniec.

Spis z roku 1775 wymienia część pp Kazimierza i Woyciecha Jamiołkow-skich. Byli najprawdopodobniej synami Wawrzyńca. Co ciekawe księgi metry-kalne nie odnotowują Kazimierza a jedynie Wojciecha (1.1.1) i jego żonę Fran-ciszkę Zaleską. Mieli liczne potomstwo. Wojciech musiał zemrzeć przed 1790 r. W spisie podatku podymnego z 1790 r. w Łukawicy jest zapis sukcesorzy po Wojciechu Jamiołkowskim. Owymi sukcesorami byli urodzony w 1775 r Józef (1.1.1.1) i urodzony w 1777  r. Mikołaj (1.1.1.2). Józef ożenił się z Marynną Górską, natomiast Mikołaj z Maryanną Szymborską.

Po Józefi e (1.1.1.1) dziedziczył, ur. w  1800  r., Marcin (1.1.1.1.1), a  po Mikołaju (1.1.1.2), urodzony w 1807 r., Franciszek (1.1.1.2.1). Marcin ożenił się z Katarzyną Górską, natomiast Franciszek z Weroniką Łuczaj. Obie pary w latach 1828 1848 miały liczne potomstwo.

Zachował się spis ludności w parafi i Topczewo w 1854 r. W Łukawicy żyły dwie rodziny Jamiołkowskich.

Pierwsza Marcina (54 lata) i  Katarzyny (52); ich dziećmi byli Klemens (17), Tomasz (15), Wiktoria (14), Anna (12). W  spisie nie jest odnotowany

222

urodzony w 1830 roku Wawrzyniec (może już się ożenił, gdzieś pracował, był w wojsku? – tego nie wiadomo).

Druga Franciszka (49) i Weroniki (48) ich dziećmi byli; Marianna (23), Aniela (18), Franciszka (17), Konstanty (14), Michalina (11).

Ale po 1848 roku w księgach metrykalnych parafi i topczewskiej nie zna-lazłem żadnego zapisu chrztu gdzie by występowało nazwisko Jamiołkow-ski?! Dziwne, aby naraz dwie pary opuściły ojcowiznę. Brak „rewolucyjnej czujności” sprawił, że nie pojechałem na miejsce do Łukawicy. Niemniej – gdybym losy wszystkich Jamiołkowskich sprawdzał to moje życie upływałoby w podróży.

I pewnie trwałbym w tym przeświadczeniu do dziś gdyby nie przypadek. W  trakcie spotkania w  Piotrowiętach z  jednym z  Jamiołkowskich Piecków, kiedy opowiadałem o swoich poszukiwaniach Jamiołkowskich po innych para-fi ach, wspomniałem, że w Łukawicy byli ale wyginęli. Przysłuchujący się tej rozmowie zięć Pana Tadeusza wtrącił: a skąd, ja jestem z topczewskiej parafi i, nie wyginęli, mieszkają w Łukawicy, tylko im nazwisko zmienili na Aniołkowski.

I tak rzeczywiście było.Stało się to w  wyniku dramatycznych okoliczności. Łukawica to wieś,

którą spalono w  odwet za pomoc, której mieszkańcy udzielali powstańcom styczniowym. Nie czuję się kompetentny, aby o  tych zdarzeniach tu pisać, tym bardziej, że o dramatycznej i ciekawej historii wsi można bez trudu zna-leźć informacje w internecie. Wszystkich mieszkańców wywieziono. Dokąd? Ponoć na Sybir. Na portalu katalog szlachty znalazłem następujący biogram: Klemens Jamiołkowski Wojny Piecki syn Marcina, zamieszkały w Wojnach Pie-ckach, parafi a Dąbrówka. Za udział w Powstaniu zesłany w głąb Rosji. Powrócił we wrześniu 1867. Jest to najpewniej urodzony w 1832 roku w Łukawicy syn Marcina i Katarzyny Górskiej.

Mieszkańcy Łukawicy do swojej wsi powrócili dopiero po kilku latach. Po roku 1877 w  spisach metrykalnych Łukawicy pojawia się para Wawrzy-niec Aniołkowski i Elżbieta Tołwińska, co by potwierdzało przekaz o zamianie nazwiska. Prawdopodobnie to urodzony w 1830 roku, wspomniany wcześniej syn Marcina i Katarzyny, ale nie prowadziłem żadnej kwerendy i jest to tylko domysł. Po 1897 r. w spisach metrykalnych pojawia się para Franciszek Anioł-kowski i Genowefa Falkowska. Aktu chrztu Franciszka też nie znalazłem – być może był synem Wawrzyńca i Elżbiety, ale może jakiejś innej pary, której losów – w wyniku wygnania – nie znamy. Ponoć Aniołkowscy jeszcze do niedawna żyli w Łukawicy.

223

Czy wszyscy Jamiołkowscy zostali wywiezieni – tego nie wiadomo. Praw-dopodobnie ocalał jedynie Tomasz, syn Marcina i  Katarzyny, który uciekł z  obławy przy pomocy okolicznych chłopów. Legendę tę przekazała pra-wnuczka Pani Stanisława Frankowska z  Jamiołkowskich. Ona też przekazała mi informacje o  jego i  potomków losach. Tomasz zamieszkał w  okolicach Zambrowa. Ożenił się w 1871 roku z Eufemią Godlewską i następnie zamiesz-kali w Milewku koło Zuzeli. Ich dzieci to:

Władysław ur. w  1876  r. Po ukończeniu technicznej szkoły kolejowej pracownik przy budowie i utrzymaniu kolei w Mandżurii wyjechał do Chin, rodzinę odwiedził jeden raz.

Czesław ur. 1878 r. – zmarł 11 stycznia 1945 r. (gospodarz w Godlewie – Plewach).

Jan Jamiołkowski ur. 1881  r. – zmarł 25 marca 1932  r. (gospodarz w Milewku).

Stanisław – zginął na wojnie w 1914 r.Leokadia – ur. 1886 r. Zmarła 23 grudnia 1941 r. (wyszła za mąż za Fran-

ciszka Żelazowskiego zamieszkała w Żelazach nad rzeką Brok).

Parafia Wyszonki

Historia Jamiołkowskich w  tej parafi i jest intrygująca a  zarazem zagad-kowa. Początkowo znałem jedynie zapisy z rejestrów podatkowych.

Rok 1663 Kostry PodsękowiętaSzlachetny Pan Krzysztof Jamiołkowski z małżonką, czeladzi, dziewka, bro-

nowłok Brodacki.Rok 1674 Kostry PodsękowiętaPan Jamiołkowski z małżonką córka, syn, dziewka i Franciszek pleb osób

poddańskich 35I nic ponadto. Był ten Krzysztof jednym z największych (a spośród Jamioł-

kowskich z  pewnością) posesjonatów. W  jaki sposób stał się właścicielem owych 35 poddanych? Może ów Krzysztof albo jego nieznany z imienia ojciec zdobył fortunę na którejś z licznych wojen i kupił majątek w Kostrach? A może ożenił się z  bogatą wdową, dziedziczką? Snułem takie i  jeszcze inne hipo-tezy ale bez dokumentów nie miały one znaczenia. Wreszcie w  trakcie kwe-rendy ksiąg brańskich coś się zaczęło wyjaśniać. Pierwszym, który tu osiadł był Krzysztof syn Marcina.

224

Dokument pochodzi z  1664 roku KGB Mińsk (skany 1708_1_156_139 i 140 – zamieszczam w załączniku do rozdziału 6).

Jest to przeniesienie zapisu z  ksiąg zambrowskich do brańskich (praw-dopodobnie w księgach zambrowskich dokumentów dotyczących Krzysztofa i  jego synów było zdecydowanie więcej – cóż kiedy, jak cały zasób sądowy Zambrowa, nie dotrwały do naszych czasów).

Przeniesienia zapisu dokonuje szlachetny Wawrzyniec (akurat tu nieczy-telne) sługa Urodzonego Krzysztofa Jamiołkowskiego. Dokument oblatowany, pierwotny wydano w Zambrowie na wiosnę 1663 r. Treść dokumentu – Uro-dzony Kazimierz, syn Stanisława Kostro, Wojskiego Ziemi bielskiej, posiada-jący dobra w pow. brańskim i drohickim: Kostry Podsędkowięta Stare, Wólka, Byzie (?), Lubowicz (?) temu Urodzonemu Krzysztofowi Jamiołkowskiemu, synowi Marcina i  jego żonie Dorocie, córce Pawła Wróblewskiego oddaje w  zastaw (modo obligatorio) wszystkie wyżej wspomniane wioski. Sumy zastawu nie da się odczytać, bo tam akurat karta jest zagięta. Zastaw jest na okres trzech lat i tak dalej, aż do wykupienia (chyba?). Na następnej stronie za to jest powtórzone, że razem ze stawami, młynami, poddanymi, etc.

I to jest zatem chyba początek owych Jamiołkowskich w Kostrach.Kolejny dokument to: G. Jamiołkowski manifestatus. (KGB Mińsk skan

F_1_87_160_211). Zapis chyba z 23 kwietnia 1666 r. Tutaj Krzysztof pisze się już „in kostry obligationis possessor”. Protest jest przeciwko temu Kostro, właś-cicielowi. I  tutaj jest wyraźnie napisane, że sumą było 1050 złotych. Chodzi o to, że – jak było wspomniane – zastawiający miał po trzech latach, a wedle umowy mijało to właśnie na św.  Wojciecha, wykupić ziemie za takąż sumę. Tego ów nie zrobił, stąd ta „manifestacja”. Chodzi chyba tylko o  stwierdze-nie stanu rzeczy, w takim razie z czasem pewnie te dobra przejdą na własność Jamiołkowskiego i jego żony.

Kolejny dokument pochodzi z  roku 1667, 1668 KGB Mińsk (skan 1708_1_161_ 1022). Znów przeniesienie zapisu z  ksiąg zambrowskich, co czyni Urodzony Andrzej Ciechanowiecki: dokument został zapisany w Zamb-rowie a wydany 26 sierpnia1667 r. Kazimierz Kostro oddaje małżonkom chyba 50 zł na poczet tamtego zastawu, z czego go kwitują. Ale dobra chyba dalej są w ich rękach.

Kolejny skan pochodzi z  1688  r. KGB Mińsk (skany 1708_1_190_202 i 203).

Występują w nim dwaj bracia – Adam i Zygmunt. O ile zrozumiałem – Zygmunt jest młodszy. W  tym skanie stronami są Adam i  Andrzej Jałbrzyk

225

Wyszyński, dziedzic na Wyszonkach „Chorążowiźnie”. Spisują oni „contrac-tum” (kontrakt, umowę), dotyczącą dóbr Lubowicz i Kostry. Wygląda na to, jakby to Wyszyński dawał Jamiołkowskim te dobra w zastaw, podana jest data – 20 kwietnia roku tegoż, pod vadium 280 fl orenów? (złotych)? Dalej są już tylko zwyczajowe asekuracje.

Rok 1692 KGB Mińsk (skan 1708_1_193_130) – Urodzony Jakub, syn Andrzeja (?) Wyszyński, dziedzic Wyszonk Wojciechów urodzonemu Ada-mowi, synowi Krzysztofa Jamiołkowskiemu de Kostry ustępuje z  pretensji, które miał za sprawą swojego poddanego Jakuba (uwaga, nazwisko oryginalne) Kurdupla, a które doszły przez apelację aż do Trybunału Lubelskiego. General-nie, szlachcic uwalnia drugiego od zarzutów z powodu swojego chłopa. Tekst mało czytelny, niestety.

Nie udało mi się ustalić skąd i z jakiego krza Jamiołkowskich ów Krzysz-tof po Marcinie się wywodził. Najpewniej z Jamiołk ale nie podejmuję się tra-fi ać. Potencjalnie – jako ojcowie Krzysztofa – w grę wchodzi kilku Marcinów. Ciekawszym zdaje się pytanie skąd wziął – jak na szaraków Jamiołkowskich – tak sporą kwotę pieniędzy. Wersja, że wzbogacił się na wojnach zdaje się najbardziej prawdopodobna, zaś jego wybrana Dorota Wróblewska też pewnie biedną nie była.

Dodam, że obecność Jamiołkowskich w parafi i Wyszonki nie zaczęła się od wspomnianego wyżej Krzysztofa. W  XVI wieku plebanem wyszonkow-skim był Maciej Jamiołka. Dowiedzieć się o tym można ze skanu (KGB Mińsk 1708_1_91_919 i 920) z 1601 roku Jamiołka ex copia protto, który – podobnie jak inne wymienione wyżej – prezentowany jest na cd w załącznikach do roz-działu 6.

Maciej niedawno zmarł a  Jakub syn Mikołaja Jamiołka skarży, iż zapo-mniawszy powinności swey slacheckiey wymienieni w  dokumencie dwór ple-bani wyszenskiey gwałtem naszli. Opis szkód jest długi, ciekawy i po polsku, stąd pominę ich wyliczanie. Z tekstu protestu można odczytać, iż podłożem był konfl ikt pomiędzy kolatorami, tj. najogólniej Wyszyńskimi Jałbrzykami i Wyszyńskimi Pierzchałami. Jaki był interes Jamiołków w napisaniu tego pro-testu – w sytuacji kiedy pleban Maciej już nie żył – nie potrafi ę dociec; zdaje się jednak świadczyć, że byli związani z jedną z grup kolatorskich (Jałbrzyków). I to już wcześniej, bo ktoś Macieja na plebana przecież wybrał. Być może póź-niejsze dzieje Jamiołkowskich w Wyszonkach miały związek z tymi wcześniej-szymi kontaktami.

226

Także nie do końca wiadomo, jak Jamiołkowscy w  Kostrach skończyli. W księgach grodzkich brańskich znalazłem informację, że Zygmunt syn Krzysz-tofa otrzymał wyrok infamii. Być może to było powodem, że tylko w konwencji Adam syn Krzysztofa zamieszkał w parafi i Rutka Kossaki.

Parafia Zambrów

Informację opieram tylko na podstawie ksiąg metrykalnych z lat 1808 – 1855. Najpewniej później zamieszkało tu więcej Jamiołkowskich, min. w Wiś-niewie moi Sieniutowie. Poszukiwanie ich pozostawiam zainteresowanym.

W 1835 roku w kościele zambrowskim miał miejsce ślub 21 letniego Sta-nisława syna niegdy Piotra i żyjącej Katarzyny z Bzurów z 18 letnią Magdaleną Górnicką. Stanisław był zapisany jako szlachcic urodzony w  Karpowiczach (być może koło Suchowoli – przyp. jj) zamieszkujący w Wierzbowie. Magda-lena urodziła się w Warszawie. Stanisław podpisał się sam, bardzo wyrobionym pismem, a co niezwykle interesujące – i wówczas rzadkie u kobiet – równie kształtnie podpisała się Magdalena.

Pojawienie się tej rodziny w Zambrowie jest dosyć tajemnicze. Nazwisko matki Bzura wskazywałoby na pochodzenie z Drozdowa, Karpowicze to oko-lice odległe i  dla Jamiołkowskich raczej „egzotyczne”, wreszcie miejsce uro-dzenia Magdaleny wskazywałoby, że musieli poznać się Warszawie. Ta nie-częsta wówczas mobilność nasuwa hipotezę, że Stanisław mógł wywodzić się z rodziny… organistów. Zatem być może jego ojciec Piotr to urodzony w 1788 roku w  Warszawie syn Andrzeja, która to rodzina (patrz Warszawa) miała muzyczne koneksje?

W  1836 roku w  Wierzbowie urodził się Franciszek (zmarł w  1839  r.). Świadkami i chrzestnymi byli Wielmożni Dąbrowscy. Podobnie „wielce uro-dzeni” uczestniczyli w chrzcie kolejnego syna Aleksandra Marcela. Ojciec Sta-nisław zapisany był jako lokaj i  to tłumaczy tak świetną asystencję, tak tego chrztu, jak i wcześniejszego ślubu. Najpewniej Stanisław, jak też Magdalena, służyli we dworze w Wierzbowie, wówczas będącym własnością Dąbrowskich.

Ale już przy kolejnych chrztach Stanisław zapisany był jako włościanin gospodarz (a  również wyrobnik) w Wierzbowie. W 1844 urodził się Ignacy Franciszek. Mieli także córkę Maryannę ale ta zaraz zmarła. Stanisław zmarł w 1850 roku w Wdziękoniu.

Synowie Stanisława i Magdaleny po latach pojawiają się w Warszawie.

227

W 1866 roku Aleksander, czeladnik tokarski, bierze ślub z  Józefą Kwie-cińską, a  w  1870 roku Ignacy, podmajster tokarski z  Jadwigą Chrzanow-ską. W dokumentach obu ślubów występuje, jako żyjąca, matka Magdalena, zapewne po śmierci męża wróciła do rodzinnego miasta.

We Wdziękoniu żyła również inna para Jamiołkowskich. W  1849 roku w Zambrowie miał miejsce ślub zamieszkałego w Zambrowie Michała, syna niegdy Stanisława i żyjącej Salomei Czajkowskiej (patrz parafi a Kołaki) z Mary-anną Podgórską, urodzoną w Lubotyniu zamieszkałą we Wdziękoniu. Zatem Michał nie był – przynajmniej blisko – spokrewniony z opisywanym wcześniej Stanisławem. Michałowi i Maryannie urodziły się dwie córki; w 1855 r. księgi się kończą i ślad po nich ginie.

Parafia Zawady

W parafi i tej Jamiołkowscy – i to od dawna – byli liczni i nadal tu miesz-kają. Niestety księgi metrykalne zostały mocno przetrzebione, a  na doda-tek nie zachowały się spisy podatkowe. Niemniej na podstawie zachowanych źródeł wiadomo, że już w  XVII wieku mieszkali w  Łasi Toczyłowo (z  1632 roku pochodzi zapis w księdze brańskiej skargi Zajkowskich na Aleksego olim Adam Jamiołkowskiego). Kolejny zapis, którego skan prezentuję w załączniku to Targonskiey Jamiołkowskiey Rumatio (KGB Mińsk 1708_1_37_2074 z roku 1649). Patrz załączniki, rozdz 9 inne dowody.

Elżbieta Jamiołkowska żona Andrzeja Targońskiego pozywa Andrzeja i Jakuba synów Marcina Jamiołkowskiego z Kowal, chodzi o 30 grzywien groszy polskich, plus drugie tyle z racji vadium, z tytułu wiana, którego bracia jej nie spłacili.

Przywołany tu skan wskazuje na związki Targońskich z  Jamiołkowskimi z Jamiołk Kowali, zatem najpewniej stąd wywodzą się Jamiołkowscy w Łasi, bowiem ówczesne zawiązki matrymonialne miały najczęściej „bilateralny” charakter.

Zdaje się już wtedy żyły w  Łasi dwie rodziny, a  następnie w  pierwszej połowie XVIII wieku nawet trzy Jamiołkowskich. O tym zdają się świadczyć zapisy z zachowanej księgi chrztów z  lat 1698 – 1744. Wymienia ona chrzty dzieci następujących par:

Grzegorza i Jadwigi (w latach 1700 – 1710),Jakuba i Maryanny (w 1707 r. urodził się syn Konstanty),Piotra i Jadwigi (lata 1724 – 1738),Stefana i Małgorzaty (lata 1726 – 1733),Władysława i Agaty Wiszowaty (lata 1729 – 1744).

228

Z  kolei w  Maliszewie Łynkach pierwszy chrzest Jamiołkowskich miał miejsce w 1712 roku. Był nim Marcin (1), syn Michała i Maryanny. Prawdo-podobnie Michał mieszkał jednocześnie także w Strękowie. I najpewniej to ten ten Marcin ożenił się w 1735 roku z Anastazyą Stypułkowską bowiem chrzty tej pary odnotowano w zachowanej księdze chrztów. W 1738 roku urodził im się Andrzej (1.1).

Nie zachowały się natomiast z  tego okresu księgi ślubów i  zgonów, a  przede wszystkim żadne księgi z  lat 1745 – 1808. Mimo tych ograniczeń dopiero zachowane księgi metrykalne, z lat 1808 – 1870, pozwalają na próbę budowania genealogicznej historii Jamiołkowskich w parafi i Zawady. Jako że kwerendę prowadziłem dosyć pobieżnie (tylko na podstawie mikrofi lmu z AP w Łomży) pozostaje kilka niewyjaśnionych kwestii, ale ich rozwikłanie pozo-stawiam ewentualnym zainteresowanym.

Udało mi się ustalić.

Łaś ToczyłowoDzięki zapisowi jednego ze zgonów można odnaleźć kontynuację wywodu

jednej z wcześniej zasygnalizowanych linii. Jest to akt zgonu Antoniego (2.1), pochodzący z 1809 roku. Zapisano, w nim że miał 78 lata a zgon zgłosili syno-wie Jan i Grzegorz. Prawie na pewno jest to urodzony w 1734 roku Antoni syn Piotra (2). Jego żoną była Rozalia Wądołowska, co wynika z kolei z aktu jej zgonu w 1812 roku.

Z  jego synów urodzony około 1780 roku Jan (2.1.1) ożenił się ok 1816 roku z Katarzyną Milewską. Natomiast nic nie wiadomo o losach Grzegorza.

Niestety takiej ciągłości nie sposób ustalić odnośnie innych linii.Pierwsza para to urodzony ok 1772 roku Wojciech i Maryanna Dębnicka

(chyba druga żona, pierwszą była Maryanna Kulikowska). Nie sposób ustalić czyim synem był Wojciech. Natomiast wiadomo, że zmarł w 1817 roku.

Drugą była para, urodzonego ok 1806 roku (ze związku z  Dębnicką) Józefa, który w 1832 roku ożenił się z Teklą Zajkowską.

Kolejna para to Marcin Jamiołkowski i Rozalia Targońska. Marcin uro-dził się ok. 1770 roku (zmarł w 1850 r.) a rodzicami byli Stanisław i Eleonora Truskolaska. Ożenił się w 1814 roku z Rozalią Targońską. Z metryk w Soko-łach wynika, że Stanisław i Eleonora wzięli ślub w Sokołach w 1763 roku, co wskazuje, że Eleonora pochodziła z parafi i sokołowskiej. Ich córka Małgorzata, córka Stanisława i Eleonory, urodzona w Łasi, parafi a Zawady, w roku 1777, zamieszkała w Nieciecach, parafi a Tykocin. Mąż Mateusz Nieciecki.

229

Wreszcie czwarta para to Łukasz Jamiołkowski (ur. ok 1770) i Anna Zaj-kowska. Łukasz zmarł w 1838 roku. Jego sukcesorem był ur. w 1819 roku Piotr. Ten był dwa razy żonaty, najpierw około 1848 roku z Franciszką Duchnowską, a następnie z Weroniką Wędołowską.

Tak jak wspomniałem księgi Zawad przeglądałem pobieżnie stąd nie chcę się kusić na odpowiedzialną prezentację dalszych losów wyżej wymienio-nych. Nie wiem zatem czy występujący (w księgach lat 1841 1855) Jan, w parze z  Joanną (Anną) Kurzyna, to syn któregoś z wyżej wymienionych? Niejasna jest też geneza pary Józef i Łucja Konopka. Wedle zapisów Józef miałby być synem Anieli. Podobnie jak Stanisław, który ok 1860 roku ożenił się z Roza-lią Zajkowską. Interpretacja wprost tych zapisów byłaby – delikatnie mówiąc – zbyt pochopna. Warto byłoby to zweryfi kować.

Maliszewo ŁynkiW XIX wieku mieszkały tu dwie rodziny. Wiadomo, że sukcesorem wspo-

mnianego wcześniej (we wstępie o  Zawadach), urodzonego w  1738 roku Andrzeja (1.1), został urodzony ok 1772 roku Franciszek (1.1.1). Ten był kilka-krotnie żonaty. Najpierw z Apolonią Zajkowską, potem w 1813 r. ożenił się Anną z Konopków, a po jej śmierci ożenił się w 1822 r. z Balbiną Zambrzycką. Franci-szek zmarł w 1844 roku. Po nim dziedziczył Paweł, który w 1854 roku ożenił się z Balbiną Zambrzycką.

Na początku XIX wieku w Maliszewie Łynkach żyła ponadto para Józef i Anna Maliszewska (a po jej śmierci Franciszka Laskowska). Józef urodził się ok 1798 roku i był synem Felicyana i Anieli Maliszewskiej. Ten Józef zmarł młodo – w 1834 roku. Dodać trzeba, że z 1809 roku pochodzi zapis o urodzi-nach Tomasza, syna Felicyana i Anieli Maliszewskiej. To zdaje się wskazywać, że Felicyan żył niejako równolegle do wspomnianego wyżej Franciszka. Hipo-tetycznie urodził się około 1760 roku – najpewniej był starszym bratem.

Po nim dziedziczył urodzony w  1820 roku (ze związku z  Laskowską) Maciej, który około 1846 roku ożenił się z Anną Manicką.

Niejasności budzi para Wojciech i  Joanna Strynkowska. Ślub wzięli w 1837 roku. Nie do końca jest jasne czyim synem był Wojciech. Z aktu ślubu wynika, że Józefa i Franciszki Leśniewskiej. Ale jeśli pomyłkowo (a zdarzało się to nader często) zapisano Leśniewską zamiast Laskowskiej to ten byłby także sukcesorem wspomnianego wyżej Józefa. Spadkobiercą Wojciecha został urodzony około 1842 roku Wawrzyniec, który ożenił się w 1870 roku ze Sta-nisławą Gorkowską (?).

230

W przypadku Zawad przedstawiam jedynie nieuporządkowane zapisy nie kusząc się na tworzenie wywodów, choć najpewniej, po gruntownej kweren-dzie i wnikliwej analizie, takie dałoby się stworzyć i to dla wielopokoleniowych gałęzi.

Suwałki i okolice

Szukając wnukowi po Suwalszczyźnie przodków „po mieczu” (po ojcu Gałaszewski, które to nazwisko wedle mnie jest „przekręcone” od Gołaszew-ski) zupełnie przypadkowo natknąłem się tam na Jamiołkowskich. Najpew-niej podobnie jak Gołaszewscy (i wiele innych rodów) tak i moi Jamiołkowscy, w XVIII wieku, udali się za chlebem na północ. I tak jak Gołaszewskim, tak i im pokręcono nazwisko na Jamiołka (Jemiołka, Jemiołko). Jamiołkowscy naj-pierw bodaj trafi li do parafi i Filipów. W dokumentach metrykalnych (o czym za chwilę) przywoływane jest Zusno. Miejscowość ta w  XVIII wieku mogła być osiedlem strażników puszczańskich, byli oni obdarzeni wolnością osobistą i ziemią. Co ciekawe w Inwentarzach Leśnictwa Perstuńskiego są wymienieni: Tomasz Jamiołko, osocznik, 1679 we wsi Skazdub i Jan Jemiołka w 1668 we wsi Kamionka. Obaj więc niedaleko Zusna, wręcz w odległości kilku kilometrów. Tę informacje uzyskałem dzięki uprzejmości Pana Grzegorza Krupińskiego, podobnie jak tę, że w spisach podatkowych z  lat 1780, 1786, 1792 nazwisko Jemiołko występowało w Turówce. W 1780 roku są wymienione w osobnych gospodarstwach Antonina Jemiołkowa i Jakubowa Jemiołkowa, zapewne obie wdowy. W 1786 r., w wiosce Turówka jest zapisana pustosz po wdowie Anto-niowej Jemiołko.

Na podstawie zaś mojej okazjonalnej kwerendy ksiąg metrykalnych wia-domo, że w 1811 roku w księgach suwalskich został odnotowany ślub Mikołaja Jamiołki. Ale świadkiem był brat Michał Jamiołkowski zamieszkały w Zuśnie parafi i fi lipowskiej. W 1813 roku tenże Mikołaj z Korklin, już wdowiec, żeni się też z wdową Maryanną Arasimowicz. Był jeszcze także Marcin Jamiołka, który jako wdowiec z  Turowa ożenił się w  1817 roku z  Ewą Dąbrowską z  Poddę-bic. Później zapisów z udziałem Jamiołków znalazłem całkiem sporo, najpierw w Korklinach i Trzcianach, potem Suwałkach.

*

231

Najpewniej – abstrahując od czasów XX wieku i najnowszych – Jamioł-kowscy mieszkali i w innych okolicach.

Okazjonalnie natrafi ałem na wpisy o  nich w  XVII wieku w  Tykoci-nie i  parafi i w  Dobrzyniewie. Tam w  Długołęce w  latach 1624 – 1636 zna-leźć można zapisy z udziałem Macieja Jamiołki i Anny Jamiołczyny. Herba-rze wspominają o ich bytności w Ołtarzach w Ziemi nurskiej (ale ten ślad się nie potwierdził). Z podobnego powodu należałoby przejrzeć dokumenty Iłży i Kamieńca.

Z kolei w internecie znaleźć można kilka kolejnych tropów.Najstarszy dotyczy parafi i Trzepowo, gdzie w 1596 roku Jakub Jemiołka

wziął ślub z Anną NN. Tyle wiem z internetu. Pewnie kiedyś to sprawdzę ale sądzę, że jeśli już, to ów Jemiołka wywodzi się wielkopolskich Jemiołkowskich. Podobnie jak Zofi a Jamiołkowska, która w w 1688 roku wyszła za mąż w Pod-lesiu (okolice Końskowoli) za Bartłomieja Cudowskiego. Również w  inter-necie (genealodzy.pl) znaleźć można informację o  Jemiolkowskich w  parafi i Kamieńczyk. Odnotowane są chrzty synów Aleksandra i Krystyny: w 1677 r. Franciszka, w 1682 r. Alberta i 1685 r. Leonarda.

Z XVIII wieku pochodzą zapisy: - z 1786 roku ślubu Egidiusza (Idziego), który zawarł ślub z Krystyną

Celińską w Tarchominie (Białołęka),- dokumenty chrztów z Bolimowa z lat 1782–1787: Katarzyny, Piotra,

Maryannny i Felicyana.- są także zapisy nazwiska Jemiołka w parafi ach: Domanowice, Górzno

i Wrociszew.O  ile w  przypadku okolic Podlasia pisownia nazwisk Jamiołka czy

Jemiołka raczej na pewno ma związek z  podlaskimi Jamiołkowskimi to w wymienionych wyżej przypadkach tak być nie musi. Mogą być to bowiem związki z tymi z Wielkopolski, jak też zupełnie niezależne przypadki kształ-towania się nazwiska.

W  początkach XIX wieku pojawia się ślad Jamiołkowskich w  Wilnie. W genetece (genealodzy.pl) znaleźć można zapisy o obecności Jamiołkowskich w  Jelonkach, Nieporęcie i  Zakroczymiu, dotyczące pierwszej połowie XIX wieku. W genetece znalazłem także informację o ślubie w 1845 roku Mateu-sza Jamiołkowskiego z Maryanną Przybyszewską w Radzikach Dużych. Tego samego roku urodził się Władysław Floryan. W 1879 roku, będąc nauczycie-lem, ożenił się w Warszawie ze Scholastyką Olszewską.

232

Z kolei w Goszczynie żyli Jamiołki zapisywani także jako Jamiołkow-scy. W 1810 roku 27 letni wdowiec Tomasz ożenił się Katarzyną Klusianką. Z tego związku rok później (w Bątkowie) urodził się Stefan. Tomasz urodził się w parafi i Jedlnia. Byli zapisywani jako włościanie. Skąd i jak wcześniej trafi li w te strony– nie wiadomo.

Parafi i, które należałoby sprawdzić jest więcej. W Polsce Księstwo Łowi-ckie, a konkretnie parafi a Łyszkowice. Tam trafi ł jeden z synów wylegitymo-wanego Adama (wspominam o tym w innych miejscach). Ponadto na pewno mieszkali w okolicach Warszawy, Rawy, Skierniewic i w Grodzisku. Prawdopo-dobnie także w okolicach Radomia.

Jeśli chodzi o parafi e sąsiedzkie, tak podlaskie, jak i wschodniego Mazow-sza, to większość parafi i przejrzałem. Co ciekawe w Łapach (przed XX wiekiem zaliczały się, aż do trzech parafi i: Płonka, Poświętne i Uhowo), gdzie obecnie Jamiołkowskich zatrzęsienie, wcześniej zamieszkiwali sporadycznie i w zasa-dzie jedynie w Korczakach. W pobliskim Wysokiem Mazowieckiem pierwsi Jamiołkowscy zamieszkali dopiero po I wojnie światowej. W Białymstoku, jak wcześniej wspominałem, pojawili się w 1897 roku.

6.3. Warszawa

Z miejsca zastrzegam, że prezentowany tu opis jest zaledwie zarysem. Los zdarzył, że kilkunastu moich Sieniutów „zagnało” do Warszawy, w  wyniku czego zdecydowałem się na kwerendę ksiąg metrykalnych dwu parafi i: pw. Wszystkich Świętych i  Świętego Andrzeja. Zamysł przeprowadzenia samo-dzielnej kwerendy wszystkich warszawskich zasobów metrykalnych byłby sza-leństwem, tym bardziej, że swoich Sieniutów mniej więcej skompletowałem.

Szczęśliwie, od stosunkowo niedawna, zaczęto realizować ideę Narodo-wego Centrum Cyfrowego czyli najogólniej digitylizacji zasobów archiwal-nych. W praktycznym dla genealogów języku oznacza to umieszczenie w sieci, min. skanów ksiąg metrykalnych. Jak dotąd objęło to kilka warszawskich para-fi i. I z tego zbioru czerpałem; z uwagi jednak na dezaktualizację papierowych tekstów po co i raz dorzucane nowości odsyłam do „googla”.

Samo zamieszczenie zeskanowanych zasobów w sieci ma pewną niedo-godność. Wymaga mnóstwa czasu na „klikanie”, aby trafi ć na skan ze zdarze-niem rodzinnym. Stąd bardziej przydatne są inicjatywy zindeksowania zaso-bów. Taką cenną inicjatywę, w odniesieniu do zasobów warszawskich, podjął

233

Warszawski Zespół Indeksacyjny. Tu odsyłam także do „googla”, najpraktycz-niej wpisać gene szukacz, aby trafi ć do zbiorów prezentowanych na stronie genealodzy.pl.

Tekst niniejszy jest zatem wynikiem zarówno własnej kwerendy, jak i korzystania z obu źródeł internetowych. Niemniej – podkreślam – nie obej-muje on całego zasobu warszawskiego. To tylko s z c z ą t k o w a wiedza. Pre-zentuję jedynie jednostkowe informacje i bardzo sporadycznie próby genea-logicznych wywodów i analiz. Realizując misję opisania Jamiołkowskich pró-buję jedynie wskazywać ewentualne tropy, min. odnajdując związki rodzin „warszawskich” z rodzinnymi gniazdami. Dlatego pomijam – poza wyjątkami – informacje o urodzinach i zgonach oraz ślubach już urodzonych w Warsza-wie. To wszystko bowiem można ustalić w sieci samemu, korzystając ze wska-zanych internetowych źródeł.

Związki Jamiołkowskich z Warszawą mają dawną historię. W początkach XVIII wieku Walenty Jamiołkowski był był wiceregensem i burgrabią warszaw-skim. Wymieniony jest w  Herbarzu Bonieckiego Walenty Jamiołkowski, syn Andrzeja (Zap. Lub. 60 f. 1068 z 1683 roku), viceregent ziemski i grodzki war-szawski, nabył w 1714 roku Mostówkę od Grzybowskiego, którą w 1721 r. sprze-dał temuż Grzybowskiemu (DW. 62 f. 511 i 64 f. 23 – niestety te źródła spłonęły w 1994 – przyp. jj). W 1716 r. został burgrabią warszawskim.

Gdzie i czy w ogóle mieszkał w Warszawie? Wspomniana wyżej wzmianka o  Grzybowie sugerowała przeprowadzenie kwerendy ksiąg metrykalnych parafi i Św Krzyża, co uczyniłem. Bez skutku – do roku 1751 żadnego zapisu o Jamiołkowskich nie ma. Cóż, Walenty mógł mieszkać gdzie indziej, bo że był postacią historyczną nie ma żadnych wątpliwości. Znalazłem nawet dokument jego zgonu. Było to w 1729 roku, w Czochaniach, parafi a Rutki Kossaki.

Związki Walentego z parafi ą w Rutkach Kossakach oraz fakt opuszczenia (w połowie XVIII wieku) tej parafi i przez Jamiołkowskich pozwalają na sfor-mułowanie hipotezy, iż mogło być to związane z  ich migracją do Warszawy. Nie mam na to żelaznych dowodów a jedynie przesłanki. Jedna z nich to ta, że pierwsze zapisy Jamiołkowskich w  księgach metrykalnych Św Krzyża (ta parafi a jest o tyle interesująca, że obejmuje teren dawnych jurydyk Grzybowa, Nowolipia i Leszna, gdzie Jamiołkowscy później, czemuś szczególnie chętnie się osiedlali) pojawiają się w latach 70 – tych.

W 1777 roku Teresa Jamiołkowska wychodzi za mąż za Jana Szwarczew-skiego, a dwa lata później Helena za Tomasza Rzącę. W 1781 Marcin żeni się z Anną Zielińską. W parafi i Św Krzyża, a dokładnie Królewskiej cegielni żyła

234

także w tych samych latach para Dominik i Maryanna. Akt chrztu ich córki Kunegundy z 1777 roku umieściłem w załącznikach do rozdziału 6. Ponadto para Stanisław i NN, co wynika z informacji o wdowcu Antonim, który powró-cił do parafi i Sokoły i tu, dwukrotnie w latach 1832 i 1838 się żenił. Jako miej-sce chrztu podawał Warszawę, parafi ę św Krzyża, a  urodzić się miał (wedle wieku zapisywanego w akcie ślubu) w latach 80 – tych. Po powrocie mieszkał – raz zapisano w Piotrowiętach, a raz Świetlikach.

Niestety lapidarne zapisy trydenckie, jak też wyrywkowość mojej kwe-rendy najczęściej nie pozwalają na identyfi kację skąd owi Jamiołkowscy przy-byli. Tylko wyjątkowo pojawiają się interesujące tropy. Ciekawe informacje zawiera akt ślubu (z 1783 roku) Jana z Heleną Makowiecką. Jan zapisany jest jako de Rozany Par(afi a) Lubiel (skan w załączniki rozdz 6). Ten akt metrykalny nie jest standardowy. Pomijam tajemniczą historię z  ubraniem. Jan wymie-niany jest jako służący w różnych miejscach i różnych parafi ach „nunc variis in Paroch. Famulum”. Nie wydaje się jednak, aby był zwykłym parobkiem; sądzę, że mógł być organistą. Dwa lata później miał miejsce ślub (skan w Załączniki rozdz 6) G. (generosus?) Andrzeja z G(generosam?) Franciszką Radzikowską. Za świadka występuje tam Jan. Zdaje się Jan i Andrzej byli braćmi.

Właśnie Andrzej jest prekursorem pierwszej linii warszawskiej, której dzieje udało mi się z grubsza odtworzyć. Po Andrzeju i Franciszce z Radzikow-skich ich pierwszym synem, był urodzony w 1788 roku Piotr, ale o  jego dal-szych dziejach nic nie wiadomo. Natomiast urodzony w 1794 roku, a chrzczony – podobnie jak Piotr – u Św Krzyża, Jan Józef, w 1812 roku ożenił się z Teresą Jadwigą Krupińską. Zamieszkali na Nowym Świecie. Co ciekawe Jan był nauczy-cielem muzyki. Ich syn, urodzony w 1816 r., Józef Daniel czeladnik krawiecki ożenił się w 1816 roku z córką ekonoma Anną Orecką. Ślub był u Św Jana.

Jak z  tego widać całkiem sporo Jamiołkowskich trafi ło do Warszawy, a  podkreślam, to tylko efekt wyrywkowej kwerendy. Ta migracja znajduje potwierdzenie w ówczesnych spisach mieszkańców.

Taryff a domów miasta Warszawy w 1784 roku ułożona informuje, że wów-czas trzy domy były własnością Jamiołkowskich.

nr spisu 1010 – dom S. (Szlachetnego – przyp jj) Jamiołkowskiego, ulica Krochmalna, zapłacił podatku 72 zł,

nr. spisu 1027 – dom S. Jamiołkowskiego, ulica Grzybowska, zapłacił podatku 51 zł,

nr. spisu 1242 – dom S. Jamiołkowskiego, ulica Pańska, zapłacił podatku 42 zł.Także wedle spisu z 1797 roku te same trzy domy do nich nadal należały.

235

Niewykluczone, że były własnością przedstawicieli tego samego krza Jamiołkowskich. Jednocześnie nie oznacza to jednak, że wówczas w Warszawie zamieszkiwali tylko przedstawiciele tego krza. Akurat w  księgach metrykal-nych Jamiołkowscy byli odnotowywani także pod innymi adresami.

Z czasem ten stan posiadania domów się umniejszał.W taryfi e domów z 1807/1808 były już dwa:1027 – ulica Grzybowska D. Jamiołkowski,1242 – ulica Pańska Dworek Jamiołkowski.Natomiast w 1821 już tylko jeden:1242 – ulica Pańska D. Jamiołkowski.W  roku 1852 na Pańskiej domu Jamiołkowskich już nie ma; pojawia się

natomiast dom Tomasza Jamiołkowskiego nr. 2402 ul. Nowolipki D. Jamiołkowski.Skorowidz mieszkańców miasta Warszawy z przedmieściami na rok 1854

wymienia już nie tylko właścicieli ale także mieszkańców:Jamiołkowska Anna, kucharka, cyrkuł 11, Senatorska 478, kamienica,

właściciel SS Kochów,Jamiołkowska Julia, kucharka, cyrkuł 10, Krakowskie Przedmieście 392,

Kościół Klarysek PP Wizytek,Jamiołkowska Maryanna, stypendystka, cyrkuł 2, Przyrynek 1884, Szpital

Św. Ducha Starców,Jamiołkowska Maryanna, kucharka, cyrkuł 6, Nowolipie2417, Kamienica

Bizenowicz Kazimierz,Jamiołkowski Adam, urzędnik, cyrkuł 2, Zakroczymska 1852 b. Kamie-

nica Nalepiński Adam,Jamiołkowski Julian, czeladnik szewski, cyrkuł 1, Nowomiejska (Gołębia)

177, kamienica Śliwińska,Jamiołkowski Mikołaj, lokaj, cyrkuł 10, Tamka 2843, kamienica Czarne-

cka Joanna,Jamiołkowski Stanisław, parasolnik, cyrkuł 10, Krakowskie Przedmieście

410, Pałac Hr. Krasiński Wincenty,Jamiołkowski, Tomasz, ogrodnik, cyrkuł 6, Nowolipki 2402, dom Jamioł-

kowski Tomasz,Jamiołkowski Walenty, czeladnik grzebieniarski, cyrkuł 1, Krzywe Koło

184, Gralow,Jamiołkowski Wojciech, ogrodnik, cyrkuł 8, Wielka 1444, kamienica

Lisowski Józef.

236

Do tej listy dodam kilka rozpoznanych przeze mnie, najwcześniejszych ślubów:

Rok 1827 – w parafi i św Jan ślub Adama Jamiołkowskiego (od trzech lat przebywał on w Warszawie) z Katarzyną Sawicką, w 1841 roku po zgonie Kata-rzyny Adam, woźny Biura Namiestnika ożenił się z Julianną Kurowską (więcej o nim, przodkach i potomkach, także warszawskich, w Szlachta wylegitymo-wana wywód 2). Mimo, że jeden z jego synów, urodzony w 1832 roku Marian Michał był urzędnikiem Księstwa Łowickiego, to jego syn, urodzony w 1863 roku Rudolf Feliks ożenił się z  Leokadią Bosz i  powrócił do Warszawy. Ich synem był urodzony w  1895 roku mjr Konstanty Jamiołkowski, lekarz woj-skowy, który zginął w  Katyniu. Natomiast córka Adama Aleksandra Anna wyszła za dozorcę policyjnego Aleksandra Brzósko.

Rok 1828 w parafi i św Krzyża ślub podofi cera Batalionu Saperów Miko-łaja z Petronelą Wójcicką. Jako że Mikołaj wywodził się z krza Sieniutów więcej szczegółów o nim, przodkach i potomkach w rozdziale 9,

Rok 1829 w parafi i MB Loretańskiej ślub Andrzeja z Agnieszką Kołacz-kowską,

Rok 1830 w  parafi i Św Aleksandra ślub wyrobnika Tomasza z  Jadwigą Jaworską wdową po Jacku Żychniaku; nie udało mi się rozpoznać przodków Tomasza,

1842 ślub Ludwika Bartłomieja, pisarza prywatnego urodzonego w War-szawie z Ludwiką Szczypińską,

1844 Paweł wdowiec po Apolonii Siekierzyńskiej, syn Michała i Magda-leny Moykowskiej z Rozalią Łapińską po mężu Kruszewską. Paweł prawdopo-dobnie urodził się około 1775 roku we Wnorach Wandach. Jego syn Leon Wła-dysław, urodzony już w Warszawie był lakiernikiem, w 1856 roku ożenił się z Julianną Józefa Frejniak.

Z pośrednich dokumentów wiadomo, że w Warszawie mieszkała też para Stanisław i Anna z Jabłonowskich. Stanisław zmarł w 1840 r., był służącym.

W pierwszym półwieczu XIX wieku Jamiołkowskich, którzy tu osiadali można podzielić na dwie kategorie. Pierwszą stanowili ci, którzy wywodzili się ze szlachty relatywnie zamożnej, potrafi ący zapewnić sobie w miarę przy-zwoity status majątkowy; drugą ci, którzy przybywali tu na służbę (dotyczyło to głównie kobiet).

Do pierwszej grupy (zapisywano ich obywatel), spośród wymienionych w spisie 1854 roku, należeli, poza wcześniej wspomnianym Adamem:

237

Wojciech syn Jakuba i Maryanny Idźkowskiej z Faszcz, który – jako już wdowiec – ożenił się w 1858 roku z Ernestyną Konrad i był ogrodnikiem,

Tomaszem ogrodnik – tu jednak nie mam wiedzy kto był jego rodzicami,Stanisław parasolnik, szlachcic wylegitymowany, urodzony w 1830 roku

w  Jamiołkach Kłosach, syn Michała i  Franciszki z  Jamiołkowskich (więcej w rozdz 7 wywód 11).

Natomiast inni z tej grupy przybywali do Warszawy i zasilali szeregi bru-kowej szlachty. Nie wpisywano im co prawda w Warszawie Nobilis niemniej pełnili wówczas jeszcze w miarę stateczne profesje, głównie rzemieślników.

Z czasem jednak Jamiołkowskich w Warszawie przybywało. Ta migracja nasiliła po uruchomieniu połączenia kolejowego Warszawy z Petersburgiem.

Na podstawie informacji zamieszczonej w internecie (wynik wspomnia-nej wcześniej digitalizacji i  indeksacji), według stanu na początek 2011 roku do Warszawy, w XIX wieku na stałe przenieśli się następujący Jamiołkowscy. Dla ułatwienie ewentualnych dalszych poszukiwań przy prezentacji przyją-łem kryterium wsi z której pochodzili oni albo ich przodkowie oraz chronolo-giczną kolejność zawieranych małżeństw. Data na wstępie notek oznacza rok w którym był ślub. Ze zdarzeń wymieniam tylko śluby, pomijam chrzty i zgony, zainteresowani znajdą je bez trudu pod wskazanymi wyżej adresami interne-towych źródeł.

Jamiołki Świetliki

1834 Marynna, służąca urodzona ok 1806 r., córka Macieja i Maryanny Dąbrowskiej ślub z Michałem Rusieckim,

1846 Katarzyna, urodzona w 1828 r. córka Józefa Benedykta i Maryanny Leśniewskiej Sieniuczanka, za Józefa Jaworskiego czeladnika grzebieniarskiego,

1856 Walenty grzebieniarz urodzony w  1822  r. syn Józefa Benedykta i Maryanny Leśniewskiej, Sieniuta, ślub (około 1855 r.) z Franciszką Świątkow-ską, po jej zgonie ożenił się z Józefą Selwińską. Walenty był najpierw strażni-kiem Głównego Domu Badań; tak go, w 1855 r., zapisano w akcie chrztu jego syna Juliana Lucjana. Nigdzie nie znalazłem informacji o tej instytucji. W póź-niejszych zapisach występuje jako grzebieniarz, a następnie garbarz.

1857 Anna urodzona w 1828 r. córka Benedykta i Maryanny Bruszewskiej Sieniuczanka, ślub z Antonim Przyłuskim czeladnikiem koszykarskim,

238

1858 Józefa, urodzona w 1825 r. córka Benedykta i Maryanny Bruszew-skiej Sieniuczanka z Michałem Roszkowskim. Ponownie w 1877 r. wyszła za Michała Hypszera majstra tokarskiego, była wtedy handlarką.

1863 w parafi i Św. Krzyża miał miejsce ślub Maryanny córki Józefa i Mary-anny Leśniewskiej z czeladnikiem garbarskim Feliksem Włodarskim. W doku-mencie ślubu zapisano, że mieszkała przy ul. Szkolnej. Świadkiem ślubu był brat Walenty. Feliks zmarł w  1869 roku i  Maryanna w  1873 roku wyszła za Wincentego Widermana, zwolnionego z wojska szeregowca. Mieszkała wtedy na Podwalu.

1869 Julian, urodzony w 1841 r. syn Józefa Benedykta i Maryanny Leś-niewskiej Sieniuta, z  Ewą Głasińską; najpierw służący a  następnie urzędnik kasowy,

1870 Michał, urodzony w  1837  r. syn Benedykta i  Maryanny Bruszew-skiej, Sieniuta, z Otylią Niewińską; po raz drugi, w 1895 r., z Marianną Kraw-czewską. Syn Michała z pierwszego małżeństwa (z Anną Godlewską) Stanisław ożenił się w 1893 r. z Józefą Marią Fajgenbaum; był stróżem.

1873 Julianna urodzona w 1842 r. córka Benedykta i Maryanny Bruszew-skiej Sieniuczanka, śluby: 1o ok 1870 r. Szymon Nocuń, 2o 1773 r. Jan Sawicki, 3o 1882 r. Kazimierz Prusak,

1875 Franciszek urodzony w 1849 r., syn Benedykta i Maryanny Bruszew-skiej Sieniuta z Ewą Sadecką,

1877 Leopold Adolf, urodzony w 1848 r., dorożkarz, syn Piotra i Maryany Rząca Sieniuta z wdową Pauliną Kopka,

1887 Stanisław, urodzony w 1860 r. syn Kacpra Baltazara i Weroniki Kali-nowskiej, Sieniuta, z Konstancją Florentyną Kociołkowską,

1898 Paweł, urodzony w 1869 r. żołnierz rezerwy, syn Kacpra Baltazara i Weroniki Kalinowskiej, Sieniuta, z Franciszką Wasilka,

1898 Szymon, urodzony w 1844 r. syn Mikołaja i Anny Idźkowskiej, Sie-niuta, z  Heleną Zielińską, było to jego drugie małżeństwo bowiem w  akcie ślubu zapisano: wdowiec po Maryannie (nieczytelne nazwisko), mieszkał w Sielcu, wtedy pod Warszawą, współcześnie część Mokotowa.

A  pewnie to nie wszyscy Sieniutowie, którzy trafi li do Warszawy. Na pewno byli jeszcze:

-urodzony w 1836 roku Wiktor syna Mikołaja i Anny Idźkowskiej, któ-rego żoną była Helena Dymowska (kiedy i gdzie był ślub nie wiadomo); ten był zapisywany jako garncarz i majster zdun,

239

– urodzony w 1861 r. Jan syn Piotra i Maryanny Kulesza. Ten ożenił się w Sokołach z Eleonorą Szleszyńską, ojciec Piotr nie zaakceptował tego małżeń-stwa, wyjechali do Warszawy. Jan był urzędnikiem kolejowym.

Do Warszawy wyjechali także Sieniutowie z mojej bezpośredniej linii:urodzony w  1816 roku w  Gąsówce Skwarkach Piotr (syn Stanisława

i Agnieszki Wyszyńskiej), który w 1860 roku ożenił się w Warszawie z wdową Agnieszką z Malewskich Kobylińską i był najpierw służącym a potem właści-cielem dorożki (dorożek?) oraz jego bratanek, urodzony w 1848 roku w Rosz-kach Chrzczonach, Marcin syn Pawła i Julianny Roszkowskiej, który ożenił się w 1881 r. w Warszawie z Maryanną Malicką; ten był szewcem.

Do Warszawy trafi ł także Bolesław, syn Baltazara po Stanisławie, z dru-giego małżeństwa z Joanną Kostro. Bolesław w 1896 roku, w parafi i Św. Bar-bary, ożenił się z Teklą Marią Lewicką.

Jakie były przyczyny tego eksodusu, a  przede wszystkim kto przetarł ten szlak, kto ich do Warszawy ściągał? Pierwszym mi znanym, który zawarł w Warszawie związek małżeński był urodzony w 1802 roku Mikołaj syn Szy-mona po Baltazarze. Pełnił służbę wojskową w  Warszawie, był podofi cerem batalionu saperów. W 1828 roku ożenił się w stolicy z Petronelą Wójcicką. Lecz sądzę, że musiał być przed nim ktoś jeszcze z Sieniutów, kto przetarł szlak do Warszawy, wcześniej tu osiadając. Ale kto nim był nie wiadomo.

Do Warszawy zdecydowanie rzadziej przenosili się Jamiołkowscy z innych wsi.

Jamiołki Piotrowięta

1865 Julian Marcin, wyrobnik, urodzony w  1840  r. syn Stanisława (po Antonim) i Rozalii Rembiszewskiej, ślub z Ewą Braun,

1874 Jakub Jamiołkowski służący, urodzony w 1838 roku, syn Franciszka i Maryanny Faszczewskiej z Anastazją Jamiołkowską służącą, urodzoną w Jamiołkach Piotrowiętach w 1843 r., córką Stanisława i Franciszki Łapińskiej, Był woźnicą, zmarł w 1900 roku; ich córka Stanisława Anna wyszła za mąż w 1899 r. za Władysława Żaboklickiego,

1876 Konstanty Leon, stolarz podmajstrzy, urodzony w 1853 r. syn Igna-cego Piotra i Anny Jamiołkowskiej, zamieszkały Nowolipie, z Pauliną Grabow-ską, 27 lat urodzoną w Guberni suwalskiej,

1878 Jan szewc, urodzony w 1854 r. syn Ignacego Piotra (po Franciszku) i Anny Jamiołkowskiej z Julianną Krzemińską,

240

1878 Aleksandra, służąca, urodzona w 1855 r. córka Sylwestra (po Szymo-nie) i Maryanny Roszkowskiej wyszła za Stanisława Jesionowskiego,

1888 Teodora, urodzona w 1863 r. córka Sylwestra (po Szymonie) i Mary-anny Roszkowskiej za Ignacego Stasiuka (Staszewskiego?), zmarła w 1890 roku w Warszawie,

1891 Emil, urodzony ok 1845 roku, w Rembiszewie parafi a Kołaki, syn Stanisława (po Antonim) i  Rozalii Rembiszewskiej jako wdowiec ożenił się z Józefą Wójtowicz, kiedy ta w 1898 roku zmarła ożenił się w 1899 roku po raz trzeci z Heleną Pręcikowską. W akcie tego ślubu zapisano, że był woźnicą.

1925 Jan Antoni, buchalter, syn Teofi la i  Maryanny z  Perkowskich z Jadwigą Aleksandrą Pajączkowską. Jan Antoni urodził się w 1892 w Jamioł-kach Piotrowiętach ale wraz rodzicami zamieszkał w  Warszawie, min. przy ulicy Mariensztadt.

Jamiołki Kłosy

1851 Ewa Jamiołkowska, służąca, córka Andrzeja (po Adamie) i Józefy Wyszomirskiej ślub z Maciejem Sikorą z Młocin, zamieszkali w Dziekanowie parafi a Łomna, gdzie Maciej był dróżnikiem „koszar drogowych”. Tam też trafi ł siostra Ewy, urodzona w 1822 roku Julianna. Ta w 1858 roku wyszła za mąż za Józefa Buczyńskiego, żołnierza urodzonego w Kiełpinie,

1865 Tomasz Wiktor, tokarz, urodzony w 1838 r. syn Michała i Franciszki, ożenił się z Wiktorią Ewą Zalewicz (ten był wylegitymowany przed Heroldią,)

1866 Maryanna, urodzona w 1841 r. córka Michała (prawdopodobnie po Szymonie) i Franciszki Jamiołkowskiej z Augustem Luck,

1867 Wojciech, urodzony w  1825  r. wdowiec po Józefacie Grabowskiej (ślub 1849 r. mieszkali początkowo w Kłosach a w latach 50 – tych przenieśli się do Warszawy), syn Ignacego (po Adamie) i Teresy Jamiołkowskiej ożenił się z Agnieszką Woźniak. W Warszawie córka z pierwszego małżeństwa Kata-rzyna, która wyszła w 1892 r. za Walentego Dutkowskiego

1876 Julian Mikołaj, stolarz, urodzony w 1849 r. syn wylegitymowanego przed Heroldią Rocha (po Michale) i Tekli Rząca z Teklą Podgórską. Ich córka Maryanna Natalia wyszła za mąż, w 1898 r. za stolarza Stanisław Bosko. Do Warszawy trafi ły także córki Rocha i Tekli Rząca. Józefa w 1878 roku wyszła za mąż za kowala Jana Staszewskiego, Kamila w 1885 r. za Wojciecha Łuczaka

241

Jamiołki Rawki

1853 Łukasz, dworski, urodzony w  1825  r. syn Franciszka i  Konstancji z Anną Kulesza, ich syn Jakub w 1882 roku ożenił się z Heleną Ciechowską,

1859 Maryanna, służąca, córka Franciszka i  Konstancji za Leona Goła-szewskiego,

1881 Teresa, służąca ur. w 1844 córka Jana i Anny Faszczewskiej z Anto-nim Baniakiem żołnierzem rezerwy.

Jamiołki Kowale

1844 Paweł, wdowiec po Apolonii Siekierzyńskiej, urodzony w 1789 w syn Michała i Magdaleny Moykowskiej z wdową Rozalia Łapińską de domo Kru-szewską z Plonki,

1858 Stanisław Kacper, wdowiec, wyrobnik urodzony w 1823 syn Franciszka (po Stanisławie Raliku) i Agnieszki Jamiołkowskiej z Maryanną Kaczyńską,

1860 Jan, podofi cer, urodzony w  1814 syn Franciszka (po Stanisławie Raliku) i Agnieszki Jamiołkowskiej ze służącą Agnieszką Ciołkowską.

1900 par NMP Leszno Antoni, wdowiec po zmarłej w Kuleszach Julian-nie, syn Andrzeja i Franciszki z Leśniewskich z Józefatą Jóźwiak.

Jamiołki Godzieby

Po 1900 roku do Warszawy przenieśli się Stanisław, syn Ignacego, z żoną Amelią ze Zliczewskich, z wylegitymowanej linii Ralików; Stanisław był kon-duktorem na kolei warszawsko petersburskiej, a później tramwajarzem.

Truskolasy Stara Wieś

1872 Szczepan, piekarz, urodzony w  1846  r. syn Pawła (po Marcinie) i Maryanny Piszczatowskiej z Wiktorią Gorzejewską; ich córka Apolonia Pau-lina w 1893 wyszła za Rudolfa Volanka,

1882 Benedykt, podofi cer rezerwy, urodzony w 1850 r. syn Stanisława (po Marcinie) i Józefy Perkowskiej z Barbarą Maraszek,

1882 Cyprian służący, urodzony w 1851 r. syn Pawła (po Marcinie) i Mary-anny Piszczatowskiej z Anielą Kucińską.

242

Truskolasy Wola

1900 Jan syn Mateusza i Domicelli Raciborskiej, urodzony w 1864 roku, pracownik (bodaj kasjer) Kolei Żelaznej z Zofi ą Wnorowską z Wnor Wand.

Perki Bujenki

1885 Konstanty, urodzony w 1858 r. syn Jakuba i Marcyanny Idźkowskiej z Maryanną Knapp. W akcie ślubu zapisano utrzymuje się z własnych środ-ków. Prawdopodobnie do Warszawy także trafi ł także inny syn Jakuba Jan, uro-dzony w 1830 r, pochodzący z małżeństwa z Petronelą Dworakowską, który w 1851 roku w Sokołach ożenił się z Maryanną Perkowską.

Noski

1885 Franciszek, służący, urodzony w  1860  r. syn Józefa (po Janie) i Agnieszki Dzierżek z Marią Munch; ich córka Jadwiga w 1920 roku wyszła za Maksymiliana Urbańskiego adiutanta Wojska Polskiego.

Bruszewo

1855 Michał stangret, urodzony w 1824 r. syn Antoniego (po Ignacym) i Anny Jamiołkowskiej z Czeszką Dorotą Duchacz.

Faszcze

1843 Tomasz urodzony w 1794 roku w Faszczach, syn Jakuba i Antoniny Jamiołkowskiej ożenił się z Józefą Szajdzińską; był ogrodnikiem,

1858 Wojciech, przyrodni brat Tomasza, urodzony w 1816 syn Jakuba i Maryanny Idźkowskiej ożenił się z Ernestyną Konrad, był także ogrodnikiem.

Rzące

1858 Jan, majster kowalski, syn Bartłomieja i Joanny Rząca z Anną Marią Bystrzycką. Ich syn Józef Jan, w 1881 roku, ożenił się Jadwigą Stanisławą Woje-wódzką. W akcie ślubu zapisano, ze miał 21 lat i był „fabrykantem”, tak wtedy po rosyjsku nazywano robotnika fabrycznego.

243

1865 Michał, właściciel dorożki, urodzony w 1824 r. syn Bartłomieja (po Ignacym) i  Joanny Rząca z  Józefą Sikorską. Ich synowie wzięli za żony: Sta-nisław Marcin w 1897 r. Marię Katarzynę Jaruzelską (ich syn Wacław Stani-sław, podporucznik Wojsk Polskich, ożenił się w 1920 roku z Józefą Kostrzęb-ską), natomiast Feliks Jan w 1898 roku Karolinę Piórkowską. Natomiast córka Michała i Józefy Maryanna wyszła w 1888 r. za mąż za rzeźnika Ludwika Rawi-ckiego.

1880 w par. św Trójcy Franciszek, żołnierz zwolniony, ur. w 1848 r., syn Macieja i Weroniki z Jamiołkowskich z Józefą Czyrkosińską.

Penzy

1876 w  par. Św Trójcy Antoni, żołnierz rezerwy, ur. w  1841  r. syn Jana i Anny z Penzów z Apolonią Dymińską

Nierozpoznane – inne miejscowości

Wymieniam tu śluby Jamiołkowskich wywodzących się zarówno z miej-scowości rozpoznanych, jak też miejscowości nieznanych.

1865 ślub Walenty, syn Tomasza i  Magdaleny Sulejewskiej, urodzony w guberni radomskiej z Felicyą na Jaroczynie Jarocką,

1855 Karolina Rozalia Jamiołkowska, córka Stanisława i Maryanny Wiś-niewskiej za Zachariasza Hasselbuscha; rodzice Karoliny utrzymywali w War-szawie szynk,

1866 ślub Aleksandra, czeladnika tokarskiego, urodzonego w  parafi i Zambrów, syna Stanisława i  Magdaleny Górnickiej z  Józefą Kwiecińską; ich syn Józef Marcin będąc wdowcem, w 1917 roku, ożenił się z Marianną Wit-czak, biuralistką, natomiast inny syn Lucjan Teodor ożenił się z Marią Heleną Miller, buchalterką.

1870 roku ślub Ignacego (brata wspomnianego wyżej Aleksandra), pod-majstra tokarskiego z Jadwigą Chrzanowską.

1870 ślub urodzonego w Warszawie Ignacego (44 lata), syna Wincentego i Salomei Kiełpińskiej z Bronisławą Zambrzuską,

1877 Michalina, służąca, córka Franciszka i Weroniki Łuczaj z Łukawicy za Stanisława Zajkowskiego ślusarza,

244

1877 Andrzej Mikołaj Jamiołkowski, urodzony ok 1850 w  Chełminie? pow Lipno, syn organisty Mateusza i Maryanny Prendzińskiej z Marią Wrób-lewską,

1887 Czesław Karol, syn Jakuba i  Karoliny Jakubowskiej z  Wiktorią Iwanek,

1891 Franciszek, szewc, urodzony w  Warszawie, syn Juliana i  Heleny Wierzbickiej z Franciszką Walerią Szynkowską,

1892 Paweł, urodzony ok 1864 r. w Jośkach parafi a Hodyszewo, syn Pawła i Julianny Jamiołkowskiej z Katarzyną Kosakowską,

1893 Maryanna, urodzona ok 1870 w Rosochatem, córka Mateusza i Fran-ciszki Turkot z Franciszkiem Kowalskim,

1894 Franciszek, dozorca, urodzony w Chojane Bąki, syn Jana i Józefaty Czajkowskiej z Magdaleną Jagustowską,

1895 Wiktoria urodzona w 1868 r. w Rusi Starej, córka Franciszka i Felicji Dmochowskiej (Rembiszewskiej?) z Józefem Kozłowskim,

W Warszawie mieszkali ponadto-Franciszek, urzędnik Zarządu Policmajstra (ur ok 1836 r.) jego żoną była

Tekla Giersztoff ,-Józef, właściciel składu węgla (ur. ok 1864  r.), żona Stefania Tauer. Ich

urodzona w 1900 roku córka Jadwiga wyszła w 1925 r. za Jana Radlińskiego.Informacje uzupełniam o wypisy z rejestrów adresowych i książek telefo-

nicznych.

Przewodnik warszawski informacyjno – adresowy na rok 1870Jamiołkowska Krystyna, zakonnica, Tamka 25Jamiołkowski Adam, emeryt, Furmańska 8Jamiołkowski Franciszek, urzędnik, Przyrynek 9Jamiołkowski Jan, rządca, domu Koźla 7Jamiołkowski Jan, cz, stolarski, Bednarska 17Jamiołkowski Ignacy, urzędnik, Krak. – Przedmieście 57Jamiołkowski Leon, cz. lakierniczy, Pańska 33Jamiołkowski Marcin, cz. kowalski, Piekarska 5Jamiołkowski Michał, utrz. dorożk, i Sto – Jerska 26Jamiołkowski Piotr, utrz. dorożki, Nowogrodzka 10Jamiołkowski Stanisław, parasolnik, Krak – Przedmieście 1Jamiołkowski Tomasz, wł domu, Nowolipki 17Jamiołkowski Tomasz, cz. tokarski, Mostowa 20Jamiołkowski Walenty, cz. grzebieniarski, Ogrodowa 36

245

Jamiołkowski Wiktor, m. Zduński, Pańska 66Jamiołkowski Wojciech, dzierż, ogrodu, Belwederska 2

Księga adresowa „Warszawa” na 1920 rokImiołkowski Ignacy, poseł Nagórna pow. KołoJulian, lekarz, Krucza 43 tel 75-01Marceli, inżynier, Mławska 1Bronisława, akuszerka, Litewska 10Tytus, drukarnia, Marszałkowska 97aTeofi l, kawiarnia, Bednarska 6Michalina, konfekcja damska, Wspólna 36Imiołkowski Lucjan, warsztat mechaniczny ślusarstwo, Twarda 40 lub 44Imiołkowski Józef, warsztat mechaniczny, Chłodna 5Konstancja, sklep spożywczy, Dzielna 60Władysław, sklep spożywczy, Mokotów 29Julian Mikołaj, stolarz, Ślepa 12

Książka informacyjno – adresowa „Cała Warszawa” 1930Bronisława, urzędniczka, Marszałkowska 81Helena, Żurawia 21Jadwiga, Śniadeckich 22Józefa, Wilcza 13Maria, Freta 3Maria, emerytka, Krucza 43Marianna, wł kawiarni, Bednarska 6Otylia, urzędniczka, Ks. Skorupki 12Paulina, emerytka, Pańska 60Teodozja, Hoża 39 tel 247-09Antoni, handlowiec, Górczewska 84Daniel, kupiec, Marszałkowska 97 tel 101-11Józef, ksiądz Wronia 64 tel 27-71Mieczysław, urzędnik, Grzybowska 69Stanisław, Przemysłowa 21Stanisław, wł domu, Węgierska 10Tadeusz, malarz, Szopena 15 tel 42-97Władysław Jemiołkowski, Grzybowska 68

246

7. JAMIOŁKOWSCY WYLEGITYMOWANI

Świadomość szlacheckiego pochodzenia wśród podlaskiej drobnej szlachty była oczywistością. Opierała się na przekonaniu o dziedziczności szla-chectwa. Wśród swoich nie trzeba było tego dowodzić, to po prostu się wie-działo. W szlacheckich parafi ach tak zresztą jest do dziś.

Sytuacja uległa jednak zmianie po rozbiorach. Rząd carski wprowadził obowiązek legitymizacji szlachectwa. Oto co we wstępie do swojego opracowa-nia Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836 – 1861 na ten temat pisze Elżbieta Sęczys:

Obowiązek legitymacyjny nakładało na szlachtę w  Królestwie Polskim wydane ukazem cesarskim z 25 VI (07 VII) 1836 „prawo o szlachectwie”, oparte na analogicznej ustawie obowiązującej od maja 1832 r. w Cesarstwie Rosyjskim.

W założeniu prawodawcy miało ono nie tylko przywrócić szlachcie rodowej należne jej prawa, ale też umożliwić osobom zasłużonym w  administracji lub wojsku uzyskanie tytułu szlachcica dziedzicznego lub osobistego… Prawo o szla-chectwie zabezpieczało również tytuły posiadane pod warunkiem ich udowod-nienia według kryteriów zakreślonych art. 17 rzeczonego Prawa. Podstawowym dowodem stanu był dyplom panującego lub Konstytucje Sejmowe nadające szla-chectwo lub herb, przedstawione w oryginale lub kopii wyjętej z Metryki Koron-nej i  Litewskiej, kopii lub odpisu sporządzonego z  Voluminum legum, Dzien-nika Praw Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Za dowód szlachectwa uważano tytuł księcia, hrabiego lub barona, o ile prawo do jego używania roz-patrzone były uprzednio przez b. Senat Królestwa Polskiego, a osoba legitymu-jąca się lub jej przodek zostali wymienieni na Najwyższej Zatwierdzonej Liście w 1824 r.

Dopuszczono także jako dowód stanu dokumenty stwierdzające, że legity-mujący się lub osoba, od której wywodził swoje pochodzenie, była przed rokiem 1795 dygnitarzem koronnym, członkiem Senatu lub Izby Poselskiej, sprawowała poselstwo przy zagranicznych dworach, była odznaczona Orderem Orła Białego lub Św. Stanisława bądź przed rokiem 1775 posiadała „zupełnym prawem włas-ności” jedną całą wieś… Przedstawione powyżej kryteria legitymacyjne (pomi-nąłem niektóre, które prawie nie miały praktycznego zastosowania – przyp. jj) zliberalizowano postanowieniem cesarskim z 9 (21) XII 1839. Dopuszczało ono jako dowód stanu piastowanie urzędu ziemskiego (a nie tylko koronnego) a listę 51 uznanych urzędów ułożoną przez A. Walewskiego ogłosiła Heroldia w prasie.

247

Dla drobnej podlaskiej szlachty nie były to warunki łatwe do spełnienia, tym bardziej, że procedura wymagała również uiszczania opłaty w wysokości 15 rubli.

Potwierdzenie szlachectwa dawało pewne przywileje, np. szansę kariery w  administracji czy wojsku (uprzywilejowana służba wojskowa, dostęp do stopni ofi cerskich), preferencje w dostępie do szkół średnich i wyższych, uwol-nienie od kar cielesnych w czasie śledztwa, stąd wielu uciekało się nawet do fał-szerstw, aby status uzyskać.

Z drugiej strony dla wielu potwierdzenie szlachectwa do niczego nie było potrzebne, jak pisze E. Sęczys „jak też część szlachty dobrze osiadłej, która kieru-jąc się niechęcią do obcej biurokracji, opinie sąsiadów przedkładała nad decyzję Heroldii” bądź większości zwyczajnie nie było na to stać.

Dobitnie należy wyjaśnić często spotykane nieporozumienie – niewylegi-tymowanie się przed Heroldią wcale szlachectwa nie o d b i e r a ł o . Powstały dwie kategorie, pierwsza uprzywilejowana – dworian i  druga – szlachty. Tej drugiej przypadł, szczególnie po powstaniu styczniowym, ciężki los, ale – nawet mimo dyskryminacyjnej polityki caratu – w urzędowej terminologii, np. w spisie powszechnym z roku 1896 określani byli jako szlachta.

Ogółem ponad 17 tys osób z dawnej szlachty uzyskało potwierdzenie swo-jego stanu. Przed Heroldią wylegitymowało się relatywnie sporo Jamiołkow-skich. Wnioski kilku zostały odrzucone, o czym – aby nie mieszać – na końcu tego rozdziału. Ustalenie pełnej listy wylegitymowanych nie jest wcale proste. I tak: Spis szlachty królestwa polskiego z dodaniem krótkiej informacyi o dowo-dach szlachectwa Warszawa 1851 wymienia:

Jamiołkowski h. DOLIWA.Piotr Ignacy, syn Macieja 107,Szymon Tadeusz, s. Mateusza 135,Wojciech, s. Szymona 136,Stanisław, s. Mateusza 137,Antoni, s. Szymona 138,Adam, s. Franciszka 298,Maciej, s. Grzegorza 349,Stanisław, s. Tomasza 415,Ignacy, s. Kazimierza 444,Wojciech Wincenty, s. Tomasza 503,Piotr Karol, s. Ignacego 369,Wincenty, s. Franciszka 464,

248

Tomasz, s. Tegoż 465,Józef Grzegórz, s. Piotra 466,Szymon, s. Andrzeja 467,Wojciech, s. Stanisława 504.Z  kolei wspomniane wyżej opracowanie Elżbiety Sęczys zawiera nieco

szerszą listę, wymienieni są także ci którzy legitymowali się po roku 1851. Cytuję za tym źródłem wszystkich wymienionych:

Adam syn Franciszka i Marianny Łapińskiej ur. 4. 01. 1801 i ich dzieci leg. 1842,

Ignacy s. Kazimierza leg. 1848,Maciej s. Grzegorza leg. 1843,Stanisław s. Tomasza leg. 1846.Od Andrzeja Stanisława, komornika granicznego bielskiego:Antoni Franciszek praprawnuk leg. 1856,Ignacy praprawnuk leg. 1860,Wojciech s. Tomasza leg. 1849,Wojciech s. Stanisława leg. 1849,Ignacy s. Kazimierza leg. 1860,Jan, Kazimierz, Roch, Stanisław i Tomasz s. Michała leg. 1860,Mateusz leg. 1860.Od Jana, komornika granicznego ziemi bielskiej prapraprawnuki:Paweł i Szczepan leg. 1855.Od Bartłomieja dziedzica wś Ołtarze:prawnuk Jan Grzegorz leg. 1854.Od Walentego, który w  1721 roku odstąpił Grzybowskiemu d.

Mostówka wnuki:Antoni i Wojciech s. Szymona leg. 1838,Piotr Ignacy s. Macieja leg. 1838,Stanisław i Szymon s Mateusza leg. 1838.Jeszcze szerszą listę (przy okazji wprowadzając zamęt zapisami o  Pawle

i  Marcinie, rzekomych synach Andrzeja Stanisława) wymienia Uruski, bo ponadto:

Po Pawle synu Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego:Wincenty i Tomasz s. Franciszka i Petroneli z Konopków,Józef s. Piotra.Po Marcinie synu Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego:Stefan i Paweł s. Bartłomieja,

249

Antoni s. Ignacego i Józefaty z Uszyńskich.Po Kazimierzu, trzecim synu Andrzeja Stanisława:Ignacy, syn Kazimierza i Kunegundy z Jamiołkowskich, dziedzic Noski –

Święchy w pow. Łomżyński.,Wojciech, syn Stanisława,Szymon, syn Andrzeja,.Po Walentym Stanisławie synu Andrzeja:Maciej i Piotr s. Grzegorza,Jan s Piotra.Z kolei Boniecki wymienia jeszcze:Szymona s. Andrzeja,Józefa s. Benedykta, wiceregenta grodzkiego KamienieckiegoJak widać, a co w kontekście rygorystycznych wymogów „Prawa o szla-

chectwie” nie dziwi, olbrzymia większość Jamiołkowskich wywodziła swoje szlachectwo wprost od Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego. Kryteria przy-znawania szlachectwa w Heroldii były bowiem jasne i twarde – najkrócej albo „zupełnym prawem własności” jedna cała wieś albo pochodzenie od co naj-mniej urzędnika ziemskiego. Zatem wywiedzenie koneksji akurat od niego było niezwykle kuszące.

Z jakiego krza się wywodził Andrzej Stanisław nie jest pewne. Na pewno był synem Wojciecha. Już w końcu lat 40 tych XVII wieku licznie występuje w  księgach sądowych, jako actor pozywający sąsiadów głównie w  sprawach majątkowych. Musiał być rzutki co pomogło mu zrobić karierę. Uchodził za klienta Bogusława Radziwiłła, prawdopodobnie był blisko związany z Miko-łajem Skaszewskim, chorążym Ziemi Bielskiej, jej posłem, a  zarazem wier-nym sługą Radziwiłłów. W  karierze najpewniej pomogło mu także małżeń-stwo. Ożenił się z Maryanną, córką Protazego Brzostowskiego. Już w roku 1662 zapisywano go jako Generosusa (KGB Mińsk 1708_1_153_716). Ślub miałby się odbyć w roku 1663, rok potem urodziła się Teresa. Ta w 1685 roku wyszła za mąż za Aleksandra Tymińskiego). Świadczy o tym dokument z 1729 roku, z księgi nurskiej grodzkiej wieczystej 9, karta 665 (skan załączniki rozdz. 8) gdzie Stanisław Czyżewski zanosi do oblaty dokument z akt grodzkich zamb-rowskich, z soboty, przed św. Fabianem i Sebastianem Meczennikami 1691 r., w  którym Aleksander Tymiński, syn zmarłego Szymona in Tymianki Nowa Wieś, dziedzic dóbr Zebry-Laskowiec, zapisuje Teresie Jamiołkowskiej, córce Andrzeja Stanisława, komornika polnego ziemi bielskiej, regenta kancelarii bielskiej, żonie swej przyszłej, na dobrach Zebry-Laskowiec 6. 000 złp. posagu

250

W 1666 r. urodziła się kolejna córka Teofi la. Ze związku z Brzostowską urodzili się także dwaj synowie – Zygmunt i Kazimierz. Najpewniej z tej pary pochodził także kolejny syn Andrzej. Po raz drugi Andrzej Stanisław ożenił się w Kobylinie, w 1685 roku, z Katarzyną Milewską z Milewa Zabielnego. Z tego ostatniego związku pochodziły dwie córki Maryanna oraz Róża (Rozalia).

Andrzej Stanisław Jamiołkowski zmarł w 1691 lub 1692 roku. W taryfi e z 1692 roku w dworze fi guruje już bowiem tylko JeyMośćPani małżonka.

W księgach brańskich udało mi się znaleźć dwa dokumenty z 1694 roku KGB Mińsk (skany 1708_1_62_ 144 i 151). Oba to contumatia czyli orzecze-nie kary o niestawiennictwo w sprawie o wykonanie testamentu Andrzeja Sta-nisława. Dają one wiedzę kto był stronami tego – należy się domyślać – sporu. Pokrzywdzoną zdaje się być Katarzyna Milewska, bo to ona jest powódką i wraz z córkami (w ich imieniu) Maryanną i Rozą oraz sługą Wojciechem Dąbrow-skim pozywa o  gwałty Walentego Zdrodowskiego, pisarza grodzkiego brań-skiego i jego żonę Konstancję Jamiołkowską. O gwałty pozwani są także pasier-bowie powódki, tj. synowie z pierwszego małżeństwa zmarłego Andrzeja Sta-nisława: Kazimierz, Zygmunt i Andrzej, natomiast ich słudzy Tomasz Arabski i Szczepański, a także poddana Dorota oskarżeni są o „dyfamację” (potwarz, zniesławienie). Okoliczności sporu niewątpliwie byłyby jaśniejsze gdyby znany był jego przedmiot czyli treść testamentu ale niestety nie udało mi się tego dokumentu odnaleźć (o ile w ogóle się zachował).

Zatem Andrzej Stanisław miał trzech synów, znane są ich imiona. Nie miał natomiast wskazywanych zapisami herbarzy: Pawła ani Marcina. W  jednym z wywodów (patrz wywód 1a) przywoływany jest kontrakt dzierżawny z 1697 roku, w którym miałby występować jeszcze syn Władysław, ale w przypadku tego ostatniego jestem zupełnie bezradny. Pojawia się jedynie w tym dokumen-cie, a raczej jego przywołaniu, bo do oryginału tekstu nie udało mi się dotrzeć.

Zygmunt przejął dwór w  Piotrowiętach, wymienia go spis podatkowy z  1712 roku. Lecz Zygmunt chyba niedługo później opuścił Piotrowięta. Dwór, najpewniej w wyniku sprzedaży, przeszedł na własność Drągowskich. Sam Zygmunt skoligacił się z Skaszewskimi spod Bielska Podlaskiego (mieli posiadłość w Malinnikach) co wynika z jednego z dokumentów znajdujących się w Kapicjanach (AP w Białymstoku). Dalszych jego tropów nie szukałem. Prawdopodobnie jednak nie miał męskiego potomka. Niewykluczone, że jego (nieznana mi z  imienia) córka wyszła za Rosochackiego i  to na nią przeszła własność w Piotrowiętach, o czym za moment. Druga alternatywa, że zamiesz-kał w Jaworach Klepaczach w parafi i rutkowskiej.

251

Nieznane są mi także późniejsze losy syna Andrzeja. Natomiast Kazimierz był najprawdopodobniej jedynym rzeczywistym synem komornika Andrzeja Stanisława, od którego wywodzili się przed Heroldią Jamiołkowscy. W księ-gach metrykalnych Sokół odnotować można zapisy gdzie występuje Generosus Casimiri i  jego małżonka Constanthia Sobolewska, np chrzest syna Aleksan-dra 26 lutego 1696 roku czy córki Ewy Joanny 27 maja 1697. Natomiast kolej-nych zapisów chrztu już nie ma, co by świadczyło, że Kazimierz z Konstancyą zamieszkali gdzie indziej i to tam urodził się Wojciech, który później zamiesz-kał w  Noskach, a  jego potomkowie legitymowali się przed Heroldią. Pewne światło rzuca dokument, którego fatalnej jakości skan – umownie przez mnie nazwany Jamiołkowscy i Drągowscy – prezentuję na CD (załączniki rozdz. 7). Jak z  niego wynika po śmierci Kazimierza Konstancya wyszła powtórnie za mąż za komornika Ziemi Bielskiej Adama Drągowskiego. Prawdopodobnie to ich synem był Jakub Drągowski, który po ślubie w 1740 roku z Felicyanną Rosochacką osiadł w Jamiołkach Piotrowiętach.

Nic natomiast nic nie wiadomo o losach kolejnego syna Andrzeja Stani-sława, także Andrzeja. Hipoteza, że to on byłby ojcem Walentego burgrabiego warszawskiego (co nasuwa się z lektury herbarza Uruskiego) wydaje się nazbyt karkołomna – Walenty wydaje się był za młody, aby jako wnuk Andrzeja Stani-sława obejmować urząd burgrabiego i wiceregenta warszawskiego.

Wracając do wymienianych przed Heroldią rzekomych synów komornika – świadomość tego, że Paweł i Marcin nie byli synami komornika Andrzeja Stanisława miał pewnie ksiądz Stanisław Jamiołkowski. Opisując w  liście do krewnych genealogię rodu Jamiołkowskich Ralików. Wspomina, że ojciec Wojciech na udowodnianie poświęcił „13 lat starań i  kłopotów”, a  w  innym miejscu „Bo prawdę mówiąc (nieczytelny fragment tekstu) że w prostej lini od tego Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego pochodzim wątpiąc azali jakąkolwiek z nim koligację mamy gdyż krom powtarzania się imion Wojciech i Stanisław (wywodzący się znaleźli zapis metryki Pawła syna Stanisława i kilka związa-nych z nim dokumentów, co Heroldia uznała, że był to… Andrzej Stanisław przyp jj) dowodów w metrykach znaleźć nie można… W prawdzie Heroldya legi-tymowała nas przez jego syna Pawła. I prawda, że mój prarpra dziad był Paweł lecz wcale nie zdaje się, że ten Paweł był synem komornika Stanisława”.

Mając świadomość tych wątpliwości ksiądz Jamiołkowski w  narysowa-nym przez siebie drzewie (patrz następna strona) związki Pawła z  Andrze-jem Stanisławem oznaczył „wężykiem”, a nie jak w pozostałych przypadkach liniami prostymi. Nie bez powodu przywołuję tu notatki księdza Stanisława,

252

czynił je bowiem „na świeżo”, świadom problemów jakich przysporzyły dzie-dzicznej szlachcie rygorystyczne wymogi carskiego „Prawa o szlachectwie”.

W jaki sposób legitymowali się pochodzący od Marcina, rzekomego syna Andrzeja Stanisława, niestety obecnie nie sposób zweryfi kować. Podobnie jak wywodzących się od Jana komornika granicznego (w znanych mi źródłach żad-nego Jana Jamiołkowskiego sprawującego tę funkcję nie ma). Z kolei Walenty, wiceregens warszawski żył niewątpliwie ale niestety nie znam wywodu, który Heroldii przedstawili jego potomkowie, podobnie jak wywodu wskazujących na pochodzenie od Bartłomieja, „właściciela wsi Ołtarze”.

Wybiegając naprzód skonkluduję tylko, że nawet zachowane strzępy tych wywodów, które będę tu prezentował, bywają ze sobą sprzeczne. Wydaje się, że w przypadku Jamiołkowskich złagodzeniu wymogów Heroldii sprzyjał fakt, iż sekretarzem marszałka szlachty guberni augustowskiej był Ignacy Jamiołkowski.

Nota bene Jamiołkowscy nie byli wyjątkiem. Bodaj większość wywodów przed Heroldią była „podrasowana”. Ewentualnie oburzonym takim świętob-urstwem wyjaśniam, że nie warto się obrażać – przypisywanie nadrzędnej roli Heroldii uważam za nieporozumienie. Legitymizacja oznaczała jedynie uzna-nie praw ze szlachtą rosyjską. Powtórzę się – miejscowi i tak wiedzieli i nadal wiedzą kto był szlachcicem, bez dyplomu Heroldii.

253

Pora na prezentację zrekonstruowanych przeze mnie wywodów wylegity-mowanych. Zastrzegam się – moje opracowanie jest wyłącznie próbą uporząd-kowania problematyki, bez wdawania się w nadmierne szczegóły.

Wywód 1adotyczy: Piotr Ignacy, syn Macieja (powinno być Mateusza), Piotr Karol syn

Ignacego, Szymon Tadeusz, syn Mateusza, Stanisław, syn Mateusza, Kowalaki

Pierwszymi – którzy się legitymowali – byli właśnie ci Jamiołkowscy dowodzący, iż wywodzą się od Walentego, który w  1721 roku odstąpił Grzy-bowskiemu d. Mostówka wnuki. Było to już w roku 1838. Jak tego pochodzenia dowodzili niestety nie wiadomo.

Najpewniej stało się to za sprawą Piotra Ignacego (a może tylko jednego imienia Ignacego?), który sprawował funkcję sekretarza marszałka szlachty guberni augustowskiej. Miałem spory kłopot z  jego identyfi kacją. Po pierw-sze Boniecki przypisał ojcu Piotra Ignacego imię Maciej zamiast prawdzi-wego (?) Mateusz, a jeszcze gorzej bo – jak wielokrotnie ustaliłem – w doku-mentach zapisywany był on tylko pod imieniem Ignacy. Szczęśliwie Seweryn Uruski w  swoim herbarzu umieszcza szeroką informację Stanisław i  Ignacy z synem Piotrem, urodzonym z Karoliny Zaremba, synowie Mateusza i Eleonory z Truskolaskich, wylegitymowani w Królestwie co objaśnia pomyłki w  innych źródłach. Niestety nie zachował się akt jego chrztu a jedynie zapis w sumariu-szu (gdzie, żeby było jeszcze ciekawiej, widnieje jako Piotr Ignacy) zatem nie można wykluczyć, iż skryba przepisując coś poplątał.

Piotr Ignacy vel jednego imienia Ignacy urodził się 30 lipca 1797 roku w Jamiołkach Piotrowiętach z Mateusza i Eleonory z Truskolaskich. Ożenił się (nie badałem gdzie, na pewno przed 1828 rokiem) z  Karoliną z  Zarembów, córką Piotra i Petroneli. Zamieszkali w Suwałkach. Tam 23 maja 1828 roku miał miejsce chrzest ich syna Piotra Karola. Ignacy był wtedy sekretarzem prezy-dialnym komorniczym województwa augustowskiego. Kiedy Karolina zmarła (było to w 1839 roku) w 1841 roku ożenił się w Suwałkach (będąc już sekre-tarzem jeneralnym rządu gubernialnego augustowskiego) z Julią z Małochwie-jów wdową po Florianie Zaruskim. Resztę życia spędził najpewniej w Warsza-wie, podobnie jak (tu tylko prawdopodobnie) także jego syn Piotr Karol, któ-rego Uruski wymienia jako wylegitymowanego. Nie badałem dalszych losów

254

tej gałęzi; jedynie co pewne – nie znalazłem żadnych ich późniejszych zapisa-nych w dokumentach związków z parafi ą w Sokołach.

Jak wspomniałem Ignacy – ale i  inni Jamiołkowscy (mający skądinąd dictus Kowalaki) – mieliby wywodzić swoje szlachectwo od Walentego. O ile historyczne istnienie przywoływanego Walentego było niewątpliwe, to prob-lemem jest czyim był synem. Wedle Uruskiego Walenty Stanisław, dzie-dzic Mostówki viceregent ziemski i  grodzki warszawski miałby być synem Andrzeja. Ale jakiego Andrzeja? Andrzej Stanisław nie miał bowiem syna Walentego. Zatem może Walenty był synem jego syna, też Andrzeja? Raczej mało prawdopodobne, bo zakładając nawet, że Andrzej urodził się około 1670 roku, to musiałby się na dodatek bardzo młodo ożenić, aby jego hipotetyczny syn Walenty w wieku nieco ponad 20 lat został wiceregensem warszawskim. Raczej nieprawdopodobne.

Niestety ale dokumenty Heroldii spłonęły w czasie powstania warszaw-skiego. W prywatnych zbiorach ocalały szczątki takich dokumentów. W źród-łach (załączniki rozdz. 7, skany pod nazwą wywód 1 i 2) prezentuję Specyfi ka-cyę dowodów szlachectwa Urodzonych Jamiołkowskich. To dokument dotyczący Wojciecha, syna Szymona, a więc wedle Uruskiego również potomka wspo-mnianego Walentego, dziedzica wsi Mostówka. Tymczasem z tej specyfi kacji ta koneksja zupełnie nie wynika, o Walentym nie ma ani słowa, natomiast widać chęć przypisania pochodzenia od Andrzeja Stanisława.

Interesujące są dwa dokumenty wymienione w przywołanej Specyfi kacyi. Czyżby wszyscy synowie byli wymieniani w kontrakcie dzierżawnym z 1697 roku (cytuję fragment wspomnianej Specyfi kacyi) pomiędzy dalszemi synami Stanisława Andrzeja Jamiołkowskiego tj pomiędzy Zygmuntem i Władysławem (skąd ten Władysław? – przyp. jj) sądownie aprobowany ten okazuje że pozo-stały majątek po Stanisławie Andrzeju Jamiołkowskim dobra Jamiolki Piotro-więta i dalsze wsie nie był to jaka częścią dóbr ale dobrami ogólnemi celem dzie-dzicznem z  poddanemi ludźmi. Niestety nie udało mi się do oryginału tego dokumentu dotrzeć.

Ciekawym dokumentem jest także pochodząca z roku 1671 Donacya przed aktami ziemskimi w Tykocinie, z której wynika, że Andrzej Stanisław Jamiołkow-ski komornik Ziemi Bielskiej i  Regent Grodzki Goniądzki, Dozorca Mostów Królewskich nabył dobra Jamiołki Piotrowięta od Jadwigi Moykowskiej na dziedzictwo. Co to znaczy? Czyżby na tej podstawie udowadniano prawo do całej wioski? Jeśli tak to była bardzo dowolna interpretacja, bo wszak innych Jamiołkowskich, różnych przydomków, mieszkało w Piotrowiętach sporo.

255

I  po tym – moim zdaniem koniecznym – wstępie pora wracać do pre-zentacji wywodu. Wraz z  Piotrem Ignacym wylegitymowali się jego bracia Szymon urodzony w 1787 r. i Stanisław, urodzony w 1803 r., noszący przy-domek Kowalaki, z Piotrowiąt. Byli synami urodzonego w 1767 roku Mateu-sza (Macieja), którego rodzicami byli Walenty i Barbara Jamiołkowska (ślub w 1759 roku), Walenty zaś potomkiem, po kolei Bartłomieja i Piotra.

Walenty zmarł w 1782 roku stąd bardzo szybko, bo w 1785 roku, wydano młodego Mateusza za Eleonorę Truskolaską i  to z  tego związku urodzili się: Szymon w 1787 r., Piotr Ignacy w 1797 r. i Stanisław w 1803 r.

O Piotrze Ignacym wspomniałem już na wstępie.Szymon (ur. 1787 r.) ożenił się, około 1820 r., z Franciszką Brzozowską,

zmarł w 1854 roku, był dziedzicem w Jamiołkach Piotrowiętach. Po nim dzie-dziczył Sylwester urodzony w 1823 r., który ożenił się ok. 1845 r. z Maryanną Roszkowską, po nim Konstanty urodzony w 1851 r. (zmarł w 1920 r.), który ożenił się (lecz nie w Sokołach) przed 1877 rokiem z Kunegundą Kulesza. W tym bowiem roku urodził im się syn Józef, ale ten wkrótce zmarł. W 1880 urodził się Jan. Po śmierci żony Konstanty ożenił się powtórnie (w 1892 roku) z Kune-gundą Wnorowską. Z tego związku urodzili się im min. Jan w 1898 i Antoni w 1905 oraz w 1900 Filomena, która została zakonnicą w Laskach. Konstanty ożenił się w 1909 roku po raz trzeci z Salomeą Raciborską. Nie badałem dal-szych losów tej linii Jamiołkowskich, przezywanych Kostulkami. Wspomnę tylko, że po Sylwestrze i Maryannie był jeszcze jeden syn Andrzej, który w 1898 wziął ślub w Kobylinie Borzymach (też nie badałem dalszych losów).

Najmłodszy z synów Mateusza i Eleonory Stanisław (ur. 1803 r.) ożenił się przed 1825 rokiem z Maryanną Zaleską. Rodziły im się niemal same córki (syn Wojciech zaraz zmarł) a dopiero w 1849 roku syn Mikołaj oraz w 1852 r. Karol Józef. Ten ostatni, co ciekawe, urodził się w Kapicach Lipnikach. Tam bowiem około 1850 roku przenieśli się rodzice, sprzedawszy uprzednio siedlisko wraz z ziemią Wojciechowi Jamiołkowskiemu, synowi Szymona z Jamiołk Kłosów.

Wywód 1bdotyczy: Wojciech i Antoni, syn Szymona czyli Syzdy

Czy Kowalaki mieli jakieś związki z Walentym, na którego – wedle Uru-skiego – się powoływali? Tego nie wiadomo. Mnie tego odkryć się nie udało. Natomiast na owego Walentego – mimo informacji Uruskiego – nie powoły-

256

wali się, w tym samym roku wylegitymowani, a pochodzący z Jamiołk Kłosów Wojciech urodzony w 1785 r. i Antoni w 1789 r., synowie Szymona, noszący przydomek Syzdy.

Ich wywód zawarty jest we wcześniej przywoływanej Specyfi kacyi. Wedle niej najstarszym przywoływanym przodkiem był Łukasz. Miałby on być synem Pawła, syna Andrzeja Stanisława, co miał potwierdzać dokument sądowy z 1701 roku.

Nie zachowały się dokumenty metrykalne chrztu Łukasza. Natomiast zachowało się kilka dokumentów dotyczących chrztów jego dzieci. Łukasz ożenił się z Zuzanną Idźkowska w 1682 r. Jego synami byli Szymon urodzony w  1691  r., Augustyn w  1693  r., Józef w  1698  r. Nie odnalazłem aktu chrztu Walentego. Zachował się natomiast akt jego ślubu. Walenty ożenił się w 1740 roku z Maryanną Jamiołkowską. Z tego związku urodził się w 1744 r. Szymon, który ożenił się w  1773 roku z  Magdaleną Jamiołkowską, a  jego dwaj syno-wie legitymowali się przed Heroldią (natomiast najstarszy Stanisław urodzony w 1779 r. przed nią nie stawał).

Antoni syn Szymona urodzony w 1789 r. Jamiołki Kłosy, pozostał kawa-lerem i sługą kościelnym (zmarł w 1852 roku), mieszkał w Jamiołkach Kłosach.

Wojciech syn Szymona i Magdaleny urodzony w 1785 r. w Jamiołkach Kłosach, ożenił się przed 1821 z Maryaną Rakowską. Po nich dziedziczył uro-dzony w  1831 Szymon Marcin, który ożenił się w  1867 roku z  Maryanną Jabłońską z Jabłoni Uszyńskie. Nie badałem dalszych losów tej linii. Mieli także syna Józefa Benedykta, który urodził się w 1834 roku. Ożenił się z Antoniną Jabłonowską z Jabłonowa Wypych, która w 1855 roku, tuż po ślubie, zmarła. Dalsze losy nieznane.

Wywód 2dotyczy: Adam syn Franciszka i synowie Marian Michał i Franciszek Karol.

Podobnie jak Piotr Ignacy urzędnikiem był także urodzony 4 stycznia 1801 roku w Łapach Korczakach, Adam syn Franciszka i Marianny z Łapiń-skich. Adam trafi ł do Warszawy i  został woźnym przy Kancelarii Przybocz-nej Namiestnika. Legitymizacja najpewniej była mu konieczna w urzędniczej karierze. Legitymował się w 1842 roku, wcześniej, w 1827 r., ożenił się z Kata-rzyną Sawicką, a  ich dzieci to: urodzony w 1832 roku Marian Michał, uro-

257

dzony w 1838 roku Franciszek Karol, urodzona w 1829 roku Aleksandra Anna i urodzona w 1834 roku Julianna Antonina.

Kwerendowanie w  Warszawie, po wszystkich parafi ach, byłoby z  mojej strony przesadnym masochizmem, niech czynią to ewentualni potomkowie, niemniej udało mi się odkryć dzieje jednego z jego synów Mariana Michała. Trafi ł do Łyszkowic w parafi i pszczonowskiej, gdzie był urzędnikiem Admi-nistracji Księstwa Łowickiego. Tak nazywano dobra Arcybiskupów gnieź-nieńskich. W  księgach metrykalnych zapisywany był pod drugim imieniem Michał. Jego żoną była Leokadia Kowalska. W Łyszkowicach urodzili się dwaj jego synowie. Starszy urodzony w 1858 roku Adam Tomasz długo był kawale-rem, dopiero koło 60 – tki (w 1917 roku) ożenił się z Pauliną Antoniną Józefą Makowską. Nie mieli dzieci. Natomiast urodzony w 1863 roku Rudolf Feliks ożenił się (nie wiem gdzie) z  Leokadią Bosz. Zamieszkali w  Warszawie. Ich synem był urodzony w  1895 roku mjr Konstanty Jamiołkowski, lekarz woj-skowy, który zginął w Katyniu.

Ale wróćmy do przodków Adama. Przeglądając metryki Suraża szczęśli-wie udało mi się odkryć zapis ślubu (1801 rok) ojca Franciszka z wdową Mary-anną Łapińską. Wedle tego zapisu Franciszek wywodził się z Penz; byłby zatem urodzonym w 1770 roku najstarszym synem Ignacego i Maryanny ze Zdro-dowskich; a wedle Uruskiego – potomkiem Marcina, rzekomego syna Andrzeja Stanisława. Podobnie jak jego potomkami mieliby być: Stefan i Paweł, synowie Bartłomieja oraz Antoni, syn Ignacego i Józefaty z Uszyńskich, pisarz Maga-zynu solnego w Iłży.

Taryfa podatku pogłównego z 1674 roku wymienia w Penzach szlachet-nego Ignacego Jamiołkowskiego z żoną. W spisie 1692 jest to już (urodzony w 1664 roku) ich syn Jakub. Czy wymieniony w spisie 1712 roku Fabian był synem Jakuba? Tego nie wiadomo bowiem księgi metrykalne z XVII wieku są bardzo niekompletne. Natomiast na pewno sukcesorem Fabiana był urodzony w 1704 roku Marcin. Jego żoną była nieznana z nazwiska panieńskiego Kata-rzyna. Czy to ten Marcin był wskazywany przed Heroldią jako syn komornika tego nie da się dziś dociec. Tym bardziej, że w opisie opracowania E. Sęczys Paweł i Szczepan synowie Bartłomieja mieliby wywodzić się od Jana, komor-nika granicznego ziemi bielskiej. Fabijan? Jan? Brzmi bardziej prawdopodob-nie tylko czy ów Fabijan Jan był w ogóle komornikiem granicznym? – na to brak dowodu. Pozostawmy zatem te rozważania bez możliwości rozstrzygnię-cia, a wróćmy do metrykalnych faktów.

258

Dziedzicem Marcina był urodzony w 1746 roku Ignacy. Jego to wymie-nia rejestr dziesięciny z 1782 roku. Ignacy ożenił się w 1769 roku z Maryanną Zdrodowską. Mieli liczne potomstwo. Ich synami byli Franciszek, Bartłomiej, Antoni, chyba Wojciech oraz Marcin. Potomkowie po Bartłomieju i Marcinie legitymowali się przed Heroldią ale o tym – aby się nadmiernie nie mieszało – piszę w oddzielnych wywodach oraz w opisie genealogicznej historii Penz.

Wracając do Franciszka, ojca wylegitymowanego Adama – ze związku z Łapińską, poza Adamem, urodzili się jeszcze, co najmniej: Mikołaj, Sylwester, Maryanna i Aniela. Natrafi ałem na ich późniejsze losy – w niczym nie wskazu-jące na pochodzenie i koneksje ze szlachtą wylegitymowaną.

Ani Mikołaj ani Sylwester się nie legitymowali. Mikołaj w 1837 r. ożenił się z Antoniną Bujno i osiadł w Penzach, zaś po jej śmierci ożenił się w 1870 roku powtórnie z Józefatą Rząca. Po Mikołaju i Antoninie sukcesorem był urodzony w 1859 roku, też Mikołaj, który w 1879 roku ożenił się z Julianną Rząca. Po nich dziedziczył urodzony w 1884 roku Jan, który w 1907 roku ożenił się z Heleną Leokadią Perkowską. Z kolei Sylwester ożenił się w 1833 roku z Joanną Per-kowską z Perk Wypychów.

Wywód 3dotyczy: Maciej syn Grzegorza, Piotr syn Grzegorza,

Jan Grzegorz syn Piotra czyli Raliki

Maciej syn Grzegorza, legitymujący się w 1843 roku, urodził się17 lutego 1796  r. w  Jamiołkach Godziebach, zmarł w  1866 roku. W  roku 1820 ożenił się z Franciszką Dworakowską. Z powodu braku dokumentów wywodowych o  przodach Macieja można mówić w  kategoriach tylko prawdopodobień-stwa. Ojciec Macieja Grzegorz najpewniej urodził się w w 1763 w Jamiołkach Godziebach z  Bartłomieja i  Antoniny z  Jamiołkowskich. W  tym wariancie byłby jednym z  kilku legitymujących się przedstawicieli krza Ralików. Bar-tłomiej urodził w 1728 roku w Jamiołkach Godziebach, ożenił się w 1754 r. z Antoniną Jamiołkowską.

Z kolei rodzicami Bartłomieja byli Maciej i Katarzyna ze Stypułkowskich, ich ślub odbył się w 1714 roku. Kolejni przodkowie to już niestety, z powodu braku dokumentów, pole do spekulacji, których nadmiaru, w  tym rozdziale, wolę unikać.

259

Ślub Grzegorza z  Eleonorą odbył się przed 1786 rokiem, mieli kilkoro dzieci ale wiadomo – poza Maciejem – jedynie o losach Piotra, o czym dalszej części tekstu.

Maciej w 1820 r. ożenił się z Franciszką Dworakowską z Dworak Staśków (zmarł w 1866 r.). Spośród ich dzieci urodzony w 1829 r. Julian około 1856 ożenił się z Józefatą Zdrodowska ale zaraz (w 1858 roku) zmarł i ta linia chyba wygasła.

Bratem Macieja był Piotr. To czy Piotr wylegitymował się nie jest jasne. W opracowaniu E Sęczys nie jest wymieniany, czyni to jedynie w swoim her-barzu Seweryn Uruski. Piotr urodził się w 1788 roku w Jamiołkach Godzie-bach, ożenił się ok 1810 roku z Antoniną Duchnowską i zamieszkał najpierw w Jamiołkach Kowalach a następnie Jamiołkach Kłosach. Fakt, że jego syn Jan Grzegorz legitymował się oddzielnie zdaje się świadczyć, iż Piotr przed Herol-dią nie stawał. Natomiast Jan Grzegorz służył w wojsku rosyjskim i legitymiza-cja była mu niewątpliwie konieczna.

Co ciekawe Jan Grzegorz miał legitymować się od Bartłomieja, dzie-dzica wsi Ołtarze. Aby zweryfi kować ten wywód dotarłem do ksiąg nur-skich – Jamiołkowscy nie mieszkali w Ołtarzach. Z  jeszcze jednego powodu taki wywód wygląda podejrzanie, bo w żadnym razie, urodzony w 1728 roku w Jamiołkach Godziebach, Bartłomiej nie mógł być właścicielem tej wsi, w tym samych mniej więcej latach.

Od przeszłości czas wrócić do wylegitymowanych. Jan Grzegorz był naj-młodszym synem Piotra i Antoniny, urodził się w 1827 roku. Po śmierci Anto-niny Piotr ożenił się w 1833 z Weroniką Truskolaską i zniknęli z parafi i soko-łowskiej. Dokąd się przenieśli? poza wskazaniem ofi cerskiego tropu syna Jana Grzegorza, nie wiadomo. Nie znam także losów innego syna Piotra i Antoniny – Józefa Benedykta, urodzonego w 1823 roku. Wedle Uruskiego miał się wyle-gitymować ale w opracowaniu Sęczys go nie ma. W parafi i sokołowskiej nie natrafi łem – prócz dokumentu chrztu – na jego późniejszy ślad. Pewnie wyje-chał z rodzicami i osiadł gdzieś w nieznanych stronach. Być może trafi ł w oko-lice Skierniewic lub Rawy Mazowieckiej.

260

Wywód 4dotyczy: Stanisław syn Tomasza, Wojciech Wincenty syn Tomasza czyli Piecki

Stanisław syn Tomasza, który wylegitymował się w 1846 roku wywodził się z licznie rozrodzonego krza Jamiołkowskich, o przydomku Piecki, zamiesz-kujących Jamiołki Piotrowiąta. Trzy lata później wylegitymował się jego brat Wincenty Wojciech.

Ich ojciec Tomasz urodził się w 1768 roku z Michała i Konstancyi Jamioł-kowskiej. Tomasz ożenił się w  1790 roku z  Maryanną Bruszewską, zmarł pomiędzy 1825 a 1830 rokiem. Legitymujący się synowie: Stanisław urodził się w 1791 roku, a Wojciech Wincenty w 1803 r.

Przodkowie legitymujących się:Michał był urodzonym w 1737 roku synem Macieja i Jadwigi, ożenił się

w  1761  r. z  Konstancyą Jamiołkowską: Zmarł bardzo młodo, bo 1779 roku. Poza Tomaszem Michał i  Konstancja mieli jeszcze synów Adama i  Macieja, których potomkowie nie legitymowali się.

Ustalanie kolejnych przodków jest niezwykle trudne i  możliwe jedynie w postaci alternatywnych wywodów; w tym opracowaniu byłoby to zbędne.

Z kolei sukcesorami legitymujących się byli:Po Stanisławie urodzonym w 1791  r. (zmarł ok. 1860  r.), którego żoną

była Franciszka Łapińska (ślub około 1820  r.) dziedzicem został urodzony w 1821 roku Kacper, niemniej wcześniej warto wspomnieć o jego bracie, uro-dzonym w 1824 roku Janie Serwacym. Ten w 1858 roku ożenił się z Konstan-cją Antoniną Duchnowską. Małżeństwo trwało krótko, Jan zmarł w  1866  r. W tym czasie urodził im się tylko jeden syn Grzegorz Konstanty, którego losów nie badałem.

Z kolei Kacper (ur. 1821 r., zmarł w 1894) ożenił się z Maryanną Kamień-ską (urodzona ok 1832 r. w Kamieńskich Ocioskach) wywodzącą się z Kamień-skich o przydomku Krucie.

Po Kacprze dziedziczył urodzony w 1851 roku (zmarł w 1928 r.) Julian; służył w wojsku, między innymi jako ochrona przewozów skarbowych. Ożenił się w 1890 r. z Teklą Perkowską. Min. mieli synów urodzonych: w 1899 r. Cze-sława, w 1902 r. Wincentego, w 1905 r. Wacława, w1910 r. Józefa. A dalej już dziejów tych Piecków nie analizowałem, bo to czasy świeżej pamięci.

Czas powrócić do drugiego z wylegitymowanych Piecków. Wojciech Win-centy urodzony w 1803 r. (zmarł w 1863 r.) ożenił się ok 1840 roku z Józefatą Szymborską. Dziedziczył urodzony w  1846 roku Jan Szczepan, który około

261

1869 roku ożenił się z Urszulą Zaniewską, a z kolei po nich urodzony w 1876 roku Wincenty, który przed 1908 rokiem ożenił się z Aleksandrą Mojkowską oraz urodzony w 1881 roku Tomasz, który w 1907 roku ożenił się z Bolesławą Jamiołkowską, a po jej śmierci ożenił się (w 1914 r.) z Adelajdą Duchnowską.

Wywód 5dotyczy: Ignacy syn Kazimierza i Kazimierz syn Ignacego po Kazimierzu

Ignacy syna Kazimierza legitymował się w  1848 roku. Urodził się 27 lutego 1806 r. w Noskach. Był synem Kazimierza i Kunegundy Jamiołkowskiej.

Kazimierz urodził się w 1764 roku z pary Jan i Maryanna Kruszewska. Kazimierz z Kunegundą Jamiołkowską ożenił się 21 czerwca 1796 r.

Z kolei dziadek Jan urodził się w 1733 r. z pary Wojciech i Zofi a niezna-nego nazwiska. Ślub zawarli 3 lipca 1758. Jan zmarł młodo, w 1771 roku. Poza Kazimierzem urodzili się im Stanisław 1760 r. i Krzysztof 1770 r.

Nieznana jest data urodzin pradziada Wojciecha.Po raz pierwszy Jamiołkowscy odnotowani są w  Noskach w  księgach

metrykalnych 1728 roku. Jest to para Wojciech Jamiołkowski i  Zofi a NN. Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa owym Wojciechem był wspomniany we wstępie tego rozdziału Wojciech, syn Kazimierza po Andrzeju Stanisławie.

Tyle o przodkach, teraz sukcesorzy. Kazimierz zmarł w 1820 roku a Kune-gunda wyszła za mąż za Kajetana Łapińskiego z  Markowiąt. Po Kazimierzu dziedziczyli urodzony w 1800 roku Jan oraz urodzony w 1806 roku Ignacy.

Jan (nie ma żadnej informacji aby się legitymował) ożenił się w 1822 roku z Maryanną Dworakowską z Dworaków Staśków. Natomiast legitymował się w 1832 roku jego młodszy (urodzony w 1806 roku) brat Ignacy, który ożenił się z Maryanną Dworakowską z tychże Dworak Staśków. Ignacy zmarł w 1852 r.

Po Janie dziedziczył urodzony w 1837 roku Józef, który ożenił się około 1859 roku z Agnieszką Dzierżko (zmarł w 1905 r.). Jeden z ich synów Fran-ciszek przeniósł się do Warszawy żeniąc się w  1885 roku z  Marią Munch. Nie badałem dalszych losów ani tej pary, ani też losów innych synów Józefa i Agnieszki, a było ich kilku: Franciszek ur. 1860 r. (bodaj także trafi ł do War-szawy), Jan Leopold ur. 1869 r., Bolesław ur. 1872 r., Kazimierz ur. 1875 r. Spośród nich Jan Leopold najpewniej ożenił się z Rozalią Łupińską, począt-kowo mieszkali w Surażu, a następnie także przeniósł się do Warszawy.

262

Z  kolei po wylegitymowanym Ignacym (zmarł w  1852  r.) dziedziczył, urodzony w 1838 r. Kazimierz (zmarł w 1913 r.), który także legitymował się przed Heroldią. Ten w 1857 r. ożenił się z Maryanną Kobylińską z Bruszewa. To co udało mi się ustalić to, że ich synowie: urodzony w 1859 r. Ferdynand ożenił się z Anna Budlewską i zamieszkali w Idźkach Średnich, urodzony w 1862 r. Leopold ożenił się w 1900 roku z Maryanną Kalinowską z Bruszewa, zaś uro-dzony 1869 r. Józef ożenił się w 1896 roku w Płonce z Anną Łapińską.

Wywód 6dotyczy: Wincenty i Tomasz synowie Franciszka czyli Strzelce

Tomasz urodził się w  1800 roku w  Jamiołkach Piotrowiętach zaś Win-centy w 1811 r, z Franciszka i Petroneli z Konopków, których ślub był około 1794  r. Jest problem z  identyfi kacją Franciszka. Zmarł najpewniej w  latach 1825 – 1830, z których to lat akty zgonu niestety się nie zachowały. Lecz naj-bardziej prawdopodobne, że Franciszek urodził się w 1759 roku w Jamiołkach Kłosach, z urodzonego w 1719 roku ojca Stanisława i Maryanny Jamiołkow-skiej (Stanisław i Maryanna ślub wzięli w 1746 roku). Stanisław najpewniej był synem Jakuba i Maryanny Jamiołkowskiej.

Potomkowie Franciszka i Petroneli zwani są Strzelce, a  to stąd, iż jeden z przodków pełnił jakąś funkcję związaną z noszeniem broni palnej.

Sukcesorzy Tomasza i Wincentego:Po Tomaszu, który w w 1827 r. ożenił się z Maryanną Drągowską z Perk

Lachów sukcesję przejął urodzony w w 1845 roku Jan Tomasz. Ten w 1875 roku ożenił się z Julianną Faszczewską. Ich dziedzicem był urodzony w 1886 roku Tomasz, który ożenił się ok. 1910 r. z Anną Wyszyńską. Synowie to Jan, urodzony w 1915 r. (zasłynął z działalności niepodległościowej podczas wojny i po wojnie, ps „Burza”, więcej w rozdz 8) oraz urodzony w 1921 roku Piotr.

Wincenty w  1830 roku ożenił się w  Kobylinie z  Barbarą Stypułkow-ską i zamieszkał w Stypułkach Giemzino. Metrykalia Kobylina przeglądałem raczej dosyć pobieżnie, stąd moja wiedza nie jest pełna. Urodziło im się kilkoro dzieci, w tym bodaj trzech synów. Jeden z nich Dominik ożenił się w 1868 roku z Maryanną Perkowską z Porośli Kijów.

263

Wywód 7dotyczy: Szymon syn Andrzeja po Kazimierzu.

Wedle Uruskiego miałby być potomkiem Kazimierza, syna Andrzeja Sta-nisława.

Szymon urodził się 8 października 1775 w  Jamiołkach Kowalach i  był synem Andrzeja i Agnieszki, których ślub był w 1769 r. Z kolei Andrzej uro-dził się w 1714 roku i był synem Mateusza i Katarzyny. Ożenił się w 1744 r. z Anną Jamiołkowską.

Gdyby przyjąć objaśnienie Uruskiego to Mateusz miałby być synem Kazi-mierza i Konstancji Sobolewskiej. Zważywszy że Andrzej urodził się w 1714 roku to Mateusz musiałby urodzić się co najmniej dwadzieścia lat wcześniej. Raczej nie było to w Sokołach. Czyżby zatem Kazimierz wcześniej przed 1696 rokiem mieszkał gdzieś indziej? Może.

Szymon ożenił się w 1798 r z Magdaleną Jamiołkowską. Po nich dziedzi-czył Walenty ur. 1818 r., ślub w 1839 r. z Franciszką Jamiołkowską z Bruszewa. Po nich z  kolei, urodzony w  Jamiołkach Kowalach (w  1842  r.) Jan Antoni, który w 1867 roku ożenił się z Maryanną Choińską, a po nich też Jan który około 1896  r. ożenił się z  Maryanną Faszczewską. Ich synowie to: Julian ur. 1902 r. i Bolesław ur. 1906 r.

Wywód 8dotyczy: Wojciech syn Stanisława czyli Raliki

Wojciech syn Stanisława urodził się 20 kwietnia 1793 roku w  Jamioł-kach Kowalach jako najmłodszy syn Stanisława i  Maryanny z  Kobylińskich. Wywodził się z krza Jamiołkowskich Ralików zamieszkujących dawne Jamiołki Mikołajowięta (czyli obecne Godziemby i  Kłosy) oraz Jamiołki Kowale. Zamieszkiwali także w Rawkach, a ziemię mieli i w Świetlikach. Stąd budowa-nie wywodów dla Ralików przysparza sporych trudności bowiem potomko-wie niekoniecznie osadzani byli w miejscach urodzenia lecz w innych Jamioł-kach, gdzie ojcowie posiadali własność. Losy głównej linii potomków Wojcie-cha związane zostały z Jamiołkami Godziebami – tam jest do chwili obecnej ich dworek – i z których wywodzą się ich przodkowie.

264

Właśnie w Godziebach, z Wawrzyńca i Barbary z Jamiołkowskich, urodził się 22 kwietnia 1730 roku, ojciec Wojciecha Stanisław. Był dwukrotnie żonaty, najpierw w  1765  r. z  Maryanną (chyba ze Stypułkowskich) a  po jej śmierci ożenił się w 1781 roku z Maryanną Kobylińską.

Rodzicami Stanisława byli urodzony w  1686 roku Wawrzyniec (zmarł w 1743 roku) i Barbara z Jamiołkowskich (ślub w 1711 roku).

Natomiast Wawrzyniec był synem Pawła i Anny z Kruszewskich a  jego braćmi byli Andrzej ur. 1688 i Augustyn ur. 1692.

Legitymujący się Wojciech ożenił się w  20 listopada 1820 roku z  Kata-rzyną Duchnowską z Jamiołk Świetlik. Urodzili im się min. Franciszek Dyo-nizy ur. 1822 r., Ignacy Karol 1827 r. i Stanisław w 1834 r. (był to ksiądz, wika-riusz sokołowski a później proboszcz w Kuleszach Kościelnych, autor licznych prac historycznych).

Wojciech zmarł w 1860 roku,Franciszek ożenił się w  1848 roku z  Maryanną Porowską i  zamieszkał

w Porośli Kijach (opis w dalszej części)W  Jamiołkach Godziebach dziedziczył Ignacy Karol, który ożenił się

w 1864 roku z Zuzanną Cecylią Truskolaską. Mieli min następujące potom-stwo: Stanisław Jerzy ur 1870 r. i Wojciech ur 1874 r. Ignacy zmarł w 1910 roku, Zuzanna Cecylia w 1935 r.

Stanisław Jerzy ożenił się w  1897 roku z  Amelią Zliczewską z  Brzózek, po krótkim okresie zamieszkiwania w Godziebach (urodzili im się tu synowie Wincenty Józef w 1898 r. i Feliks w 1900 r.) przenieśli się do Warszawy, gdzie Stanisław Jerzy był najpierw konduktorem kolei warszawsko – petersburskiej. a potem tramwajarzem.

W Jamiołkach pozostał Wojciech, który w 1898 roku ożenił się z Zofi ą Jaź-wińską. Po nim dziedziczył urodzony w 1919 roku Zygmunt.

Natomiast najstarszy syn Wojciecha Franciszek (ur. 1822  r.) ożenił się w 1848 roku z Maryanną Porowską i osiadł w Porośli Kijach. Po nim dziedzi-czył urodzony w 1861 roku Jakub, który ożenił się ok 1865 roku z Wiktorią Brzozowską, a po nim urodzony w 1901 roku Ignacy, który w 1929 roku ożenił się z Leokadią Gąsowską.

265

Wywód 9dotyczy: Antoni Franciszek syn Ignacego

Antoni Franciszek urodził się 25 maja 1805 roku w Bruszewie, był synem Ignacego i Józefaty z Uszyńskich.

Ojciec Ignacy urodził się w 1773 roku w Jamiołkach Kowalach z Marcina i Antoniny z  Jamiołkowskich (ślub 1769). Nie udało mi się ustalić o  jakiego Marcina może chodzić. Najprawdopodobniej jego ojciec miał na imię Jan. Występuje w  spisie z  1790 roku jako podatnik z  Bruszewa. Ale to wszystko tylko hipotezy. W  przypadku tego wywodu jestem bezradny. Odsyłam do informacji o  Bruszewie w  rozdziale Poza rodowymi gniazdami – Migracje. Niemniej kierując się informacjami, iż miałby wywodzić się od Marcina, rze-komego syna Andrzeja Stanisława, jego przodkowie musieliby mieć związki z Penzami. Ja ich nie dostrzegłem, mój trop poszukiwań ginie pomiędzy Bru-szewem a Jamiołkami Kowalami.

Antoni Franciszek nie pozostał na ojcowiźnie, wyjechał i wedle Uruskiego został pisarzem Magazynu solnego w  Iłży. Nie badałem losów ani jego ani potomków. Nikt z jego rodzeństwa tj Józef, Franciszek i Stanisław nie legity-mowali się przed Heroldią.

Wywód 10dotyczy: Ignacy syn Franciszka

W  kolejnym wywodzie mamy do czynienia z  kłopotem podwójnych imion. W opracowaniu Pani E. Sęczys zapis jest enigmatyczny Od Andrzeja Stanisława Jamiołkowskiego komornika granicznego Ignacy praprawnuk leg 1860. Trochę czasu mi zajęło ustalenie o  którego Ignacego chodzi. „Poszu-kiwany” Ignacy Piotr (z  Jamiołkowskich Piecków) urodził się 29 lipca 1832 w Jamiołkach Piotrowiętach z Franciszka i Katarzyny Bruszewskiej.

Jego przodkami byli:Ojciec Franciszek Wawrzyniec (zatem znowu dwóch imion) urodził się

w  1792 roku w  Jamiołkach Piotrowiętach z  Walentego i  Rozalii. Ożenił się w 1813 roku z Katarzyną Bruszewską. Zmarł w 1849 r.

266

Dziadek Walenty urodził się w 1740 roku z Macieja i Jadwigi ze Stypuł-kowskich. Ożenił się najpierw w 1764 r. z Antoniną Idźkowską a po jej śmierci (w 1778 r.) ożenił się z Rozalią (nazwisko panieńskie nieznane).

Pradziadkiem był urodzony w  1716 roku w  Jamiołkach Piotrowiętach Maciej (syn Wojciecha i Elżbiety – ślub ok 1705 r.), którego małżonką była Jadwiga ze Stypułkowskich (ślub 1735 r.).

Wylegitymowany Ignacy Piotr, w  1852 roku ożenił się z  Anną Jamioł-kowską z Truskolas Niwiska. Mieli synów Konstantego Leona i Jana; Konstanty wyjechał do Warszawy, był stolarzem i  tam ożenił się w 1876 roku z Paulina Grabowską, natomiast Jan ożenił się z  Aleksandrą Stypułkowską. Po śmierci Anny Ignacy ożenił się w  1858  r. z  Józefatą Małgorzatą Jamiołkowską, córką Wojciecha i Katarzyny z Duchnowskich. Dalsze ich losy i potomków nieroz-poznane, zdaje się opuścili parafi ę sokołowską. Urodzony w 1869 roku Teofi l ożenił się 1891 roku z Maryanną z Perkowskich. W Piotrowiętach, w 1892 roku, urodził się syn Jan Antoni, wkrótce wyjechali do Warszawy. Jan Antoni został buchalterem i w 1925 roku ożenił się z Jadwigą Aleksandrą Pajączkowską.

Wywód 11dotyczy: Jan, Kazimierz, Roch, Stanisław i Tomasz

synowie Michała i Franciszki Jamiołkowskiej c Franciszka i Petroneli Konopko, prawdopodobnie Syzdy

Wszyscy byli synami urodzonego w  1804 roku, w  Jamiołkach Kłosach, Michała syna Kazimierza i Maryanny ze Stypułkowskich (ich ślub około1803 roku). Michał ożenił się przed 1825 rokiem z Franciszką Konopka i to ich syno-wie legitymowali się. Byli to: Roch ur. w 1825 r., Stanisław w 1830 r., Kazi-mierz Konstanty w 1836 r., Tomasz Wiktor w 1838 r. i Jan w 1845 r.

Przodkowie Michała to:Ojciec Kazimierz urodził się 2 marca 1766 r w Jamiołkach Kłosach i był

synem Stefana (a  nie jak błędnie zapisano w  dokumencie chrztu!! Jakuba) i  Kunegundy, objaśnienie tego wynika z  jego zgonu w  1824 roku, a  przede wszystkim z wszystkich innych dokumentów.

Stefan urodził się w 1741 r. z Antoniego i Maryanny a ożenił się w 1763 r. z Kunegundą Idźkowską.

Antoni urodził się albo w 1704 roku z Jakuba i Zofi i albo w 1713 r. z Józefa i Jadwigi.

267

Z kolei wylegitymowani sukcesorzy to:Roch ożenił się w  1849 r z  Teklą Rząca, zmarł w  1862 roku; urodzony

w 1849 roku syn Julian Mikołaj ożenił się w Warszawie z Teklą Podgórską. Był stolarzem.

Stanisław wyjechał do Warszawy gdzie został parasolnikiem i  to o nim można przeczytać w opracowaniu E Sęczys, iż ożenił się w 1851 roku z uro-dzoną w Gnieźnie Anną Zachariasz. Ich synowie to: Leon ur. 1853 r., Józef ur. 1856 r., Wincenty ur. 1858 r. i Roman Ignacy ur. 1860 r.

Kazimierz Konstanty (zapisywany był jako Konstanty) ożenił się w 1863 roku z Franciszką Dworakowską, dalsze losy nieznane,

Tomasz Wiktor trafi ł do Warszawy, w 1865 roku ożenił się z Wiktorią Ewą Zalewicz, był tokarzem.

Jan urodzony w 1845 r., losy nieznane.

Wywód 12dotyczy: Mateusz leg 1860

Lakoniczna informacja, że wylegitymował się w 1860 roku, bez podania imienia ojca, czyni próbę ustalenia wywodu wręcz beznadziejną. Niemniej prawie na pewno jego ojcem był Marcin, którego żoną była Apolonia Leśniew-ska. Marcin urodził się w Penzach w 1778 roku i był synem Ignacego i Mary-anny. Ta hipoteza, z uwagi na to, że legitymowali się inni synowie Ignacego z Penz, wydaje się najprawdopodobniejsza. Odsyłam zatem do wywodu 2. Nie jest to zresztą najważniejsze – Mateusz nie zamieszkał w parafi i w Sokołach.

Wywód 13dotyczy: Paweł i Szczepan synowie Bartłomieja

Zapis u E. Sęczys jest bardzo enigmatyczny – od Jana, komornika granicz-nego ziemi bielskiej w  r 1667 prapraprawnuki Paweł i  Szczepan leg 1855. Po pierwsze – jak już wspominałem – w zachowanych źródłach nie ma informacji o takim Janie komorniku granicznym, wyłuskanie zaś właściwego w gąszczu licznych Janów jest niepodobieństwem. Po drugie jego potomkowie wymie-nieni są bez imienia ojca co niezwykle utrudnia analizę. Imię Szczepan nie

268

było zbyt popularne, niemniej w hipotetycznym okresie nie urodził się w para-fi i sokołowskiej żaden Szczepan. Owszem było czterech którym to imię dano jako drugie. Ale żaden z tych „podwójnych” nie miał brata Pawła. Rozwiązanie jest proste. Szczepan to Stefan. Poszukiwany Szczepan w dokumentach metry-kalnych był zapisywany jako Stefan.

Szczepan (Stefan) urodził się w w 1800 roku w Raciborach, tam też w 1803 roku urodził się brat Paweł. Rodzicami byli Bartłomiej i Barbara z Jabłonow-skich, których ślub miał miejsce w 1798 roku.

Bartłomiej nie pochodził z Racibor. Urodził się w 1775 roku w Penzach i był synem Ignacego i Maryanny ze Zdrodowskich. Aby się nie powtarzać – ciekawych losów poprzedników Bartłomieja odsyłam do wywodu 2 oraz histo-rii Penz. Pora przedstawić losy sukcesorów Ignacego i Maryanny.

Stefan (Szczepan), ożenił się (przed 1830 r) z  Petronelą Dąbrowską i zamieszkał w Bruszewie. Natomiast urodzony w 1803 roku Paweł ożenił się w 1826 roku z Teofi lą Kruszewską z Truskolas Niwiska i tam zamieszkali.

Po Stefanie dziedziczyło trzech synów:Urodzony w 1832 r. Wojciech, który w 1858 roku ożenił się z 24 letnią

wdową Maryanną Grochowską de domo Perkowską z Perk Karpiów. Wojciech zmarł tam w 1891 roku, chyba nie mieli dzieci.

Urodzony w 1837 r. Jan, który w 1862 roku ożenił się z Saturniną Zale-ską. Chyba nie pozostawili potomka (przynajmniej z moich notatek wynika, że dzieci zaraz po urodzeniu umierały).

Urodzony w w 1844 r. Stanisław ożenił się w1868 roku z Julianną Kali-nowską, dziedziczył ich urodzony w 1877 r. syn Stefan, który w 1899 r, ożenił się z Anną Jabłonowską (Jabłońską?).

Z kolei po Pawle (zmarł w 1853 r.) i Teofi li dziedziczyli:-Kazimierz ur. w 1827 r. ożenił się w 1857 r. z Marynną Gierlachowską

z Jamiołk Kowal; ich dziedzicem był ur w 1859 roku Stanisław, który ok 1885 roku ożenił się z Julianną Roszkowską, z tego związku wywodził się urodzony w 1896 r. Jan, który ożenił się z Natalią Czarnowską.

-Ignacy ur. w1837 r, ożenił się ok 1860 roku z  Józefatą Zaleską. Z  tego związku pochodzili urodzony w 1864 r. Adolf, który w 1901 roku ożenił się z  Michaliną Perkowską oraz Franciszek, który tego samego roku ożenił się z Franciszką Perkowską.

269

Jamiołkowscy odrzuceni

Dzięki nieocenionej pomocy Pana Adama Pszczółkowskiego udało mi się uzyskać informacje o  Jamiołkowskich, którzy próbowali się legitymować lecz ich wywody nie zostały przez Heroldię uznane. Te informacje zawarte są aktach Krajowej Rady Spraw Wewnętrznych (AGAD KRSW sygnatury 7113, 7116 i 7117). Ku mojemu osłupieniu wśród nich byli także moi Sieniutowie.

Akurat Mikołaja syna Szymona o  to podejrzewałem, bowiem w  zapisie chrztu syna Szymona nazwany był legitymujący się ze szlachectwa, natomiast myśl, że ubiegali się o to inni, w tym mój po trzykroć pradziad Stanisław, ani w głowie nie świtała.

Tymczasem przed Heroldią, bez powodzenia, stawało najmniej trzech Sieniutów. Uwaga – kolejne zapisy to: nazwisko, imię, wieś (ale czasem gmina zamiast wsi), obwód, gubernia, data odrzutu, ewentualne uwagi i sygnatura.

Jamiołkowski Mikołaj (po Szymonie), Jamiołki Świetliki, Łomża, augustow-ska, 28 XII 1848, 7117.

Jamiołkowski Stanisław, Gąsówka Skwarki, Łomża, augustowska, 2 VII 1839, 7113.

Jamiołkowski Stanisław (po Franciszku), Gąssówka Skwarki, Łomża, augu-stowska, 10 XII 1849, 7117.

Mój Stanisław – jak widać – o potwierdzenie szlachectwo ubiegał się nawet dwa razy. Najpierw bodaj jako jeden z pierwszych, bo wniosek został odrzu-cony w 1839 roku. Byłby zatem inspiratorem dla pozostałych? Piszę pozosta-łych, bo najprawdopodobniej z Sieniutów byli także jeszcze dwaj inni Jamioł-kowscy. Bracia Stanisława:

Młodszy Jamiołkowski Benedykt, Jamiołki, Łomża, augustowska, 23 XI 1856, lista zbiorowa z 29 III 1843, 7116. Innego Benedykta w tamtym czasie zwyczajnie nie było.

Nie mam tej pewności w przypadku wpisu Jamiołkowski Józef, Jamiołki, Łomża, augustowska, 23 XI 1856, lista zbiorowa z  29 III 1843, 7116. Akurat Józefów było wtedy aż nadto. Ale czy najstarszy brat nie wziąłby udziału w tym przedsięwzięciu, kiedy młodsi to czynili? Bliższe szczegóły o niewylegitymo-wanych Sieniutach w rozdziale 9.

Najbardziej mnie frapuje w jaki sposób próbowali się wywodzić, od kogo? Niestety te dokumentu zaginęły bezpowrotnie, spalone podczas Powstania Warszawskiego. Co pewne – czynili to niezbyt udolnie. Może to tylko zadu-fanie ale mnie się wydaje, że zdołałbym, zgodnie z  prawdą, wywieść „pełne

270

prawo własności” Jamiołk Świetlików w  XVI wieku. Ba! ale wtedy nie było archiwów, zaś moi – widać – w domu starych papierów trzymać nie byli zwy-czajni. Z tonu krotochwili pora jednak wracać do innych odrzuconych.

Z krza Kufl i wywodzili sięJamiołkowski Ignacy (po Antonim), Jamiołki Piotrowięta, Łomża, augu-

stowska, 28 XII 1848, 7117.Jamiołkowski Stanisław (po Antonim), Jamiołki Piotrowięta, Łomża, augu-

stowska, 28 XII 1848, 7117.Szczegóły o nich rozdział 5 – Jamiołki Piotrowięta.Natomiast z krza Ralików o przezwisku Frącki pochodzili Jamiołkowscy

z Jamiołk Kowali:Jamiołkowski Jan (po Franciszku), Jamiołki Kowale, Łomża, augustowska,

28 XII 1848, 7117.Jamiołkowski Stanisław (po Franciszku), Jamiołki Kowale, Łomża, augu-

stowska, 28 XII 1848 7117.Byli synami Franciszka (po Stanisławie) i Agnieszki Jamiołkowskiej (patrz

rozdz 5)Nie mam także wątpliwości co do Jamiołkowski Stanisław (po Marcinie),

Truskolasy Stare, Łomża, augustowska, 28 XII 1848, 7117. Opis tej linii w roz-dziale 6.

Natomiast Jamiołkowski Wincenty, Jamiołki, Łomża, augustowska, 23 XI 1856, lista zbiorowa z 29 III 1843, 7116 to prawdopodobnie urodzony ok. 1829 roku, w Jabłoni Rykaczach, syn Ignacego który zamieszkał w Bujnach i ożenił się z Klementyną z Kapiców (patrz rozdz 6).

271

8. VARIA – ROZMAITOŚCI

Przedstawiam tu różne informacje o Jamiołkowskich, których nie potrafi -łem wpleść w „potoczystą narrację”.

8.1. Zapisy o historycznych Jamiołkowskich

Ks. Wojciech Wijuk Kojałowicz Herbarz szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego zwany Nomenclator Kraków 1905, wymienia następujących Jamiołkowskich:

Hieronim Jamiołkowski podczas elekcyi Władysława IV naznaczony od strony rycerstwa do podpisania paktów (nie pochodził z parafi i Sokoły – przyp. jj),

Jan Jamiołkowski z  Towarzystwa Jezusowego dwukrotny prowincyał litewski,

Stanisław Jamiołkowski.Dwaj Jamiołkowscy: Andrzej i (nieznany z imienia) byli elektorami woje-

wództwa Podlaskiego podczas elekcji Augusta II 27 czerwca 1697. Źródło: Volumina Legum tom V Suff ragia Województw y Ziem Koronnych y Wielkiego X Litewskiego (str 455);

Grzegorz Jamiołkowski z Ziemi Bielskiej był z kolei elektorem na wybo-rze króla Stanisława Augusta 27 lipca 1764 roku. Żródło: Volumina Legum tom VII na str 128 Diploma Elektoris, Akta sejmu Wielkiego Elekcji Nowego Króla.

W swoim opracowaniu Ci wielcy Polacy to nasz rodzina dr Marek Jerzy Minakowski wylicza – przywołując Teki Dworzaczka następujących Jemiał-kowskich, Jemiołkowskich. (Zapisy dotyczą Wielkopolski).

Andrzej Jemiołkowski (dw. 40203) ca 1570-ca 1620 & Ludmiła Bnińska z Bnina h. Łodzia (dw. 40095) ca 1580-ca 1630

Elżbieta Jemiołkowska (dw. 64859) ca 1620-1666 & Jerzy Ścibor-Poniecki z Chełmu i Woli h. Ostoja (dw. 64845) ca 1590-ca 1630

Jan Jemiałkowski (dw. 59046) ca 1640-ca 1690 & Marianna Muchlińska (dw. 59017) ca 1650-ca 1690

Katarzyna Jemiałkowski (dw. 52081) ca 1630-ca 1670 &1645 Maciej Miecznikowski (dw. 52062) ca 1640-ca 1680

272

Katarzyna Jemiałkowska (dw. 63911) ca 1610-ca 1660 & Aleksander Pawłowski z Pawłowa Mniejszego h. Korab (dw. 63879) ca 1600-ca 1650

Marianna Jemiołkowska (dw. 48196) ca 1600-ca 1650 & Piotr Madaliński h. Larysza (16. 310. 45) ca 1590-1639

Wiktoryna Jemiołkowska (dw. 58327) ca 1600-ca 1650 & Łukasz Orzelski h. Dryja (dw. 58302) ca 1610-1659

Wiktoryna Jemiałkowska (dw. 52216) ca 1570-ca 1620 &1616 Stanisław Miedzianowski (dw. 52203) ca 1580-ca 1630

Zofi a Jemiołkowska (dw. 27902) ca 1590-ca 1640 & Andrzej Modrzewski (dw. 27896) ca 1600-ca 1650.

8.2. Jamiołkowscy księża

Jan Jamiołkowski – Prowincjał Wileńskiego Zgromadzenia Jezuitów ode-grał dosyć znaczną rolę w życiu Świętego Andrzeja Boboli. Cytuję za Ks. Józef Niżnikiem (z książki „Św. Andrzej Bobola. Niestrudzony wyznawca Chrystusa”).

Z końcem 1626 roku upływały trzy lata pracy apostolskiej, jakiej Andrzej się oddawał po ukończeniu trzeciej probacji. Z  uwagi na zdolności kaznodziejskie i osobiste cnoty Andrzeja postanowili przełożeni dopuścić go do uroczystej profesji czterech ślubów. By jezuita mógł złożyć profesję czterech ślubów, zakon wymagał od niego, obok gruntownej cnoty, przede wszystkim głębokiej nauki. Sprawdzia-nem jej był na pierwszym miejscu egzamin z całości nauk fi lozofi cznych i teolo-gicznych. Egzamin ów wypadł jednak dla Andrzeja niepomyślnie. Zwyczajnym biegiem rzeczy Andrzej Bobola mógł złożyć trzy śluby: ubóstwa, czystości i posłu-szeństwa, czyli mógł zostać tak zwanym pomocnikiem duchownym profesów – koadiutorem duchownym. Prowincjał (Litewski – przyp. mój) Jamiołkowski (Jan przyp. mój) pragnął jednak, by Andrzej Bobola złożył uroczystą profesję, zawie-rającą nadto czwarty ślub: specjalnego posłuszeństwa papieżowi co do misji oraz dodatkowe śluby, którymi profes Towarzystwa Jezusowego zobowiązuje się do zachowania w zakonie ubóstwa w pierwotnej Jego doskonałości i do wymawiania się od przyjęcia godności duchownych w zakonie i poza zakonem.

Jamiołkowski, w myśl zarządzenia generała Klaudiusza Aquavivy, zatwier-dzonego dekretem piątej kongregacji generalnej jezuitów, zażądał od czterech księży, którym Bobola był bliżej znany, dokładnych informacji o  jego postępie na drodze doskonałości, o  zaletach i  wadach jego charakteru oraz o  zdolnoś-

273

ciach do prac właściwych zakonowi. Nie dochowały się do naszych czasów opinie o Andrzeju ani nazwiska opiniujących. Musiały jednak być bardzo przychylne dla Boboli, skoro na ich podstawie Jamiołkowski i jego doradcy uznali za wska-zane prosić generała zakonu – Vitelleschiego o dopuszczenie Boboli do uroczystej profesji, pomimo iż nie spełnił tak ważnego w tym względzie warunku, to jest nie uzyskał pozytywnego wyniku na egzaminie z całości nauk fi lozofi cznych i  teo-logicznych. Po odbytych naradach, dodatkowych wyjaśnieniach Bobola został wreszcie dopuszczony przez generała Vitelleschiego do profesji czterech ślubów, uwarunkowanej poprzednio usunięciem błędów.

W niedzielę dnia 2 czerwca 1630 roku odbyła się w kościele św. Kazimierza przy domu profesów w Wilnie podniosła uroczystość. Podczas Mszy św. odprawio-nej przez prowincjała Jamiołkowskiego złożył Bobola na jego ręce uroczystą pro-fesję czterech ślubów, dodając do trzech zwykłych: ubóstwa, czystości, posłuszeń-stwa, czwarty ślub – szczególnego posłuszeństwa Stolicy Apostolskiej co do misji.

Pan Emil Kalinowski kwerendując zasób Archiwum Radziwiłowskiego wynalazł list Jana Jamiołkowskiego do księcia Krzysztofa Radziwiłla, AR V, Teka 127, 5833, J. Jamiełkowski do K. Radziwiłła, b. d., Reswizy.

Ciekawostką jest, że – jak wynika z jego treści – uchodzący za zapiekłego kalwina Krzysztof Radziwiłł utrzymywał (chyba dobre) kontakty z Jezuitami.

Jasnie Oswiecone Xiąze Pany y Dobrodzieiu nasz wielce Mciwy’ Wielkie dobrodzieistwa WXM ku zakonowi naszemu obliguią nas, abysmy zawsze na posługę WXM byli gotowi, przy kturey obligaty statecznie stoiąc barzobym rad sam w  Warszawie Je’o  Msci Panu Podsędkowi wewszem pomoc usiłował, alie tam teraz iachać nie mogę gdyz dom nasz od morowego powietrza nie iest wolny. Jednak pisałem gorąco do naszych, ktorzi przy boku KJM mieszkaią, aby sprawę WXM w  pilnym y usilnym mieli staraniu, o  kturych nic nie wątpię iż effi ca-cią (?) posłuszenstwa zakonnego niemieszkalie oswiadczą. Day Boze sczesliwie y według zamysłu WXM na kturego wszelką posługę ia siebie wszystkiego y ze wszystka bracią moią zyczliwie y wiernie ofi aruiąc, unizenie prosze abyś WXM Pan nasz Mciwy’ nieodmiennie w łasce swey nas chować raczył.

Dat. Reswizy? 10: Novembr (rok nie podany, pewnie przed 1632, lata 20 – przyp. jj.)

WXM humillius servus (najniższy sługa) Joannes Jamiołkowskyadres na kopercie: Illustrissimo sacri Romani Impery Principi Dno’ Dno’

Christophoro Radziwił Duci in Birże et Dubinki Generali Campestri MDL etc: etc: etc: Dno’ et patrono nostro colendissimo.

274

Sławnym księdzem był też Stanisław Jamiołkowski (1834-1885) ur. 25 sierpnia 1834 roku w Jamiołkach Godziebach, parafi i Sokoły. Jego rodzicami byli Wojciech i Katarzyna z Duchnowskich, posiadał liczne rodzeństwo: Fran-ciszka (1822), Maryanna (1825), Ignacy Karol (1827), Apolonia (1829), Fran-ciszka Balbina (1832), Jan Andrzej (1837), Józefa Małgorzata (1839) oraz bliź-niaki Konstanty i Józefa (1842).

Po ukończeniu szkoły powiatowej o  pięciu klasach w  Łomży wstąpił w  1854  r. do seminarium sejneńskiego, skąd jako wybijającego się zdolnoś-ciami skierowano w 1856 r. do Akademii Duchownej w Warszawie. Tu 22 VII 1858 r. przyjął święcenia kapłańskie. Skończył studia w 1860 r. jako „kandydat (czyli doktor) teologii”, po czym powrócił do macierzystej diecezji. Od 3 VII 1860 r. przez 6 lat był wikariuszem w rodzinnej parafi i Sokoły kierowanej przez patriotycznego proboszcza Walentego Osińskiego. Jako wikariusz całkowicie podzielał zaangażowanie proboszcza w przygotowywaniu powstania i udzie-lał mu wszelkiej pomocy, min. w zbiórkach pieniężnych na rzecz powstaniu, budzeniu ducha narodowego w kazaniach itd.

W nocy z 3 na 4 października 1861 r. komendant żandarmerii zaareszto-wał ks. Stanisława Jamiołkowskiego i wywiózł go do Warszawy. Tam siedział w Cytadeli. Kapłan został zwolniony 17 (29) grudnia 1861 r. W 1863 r. przesłu-chiwano go ponownie, z racji skazanego na katorgę ks. Walentego Osińskiego, jego proboszcza z Sokół. W czasie przesłuchań ks. Jamiołkowski przyznał się, że dysponował na śmierć jednego włościanina, którego powstańcy skazali na śmierć. Jego postawa naraziła go na dolegliwości ze strony władz, niemniej zdołał uniknąć w przeciwieństwie do proboszcza wywózki na Sybir.

W 1866 r. został przeniesiony na stanowisko profesora w seminarium sej-neńskim gdzie powierzono mu wykładanie języka polskiego, literatury i litur-gii. Rozwijał tu swe zamiłowania do pracy badawczej. Ofi cjalne władze, pamię-tając o jego związku z powstaniem, zabroniły mu po kilku latach wykonywania pracy pedagogicznej w seminarium. W tej sytuacji powierzono mu probostwo w Kuleszach, które objął 11 listopada 1873 r. Szybko dał się poznać jako szano-wany duszpasterz, dobry gospodarz, znawca i miłośnik tych stron.

Tam odnowił drewniany kościół, wymurował dom parafi alny, plebanię. Wystawił „Rezydencję”, stylowy domek szwajcarski dla wspomnianego wyżej ks.  Walentego Osińskiego, który został zesłany na 20 lat katorgi na Sybe-rię i który po powrocie ze zsyłki tam zamieszkał. Uzyskał godność kanonika honorowego kaliskiego. Był uznawanym autorytetem w zakresie historii Koś-cioła i liturgii, autorem. in. rozpraw Opisanie kościoła sejneńskiego pod wzglę-

275

dem historycznym, architektonicznym i  inwentarskim, Sejny 1871, Monografi i parafi i Kulesze Kościelne, obszernej rozprawy napisanej w  latach 1882-1884, dotyczącej parafi i i  historii poszczególnych wsi. Był też ks.  S. Jamiołkowski współredaktorem Encyklopedii Kościelnej, do której opracował liczne hasła z  zakresu historii Kościoła i  liturgii, w  tym min. Augustowska diecezja, t.  I, Warszawa 1873, s. 488-189. Ogłosił zbiór 55 kolęd dawnych i najnowszych, do domowego użytku. Zamieścił tam też swoje własne przeróbki i utwory, napisał też monografi ę Tykocina.

Zmarł 18 września 1885  r. (według W. Jemielitego i  J. Łupińskiego 20 września) w rezultacie nieszczęśliwego wypadku, gdy owinięty w skórzany far-tuch mający chronić go przed chłodem i błotem nie mógł się wydostać spod przewróconego powozu. (Źródło – znalazłem je niegdyś w internecie, niestety obecnie nie jestem go z nazwy przywołać, bowiem link wygasł. Autorów przy-wołanego tekstu przepraszam, że nie jestem stanie ich z nazwisk tu przywołać).

Ale księży spośród Jamiołkowskich było więcej:Ksiądz Maciej Jan Jamiołkowski, prawdopodobnie z  krza Melonków,

w 1686 roku robił zapisy na szpital w Sokołach. (skan w załączniki rozdz. 8).Zapis mówi o  tym, że ksiądz Jamiołkowski zapisał na kościół sumę 100 złp., z której co roku procent jakiś ma trafi ać do proboszcza Sokół na msze za jego rodziców, tudzież przyznaje jeszcze po 7 korców zboża na szpital, czyli przytu-łek przykościelny. Dokument wyciągnięto z akt brańskich w 1797 r. Ale dlaczego wtedy? – nie wiadomo. Może Jamiołkowscy zbierali już jakieś dokumenty albo mieli proces z proboszczem? Źródło – zapiski Ks. Stanisława Jamiołkowskiego.

Najpewniej to ten sam ksiądz, który jest znany jako Mateusz Jan, a który w roku 1667 był wikariuszem parafi i juchnowieckiej, zaś w 1673 proboszczem parafi i w Niewodnicy Kościelnej.

Wcześniej bo w końcu XVI wieku proboszczem w Wyszonkach był rów-nież ksiądz Maciej Jamiołkowski. Zmarł w 1601 roku o czym można dowie-dzieć się ze skanu, który zamieszczam w  załącznikach do rozdziału 3 (KGB Mińsk 1708_21_91_ 919 i 920).

W latach 1653 – 1657 wikarym w Brańsku był ksiądz Tomasz Jamiołkowski.Ksiądz Grzegorz Jamiołkowski w roku 1748 chrzcił w Kowalewszczyźnie

późniejszego biskupa Jana Klemensa Gołaszewskiego. Źródło – zapiski Ks Sta-nisława Jamiołkowskiego.

Ksiądz Sylwester Jamiołkowski, prawdopodobnie z  krza Kowalaków, był w 1784 bazylianinem w Supraślu, Źródło – zapiski Ks Stanisława Jamiołkowskiego.

Bazylianinem był także ksiądz Izydor Jamiołkowski.

276

Ksiądz Józef Kładoczny tak o nim pisze w Dzieje prowincji bazyljańskiej w Królestwie Polskiem 1810-1864.

Na dzień 9 października 1829 r. zwołano 6-tą z rzędu kapitułę i na niej po raz drugi obrano prowincjałem Izydora Jamiołkowskiego. Kadencja jego przy-pada na okres powstania listopadowego. Cały kraj przeżywa bardzo silnie ten wstrząs, który kończy się katastrofą. Nic więc dziwnego, że i  zakon ją odczuł. Materialnie został on prawie zupełnie zrujnowany. Zakonnicy tworzą w owym czasie tylko małą grupę niedobitków. Z tego położenia zdawał sobie sprawę pro-wincjał Jamiołkowski, który bardzo uczuciowo te wszystkie rzeczy bierze, staje się coraz więcej przygnębiony i pracuje bez nadziei na lepsze jutro.

W 1833 r. 21 września odbyła się nowa kapituła w Chełmie, na której prze-wodniczył biskup Szumborski. Doszło na niej do scysji między biskupem a zakon-nikami. Szumborski proponował na prowincjała Bazylego Kalinowskiego, kapi-tuła jednak wybrała większością Jamiołkowskiego. Jamiołkowski był bezsprzecz-nie wzorowym zakonnikiem, i  to było przyczyną jego wyboru. Zaś biskup Szumborski uważał, że w tych ciężkich czasach nie nadaje się on na urząd pro-wincjała z dwóch względów: 1) Jamiołkowski był już w podeszłym wieku, oraz 2) był uczuciowcem i po części pesymistą. Czasy zaś wymagały otwartej głowy i silnej ręki. Niedługo jednak Jamiołkowski rządził.

Zmarł 11 maja 1834 roku. W Kurierze Warszawskim ukazał się nekrolog Po 3-ch miesiącach umarł. prowincjał zakonu, od lat przeszło 40 pasterz przy kościele tychże księży w Warszawie zm. 11 V 1834, żył lat 83.

Ksiądz Stanisław Jamiołkowski wymienia jeszcze innych księży:Ksiądz Jakub Jamiołkowski w 1791 proboszcz w Zawadach,Ksiądz Jan Jamiołkowski, proboszcz z pod Brześcia, umarł około 1790,Ksiądz Stanisław Jamiołkowski w 1792 r. wikariusz w Kuleszach, a potem

altarzysta, a następnie proboszcz w Rutkach Kossakach,Ksiądz Andrzej Jamiołkowski w 1814 r. wikariusz w Kuleszach,Ksiądz Paweł Jamiołkowski z krza Syzdów, 1836 kapelan w Słubicach (??)

Warszawa.Ksiądz Marcin Jamiołkowski kurat z  Waniewa, w  1754 dokonał testa-

mentem zapisów na parafi ę w Surażu (min szpital) źródło Marta Sokół Wie-sław Wróbel Kościół i parafi a pw Bożego Ciała w Surażu; tamże – co prawda nie ksiądz – Wojciech Jamiołkowski zapis z 1608 roku hippodidascalus Surazensis.

277

8.3. II wojna światowa

8.3.1. Powstanie Warszawskie

Barbara Jamiołkowska, ps „Ara” ur. 1929-09-28, Warszawa, łączniczka oddział Chrobry, poległa 1944-08-30 w pasażu Simonsa.

Filomena Jamiołkowska, Siostra Agnieszka, ur. 1900-12-16 Jamiołki Pio-trowięta, rodzice Konstanty i Kunegunda z Wnorowskich, oddział Kampinos szpital Laski, zmarła 1979-12-20 (z Jamiołkowskich Kostulków – przyp jj).

Janina Jamiołkowska „Sława” ur. 1928-06-11, Warszawa sanitariuszka, w  konspiracji Waligóra WSK Bakcyl, oddział Waligóra – szpit. św.  Łaza-rza, poległa 1944-08-05, eksh. z terenu szpitala św. Łazarza, 1-KW Warszawa Powązki Ckom

Krystyna Jamiołkowska „Krysia” ur. 1921-11-07, Warszawa. rodzice Jan i Józefa, ochotnik łączniczka Baszta – kom. B – 3. A.

Stefania Jamiołkowska „Kasia”, ur. 1921-01-01 Warszawa, st sierżant.Antoni Jamiołkowski „Antoni”, „Zawi”, 1892-10-11, oddz. Zagończyk –

sztab, zmarł 1962-02-25.Bolesław Jamiołkowski, ur 1926-08-08 Warszawa, strzelec, leg. AK

nr 1.000, 15 p.p.Jan Jamiołkowski „Lach”, ur. 1897-09-25, Naruszewo plutonowy, rodzice

Michał i  Maria z  Krawczewskich, plutonowy, udział w  konspiracji Siekiera – 1 kom. plut. 133, oddział Miłosz – 2 kom. Plut. dysp., zmarł 1981-04-10 (z Jamiołkowskich Sieniutów przyp. jj).

Jerzy Stanisław Jamiołkowski „Jastrząb” ur. 1924-06-16, Warszawa, rodzice Jan i Zofi a Brauman, kapral, konspiracja Siekiera 1 komp Miłosz – 2 kom. Plut. dysp. (najpewniej syn ww. Jana z Jamiołkowskich Sieniutów przyp. jj). Zginął w powstaniu, eksh. z Pl. Trzech Krzyży. Pochowany Warszawa Powązki.

Klaudiusz Jamiołkowski „Cezar”, ur. 1932-09-23, łącznik leg. AK nr 169 okręg Warszawa Kiliński – 8 kom. plut. III.

Ryszard Jamiołkowski „Wiktor”, ur. 1925-05-10, Warszawa, rodzice Józef i Maria, kapral, ochotnik oddział NSZ – bryg. zmot. – kom. LA St. Miasto – Śródm.

Stanisław Józef Jamiołkowski „Skorpion”, ur. 1903-11-16, Żurawno, rodzice Edmund i  Julianna z  Argasińskich, oddział Radwan – plut. żand., zmarł 1994-06-27.

278

Zbigniew Jamiołkowski „Zen”, ur. 1922-07-09, Warszawa, rodzice Alek-sander i Jadwiga ze Stokowskch, strzelec, oddział Kryska – PKB – plut. żand., oddział Zośka – 2 kom. Plut. III, zmarł 1994-06-27.

Zdzisław Konstanty Jamiołkowski, ur. 1919-12-19 oddział Żywiciel. Poległ 1944-08-08.

Jadwiga Jemiołkowska „Wanda”, ur. 1918-12-07, st sierżant Chrobry II – kom. Jeremi.

Kazimierz Imiłkowski vel Domański „Blizna” podporucznik V obw. – 3 rej. Mokotów – 3 rej.

(źródło Muzeum Powstania Warszawskiego) Członkowie AK w innych okręgach (okazjonalnie znalezione):Wanda Jamiołkowska – „Grażyna” – „Irena” – „Paulina” AK Lwów.

8.3.2. Represjonowani przez Niemców(z portalu straty.pl)

Eugenia Jamiołkowska, ur 1925-03-24 Rzgów, Wincenty i Klara roboty przymusowe od lipca 1941 do czerwca 1942 Berlin i od lipca 1942 do maja 1945 Berlin Otto Ewald

Janina Jamiołkowska, ur. 1922-12-26 Warszawa, Jan i  Maryanna wieś Karniewo Maków Mazowiecki, roboty przemysłowe rolnictwo od kwietnia 1940 do stycznia 1945 Petersdorf Koenigsberg.

Józefa Jemiołkowska, ur. 1887-03-19 Warszawa Kl Stutthoff polityczny numer obozowy 87443 data osadzenia w obozie 1944-08-13 Sipo Warszawa.

Józefa Jamiołkowska, ur. 1923-01-18 Kruszewo Wypychy Jan i Anna, maj 1942 do stycznia 1945 Saduny, zmarła 2004-05-28.

Katarzyna Jamiołkowska, ur. 1923-12-04 Zalesie Jan i Zofi a roboty przy-musowe rolnictwo od kwietnia 1943 stycznia 1945 Nikelsdorf (Samland).

Krystyna Jamiołkowska, ur. 1926-06-12 Warszawa, córka Tadeusza i Julii, roboty przymusowe maj 1945 Rhendt.

Maria Jamiołkowska, ur. 1924-01-01 Warszawa Teodor Stefania roboty przymusowe przemysł od października 1944 do lutego 1945 Małomice Lubin (fabryka samolotów).

Maria Jamiołkowska, ur. 1922-01-24 obóz koncentracyjny uwięziona 1944-09-17 E Warschau, Ravensbruck, Buchenwald, Ravensbruck.

279

Stanisława Jamiołkowska, ur. 1928-01-04 Truskolasy Olszyny Józef i  Wiktoria, obóz koncentracyjny Ravensbrueck Sachsenchausen od czerwca 1944 kwietnia 1945, zmarł 2000-11-26.

Stefania Jamiołkowska, ur. 1921-01-01 Warszawa, Teodor matka z  d Laskowska nauczycielka, podofi cer, A. K., dn. 5.10.1944 r. w Warszawie wzięta do niewoli niemieckiej, nr jeńca 106483, 21.11.1944 ze Stalagu IV-B przeka-zana do Stalagu IV-F, ostatni zapis na karcie jenieckiej – 21.11.1944.

Zofi a Jamiołkowska, ur. 1925-01-01 Warszawa KL Stutthof polityczny numer 101957 1944-09-29 Sipo Warschau.

Zofi a Jamiołkowska, ur. 1908-09-23 Gorzewo Walenty i  Franciszka, roboty przymusowe przemysł od października 1944 do maja 1945 Havelberg (Niederbarnim) Mittel deutsche Stahlwerke, zmarła 2003-10-14.

Zofi a Jamiołkowska, ur. 1923-03-08 Warszawa Wojciech i  Helena zm 1991-11-14 roboty przymusowe od października 194 do kwietnia 1945 Uslar.

Zofi a Jamiołkowska, ur. 1924 09 25 Grzymała Jan i Jadwiga roboty prze-mysł od lipca 1943 do marca 1945 Marsberg Westfalia.

Aleksander Jamiołkowski, ur. 1892-03 15 w  Jamiołkach Rawkach, syn Teofi la i  Maryanny Idźkowskiej, Obóz KL Stutthof numer obozowy 32261, polityczny, od 1944-02-28 do 1944-05-30 śmierć.

Bernard Jamiołkowski, urodzony 1907-05-12 w Warszawie, strzelec 84 p.p., Stalag I-A, nr jeńca 70863. Przekazany w dniu 12 IX 1941 r. do Stalagu XXI-A. 19.09.1941 zwolniony do domu.

Bolesław Jamiołkowski, ur 1926-08-08 Warszawa, syn Wacława i Bigo-czewskiej adres przed wojną Warschau, Ceglana 16 m. 17; M. Rybarczyk, Krucza 29 A. K. 15 Inf. Reg. Udział w powstaniu, Łambinowice numer 105075 od 5 października 1944 Zugang von Warschau am 8.10.1944 zu M. Stammlager 344, versetzt 21.10.44 nach Stalag XVIII C.

Edward Jamiołkowski, ur 1918-05-16 Jamiołki Piotrowięta, syn Anto-niego i  Bolesławy Gąsowskiej, KL Stutthof, numer 31715, polityczny, od 1944-02-12 do 1944-03-17 śmierć.

Eugeniusz Jamiołkowski, ur. 1922-04-22 Truskolasy Stare z Napoleona i Apolonii z Czajkowskich, roboty przymusowe rolnictwo od marca 1944 do kwietnia 1945 Drzazgi k. Lidzbarka Warmińskiego Max Lindner Lanwirtschaft Kieberg k Koenigsberg.

Eugeniusz Jamiołkowski, ur. 1923-03-26 w  Jamiołki Kowale z  Józefa i Stanisławy ze Stypułkowskich zm. 1999-09-12, roboty przymusowe od marca 1944 do maja 1945 Niemcy Samland skład amunicji.

280

Jan Jamiołkowski, ur 1915-01-27 Jamiołkach Piotrowiętach, syn Toma-sza i Anny, jeniec wojenny 1940-05 Niemcy Stalag III, kapral, artyleria, Stalag III-A, nr jeńca 10102, na karcie jenieckiej jest stempel z datą 17.05.1940r, zmarł 2003-04-19.

Jan Jamiołkowski, ur. 1920-03-20 Perki Franki, syn Jana i Heleny z Per-kowskich, roboty przymusowe rolnictwo od września 1941 miejscowość Scho-enwiese do stycznia 1945, zmarł 2004-08-18.

Jerzy Jamiołkowski, ur. 1924-06-16, syn Jana i  Zofi i, Majdanek paczki PCK 1943-05-14, 1943-10-22.

Józef Jamiołkowski, ur. 1909-01-21 w Zośkowie, żołnierz 42 p.p., Stalag VI-H, nr jeńca 11127, dn. 31.10.1940 zwolniony.

Józef Jamiołkowski, ur 1916-03-18 w  Sokołach (prawdopodobnie syn Leopolda i  Maryanny z  Kalinowskich) bombardier, artyleria, Stalag XI-A, nr jeńca 35282

Kacper Jamiołkowski, ur 1916-12-04 Jamiołki Piotrowięta (chyba raczej Rawki, syn Wincentego i Aleksandry Mojkowskiej – przyp. jj) st. ułan, 10 p. ułanów, Stalag XI-A, nr jeńca 32772, 26.06.1940 zwolniony do Kl. Oscersleben.

Leon Jamiołkowski, ur. 1907-02-19, syn Bolesława i Wiktorii Wnorow-skiej, zmarł 1965-03-15, żołnierz 42 pp, wzięty do niewoli 1939-09-16 Manury (?), trafi ł do Łambinowic Stalag I B, nr jeńca 13094, na wolność/roboty) 1940-7 – 01 ze Stalagu VI B (jest informacja, że od 1940-10-11) Mildensweld k/Rie-densburga Bawaria Adolf Wolf / gospodarstwo rolne, zwolniony kwiecień 1945.

Marian Jamiołkowski, ur. 1923-10-06 Perki Franki, rodzice Jan i Helena z Perkowskich, roboty przymusowe w przemyśle od lutego 1944 do lipca 1944 potem miejscowość Memel do marca 1945.

Mieczysław Jamiołkowski ur 1929-04-29 Łapy syn Kazimierza i  Józefy z Łapińskich roboty przymusowe od marca 1943 do sierpnia 1944 w Łapach??

Piotr Jamiołkowski, ur 1903-01-17 Białystok, syn Władysława i  Zofi i ze Zdrodowskich, zatrzymany w  Radomiu w  1941-09-08, Auschwitz numer 21180, od 1941-10-01, data śmierci 1942-03-15.

Piotr Jamiołkowski, ur. 1904 prawdopodobnie syn Bolesława i Wiktorii Wnorowskiej, zatrzymany w Sokołach 1944-05-27, wywieziony do Gross Rosen.

Stanisław Jamiołkowski, ur. 1900-11-11 Warszawa strzelec, przydział wojskowy – mag. waf. ?, Stalag XII-C, nr jeńca 1606, dn. 7.11.1942 zwolniony na roboty cywilne. Inny zapis ta sam data urodzenia kanonier, Stalag VIII-B, nr jeńca 1606. Na karcie jest stempel z datą: 16. III. 1940 r.

281

Stanisław Filip Jamiołkowski, ur. 1907-04-30 Warszawa, Buchenwald śmierć 1943-11-21, data osadzenie 1943-04-17 Stapo Dortmund (liste).

Stanisław Jamiołkowski, ur 1911-11-25 Łaś Toczyłowo, strzelec 71 p.p., 5 komp., Stalag I-A i XX-B, nr jeńca 1128 dn. 18. 11. 1940 zwolniony do Wehlau.

Stanisław Jamiołkowski, ur. 1924-01-01 Roszki Ziemaki, syn Aleksan-dra i Heleny z Jabłońskich, roboty przymusowe w przemyśle od marca 1943 do czerwca 1944 Koenigsberg.

Teofi l Jamiołkowski ur. w Bujnach strzelec, Stalag XXI-A, nr jeńca 1649, dn. 13. 12. 1940 zwolniony jako inwalida do m. Ostrolęcze p-ta Scharfenwiese.

Wacław Jamiołkowski ur. 1901-02-09 Warszawa, Auschwitz zgon 1943-06-25

Wacław Jamiołkowski, ur 1907-04-30 w Jamiołkach Piotrowiętach, syn Juliana i  Tekli Perkowskiej, obóz KL Stutthof numer 34283, polityczny, od 1944-05-17 do 1944-05-30, śmierć.

Wincenty Jamiołkowski, ur. 1915-04-07 Boguty Chruściele, strzelec pie-chota Stalag IX-A, nr jeńca 12310, 23.07.1940 zwolniony.

Wincenty Jamiołkowski, ur. Jamiołki, zginął 1945-02-10 w obozie kon-centracyjnym Flossenburg (Stammlager).

Włodzimierz Jamiołkowski wspomniany – paczka PCK 1943-07-30.Zygmunt Jamiołkowski, ur. 1922-10-22 w  Bujnach, syn Franciszka

i  Maryanny z  Zalewskich. Obóz KL Stutthof, od 1943-02-09 do 1943-04-24 śmierć, numer obozowy 19473, do Stutthofu trafi ł z gestapo w Białymstoku, do obozowego szpitala.

8.3.3. Represjonowani przez ZSRR(z portalu Karta indeks represjonowanych)

Jamiołkowscy ginęli w Katyniu i Miednoje.Porucznik Bronisław Jamiołkowski 2 dyon taborów urodził się

1903-09-03 w Warszawie. (rodzice Czesław Karol i Wiktoria Iwancik, żona – Maria Domańska, był urzędnikiem – przyp jj). Osadzony w Kozielsku, zamor-dowany w Katyniu.

Major Konstanty Jamiołkowski lekarz, 1 szpital okręgowy urodził się 1895-04-17 w Warszawie (rodzice Rudolf Feliks i Leokadia Bosz – przyp. jj). Osadzony w Kozielsku, zamordowany w Katyniu.

Posterunkowy policji Ryszard Seweryn Jamiołkowski, syn Wacława (prawdopodobnie urodzonego w 1866 roku syna urzędnika Zarządu Policmaj-

282

stra Franciszka i Tekli Giersztoff – przyp jj) urodził się w 1905 roku w Warsza-wie. Osadzony w Ostaszkowie, zamordowany w Twerze.

Osadzeni w Łagrach, niektórzy w nich ginęli:Maria Jamiołkowska córka Stanisława (i  – prawdopodobnie – Józefaty

Piszczatowskiej – przyp jj) urodzona w 1916 roku (prawdopodobnie Jamiołki Rawki – przyp jj) aresztowana w  1944  r. w  Białymstoku, zesłana do łagru w Ostaszkowie, zwolniona w 1946 roku.

Bolesław Jamiołkowski syn Jana urodzony w1916 roku, wzięty do nie-woli 17 09 1939 roku w Siniewie, trafi ł do łagrów najpierw w Krzywym Rogu a następnie do Siewżełdorłag (Komi) tam zmarł 28 grudnia 1940 r.

Marian Jamiołkowski syn Pawła urodzony w  1921 roku, aresztowany w 1941 roku na Białorusi, los nieznany.

Stanisław Jamiołkowski syn Jana (i Adeli Jabłonowskiej – przyp. jj) uro-dzony w 1913 roku (Perki Bujenki – przyp. jj), aresztowany w 1944 roku, wię-ziony a następnie zesłany do łagrów w Stalinogorsku, Riazaniu i Borowiczach, zwolniony w październiku 1947 roku.

Witalis Jamiołkowski syn Jana (i  Adeli Jabłonowskiej – przyp. jj) uro-dzony w 1921 roku (1924 w Perkach Bujenkach – przyp jj), aresztowany w 1942 roku, zesłany do łagru Kozwa (Komi), los nieznany.

8.4. Źródła Instytutu Pamięci Narodowej

Podlasie było obszarem aktywnego i  długotrwałego oporu zarówno prze-ciwko okupantowi niemieckiemu i sowieckiemu. Szukając korzeni swoich najbliż-szych, w trakcie kwerendy w IPN, niejako przy okazji odnotowywałem wszyst-kich Jamiołkowskich, ale także wszystkich żołnierzy podziemia z gmin Sokoły oraz Juchnowiec Kościelny. Tu prezentuję tylko Jamiołkowskich (zainteresowa-nym informacjami o pozostałych służę własnym bezpośrednim kontaktem).

Należeli do różnych organizacji niepodległościowych. Na terenie Sokół to głównie Narodowa Organizacja Wojskowa, przekształcona następnie w Naro-dowe Zjednoczenie Wojskowe. Jak wielokrotnie wcześniej zastrzegałem – nie jestem zawodowym historykiem i nie czuję się kompetentny do zamieszczania opracowania historycznego. Natomiast uznałem, że jest moim obowiązkiem wydobyć z  zapomnienia ich postaci, najczęściej szeregowych członków pol-skiego oporu.

283

Wśród Jamiołkowskich pięciu to moi Sieniutowie, w tym stryj Kazimierz s. Jana „Kukułka” ur 1912 w Roszkach Chrzczonach, zam Wólka Juchnowie-cka, członek AK od 1941 roku zwerbowany przez Karola Wendekiera „Rzekę”: członek grupy dywersyjnej, żołnierz plutonu „Hopa”, po wojnie brał udział w akcjach oddziału „Marka”.

Pozostali Sieniutowie to:Henryk Jamiołkowski„Wicher”, s. Stanisława i Maryanny ur 1927 Jamiołki

Piotrowięta, zam. Bruszewo, w 1949 roku skazany na 8 lat za „pomoc bandom”.jego brat Mieczysław Jamiołkowski „Sochaczew” s. Stanisława i Mary-

anny, ur 1925 Jamiołki Piotrowięta, zam. Bruszewo.Józef Jamiołkowski s Pawła ur 1915, Chmielewo.jego brat stryjeczny Stanisław Jamiołkowski „Sroka” s Franciszka, ur.

1913 Chmielewo.Pozostali, których udało mi się ustalić, to:Leonia Jamiołkowska Służba Pomocnicza Kobiet, sprawa „Mazur”.Antoni Jamiołkowski „Wierzba” s. Franciszka i Maryanny, ur. 1914, zam

Bujny.Edward Jamiołkowski „Żorż” s.  Stanisława i  Feliksy ur. 1924 Jamiołki

Rawki, u „Trzaski”.Franciszek Jamiołkowski „Rybak” s.  Jana ur. 1910 Łaś Toczyłowo dca

drużyny.Franciszek Jamiołkowski „Dąb” s. Konstantego ur. 1917, Stokowo Szer-

szenie, gm Czyżew.Jan Jamiołkowski „Burza”, s Tomasza i Anny ur 1915, Jamiołki Piotro-

więta, d-ca kompanii 5.Józef Jamiołkowski „Szczygieł” s. Stanisława ur. 1914, Jamiołki Godzieby.Józef Jamiołkowski „Remo” s.  Stanisława ur. 1925, członek PAS krypt

Chrobry u Burego i Rekina wcielony do kompani Komendy powiatu Mazur, u „Trzaski”.

Kazimierz Jamiołkowski s. Jana i Maryanny ur. 1924 w. Łapach Goździ-kach. zdezerterował z wojska KBW w czerwcu 1945 r w okolicach Drohiczyna, wyjaśniając motywy dezercji zeznał „sumienie nie pozwalało mi strzelać do Polaków”.

Stanisław Jamiołkowski „Wierzba” s. Stefana ur. 1903, Bruszewo, u „Babi-nicza”

Stanisław Jamiołkowski „Wierny” s. Aleksandra ur. 1910 Łaś Toczyłowo.

284

Jamiołkowski vel Jankowski Władysław „Fakir” s. Walentego, Dąbrowa Michały, d-ca plutonu w IV kompanii, u Żbika.

Uwaga: dane biografi czne pochodzą z dokumentów UB.

8.5. Zdarzenia metrykalne z udziałem Jamiołkowskichzapisane w księgach metrykalnych Sokół – Statystyka

Najstarsza księga zawierała pojedyncze zapisy chrztu z 1650 roku (wiadomo to z  sumariusza bowiem sama księga do naszych czasów się nie zachowała). Zapewne sumariusz nie jest jednak odbiciem pierwotnego zasobu, a  jedynie tego, który przetrwał do tego momentu czyli roku 1808. Brakuje całych okresów, stąd nie ma sensu sporządzać pełnej statystki. Z lat 1655 – 1666 zachowały się bowiem jedynie zapisy chrztów; z kolei z lat 1667 – 1682, niejako dla odmiany, jedynie ślubów.

Dopiero począwszy od 1684 roku zachowały się, w miarę kompletne, infor-macje metrykalne. Nadal jednak nie prowadzono zapisów zgonów. Te zapisy-wano dopiero od 1724 roku. Zdumiewa mała ilość zgonów. Wynika to stąd, że wówczas do zapisów zgonów nie przykładano wagi i  zwyczajnie nie wszyst-kie zapisywano. Dotyczy to np. zmarłych noworodków czy małych dzieci. Były chrzczone ale już zapisywaniem ich rychłego zgonu nie zawracano sobie głowy.

Inne uwagi – dopiero od roku 1808 bezwzględnie przestrzegano obo-wiązku, iż chrzty i zgony zapisywano w macierzystej parafi i, a nie – jak zda-rzało się wcześniej – gdzie było bliżej. Stąd przykładowo mieszkańcy Roszk: Leśnych, Ziemak, Chrzczon czy Sęczków w XVIII wieku, zamiast w Płonce, wtedy chrzcili w Sokołach. Z kolei, przez kilkanaście lat po 1808 roku, w księ-gach rejestrowano liczne zdarzenia z udziałem Żydów (parafi a pełniła funkcję urzędu stanu cywilnego).

Dopiero wprowadzenie od 1808 roku (od maja) Kodeksu Napoleona było istnym przewrotem w księgach metrykalnych. Zapanowały dyscyplina i porzą-dek w zapisach. Stały się one w pełni informacyjne, a co ważne wprowadzono indeksy, co mi znakomicie ułatwiło sporządzenie tej statystki, dla wcześniej-szych wymagało to czasochłonnego zliczania pojedynczych zapisów.

Przy wszystkich tych zastrzeżeniach prezentowane tu informacje doty-czące chrztów i ślubów wydają się przydatne dla analiz dla całego prezentowa-

285

nego okresu, natomiast w przypadku zgonów o takiej porównywalności można mówić dopiero od roku 1766.

Idea tego opracowania sprawia, że „po kumotersku” prezentuję także informacje dotyczące Jamiołkowskich, im poświęciłem więcej uwagi. Tej determinacji zabrakło mi dla „ogółu”, stąd niektóre lata opatrzone są informa-cją bd (brak danych), mimo że dałoby się zdarzenia zliczyć (co dla Jamiołkow-skich uczyniłem).Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscy

chrzty śluby zgony chrzty śluby zgony1684 102 13 16 31685 110 5 13 31686 94 15 71687 90 9 31688 151 29 34 21691 130 13 21692 119 11 51693 158 13 51694 159 12 21695 163 25 13 21696 137 26 13 11697 139 51701 184 13 10 31702 165 37 10 11703 170 17 10 21704 162 14 11705 169 9 21706 116 18 8 21707 142 32 7 71708 189 22 15 61709 9 41710 51711 144 46? 12 121712 194 32 13 51713 160 20 12 11714 166 21 16 41715 219 28 11 21716 133 19 13 11717 139 13 10

286

Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscychrzty śluby zgony chrzty śluby zgony

1718 146 30 10 21719 169 31 21 61720 143 36 111721 160 22 121722 155 31 9 51723 173 21 11 31724 162 15 8 12 31725 135 18 22 8 1 11726 175 20 25 19 2 21727 162 25 27 8 2 21728 163 433 2 9 11729 174 41 27 15 3 31730 136 20 7 12 3 11731 185 26 14 9 51732 149 28 13 19 11733 170 - 9 20 31734 181 31 34 16 4 31735 136 17 11 31736 136 20 10 11737 127 49 12 41738 155 34 26 13 81739 160 26 14 10 4 41740 123 38 10 14 51741 164 31 27 18 3 31742 166 28 29 13 3 21743 145 32 37 15 2 41744 169 32 20 12 8 51745 182 24 28 19 3 11746 104 22 33 12 3 61747 129 24 43 6 4 21748 152 22 42 15 2 21749 118 30 49 13 4 41750 172 36 27 11 4 41751 149 18 18 9 2 11752 169 21 24 11 1 31753 143 22 28 13 1

287

Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscychrzty śluby zgony chrzty śluby zgony

1754 171 31 33 10 4 31755 166 21 21 10 2 31756 163 26 22 12 3 21757 1441 23 30 8 4 31758 107 20 34 9 3 11759 180 21 8 11760 147 20 36 18 2 31761 157 27 21 9 1 11762 144 40 54 10 2 21763 203 31 34 12 2 21764 168 27 57 14 51765 157 16 51 10 4 61766 159 23 118 12 3 191767 159 41 91 16 4 81768 154 22 82 10 2 111769 167 30 52 12 6 71770 147 22 71 9 1 81771 130 14 50 7 1 51772 145 32 45 12 5 21773 153 27 113 13 3 111774 116 27 120 8 3 41775 139 28 154 8 111776 130 35 87 7 8 111777 155 22 95 7 5 91778 149 45 93 10 2 91779 148 20 75 9 6 51780 148 18 106 10 3 71781 155 37 127 18 8 151782 142 22 127 11 2 101783 162 26 98 11 2 51784 177 38 105 9 6 61785 155 25 85 13 7 41786 161 18 108 12 5 61787 162 19 85 20 1 121788 149 34 115 8 6 91789 175 31 110 11 2 5

288

Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscychrzty śluby zgony chrzty śluby zgony

1790 170 28 98 16 3 81791 169 33 88 16 3 121792 170 30 114 13 5 61793 179 29 108 13 2 121794 162 25 114 13 2 71795 134 26 188 5 1 101796 157 36 148 12 6 111797 175 50 95 13 4 41798 151 29 102 16 7 71799 167 25 71 141 2 81800 128 26 99 14 3 131801 170 26 80 15 2 141802 152 45 148 13 3 131803 165 29 98 12 3 101804 160 28 92 12 2 71805 151 32 90 13 2 41806 141 18 138 14 3 81807 141 38 224 7 3 231808 166 32 112 10 10 101809 162 59 120 15 6 111810 172 bd 143 8 3 111811 157 35 150 15 2 121812 121 29 108 11 2 91813 153 44 98 10 6 121814 136 bd 60 11 2 31815 194 48 139 14 2 111816 176 25 bd 13 4 31817 137 20 93 12 3 71818 178 38 97 17 2 41819 165 38 102 8 9 41820 185 44 100 19 2 101821 151 18 92 14 8 111822 182 25 175 16 6 81823 183 47 147 14 3 121824 196 bd 131 20 5 121825 121 24 bd 14 3 7

289

Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscychrzty śluby zgony chrzty śluby zgony

1826 157 31 bd 12 2 bd1827 186 32 bd 13 4 bd1828 190 31 bd 20 2 bd1829 154 28 bd 11 3 bd1830 172 40 167 12 4 81831 * 191 33 229 15 3 151832 168 71 160 16 8 151833 186 71 153 14 8 101834 204 38 157 12 6 161835 168 45 154 12 4 61836 199 44 126 12 6 91837 193 51 135 13 7 11838 184 28 143 14 3 111839 183 52 225 16 5 221840 193 42 137 14 7 51841 184 44 169 18 5 111842 108 38 123 9 4 81843 205 48 170 18 7 91844 206 42 129 15 6 131845 168 18 217 10 2 131846 153 26 168 15 2 141847 154 25 153 12 3 91848* 150 36 223 18 5 121849 234 56 144 25 8 41850 169 54 135 12 6 91851 206 38 162 14 2 101852 176 30 137 18 6 111853 164 40 169 13 3 131854 132 35 262 9 4 201855* 132 23 240 17 4 201856 96 21 241 6 3 231857 138 22 130 12 6 111858 183 42 154 13 7 171859 187 53 91 14 4 51860 191 29 138 14 – 111861 180 26 104 8 7 1

290

Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscychrzty śluby zgony chrzty śluby zgony

1862 184 45 117 14 9 111863 182 29 130 10 1 91864 207 66 146 13 12 41865 191 53 117 15 7 91866 155 25 110 12 2 41867 186 31 72 12 4 41868 157 28 131 10 6 31869 163 18 107 15 1 51870 164 30 131 14 3 51871 165 30 bd 16 1 bd1872 176 31 bd 10 1 bd1873* 157 31 228 10 6 131874 165 28 106 12 2 141875 151 59 92 6 5 31876 166 32 68 12 1 11877 152 21 100 10 1 51878 164 35 95 8 3 81879 165 bd 100 12? 4 91880 159 bd 97 16 bd 81881 141 bd 172 9? bd 61882 178 bd 144 16 bd 61883 163 bd 115 11 bd 101884 159 bd 99 15 bd 131885 bd bd 180 9 bd 51886 178 bd 107 14 bd 51887 181 bd 115 12 bd 81888 182 51 142 11 2 131889 170 50 143 12 5 101890 196 37 112 15 3 131891 168 38 113 12 3 121892* 165 34 186 8 2 41893 207 43 164 10 3 21894 187 42 143 11 6 71895 191 51 115 11 8 41896 194 44 122 13 4 71897 193 51 145 11 5 4

291

Rok ogółem w parafi i Jamiołkowscychrzty śluby zgony chrzty śluby zgony

1898 174 28 107 10 3 71899 202 22 110 8 2 51900 183 38 129 15 5 151901 179 44 122 4 4 81902 207 37 81 8 2 31903 195 36 132 10 2 71904 182 42 124 7 2 31905 178 36 105 7 1 81906 175 37 102 6 2 11907 167 33 111 8 2 61908 156 35 113 5 4 21909 168 47 118 9 7 51910 162 24 118 5 1 91911 196 28 111 10 – 71912 172 28 118 8 2 81913 173 29 101 9 1 61914 183 26 104 9 1 21915 129 13 130 4 3 111916 83 12 91 10 4 51917 75 21 108 2 1 81918 95 26 138 3 1 31919 116 65 115 6 3 91920 162 40 158 9 2 91921 136 50 106 4 1 31922 175 75 93 6 3 61923 190 66 65 10 – 11924 141 49 105 7 – 21925 184 47 78 12 – 4

Uwaga – gwiazdką opatrzone są lata 1831, 1848, 1855, 1873, 1892 kiedy na ziemiach polskich panowały epidemie cholery. Epidemia była także w roku 1837, jednak w Sokołach zdecydowanie większa śmiertelność wystąpiła w roku 1839. Bardzo wysoka śmiertelność wystąpiła w Sokołach także w roku 1881, co było prawdopodobnie efektem epidemii ospy i dyft erytu. Z kolei duża śmier-telność w 1918 roku była wynikiem grypy hiszpanki.

292

8.6. Statystka imion

Niżej prezentuję zestawienie popularności imion, sporządzone na pod-stawie zindeksowanych dokumentów chrztu Jamiołkowskich w parafi i Sokoły z lat 1655 – 1925. Były to chrzty 1522 dziewczynek i 1587 chłopców. Uwaga – nie był to pełny zbiór, części (stosunkowo nielicznej) zapisów nie udało mi się bowiem rozszyfrować. Nie robiłem w tym zakresie analizy, czasochłonne toto a wnioski w sumie banalne. Imiona nadawano głównie w oparciu o kalen-darz, przywołując na patronów najbardziej popularnych świętych tego mie-siąca. Podobnie jak we wszystkich tego typu zestawieniach sporządzonych dla innych parafi i zdecydowanie przewodzi Maryanna.

1 Jan – 150 Maryanna – 2892 Franciszek – 135 Franciszka – 963 Stanisław – 119 Katarzyna – 844 Antoni – 102 Anna – 705 Wojciech – 79 Agnieszka – 456 Józef – 68 Krystyna – 447 Jakub – 52 Antonina – 438 Paweł – 49 Konstancya – 409 Tomasz – 49 Julianna – 3710 Kazimierz – 46 Helena – 3711 Piotr – 45 Aleksandra – 3612 Ignacy – 42 Marcyanna – 3113 Andrzej – 39 Józefata – 3014 Mateusz – 39 Jadwiga – 2915 Aleksander – 37 Zofi a – 2816 Marcin – 37 Petronela – 2617 Maciej – 34 Apolonia – 2518 Bartłomiej 27 Rozalia 2519 Michał 27 Teresa 2420 Grzegorz 26 Ewa 23

293

9. CZTERNAŚCIE POKOLEŃ SIENIUTÓW

Kiedy zaczynałem swoje genealogiczne poszukiwania ani mi w  głowie świtała myśl, iż uda się udokumentować czternaście poprzedzających poko-leń przodków. Miałem szczęście – księgi metrykalne (a po części zastępujące je sumariusze) ocalały, dzięki temu dotarłem do najstarszej z dat metrykalnych – 6 lutego 1678 rok, kiedy to w Sokołach miał miejsce ślub mojego przodka Mikołaja z Maryanną Kruszewską.

Mnogość zebranych informacji powoduje trudność w jaki sposób je przed-stawić. Najprościej byłoby kolejne pokolenia opisać w formie wywodu (tj. poczy-nając od siebie, poprzez kolejnych, do najstarszego), ograniczając się wyłącznie do swoich bezpośrednich przodków. Dowodzenie kolejnych przodków w  tej formule jest naturalne i przejrzyste, bo wygląda mniej więcej tak – nazywam się XY, moim ojcem był ZY, jego z kolei NY, itd. poprzez kolejne pokolenia; do tego wystarczy przywołać dokumenty metrykalne i wszystko jest klarowne.

Ale jak tą metodą opisać wszystkie boczne odgałęzienia i  ich los, gdzie pomieścić liczne tzw. informacje „około… ” – hipotezy oraz dygresje? Pominąć? – szkoda. Na ogół w genealogii szuka się przodków, ja – po znalezieniu swoich przodków – szukałem potomków, także po braciach moich prapra… dziadów. Sytuacja dosyć paradoksalna, jak gdyby rodzice szukali swoich dzieci. Udało się, niezależnie od odkrywania bezpośrednich przodków z mojej linii, zrekonstruo-wać losy wielu bocznych gałęzi Sieniutów (niestety nie wszystkich), aż po obec-nie żyjących ich potomków. Odkryłem współczesnych „krewnych” w n – tym pokoleniu, o których wcześniej nie miałem zielonego pojęcia, zamieszkujących niekiedy daleko od rodowego gniazda, tj. Jamiołk. Do opisania tej różnorodno-ści gałęzi sieniutowego krza metoda wywodu przodków jest mało przydatna.

Stąd uznałem, że zdecydowanie przydatniejsze będzie „opisanie drzewa”. To drzewo jest nieco umowne; zrezygnowałem z  jego pełnej grafi cznej pre-zentacji – nie bardzo potrafi ę znaleźć sposób, pozwalający to uczynić z uka-zaniem wszelkich poboczności krewniaków w  n-tym pokoleniu. Prezentuję jedynie grafi czny, uproszczony wywód (patrz tablice genealogiczne) potom-ków z głównych linii, wywodzących się od najstarszego z rozpoznanych przod-ków Wojciecha Świetlika. Zatem jeśli ktoś, czytając już właściwy opis, pogubi się w relacjach „kto z kogo” to należy przejść do tych tablic bądź poniższego schematu, będącego jednocześnie swego rodzaju spisem treści.

294

Pokolenie 1: Wojciech (?? – przed 1528  r.) – najstarszy ustalony przodek (opis rozdz 9.1).

Pokolenie 2: Maciej (?? – 1580 r.) syn Wojciecha (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 3: Jakub (?? – ok 1598) syn Macieja, jego bracia: Bartłomiej,

Borut (linia po nim opisana oddzielnie – rozdz. 9.2), Mateusz, Wojciech.

Pokolenie 4: Jan (?? – ok. 1626) syn Jakuba, jego brat Maciej (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 5: Tomasz (?? – 1674) syn Jana, jego brat Piotr (opis rozdz. 9.1.).Pokolenie 6: Mikołaj (?? – przed 1712) syn Tomasza (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 7: Mateusz (1694 – 1767) syn Mikołaja (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 8: Baltazar (1724 – 1795) syn Mateusza, (opis rozdz. 9.1), jego

brat Grzegorz (linia po nim opis rozdz. 9.3).Pokolenie 9: Franciszek (1760 – 1825) syn Baltazara opis rozdz. 8. 1), brat

Dominik (opis rozdz. 9.1), brat Szymon (linia po nim opis rozdz 9.4).

Pokolenie 10: Józef Benedykt (1782 – 1846) syn Franciszka (linia po nim opis rozdz. 9.5), brat Stanisław (1786 – 1856) (opis rozdz. 9.1), brat Benedykt (1804 – 1881) (opis rozdz 9.6).

Pokolenie 11: Paweł (1814 – 1851) syn Stanisława – (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 12: Walenty (1843 – 1906) syn Pawła (opis rozdz. 9.1) i jego brat

Marcin (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 13: Jan (1884 – 1955) syn Walentego (opis rozdz. 9.1).Pokolenie 14: synowie Jana: Władysław (1907-1983), Kazimierz (1912 –

1962), Józef (1917 – 1979), Franciszek (1919 – 1995), Hero-nim (1921 – 1953). Opis wszystkich – rozdz. 9.1.

9.1. Główna linia

Wojciech (?? – przed 1528 r.)

Najstarszym udokumentowanym (choć tylko w  sposób pośredni, jako ojciec Macieja) przodkiem, którego ślad odnalazłem jest Wojciech. Z  jego imieniem jest pewien problem. Adam Boniecki w swoim Herbarzu Polskim. Wiadomości historyczno – genealogiczne o rodach szlacheckich pisze: Dzie-

295

dziczyli na Jamiołkach w latach 1544 – 1557: Bartłomiej Świetlik, Maciej, syn Alberta Świetlika.

W  ówczesnych czasach niemal wszystkie zapisy w  dokumentach doko-nywane były w języku łacińskim. Nie dotarłem do ksiąg ziemskich, z których korzystał Boniecki, stąd nie mogę oceniać na jakich przesłankach opierał się pisząc Albert.

Po łacinie Wojciech to Adalberti lecz w zapisach sądowych z Brańska ani razu nie spotkałem się z  zapisem Adalberi. „Brańska łacina” zdaje się sporo różnić od klasycznej. Jest bardziej swojska, zawiera własne „podlaskie reguły”, skróty i uproszczenia. Dotyczy to także zapisu imion. I tak w księgach brań-skich wszystkich Wojciechów zapisywano jako Alberti.

Długi czas sądziłem, że trudności z Adalbertem i Albertem to polska spe-cyfi ka. Okazuje się, że nie. Adalbert i Albert to warianty tego samego imie-nia. Np. Niemcy podają swojego świętego, jest nim Adalbert (lub Albert) von Oberalteich ur. 1239. Albert lub Adalbert było też drugim imieniem św. Woj-ciecha. (Vojtěch, drugie imię otrzymał od swojego opiekuna). „Do tej pory w Europie Zachodniej imiona Albert czy Albrecht mylone są z Wojciechem” – i taką wersję znalazłem. Najprawdopodobniej w Polsce uznano Adalberta za równoważnego Wojciechowi, a w tamtych wiekach Adalberta i Alberta uzna-wano za to samo imię.

Ponieważ obecnie te dwa imiona w Polsce są zupełnie różne wolę przy-jąć, że mój przodek miał imię, którym zapewne posługiwał się na co dzień i którym go nazywano czyli Wojciech. Dowodem ostatecznym zdaje się być zapis z  Popisu Wojska Litewskiego z  1567 roku, który wymienia właśnie Macieja, syna Wojciecha.

Alberti i  Macieja wymienia min Herbarz Ignacego Kapicy Milewskiego, Kraków 1870, w  poniższym zapisie: 1555 (rok), ibidem. Raphael fi lius olim Andreae de Jamiołki et Mathias fi lius olim Alberti dicti Swietlik de Jamiolki scri-bunt se.

Zapis przydomka Wojciecha, bo nie było to jeszcze nazwisko, brzmi Świet-lik. W żadnym z przejrzanych przeze mnie dokumentów sądowych (a przej-rzałem olbrzymią większość z  dostępnych z  lat 1550 do ok 1570), Jamiołki Świetliki jeszcze się nie pojawiają. Używane były jedynie nazwy: Jamiołki Pie-trowięta, Jamiołki Mikołajewięta i  Jamiołki Kowale. O historii tworzenia się Jamiołk Świetlików pisałem wcześniej stąd przywołam jedynie informację, iż wcześniej były zwane Stara Wieś i były częścią Piotrowiąt.

296

Niestety nie zachowało się zbyt wiele dokumentów pozwalających, tak na odtworzenie historii wsi i rodu, a tym bardziej na precyzyjne analizy. Histo-rycznie najstarszym (przynajmniej mnie znanym) jest popis Popis wojenny ziemian województwa podlaskiego z roku 1528. Wśród szesnastu mieszkań-ców (dorosłych, zdolnych do służby wojskowej) Jamelk Petrowiąt i  Mikoła-jewiąt wymienia ona: Mateya Sweklę i Petra Swiklicza. W wyniku kwerendy ksiąg brańskich udało mi się ustalić, iż byli braćmi, o  czym świadczy skan z 1557 roku KGB AGAD. PL_1_87_2_karty 245-246. (patrz załączniki rozdz 9, inne dokumenty).

Jemyołky querella. W  poniedziałek przed świętem Narodzenia NMP 1557 r. Andrzej syn niegdy Piotra wytacza proces przeciw Maciejowi synowi niegdy Wojciecha, swemu bratu s t r y j e c z n e m u. Maciej w  sobotę po św.  Bartłomieju wpadł z  jakimiś ludźmi do domu pozywającego i  pobił go. Napisano „duabus manipularis pis(a)e” – co znaczy chyba, że dwoma wiąz-kami grochu. Następnie powód został zabrany do domu pozwanego, gdzie znów mu się oberwało.

Jak widać wzajemne relacje pomiędzy braćmi stryjecznymi nie były sie-lankowe, po waśniach następowała zgoda, aby zaraz ponownie iskrzyło. Świad-czą o tym kolejne zapisy z tej samej sesji (źródło jak wyżej, karta 24) Jemiolki Concordie reco(gnitio). Co by znaczyło, że się pogodzili, niemniej zaraz jest vul-nera gdzie Maciej obwinia Andrzeja. Chyba powodowani byli bardziej złością niż nienawiścią – wiązki grochu nie są bowiem raczej zabójczą bronią.

Piotra dokumentują ponadto następujące dokumenty:AGAD Księga ziemska suraska 1, karta 118v (rok 1556 – feria III p. Epipha-

niae 1556). Pierwszy zapis to Sokoły Jamiolki demissio gdzie Andr’ olim Petri de J przejmuje zastaw od Calixtio fi lio Andr’ de Sokoły a następnie Jamiolki oblio’ (drugi zapis) N. Andr’ olim Petri zastawia N. Martino fi lio Augustini de ibid.

AGAD Księga Ziemska Suraska 2 (lata 1570 – 1571):karta 257?? Jamiolki introiso’ Woźny Leonard Jamiolka wraz ze świad-

kami Zacharyaszem synem Macieja Kruszewskiego i  Maciejem synem Leo-narda z Jamiołk dokonują „intromisu” Macieja po Albercie i jego syna Jakuba na dobrach Andrzeja. (skan 24, załączniki, inne dokumenty, rozdz. 9),

karta 344v Sokoli Plebano debitum Andrea ol. Petri de Jamiolki. – pleba-nowi z S., 5 kop groszy,

karta 593v Jamiolki debiti quietto Andr. ol. Petri de Jamiolki – Jacobus fi lio Math. de ibid.

297

karta 461 Jamiolki Commutto’ Martinus ol. Stanislai de Jamiolki – Andr. ol. Petri de ibid,

karta 473 Jamiolki Oblig. Andr. ol. Petri de Jamiolki – N. Catherine Klesmi-towna (?) relicta olim Agustini Litwin et fi lio eius Martius (??) de Pisczati,

karta 492v Jamiolki antiqua wypychy (chyba chodzi o  zastaw) Andr’ ol’ Petri de Jamiolki Wypychy (!) – Mart. ol. Stanislai de antiqua Jamiołky (!) (skan 103, załączniki, inne dokumenty, rozdz. 9).

Zdaje się, że ten Andrzej po Piotrze kompletnie się wyprzedał (czemu? nie wiadomo). Później nie ma bowiem śladu po jego potomkach.

W  popisie 1528 roku wymieniony jest również Bartosz Mikołaiewicz Świtlik. Herbarz Bonieckiego, za Kapicą Milewskim, informuje, że w 1544 roku żyło dwu Świetlików – Maciej olim Alberti oraz Bartłomiej. Otwartym nato-miast pozostaje pytanie, jakie relacje rodzinne pomiędzy nimi zachodziły.

Bartosz Mikołaiewicz Świtlik był herbu Godziemba. Bardzo wiele prze-słanek wskazuje na to, że herbem także moich Świetlików, później zwanych Wołpikami, była Godziemba (o czym wcześniej w tym opracowaniu bardziej szczegółowo pisałem) niemniej dopóki nie znajdzie się bezpośredni dowód – w postaci jednoznacznego zapisu – niech pozostanie unknown.

Z  kronikarskiego obowiązku winienem ujawnić jeszcze jedną zagadkę. W Księdze Ziemskiej Suraskiej 2 (rok 1570) znajduje się dokument:

karta 124 Jamiołki Kamienskie revocatio Leonardus f. Gregory de Kamień-skie – Math. olim Alberti Choiensky de Jamiolki (…) N. Mathias olim Joannis de ead; Jamiołki (ten trzeci nie wiem, dlaczego występuje, może to jego ziemią dwaj poprzedni obracają?).

Wynika z niego, że w Jamiołkach mieszkali Maciej po Wojciechu Choiń-ski. Problem, że znalazłem tylko ten jeden zapis o tym świadczący. I albo jest to błąd skryby albo… że Świetliki to Choińskie czyli wkraczamy w sfery genealo-gicznych fantazji. Kiedy dodam, że podobny przypadek dotyczy Olkowiczów i  Faszczów (patrz rozdz 2.6) to tylko krok do hipotezy, że Jamiołki to same przebierańce. Najpewniej był jakiś Aberti Choiński, o czym zdaje się świad-czyć dokument z KZS 2, karta 403v – Jamiolki Oblig, który wymienia Stanis-laus ol’ Alberti Choienski de Jamiolki annos duodecim citra vel ultra (…) in bonis Jamiołki – Gregorio Camienski.

A że Choińscy mieli ziemię w Jamiolkach i że byli spokrewnieni z moimi Świetlikami wspominam w innych częściach opracowania.

298

Maciej syn Wojciecha (?? – 1580)

Po raz pierwszy o istnieniu tego, kolejnego w łańcuchu pokoleń, przodka dowiedziałem się odkrywając jego syna Jakuba w Rekognicyarzu poborowym Województwa Podlaskiego z R. 1581. (wykaz dziedziców, ich urzędników, sług i  sprawców pow. Bielskiego). Tu ponownie przypominam, że – w  odróżnie-niu od tego opisu – w praktyce przodków odszukiwałem klasycznie, idąc od współczesności w przeszłość.

Pod poz. 697 odnotowano: Jakub Matysowicz, dziedzic działu w Jamioł-kach – Świetliku (par. Sokołowska), używa sygnetu Gierałtowego z Rochem. Jak już wcześniej wspominałem (rozdz. 3) ten zapis jest jedynie skrótowym opisem z opracowania Franciszka Piekosińskiego, zaś sygnet to pieczęć poborcy Jakuba Gierałta. Skan źródłowego dokumentu z załączniki, rozdz. 3 Regestry, rekog-nicyarz.

Matysowicz mogło pochodzić zarówno od Macieja, jak i  Mateusza. W  swoich kwerendach spotykałem się tak z  jednym, jak i  drugim oznacze-niem. A po łacinie jest jeszcze gorzej. W Polsce (opieram się na Wikipedii) do XVI wieku imiona Maciej i Mateusz były nierozróżnialne. A kiedy już zaczęto je rozróżniać, to w  ówczesnych księgach sądowych, z  reguły nieczytelnych, zapis Mathias wygląda bliźniaczo jak Mathaeus (a  zdarzały się jeszcze inne, czasem dziwne, pisane skrótami transkrypcje). Abstrahując od lingwistycz-nych problemów, kwerenda bardzo licznych dokumentów sądowych nie pozo-stawia wątpliwości, że Maciej był kolejnym przodkiem.

W  największym skrócie przywołam dokumenty sądowe, do których dotarłem, a w których występuje Maciej.

AGAD Księga ziemska suraska 1:karty 71v-72 (styczeń 1556 – feria V in crastino circumcis. Domini.)

Jemiolki venditio (skany 106 i 107 w załącznikach inne dokumenty rozdz. 9). N. Raphael oli’ Andr’ de Jamiolki (po Andrzeju synu Mikołaja Godiaby) sprze-daje N. Math’ oli’ Alberti dicti Szwiethlik (!) de ibid (z tych samych) spory kawa-łek ziemi. dziedziczyli Rafał (który – zdaje się – wyprzedał się całkowicie mojemu Maciejowi Wołpikowi) i Michał (dalsze losy nieznane),

karta 164v Jamiolki in emptiom’ intromissio woźny Leonardus Jamiołka (z Godziebów przyp. jj) i kilku świadków wprowadzają Macieja w dobra, które kupił (patrz wyżej) od Rafała (załączniki inne dokumenty rozdz 9 – skan 108),

karta 228v (1557 r.) IZastaw pomiędzy Nicolaus ol’ Stanislai de Jamiolki – N. Math’ ol’ Alberti de eadem Jamiolki (z tych samych),

299

karty 256-256v Sokoly Rusz Jamiolki concordia in lucrom’. Jest to ugoda pomiędzy N. Joannes fi lius Michaeli de Sokoly Rusz i  N. Math’ ol’ Alberti de Jamiolki,

karty 284-284v (rok 1557 r. feria. III post dom. Invocavit 1557) Jamiolki Porrectio Joannes ol’ Stanislai de Jamiolki spłaca Math’ ol’ Alberti de Jamiolki (skany 113 i 114 – załączniki inne dokumenty rozdz. 9),

karta 284v Jamiolki Venditio N. Raphael ol’ Andr’ de Jamiolki. Znowu sprzedaje ziemię N. Math’ ol’ Alberti de ibid. (skan 114 załącznik jak wyżej),

karta 284v Jamiolki Obligatio Zastaw pomiędzy N. Bronislaus ol’ Simonis – N. Math’ ol’ Alb. (skan 114 załącznik jak wyżej),

karta 404v Jamiolki Kruszewo oblio’ Zacharias ol’ Mathei (?) de Kr. – Math. ol’ Alberti de Jamiolki,

karta 404v Obligatio N. Raphael ol’ Andr’ de Jamiolki – Math’ ol’ Alberti; Rafał znowu zastawia się u Macieja (oba skany 115 załącznik jak wyżej),

karta 413 Jamiolki Intromissio,karta 413v Idzki introm’ oraz Jamiolki oblionis’ demissio – w obu wymie-

nionych występuje Maciej po Wojciechu,karta 480v Jamiolki Maczkowyatha oblionis demissio. Występują N. Math’

ol’ Alberti de Jamiolki Starawyesz (!) – N. Simone et Jobe’ (Job!?) ol’ Stanislai de Jamiolki Maczkowyetha. (skan 102 w załącznik jak wyżej). Dokument bardzo ciekawy z  uwagi na przywołanie nazwy Jamiołki Stara Wieś – o  czym piszę więcej w innym miejscu,

karta 538v (1558 r.) Jamiolki demissio obligacionis N. Mathias olim Alberti de Jamiolki – N. Math’ olim Michaelis de alia Jamiolki…) Bronisio olim Simo-nis de eade’ Jamiolki – sens taki, że Maciej pierwszy raz w tej księdze coś sprze-daje, a nie kupuje. Przenosi na tego Macieja Michałowicza zastaw, który ma u Bronisza. (skan 104 załączniki inne dokumenty rozdz. 9).

AGAD Księga ziemska suraska 2:karta 509 (rok 1571) Jamiolki Commutto’ Martinus ol. Stanislai de Jamiolki

– Matias olim Alberti de ibid,karta 593v Jamiolki debiti quietto Andr. ol. Petri de Jamiolki – Jacobus fi lio

Math. de ibid.Tajemniczą ciekawostką jest przydomek Macieja (zapisywano go również

jego synom) Wołpik (także zdarzały się zapisy Wołpikon, Wołpczyk). Co mógł znaczyć? Jedyne co mi przychodzi do głowy to związki z  Wołpą – miejsco-wością leżącą między Grodnem a Wołkowyskiem, a będącą w XV i XVI wieku własnością litewskich kniaziów Holszańskich. Może Maciej był na ich służbie?

300

Jego żoną była Apolonia, nieznanego panieńskiego nazwiska. W  doku-mencie sądowym z 1568 roku występuje właśnie jako żona Macieja Wołpika. Mieli pięciu synów (przynajmniej tylu dożyło dojrzałości, a  tylko tacy byli uwzględniani w  sądowych zapisach). Dokument sądowy z  1606 roku doty-czący młyna (patrz rozdz 4 Dokumenty sądowe) wymienia bowiem wszyst-kich cześników, w tym min. synów Macieja, tj: Jakuba (wtedy już nie żył), Bar-tłomieja, Boruta, Mateusza i Wojciecha.

Pewien ślad na związki rodzinne daje dokument Jamiolki venditio z 1571 roku (KZS 2, karta 580, skan 22, załączniki inne dokumenty rozdz. 9). Przy okazji dokument wyjaśnia, że wspominany wielokrotnie wcześniej w  tym opracowaniu młyn (albo jego dopiero zamysł) istniał. Szerzej piszę o tym dalej, opisując Bartłomieja.

Maciej urodził się pewnie około 1500 roku. Żył jeszcze w 1580 roku (ten rok potwierdzają zapisy w księgach sądowych, w których Maciej występuje). Poza Księgami brańskimi wymienia go także Popis Wojska Litewskiego z 1567 roku. Stawił się nań w dniu 6 października wraz z synem Jakubem. Oto sto-sowny zapis (tłumaczenie z rosyjskiego źródła) świadczący o ich uzbrojeniu, przy okazji przesądzający, jak miał na imię jego ojciec – Albert czy Wojciech?:

Maciej s. Wojciecha koń, kaf(tan?), miecz, rohatynaJakub s. Macieja koń, miecz, rohatynaW  regestrze poborowym z  1580 roku Slachetny Jakub syn Maciejow

Jamiolka płaci sam od siebie i oyca swego… z braćmi i cześnikami. W Rekog-nicyarzu z 1581 Jakub zapisany jest jako syn przeszłego Macieja. (skany obu dokumentów w  załączniki rozdz. 3 Regestry, rekognicyarz). Maciej musiał przeżyć sporo. Występował przecież samodzielnie, jako syn zmarłego Wojcie-cha, jeszcze w Popisie 1528 roku. Od początku lat 70 – tych XVI wieku, w księ-gach sądowych, pojawiają się już jego synowie; on jeśli się pojawia to tylko jako współuczestnik. Widać gospodarowanie przekazał synom, ale nie do końca ich usamodzielniając. Lecz to tylko przypuszczenia.

Jakub syn Macieja po Wojciechu (ok 1530 – 1598)

Jakub musiał urodzić się około 1530 roku. Za tym świadczy zapis vulnery z 1552 roku. O pobicie oskarża go Barbara, wdowa po Wojciechu z Kalinowa. Jakub musiał być już pełnoletni bo stawał przed sądem.

Najstarsze zapisy sądowe potwierdzające Jakuba pochodzą z 1570 roku. Ojciec Maciej jeszcze wtedy żyje.

301

AGAD Księga Ziemska Suraska 2:karta 37v Jamiolki Sokoly oblionis demissio N. Calixtius olim Andr. de S.

Rusz – N. Ja… (Jacobi?) fi lio Math’ de Jamiolki,karta 187 Jamiolki demissio oblionis Augustinus ol. Joanni de Jamiolki

– Jacobo fi lio Mathiae de alia Jamiolki (…) Laurentio olim Nicolai Zagroba (skan 23, załączniki, inne dowody, rozdz. 9),

karta 257(?) Jamiolki demissio oblionis Jacobus fi lius Math’ – Martino fi lio Stan’ – Franciscus ol’ Joanis Poroski (skan 24, załączniki, inne dowody, rozdz. 9),

karta 593v (z 1571 roku) Jamiolki debiti quietto Andr. ol. Petri de Jamiolki – Jacobus fi lio Math. de ibid.

Jakub występuje zresztą w licznych zapisach sądu grodzkiego w Brańsku (patrz Dokumenty sądowe) ale także – co wcześniej wspominałem – w Rekog-nicyarzu poborowym z 1581 roku, a wcześniej we wspomnianym Popisie Wojska Litewskiego w 1567 roku. Przysięgał także w 1569 roku na wierność Koronie Polskiej. Przydomek Wołpik potwierdza zapis z  krakowskich Kapicjanów, z  nieistniejącej już księgi brańskiej z  roku 1588, s.  270. Jakub olim Mathiae Wołpa de Jamiołki.

Bardzo ciekawym dokumentem jest: Regestr poborowy Anni 80 w  woje-wództwie podlaskiem, powiatu bielskiego sprawowany przez mię Bianiasza Jał-brzika Wysseńskiego. Z niego można dowiedzieć się między innymi, jak majętni byli wówczas moi przodkowie. Jak na realia podlaskie posiadali całkiem sporą własność, bo:

Jamiołki Świethlik, śl. Jakób s. Matiasów Jamiołka, z 4 wł. śl.Item z Godziebów, z 2 wł. śl. i morg. 20.item z Idźków, z 20 morg. śl. (posiadanie ziemi w Idźkach daje prawo przy-

puszczać, że któryś z przodków Jakuba, jeśli nie on sam, był ożeniony z Idź-kowską – przyp. jj). Źródłowy tekst dokumentu na skanie w załącznik rozdz. 3, Regestry, rekognicyarz. Stara polszczyzna bywa trudna, przytaczam zatem pełny tekst tego dokumentu: Slachatny Jakub syn Mathisow Jamiolka sam od siebie i od oycza swego i od drugich czesnikow z dobr swoich ze czterech wlok slacheckich z Mikolaiewiąth. Ite[m] z Godziebow od siebie y od bracziey z dwu wlok y morgow dwudziesthu. Item z Idzkow z morgow dwudziesthu slacheczkic. Zaplacił 3 złote 20 groszy

Natomiast drugi zapis (dotyczy Jamiołków herbu Godziemba) Sthamthą-dze slachatny Paweł Jamiolkowski od slachatne[g]o  Jana przeslego Stanislawa z wloki y z morgow dziesiącziu slacheczkich.

302

Wymienieni są cześnicy. Bardzo trudno obecnie ustalić jacy to byli cześ-nicy. Brakuje metrykalnych dokumentów a  inne są tylko szczątkowe. Nie-mniej istnieją przesłanki, aby sądzić, iż było to wcześniej wspomnianych pięciu synów synów Macieja czyli: najstarszy Jakub oraz Bartłomiej, Borut, Mateusz i Wojciech. Wymienieni są także: Wojciech, syn Marcina oraz Jan, syn Wac-ława. Dwaj ostatni to może zięciowie Macieja.

Uwagę przykuwa unikalne wręcz imię Borut. Spotkałem się z opinią, iż wygasło w XIV lub XV wieku. Nic z tych rzeczy – u Jamiołkowskich dotrwało do przełomu XVI i XVII wieku. Linia po Borucie została przeze mnie nieźle rozpoznana, stąd opisuje ją dalej oddzielnie (rozdz. 9.2). Natomiast linie po pozostałych braciach albo wygasły bądź nie udało mi się ich rozszyfrować, stąd tu trochę wiedzy o przynajmniej fragmentach tych linii, które rozpoznałem.

Bartłomiej. Prawdopodobnie drugi, albo i pierwszy, wedle starszeństwa, syn Macieja Wołpika. Pierwsze zapisy o nim pojawiają się w Księdze Ziemskiej Suraskiej 2. Występuje jako „samodzielny podmiot prawny” choć ojciec Maciej jeszcze żyje. Czyli prawdopodobnie był już żonaty, a ojciec zapisał mu dział.

W  księdze ziemskiej suraskiej 2 znajdują się dwa zapisy, z  roku 1571, w których występuje Bartłomiej fi lius. W pierwszym, Jamiolki exemptio (skan 25, załączniki, inne dowody, rozdz. 9) Andreas ol’ Petri wykupuje zastaw w wysokości 2 kop groszy, który miał u stryjecznego bratanka Bartłomieja.

Zdecydowanie ciekawszy jest dokument kolejny Jamiolki venditio karta 580 (skan 22, załączniki, inne dowody, rozdz. 9). Maciej, syn zmarłego Wojcie-cha i jego syn Jakub sprzedają ziemię (dwa pola) naprzeciw Sokół Bartłomie-jowi, synowi i bratu odpowiednio, w Jamiołkach, które nabyli prawem wieczy-stym od Piotra, Jana i Jakuba z Chojan Pieczowskich (Pieck) i Jamiołk, swoich siostrzeńców; dalej wymienia się standardowo wszystkie pola, łąki, lasy, etc., ale także „stagno molendino”. Sprzedali to za 60 kop groszy polskich, intromi-sję od razu przeprowadził woźny Leonard Jamiołka, dalej piszą, że uwalniają od jakichkolwiek sporów przyszłych o te ziemie nabywcę.

Molendino to młyn ale co znaczy to „stagno molendino”? . Bo jakby miał być staw młyński, to by to zapisano chyba „stagno molendinatorio” czy coś podobnego. Może chodzi o stawidło?

Trochę dziwne, że Bartłomiejowi ojciec i brat sprzedają a nie zwyczajnie przekazują. Być może pochodzili od dwóch różnych matek. W zapiskach sądo-wych można znaleźć zapisy o Katarzynie żonie Macieja Jamiołki (zapis jest nie-stety nieprecyzyjny, bo trudno zinterpretować o jakiego Macieja chodzi). Kata-rzyna mogła być jedną z żon Macieja, drugą była Apolonia. A z Choińskimi

303

jakieś silne związki na pewno były, o czym wspominam w innym miejscu. Lecz może w ten sposób tylko korygowali wcześniejszy podział pomiędzy braćmi?

Bartłomiej występuje później jeszcze w kilku innych dokumentach wspól-nie z krewniakami, także na skanach, stąd daruję sobie po raz kolejny ich tu przywoływanie. Jest natomiast jeden dokument, któremu warto poświęcić więcej uwagi. To Jamiolki venditio KZS 4 karta 520v. Zapisano to f. II p. f. ss. Simonis et Judae AD 1605 czyli w poniedziałek po św. Szymonie i Judzie (skan 44, Załącznik inne dokumenty, rozdz. 9).

Bartłomiej sprzedaje Michałowi po zmarłym Stanisławie z  Piotrowiąt dużo ziemi bo aż 20 zagonów (pewnie nie całą ale bardzo sporą część swojej ziemi – przyp. jj). Te zagony są we włóce „Baltei(r?)ewskiej”. Ponadto sprzedaje swoją część (!) na młynie istniejącym na Ślinie oraz swój udział w  opłatach z młyna (owe „cum metretis emolimentis”). Potwierdza się zatem fakt użytko-wania młyna i to, że jest w rękach familii. Trochę dziwne, że Bartłomiej, który ma tylko część „sortem suam”, tu sprzedaje prawa Michałowi po Stanisławie, kiedy z innych dokumentów wynika, że wcześniej, w 1604 r. te prawo cedował wspólnie z innymi Wojciechowi (patrz rozdz. 4). Może w księgach, w jakimś dokumencie jest tego wyjaśnienie ale ja go nie znalazłem.

Włoka Baltei(r?)owska? A może to od Baltazara, Balcra? Może wcześniej-szym przodkiem był jakiś Baltazar i to od niego. Druga wersja – może od Bał-dygi? W Mikołajowiętach żyli wszak Bałdygi. Balteiowska, Baldyga? Bałdygi od Baltazara?

Ten dokument nie jest pierwszym świadczącym o tym, że Bartłomiej się wyprzedaje. W KZS 4, karta 82 z 1604 roku (skan 45, załączniki, inne doku-menty, rozdz. 9) znajduje się dokument Jamiolki cessio iuris obligatorii.

Maciej, syn Jana Jamiołki (żyjącego) z Jamiołk Godzieb przekazuje prawa zastawu (wedle nagłówka „iuris obligatorii”, choć w  dokumencie mówi się o  „iuris perpetuae” czyli wieczystości) Adamowi Bruszewskiemu, komorni-kowi Ziemi bielskiej, które to prawa na pół włóki „post gaik” (pewnie nazwa toponimiczna, choć byli później Jamiołkowscy o tym przezwisku) miał z kolei od Bartłomieja Wołpkowicza. Zastaw czy też cesja praw Wołpkowicza, okre-ślona w wysokości 50 kop groszy polskich zapisana była w 1599 roku, w ponie-działek w oktawie Bożego Ciała. A obecny zapis to 1604 rok. Bartłomiej zatem wyprzedaje się, jak widać od co najmniej 1599 roku, ze sporej majętności. Pół włóki to nawet na tamte czasy sporo.

Pytanie dlaczego Bartłomiej się wyprzedaje? Może dlatego, aby zaopatrzyć synów, którzy – co wynika z późniejszych dokumentów – opuszczą Jamiołki.

304

Miał ich czterech: Mikołaja, Stanisława, Fabiana i Tomasza. O losach Fabiana nic nie wiadomo, tylko raz został wspomniany w księgach, w roku 1610, kiedy to sądzi się (wraz ze Stanisławem) z synami Arnolda z Jamiołk Piotrowiąt.

Podobnie nie zachowały się zapisy o Tomaszu, ale jeden jest niezwykle ciekawy, świadczący, iż zamieszkał najpewniej w Wilnie (opisuję ten dokument w rozdz. 4).

Po Bartłomieju dziedziczył Mikołaj ale czy ten miał potomstwo nie udało mi się ustalić. Najwięcej wiadomo o Stanisławie. W księgach był zapisywany jako właściciel zarówno ze Świetlik, jak też Piotrowiąt. Jego synami byli Grze-gorz i Mateusz. Ten drugi miał syna Franciszka, co wynika min. z przywoła-nego niżej dokumentu.

Skan Jamiołkowski Rumatio z  1649 roku (KGB Mińsk 1708_1_37_2073 i  2074) dobrze ukazuje rodzinne powiązania; wobec siebie toczyli spory ale wobec innych występowali solidarnie. Sama sprawa – jak na ówczesne czasy – jest standardowa. Rumatio to była najogólniej forma kolejnej egzekucji mająt-kowej. Tu jako powód występuje Andrzej syn Wojciecha Jamiołkowskiego (przyszły Generosus Andrzej Stanisław) przeciwko Mateuszowi synowi olim Stanisława Jamiołkowskiego i jego żonie, Stypułkowskiej (luka, bo pisarz miał może dopytać imię i o tym zapomniał, przez co zubożył rodzinną genealogię) oraz Tomaszowi synowi Jana (po „moim” Jakubie – przyp. jj) i Grzegorzowi, synowi Stanisława (po Bartłomieju – przyp. jj) ze Świetlik. Poszło o zastaw Sta-nisława, który Franciszek Jamiołkowski, syn Mateusza, scedował na Andrzeja, a cała familia nie dopuszcza powoda do owych dóbr.

O dalszych losach Grzegorza syna Stanisława nic jednoznacznie nie mogę powiedzieć, ponieważ w  tym samym czasie w  Świetlikach żyło co najmniej dwóch Grzegorzów i trop tej linii się urywa, a nie chcę tu zamieszczać skom-plikowanych alternatywnych wywodów.

Kolejnym synem Macieja, a  bratem Jakuba, był Mateusz – o  nim wia-domo tylko, że niewątpliwie istniał, wymieniany jest w dokumentach przeka-zania młyna. Znalazłem o nim dwa zapisy, w których występuje jako donator na rzecz rodziny. Oba miały miejsce w 1629 roku.

W  pierwszym Jamiolki Świetliki donatio (KZS AGAD Pl_1_93_9_karta 431). Mateusz syn niegdy Macieja Wołpik Jamiołka ze Świetlików oddaje ziemię tamże Piotrowi, synowi niegdy Jana Jamiołce ze Świetlików; w jednym miejscu za Borkiem na Dołku, jeden zagon jary przy granicach Pawła leżący, zaczyna-jący się od granicy „godziebińskiej”, aż do granicy piotrowskiej, w innym miej-

305

scu, w  tej samej włóce trzy zagony ozime od granic Godzieb do Piotrowiąt, przy granicach Dubowicza (?).

Druga donacja (KZS AGAD Pl_1_-93_9_karta 473) gdzie Mateusz syn niegdy Macieja Jamiołki Wołpkowicza z Jamiołk Świetlików oddaje ziemię Sta-nisławowi, synowi niegdy Bartłomieja Jamiołki z tejże wioski w dobrach Brzo-zowo Świetliki (!) – 4 zagony ozime od granic Wołpkowicza do granic Piotro-wiąt, przy granicy donatora. Poza tym zadziwia nazwa Brzozowo Świetliki.

Oba zapisy zdają się wskazywać, że Mateusz, jeśli przekazuje ziemię wnu-kowi i synowi braci, mógł rzeczywiście nie być związany z Jamiołkami.

Kolejny syn Macieja to Wojciech – prawdopodobnie jeden z młodszych braci. Dosyć tajemniczy. Występuje tylko raz z okazji przekazania młyna Mar-cinowi Faszczy. Jaki był sens tej transakcji dziś nie pojąć. Być może chodziło tu o to, że ów Generosus Marcin załatwił mu jakąś intratną służbę u jakiegoś Wielmoży, bo w kolejnych latach znika z Jamiołk. Może? Choć z drugiej strony chyba niecałkowicie z nimi zrywa. W księdze brańskiej z lat 1621 – 1622 odna-lazłem bodaj ślad jego syna – jakiś Michał, syn Wojciecha zastawia ziemię Janowi synowi Boruty. Ale jeśli nawet mój domysł jest słuszny, to wszystko wskazuje, że Wojciech (i jego syn Michał) mieszkali poza Jamiołkami.

Czy Jakub miał jeszcze jednego brata – Jana?Tajemnicze powiązania rodzinne (?) zawarte są w dokumentach z 1581

roku (KGB Mińsk 1708_1_205). Pierwszy skan 227 to skarga Jakuba syna Macieja na Jana syna Macieja, chodzi o  dług, którego ten drugi nie spłacił. W kolejnej skardze (skany 706 i 707) jest oblatowany pozew w imieniu starosty. Ciekawe, że mówi się wyraźnie, iż Jan jest z Kłosów, a Jakub „de alia Jamiołki” (z innych Jamiołk). Tym bardziej to dziwne, że delatorem był właśnie Jakub, więc powinien się przedstawić pisarzowi. W dokumencie wyglądają jak bracia, nawet obaj zapisani są „fi lius” bez „olim”. Ale nie napisano „fratrem suum ger-manum”. Może przy swarach nie chcieli tego zaznaczać? Chodziło o sumę 12 i pół kop groszy polskich. Pozwany nie stawił się cztery razy, zapadła chyba jakaś kontumacja.

Jan syn Macieja, w przejrzanych przeze mnie księgach dla tych lat, pojawia się rzadko. Wcześniej było to w 1571 roku KZS 2, karta 343v Sokoli Jamiolki ple-bano debit’ Joannes fi lius Mathiae de Jamiolki – honorabili D (omini) Jacobo Ple-bano e heredi in Sokoły (…) quor’ sex’ poll’ (4 kopy groszy). Kolejny zapis poja-wia się w obligatio z 1596 roku (KGB Mińsk 1708_1_15 skany 191 i 192. Maciej już nie żyje. Jest to sprawa pomiędzy wdową po Macieju Kołaczu z  Jamiołk

306

Klosów, a obecnie żoną Stanisława ol’ Adama Moykowskiego Zofi ą, a Janem synem Macieja z Jamiołk Godzieb.

Lecz te wszystkie – razem zestawione skany – nie trzymają się kupy, świadczą raczej o istnieniu co najmniej dwóch Janów po Macieju. Czy któryś był bratem Jakuba? Raczej nie – byłby, jak pozostali, wymieniony w dokumen-tach dotyczących młyna.

I pora wrócić do Jakuba – zmarł w 1599 roku w dokumentach pojawia się syn.

Jan syn Jakuba po Macieju (?? – ok. 1626)

W przypadku Jana również nie ma zapisów metrykalnych potwierdzają-cych jego istnienie. Z  konieczności oprzeć się można jedynie na dokumen-tach sądowych i podatkowych. Jest ich bardzo wiele. Odsyłam do zamieszczo-nych w załączniku skanów i ich przetłumaczonych opisów (patrz Dokumenty sądowe).

Zanim odkryłem Jana miałem już niezbicie udokumentowanego jego syna Tomasza. Występuje on min w rejestrze z 1663 roku. Zapis ten wygląda, niestety, tak jak w prezentowanym niżej skanie.

Kluczowym problemem jest odczytanie jak miał na imię ojciec Tomasza? Po konsultacjach uznałem, że Józef. Kiedy jednak przejrzałem wszystkie zapisy sądu grodzkiego w Brańsku okazało się, iż niesłusznie. Żadnego Józefa w tym czasie nie było!!. Natomiast żył w Świetlikach Jan po Jakubie. Kiedy już posiad-łem tę wiedzę ponowna analiza skanu stała się prosta. Te gryzmoły to przecież skrótowy zapis Joannis!!

307

Żoną Jana była Barbara Moykowska (ale wcześniej w księgach sądowych jako żona występuje Katarzyna Moykowska, co może oznaczać albo błąd albo że miał dwie żony i obie były Moykowskie). Wskazuje to na początek bądź kon-tynuację wcześniejszego rodzinnego układu z Mojkowskimi. Niewykluczone, że ten układ został zawarty już za Jakuba. Brak jednak dokumentów, które by to potwierdzały. Ale za taką hiptezą zdaje się świadczyć dokument z 1626 roku (KGB Mińsk 1708_1_35 skan1209 Jamiolka et Moikom conx). Marina c. Jakuba Mojkowskiego skarży się na Macieja, s. Jakuba Jamiołkę Wołpika (!) pryncy-pała i Macieja, s. Jana Mojkowskiego pomocnika i innych (których imion nie wymienia) o napad na jej dom w Mojkach po śmierci jej ojca, z rusznicami, muszkietami, mieczami, etc., którzy zabrali wszystko z domu: skrzynię z ubra-niami, 60 kop ngroszy gotowizny i bydło, parę wołów, sześć krów z cielętami, jednego byczka, 30 owiec, 3 konie. Nie występuje w tym dokumencie Jan po Jakubie ale jego brat Maciej , co zdaje się wskazywać, że i on miał jakieś pora-chunki w Moykach, które „wyrównywał”.

Układ trwał przez następne pokolenia. „Moi” stali się właścicielami ziemi na Moykach zwanych później Truskolasy Wola. Ale nie tylko Sieniu-towie, także linia Sielawów (poszła po bracie Tomasza Piotrze). Wskazują na to późniejsze zapisy sądowe, wymienię: Jamiolkowski donatio (KGB Mińsk 1708_1_174_1047) z roku 1679, gdzie Grzegorz syn Piotra daje ziemię swemu bratu, Wacławowi oraz Jamiolkowski donatio (KGB Mińsk 1708_1_177_369), w którym donację ziemi na tychże Moykach Wacławowi, synowi Piotra prze-kazuje Mateusz, syn Macieja Mojkowskiego. Na kolejnej stronie, w Jamiolkow-ski obligatio (KGB Mińsk 1708_1_177_369) występuje Mikołaj Sieniuczak Jamiołkowski. Wacław, już jako posiadacz ziemi na Moykach, dostaje w zasta-wie od wymienionego wyżej Mateusza ziemię między dobrami innego Moj-kowskiego i  właśnie Mikołaja Sieniuczaka Jamiołkowskiego. Zastaw wynosi 8 złotych, trwać ma trzy lata. Takich zapisków o związkach moich przodków z Moykami vel Truskolasami Wola jest więcej (niektóre przywołuję w rozdziale 4), także z XVIII wieku.

Bratem Jana był Maciej. Z dokumentów sądowych dowiedzieć się można, iż jego małżonką była Róża czyli Rozalia. Wynika to z pochodzącego z 1610 roku dokumentu Rello (źr. KGB Mińsk skan 1708_1 _101_642, prezentowany w załącznikach do rozdz 4). Chodzi w nim o prawa Róży z Truskolasów (Tru-skolaskiej ?) i  Woli Mojkowskiej, żony Macieja po Jakubie, do spadku po ojcu. Przeciw trzem jej braciom, synom Gabryela: Janowi, Andrzejowi i Woj-ciechowi - Maciej wylicza się, co mianowicie miała otrzymać, a więc: 10 kop

308

groszy w monecie, parę krów i parę wołów, kobyłę i  jakieś suknie oraz część ziemi po ojcu. Sąd to otaksował na 50 grzywien.

Z 1611 roku pochodzi zapis Jamiolki donatio (KZS AGAD Pl_1_-93_5_karta 808). Paweł syn niegdy Adama z Jamiołk Kłosów, w imieniu swoim i braci Benedykta i Stanisława oraz Ewy i Katarzyny, córek Tomasza, swoich bratanic oddaje Maciejowi synowi niegdy Jakuba Jamiołki Wołpkowiczowi ze Świetlik całą część swych braci i bratanic zwaną „Kriesanska” w  Jamiołkach Kłosach z wszelkimi prawami, etc. Najbardziej tajemnicze czemu to robią?

Nie udało mi się rozpoznać genealogii linii potomków po Macieju. Pod-stawową trudność w ustaleniu losów jego potomków stanowił fakt, że jego stry-jecznym bratem, po Borucie, był też Maciej. Toteż plątali mi się oni okrutnie. Nie zawsze było bowiem tak, że występowali jednocześnie, jak niżej, w pocho-dzącym z 1603 roku zapisie Jamiolki Obligationis cessio (KZS AGAD Pl_1_-93_9_karta 265) gdzie Maciej syn niegdy Boruty z Jamiołk Świetlików ceduje Maciejowi synowi niegdy Jakuba z Jamiołk Świetlików swój zastaw na Jamioł-kach Godziebach, zastawiony przez Jana syna niegdy Jakuba na 10 kop groszy.

A na dodatek w tym samym czasie, co wspomniani wcześniej Maciejowie, żył jeszcze Maciej (Mateusz) po Macieju, brat Jakuba.

Niemniej o Macieju bracie Jana także nieco wiadomo. Miał dwóch synów: Walentego i Wojciecha.

Jeśli chodzi o Wojciecha to znana jest i jego żona. Ożenił się z Zofi ą Skło-dowską córką Wojciecha ze Skłodów Przyrusów. Oto dwa dokumenty. Pierw-szy Skłodowska Reformatio: (KGB Mińsk 1708_1_43_ 423 i 424). z roku 1663 Wojciech, syn Macieja Jamiołkowskiego zapisuje swej żonie, Zofi i córce Woj-ciecha Skłodowskiego ze Skłodów Przyrusów, z racji zabezpieczenia posagu, 60 złp na swoich dobrach dziedzicznych w Świetlikach, tak po ojcu, jak po matce.

Kolejny dokument (skany jak wyżej) Jamiołkowski et Skłodowska mutua advitalitatis (wzajemne dożywocie?). Chyba zwyczajna intercyza, z  tym, że zabezpieczają się wzajemnie na wypadek śmierci którejś ze stron. Wojciech uwalnia teściową i szwagra, Kazimierza, od długu 30 złp posagu, który jeszcze nieboszczyk Wojciech Skłodo miał zapłacić.

Ale wróćmy do głównego Jana, syna Jakuba. Prawdopodobnie zmarł sto-sunkowo młodo – przed 1626 rokiem – bowiem niektóre zapisy sądowe zdają się wskazywać, iż syn Tomasz być może był jeszcze niepełnoletni, kiedy po raz pierwszy pojawił się w brańskim sądzie.

309

Tomasz syn Jana po Jakubie (?? – 1674)

Kiedy metrykalna kwerenda dobiegła kresu, bo „skończyły się księgi”, szansą dalszych ustaleń stały się spisy podatkowe. Szukając w rejestrach podat-kowych kolejnych przodków odkryłem Tomasza. Akurat spisujący byli tu dro-biazgowi i wpisali przydomki. Sieniuta okazał się znakomitym znakiem zna-kiem identyfi kacyjnym. Przykładowo zapis z rejestru podatkowego 1674 r.

Th omasz Sieniuta z małżonką y z  synem, Grzegorz synowiec, córka Kry-styna, parobek Łapiński, bronowłok Wawrzyniec, dziewka szlachcianka (źródło AGAD ASK I 70 w załącznikach do rozdz 9 – inne dokumenty).

Z tego okresu pochodzi także nieco inna wersja spisu, gdzie zapisano: Szl. Tomasz Sieniuta z żoną, syn Mikołaj, córka Krystyna, Grzegorz synowiec, Paro-bek Litwin, dziewka Jana siostrzanka: osób 7 – 7 zł.

Córka Krystyna najprawdopodobniej wyszła za mąż 8 listopada 1676 roku za Andrzeja Makowskiego (ze sporym prawdopodobieństwem z  Rusi Starej bowiem w trakcie analizy sokołowskiego sumariusza odnotowywałem w XVIII wieku ślady po Jamiołkowskich w Rusi i ich powiązaniach z Makow-skimi).

Kim był synowiec Grzegorz? Prawdopodobnie był synem Stanisława po Bartłomieju, bracie Jakuba, którego to wnukiem był Tomasz. Natomiast dziewka szlachcianka, jak nazwa „Jana siostrzanka” wskazuje, była córką nie-znanej z imienia ciotki.

Także datę śmierci Tomasza można tylko wydedukować bo zachował się zapis rejestru podatkowego w roku 1676:

Szl. Tomaszowa wdowa syn i córka, parobek plebej: osób 4 – 5 zł. (Rękopis nr 1099 – Biblioteka Czartoryskich w Krakowie – załączniki rozdz 9 inne doku-menty).

Zatem Tomasz zmarł najpewniej w 1674 roku.W księgach sądu grodzkiego w Brańsku osoba Tomasza pojawia się w licz-

nych dokumentach. Jak wspominałem wcześniej Jan zmarł, kiedy Tomasz był prawdopodobnie nieletni. W  dokumencie sądowym z  1626 roku wdowa po Janie i syn Tomasz są stroną pozywającą, z drugiej strony cały szereg szlachci-ców: Stypułkowskich, Leśniewskich, etc. Chodzi chyba o zabranie siłą dóbr na Jamiołkach Godziebach. To jest dekret, więc sprawa jest jakoś rozwiązana, zda-wałoby się na korzyść skarżących.

Tomasz musiał być krewki, miał na sumieniu czyny raczej mało chwa-lebne czego wyrazem jest np. dokument z 1639 roku Lucrum (źr. skan KGB

310

Mińsk 1708_1_130_72 i 73), w którym Tomasz razem z Marcinem, synem Jana Truskoleśnym są oskarżeni przez laborisa Kościuka o napad na drodze w Soko-łach, gdzie skradli mu chyba jakieś ubrania. Nie jest to powiedziane jasno ale wydaje się, że tenże chłop był poddanym starosty Prokopa Leśnowolskiego.

Kolejny dokument. Uczestniczył w sporach w Moykach Woli (jak pisałem uprzednio Sieniuty mieli tam ziemię), ba był chyba nawet ich aktywnym przy-wódcą. Tak go „principales” (a  także Wojciecha, syna Wawrzyńca Stypułka) nazywa dokument z 1645 roku (źr. skan KGB Mińsk 1708_1 – _137_547) gdzie występuje przeciwko innym Stypułkowskim. Reasumując – sens jest taki, że mój Tomasz przyłączył się z jakichś względów do Stypułka, a może i on tych Stypułków skrzyknął, w  każdym bądź razie wiadomo, że Stypułkowie mieli wtedy z  Jamiołkowskimi z Rawk na pieńku. I w  tym konfl ikcie uczestniczył mój Tomasz.

Jeden z  najbardziej tajemniczych zapisów jakie znalazłem w  księgach sądowych to Jamiołki Astitio (KGB Mińsk 1708_1_44 _1750) z  roku 1663, będący wyznaczeniem dodatkowego terminu, wobec uprzedniego niestawien-nictwa, w sprawie pomiędzy Wojciechem Jamiołkowskim, synem olim Macieja in (co ciekawe zapisano in a nie zwyczajowe de) Jamiołki Swietliki, aktorem a  Tomaszem Jamiołkowskim synem olim Jana, pozwanym, wezwanym do zapłaty grzywny za zniesienie kondemnaty (wedle Encyklopedia PWN – kon-demnata [łac. condemnatus ‘skazany’], w dawnym prawie pol. skazujący zaocz-nie wyrok sądowy w  sprawach karnych i  cywilnych; powodował m.in. zawie-szenie praw szlacheckich aż do chwili poddania się wyrokowi przez pozwanego) i uiszczenie należnych ceł do [skarbu] województwa podlaskiego, co wykazał aktor podczas sądu zjazdowego w Jamiołkach Kłosach okazując 30 zagonów pszenicy wartości 10 złp., 2 zagony grochu wartości 12 złp., 3 zagony owsa wartości 4 złp. Najprawdopodobniej oskarżony zebrał te zbiory i gdzieś dalej sprzedał. Za to grozi kara 1000 grzywien. Dziwne jest użycie słowa „thelonei” (cła). Prawdopodobnie miało wówczas szersze znaczenie niż obecnie albo… skryba zwyczajnie się pomylił.

Wszystko wskazuje na to, że ów Tomasz po Janie to „mój” Tomasz Sie-niuta. Innego pasującego w tym czasie nie było. Tylko co oni obaj, właściciele na Świetllikach, robili w Kłosach. Wojciech w regestrze podatkowym z 1663 roku zapisany jest w Świetlikach, jako Szlachetny Wojciech ol’ Maciej Jamioł-kowskiego z żoną na ogrodzie, zatem zubożały. Zatem prawdopodobnie chodzi o Wojciecha po Macieju (Mateuszu) z Godzieb. A tu ponad trzydzieści zago-nów w Kłosach. Szybciej byłaby to ziemia Tomasza, którą dzierżawiłby Woj-

311

ciech i  pewnie miał jakieś zobowiązania wobec Tomasza, który samowolnie to rozliczył. Z obecnej perspektywy nie da się jednak tego rozstrzygnąć, zatem niech pozostanie to jako ciekawostka obyczajowa, a  w  przypadku Tomasza charakterologiczna.

W dokumentach sądowych występuje jako właściciel w Jamiołkach Świet-likach i Moykach Woli. Nie wymieniane są już Jamiołki Godzieby i Idźki. Naj-pewniej stało się to wraz ze śmiercią Jana. Uprzedzając fakty, z dokumentów dotyczących syna Tomasza – Mikołaja wynika z kolei, że miał on jednak ziemię na Godziebach.

Linia Sielawów. Jak wspomniałem wyżej – od braci Tomasza i  Piotra poszły linie Sieniutów i Sielawów. Podobieństwo brzmieniowe obu słów wręcz sugeruje, że nieprzypadkowo. Może sieniuta wówczas, w potocznym języku, oznaczało cechę, będącą przeciwieństwem sielawy? Taka interpretacja zdaje się bardziej prawdopodobna niż odwoływanie się do imienia Sieńka czy chorągwi kościelnej.

Po Piotrze odkryłem trzech jego synów. Spis z 1674 roku wymienia Szla-chetny Wacław Jamiołkowski z małżonką y bratem Grzegorzem.

Ale był jeszcze trzeci – Stanisław, co objaśniają nieocenione księgi sądowe. W  pochodzącym z  1691 roku Jamiołkowski obligatio (KGB Mińsk1708_1_192_1662) Stanisław zastawia ziemię Grzegorzowi, którą ma między kawałkiem tegoż Grzegorza a częścią Wacława. W kolejnym, pochodzą-cym z tego samego roku Jamiołkowski donatio (KGB Mińsk 1708_1_192_1662) Scholastyka Kurzynianka, szwagierka, żona Stanisława oddaje ziemię temu Grzegorzowi. Jest to dosłownie powiedziane „leviro suo” – „swemu szwagrowi”.

Ciekawe dlaczego Stanisław „objawia się” tylko w zapisach sądowych a nie ma go w spisach podatkowych? Prawdopodobnie był najmłodszy (za młody na spisy z lat 70 – tych), natomiast pewne jest, że mieszkał – przynajmniej przez jakiś czas – w  Kłoskach Młynowiętach, co wynika z  zapisów metrykalnych. Z kolei w spisie podatkowym 1692 roku w Jamiołkach Świetlikach występuje Stanisław z  dictusem (przezwiskiem?) Terela ale tu nie ma pewności czy to akurat syn Piotra, a brat Wacława i Grzegorza.

Więcej – i jednoznacznie – wiadomo o obu pozostałych braciach. Zacznę od Grzegorza; był młodszym bratem Wacława, jego żoną była Elżbieta. Na Świetlikach po nim dziedziczył prawdopodobnie Jan (prawdopodobnie, bo ten Jan z równym prawdopodobieństwem mógł być synem Kacpra). Jego żoną była Katarzyna. I już na pewno z tej właśnie pary, w 1719 roku, urodził się Jakub. Jakub ożenił się, w 1751 r., z Agatą Faszczewską ale urodziły im się same córki

312

i  ta linia Sielawów wygasła. Synem Grzegorza był także Andrzej, którego to wymienia spis z 1775 r. Ten zmarł w 1782 r. i nie pozostawił męskich potom-ków w Świetlikach.

Starszy Wacław osiadł na Jamiołkach Świetlikach. W  spisie 1692 roku (KGB AGAD PL_ _1_87_52_291v) zapisano Szl Wacław Jamiołkowski z żoną syn z żoną; w spisie z 1712 roku (KGB AGAD PL_ _1_87_52_427v) jest już tylko P Kasper syn Wacława Jamiołkowski z żoną (skan na cd Załączniki rozdz 9 – inne dokumenty)

Szczęśliwie dalej – ale tylko częściowo, bo są niekompletne – w  sukurs przychodzą księgi metrykalne. Od 1689 roku odnotowywane są w nich dzieci Kacpra (pisali Gaspra) i Maryanny z Idźkowskich (Marcin, Józef i Mikołaj). Ich dalszych losów nie próbowałem ustalać. Kacper był prawdopodobnie dwukrot-nie żonaty, bo jego dziedzicem na Świetlikach został urodzony w  1717 roku Tomasz, jego matką była Marcyanna (czyżby druga żona, nie Idźkowska?). Tomasz ożenił się przed 1741 rokiem z  Krystyną Choińską. Szczęśliwie przy chrztach ich dzieci zapisywano przydomek Sielawa, najpewniej aby odróżnić od innej żyjącej wtedy innej pary Tomasz i Krystyna. Po nich na Świetlikach dzie-dziczył urodzony w 1745 roku Jan, lecz nie rozpoznałem jego losów; co pewne, że jego ewentualni potomkowie nie zamieszkali w Jamiołkach Świetlikach.

Rejestr dziesięciny z roku 1782 wymienia z kolei jeszcze jednego Sielawę ale w Jamiołkach Godziebach. Był nim Grzegorz Jamiołkowski Sielawa. Jako że w spisie z 1790 roku zapisano – Grzegorz po Tomaszu Jamiołkowski wszystko wskazuje, że starszy syn Tomasza i Krystyny urodzony w 1741 toku Grzegorz wżenił się w Godzieby. Było to w 1774 roku, a wybranką była Katarzyna Gier-łachowska. Ten ślub musiał być efektem wielkiego międzyrodowego układu. W jego wyniku, tj. małżeństwa w zamian, Gierałachowscy wżenili się w Świet-liki. Grzegorzowi i Katarzynie urodziło się czterech synów: Michał w 1777 r., Wojciech w 1782 r. (wkrótce zmarł), Kazimierz w 1786 r. (zmarł tego samego roku) i Franciszek w 1791 r. Grzegorz zmarł w 1807 roku.

O  losach Franciszka nic mi nie wiadomo. Natomiast Michał ożenił się z  Maryanną. I  mogła to być albo Gierłachowska albo Jamiołkowska. Pech chce, że w  Godziebach, mniej więcej w  tych samych latach żyły naraz dwie pary Michał i Maryanna. Stąd dalszy wywód jest tylko hipotezą. Gdyby żoną Michała dictus Sielawa była Maryanna Jamiołkowska, to wtedy po nich dzie-dziczyłby urodzony w 1812 roku Paweł. Ten w 1847 roku ożenił się z wdową Marynną Józefatą Kalinowską de domo Rząca. Ich syn Jan w 1898 roku ożenił się z Katarzyną Romańczuk i dalej ślad się urywa.

313

Tropienie – już w  czasach nieomal współczesnych – losów wszystkich gałązek Jamiołkowskich przekracza moje plany. Wystarczy zagadek z moimi Sieniutami. I pora do nich wracać. Następnym ogniwem w wywodzie krza Sie-niutów jest

Mikołaj syn Tomasza po Janie (?? – ok. 1712)

Zanim go udokumentowałem, wcześniej udało mi się, dzięki zapisom rejestrów podatkowych, uczynić to z jego ojcem Tomaszem. Mikołaj pojawiał się początkowo jedynie jako hipoteza. Ale po kwerendzie dokumentów Sądu Grodzkiego w Brańsku nie było wątpliwości. Dzięki księgom brańskim wcześ-niej znalezione dokumenty przemówiły, choćby przywoływany już zapis reje-stru podatkowego z 1674 roku:

Szl. Tomasz Sieniuta z żoną, syn Mikołaj, córka Krystyna, Grzegorz syno-wiec, Parobek Litwin, dziewka Jana siostrzanka – osób 7 – 7 zł.

Cennych informacji o  nim dostarcza spis podatku pogłównego z  1692 roku gdzie zapisano: Szl Mikołay Jamiołkowski z żoną parobkiem dziewką sio-strzenicą osób 4.

Ponadto był tym, który występuje w Spisie Pospolitego Ruszenia z roku 1697:

Jamiołki Świetliki, Kłosy, Kowale, Godzieby, Rawki koni kozackich 2Pan Andrzej Jamiołkowski z Kłoskowa Ra.. (Rawk?) – 1Pan Mikołaj Jamiołkowski z Świetlików Godziebów – 1.Mikołaj w  księgach Sądu Grodzkiego w  Brańsku występuje w  licznych

zapisach. Pierwsze zapisy, w  których pojawia się Mikołaj, pochodzą z  1674 roku. Z nich wynika, że Tomasz już nie żyje. Dotyczą kilku spraw majątko-wych. Występuje w nich Mikołaj olim Tomasz oraz Andrzej Stanisław Jamioł-kowski (nie jest tu wymieniany z tytułów ale to niewątpliwie komornik gra-niczny bielski i wiceregent grodzki goniądzki).

Mikołaj w  młodości chyba prowadził burzliwe życie o  czym świadczą zapisy sądowe. Min. Truskoleśny z Olszyny oskarża Mikołaja i Wojciecha (stry-jeczny brat Mikołaja), że go pobili, kiedy sobie szedł drogą. Przy tym mieli mu odebrać 12 kop groszy.

Był skazany, w roku ślubu z Maryanną czyli 1678, na banicję. Jako, że ta niczym negatywnym nie „skutkowała” (nadal żył w Świetlikach a  także pło-dził), najpewniej była to tzw. banicja doczesna (prosta) za nie wykonywanie

314

sądowych wyroków. Na marginesie bywały takie lata, że w księgach brańskich „banitusów” można było liczyć na setki rocznie.

O co szło w tej banicji. Mikołaj i Paweł, s. Stanisława są oskarżeni przez Kazimierza, syna Pawła z Jamiołk. Chodzi o… krowę, która pasła się na dobrach Pażochy, wartości 30 fl orenów. Tę krowę mieli aż do Warszawy pognać do sprzedania. Ważnym dokumentem pochodzącym z  roku 1678 jest umowa ślubna (źr. KGB Mińsk skan 1708_1_174_ 032), niestety bardzo mało czytelna. Wygląda z niej, jakby wcześniej były jakieś niedomówienia i teraz na nowo się dogadywali – data pierwotnej umowy to 30 stycznia, ale nie wiadomo, którego roku, może tegoż samego. Chodzi o Maryannę z Kruszewa Głąbów, no i Miko-łaj jest nazywany już „generosus”. Wszystko wskazuje na to, że wyżej jest inter-cyza (nawet expressis verbis pada to pojęcie „in praefata intercisa” – we wspo-mnianej intercyzie). Niżej zaś Mikołaj asekuruje posag Maryanny na swoich dobrach, znów dosłownie „consort suae futurae” – swojej przyszłej żonie. Ase-kuruje, czyli w  razie czego ma ona jakieś „zabezpieczenie fi nansowe”. Posag wynosi 600 fl orenów, czyli chyba całkiem sporo. Maryanna jest córką Jana z Kruszewa-Głąbów.

Przywoływany dokument był spisany w poniedziałek po niedzieli Chrztu Pańskiego, ślub odbył się wkrótce, bo 6 lutego 1678 roku. Maryanna pocho-dziła z jednej ze znaczniejszych rodzin czego wyrazem jest zapis taryfy podatku z 1676 roku Szl Jan Kruszewski z małżonką y córką, Parobek Waśkiewicz z żoną osób 5,11 zł.

Po ślubie z  Maryanną Mikołaj – zdaje się – ustatkował. Kolejne doku-menty to już klasyka (patrz Dokumenty sądowe).

Uwaga: Mikołaj był pierwszym z przodków, który występuje w księgach metrykalnych i odnotowane są chrzty jego dzieci. Ich skany zamieszczam na płytce cd, podobnie jak skany zdarzeń metrykalnych większości opisywanych w  dalszej części tekstu przodków. Należy szukać w  pliku odpowiadającym numeracji rozdziału i podrozdziału.

Poza synem Mateuszem (o nim za chwilę) Mikołajowi i Maryannie uro-dziły się cztery córki:

Agnieszka urodzona 28 stycznia 1685 roku (skan w załączniki rodz 9 – 9.1). 21 stycznia 1703 roku wyszła za mąż za Marcina Perkowskiego). Mał-żeństwo było pewnie wynikiem rodowych rozliczeń. Przed laty Mikołaj otrzy-mał bowiem donację ze strony rodzeństwa Perkowskich, których matką była Regina Jamiołkowska, a  którym przypadły dobra na Świetlikach po Janie Jamiołkowskim.

315

Dorota urodzona 5 lutego 1687  r. I  chyba to ona 27 lutego 1707 roku wyszła za mąż za Szymona Kruszewskiego.

Łucya ur. 21 października 1691r,Eufrozyna ur. 9 marca 1698 r.Jedynym przeze mnie rozpoznanym synem Mikołaja był

Mateusz syn Mikołaja po Tomaszu (1694 – 1767).

Najdawniejszy przodek całkowicie udokumentowany metrykalnie. Znane są wszystkie podstawowe daty z jego życia. Mateusz urodził się 1 września 1694 roku.

Kiedy Mateusz miał 18 lat ojciec Mikołaj już nie żył. Wiadomo to ze spisu podatkowego z roku 1712 (KGB AGAD PL_ _1_87_52_427v), gdzie zapisano P. Mikołaia Jamiołkowskiego syn Matheusz osób iedna.

W dokumencie zgonu zapisano mu wiek 80 lat, przeżył jednak tylko 73. Zmarł 23 lipca 1767 roku.

Był dwukrotnie żonaty. Pierwszy raz ożenił się 17 lipca 1718 roku. Jego małżonką była urodzona 14 marca 1696 r. w Faszczach Maryanna Faszczew-ska, córka Tomasza i  nieznanej z  nazwiska Maryanny. Mikołaj i  Maryanna mieli tylko jedną córkę Katarzynę, urodzoną 11 listopada 1721 r. (najpewniej zmarła przed 1724 rokiem, bo dopiero od tego roku w Sokołach zaczęto odno-towywać zgony).

Pierwsza żona zmarła bardzo młodo, najpewniej w  1722 roku, bo 27 stycznia 1723 roku w Kobylinie Mateusz ożenił się ponownie – z Maryanną Dąbrowską. Te same imiona żon były dla mnie sporym kłopotem w  ustale-

316

niu faktycznego stanu, pewnie gdybym nie przejrzał metrykaliów Kobylina to Faszczewska pozostałaby jedyną małżonką Mateusza.

Dowodem jest skan chrztu Pawła (załączniki rozdz 9) gdzie pisarz szczęś-liwie wpisał nazwisko panieńskie (najczęściej je niestety przy wpisie pomijano).

Druga małżonka przeżyła Mateusza, bo zmarła 12 sierpnia 1773 r.Urodziły się im następujące dzieci:Baltazar ur. 30 stycznia 1724r,Paweł ur. 30 grudnia 1725 r. (zmarł 27 maja 1729 r.),Grzegorz ur. 5 marca 1727r,Kunegunda ur. 29 maja 1731Krzysztof ur. 12 maja 1733 r.Czy były to ich wszystkie dzieci? Niekoniecznie. Sumariusz był dokumen-

tem wtórnym, spisem wydarzeń spisanych z  podstawowych ksiąg metrykal-nych. Przepisujący z różnych powodów mogli nie wszystkie ująć w sumariu-szu. Wreszcie generalna uwaga objaśniająca ewentualne wątpliwości u  czy-telników tego tekstu – w  tamtych czasach do zapisów zgonów przykładano stosunkowa mało uwagi. Dorosłych owszem odnotowywano raczej skrupulat-nie ale zmarłe tuż po urodzeniu, a nawet kilka dni potem, dzieci już nie. To tylko moje podejrzenie, bo dowód przeprowadzić trudno, lecz czym innym można wytłumaczyć, że po 1808 roku w księgach metrykalnych ilość urodzin, na jedną parę, jest zdecydowanie większa, Hipotezy, że w XVIII wieku mie-liśmy do czynienia z antykoncepcją albo, że nie było wówczas śmiertelności noworodków, wyglądają niepoważnie.

Po Mateuszu poszły dwie linie: moja po Baltazarze oraz po Grzegorzu (tej opis w rozdz. 9.3).

Baltazar syn Mateusza po Mikołaju (1724 – 1795)

Mój (po pięciokroć) pradziad. Urodził się 3 styczna 1724 roku:We wszystkich metrykalnych zapisach urodzin jego dzieci widnieje zapis

Sieniuta. W  spisie podatkowym 1775 roku występuje w  zapisie „Część po Mateuszu Balcera Jamiołkowskiego” ale w spisie z 1790 roku wymieniony jest już pod „ofi cjalnym” imieniem Baltazar po Mateuszu

Ciekawej informację dostarcza Regestr dziesięciny kościoła sokołowskiego roku 1782. Wymienia on Baltazara Sieniutę jako płatnika dziesięciny. Wynika z niego, że Mateusz chyba podzielił ziemię równo na Baltazara i Grzegorza. Baltazar, podobnie jak Grzegorz, posiadał 7 i pół morga w Świetlikach oraz

317

tyleż samo na Truskolasach Woli (zapisany jest tam jako tzw. roznicanin). Zobowiązywało to go do przekazywania rocznie kościołowi 60 snopów żyta po cztery z morga. Nie wydaje się aby liczby morgów zapisanych w Regestrze oddawały cały stan posiadania – wymieniano tylko te od których płacono dzie-sięcinę (obsiewane?) – przyp jj.

Żoną Baltazara była Kunegunda Drągowska. Urodziła się 3 sierpnia 1741  r. w  Jamiołkach Piotrowiętach jako pierworodna córka Jakuba i  Feli-cyanny Rosochackiej. Jakub wywodził się z  bardzo szacownej i  zamożnej linii rodziny Drągowskich. W księgach metrykalnych zapisywani byli Gene-rosus. Prawdopodobnie Jakub był synem komornika bielskiego Adama Drą-gowskiego (inna, mniej prawdopodobna wersja, że był synem Marcina i Elżbiety). Felicyanna z kolei wywodziła się także z „Urodzonych”, prawdopo-dobnie z Rosochackich spod Grodna (więcej o tych koneksjach w rozdziałach 5 i 8). Felicyanna zmarła w 1747 roku, w wieku – jak zapisano – 30 lat. Jakub ożenił się ponownie z Maryanną Brześciańska (tak zapisywano w dokumen-tach metrykalnych, prawdopodobnie Brzósko). Z tego drugiego związku, ok. 1759 roku urodził się kolejny dziedzic Piotrowiąt – Paweł. Jakub zmarł w 1777 roku. Taryfa z 1775 roku informuje, że Jakub płacił podatek od trzech dymów. Przyrodni brat Kunegundy Paweł umiał pisać, co odkryłem przy okazji chrztu Józefy, córki Józefa Benedykta i Maryanny (wnuczki Kunegundy - skan załącz-niki rozdz. 9.5).

Kunegunda wyszła za Baltazara w wieku 16 lat. Ślub zawarli 7 lipca 1757 roku w Sokołach.

Pierwszym ich potomkiem i  dziedzicem był mój bezpośredni przodek Franciszek, który urodził 8 października 1760 r.,

Poza Franciszkiem mieli następujące dzieci:Maryanna ur. 12 marca 1766,Dominik ur. 4 sierpnia 1768 r.,Wojciech ur. 8 kwietnia 1772r, (zmarł 30 stycznia 1780 r.),Szymon ur. 6 października 1777 r.Baltazar zmarł 12 czerwca 1795 roku.Po Baltazarze powstały trzy gałęzie: mojego Franciszka oraz po Dominiku

i Szymonie.Moje rozpoznanie Dominika i  ewentualnych jego potomków ogranicza

się do następujących informacji.

318

Dominik syn Baltazara po Mateuszu (1768 – 1839)

Z analizy zapisów sumariusza wynika, że 10 czerwca 1794 roku ożenił się z Teresą Bruszewską z Bruszewa. Urodziła się w 1770 roku z Macieja i Agnieszki z  Perkowskich. Młodzi osiedlili się w  Jamiołkach Piotrowiętach, prawdopo-dobnie ich rodzice mieli tu jakieś działy. Rodziły im się dzieci:

27 października 1798  r. bliźniaczki Maryanna i  Barbara (jako że bliź-niaczki pewnie zaraz zmarły, a czego nie odnotowano w sumariuszu – w tam-tych czasach przypadki kiedy bliźnięta przeżywały były nader rzadkie).

5 października 1801 r. Franciszka, ślub w 1822 r. z Michałem Idźkowskim16 czerwca 1802 r. Ignacy, zmarł następnego dnia.4 stycznia 1804. r Anastazya, zmarła 5 lutego 1804 r.12 maja 1805 r. Wiktorya, los nieznany (nie znalazłem zapisu zgonu ani

zapisu o ewentualnym jej ślubie).Zastanawiać musi dlaczego po 1805 roku nie mieli dzieci? Przynajmniej

nie ma takich zapisów w Sokołach. Zresztą w przypadku Dominika jest więcej pytań. Długo nie umiałem znaleźć zapisu jego zgonu. Żona Teresa zmarła 16 kwietnia 1816 r. w Jamiołkach Piotrowiętach. Wręcz było ówczesną regułą, że wdowcy – długo nie czekając – żenili się (wdowy wychodziły za mąż). Potrzeby praktyczno – ekonomiczne były bowiem najważniejsze.

Tymczasem w przypadku Dominika jego imię nie pojawia się po śmierci żony w  księgach metrykalnych Sokół. Wyniósł się? Dopiero kiedy zacząłem przeglądać wszystkie akty metrykalne parafi i znalazłem akt ślubu córki Fran-ciszki. Było to w 1822 roku, wyszła za mąż za Michała Idźkowskiego z  Idźk Wykna. W dokumencie ślubu ojciec Dominik był zapisany jako żyjący. Stąd uważniej zacząłem przeglądać księgi. Zgon Dominika znalazłem dopiero w 1839 roku, było to 15 maja a był zapisany jako wdowiec po Teresie z Bru-szewskich.

Kolejne pytanie rodzi dokument z  wcześniejszego (z  1816 roku) zgonu Teresy. Pomijam zapis, że jeden ze świadków Piotr Jamiołkowski występuje tam jako zięć. Nie udało mi się potwierdzić tej koneksji; podejrzewam, że zapi-sano to błędnie bądź koneksje były bardzo skomplikowane. Bardziej intere-sująca jest informacja o numerze domu, pod którym mieszkał Dominik. Jest to numer 2. To od strony Bruszewa, odpowiadający późniejszemu i – mniej więcej obecnemu – siedlisku Jamiołkowskich Sieniutów. Dominik z pewnoś-cią nie miał męskiego potomka, jedyna córka, która dożyła dojrzałości – Fran-ciszka przeniosła się, po ślubie, do Idźk. Wiele wskazuje, że po bezpotomnej

319

(bez męskiego potomka) śmierci Dominika Sieniutowie przenieśli się z Świet-lik na to siedlisko w Piotrowiętach.

Z  kolei opis potomków linii po Szymonie jest dłuższy, sięga współ-czesności, stąd umieszczam go oddzielnie (rozdz. 9.4). Wracam do głównej linii. Dziedzicem Baltazara w Jamiołkach Świetlikach był

Franciszek syn Baltazara po Mateuszu (1760 – 1825)

Ustalenie istnienia prapra… dziada Franciszka było doniosłym przeło-mem w kwerendzie. Długo byłem przekonany (na podstawie aktu zgonu Sta-nisława), że ojcem Stanisława był… Jan. Moi przodkowie – delikatnie mówiąc – nie byli nazbyt „precyzyjni”. Szukając w Sokołach aktu chrztu Stanisława zna-lazłem bodaj pięciu Stanisławów Jamiołkowskich urodzonych w latach 1780 – 1786, ale żaden nie był synem Jana. Wydawało się, że to koniec kwerendy.

Franciszek objawił się niespodziewanie dzięki znalezieniu przeze mnie w parafi i w Płonce Kościelnej, w księgach zapowiedzi, informacji o przyszłym ślubie Stanisława i Agnieszki, z którego wyczytałem, że ojcem Stanisława był… niegda Franciszek? Co ciekawe w zapisie ślubu … już ożył. Nie umiem tego wytłumaczyć – może przebywał wtedy gdzieś poza Jamiołkami a dotarły tam takie fatalne wieści? Rozbieżne zapisy metrykalne niejednokrotnie wprowa-dzały spory zamęt w moich poszukiwaniach.

Franciszek stał się przeto kolejnym i  niewątpliwym moim przodkiem. Przez długi czas najstarszym, lecz metrykalnie niedookreślonym (już sam dokument jego urodzin jest wyjątkowo mało czytelny).

320

Kiedy ustaliłem, że jednak nie Jan ale Franciszek był moim przodkiem, to ciągle brakło precyzyjnych dowodów, aby z wielu Franciszków wówczas żyją-cych powiedzieć to Ten. Najpierw trafi łem na fałszywy ślad innego Franciszka. Prawie pasowało i w tej koncepcji dotarłem nawet do połowy XVII wieku.

Dopiero kiedy spisałem wszystkich Jamiołkowskich z parafi i sokołowskiej ta hipoteza legła w gruzach. Szczęśliwie benedyktyńska robota nie poszła na marne bo pierwotnie ustalony Franciszek okazał się także ważnym ogniwem w historii Jamiołk Świetlik.

Kiedy już miałem spisanych wszystkich Jamiołkowskich szczegółowa ana-liza nie pozostawiała wątpliwości – mój Franciszek to syn Baltazara z Sieniu-tów Jamiołkowskiego, wnuk Mateusza.

Także dzięki dużemu szczęściu udało mi się połączyć wszelkie pokrewień-stwa Franciszka. Iście iluminacyjnym dokumentem jest zapis zgonu Szymona w  księdze zgonów z  roku 1809. Na tyle decydujący o  sukcesie kwerendy, że zacytuję go w całości:

Roku tysiąc osiemset dziewiątego dnia piątego września miesiąca przed nami Xiędzem Antoni Konarzewskim Proboszczem Sokołowskim Urzędnikiem Stanu Cywilnego Gminy Sokołowskiej Powiatu Tykocińskiego w  Departamen-cie Łomżyńskim stawili się Szlachetni Franciszek lat 50 i Dominik lat 40 liczący bracia zeszłego i  Tadeusz lat 30 brat stryjeczny tegoż Jamiołkowskiego we wsi Jamiołki Świetliki dziedzicznych gospodarzy i oświadczyli Nam iż dnia czwar-tego miesiąca i roku bieżącego o godzinie dwunastej południem we Wsi Jamiołki Świetliki w domu pod Numerem 6 Szlachetny Szymon Jamiołkowski liczący lat wieku swego 36 żonaty umarł tuż urodzony czego Aktem spisaliśmy…

Ten dokument ukazuje jak wielkie znaczenie w  genealogii ma przysło-wiowy „fart”. Wystarczyłoby, że informację o śmierci Szymona przyniósł tylko jeden z nich w asyście dziada sokołowskiego (co było częstym obyczajem) i nie wiedziałbym nic o wzajemnych pokrewieństwach. A tu zdarzył się „genealo-giczny cud”. Ustawili się niczym trzej Turcy Podbipięcie.

Franciszek – jeśli idzie o  ustalenia – był generalnie trudnym ogniwem. Kiedy już wiedziałem, że jego żoną jest Teresa z Gąssowskich sporo czasu zmi-trężyłem na szukaniu skąd ona pochodzi. Szczęśliwie wówczas jeszcze moim głównym celem poszukiwań były dokumenty z  Płonki Kościelnej. Słabością zaś, że moje ówczesne doświadczenie było niemal zerowe. Stąd sporo miesięcy minęło zanim w zachowanym sumariuszu Płonki Kościelnej (też tam taki się ostał) odnalazłem akt ślubu. Miał on miejsce w Płonce 19 lutego 1781 roku.

321

Sumariusz pomógł także ustalić inne personalia Teresy. Urodziła się 10 października 1762 roku w Gąsówce Osse z Marcina i  Joanny nieznanego nazwiska panieńskiego. Jak się, nie tak rychło, z kilku źródeł okazało ci Gąs-sowscy (o przydomku Polity) mieli także ziemię w Gąsówce Skwarkach.

Ciekawostką jest, że w  dokumencie ślubu syna Benedykta z  Maryanną Bruszewską zapisana została jako Teresa Politowa. Teresa sporo przeżyła męża Franciszka, zmarła 1 stycznia 1838 roku.

Natomiast samo spisywanie potomstwa Franciszka i Teresy szło gładko. Po kolei rodzili się:

Józef Benedykt ur. 20 marca 1782 r.,Mój Stanisław ur. 27 września 1786 r.,Antoni ur. 14 mają 1789 r.,Adam ur. 35 października 1791 r., (zmarł 27 marca 1793 r.)Maryanna 17 czerwca 1794 r.,Józefata ur. 13 marca 1797 r. (zmarła 3 lutego 1798 r.),Maciej ur. 23 lutego 1801 r.,Benedykt ur. 15 marca 1804 r.

322

Nic nie wiadomo o losach Antoniego i Macieja. Maryanna prawdopodob-nie była tą, która wyszła za mąż za Pawła Gierłachowskiego ale pewności nie mam – mnogość Maryann niekiedy „śniła mi się po nocach”.

Po Franciszku poszły trzy gałęzie: po moim Stanisławie, główna po najstarszym Józefi e Benedykcie (rozdz. 9.5) oraz najmłodszym Benedykcie (rozdz. 9.6). Po „znajomości” zacznę od swojej.

Stanisław syn Franciszka po Baltazarze (1786 – 1856)

Stanisław (po trzykroć mój pradziad) urodził się w 1786 roku w Jamioł-kach Świetlikach, w  parafi i Sokoły, ale jego całe dorosłe życie związane już było z parafi ą w Płonc e Kościelnej. Tu osadzili się wszyscy moi – do dziadka włącznie – przodkowie. Wraz z  małżonką Agnieszką z  Wyszyńskich osied-lił się w Gąsówce Skwarkach pod numerem 24. Ślub wzięli 12 listopada 1811 roku w Wyszonkach, bo stamtąd (konkretnie z Wyszonk Piechacz) wywodziła się Agnieszka. Agnieszka była córką Tadeusza Wyszyńskiego oraz Franciszki, z  domu Nowickiej. Mieszkali w  Wyszonkach Piechaczach. Na pewno mieli jeszcze syna Władysława, który był świadkiem na ślubie siostry Agnieszki ze Stanisławem Jamiołkowskim. Agnieszka urodziła się 7 lutego 1785 roku jako bliźniaczka (jej siostrze na chrzcie nadano imię Antonina) a  pewną cieka-wostką jest, że przeżyła niemowlęctwo, w tamtych czasach bliźniacze nowo-rodki z reguły umierały zaraz po porodzie (nie udało mi się ustalić jakie były losy Antoniny).

Wyszonki leżą około 40 kilometrów od Jamiołk. Jak na tamte czasy daleko. Z reguły brano żony (mężów) z sąsiednich parafi i. Ślub młodych zamieszkują-cych tak daleko od siebie należy zaliczyć do bardzo rzadkich przypadków. Jeśli już się zdarzały to dotyczyły rodzin raczej zamożnych.

Matka Agnieszki, Franciszka była prawdopodobnie Żydówką. Nie udało mi się ustalić czy to sama Franciszka ochrzciła się przed ślubem z Tadeuszem i przyjęła nazwisko Nowicka czy też urodziła się już w rodzinie neofi tów Nowi-ckich. W dokumencie ślubu Tadeusza i Franciszki zapisana jest jako dictum Przechrzcianka. Zwraca uwagę w  tym dokumencie osoba jednego ze świad-ków – G (generosus) Gracjana Bystrzyckiego, sędziego ziemiańskiego(?) Brań-skiego, szambelana J. K. Mci.

Wiadomość o zgonie Franciszki zgłosił syn Władysław oraz zięć Franci-szek Wyszyński czyli że Agnieszka poza bratem miała i siostrę. Próbowałem

323

ustalić późniejsze losy tej linii Wyszyńskich. Bezskutecznie, pewne jest jedynie to, że opuścili Piechacze.

Odnalezienie dokumentów ślubu Stanisława i Agnieszki uważam za jeden z  większych sukcesów kwerendy, stąd pozwolę przywołać je (dokumenty) w całości, zwracając uwagę, iż ojciec Franciszek w tekście zapowiedzi „nie żyje” a na ślubie po dwóch tygodniach już asystuje synowi. (Uwaga skany większości oryginalnych dokumentów w załącznikach do rozdz 9 – 9.2)

Tekst zapowiedzi:Roku tysiąc osiemsetnego jedynastego dnia dwudziestego siódm paździer-

nika w niedzielę My X Jan Borowski Wikaryjusz Kościoła Płońskiego Urzędnik Stanu Cywilnego Gminy Płonkowskiej Powiatu Tykocińskiego w Departamencie Łomżyńskim udawszy się przezdrzwi głównego wniejścia do gminnego gmachu w  godzinę dwunastą w  południe donieśliśmy i  ogłosiliśmy po pierwszy raz iż zaszło przyrzeczenie małżeństwa między Urodzonymi Stanisławem Jamioł-kowskim kawalerem dwadzieści pięć lat mającym gospodarzem rolnictwem bawiącym się w  wsi Gąsówka Skwarki dziedzicem osiadłym niegdy Urodzo-nego Franciszka Jamiołkowskiego byłego gospodarza rolnictwem bawiącego się w wsi Jamiołki Świetliki w Gminie Sokołowskiej położonej dziedzicem osiadłego z Teresą z Gąsowskich spłodzonym synem z iednej; a Panną Agnieszką Wyszyń-ską dwadzieści sześć lat mającą spłodzoną z  Urodzonego Tadeusza Wyszyń-skiego gospodarza rolnictwem bawiącego się z wsi Wyszonki Piechacze w Gminie Wyszonkowskiej położonej dziedzicem osiadłego i  Franciszki z  Wyszyńskich z drugiej strony które to zapowiedzi po przeczytaniu oney głośno i wyraźno przy-bite zostały na drzwi domu gminnego czego Akt spisaliśmy X Jan Borowski Wika-ryjusz Kościoła Płonkowskiego.

Tekst aktu ślubu: Roku Tysiąc osiemset jedynastego Dnia dwunastego Mie-siąca Listopada o  godzinie czwartej po południu. Przed Nami Wikaryuszem Wyszonkowski, Urzędnikiem Stanu Cywilnego, gminy Wyszonkowskiej, Powiatu Tykocińskiego, w  Departamencie Łomżyński. Stawił się Urodzony Stanisław Jamiołkowski liczący lat dwadzieścia pięć, podług złożonej przed Nami Metryki Wyjętej z  Ksiąg Kościoła Sokołowskiego, podług daty Roku Tysiąc siedemset osiemdziesiąt szustego, dnia dwudziestego siódmego Miesiąca Września, Gospo-darz dziedziczny zamieszkały w  wsi Gąsówka Skwarki, położoney w  gminie Płońskiej, w Asystencyi Oyca swego Franciszka Jamiołkowskiego i Matki swoiey Teresy z  Gąsowskich Jamiołkowskiey Małżonków, Gospodarzy dziedzicznych zamieszkałych w Wsi Jamiołki Świetliki, położoney w gminie Sokołowskiey. Sta-wiła się także Urodzona Panna Agnieszka Wyszyńska licząca lat dwadzieścia

324

sześć, zamieszkała przy Rodzicach, Córka Urodzonego Tadeusza i  Franciszki Wyszyńskich Małżonków, Gospodarzy dziedzicznych zamieszkałych w Wsi Pie-chacze, położoney w gminie Wyszonkowskiey. Strony stawające żądaią, ażeby-śmy przystąpili do obchodu ułożonego między niemi Małżeństwa, którego zapo-wiedzi wyszły przed głównemi drzwiami domu naszego gminnego, to iest pierw-sza dnia dwudziestego siódmego Miesiąca Października, druga dnia trzeciego Miesiąca Listopada, roku bieżącego, w godzinie dwonastey w południe, podług danego świadectwa przez Zastępcę Urzędnika Stanu Cywilnego Gminy Płońskiey dni roku i godzin tychże. Gdy żadne tamowanie przeciw rzeczonemu Małżeń-stwu nie zaszło a rodzice ninieyszym na obchód Małżeństwa zezwalaią, przychi-lając sie zatem do żądania stron, po przeczytaniu wszystkim wyżej wspomnia-nych Papierów, iako też działu szóstego Kodeksu Napoleona w tytule o Małżeń-stwie, zapytaliśmy się przyszłego Małżonka i przyszłey Małżonki, czyli chcą się z sobą pobrać? Na co gdy każde z nich oddzielnie odpowiedziało, iż taka iest ich wola ogłaszamy w Imieniu prawa, iż urodzeni Stanisław Jamiołkowski Kawaler i Panna Agnieszka Wyszyńska połączeni są ze sobą węzłem Małżeńskim. Czego aktów zakończyliśmy w przytomności urodzonych, Pawła Borowskiego liczącego lat pięćdziesiąt i Andrzeja Kruszewskiego liczącego lat dwadzieścia cztery, oby-dwóch gospodarzy dziedziczących, zamieszkałych w teyże Wsi Gąsówka Skwarki, sąsiadów zaślubionego, niemniey Władysława Wyszyńskiego liczącego lat trzy-dzieści sześć, Brata rodzonego Panny zaślubioney i Michała Wyszyńskiego liczą-cego lat czterdzieści Sąsiada obydwóch Gospodarzy dziedzicznych zamieszkałych w teiże wsi Piechacze. Akt ninieyszy został stawaiącym przeczytany, i przez nas podpisany, ile że wszyscy w Akcie wymienieni pisać nie umieią – Xsiądz Stani-sław Kruszewski Wikaryusz Wyszonkowski urzędnik Stanu Cywilnego.

Stanisław z Agnieszka zamieszkali w Gąsówce Skwarkach, najpewniej na ziemi wniesionej w posagu przez matkę Teresę z Gąssowskich, której rodzina miała własność zarówno w Ossem, jak i Skwarkach

Mieli następujące dzieci:Szymon Tadeusz ur. 28 sierpnia 1812 r. (zmarł 3 kwietnia 1815 r.),Mój bezpośredni przodek Paweł ur. 27 stycznia 1814 r.,Piotr ur. 24 mają 1816 r. Piotr przeniósł się do Warszawy. Znalazłem jego

akt zgonu a także ślubu. Zmarł 2 listopada 1884 roku. Zgon w parafi i Św Alek-sandra zgłaszali Aleksander Cichocki 61 lat bednarz i  35 letni Mikołaj Nie-wolej cieśla. Z aktu zgonu, poza potwierdzeniem jego wieku, miejsca urodze-nia i personaliów rodziców, dowiedzieć się można, że Piotr był dorożkarzem,

325

mieszkał pod numerem 1552 i pozostawił wdową Agnieszkę Malewską. Zdaje się to jego wymienia spis mieszkańców Warszawy z 1870 roku.

Z kolei z aktu ślubu dowiedzieć się można, że w 1860 roku Piotr był słu-żącym, mieszkał przy Bielańskiej. Świadkami byli Marcin Zaborowski, szewc i  Walenty Lyda, dworski. Natomiast małżonka Agnieszka z  domu Maleska była wdową po Józefi e Kobylińskim. Zamieszkiwała przy familii na Nowoli-piu 2470. Rodzicami byli (w 1860 roku) niegda Franciszek i żyjąca Katarzyna z Szadkowskich.

Maryanna ur. 19 grudnia 1818  r. Maryanna poślubiła 22 lipca 1844  r. Józefa Kacpra Płońskiego z Płonki Matysków (daty urodzin i zgonu nieznane) urodzonego w Płonce Matyskach, syna Jana Maximiliana Płońskiego i niezna-nej z nazwiska Zuzanny,

Franciszka ur. W 1821 r. Franciszka wyszła za mąż 2 lipca 1844 r. za Adama Jana Brzozowskiego z Brzozowa Starego (data urodzin nieznana, podobnie jak data zgonu). Adam był synem Walentego Brzozowskiego i nieznanej z imienia i nazwiska jego żony,

Apolonia ur. 21 lutego 1824  r. Wyszła za mąż w 1849 roku za wdowca Józefa Drągowskiego z Płonki Kościelnej,

Barbara ur. 3 grudnia 1826 r. (jej losy nieznane),Antonina ur. 28 czerwca 1829 r. (jej losy nieznane),Małżonka Stanisława Agnieszka zmarła 1 grudnia 1833 r.Stanisław 14 lutego 1836 roku zawarł powtórny związek małżeński

z Joanną Petronelą Kostro.W  poszukiwaniu wiedzy o  przodkach pierwszej małżonki Stanisława

przeglądałem (niestety bardzo nieliczne ocalałe) księgi metrykalne parafi i wyszonkowskiej. Ku mojemu zaskoczeniu odkryłem także ślad Joanny Petro-neli. Też pochodziła z tej samej parafi i – z Kostr Litwy. Urodziła się 30 czerwca 1811 roku.

Wedle tego dokumentu Faustyn Kostro miał mieć wówczas 39 lat a Anna z Sobolewskich 30 lat. Mieszkali w Kostrach Litwie pod numerem 13.

Świadkami chrztu byli Matyjasz Kostro i Marcin Markowski. A już zupeł-nym zaskoczeniem był podpis ojca Faustyna – przepiękna kaligrafi a, a  nie jakieś bazgroły.

Z  kolei w  trakcie przeszukiwania (z  zupełnie innej okazji) ksiąg para-fi i suraskiej natrafi łem na zapis ślubu Faustyna i Anny z Sobolewskich. Miał on miejsce 28 grudnia 1804 roku w  kościele suraskim (Anna pochodziła

326

z Gąsówki Starej). Oboje pochodzili z nie byle jakich, jak na podlaskie realia, rodzin – Wielmożny JPan z Wielmożną JPanią.

Stanisław z Joanną mieli następujące dzieci:Julianna ur. 23 stycznia 1837 r. (zmarła 15 maja 1855 r.),Konstancya ur. 7 kwietnia 1840 r. (jej los nieznany),Franciszka ur. 29 września 1841 r. (jej los nieznany),Marta ur. W 1844 r. O jej istnieniu dowiedziałem się znajdując dokument

ślubu. W płonkowskiej księdze urodzin takiego zdarzenia nie odnotowano (?). Świadkami ślubu (w 1865 roku) z Tomaszem Sylwestrem Łupińskim (20 lat) byli Józef Płoński i Józef Łupiński.

Kajetan ur. 7 sierpnia 1845 r. (jego los nieznany),Baltazar ur. 5 stycznia 1849 r. O jego losach dowiadywałem się przy okazji

różnych kwerend. Dosyć przypadkowo natrafi łem na dokument chrztu jego syna Bolesława z 1871 roku. Wynika z niego, że Baltazar został krawcem, miesz-kał w Łapach Barwikach, a jego żoną była Anna Rodowicz. Pochodziła z Tyko-cina, urodziła się tam około 1853 roku z ojca Jana i Józefy z Korzyńskich. Nie dotarłem do aktu jej ślubu z Baltazarem ale musiało to być w 1870 roku. Później pewnie trafi li do Warszawy. Dzięki działaniom indeksacyjnym natrafi łem na akt jej ślubu (w 1880 roku, w Warszawie, w par. Św. Barbary) z Wojciechem Gabarą. W tym dokumencie zapisano, iż jest wdową po zmarłym dwa lata wcześniej Bal-tazarze. Raczej nieprawdopodobne, aby do Warszawy po śmierci męża wyje-chała sama z dziećmi (dzieckiem?). Wspomniany wyżej syn Bolesław w 1896 roku, w parafi i Św. Barbary, ożenił się z Teklą Marią Lewicką.

Stanisław jako pierwszy z moich Jamiołkowskich (nie wykluczam, że jego poprzednicy tę umiejętność też posiadali, tyle że nie było im dane tego pozo-stawić potomnym w  dokumentach) potrafi ł się podpisać. Jednak z  faktu, że w akcie metrykalnym jest czy nie ma podpisu, nie wyciągałbym daleko idących wniosków – często bywało, że ksiądz nawet nie pytał i mechanicznie wpisywał formułkę, że „… pisać nie umieią”.

Także przy Stanisławie po raz pierwszy odkryłem przydomek „Sieniuta”.Oto fragment zapisu z  aktu chrztu córki Apolonii: Stawił się szlachetny

Stanisław syn Franciszka Jamiołkowskiego zwany Sieniuta.Lecz największą dla mnie sensacją było odkrycie, po dziesięciu latach

kontaktów z rodzinną genealogią, że Stanisław dwukrotnie, bez powodzenia. próbował się legitymować przed Heroldią. Zdaje się był inspiratorem podjęcia podobnego działania przez braci (patrz rozdz 7).

327

Stanisław zmarł 29 grudnia 1856 roku. W  dokumencie zgonu Stanisła-wowi, jako ojca zapisano Jana. Ten błędny zapis – jak wcześniej wspominałem – spowodował olbrzymie komplikacje w mojej kwerendzie, wręcz chęć rezyg-nacji z poszukiwań, bo nijak nie mogłem ustalić kolejnych przodków.

Po śmierci Stanisława Joanna została z  kilkorgiem małych dzieci. Nie pozostała jednak w Gąsówce Skwarkach. Okazały się one jednopokoleniowym epizodem Jamiołkowskich, a przynajmniej Sieniutów.

Jak wyżej wspomniałem przeglądałem również księgi metrykalne Wyszonk, szukając korzeni pierwszej żony Stanisława – Agnieszki. Przy okazji odnalazłem także w księgach parafi i wyszonkowskiej akt zgonu Joanny. Wynika z niego, że po śmierci Stanisława przeniosła się do Kostr Litwy i  tu zamieszkała. Z aktu zgonu wynika, że zmarła w niecałe dwa lata po mężu Sta-nisławie w Kostrach Litwie, a o  jej zgonie powiadamiał szwagier Józef Chy-czewski gospodarz z Pułaź?

Nie dotarłem do ksiąg po 1857 roku, które pozwoliłyby mi na ustalenia losów dzieci i – być może – także odpowiedzi na pytanie dlaczego w Gąsówce Skwarkach nikt z Jamiołkowskich „Sieniutów” nie pozostał.

Kolejnym gniazdem rodowym moich przodków stały się Roszki Chrzczony, również w parafi i płonkowskiej. A to za sprawą…

Paweł syn Stanisława po Franciszku (1814 – 1851)

Dokument chrztu Pawła:Roku tysiąc osiemsetnego czternastego dnia dwudziestego siódm stycznia

o  godzinie piątej po południu przed nami X Janem Borowskim Urzędnikiem Stanu Cywilnego Gminy Płonkowskiej Powiatu Tykocińskiego w Departamencie Łomżyński stawił się Urodzony Stanisław Jamiołkowski liczący lat dwadzieścia ośm gospodarz rolnictwem bawiący się w Gąsówce Skwarkach osiadły i okazał nam Dziecię Płci Męskiej które urodziło się w domu iego pod numerem dwu-dziestem czwartem w  dniu dwudziestem piątem miesiąca stycznia o  godzinie piątej z rana roku bieżącego oświadczywszy że jako spłodzone z niego i Agnieszki z Wyszyńskich dwadzieścia siódm lat mającej a iego Matki i zajawił jako nadać imię Paweł. Po uczynieniu powinności osobiście i okazaniu dziecięcia w przy-tomności Urodzonego Macieja Perkowskiego liczącego lat pięćdziesiąt siódm gospodarza rolnictwem bawiącego się w Gąsówce Skwarkach dziedzica osiadłego tudzież Alexandra Sikorskiego liczącego pięćdziesiąt lat gospodarza w  Płonce

328

osiadłego. Ponieważ Ojciec i świadek nie umieli pisać niniejszy akt po przeczyta-niu osobistym stanowiskiem podpisałem.

Paweł ożenił się z Julianną Roszkowską. Oto fragment dokumentu ślubu:12 listopada 1839 o godzinie 9 rano w przytomności świadków szlachetnych

Kajetana Roszkowskiego i  (nieczytelne) zostało zawarte małżeństwo katolickie pomiędzy szlachetnym Pawłem Jamiołkowskim synem Stanisława i  Agnieszki z Wyszyńskich małżonkami Jamiołkowskimi w Gąsówce Skwarkach urodzonym 26 lat liczącym a panną Julianną Roszkowską córką Pawła i Cecylii z Roszkow-skich 19 lat liczącą.

Julianna urodziła się 9 stycznia 1821 roku w Roszkach Chrzczonych. Była córką urodzonego 20 stycznia 1798 r. (a zmarłego 16 listopada 1839 r.) Pawła, syna Piotra i Maryanny. Paweł zmarł bardzo młodo, bo w 1839 roku, w wieku 42 lat, pozostawiwszy po sobie żonę Cecylię z Roszkowskich (ur. około 1800 r., data zgonu nieznana).

Ojciec Pawła Piotr urodził się ok 1766 roku a zmarł 17 stycznia 1830 r. Był synem Jana i Apolonii. Z kolei matka Julianny Cecylia była córką Idziego i Ewy.

Julianna pochodziła Roszkowskich „mendaków” (mędaków). Było to przezwisko jednej z linii Roszkowskich Gorayów Jej młodszą siostrą była Fran-ciszka Eleonora ur. 17 kwietnia 1829 r.

Paweł i Julianna mieli następujące potomstwoMichał ur. 25 września 1840 r. (zmarł 10 grudnia 1840 r.),Michalina ur. w 1841 r. (zmarła 15 kwietnia 1860 r.),Walenty ur. 14 lutego 1843 r.,Tomasz ur. 21 grudnia 1844 r. (zmarł 5 marca 1845 r.),Grzegorz ur. 11 marca 1846 r. (jego los nieznany),Marcin ur. 12 września 1848  r. Trafi ł do Warszawy. Dzięki – bezcennej

w  przypadku Warszawy – akcji indeksacji znalazłem akt ślubu, z  parafi i Św Aleksandra, z 13 lutego 1881 roku, z którego wynika, że został szewcem i miesz-kał w w Warszawie przy ul. Kruczej 1609. Żoną była Maryanna Malicka córka Walentego i Józefy z Bugajów, urodzona w Osówce w powiecie iłżeckim, w War-szawie była służącą. Odnalazłem również akty chrztu dwojga jego dzieci ur 3 stycznia 1882 r. Jana Szymona i ur 10 lutego 1885 r. Julianny Katarzyny. Niestety nie potrafi łem odnaleźć tropu do – być może – żyjących ich potomków.

Paweł zmarł 12 lipca 1851 roku, bardzo młodo w wieku 37 lat.Po śmierci Pawła Julianna wyszła powtórnie za mąż za Jana Racibor-

skiego. Jan był młodszy o siedem lat. Nie mieli dzieci.Sukcesorem został.

329

Walenty syn Pawła po Stanisławie (1843 – 1906)

W  zasadzie to od niego rozpoczynałem moją genealogiczną przygodę. Pradziad Walenty był pierwszym „kamieniem milowym” w  moich genealo-gicznych poszukiwaniach. Zadzwoniłem do USC w  Łapach i  poprosiłem o znalezienie aktu zgonu Walentego. „Na rybkę” podałem lata 1905 – 1910, wychodząc z założenia, że jak nie trafi ę, to za jakiś czas próbę ponowię, poda-jąc kolejny przedział czasowy. Tu Wielkie Dzięki Paniom z  łapskiego USC. Zamiast mnie pognać usłyszałem proszę poczekać. I słyszałem przez telefon jak dwie Panie zaczęły przeszukiwanie ksiąg. Po jakiejś minucie czy dwóch słyszę, że Walenty zmarł 29 listopada 1906 roku oraz wszystkie pozostałe infor-macje: o wieku, żonie, rodzicach. Ten jeden telefon „ustawił” mi poszukiwania w parafi i płonkowskiej.

Walenty ożenił się 17 czerwca 1862 roku w Płonce Kościelnej, z urodzoną również w Roszkach Chrzczonych (7 marca 1838 r.) Maryanną Roszkowską. Maryanna po śmierci, 25 września 1843 roku, ojca Pawła była wychowywana przez matkę Franciszkę (która urodziła się w Roszkach Wodźkach w roku 1814 pod numerem 9, z  Franciszka Roszkowskiego i  Katarzyny z  Rudłowskich. Ojciec Paweł urodził się 13 stycznia 1804 roku.

Rodzicami Pawła byli Ignacy (urodzony w 1760 roku a zmarły 31 marca 1837 r.) oraz Helena Roszkowska (urodzona ok .1775 r., zm. 24 lipca 1831 r., córka Antoniego i Maryanny). Z kolei Ignacy był synem urodzonego ok.1708 roku (zmarł 12 lutego 1778 r.) Macieja oraz Krystyny.

Maryanna wywodziła się z  krza Gorayów. W  akcie ślubu jako opiekun Maryanny występuje Maciej, najprawdopodobniej brat ojca, z Roszkowskich Gorajów. Płonkowskie dokumenty metrykalne z  lat 30. i  40. zawierają bez-cenną cechę - przydomki przy nazwiskach. W Roszkach Chrzczonach miesz-kali Roszkowscy: Goraye, Głowienki, Kiechy, Krale (Kraliki) oraz Mendaki i  Kowalczuki ale w  dwu ostatnich przypadkach prawdopodobnie chodzi o przezwiska a nie przydomki.

Z zapisu komisji konskrypcyjnej (poborowej) z  roku 1862, dotyczącego jego syna Grzegorza wynika, że Maciej był szlachcicem wylegitymowanym. Grzegorz urodził się 2 marca 1837 r. Umiał czytać i pisać po polsku oraz rosyj-sku. Maciej był jednym z nielicznych, którego własnoręczny podpis odnalazłem w dokumentach parafi alnych. Kulfoniasty bo kulfoniasty ale pełnym imieniem i nazwiskiem. Dokument aktu chrztu Anny, córki Macieja, z dnia 1 listopada 1848 r. ma znaczenie historyczne. Jest w nim wyraźnie napisane, że stawił się

330

Maciej… .. szlachcic wylegitymowany. W  przypadku parafi i płonkowskiej sprawę legitymizacji szlachectwa postrzegano jako kwestę istotną. W  doku-mentach metrykalnych przez kilka lat, jako standard zapisu, używano wręcz klasyfi kacji „szlachcic niewylegitymowany” (oczywiście olbrzymia większość) i „szlachcic wylegitymowany”

Walenty z Maryanną mieli następujące dzieci:Wiktorya ur. 15 grudnia 1866 r., zmarła w grudniu 1944 rokuMichalina ur. 20 września 1870 r. (jej losy nieznane),Franciszka ur. 13 września 1873 r. (jej losy nieznane),Piotr ur. 29 kwietnia 1878 r. (zmarł 29 stycznia 1882 r.),Anastazya ur. 17 lutego 1881 r. (zmarła 25 stycznia 1882 r.)Jan ur. 25 czerwca 1884 r.W uzupełnieniu informacji o dzieciach trzeba dodać, że 18 listopada 1865

roku pierwsze dziecko Walentemu i Maryannie urodziło się martwe.Poza moim dziadkiem Janem znane są jedynie losy najstarszej – Wikto-

ryi, pierworodnej córki Walentego i Maryanny. Wyszła (21 listopada 1887 r.) za mąż za urodzonego 29 czerwca 1856 r. Piotra Krassowskiego z Roszk Leś-nych, syna Adama i Franciszki z Rogowskich. Piotr zmarł w 1916 roku. Miałem spore problemy z ustaleniem daty zgonu Wiktorii, co jest wynikiem tego, że Roszki Leśne (Chrzczony także) przynależą do parafi i w  Płonce Kościelnej, natomiast administracyjnie do gminy Sokoły. Nie było łatwo także dlatego, że choć zmarła 22 grudnia 1944 roku, akt zgonu został sporządzony w Sokołach w 1958 r. (??). Zgłaszał to wówczas jej najmłodszy syn Antoni. Dotarłem także do dokumentów komasacji gruntów w Roszkach Leśnych, z których wynika, że sprzeciwiała się dokonanemu podziałowi, była niepiśmienna, w  związku z czym w jej imieniu podpis na proteście złożył syn Franciszek.

Niżej trochę wiedzy o Krassowskich.Ojciec Piotra Adam urodził się 16 listopada 1807 roku. Jego rodzicami

byli Franciszek i  Maryanna z  Gościów Roszkowska (Maryanna urodziła się w 1779 roku z ojca Tomasza i matki Katarzyny). Ślub odbył się w 1800 roku, akt ślubu zawierał informację o herbie tych Krassowskich. Był nim Rawicz a nie powszechnie z Krassowskimi kojarzony Ślepowron. Franciszek wywodził się z Gąsówki Starej.

Adam ożenił się w 1833 roku z Krystyną Faszczewską, córką Jana i Mary-anny z Uszyńskich, żyjących w Sokołach Jaźwinach. Po jej zgonie w 1846 roku Adam tego samego jeszcze roku ożenił się z Franciszką Rogowską. Z licznego potomstwa poza Piotrem przeżyli min. synowie: Ludwik, ur. 1849, ożenił się

331

i mieszkał w Roszkach Leśnych oraz Julian, ur. 1868 r., ożenił się i zamieszkał w Roszkach Leśnych.

Piotr i Wiktorya mieli następujące potomstwo:Kazimierz urodzony 1 marca 1889 r., trafi ł na 10 lat do wojska, służył pod

Władywostokiem. Tam zastała go rewolucja bolszewicka. Ożenił się, nie udało mu się wrócić do Polski i pozostał w Rosji. Mieszkał w okolicach Bobrujska. Za pierwszego sowieta odwiedził Roszki.

Adam ur. 8 listopada 1891 r., za chlebem, statkiem Konigen Luiza, z Bremy wyjechał do USA. Trafi ł tam 15 sierpnia 1913 r i osiadł na stałe w Bayonne. Ożenił się z Jadwigą (nieznanego mi nazwiska panieńskiego). Miał troje dzieci: Maryannę, Edmunda i Dolores. W USA żyją jego potomkowie.

Małgorzata Anna ur. 17 lipca 1894 r, Wyszła za mąż i zamieszkała w Rosz-kach Ziemakach.

Kazimiera ur. 11 stycznia 1897 r., zmarła wkrótce po urodzeniu.Franciszek ur. 6 lutego 1898 r., W imieniu matki podpisywał protest (lata

30 – ste) przeciwko dokonanemu scaleniu gruntów. Ożenił się z Zofi ą z Płoń-skich (o  przydomku Ścięgiel). Mieli siedmioro dzieci. Najstarsza (urodzona w  1933  r.) Marianna po ślubie zamieszkała w  Gąsówce Skwarkach (zmarła w  2007 r). Dziedziczyć miał Zdzisław najmłodszy (ur. w  1945  r.) ale zmarł w  1965  r. Urodzony w  1936 roku Heronim (widać proboszcz płonkowski ksiądz Onufry Wyszmirski taką właśnie pisownię tego imienia uznawał za pra-widłową) po wojnie opuścił Roszki Leśne, został marynarzem, najpierw śród-lądowym na Odrze a potem trafi ł na stałe do Dalmoru. Zmarł w 2010 roku w Gdyni.

Jan ur. 31 marca 1901 r,. ożenił się z Jadwigą, mieszkali w Roszkach Leś-nych, zmarł w 1971 roku,

Dominik ur. 20 sierpnia 1905 r, ożenił się i mieszkał w Roszkach Chrzczo-nych,

Antoni ur. 18 czerwca 1910 r., ożenił się z Wiktoryą, mieszkali w Roszkach Leśnych, zmarł w 1971 roku.

Obecnie nikt z potomków Wiktoryi i Piotra już w Roszkach Leśnych nie mieszka.

I wracam do Jamiołkowskich – Walenty zmarł 29 listopada 1906 roku, w trzy dni po ślubie syna Jana. Czy na nim był? – tego już nie da się ustalić.

Z kolei Maryanna żyła do 6 kwietnia 1925 roku. Należała do najbardziej długowiecznych moich przodków (przodkiń).

332

Jan syn Walentego po Pawle (1884 – 1955)

Mój dziadek. Przystępując do poszukiwań genealogicznych znałem jedy-nie datę jego śmierci – 20 grudnia 1955 r. Przeszukując księgi i internet dowia-dywałem się więcej. Urodził się w Roszkach Chrzczonach 25 czerwca 1884 r. (według kalendarza gregoriańskiego) o piątej rano i następnego dnia o piątej po południu został ochrzczony w Płonce Kościelnej. Walentemu właścicielowi cząstkowemu towarzyszyli 65 letni Maciej Kołodziej i 75 letni Kazimierz Per-kowski. Rodzicami chrzestnymi byli Władysław i Karolina Idźkowscy. Urodził się jako ostatnie dziecko Maryanny i Walentego.

Dziadek Jan zmarł gdy miałem 8 lat. Zbyt wiele nie pamiętam. To co wiem na pewno, że lubił zagryzać piwo żółtym serem. Natomiast z różnych odnale-zionych dokumentów dowiedziałem się, że:

– Po zawarciu, 26 listopada 1906 r. ślubu z Pauliną i urodzeniu się stryja Władysława wyjechał za chlebem do USA. Dopłynął do Nowego Jorku 2 marca 1909 r. na SS Chemnitz (z Bremy) i przybył tam wraz z Julianem Roszkowskim (też z Roszk). Prawdopodobnie sprowadził ich tam Jan Roszkowski z Roszk, który do USA trafi ł w 1907 roku (obie informacje z wyszukiwarki – http: //elli-sisland. org/)

-Th irteenth Census of Th e United States dostarcza o  nim cennej infor-macji. 5 maja 1910 roku mieszkał w Conyngham Township, osadzie górniczej w Pennsylvanii (hrabstwo Luzerne) ciężko pracując w kopalni węgla kamien-nego. Boarder w jego przypadku raczej nie oznaczało pensjonariusza a tylko mieszkańca obozu górniczego.

Jan wrócił do Chrzczon prawdopodobnie w 1911 lub 1912 roku. Legenda rodzinna głosi, że próbował żyć rozrzutnie, wydając ciężko zarobione dolary. Ponoć Paulina wielokrotnie musiała stanowczo interweniować w  karczmie. Niemniej synom zapewnił wykształcenie.

Sporo informacji na temat sytuacji ekonomicznej rodziny ale i  samych Roszk Chrzczon dostarczają dokumenty dotyczące komasacji gruntów. Dzia-dek Jan Jamiołkowski posiadał ok 8 ha, z czego ornych – 5, 6 ha, łąk – 1, 2 ha. Ogród miał powierzchnię 0, 3 ha, zaś las (zapewne część wspólnotowego) – 7 arów.

Informacji na temat liczebności mieszkańców Roszk Chrzczon dostar-czają także spisy kolędowe. W 1928 roku zamieszkiwało je 14 rodzin liczących łącznie 76 mieszkańców. Liczebność poszczególnych rodzin była następująca: Idźkowski Stanisław – 8, Roszkowski Stanisław – 5, Roszkowski Adam – 4,

333

Idźkowska Alexandra – 3, Kurzyna Władysław – 7, Roszkowski Marcin – 4, Idźkowski Piotr – 5, Idźkowski Józef – 5, Wiktor Roszkowski – 9, Roszkowski Paweł – 5, Roszkowski Julian – 6, Roszkowski Kazimierz – 3, Jamiołkowski Jan – 7, Roszkowski Kaliksty – 5.

Pominę informacje dotyczące innych rodzin (całość na cd), odnotuję jedynie, że Jan dał na kościół 2, 50 zł., a na seminarium 35 groszy.

Po śmierci Pauliny Jan ożenił się z Anną z Roszkowskich, urodzoną w 1890 roku w  Gąsówce Moczydełkach z  Jana i  Klementyny z  Łupińskich, sprzedał gospodarstwo i  z dziećmi przeniósł się do parafi i juchnowieckiej. Jak wspo-mina Helena Andruk musiało to być tuż po śmierci Marszałka Piłsudskiego; pamięta bowiem, że mój ojciec Heronim pięknie śpiewał pieśń na jego cześć.

Udało mi się odnaleźć sporo zapisów notarialnych. Oto treść – dla mnie sentymentalnie niezwykle ważnego – zapisu aktu sprzedaży nieruchomości w Roszkach Chrzczonych, stąd przytaczam w całości:

Działo się w mieście Sokołach przy ulicy Nowy Świat w domu pod nume-rem trzydziestem czwartem dnia dwudziestego listopada tysiąc osiemset trzy-dziestego piątego roku. Przed nami Bolesławem Choromańskim, notariuszem przysięgłym wydziału hipotecznego Sądu Grodzkiego w  Wysokiem Mazowie-ckiem, mającym kancelarię swoją w mieście Tykocinie przy placu Czarnieckiego w domu pod numerem piątem, a do miejsca wyżej wymienionego na telefoniczne żądanie zainteresowanych przybyłem w obecności dwóch osobiście mi znanych prawem wymagane przymioty posiadających świadków, obywateli w  mieście Sokoły zamieszkałych Chaima Rudowicza i Witolda Monikowskiego stawili się nieznani mi z osób obywatele Państwa Polskiego

1/ Jan Jamiołkowski zamieszkały w Roszkach Chrzczonych2/ Wojciech Olszewski zamieszkały w Roszkach Leśnychobu w  gminie Sokoły, powiatu Wysoko – Mazowieckiego tożsamość osób

których poświadczyli wyżej wymienieni świadkowie i  zaświadczyli akt kupna – sprzedaży treści następującej Jan Jamiołkowski oświadczył, że on jest właści-cielem szlacheckiej niehipotecznej kolonji położonej w  ograniczeniu powyższej wsi Roszki Chrzczony, zapisanej w rejestrze pomiarowym okazanym mi w ory-ginale na jego imię pod numerem trzecim, ogólnej powierzchni hektarów osiem metrów kwadratowych sześć tysięcy dwieście sześć obejmującej. Niniejszym aktem Jan Jamiołkowski całą wyżej opisaną kolonję z wszystkimi istniejącymi na niej mieszkalnemi i gospodarskimi budynkami, rosnącymi drzewami, ogro-dzeniami, kamieniami, jednym cielakiem, jedną świnią z czterema prosiętami, połową tegorocznych zbiorów oziminnych, jarzynowych i okopowych i połową

334

przygotowanego opału sprzedaje na zupełną własność spółstawającemu Woj-ciechowi Olszewskiemu, za dobrowolnie umówioną szacunkowych złotych dzie-więć tysięcy osiemset, które uiszczono w sposób następujący. Jan Jamiołkowski oświadczył, że na rachunek tej sumy otrzymał od nabywcy Olszewskiego przed podpisaniem niniejszego aktu tytułem zadatku gotowizną złotych jeden tysiąc, złotych osiem tysięcy osiemset przy akcie z odbiorcą całkowitej sumy szacunko-wej złotych dziewięć tysięcy osiemset. Tytuł własności na sprzedaż tych działów ruchomej i nieruchomej majętności sprzedaży Jan Jamiołkowski przekaże na imię nabywcy Wojciecha Olszewskiego oddając mu takową w rzeczywiste posiadanie i  użytkowanie zaraz po po podpisaniu tego aktu i  od owej chwili obowiązuje go do płacenia wszelkich podatków i niesienia ciężarów gruntowych. Nabywca Olszewski oświadczył, że nabywając ten akt majątek osobiście na miejscu obej-rzał stan, przestrzeń i  granice jego sprawdził, przekonał się o  tytule własności sprzedawcy i o tem że nie jest pod aresztem, przeto kupno niniejszym przyjmuje.

Akt ten stronom odczytany przeze mnie co do treści i co do skutku zrozu-miany, jak z dobrą ich wolą przyjęty i podpisany został przez strony, świadków i przeze mnie notariusza.

Wypis tego aktu należy wydać nabywcy. Stemple na rzecz skarbu złotych trzysta dziewięćdziesiąt dwa, dziesięć % dodatkowo złotych trzydzieści dziewięć groszy dwadzieścia, opłat komunalnych złotych sto dziewięćdziesiąt sześć, na notariusza na zasadzie art. 2 i 15 ustawy notarialnej złotych sto trzydzieści trzy gotówką pobrałem.

(Czytelne podpisy w ilości pięciu w kolejności Jamiołkowski, Olszewski, świadkowie, notariusz).

Już następnego dnia, tj. 21 listopada 1935 Jan zakupuje od Feliksa Żelazow-skiego nieruchomość składającą się z trzech części własności niepodzielnej: 9 morgów we wsi Ogrodniczki, 8 morgów w Rómejkach i kolejnych 8 morgów w  Rómejkach z  budynkami. Natomiast Anna (już Jamiołkowska) kupiła od Lucyny Zaleszczyk, córki Aleksandra Żelazowskiego 1, 5 ha w  Rómejkach. Jednak w Rómejkach nie zagrzali miejsca zbyt długo. W 1938 roku przenoszą się do Wólki.

Oto skrót zapisu majątkowych transakcji związanych z  przeprowadzką z Rómejk do Wólki: 7. 12. 1937 – Anna Jamiołkowska kupiła 2 ha 2394 ziemi z budynkami od Bronisława Wojszko i Stefanii Rozwalczanki.

15. 12. 1937 – Jan Jamiołkowski sprzedał Janowi Jaźwińskiemu 1/5 a Julia-nowi i Aleksandrze Brzóskom 4/5 własności niepodzielnej:

-w Ogrodniczkach 5 ha 388

335

-w Rómejkach 4 ha 4789-w Rómejkach 4 ha 4784, łącznie 13 ha 9950 z budynkami.15. 12. 1937-Anna Jamiołkowska sprzedała Kazimierzowi Wrzoskowi 1, 5

ha ziemi w Rómejkach.17. 12. 1937 – Jan Jamiołkowski kupił od Albiny Sandomierskiej ok. 5 ha

ziemi w szachownicy z budynkami w Wólce.20. 12. 1937 – Jan Jamiołkowski kupił od Dominika, Józefa i Antoniego

Chańków ok. 5 ha ziemi w szachownicy w Wólce.5. 02. 1938 – Jan Jamiołkowski kupił ok 5 ha ziemi w szachownicy Wólce

od Michała i  Jóżefa Matejczyków: następnie zapisał zakupioną od Matejczy-ków ziemię żonie Annie.

„Odkrycia” notarialne stanowią w  moich poszukiwaniach genealogicz-nych wyłącznie historyczną ciekawostkę, niemniej – nie ujawniając kwot transakcji – informuję, że Jan na tych wszystkich transakcjach sporo zyskał. Czy to spożytkował? Wątpię – rodowo genetyczna (?) skłonność do rozrzutno-ści sprawiła, że w latach 50-tych wólczański majątek stopniał do 8, 30 ha (dane ze spisów podatkowych).

Ale generalnie dziadek Jan zdaje się lubił prowadzić transakcje mająt-kowe. Min. także w księgach notarialnych znalazłem zapis, gdzie Jan, w imie-niu mieszkającego w USA Jana Łapińskiego s. Józefa zwanego Bąkiem, sprze-dawał jego własność w Łapach Korczakach.

Moja babka Paulina, córka Romualda Kamieńskiego i Maryanny z Kamień-skich, wywodziła z  Kamieńskich noszących przyzwisko „kruć” (w  księgach spotkałem się także – dla innych Kamieńskich – z  przyzwiskami „knyszek” i  „dupka”, zaś jedna z  moich linii rodzinnych przezywana była „jezusko”). Z  „kruciów” wywodził się, min. Kazimierz Kamieński „Huzar”, którego to Paulina była krewną. Niestety nie wiem w jaki sposób byli ze sobą spokrew-nieni. Kiedy bowiem przed laty robiłem kwerendę nie miałem pojęcia o ewen-tualnych związkach z Huzarem. Mimo, że dzięki proboszczowi Wawrzyńcowi Piotrowskiemu miałem niemal nieograniczony dostęp do ksiąg Poświętnego ale nie porwałem się na szaleńczy pomysł spisania wszystkich Kamieńskich (jednak „trochę” ich tam żyje). Spisałem tylko swoich. Wiem tylko tyle, że legendarny dowódca podziemia niepodległościowego Kazimierz Kamieński „Huzar” (ur 8 stycznia 1919) choć urodził się w Woli Markowej z Franciszka i Aleksandry Spalińskiej to jednak jego ojciec wywodził się z parafi i Poświętne. Franciszek Kamieński z Kruciów urodził się bowiem 29 listopada 1896 roku

336

w  Kamieńskich Rytelowiźnie, z  Wincentego syna Aleksandra Kamieńskiego i Maryanny z Kruszewskich.

Natomiast, w  największym skrócie – pomijam tu boczne gałązki - pra-dziad Romuald urodził się 27 marca 1865 r., zmarł 4 marca 1936 r.). Żoną Romualda (ślub 3 lutego 1886 r.) była urodzona w Kamieńskich Wiktorach (23 września 1865 r., zmarła 14 lipca 1910 r.) Maryanna z Kamieńskich Jezusków, córka Aleksandra i Julianny z Brzozowskich. Romuald był synem Marcina (ur. 11 listopada 1824 r., zm. 4 lipca 1909 r.) i Maryanny Perkowskiej (ur.19 marca 1822 r., zm. ok 1870 r. Natomiast Marcin był synem Antoniego i Maryanny z Grochowskich.

Na podstawie tej okrojonej wiedzy nie widać pokrewieństwa z  „Huza-rem”. Niestety zmienił się proboszcz, na wyjątkowo nieżyczliwego genealogom, i mimo starań nie udało mi się uzyskać jego zgody na zerknięcie w księgi, aby tego pokrewieństwa poszukać.

Po tych dygresjach pora wracać do głównego wątku. Z aktu chrztu Pau-liny wynika, że 24 czerwca 1888 r. pojawił się z dzieckiem „sołdat” a jednocześ-nie cząstkowy właściciel gospodarstwa Romuald Kamieński (lat 24) w towa-rzystwie Józefa (nazwiska nie potrafi łem rozszyfrować) 58 lat i  Aleksandra Sawickiego 55 lat oświadczając, że wczoraj w południe urodziła się z Mary-anny Kamieńskiej (lat 24) prawnej małżonki córka, której nadano imię Pau-lina. Rodzicami chrzestnymi byli: Franciszek i Franciszka Kamieńscy.

Paulina była także jednym z  pierwszych „kamieni milowych” w  moich poszukiwaniach genealogicznych. Potwierdziło się, że telefon to znakomity instrument w  odkrywaniu rodzinnej przeszłości. Z  ustaleniem wstępnych informacji o babce Paulinie miałem pewne problemy. Na początek nie wiedzia-łem prawie nic, bo babki nie znałem, jako że zmarła sporo przed wojną. Wie-działem jedynie, że żona dziadka, którą pamiętałem z dzieciństwa to maco-cha. Jednak z metryk ojca i stryjów dowiedziałem się, że matką była Paulina Kamieńska. Kamińscy czy jak inni wolą Kamieńscy to nazwisko na Podlasiu bardzo popularne. Gdzie szukać ślubu? Na tamtym etapie moja wiedza gene-alogiczna była wręcz żadna. Ale (wtedy nazywałem to przejawem genialnej intuicji, a  obecnie uważam za oczywisty standard) poszukiwania rozpoczą-łem od USC w Poświętnem. Oczywiście przesłanką były liczne wsie o nazwie Kamieńskie, leżące w bliskiej odległości od Roszk Chrzczon.

Zadzwoniłem, na chybił trafi ł podałem datę hipotetycznego ślubu: 1905 – 1910. Pani była życzliwa, po około minucie usłyszałem, że ślub odbył się 26 listopada 1906 r. Datę zgonu też otrzymałem przez telefon do USC w Łapach.

337

Księgi notarialne stanowią ciekawe źródło informacji. Szczęśliwie w latach 20 i 30 – tych XIX wieku bodaj wszystkie sprawy mieszkańców parafi i sokołow-skiej, płońskiej i poświętniańskiej prowadził jeden notariusz – Bolesław Cho-romański z Tykocina. Niemniej akty notarialne sporządzane były w Sokołach. Z nich wiadomo, że 18 lipca 1929 ojciec Pauliny Romuald Kamiński dokonał zapisu 1/4 swojej nieruchomości leżącej w Kamieńskich Ocioskach i Gąsówce Osse tytułem spłaty na rzecz Pauliny. Z zapisu wynika, że w związku ze ślubem z  Janem nie dokonywano żadnych formalności posagowych (?). Paulina dar ten „z wdzięcznością przyjęła”.

Następnie tego samego dnia i w tym samym miejscu Paulina odsprzedała darowiznę bratu Zygmuntowi oraz Maryannie z  Rzońców – małżonce dru-giego brata Franciszka.

W  sensie fi nansowym drobny (bo tylko na wartość 40 zł), ale w  war-stwie informacyjno sentymentalnej, bardzo ciekawy akt został sporządzony 22 czerwca 1933 roku. Paulina i  jej siostra Maryanna („pełnoletnia panna zamieszkała w  Kamieńskich Ocioskach”) sprzedały „szlacheckie siedlisko położone w ograniczeniu… wsi Kamińskie Jaśki, odziedziczone po matce swej Maryannie Kamińskiej, zmarłej lat temu 27, ciągnące się od gościńca suraż-skiego do przeciętki między bruźnami z obu stron Władysława Kamińskiego, powierzchni około metrów czterysta kwadratowych obejmującym”. Jak wynika z aktu notarialnego owo siedlisko od wielu lat było wykorzystywane w wyniku porozumienia nieformalnego przez Piotra i  Tomasza Dworakowskich oraz Władysławę z Dworakowskich Łapińską, a akt notarialny jedynie stan ten for-malizował.

Paulinie i Janowi urodzili się:

Władysław syn Jana po Walentym (1907-1983)

Urodzony 28 października 1907 r. w Roszkach Chrzczonych, a zmarły 23 listopada 1983 r. w Johannesburgu.

W  roku 1923 ukończył 4 klasowe gimnazjum starego typu w  Łomży, a następnie Szkołę Rzemieślniczą im. Szymona Konarskiego w Warszawie przy ul. Leszno 72. Obie z wynikiem bardzo dobrym (co staje się regułą także przy wszelkich późniejszych szkoleniach). Następnie pracował jako ślusarz. Od 22 października 1928 r. powołany do odbycia służby wojskowej w 5 Pułku Lot-niczym w Lidzie. Od 7 stycznia 1929 r. rozpoczął w pułku kurs pomocników mechaników lotniczych w Szkole Obsługi Lotniczej, który zakończył w kwiet-

338

niu 1929r, z pierwszą lokatą (jednoczesny awans na st. szer). Przydzielony do 55 Eskadry Liniowej, do obsługi samolotów „Potez XV”. W 1930 r. ukończył (od stycznia do maja) pułkową Szkołę Podofi cerską (awans do stopnia kaprala). Służbę w 5 P. Lotn. zakończył 22 października 1930 r. i został przeniesiony do rezerwy.

Powrócił do rodzinnego domu. Ale już od kwietnia 1931 r. rozpoczął pracę jako ślusarz (dzięki b. dobrej opinii z pułku) w Podlaskiej Wytwórni Samolo-tów w Białej Podlaskiej. Od marca 1936 r. przeniósł się do Polskich Zakładów Lotniczych na Okęciu, a od marca 1939 r. rozpoczął pracę w Wytwórni Płatow-ców nr. 2 w Mielcu (przy produkcji bombowców „Łoś”).

Informacje powyższe przekazał mi Pan Zbigniew Charytoniuk.Do Mielca przeniósł się wraz z małżonką Zofi ą z Lachowiczów (urodzoną

5 maja 1912 r. w Białymstoku, a zmarłą 6 kwietnia 2002 r. w  Johannesburgu), z którą ślub zawarł 26 grudnia 1938 roku w Białymstoku. Świadkami na ślubie, który odbył się w kościele Św. Rocha byli Zygmunt Dydyński i Julianna Dydyńska.

W  Mielcu, gdzie pracował Władysław, zastaje ich wojna. 7 września 1939 r. na rozkaz dowództwa rozpoczyna się ewakuacja mieleckiej wytwórni samolotów. Załoga otrzymuje polecenie przedostania się do Rumunii. Wła-dysław wraz z  kolegą, na rowerach, wyruszają na uchodźczy szlak. Granicę polsko rumuńską w Zaleszczykach przekroczyli 17 września. Wraz ze swoją grupą lotniczą na terenie Rumunii przebywał do 12 października. Następnie przez Belgrad przedostał się do Aten. Stamtąd wypłynął 25 października stat-kiem statkiem „Attica”do Marsylii, gdzie trafi ł 30 października. 1 Listopada był już w Paryżu. Po zameldowaniu się w C. B. R. został skierowany do pracy w w przemyśle lotniczym na południu Francji.

Po klęsce Francji wraz z innymi wyruszył poprzez Pireneje do Portugalii skąd istniała możliwość dotarcia do Anglii. Niestety jego grupie ta próba się nie udała. Zatrzymani przez Guardia Civil trafi li, na niemal dwa lata, do obozu jenieckiego Miranda de Ebro (pomiędzy Pampeloną a Madrytem). Było ciężko – przymierali głodem. Po interwencji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża Władysław został zwolniony z obozu i udało mu się późną wiosną 1943 roku dotrzeć do Anglii.

Od 5 czerwca 1943 roku rozpoczyna służbę wojskową. Najpierw bez stop-nia, bowiem Anglicy nie honorowali polskich stopni wojskowych bez uprzed-niego przeszkolenia w  Anglii i  zdania stosownego egzaminu. Został skiero-wany najpierw do ośrodka zapasowego lotnictwa w Blackpool a następnie 2 sierpnia 1943 został przeniesiony „pod każdym względem” (cytat z  zeszytu

339

ewidencyjnego – przyp. jj) do 16(P) F.T.S (Polish Service Trainig School) czyli Polskiej Szkoły Pilotażu Podstawowego w  Newton Notts. Po przeszkoleniu zdobywa angielską specjalizację fl ight mechanik a następnie Fitt. II. A w stop-niu A.C.1. Po stosownych szkoleniach i świetnym zdaniu egzaminu odzyskuje stopień kaprala czyli angielski L.A.C. Już po wojnie 1 marca 1946 roku otrzy-muje awans na plutonowego.

Plutonowy Władysław Jamiołkowski (P-706107 ze specjalnością Fitt. II. A był odznaczony w 1945 roku Polish Air Force Medal, a w 1946 roku angiel-skim War Medal. 1 października 1946 roku został przeniesiony do rezerwy. W poszukiwaniu pracy postanawia wyjechać do Argentyny. Trafi a tam 28 listo-pada 1948 roku. Po kilku latach przenosi się do Południowej Afryki, gdzie pra-cuje jako wybitnej klasy ślusarz.

Zofi a i córka Wiesława łączą się z ojcem dopiero 19 września 1957 roku. Po przewrocie październikowym Władysław, w  Johannesburgu, po raz pierwszy spotyka swoją niewidzianą dotąd córkę. Tam też zmarł, 23 listopada 1983 roku.

Jego małżonką był Zofi a z Lachowiczów – córka pochodzącego z podgro-dzieńskiej parafi i Indura, urodzonego w  1883 roku, Kazimierza Lachowicza (syna Jana i Marianny z Pytlewiczów) oraz pochodzącej z Białegostoku, uro-dzonej około 1883 roku Marianny ze Zliczewskich (córki Wincentego i Józefy).

Rodzeństwo Zofi i to Stanisław, Teresa i najstarsza Leokadia O niej wia-domo, że urodzona 9 marca 1909 r wyszła za mąż w 1934 roku za Jana Bogojło. Ród Bogojłów z parafi i juchnowieckiej (Niewodnicy Lewickiej) wywodzi się jednak z parafi i niewodnickiej (z Koplan), a wcześniej być może spod Suraża.

Zofi a wraz z Władysławem i swoją matką po ślubie zamieszkali w Mielcu. 4 września 1939 r. w bombardowanym Mielcu na świat przyszła córka Maria Wiesława (Maria, jako pierwsze imię została nadana przez księdza, który kate-gorycznie oświadczył, że Wiesława nie może być „bo nie ma takiej świętej”). Trzy dni po jej urodzinach ojciec Władysław zatrudniony w  zakładach lot-niczych, wraz z  innymi członkami załogi fabryki otrzymał rozkaz ewakuacji zakładu i wyruszył na długi emigracyjny szlak.

Zofi a z  małą córeczką oraz swoją matką pozostały w  Mielcu. Ciężko pracuje, na dodatek Niemcy stale ją nękają, koniecznie chcąc dowiedzieć się o  losach Władysława. Uruchamiali zakłady i szukali fachowców, byłych pra-cowników, a  Władysław miał opinię jednego z  najlepszych. Zapewniali, iż mogą go sprowadzić z każdego miejsca, byle by ujawniła gdzie przebywa. Zofi a wiedziała gdzie – bowiem w bardzo okrężny, skomplikowany sposób (poprzez najmłodszą siostrę Teresę) utrzymywała korespondencję z  Władysławem –

340

niemniej tego nie ujawniła. Wiedziała co robią Niemcy z tymi pracownikami, którzy pozostali, do jak niewolniczej pracy ich zmuszają.

Po dwu latach pobytu w Mielcu udało się Zofi i uzyskać urlop i przepustkę celem odwiedzenia rodziny. Był to jeszcze czas kiedy stosunki między Niem-cami a ZSRR to umożliwiały. Dla zmylenia, jako cel podróży podała Sokółkę. Nie miała bowiem zamiaru wracać do Mielca. Rzeczywistym celem był Biały-stok i tam, po skomplikowanych przejściach, w 1941 roku, wraz z córką i swoją matką wreszcie dotarły.

Wkrótce po ich przyjeździe w wyniku ataku Niemiec na ZSRR, w czerwcu, sowieci opuścili Białystok, wkroczyli Niemcy. Zofi a pracowała jako pomoc kuchenna w  messie ofi cerskiej na Sienkiewicza, niedaleko Warszawskiej. Zamieszkały z Wiesią na Żelaznej, gdzie mieszkanie pomógł im znaleźć mój ojciec. Mieszkały tam również po wojnie, kiedy je tam odwiedzałem. Od stry-jenki Zosi dostawałem fajne znaczki pochodzące z listów, które przysyłał stryj Władysław.

Kazimierz syn Jana po Walentym (1912 – 1962)

Mój stryj Kazimierz urodzony 17 grudnia 1912 w Roszkach Chrzczonych, a zmarły w 1962 r. w Wólce.

Stryj Kazimierz był związany z podziemiem niepodległościowym. Chro-niąc się przed UB uciekł na Ziemie Odzyskane (w  okolice Gołdapi), wrócił do Wólki po 1950 roku. Kwerendując w IPN udało mi się wyjaśnić powody ucieczki. Stryj od 1941  r. był członkiem AK, Kedywu, zwerbowanym przez Karola Wendekiera ps „Rzeka”. Nosił pseudonim „Kukułka” był członkiem grupy dywersyjnej, żołnierzem plutonu „Hopa” (Hipolita Kasperuka), po wojnie brał udział w akcjach oddziału „Marka”.

Zmarł w wyniku przeziębienia, kiedy jechał mroźną zimą saniami.Jego żoną była Stanisława Świderska, urodzona 1 sierpnia 1920 w Wólce

Juchnowieckiej, która tamże 21 września 1989 r zmarła; córka Zygmunta (była siostrą Bronisławy, która była żoną jego brata Franciszka) i Teofi li z Korolów. Świadkami ślubu, w roku 1949, byli Leonard Dojlidko i Władysława Korol.

Dzieci:Tadeusz ur. 16.08.1950 r. w Gołdapi, zmarł 4.10.2004 r. – Juchnowiec GórnyMaria ur. 12 sierpnia 1951 r.,Janina ur. 17 lipca 1953 r.,Barbara ur. 1 stycznia 1956 r..

341

Helena córka Jana po Walentym (1914-1914)

O jej istnieniu dowiedziałem się niespodziewanie, po siedmiu latach kwe-rendy, kiedy przygotowywałem opracowanie o  wszystkich Jamiołkowskich. Nie miałem o niej żadnego rodzinnego przekazu, co dowodzi kruchości ludz-kiego istnienia i pamięci. Helena urodziła się 3 maja 1914 roku a zmarła 13 lipca tegoż roku. Rodzicami chrzestnymi byli Franciszek Roszkowski i Mary-anna Zaremba. Przy tej samej kwerendzie dowiedziałem się także, iż rok póź-niej (8 kwietnia) Janowi i Paulinie urodziło się dziecko martwe.

Józef syn Jana po Walentym (1917 – 1979)

Urodzony 17 lutego1917 r. w Roszkach Chrzczonych i zmarły 30 czerwca 1979 r. w Wólce. Stryj Józef nie ożenił się, uchodził za odszczepieńca, nieudacz-nika, może wariata, pasał wioskowe krowy, grał na bębnach (tak nazywano na wsi perkusję) po weselach i zabawach (pamiętam „płaszczatki” zbite z desek, na których tańczono). Lecz tak naprawdę Józef był erudytą, ładnie rysował, niezwykle dużo czytał i wiedział. W tamtych czasach te zalety były jednak oce-niane jako wady i dziwactwo.

Franciszek syn Jana po Walentym (1919 – 1995)

Urodzony 10 sierpnia 1919 r. w Roszkach Chrzczonych i zmarły w Wólce w  1995  r. Ożenił się (w  1945  r.) z  Bronisławą Świderską urodzoną 18 maja 1916 r. w Wólce i zmarłą 12 maja 2004 r. również w Wólce. Bronisława była siostrą Stanisławy, która była żoną jego brata Kazimierza. Mieli córkę Krystynę urodzoną 15 września 1946 r. Stryj Franek przez długie lata był szefem GS – u w Juchnowcu. Wcześniej „siedział” za plakat, który „nie spodobał” się władzy ludowej. Został aresztowany 13 grudnia 1951  r. za szkodliwą działalność w akcji skupu zboża. Co prawda wedle meldunku UB, TW „Nawrota” głów-nym sprawcą był Henryk Pietraszewski, a  w  samym meldunku stryj Franek nie jest wymieniany, to ponoć właśnie on widniejącej na plakacie przodownicy pracy, ze snopem w rękach, domalował łzy. Kosztowało go to kilka miesięcy odosobnienia pod „czterdziestoma kominami” czyli w białostockim więzieniu na Kopernika.

Był duszą towarzystwa, pięknie śpiewał. Babcia Bronka, która też śpiewała w kościelnym chórze zawsze mówiła, że Franek ma najpiękniejszy głos w para-fi i. A babcia się znała. O mnie od razu powiedziała, że „on to ani mówić ani

342

śpiewać nie będzie umiał”. Miała rację, choć śpiewać – przy ogniskowych i bie-siadnych okazjach – lubię nad wyraz.

Mój ojciec Heronim syn Jana po Walentym (1921 – 1953)

Urodził się 27 września 1921 roku w  Roszkach Chrzczonych, ślub 11 września 1945 roku w  Juchnowcu Kościelnym, zmarł 10 grudnia 1953 roku w Białymstoku.

Imię Ojca – Heronim, zamiast oczywistego Hieronima, to nie mój błąd. Wpisali mu na chrzcie tego Heronima (gubiąc „i”) i tak już pozostało. Nie jedy-nemu. Długoletni (ponad 30 lat) proboszcz płonkowski Onufry Wyszomirski właśnie pisownię Heronim uznawał za właściwą czym zapewne wielu parafi a-nom przysporzył później sporo kłopotów w urzędach.

Ojciec w 1937 roku podjął naukę w Państwowej Średniej Szkole Ogrodni-czej w Ursynowie. Po ukończeniu dwóch klas wojna przerwała naukę. Ojciec – zdając stosowny egzamin – szkołę skończył już po wojnie, we wrześniu 1946 roku i uzyskał tytuł technika ogrodnictwa.

Po wojnie wprowadzał w  Juchnowcu reformę rolną, będąc sekretarzem gminnego komitetu reformy, a od stycznia 1945 roku podjął pracę w Państwo-wym Inspektoracie Oświaty Rolniczej w Białymstoku jako inspektor; był także nauczycielem w Juchnowszczyźnie.

Ojciec był działaczem Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Wiej-skiej „Wici” (ze znanych mi działaczy działa li tam Jakub Antoniuk i Sergiusz Niezniczenko). Do „Wici” wstąpił jeszcze w 1939 roku w Warszawie. Co naj-mniej do 15 maja 1947  r. był w  „Wiciach” kierownikiem organizacyjnym, o czym świadczy znalezione przeze mnie w Archiwum Państwowym w Bia-łymstoku podanie o  zwolnienie z  tego stanowiska. Ojciec pisząc je 12 maja 1947 r. motywował powody tej decyzji – „chcę się poświęcić pracy zawodowej jako technik ogrodnik. Pracując jako kierownik w „Wici” nie tylko, że nie miał-bym możliwości pogłębiać swych wiadomości fachowych ale przeciwnie od tych zagadnień stopniowo zmuszony byłbym się odsuwać. Dlatego też myśląc o przy-szłości swej rodziny rezygnuję z zajmowanego obecnie stanowiska”.

Najprawdopodobniej rezygnacja związana była z  objęciem przez niego stanowiska dyrektora spółdzielni ogrodniczej a następnie dyrektora białosto-ckiej Centrali Spółdzielni Ogrodniczej. Nie do końca jest jasne czy tym dyrek-torem w  ogóle był. Nie zachowały się bowiem dokumenty tej spółdzielni. Niemniej dyrektorowanie ojca sugerują dokumenty pośrednie. Pierwszym

343

do którego dotarłem jest pismo, które 3 listopada 1956 roku do Naczelnego Komitetu Wykonawczego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wystosował Jakub Antoniuk; były prezes zarządu Wojewódzkiego Stronnictwa Ludowego i  Komendant Okręgu Batalionów Chłopskich opisuje wykluczenie ze Stron-nictwa, 3 listopada 1948 roku, 23 czołowych działaczy (w tym ojca i samego siebie) pod zarzutem, że „wykazali się odchyleniami prawicowymi, nierób-stwem, nadużywaniem alkoholu”, „współpracą z bandami, nadużyciami, rozbi-jacką robotą, szeptaną propagandą, gomółkowszczyzną itd”.

Wraz z  wykluczeniem z  SL występowano do instytucji zatrudniających „o zwolnienie z zajmowanych stanowisk”, a ojciec tytułowany jest dyrektorem. Podobnie, jak w innym dokumencie odnalezionym przeze mnie w IPN, tym razem autorstwa Urzędu Bezpieczeństwa. Nieprawdopodobne, aby UB nie miało wiedzy kogo szykanuje.

Tymczasem w  świadectwie pracy ojca z  1950 roku fi guruje jako tylko instruktor. Prawdopodobnie skutkiem ubeckiej interwencji ojciec przestał być dyrektorem a  nadal, z  łaski władzy, pracował w  Centrali jako instruktor, bo potrzebna tam była jego wiedza.

Ojciec degradacji z  oczywistych powodów wolał nie ujawniać. Zresztą w przywołanym wyżej świadectwie pracy nie ujawnił także faktu aresztowania, co do czego akurat nie mam żadnych wątpliwości. Mimo, że miałem zaledwie trzy lata swoją pierwszą w życiu wizytę w więzieniu na Kopernika mam żywo w pamięci.

Z obecnej perspektywy powody jego aresztowania brzmią jak tragifarsa. Wysłano do Nowej Soli 12 ton cebuli bez skrzynek a ta przemarzła. Ojcu zarzu-cono brak nadzoru. Akta sądowe niestety nie zachowały się, stąd nie wiem, jak w tamtych latach dowodzono wpływ braku skrzynek na przemarzanie cebuli.

Z zarzutów szczęśliwie został uniewinniony (a wtedy wszystko mogło być podciągnięte pod sabotaż). Sąd (co później opowiadała mi matka) miał nawet uznać, że ojciec działał dla dobra zakładu nie dopuszczając do jeszcze więk-szych strat. Niemniej na wolność Cheronim (?! tak „inteligentnie” zapisano jego imię) Jamiołkowski wyszedł w kwietniu 1950 roku ze swoistym wilczym biletem, psychicznie pokiereszowany.

W czerwcu 1950 roku czerwca znalazł pracę referenta w Centrali Krajo-wych Surowców Włókienniczych, aby od połowy września 1950 roku ostatecz-nie trafi ć do PSS, o czym świadczy min. zapis protokołu Zarządu nr 34/198 z 19. 09. 1950: … 5. /Zleca Działowi Personalnemu w związku z akcją ziemnia-

344

czaną zaangażować specjalistę ob. Jemiołkowskiego Heronima na stanowisko st. ref. z dniem 16. 09. 50. Zakres czynności w pkt. 15, …

Cytuję dalej: „15. / w  referacie warzywno – owocowym dział art. spo-żywczych w  wydziale handlowym ustanowić etat st. referenta. Do obowiąz-ków wymienionego należy organizowanie i nadzorowanie pracy całego refe-ratu owocowo warzywnego, który zakres działania jest określony w ustalonym podziale pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizowania i kontrolowa-nia akcji ziemniaczanej na terenie Spółdzielni”.

Wkrótce ojciec został inspektorem handlowym. Z zapisów archiwalnych wynika, że bywał zarówno nagradzany, np. 150 zł za „wyróżniającą się pracę przy tegorocznej akcji ziemniaczanej” (Protokół zarządu z 2. 01. 1952 r.), ale także podpadł za picie wódki w  pracy, przez co za karę przez miesiąc miał wstrzymane przeszeregowanie do wyższej grupy.

Był powoływany do różnego rodzaju komisji zakładowych, a także wyty-powany 17. 02 1953 r. na wyjazdowy kurs „dla pracowników do opracowywa-nia cyklów gospodarczych w sprawozdawczości”.

Po jego śmierci decyzją Zarządu (41/402 z 19. 12. 1953 r.) matce została wypłacona odprawa pośmiertna w  wysokości jednomiesięcznego wynagro-dzenia.

Nie do końca jest jasne czy należał do Stronnictwa Ludowego – było nie było „prorządowego” – z którego został wyrzucony. Na to wskazuje wspomniane pismo Jakuba Antoniuka i kontekst innych, odnalezionych przeze mnie, dokumentów. Niemniej w przywoływanym wyżej świadectwie pracy zapisane jest, że należał tylko do SD (od 1949 roku). Pewnie wolał w ankietach personalnych nie ujawniać wcześniejszej partyjnej przynależności i wszelkich związanych z nią następstw.

Z ojcem kojarzą mi się najbardziej takie zdarzenia, jak prezent w postaci roweru (był to jeden z pierwszych dziecięcych rowerów – nazywał się Bałtyk – w Białymstoku wygrałem na nim też bodaj pierwszy w historii Białegostoku wyścig kolarski dla dzieci, z czego byłem bardzo dumny, ponieważ dostałem pierwszy w życiu dyplom), wyjazdy na grzyby pod Żednię i na raki do Tata-rowców, choinki nad obecną restauracją Astoria.

Moja matka córka Tadeusza i Bronisławy z Rynkiewiczów (1923 – 1996)

Urodzona 1 stycznia 1923 roku w Wólce, zmarła 1 lipca 1996 w Białym-stoku.. Maria jedyna córka Tadeusza Andruka i Bronisławy z Rynkiewiczów, siostra czterech braci. Przed wojną, u ciotki Stachy, córki stryja Jana, w Białym-

345

stoku nauczyła się krawiectwa. Jedna z najbardziej w Wólce cennych panien do wzięcia. Wyszła za ojca z miłości, choć ponoć były lepsze partie. Po śmierci ojca pracowała w przedszkolu na Mazowieckiej, potem przez wiele lat, do eme-rytury, w kawiarni Związkowa (obecnie Fama). W wyniku jakichś wzajemnych nieporozumień, po śmierci ojca, utrzymywała tylko bardzo ofi cjalne stosunki z  Jamiołkowskimi. Ten dystans odbija się nieco na moich genealogicznych poszukiwaniach.

Dorabiała szyciem, bo nam się nie przelewało. Poświęciła się wychowaniu mnie i brata. Mogła wyjść za mąż, niewiele brakło abym z bratem stał się war-szawiakiem, ale wybrała nas. Zmarła za wcześnie, jak na raczej długowieczną rodzinę Andruków. Pokonał ją nowotwór. Odznaczona Srebrną Odznaką „Zasłużony dla Białostocczyzny”.

Wręcz obsesyjnie chciała mnie i brata wychować na „porządnych” ludzi. Sama miała wykształcenie tylko podstawowe, ale olbrzymi szacunek dla ludzi wykształconych. Posiadała olbrzymie poczucie autorytetów. Był nim dla niej każdy kto jej w czymś imponował. A takich ludzi, zarówno wśród ofi cjalnych autorytetów, ale także sąsiadów i rodziny, dostrzegała mnóstwo. Ciągle słysza-łem „a ten to taki dobry a ty… ”. Cóż, zawsze byłem raczej outsiderem i konte-statorem. Teraz żałuję tych niepotrzebnych sporów. Powinienem był przemil-czeć.

Tak naprawdę studia na SGPiS zawdzięczam matce. Bałem się egzaminów, postanowiłem nie jechać. Jakoś mnie matka przekonała. Pojechałem z tektu-rową walizką do Warszawy. Zdałem nadspodziewanie gładko.

Do końca to nie wiem czy mama była ze mnie zadowolona czy nie? Prze-ważnie krytykowała i ubolewała nad moimi wadami. Ale w licznych sytuacjach, np. przed wyborami to ja byłem jej autorytetem i to mnie słuchała na kogo gło-sować. Była zaborcza w matczynej miłości, co potem przelała na wnuczki.

Jak większość, tworzących to miasto po wojnie białostoczan, była człowie-kiem wsi. Naprawdę szczęśliwa czuła się idąc z wnuczkami na działkę, gdzie po drodze żaby kumkają, słowiki śpiewają, a czeremcha pachnie.

Pora cofnąć się w czasie i dokonać remanentu wcześniejszych krewnia-czych linii Sieniutów. Najpierw najstarsza

346

9.2. Linia po Borucie synu Macieja (ok 1535 – 1605)

Od jego imienia powstała gałąź Boruciaków, w wieku XVIII wieku zaczęto ich nazywać Seydyki. Linia ta w XIX wieku zanikła, przynajmniej w Jamioł-kach, ostatnim jej znanym mi śladem jest Konstanty Jamiołkowski, któremu urodziły się same córki, a jedna z nich Waleria, dziedziczka, wyszła za mąż, na początku XX wieku, za Teofi la Olszewskiego.

O Borucie można znaleźć w księgach sądowych sporo zapisów. Pomijam te, które zamieszczam przy okazji prezentacji innych członków rodziny. Cieka-wych informacji dostarcza zapis z roku 1591. Jest to apelacja. Sprawa musiała być zażarta bo oparła się aż o Trybunał Lubelski.

Adam (bodaj jakiś odległy krewny – może powinowaty lecz także Jamiołka – ale stopnia pokrewieństwa nie udało mi się ustalić) oskarża Borutę o zabra-nie mu ziemi. Adam powołuje się na „ius aquisitum”, czyli „prawo dzierżawy”, a Boruta na „ius naturale”, („prawo naturalne”?, może chodzi o  jakieś związki rodzinne) przy czym twierdzi, że nikomu żadnej krzywdy nie wyrządził. Tak czy inaczej, dekret musiał być po myśli Boruty, gdyż to Adam apeluje do Lublina.

Borut pojawia się w bardzo licznych zapisach dotyczących jego synów. Jak wspominałem bracia Jakub i  Borut postanowili dwóm swoim synom nadać identyczne imiona Jan i Maciej. Nie ułatwiało to mi kwerendy. Miał także synów Stefana i Pawła. Dowodzi tego dokument Donatio z 1629 roku (KZS AGAD PL_1_93_9_ karta 212-212v), gdzie Stefan i  Paweł synowie niegdy Boruty Jamiołki z  J. Świetlików oddają Stanisławowi, synowi niegdy Jana Jamiołki z tychże Jamiołk, ziemię we włóce Wołpikowskiej – dwa zagony ozime, rozcią-gające się od rzeki Śliny do włók zagłównych, przy granicach Macieja Jamiołki z jednej i Macieja Borucika z drugiej strony.

W drugiej donacji z 1630 roku (KZS AGAD PL_1_93_9_karta 694) Stefan oddaje Maciejowi, bratu swemu i  jego sukcesorom swoją ojcowiznę z wszel-kimi prawami, etc.

Kolejna donacja pochodzi też z 1630 roku (KZS AGAD PL_1_93_9_karta 815v). W niej Stefan oddaje ziemię Pawłowi niegdy Jana z tejże wsi swoją ojco-wiznę w Świetlikach: w pierwszym miejscu 2 zagony ozime od granicy Godzieb do Piotrowiąt, przy granicy tegoż Stefana-donatora z jednej i Pawła Borucika z drugiej strony, w innym miejscu „campo tertio manso” – trzecią część włóki, w trzeciej włóce? od granic Godzieb do Piotrowiąt, razem z łąkami tam będą-cymi z wszystkimi prawami, etc.

347

Wspomniane dokumenty stanowią – zdaje się – wyjaśnienie dlaczego, zarówno Paweł jak Stefan, później nie pojawiają się w żadnych dokumentach. Najprawdopodobniej nie mieszkali w Jamiołkach ani w parafi i sokołowskiej. Jakie były ich losy? – nie wiadomo.

Młodszy syn Boruty. Maciej z  pewnością żył jeszcze w  1638 (wtedy to Maciej procesował się z „moim” Tomaszem synem Jana po Jakubie).

Nie śledziłem dokładnie losów potomków Macieja. Co pewne to, że jego synami byli: Franciszek, Wacław i  Szymon. Ich wszystkich wymienia rejestr podatkowy z 1663 roku.

Szymon bodaj nie miał męskiego potomka a dziedziczyła córka. Z 1672 roku pochodzi zapis, gdzie Szymon oddaje ziemię w kilku miejscach Stanisła-wowi, synowi Piotra Rzońcy i Marynie Jamiołkowskiej, małżonkom. Ale nie jest wymieniony z  imienia ojciec Maryny, można się natomiast dowiedzieć, że ów Szymon graniczył z niejakim Pawłem Ralikiem. Ten dokument – być może – objaśnia w jaki sposób Rzońcowie zamieszkali na dosyć długo w Świet-likach. Szymon żył jeszcze w 1684 roku bo to o nim traktuje zapis dokumentu, w którym Szymon uwalnia od wszelkich spraw, pretensji, vulnerów, etc., min. Mikołaja syna Tomasza.

Prawie nic nie wiadomo także o Franciszku poza tym, że jego synem był Wacław ale dalej trop też się urywa. Podobnie niewiele wiadomo o Wacławie synu Macieja. Najpierw dziedziczył Kacper a  po nim Tomasz. Co dalej nie wiem. Na pewno jednak ta linia nie pozostała w Świetlikach.

Zdecydowanie więcej informacji udało mi się zebrać o Janie synu Boruty.Z  1615 roku pochodzi zapis o  zastawie ziemi przez Jana syna Jakuba

Janowi, synowi Boruty. Są tam dokładnie opisane miejsca, np. „rozciągające się od granic godziebowskich do piotrowskich”. Pierwszy kawałek ma 4 zagony (sulcos), drugi – 7 zagonów, trzeci – 2. Potem mówi się, pole leży między gra-nicami Macieja brata (?) i „Wojciechowiąt”. Chodzi chyba o to ostatnie, bo nie było liczby zagonów przy tym. Potem znów 2 zagony od granicy „kołaczew-skiej” (?) do „kowalewskiej”, tu między posiadłościami tego Macieja, brata, i Tomasza Adamowica.

Dalsze losy tej linii mam nieźle rozpoznane. W największym skrócie.Po Janie dziedziczył Paweł. Zdaje się obumarł dosyć młodo. Po nim dzie-

dziczył urodzony ok 1640, a  zmarły po 1712 roku, Antoni. I  dalej wszystko (prawie) jest udokumentowane zapisami metrykalnymi. Antoni bierze sobie za żonę Maryannę nieznanego nazwiska panieńskiego. Z tego związku rodzi się pięcioro dzieci:

348

Teresa (urodzona 4 września 1684 r)Eufrozyna (urodzona 6 listopada 1687 r.)Aleksander (urodzony 6 grudnia 1690 r.)Jerzy (urodzony 14 kwietnia 1694 r.)Jan (urodzony 21 stycznia? 1698 r.)Dziedzicem zostaje urodzony w 1694 roku Jerzy. Jerzy 13 lutego 1719 r.

ożenił się z  Heleną Perkowską, zmarł w  1754  r. Z  tego związku rodzą się (pewnie nie wszystkie) dzieci, które udało mi się spisać:

Dorota (urodzona 6 stycznia 1720 r.)Franciszek (urodzony 27 marca 1729 r.)Maryanna (urodzona 16 marca 1732 r.)Piotr (urodzony 25 marca 1735 r.)Franciszka (urodzona 21 września 1739 r.)Antoni (urodzony 5 stycznia/lipca? 1742 r.)Po Jerzym dziedziczył Franciszek (zmarł w 1802 r.).Ożenił się z Maryanną Łapińską 7 stycznia 1756 r. Umarł w Świetlikach

w 1802 r. Mieli ośmioro dzieci:Maciej (urodzony 24 stycznia 1762 r.)Wojciech (urodzony 12 kwietnia 1764 r.)Krystyna (urodzona 15 maja 1767 r.)Kazimierz (urodzony 11 marca 1770 r.)Maryanna (urodzona 11 października 1772 r.)Tomasz (urodzony 16 grudnia 1777 r.)Maryanna (urodzona 30 marca 1780 r.)Jakób (urodzony 25 lipca 1783 r.)Dziedziczył Maciej, który ożenił się najpierw z  Maryanną Dąbrowską,

a po jej śmierci (ślub 1816) z Franciszką Jamiołkowską z Truskolas Starej Wsi. Natomiast najmłodszy Jakub ożenił się, w 1809  r., z Agnieszką Jabłonowską z Jamiołk Piotrowiąt i tam osiadł.

Losy potomków Macieja były następujące. Dziedziczył po nim urodzony w 1804 r. Wojciech. Ten żył bardzo krótko, zmarł w 1839 roku. Najpierw ślub w 1823 z Felicyanną Jabłonowską z Jabłonowa Kątów, a następnie z Petronelą Łupińską z Łupianki Starej. Dziedziczył, urodzony w 1831 r. Z drugiego mał-żeństwa syn Wojciech. Ten ożenił się z Katarzyną Jamiołkowską, sieniuczanką, córką Tadeusza i Antoniny. Byli spokrewnieni w siódmym pokoleniu. Wojciech zmarł bardzo młodo, bo w 1855. Nie pozostawił dziedzica. W Jamiołkach Świet-likach Boruciaki (w XVIII wieku zwano ich już jednak Seydykami) wyginęli.

349

Ciekawostką jest, że córka Macieja, urodzona w1806 roku Marynna trafi ła do Warszawy, gdzie została służącą. W 1834 toku wyszła za mąż za wyrobnika Michała Rusieckiego. Byłaby pierwszą z r o z p o z n a n y c h przeze mnie, tak Seydyków ale i Boruciaków, która tam trafi ła. Celowo podkreślam rozpoznanych, bo podejrzewam, że warszawski ślad przetarł ktoś wcześniej, kto ich tam ściągał.

Dłużej trwali w Piotrowiętach. Jakub 29 października 1809 r. ożenił się Agnieszką Jabłonowską (urodzona w  1789  r. w  Jamiołkach Piotrowiętach). Mieli siedmioro dzieci:

Antoni (urodzony 19 stycznia/lipca? 1812 r.)Jan (urodzony 14 sierpnia 1814 r.)Wincenty (urodzony 17 lipca 1817 r.)Stanisław (urodzony 2 maja 1820 r.)Maryanna (urodzona 23 marca 1823 r.)Antonina (urodzona 10 stycznia/lipca? 1826 r.)Kiedy, w  1830 roku. Agnieszka zmarła, Jakub ożenił się w  1831 roku

z Anielą Kulesza. Jakub zmarł w 1835 roku. Akt zgonu jest tajemniczy. Powo-dem zgonu miało być rozmyślne utopienie się; napisano w Tykocinie, czyżby Narwi? Jednym ze świadków był naczelnik więzienia w Tykocinie.

Syn z  pierwszego małżeństwa Jakuba Stanisław ożenił się z  Konstancją Perkowską ale zaraz po ślubie zmarł. Natomiast w Piotrowiętach, po Jakubie, dziedziczył urodzony w 1814 roku, Jan. Ten był dwukrotnie żonaty. Najpierw z Maryanną Zdrodowską, potem z Pauliną Falkowską. Jan zmarł w 1879 roku.

Z  pierwszego związku dziedziczyli: Antoni (urodzony w  1839 roku) i  Konstanty (urodzony w  1850). Antoni, w  związku z  Felicją Jamiołkowską, nie miał chyba potomstwa, natomiast Konstanty, w związku z Zofi ą Choińską, miał liczne potomstwo, ale same córki:

Maryanna (urodzona 1 stycznia 1877 r.)Klementyna (urodzona 18 maja 1879 r.)Waleria (urodzona 18 grudnia 1881 r.)Julianna (urodzona 10 stycznia 1884 r.)Bolesława (urodzona 13 grudnia 1886 r.)Julianna (urodzona 8 kwietnia 1890 r.)Helena (urodzona 16 października 1892 r.)Dziedziczką została Waleria, która wyszła za mąż za Teofi la Olszewskiego

i tym samym to Olszewscy zastąpili w Piotrowiętach Jamiołkowskich Borucia-ków (Seydyków).

Być może żyją gdzieś potomkowie bocznych gałęzi, ale nie w Jamiołkach.

350

9.3. Linia po

Grzegorzu synu Mateusza po Mikołaju (1727 – 1789)

Grzegorza odnotowuje taryfa podymnego z 1775 roku. „Część Grzegorza po Mateuszu Sieniuty Jamiołkowskiego”.

Ciekawej informacji dostarcza Regestr dziesięciny kościoła sokołowskiego roku 1782. Jako płatnika dziesięciny wymienia on Grzegorza Sieniutę.

Podobnie, jak Baltazar, Grzegorz także ożenił się z Drągowską – Mary-anną. Mało prawdopodobne, aby była siostrą Kunegundy – nie znalazłem bowiem dokumentu jej urodzin ani ślubu, co by wskazywało, że pochodziła z innej niż sokołowska parafi i. Ślub zawarli najpewniej około 1770 roku. Nie potrafi łem także znaleźć dokumentu jej zgonu. Niestety ale kiedy nieomal co druga kobieta nosiła imię Maryanna, zaś w sumariuszu przy zgonie niczego, poza imieniem i nazwiskiem (czasem wiek), nie wpisywano, precyzyjny wybór jest niezwykle trudny. Wolę nie ryzykować – niech pozostanie NN, na pewno jednak zmarła po 1786 roku.

Rodziły im się następujące dzieci:Tadeusz ur 16 października 1774 r.,Łukasz Felix ur. 15 stycznia 1777 r. (zmarł 18 mają 1782 r.),Marcin ur. 10 września 1778 r. (zmarł 23 listopada 1778 r.),bliźniaki Antoni i Paweł – urodzić musiały się 16 marca 1780 r. Nie wpi-

sano nawet daty ich urodzin, a  jedynie daty zgonu: Pawła 16 marca, Antoni przeżył trzy dni dłużej,

Franciszek ur. 20 grudnia 1781 r.,Józefata ur. 19 marca 1783 r.,Paulina ur. 20 lipca 1786 r. Tu ciekawostka Paulina zapisana została nie

jako Jamiołkowska z przydomkiem, ale tylko i wyłącznie Sieniuta.Wedle spisu podatkowego z roku 1790 Grzegorz już nie żył (co jest zgodne

z sumariuszem, wedle którego zmarł 11 maja 1789 roku – wpisano mu tylko 55 lat). W spisie podatkowym zapisano „sukcesorzy Grzegorza Jamiołkowskiego” zatem w liczbie mnogiej. Tymczasem z  licznego potomstwa niewątpliwie żył nadal Tadeusz, który zmarł w 1816 roku oraz Józefata, która 8 mają 1815 roku

351

wyszła za mąż za Kalikstego Perkowskiego z Bruszewa. Ale czy zapis sukceso-rzy (spadkobiercy) mógł obejmować jedynie Tadeusza i Józefatę?

Tajemnicą pozostaje Franciszek, którego zgonu nie odnalazłem. Imię Franciszek było bardzo popularne a  zapisy w  sumariuszu skrótowe. Może zmarł przed 1790 rokiem (ale wtedy byłoby to w pewnej sprzeczności wobec zapisów rejestru podatkowego z 1790 roku, nie mam pewności czy córka była wystarczająco pełnoprawnym spadkobiercą, aby użyć liczby mnogiej „sukce-sorzy Grzegorza”?) a może gdzieś się wżenił a jego potomkowie żyją dotąd.?

Tadeusz syn Grzegorza po Mateuszu (1774-1816)

25 lipca 1802 roku ożenił się z Franciszką Jamiołkowską, urodzoną 8 sierp-nia 1774 roku w Jamiołkach Godziebach, córką Bartłomieja z Ralików i Anto-niny z Jamiołkowskich. Rodzą im się następujące dzieci:

Stanisław ur. 7 listopada 1803 r.,Benedykt ur. 21 marca 1806 r. (zmarł 25 września 1806 r.),Jan Felicyan ur. 26 lipca 1807 r.,Maryanna Zuzanna ur. 1 października 1809 r. (zmarła 9 kwietnia 1810 r.),Józefata Eleonora ur. 18 marca 1811 r.Nieznane są dalsze losy Stanisława i Jana Felicyana. Albo nie potrafi łem

odszukać ich zgonów, a może najzwyczajniej wżenili się w inne parafi e. Przy-znaję się do tego „zaniedbania”, ale pobocznych krewnych szukałem z mniej-szym zaangażowaniem niż z głównej linii. Pewne natomiast jest to, że Józefata Eleonora wyszła za mąż za Jana Duchnowskiego z  Idźk Młynowskich, syna Wojciecha i Maryanny z Jamiołkowskich.

Wróćmy jednak do Tadeusza. Jego małżonka Franciszka zmarła 2 sierp-nia 1812 roku.

Tadeusz ożenił się powtórnie 1 maja 1815 roku z Teresą Teklą Łupińską z  Łupianki Starej. Nie mieli potomstwa. Ich związek trwał bardzo krótko. 5 czerwca 1816 r. zmarła Teresa, a 25 października Tadeusz.

Dosyć przypadkowo, kwerendując kolejne parafi e w  poszukiwaniu Jamiołkowskich, natrafi łem na ślad Stanisława, syna Tadeusza i  jego potom-ków. Pojawił się w parafi i Lubotyń. 17 lutego 1833 roku wziął ślub z wdową Balbiną z Podbielskich Szumowską. Ślub był opatrzony intercyzą sporządzoną przez notariusza Kancelarii Ziemiańskiej w Łomży Onufrego Ligęzę. Balbina zmarła w  1836. Dzieci nie mieli. Stanisław powtórnie ożenił się 2 sierpnia

352

1836  r. z  Maryanną Białokozowicz. Mieli kilkoro dzieci. Początkowo miesz-kali w Świerżach, a po 1850 w Chmielewie. Urodziły się im następujące dzieci:

Maryanna urodzona 4 marca 1834 r.Rozalia 10 listopada 1849 r.Maryanna 25 stycznia 1843 r.Stefan 6 lutego 1845 r.Katarzyna 1848 (??)Adam Stefan 24 grudnia 1850 r.Karolina 27 października 1854 r.Stanisław zmarł w Chmielewie 26 sierpnia 1854. Dziedzicem został Adam

Stefan. Urodził się w samą Wigilię o szóstej wieczorem. Chrzest miał miejsce dzień później. Świadkami byli Stanisław i Antoni Podbielscy. Ojciec Stanisław Jamioł-kowski był zapisany jako dziedzic cząstkowy, w Świerżach zamieszkały. Nazwisko matki zapisano jako Kozowicz. Rodzicami chrzestnymi byli Walenty Dmocho(w)ski oraz Magdalena Kozowicz (zamiast niewątpliwego Białokozowicz).

Adam Stefan ożenił się z Emilią Wyszomierską. Zmarł w 1916 roku. Dzie-dzicem został urodzony 1 grudnia 1878 roku (zgon w 1935) Franciszek. A dalej to czasy współczesne i  „kłania się” ustawa o  ochronie danych osobowych. Skontaktowałem się jedynie z jednym z licznego grona żyjących do dziś lubo-tyńskich Sieniutów. Dodam tylko, że dwaj przedstawiciele tej linii Sieniutów uczestniczyli w walce podziemia niepodległościowego w czasach II wojny i po niej. Byli to Stanisław syn Franciszka i jego stryjeczny brat – Józef syn Pawła.

9.4. linia Sieniutów po

Szymonie synu Baltazara po Mateuszu (1777 – 1809)

Odkrycie zapisu dokumentu jego zgonu było przełomem, pozwalającym w pewność zamienić hipotezę, iż ojcem mojego (po czterokroć pradziada) Fran-ciszka jest Baltazar. Oto treść tego zapisu (po raz kolejny w tym opracowaniu):

Roku tysiąc osiemset dziewiątego dnia piątego września miesiąca przed nami Xiędzem Antoni Konarzewskim Proboszczem Sokołowskim Urzędnikiem Stanu Cywilnego Gminy Sokołowskiej Powiatu Tykocińskiego w  Departamen-

353

cie Łomżyńskim stawili się Szlachetni Franciszek lat 50 i Dominik lat 40 liczący bracia zeszłego i  Tadeusz lat 30 brat stryjeczny tegoż Jamiołkowskiego we wsi Jamiołki Świetliki dziedzicznych gospodarzy i oświadczyli Nam iż dnia czwar-tego miesiąca i roku bieżącego o godzinie dwunastej południem we Wsi Jamiołki Świetliki w domu pod Numerem 6 Szlachetny Szymon Jamiołkowski liczący lat wieku swego 36 żonaty umarł tuż urodzony.

Ustawili się wszyscy razem – to się nazywa bombowy informacyjnie zapis, oby takie znajdywać zawsze. W odróżnieniu od opisywanej wcześniej Domini-kowej linia po Szymonie najpewniej przetrwała do współczesnych czasów, tyle że nie w Jamiołkach.

Szymon ożenił się około 1799 roku z  Bogumiłą Łapińską. Nie pocho-dziła z sokołowskiej parafi i (najpewniej z płonkowskiej) bo w Sokołach nie ma dokumentu ich ślubu. Rodzą się im następujące dzieci:

Tadeusz ur. 27 października 1800 r.Mikołaj ur. 10 grudnia1802 r.Konstancya Maryanna ur. 10 lipca 1807 r.Jednak Szymon zmarł bardzo wcześnie bo 4 listopada 1809 r.Po śmierci Szymona Bogumiła wyszła za mąż za Jana Truskolaskiego,

który sprowadził się do Jamiołk Świetlik, a Truskolascy odtąd stali się jedną z  rodzin, do współczesności, zamieszkujących tę wieś. W  zapisach urodzin dzieci z  Janem Truskolaskim występuje także jako Bogutowa. Albo była to forma zapisu imienia Bogumiła (choć dziwna – Bogumiła Bogutowa?) albo przezwisko Łapińskich, z których się wywodziła.

Z dzieci Szymona, Konstancya Maryanna wyszła za mąż za Jakóba Per-kowskiego z Truskolas Olszyn, a o jego dwóch synach niżej

Tadeusz syn Szymona po Baltazarze (1800 – 1854)

Tadeusz 25 stycznia 1821 roku ożenił się ze starszą o dwa lata Antoniną Jamiołkowską z Jamiołk Kowal, córką Andrzeja i Maryanny z Łapińskich.

Wraz z  Antoniną przez cały czas mieszkali w  Jamiołkach Świetlikach. Mieli następujące dzieci:

Katarzyna ur. 28 kwietnia 1822 r.,Maryanna ur. 30 października 1823 r. (zmarła 23 kwietnia 1832 r.),Wiktor ur. 8 września 1825 r.,Jan ur. 22 czerwca 1828 r.,Maryanna ur. 19 sierpnia 1832 r.,

354

Ignacy ur. 27 lipca 1837 r. (zmarł 19 sierpnia 1837 r.),Mateusz ur. 11 września 1838 r. (zmarł 30 czerwca 1839 r.).Tadeusz zmarł 7 września 1854 roku, zaś Antonina 7 września 1867 rokuSpośród pozostałych przy życiu dzieci Tadeusza istotne znaczenie dla

późniejszych dziejów Jamiołk Świetlik miały losy najstarszej córki Katarzyny. Przy okazji są one dobrą ilustracją skomplikowanej „majątkowej” historii pod-laskich szlacheckich zaścianków.

Katarzyna była dwukrotnie zamężna. Najpierw z Wojciechem Jamiołkow-skim. Wywodził się z Jamiołk Świetlik z innego rodu Jamiołkowskich, z Sey-dyków. Syn urodzonego w 1804 r. także Wojciecha, po Macieju. Ci Jamiołkow-scy byli spokrewnieni z Łapińskimi i Dąbrowskimi. Mieszkali w  Jamiołkach Świetlikach pod numerem 3. Wojciech urodził się w 1831 roku, był młodszy od Katarzyny o 9 lat. W dniu ślubu, który odbył się 26 listopada 1849 roku, miał zaledwie 18 lat. Zmarł równie młodo bo w  wieku 24 lat. Z  Katarzyną mieli tylko jedno dziecko Franciszkę, która zaraz po urodzeniu zmarła. W tym miejscu koniecznie trzeba dodać, że wraz z Wojciechem wygasła ta cała linia Jamiołkowskich zamieszkująca w  Jamiołkach Świetlikach (pod numerem 3), bowiem rodzeństwo Wojciecha zmarło będąc jeszcze dziećmi. Katarzyna stała się zatem sukcesorką majątku.

Katarzyna wyszła za mąż za pochodzącego z  parafi i kobylińskiej Fran-ciszka Kuczerewicza. Nie mieli syna. Z ich związku dziedziczką została córka Julianna. Wyszła za mąż za Franciszka Jamiołkowskiego. Przez pewien czas sądziłem nawet, że Julianna wyszła za mąż za Franciszka, syna Jana po Tade-uszu. Ale bliskość więzów pokrewieństwa w przypadku takiego związku czy-niła go nieprawdopodobnym. Matka Julianny byłaby bowiem siostrą Jana, ojca Franciszka.

Niestety, opierając się jedynie na wiedzy z ksiąg metrykalnych, człowiek bywa bezradny. Franciszek występuje w  licznych zapisach Jamiołk Świetlik, jako świadek lub chrzestny. Dopiero „wizja lokalna” i  rozmowy z mieszkań-cami pomogły rozsupłać zagadkę. Julianna wyszła za mąż za innego Franciszka z Jamiołk Kowal o przydomku Melonek. Jamiołkowscy Melonkowie zamienili zatem Sieniutów w Świetlikach i zamieszkują tam do dziś. Choć to nie „sieniu-towa rodzina”, ale ze Świetlik, z tej okazji po znajomości odnotuję, że po Fran-ciszku i Juliannie dziedziczył urodzony w 1882 roku Józef. Ten odsłużył kilka lat w carskim wojsku. Był dwukrotnie żonaty, najpierw z Elżbietą Kruszewską z Kropiewnicy Racibor (ślub w 1911 roku), a po jej zgonie tego samego 1920

355

roku ożenił się z Julianną Kikolską. Jego brat Aleksander wyjechał do USA. Po Józefi e dziedziczył urodzony w 1913 roku Wacław.

Po tym opisie epizodu, ale znaczącego dla rodzinnej historii Jamiołk Świetlik, pora wrócić do samych Sieniutów czyli kolejnych dzieci Tadeusza.

Maryanna, już w wieku 44 lat, 13 sierpnia 1876 roku wyszła za mąż za wdowca Wincentego Dworakowskiego z Dworak Pikat.

Natomiast dwaj synowie ożenili się z pannami Idźkowskimi z Idźk Wykno tworząc linie…

Wiktor syn Tadeusza po Szymonie (1825 – 1896)

Wiktor syn Tadeusza po Szymonie, bracie mojego (po czterokroć) pra-dziada Franciszka urodził się w  Jamiołkach Świetlikach pod numerem 7. Świadkami na chrzcie byli Jan Truskolaski i Józef Jamiołkowski. 23 listopada 1847 roku ożenił się z Marynną Idźkowską z Idźk Wykna (świadkami na ślubie byli z jego strony Jan Duchnowski i Ignacy Gierłachowski).

Po ślubie ze starszą o  11 lat od siebie Maryanna Idźkowską zamieszkał w Idźkach Wykno. Z ksiąg metrykalnych wynotowałem następujące dzieci:

Franciszka urodzona w 1849 roku co wynika z zapisu jej zgonu – 2 marca 1862 r. (nie znalazłem aktu jej urodzin),

Jan ur. 20 lutego 1851 r, (zmarły 6 czerwca 1855 r.),Ignacy ur w 1856 roku; podobnie jak w przypadku Franciszki odnalazłem

jedynie akt zgonu – 1 października 1863 r.Brak w  księgach metrykalnych dokumentów urodzin dzieci każe przy-

puszczać, iż Wiktor mógł być wyrobnikiem (lub pełnił jakąś służbę) sezonowo zamieszkując w różnych wsiach i parafi ach.

Zmarł w Idźkach Wyknie 6 listopada 1896 roku. Świadkami zgonu byli Hipolit Idźkowski oraz Romuald Roszkowski, obaj z  Idźk Wykna. Z  zapisu zgonu wynika, że pozostawił wdową żonę Maryannę (zmarła rok później). To co pewne, że w Idźkach Wykno Jamiołkowscy nie ostali.

Jan syn Tadeusza po Szymonie (1828 – 1889)

Jan z kolei pozostał w Świetlikach i 30 stycznia 1850 r. ożenił się tak, jak Wiktor, z Idźkowską z Idźk Wykna (z Konstancyą córką Wojciecha i Wiktorii). Każe to przypuszczać, iż były to małżeństwa „w zamian” będące formą mająt-kowych „rozliczeń” między Jamiołkowskimi i Idźkowskimi.

356

Mieli następujące potomstwo:Franciszka ur. 18 marca 1852 r. (zmarła 13 października 1852 r.),Franciszek ur. 5 października 1853 r.,Józefata ur. 8 stycznia 1859 r.,Maryanna ur. 20 sierpnia 1865 r. (zmarła 5 kwietnia 1880 r.),Losy Józefaty nie są znane natomiast rozpoznałem je w  odniesieniu do

Franciszka. Prawnuk Szymona, syna mojego (po czterokroć) pradziada Fran-ciszka był bodaj ostatnim z Sieniutów zamieszkałym w Jamiołkach Świetlikach.

W  końcu XIX wieku Franciszek pojawia się w  zapisach metrykalnych jedynie jako świadek chrztów i ślubów. Jego losy odkryłem dosyć przypadkowo przeglądając księgi Kulesz Kościelnych. Tam w 1880 roku wziął ślub z Teklą Wnorowską z Wnor Pażoch, córką Macieja i Józefy z Łubów. Ale nie zamiesz-kali w parafi i kuleskiej, tak jak pewnym jest, że jego życie toczyło się już poza Świetlikami. Ponownie ożenił się z  Władysławą Brolińską (tak zapisano ale chyba raczej Brulińską). Gdzie? nie wiadomo. Nazwisko żony zdaje się wska-zywać na okolice Zambrowa. Były to już czasy zdecydowanie większej mobil-ności terytorialnej. Jednak powraca do parafi i sokołowskiej, ale już do Jamiołk Piotrowiąt. Tam w 1916 roku rodzi się im syn, także Franciszek. Prawdopo-dobnie przezywano ich Pućki i na tym Franciszku ta linia wygasła.

Mikołaj syn Szymona po Baltazarze (1802 – ok. 1860)

Syn Szymona, brata mojego (po czterokroć) pradziada Franciszka. Jeden z  najciekawszych przodków. Pierwszą żoną była Petronela Wójcicka. Długo była tajemnicą. Przez zupełny przypadek, przeglądając indeksy parafi i Św Krzyża w Warszawie, znalazłem dokument ślubu Mikołaja z Petronelą. Z tego dokumentu można dowiedzieć się mnóstwa ciekawych informacji. Mikołaj był podofi cerem Batalionu Saperów stacjonującego na ul. So lec. Umiał się podpi-sać, co raczej oczywiste – inaczej nie zostałby podofi cerem. Najprawdopodob-niej Mikołaj uczestniczył wraz z Batalionem w powstaniu listopadowym (min. w szturmie na Arsenał) i po jego upadku trafi ł z powrotem do Jamiołk.

Petronela urodziła się w Brzeźniku (województwo mazowieckie) z Adama i Agnieszki Wójcickich. W Warszawie była służącą i mieszkała na ul. Solec pod numerem 2919. Mieli dwójkę dzieci:

Konstancja Ludwika urodziła się 19 lipca 1829 roku w  Warszawie. W akcie jej chrztu, który odbył się 5 sierpnia 1829 r. u św. Krzyża, zapisano, że Mikołaj był nadal podofi cerem Batalionu Saperów i wraz z Petronelą zamiesz-

357

kiwali na ul Grzybowskiej pod numerem 1220. O tyle to istotne, że tam później zamieszkali inni Jamiołkowscy Sieniuty. Zmarła także w Warszawie, w 1880 roku. Z  aktu jej zgonu wynika, że wyszła za mąż za Jabłońskiego. Najpraw-dopodobniej po zgonie matki Petroneli zaopiekowała się nią rodzina matki i zamieszkała w Warszawie. I ciekawostka – w akcie zgonu Konstancji nazwi-sko matki zapisano Sobiepanek.

Kazimierz urodził się około 1833 roku (nie wiadomo gdzie) a zmarł 12 marca 1833 r. w Jamiołkach Świetlikach.

Po zgonie Petroneli, co miało miejsce już w Świetlikach 29 czerwca 1835 roku, Mikołaj ponownie ożenił się (19 października 1835 r, ślub w Sokołach, świadkowie Jan Duchnowski i Łukasz Jamiołkowski) z Anną Idźkowską z Tru-skolas Olszyny. Przez pierwsze lata mieszkali w Świetlikach, potem przenieśli się do wsi Turek koło Pietkowa (Pietkowo to parafi a włościańska), gdzie Miko-łaj był leśnikiem i strażnikiem leśnym a następnie gumiennym, wreszcie eko-nomem. Znalazłem zapis z którego wynika, że próbował bez powodzenia wyle-gitymować się ze szlachectwa przed Heroldią (patrz rozdz. 7).

Z zapisu zgonu córki Pauliny wynika, że dziedziczył w Jamiołkach Świet-likach, mieszkał w Perkach Frankach a pracował w Turku.

W drugim związku z Anną Idźkowską przyszło na świat sporo dzieci. Po kolei byli to:

Urodzeni w Jamiołkach ŚwietlikachWiktor ur. 4 września 1836 r. przeniósł się do Warszawy, został garnca-

rzem. Ożenił się z Heleną Dymowską,Ignacy ur. 8 sierpnia 1839 r. (zmarł 29 sierpnia 1839 r.),Małgorzata ur. 11 września 1841 r. W akcie chrztu ojciec Mikołaj fi guruje

jako strażnik leśny w  Płoszowych Błotach, w  Dominium Pietkowskim. Pło-szowe Błota były uroczyskiem bagiennym wzdłuż rzeki Lizy pod Pietkowem. Właściciele Dominium Krasiccy, w XIX wieku przekształcili to uroczysko na stawy. Świadkami chrztu byli: Tadeusz Jamiołkowski (50 lat) brat rodzony i  Józef Jamiołkowski (70 lat) brat stryjeczny; rodzicami chrzestnymi: Stani-sław Jamiołkowski (żonaty) i Maryanna Grochowska. Małgorzata w 1862 roku wyszła za mąż za Kazimierza Kalinowskiego z Bruszewa, syna Pawła i Józefaty z Jamiołkowskich.

Urodzeni w TurkuJan ur. 27 grudnia 1843 r., chrzest odbywał się jednak w Sokołach i miał

huczną oprawę; oto zapis z  31 grudnia 1853  r. stawił się szlachetny Mikołaj Jamiołkowski Sieniuta 49 lat mający sprawujący obowiązki gumiennego w Fol-

358

warku Turek Parafi i Pietkowskiej dziedziczący we wsi Jamiołki Świetliki w obec-ności szlachetnych Jana Duchnowskiego lat 35 liczącego i Ignacego Gierłachow-skiego lat 26 liczącego we wsi Jamiołki Świetliki dziedziców i okazał dziecię płci męskiej urodzone w Folwarku Turek dnia 27 grudnia z małżonki swojej Szlachet-nej Anny z Idźkowskich lat 25 liczącej; chrzestnymi byli Stanisław Czaykowski i JP Konstancya Ostrowska w asystencyi JP Tomasza Łady kawalera i JP Eusta-chyi Jackowskiej.

Szymon ur. 25 września 1844 r. Urodził się w folwarku Turek. Mimo że większość dzieci Mikołaja i Anny też tam się urodziło, był pierwszym, którego chrzczono w Pietkowie, a nie w Świetlikach lub Poświętnem. Po ślubie w 1868 roku z  Maryanną Kalinowską Szymon zamieszkał początkowo w  Idźkach Wykno. W akcie zgonu jego córki Michaliny, w 1870 r., mieszkał już w Jamioł-kach Świetlikach. Zapis w  tym akcie wskazuje, że ich status majątkowy był fatalny. Byli wyrobnikami. Pewnie dlatego przenieśli się do Warszawy. Kiedy? – nie wiadomo, tak jak nie wiadomo kiedy zmarła żona Maryanna. W roku 1898 Szymon ożenił się w Warszawie (parafi a Wszystkich Świętych) powtórnie z Heleną Zielińską.

Józefa ur. 21 lutego 1846 r. Sam chrzest miał odbyć się w parafi i w Poświęt-nem. Czyżby Mikołaj nie pełnił już funkcji na folwarku Turek, który to fol-wark przynależał do parafi i w Pietkowie? Tajemnicze, bo w księgach Poświęt-nego takiego faktu nie ma. Informacji o chrzcie w Poświętnem dostarcza zapis w księdze urodzin parafi i sokołowskiej z 5 marca 1846 roku, a o czym świad-czyli wraz z Mikołajem Kacper Jamiołkowski (25 lat) i Wiktor Jamiołkowski (21 lat).

Maryanna ur. 12 października 1850  r., Tym razem chrzest niewątpli-wie odbył się w Pietkowie. Świadkami byli Jan Roszkowski i Jan Szymborski, a  rodzicami chrzestnymi Jan Roszkowski i  Anna Kruszewska. W 1873 roku wyszła za mąż za wdowca Jana Roszkowskiego z Roszk Ziemaków. W akcie ślubu Maryanna zapisano jest jako mieszkanka Bruszewa, a ojciec Mikołaj już nie żył.

Paulina ur. czerwiec 1853 r., zmarła 13 grudnia 1853 r. w Perkach Fran-kach; w jakich okolicznościach tam trafi ła pół roku po urodzinach w Turku?

Gdzie i kiedy zmarł Mikołaj? Też nie wiadomo.

359

9.5. Linia Sieniutów po

Józefie Benedykcie synu Franciszka po Baltazarze (1782 – 1846)

Pierworodny, po Franciszku i Teresie, Józef Benedykt, był głównym dzie-dzicem, urodził się 20 marca 1782 roku. 1 lutego 1817 roku w Kobylinie Borzy-mach zawarł ślub z Maryanną Leśniewską, córką Mateusza i Antoniny ze Sty-pułkowskich, urodzoną około 1798 roku w Stypułkach Giemzinie. Zamieszkali na ojcowiźnie w Jamiołkach Świetlikach. Prawdopodobnie on także, podobnie jak bracia, próbował legitymować się przed Heroldią (patrz rozdz. 7)

Zrodzili bardzo liczne potomstwo:Agata ur. 4 lutego 1818 r. Przez pewien czas nie wpisywałem jej do rodo-

wego drzewa, bowiem przy urodzinach zapisano jako matkę Maryannę… Sty-pułkowską? W oczywisty sposób błędnie. Agata 20 stycznia 1842 roku wyszła za mąż za Tomasza Jabłonowskiego, syna Jana i  Franciszki z  Czaykowskich, z Jabłonowa Kąt; tam też zamieszkała.

Józefa ur. 14 marca 1820 r. (zmarła 6 czerwca 1823 r.),Walenty ur. 10 lutego 1822 r. Urodził się w Jamiołkach Świetlikach pod

numerem 5. Świadkami na chrzcie byli Jan Kalinowski z  Bruszewa (55 lat) i Józef Łapiński (57 lat) dziad szpitala sokołowskiego.

Najprawdopodobniej, jako pierwszy z  Jamiołkowskich Sieniutów, prze-niósł się do Warszawy. W styczniu 1856 roku ożenił się z Franciszką Świąt-kowską, a  po jej zgonie ponownie ożenił się (w  1857 roku) z  pochodząca z Częstochowy Józefą Selwińską (ur. ok. 1837 roku, zmarłą w 1896 r. w War-szawie - Walenty wtedy jeszcze żył). Walenty był najpierw strażnikiem Głów-nego Domu Badań. Nie znalazłem informacji o  tej instytucji. Później wyko-nywał zawód grzebieniarza, a w ostatnich znanych mi dokumentach zapisy-wany był jako garbarz. Mieszkał początkowo (w 1854 roku) na Krzywym Kole, a w latach 70 – tych na Ogrodowej 36. Był świadkiem na chrzcie Maryanny, córki stryjecznego brata Wiktora i Heleny z Dymowskich oraz ślubie rodzo-nego brata Juliana w 1869 roku z Ewą Głasińską.

Kazimierz ur. 4 marca 1824 r. (zmarł 9 kwietnia 1824 r.),Piotr ur. 1 sierpnia 1825 r.,

360

Katarzyna ur. 24 listopada 1828 r. Świadkami chrztu byli Wojciech Jamioł-kowski (24 lata) i Andrzej Duchnowski (60 lat); chrzestnymi Wojciech Jamioł-kowski i Józefata Stypułkowska.

Wraz z innymi licznymi Sieniutami wyjechała do Warszawy. Prawdopo-dobnie została wyswatana przez starszego brata Walentego, bo w wieku nie-spełna 18 lat wydana za mąż za 27 letniego Józefa Jaworskiego, czeladnika grze-bieniarskiego. Grzebieniarzem był wszak także Walenty. Ślub był w parafi i Św Jana 2 sierpnia 1846 roku.

Jan ur. 1 grudnia 1830 r. (zmarł 27 kwietnia 1831 r.),Aniela ur. 30 grudnia 1831 r. (zmarła 21 stycznia 1832 r.),Julian Ignacy ur. 4 lutego 1836 r. (zmarł 20 września 1839 r.),Wojciech ur. 9 kwietnia 1838 r. (zmarł 10 sierpnia 1839 r.),Julian ur. 1 sierpnia 1841  r. Zapis dokumentu chrztu jest tajemniczy.

Julian rodzi się bowiem w Piotrowiętach. Przeniósł się do Warszawy i ożenił się w 1869 roku z Ewą Głasińską. Był urzędnikiem kasowym. Zamieszkali na Solnej 817. Świadkami na ślubie byli Walenty Jamiołkowski oraz Franciszek Raciborski.

Była jeszcze jedna córka – Maryanna. W 1863 roku w Warszawie, w parafi i Św. Krzyża miał miejsce ślub Maryanny córki Józefa i Maryanny Leśniewskiej z czeladnikiem garbarskim Feliksem Włodarskim. Ale z Maryanną jest prob-lem. Choć z tego i z innych zapisów wynika, iż to niewątpliwa Siniuczanka, nie znalazłem aktu jej chrztu. Jedyne co mi przychodzi do głowy, że zwyczajnie nie zapisano tego zdarzenia w indeksie, a po prawdzie nie chce mi się przeglądać ksiąg akt po akcie. Najpewniej było to w 1839 – 1840 roku albo 1837. We wspo-mnianym dokumencie ślubu zapisano, że mieszkała przy ul Szkolnej. Świad-kiem ślubu był brat Walenty. Feliks zmarł w 1869 roku i Maryanna w 1873 roku wyszła za Wincentego Widermana, zwolnionego z wojska szeregowca. Miesz-kała wtedy na Podwalu.

Ale wracajmy do Jamiołk. Dziedzicem po Józefi e Benedykcie został

Piotr syn Józefa Benedykta po Franciszku (1825 – 1909)

Był dwukrotnie żonaty. Najpierw z  Maryanną Rzączanką, którą poślu-bił najpewniej w 1847 roku, ale nie w Sokołach. W ramach „wielkiej przepro-wadzki” Sieniutów, bo wszyscy stopniowo wynosili się ze Świetlik, zamiesz-kał w  Jamiołkach Piotrowiętach. Może był to jakiś rodzinny „deal”? Wcześ-niej mieli co prawda ziemię w Piotrowiętach ale w tym przypadku doszło do

361

zmiany siedliska. Być może przenieśli się na siedlisko opuszczone przez Domi-nika stryja Józefa Benedykta. Zresztą wtedy dokonywano licznych przemiesz-czeń, bo i inne rodziny, np. Piecki przenosili się „z za Strugi” na dzisiejsze sied-lisko. Powodu zmiany miejsca zamieszkania niestety nie da się dziś ustalić. W grę nie wchodzą okoliczności budowy nadnarwiańskej kolei żelaznej, z Łap do Ostrołęki, bo kolej budowano sporo później.

Z Maryanną Rząca Piotr miał następujące dzieci:Leopold Adolf ur. 31 sierpnia 1848 r. Znalazłem jego akt zgonu, zmarł

w Sokołach. Zapisany był w nim jako właściciel domu, miał mieć 56 lat (zgadza się z rokiem urodzenia) pozostawił wdową Paulinę Rostkowską. Gdzie wziął ślub? czy mieli dzieci?

Dzięki akcji indeksowania metrykaliów parafi i warszawskich odkryłem jego akt ślubu z Pauliną Kopka. Było to w 1877 roku w Warszawie, parafi a Św Aleksandra. Zawód Leopolda był zapisany nieczytelnie ale najbardziej prawdo-podobne, że był dorożkarzem. Niejasne pozostaje czy Paulina Kopka to ta sama osoba co Paulina Rostkowska. Jeśli mieli dzieci to chyba żadne nie osiadło w parafi i sokołowskiej.

Salomea ur. 16 stycznia 1851 r. (zmarła 7 lutego 1859 r.),Bogumiła Teofi la ur. 26 marca 1854 r.,Władysław Adolf ur. 8 lipca 1858 r. (zmarł 7 stycznia 1859 r.).11 czerwca 1860 roku zmarła Maryanna, a 21 stycznia 1861 r. Piotr ożenił

się powtórnie w Kuleszach Kościelnych z Maryanną Kulesza, urodzoną około 1842 r. w Gołaszach Mościckich, córką Józefa i Kunegundy z Zarembów. Mieli bardzo liczne potomstwo:

Jan ur. 17 listopad 1861 r. Zwykle regułą jest, że dziedziczy najstarszy czyli w tym przypadku powinien być nim Jan. Ale tak się nie stało. Z dokumentu jego ślubu z Eleonorą Szleszyńską (odbył się w Sokołach 30 kwietnia 1893 r.) wynika, że wcześniej odsłużył carskie wojsko. Ten ślub odbył się na przekór woli ojca Piotra. Ponoć kiedy dowiedział się o zapowiedziach, bez jego zgody, wydziedziczył Jana. Przez długi czas nie znałem dalszych jego losów, po ślubie w księgach metrykalnych Sokół ślad po nim się „urwał”.

Z  pomocą przyszedł internet. Autor emaila wiedział od babci, iż pra-dziadek Jan nosił przydomek Sieniuta. Kiedy ponadto dowiedziałem się, że: „Babcia Janina była córką Jana i  Marianny z  domu Zbrzyzna lub Zbrzezna. Matka mojej babki Marianna wyszła za mąż za Jana Jamiołkowskiego… Babka Janina urodziła się z tego związku w dniu 26. 12. 1922 r. w Warszawie… Zwią-zek z  Marianną był dla Jana kolejnym związkiem… z  poprzedniego związku

362

miał kilkoro dzieci… między innymi córkę Jadwigę… Z Marianną miał Janinę – moją Babkę i Edwarda… Wiadomo mi też, że Jan miał brata Stanisława a tenże Stanisław miał dzieci – Jadwigę i Czesława… Jadwiga córka Stanisława podobno wyszła za mąż za Majewskiego… wiem też, że Jan Jamiołkowski – ojciec babci w 1932 roku miał 72 lata a więc data jego urodzin wypada gdzieś na rok 1860”… losy Jana przestały być zagadką.

W1908 r. urodził się im Stanisław. Jan zapisany był jako urzędnik kole-jowy, mieszkali na Towarowej.

Z metryk znalazłem również śluby ich córek:-w 1925 roku Helena (24 lata ur. parafi a Św Aleksandra), z Zdzisławem

Sikorą mechanikiem; Eleonora wtedy już nie żyła.w 1928 roku Jadwigi ze Stanisławem Janem Michalikiem,Kolejne dzieci Piotra i Maryanny to:Józef ur. 23 marca 1863 r.,Franciszka ur. 6 października 1864 r.,Adolf ur. 24 sierpnia 1866 r. (zmarł 25 października 1866 r.),Aleksandra ur. 11 marca 1868 r.; 29 stycznia 1894 roku wyszła za mąż za

Macieja Butkiewicza z Wysokiego Mazowiecka,Stanisław Bonifacy ur. 3 lutego 1869 r.,Antonina ur. 10 kwietnia 1871 r.,Ignacy ur. 30 stycznia 1877 r. (zmarł 9 lutego 1877 r.),Zofi a ur. 31 marca 1878 r.; 9 listopada 1901 roku wyszła za mąż za Fran-

ciszka Perkę z Pszczółczyna, syna Jana i Franciszki Bokin,Stanisław ur. 6 maja 1880 r.,Katarzyna ur. 24 lutego 1882 r.,22 listopada 1909 roku wyszła za mąż za

29 letniego Konstantego Kruszewskiego, syna Aleksandra i  Maryanny Gro-chowskiej, urodzonego na „połstancji w Lewickich petersbursko warszawskiej żeleznoj dorogi” a w dniu ślubu „nastawnika stancji Chołmogorsk Siewiernyj”.

Aleksander ur. 11 stycznia 1885 r.; Wróćmy na chwilę do Piotra. Do końca żywota gospodaruje sam, chyba

czuje się zdrowo i  mocno bo znalazłem informację, że jeszcze w  1897 roku (miał już ok. 70 lat) dokupił 1 cząstkę ziemi wartości 100 rubli, ze sprzeda-wanego przez Franciszka Zgleczewskiego gospodarstwa. Jak na tamte czasy była to cząstka duża, ponad morgę, bowiem morga kosztowała około 80 rubli (zdarzały się cząstki nawet poniżej 0, 2 morgi, co obrazuje skalę rozdrobnie-nia ziemi).

Piotr zmarł 3 lutego 1909 roku. Umarł w sędziwym wieku 84 lat.

363

Dziedzicem po Piotrze został…

Aleksander syn Piotra po Józefie Benedykcie (1885 – 1926)

Najmłodszy z synów Piotra był tym, który zgłaszał jego zgon. Był też ostat-nim z męskich Sieniutów zamieszkujących Piotrowięta i tam zmarłych. Ożenił się (najprawdopodobniej w 1910 roku) ze Stefanią Grodzką pochodzącą z Falk. Mieli dwoje dzieci:

Czesław ur. 14 czerwca 1911  r. Nie pozostał na ojcowiźnie. Po wojnie wyjechał do Warszawy gdzie w 1950 roku ożenił się z Antoniną Wziątek. Nie mieli dzieci.

W Piotrowiętach pozostała urodzona 24 listopada 1916 r. córka Jadwiga, która wyszła za mąż za Kalinowskiego. Na niej skończyła się, przynajmniej w Jamiołkach, ta linia Sieniutów.

Aleksander zmarł 4 mają 1926 roku, zaś jego małżonka Stefania około 1960 roku.

9.6. Nadal w Jamiołkach – linia Sieniutów po

Benedykcie synu Franciszka po Baltazarze (1804 – 1881)

Urodzony 15 marca 1804 roku Benedykt był najmłodszym synem mojego (po czterokroć) pradziada Franciszka. 28 lutego 1824 roku zawarł w Sokołach związek małżeński z Maryanną Bruszewską, urodzoną około 1804 roku w Bru-szewie z Jana i Antoniny z Dobkowskich. Benedykt z Maryanną zamieszkali w Jamiołkach Świetlikach pod numerem 5. Benedykt, podobnie jak bracia pró-bował, bez powodzenia, legitymować się przed Heroldią (patrz rozdz. 7).

Aby z uwagi na liczne rozrodzenie Sieniutowie się nie mylili potomkom z linii po Benedykcie nadano patronimiczne przezwisko Benki.

Urodziły im się następujące dzieci:Ewa Józefata ur. 23 lutego 1825 r. (świadkami byli Jan i Antoni Sokołow-

ski, obaj nie pochodzący z  Jamiołk Świetlik). Wyjechała wraz z  innymi Sie-niutami do Warszawy. Została służącą. W 1858 roku wyszła za mąż w parafi i

364

Nawiedzenia NMP za Michała Roszkowskiego z Truskolas Olszyny, który też trafi ł do Warszawy i był służącym. Znalazłem także dokument jej ślubu, już jako wdowy. Było to w roku 1877 w parafi i Św Jana. Wyszła za Michała Hyp-szera, wdowca, majstra ślusarskiego. W dokumencie ślubu zapisano, że zajmo-wała się handlem.

Anna ur. 27 kwietnia 1828 r, świadkami chrztu byli Kacper Dąbrowski ze Stypułek Szyman i tradycyjnie (bo „świadkował „ przy większości chrztów moich Jamiołkowskich) Andrzej Duchnowski ze Świetlik; rodzicami chrzest-nymi zaś byli: Kacper Stypułkowski i Maryanna Bruszewska, Trafi ła do War-szawy gdzie została służącą. Mieszkała przy Nowym Świecie, wyszła za mąż za czeladnika koszykarskiego Antoniego Przedpełskiego.

Kacper Baltazar ur. 6 stycznia 1831 r., został dziedzicem – biogram dalej,Szymon ur. 24 października 1832 r. (zmarł 3 listopada 1833 r.),Stanisław ur. 13 listopada 1834 r. świadkami chrztu byli Tadeusz Jamioł-

kowski i  Sebastyan Gąsowski; rodzicami chrzestnymi: Józef Jamiołkowski i Franciszka Idżkowska. Nieznane są jego losy ale to co pewne żył w 1866 roku wymienia go bowiem spis szlachty powiatu łomżyńskiego z  1866 roku dla celów wojskowych.

Michał ur. 3, października 1837 r. Najpierw trafi ł do parafi i Puchały gdzie w Wyrzykach był wyrobnikiem, tam się ożenił. Po zgonie żony Anny z Luto-stańskich (po pierwszym mężu Milewskiej), przeniósł się wraz z urodzonym 27 września 1865 r. w Wyrzykach synem Stanislawem do Warszawy. Stanisław został szewcem, ożenił się w 1893 roku z krawcową Józefą Marią Fajgenbaum.

Michał w Warszawie w 1870 roku ożenił się z Otolią (Otylią) Niewińską. Zamieszkał na Twardej pod numerem 1084; był tam stróżem. 2 Lutego 1870 roku w parafi i pw. Wszystkich Świętych wziął ślub z Otylią Niewińską (28 lat) pochodzącą z  Godlewa Plewek par. Zuzela. Po śmierci Otyli (8 maja 1895) ożenił się jeszcze raz – 24 listopada 1895 r. z Maryanną Krawczewską (34 lata) pochodzącą z Naruszewa w powiecie płońskim.

Zupełnie przypadkowo, dzięki bezcennej działalności Muzeum Powstania Warszawskiego, poznałem późniejsze losy jego syna Jana oraz wnuka Jerzego Stanisława. Obaj byli żołnierzami powstania warszawskiego. Jan urodził się 25 września 1897 roku w Naruszewie, ożenił się z Zofi ą Brauman. Zmarł 10 kwiet-nia 1981 roku. W  powstaniu warszawskim walczył w  2 kompanii batalionu Miłosz (zatem głównie na Powiślu i w Śródmieściu). Miał stopień wojskowy plutonowego a pseudonim Lach. Wcześniej brał udział udział w konspiracji: Siekiera – 1 kom. plut. 133.

365

W tym samym oddziale (Miłosz) walczył jego syn, kapral Jerzy Stanisław, pseudonim Jastrząb, urodzony 16 czerwca 1924 w Warszawie.

Julianna ur. 6 czerwca 1841  r., córka Benedykta, najmłodszego z  braci mojego (po trzykroć) pradziada Stanisława.

Świadkami chrztu byli Tadeusz Jamiołkowski (42 lata) i  Ignacy Gierła-chowski (25 lat). Chrztu udzielał Ksiądz Jerzy Lewkowicz nauczyciel szkoły parafi alnej, a  rodzicami chrzestnymi byli: Jan Skowroński kawaler i  Agata Jamiołkowska panna.

W  nieprawdopodobny sposób dowiedziałem się o  jej dalszych losach. Niekiedy bywam proszony o  informacje na temat przeszłości Jamiołkow-skich. Tym razem oniemiałem – Pani Maria spytała czy wiem coś o Juliannie Jamiołkowskiej córce Benedykta i Maryanny z Bruszewskich? Przecież to moja rodzina Sieniutów.

W  jakich okolicznościach Julianna trafi ła do Warszawy nie wiem. Było to już po 1860 roku. Najpierw wyszła za mąż za Szymona Nocunia. W 1871 roku urodziła im się córka Maryanna. Po śmierci męża Szymona poślubiła Jana Sawickiego.

Oto fragmenty dokumentu ślubu w tłumaczeniu na język polski:Stało się w mieście Warszawa w kancelarii Parafi i Wszystkich Świętych pięt-

nastego (dwudziestego siódmego) lipca tysiąc osiemset siedemdziesiątego trze-ciego roku o godzinie piątej po południu. Ogłaszamy, iż w obecności świadków Stanisława Pietrzykowskiego, introligatora, i  Jana Dziubieleckiego, kościelnego, obydwu zamieszkałych w  Warszawie, pełnoletnich, zawarty został kościelny związek małżeński pomiędzy Janem Sawickim, w wieku czterdziestu lat, wdow-cem po Elżbiecie, zmarłej w Warszawie w szpitalu Dzieciątka Jezus przy Parafi i Krzyża Świętego, urodzonym we wsi Płochocina (Płochocin) powiatu Warszaw-skiego, synem Pawła i Agnieszki małżonków Sawickich, zamieszkałym w War-szawie przy ulicy Twardej pod numerem tysiąc osiemdziesiątym szóstym przy tutejszej Parafi i, i pozostającym tutaj szeregowym na urlopie za nr 10581 z dnia dwudziestego dziewiątego września tysiąc osiemset sześćdziesiątego dziewią-tego roku, a Julianną Nocuń, wdową po Szymonie zmarłym w szpitalu [Dziec. Jezus (w oryginale zostało zaznaczone oraz podkreślone – tłum.) Ducha Świętego przy Parafi i Świętego Andrzeja, od dziesięciu miesięcy w wieku trzydziestu lat, urodzoną we wsi Jamiołki-Świetliki Parafi i Sokoły guberni Łomżyńskiej, córką Benedykta i Marianny z Bruszewskich małżonków Jamiołkowskich, zamieszkałą w Warszawie przy ulicy Twardej pod numerem tysiąc osiemdziesiątym czwar-tym przy tutejszej parafi i i tutaj przy bracie pozostającej.

366

Z ich związku urodził się Piotr Sawicki. Był socjalistą, więźniem X Pawi-lonu Cytadeli Warszawskiej, osadzonym za działalność przeciwko caratowi, zesłańcem w latach 1898 – 1919. Zesłany został do Niżnego Nowgorodu, skąd w 1918 r. uciekł z rodziną do Woroneża, a następnie z wojskami białych dotarł do Charkowa. W listopadzie 1919 r. za zgodą Konsula Polskiego w Charkowie zesłańcowi pozwolono powrócić do Warszawy z żoną i dziećmi. Dokumenty z tamtego okresu zachowały się w Muzeum X Pawilonu Cytadeli. Pochowany na cmentarzu bródnowskim.

Jan Sawicki zmarł w 1879 roku i Julianna wyszła w 1882 roku za mąż po raz trzeci za Kazimierza Prusaka. Zmarła w latach I wojny światowej, prawdo-podobnie w 1915 roku. Została pochowana w Warszawie, na Cmentarzu Bród-nowskim, w 7 kwartale.

Jan ur. 9 stycznie 1846 r. świadkami chrztu byli Jan Duchnowski i Tadeusz Jamiołkowski, chrzestnymi byli Jan Duchnowski – żonaty i Petronela Jamioł-kowska – zamężna.

Franciszek ur. 13 stycznia 1847 r. (zmarł 16 marca 1847 r.). W dokumen-cie jego chrztu, który miał miejsce 2 lutego można dostrzec ciekawą histo-rycznie informację. Jego uczestnicy nie są już wymieniani jako Szlachetni, a jedynie jako posiadacze własności ziemskiej cząstkowej. W przypadku Sokół zmiana formuły zapisu rozpoczęła się na przełomie 1845 i 1846 roku.

Franciszek ur. 16 sierpnia 1849  r. Franciszek był najmłodszym synem Benedykta i Maryanny z Bruszewskich. Wraz ze starszym bratem Michałem i siostrą Julianną przeniósł się do Warszawy. Najpewniej ściągnął ich stryjeczny brat Walenty, podobnie jak Wiktora syna Mikołaja. Żeniąc się w  1875 roku z Ewą Sadecką mieszkał na Grzybowskiej 1036 A. Był wtedy furmanem. Ich córką (małżonka Ewa Sadecka) była min. Michalina Jamiołkowska, która uro-dziła się w Warszawie 13 września 1877, a zmarła (również w Warszawie) 12 października 1956. Wyszła za mąż za kowala Józefa Włodarczyka.

Udało mi się znaleźć informację z  1878 roku o  notarialnej sprzedaży przez Benedykta Jamiołkowskiego, z  Jamiołk Piotrowiąt, Ignacemu Jamioł-kowskiemu, z  Jamiołk Godzieb, pięciu działek (cząstek) podzielonych na 9 i pół zagona. Wartość transakcji 170 rubli. Innego dorosłego Benedykta w tym czasie w Piotrowiętach nie było. Rok w którym to się działo także wskazuje, iż to Bendykt z Sieniutów. W 1878 roku zmarli syn Kacper i  synowa Wero-nika, u których dożywał. Benedykt na dożywocie przeniósł się do Warszawy do któregoś z synów, którzy tam zamieszkali i tam zmarł w 1881 roku (parafi a Wszystkich Świętych).

367

Dziedzicem po Benedykcie został

Kacper Baltazar syn Benedykta po Franciszku (1831 – 1878)

17 listopad 1854 roku ożenił się w Sokołach z Weroniką Kalinowską z Bru-szewa, córką Michała i Apolonii z Krasowskich.

Zamieszkali w Jamiołkach Piotrowiętach. Był dziedzicem, ale wiele wska-zuje, że już ubogim, bo dorabiał u  bogatszych. Umarł stosunkowo młodo, w tym samym roku co Weronika.

Kacper z Weroniką mieli następujące potomstwo:Władysław ur. 12 czerwca 1858 r.,Stanisław ur. 6 sierpnia 1860 r., trafi ł do Warszawy gdzie w 1887 w parafi i

Narodzenie NMP roku ożenił się z Rozalią Florentyną Kociołkowską pocho-dzącą z Czach.

Ignacy ur. 6 października 1862 r. (zmarł 2 lutego 1863 r.),Aleksandra ur. 8 listopada 1863 r.,Maryanna ur. 11 marca 1866 r.,Kamila ur. 28 maja 1868 r. (zmarła 26 sierpnia 1868 r.),Paweł ur. 18 listopada 1869 r., Trafi ł do Warszawy, prawdopodobnie jako

żołnierz bowiem w akcie ślubu zapisany jest jako żołnierz rezerwy. Ślub miał miejsce 30 października 1898 roku w par. Św Andrzeja, adresem zamieszkania Pawła jest ul Wolska a jego wybranką służąca Ewa Wasilka pochodząca z Woli Rawskiej.

Jan ur. 6 maja 1873 (zmarł 5 czerwca 1873 r.),Julianna ur. 24 grudnia 1876 r.Kacper i Weronika zmarli niemal jednocześnie. Weronika 13 marca 1878

roku, Kacper 24 kwietnia tegoż roku.W Jamiołkach (już Piotrowiętach) pozostał

Władysław syn Kacpra Baltazara po Benedykcie(1858 – 1919).

Był dwukrotnie żonaty, najpierw z Maryanną Grabowską, a następnie po jej śmierci (w 1890 roku) trzy lata później, żeni się z Kamilą z Kuleszów.

Z Maryanną Grabowską miał następujące dzieci:Maryanna ur. w 1880 roku,Lucjan ur. 11 lutego 1883 r., jego małżonką była Stanisława Zielińska (ur.

20 września 1887 r w Kamiance z Adolfa i Katarzyny, zmarła w 1963 roku).

368

Lucjan zmarł w 1958 roku w Sokołach. Nie ma z tej gałęzi męskiego potomka, w Sokołach zamieszkała córka Zofi a, która wyszła za mąż za Sidoryka.

Bolesława ur. 20 kwietnia 1886 r.Natomiast ze związku z Kamilą Kulesza (urodzoną około 1870 r. w Kule-

szach Litewce z Jana i Maryanny z Godlewskich) dwaj starsi synowie urodzili się w Wiśniewie koło Zambrowa – Józef w 1894 r. a Stanisław w 1896 r.; naj-młodszy Tomasz urodził się w 1898 roku w Jamiołkach Piotrowiętach.

Józef w 1911 roku, z Hamburga statkiem „Prezydent Grant”, wyemigro-wał do USA. Zamieszkał w  Nowym Jorku. W  1921  r. ożenił się z  urodzoną w Kuleszach Kościelnych Maryanną Cieślak (ślub 3 lipca 1921 r. w Floral Park, Nassau County) NY. Mieli ponoć czwórkę dzieci, mam wiedzę o trzech. Naj-starszy Tadeusz ur. 6 kwietnia 1922 r. w NY, ożenił się z Frances Rose Grace, zmarł 13 kwietnia 1985 r. w Los Angeles. Był po wojnie w Jamiołkach. Edmund ur. 5 listopada 1923 r. w NY, zmarł 16 listopada 1995 r. w Los Angeles. Anna urodzona około 1928 roku wyemigrował do USA, tam zmarł w1973 roku, w Mineola, Nasau.

Stanisław ożenił się 11 listopada 1922 roku z 19 – letnią Maryanną Łapiń-ską (była córką Franciszka i Justyny z Kalinowskich). Zamieszkali w Brusze-wie, dokąd do dziś mieszkają ich potomkowie. Stanisław zmarł w 1967 roku, natomiast Maryanna żyła długo bo do 1993 roku.

Mieli następujące dzieci:Mieczysław Maciej ur. w  1925  r., członek Narodowego Zjednoczenia

Wojskowego ps. „Sochaczew”, zamieszkał w Sokołach (dokument ujawnienia w załączniki rozdz. 9, dokumenty Mieczysław Jamiołkowski).

Henryk ur. w 1926 r., był członkiem Narodowego Zjednoczenia Wojsko-wego, ps „Wicher”, Ujawnił się w ramach amnestii 1947 roku, w 1949 roku ska-zany na 8 lat za „pomoc bandom”, do lutego 1955 r. przesiedział w więzieniach Rawicza, Wronek i Potulic, po zwolnieniu zamieszkał w Jeleniej Górze, ożenił się z Czesławą Wysocką, zmarł w 1971 roku, pochowany w Sokołach (więcej załączniki rozdz 9, dokumenty Henryk Jamiołkowski).

Wanda ur. w 1928 r., zamieszkała w okolicach Białegostoku,Jadwiga ur. w 1929 r., wyszła za mąż za Stanisława Klepackiego i zamiesz-

kała w Perkach Bujenkach,Tadeusz ur. w 1931 r., opuścił Jamiołki i zamieszkał w okolicach Płocka,Teresa ur. w 1934 r. wyszła za mąż za Kalinowskiego i zamieszkała w we

Wróblach,

369

Jan ur. w  1937 roku, ożenił się z  Teresą Danutą Jabłońską i  zamieszkał w Bruszewie,

Kamila ur. w 1939 roku, zmarła w 1941 r.Z kolei Tomasz w 1922 roku ożenił się z 23 letnia Anną Gierłachowską

(córką Stanisława i Maryanny z Idźkowskich). Zamieszkali w Jamiołkach Pio-trowiętach. Tomasz zmarł w 1990 r. a Anna w 1992 roku. Z tego związku uro-dzili się:

Czesław, jako rok urodzin zapisano 1923, zmarł w 1979 w Perkach Kar-piach,

Stanisław ur. w 1923 roku, zmarł w 1988 roku w Sokołach,Janina Czesława ur. w 1926 r., wyszła za mąż za Mieczysława Dawidko

z Kowalewszczyzny, zmarła ok 1966,Maryanna ur. w 1928 r., wyszła za mąż za Tadeusza Zygmunta Grabow-

skiego, zamieszkali w Idźkach Młynowskich,Antoni ur. ok 1930 roku zamieszkał we Wnorach Starych,Kazimierz ur. ok 1932 r., zmarł ok 1977 w Sokołach,Jan ur. ok 1935, ożenił się z Haliną Mojkowską, zmarł w 2007 r. w Łapach,Zofi a ur. ok 1938 r., wyszła za mąż za Jana Żochowskiego, zamieszkała

w Sokołach,Tadeusz ur. 1941, zmarł w 1942,Witold ur w 1943, ożenił się z Maryanną Kulikowską, mieszka w Jamioł-

kach Piotrowiętach i jest sukcesorem Jamiołkowskich Sieniutów w Jamiołkach.Potomkowie Władysława są obecnie jedynymi (przynajmniej na podsta-

wie tego co ustaliłem) Sieniutami zamieszkującymi parafi ę sokołowską. Tyle, że bardziej rozpoznawani są jako Benki, które to przezwiska wywodzi się od Benedykta. Najpewniej tak ich przezwano, aby się nie mylili z  innymi Sie-niutami. Niemniej w ich pamięci rodzinnej zachowało się, iż są z Sieniutów. Po prawdzie nowe przezwisko nie pomagało mi w dotarciu do nich, wreszcie jednak to się udało.

Wracając do Władysława – zmarł 28 marca 1919 roku w Jamiołkach Pio-trowiętach., natomiast Kamila 1 września 1956 r.

370

Zakończenie

Starałem się przedstawić dzieje Sieniutów, jednego z krzów rodu Jamioł-kowskich. Nie bardzo potrafi ę znaleźć właściwe określenie, jak nazywać taką wspólnotę. Pojęcie rodzina jest nieco ryzykowne, tym bardziej we współczes-nych czasach. Odwołując się do potocznego doświadczenia (poza wyjątkami bardzo „błękitnej krwi”) rodzina ogranicza się do co najwyżej trzeciego stopnia pokrewieństwa (pradziadkowie, prawnuki), mało kto zna prapradziadków, nie mówiąc o dziadkach czy pradziadkach ciotecznych i wujecznych. Najczęściej jednak znajomość rodziny kończy się na dziadkach. To już nie te czasy, które celnie oddaje maksyma Melchiora Wańkowicza – „nie podam ręki nikomu kto nie wie jak jego prababka z domu”.

Czy ktoś z kim jestem powiązany w szóstym, siódmym pokoleniu to jesz-cze krewny? Nie łączą nas przecież żadne wspólne emocje i legendy, ba nawet miejsce zamieszkania, akurat ja jestem wręcz „wybyty” z  rodzinnego prag-niazda. Z zażenowaniem przyznam się, że Jamiołki po raz pierwszy odwiedzi-łem kilka lata temu. Do niczego mi to wcześniej nie było potrzebne, a „szu-kanie tam krewnych”? – już sama myśl byłaby szaleństwem. Niemniej nie znajduję nic lepszego niż pojęcie wielka rodzina; pomimo, że krewnych pozna-wałem nie poprzez rodzinne związki ale głównie poprzez zapisy metrykalne i inne dokumenty.

Była rodzina Sieniutów jedną z  wielu typowych drobnoszlacheckich rodzin. Nikt z  niej nie piastował wysokich stanowisk. Moi, choć próbowali, nie wylegitymowali się przed carską Heroldyą. Z rzadka który z braci drob-nej szlachty potrafi ł pisać, to stało się umiejętnością dopiero pod koniec XIX wieku. Nie była zbyt majętna, choć 6 włók i 20 morgów czyli około 120 hekta-rów ziemi, które posiadali Sieniutowie pod koniec XVI wieku, to było więcej niż ówczesne podlaskie standardy. Ale z  czasem majątek ulegał kolejnym podziałom, aż w końcu XIX wieku wielu z Sieniutów stawało się wyrobnikami lub za chlebem wyjeżdżało do miast. Głównym celem była Warszawa.

Typowa podlaska rodzina drobnoszlachecka, jak to piszą autorzy herbarzy – „licznie rozrodzona”. Dziesięcioro dzieci to nie było coś niezwykłego. Zda-rzało się, jak w przypadku Piotra, iż było ich szesnaścioro.

Niegdyś w Jamiołkach Świetlikach dominujący (bo najpewniej ich zało-życiele) – był czas na początku XIX wieku kiedy zamieszkiwali pod dwoma a  nawet trzema numerami – obecnie ich tam nie ma wcale, zaś w  parafi i sokołowskiej żyją już tylko nieliczni. Reszta rozbiegła się po świecie. Ciekawe

371

byłoby opisanie współczesnych losów potomków Sieniutów lecz to przekra-cza moją wiedzę i  możliwości. Stąd z  konieczności (poza – co z  uwagi na dostępność informacji naturalne – uprzywilejowaniem własnej najbliższej linii) jest to zapis historii zawartej w dokumentach metrykalnych. Nie piszę o żyjących.

Genealogia, mimo że jest poszukiwaniem rodziny, to pasja samotników. Niemniej jeśli inni, w którejś z bibliotek, ktoś odnajdzie to śladowe wydanie i ta opowieść go zainteresuje, to może warto było marnować lata na ślęczenie nad księgami.

372

Aneks

Ta

blic

a 1

Wyw

ód J

amio

łkow

skic

h Si

eniu

tów

– n

ajst

arsi

prz

odko

wie

??

cd

wyw

odu

tabl

ica

1a (r

ozdz

.9.1

)

cd.

wyw

odu

w te

kści

e (r

ozdz

.9.2

)

U

waga

:Nie

pod

ejm

ował

em p

róby

bud

owan

ia w

ywod

ów d

la w

szys

tkic

h lin

ii,

ni

ekie

dy je

st to

nie

moż

liwe,

a za

wsz

e b.

cza

soch

łonn

e

Mat

eusz

(Mac

iej?

) *?

? - +

??

Jaku

b *?

? - +

1598

B

orut

*?

? - +

1605

/160

6

Mac

iej W

ołpi

k *?

? - 1

580

żona

Apo

loni

a

Woj

ciec

h Św

ietli

k *?

? - +

prz

ed 1

528

Bar

tłom

iej

*??

- + ?

? żo

na D

orot

a K

ules

za

Woj

ciec

h *?

? - +

??

Mik

ołaj

*?

? - +

??

Fabi

an

*??

- +??

St

anis

ław

*?

? - +

??

Tom

asz

*??

- +??

Grz

egor

z *?

? - +

po 1

649

??M

icha

ł *?

? - +

??

Piot

r Św

ietli

k *?

? - +

po

1528

And

rzej

*?

? - +

ok 1

568

???F

ranc

isze

k *?

? - +

po 1

692

Mat

eusz

*?

? - +

po 1

649

375

Ta

blic

a 1a

cią

g da

lszy

- li

nia

po J

akub

ie sy

nu M

acie

ja

cd. w

ywod

u w

tekś

cie

rozd

z.9.

1

cd w

ywod

u ta

blic

a 1b

(opi

s roz

dz. 9

.1)

Jan

*?

?-+1

626

żona

Bar

bara

Moy

kow

ska

być

moż

e by

ł dw

a ra

zy ż

onat

y

Mac

iej

*??

- +ok

165

1 żo

na R

ozal

ia

Jaku

b *?

? - +

1599

Wal

enty

*?

? - +

prze

d 16

63

Woj

ciec

h *?

? - +

po 1

663

Mik

ołaj

*?

? - +

ok 1

692

Piot

r Si

elaw

a *?

? - +

prze

d 16

74

Tom

asz

Sien

iuta

*?

? - +

1675

Mik

ołaj

*?

? - +

prze

d 17

12

ślub

167

8 M

arya

nna

Kru

szew

ska

Cór

ki:

Aga

ta*1

685

wys

zła

w 1

703

za M

arci

na

Perk

owsk

iego

, D

orot

a *1

687

wys

zła

w 1

707

za S

zym

ona

Kru

szew

skie

go

Mat

eusz

*

1694

- +

1767

śl 1

o. 1

718

Mar

yann

a Fa

szcz

ewsk

a śl

2o.

172

3 M

arya

nna

Dąb

row

ska

Kry

styn

a *?

? - +

??

ślub

167

6 A

ndrz

ej M

akow

ski

376

Ta

blic

a 1b

cią

g da

lszy

- lin

ia p

o M

ateu

szu

synu

Mik

ołaj

a

da

lszy

wyw

ód ta

bl 2

(opi

s roz

dz. 9

. 3)

lini

a m

ęska

wyg

asła

da

lszy

wyw

ód ta

bl 3

(opi

s roz

dz.9

.4)

da

lszy

wyw

ód ta

bl 4

(opi

s roz

dz. 9

.5)

dal

szy

wyw

ód ta

bl 1

c (o

pis r

ozdz

. 9.

1)

dal

szy

wyw

ód ta

bl 5

(opi

s roz

dz. 9

.6)

Mat

eusz

*

1694

- +

1767

śl 1

o. 1

718

Mar

yann

a Fa

szcz

ewsk

a śl

2o.

172

3 M

arya

nna

Dąb

row

ska

Bal

taza

r

*172

4 - +

1795

śl

175

7 K

uneg

unda

Dra

gow

ska

Szym

on

*177

7 –

+180

9 śl

179

9 B

ogum

iła Ł

upiń

ska

Fran

cisz

ek

*1

760

- +18

25

śl 1

781

Tere

sa G

ąsso

wsk

a

Dom

inik

*1

768

– +1

839

śl 1

794

Tere

sa B

rusz

ewsk

a

B

ened

ykt

*180

4 –

+188

1 śl

182

4 M

arya

nna

Bru

szew

ska

Stan

isła

w

*178

6 –

+185

6 śl

1o.

181

1 A

gnie

szka

Wys

zyńs

ka

śl 2

o. 1

836

Joan

na P

etro

nela

Kos

tro

Józe

f Ben

edyk

t *1

782

– +1

846

śl. 1

817

Mar

yann

a Le

śnie

wsk

a

Grz

egor

z *1

727-

+17

89

śl o

k 17

70

Mar

yann

a D

rągo

wsk

a

377

Ta

blic

a 1c

cią

g da

lszy

– li

nia

po S

tani

sław

ie sy

nu F

ranc

iszk

a

l

inia

męs

ka w

ygas

ła

li

nia

męs

ka w

ygas

ła

lin

ia m

ęska

istn

ieje

Mar

yann

a

*181

8- +

??

śl 1

844

Józe

f K

acpe

r Pło

ński

Paw

eł

*181

4 –

+185

1 śl

183

9 Ju

liann

a R

oszk

owsk

a

Fran

cisz

ka

*182

1 - +

??

śl 1

844

Ada

m Ja

n B

rzoz

owsk

i

Wła

dysł

aw

*190

7 - +

198

3 śl

193

8 Zo

fia

Lach

owic

z (P

łd. A

fryk

a)

Kaz

imie

rz

*191

2 - +

1962

śl

194

9 St

anis

ław

a

Świd

ersk

a (W

ólka

Juch

n.)

Józe

f *1

917

- +19

79

Apo

loni

a

*182

4 - +

??

śl 1

849

Józe

f D

rągo

wsk

i

Wik

tori

a

*186

6- +

1944

śl

188

7 Pi

otr K

raso

wsk

i

Jan

*1

884-

+19

55

śl 1

o190

6 Pa

ulin

a K

amie

ńska

2o

193

6Ann

a B

arba

ra R

oszk

owsk

a Fran

cisz

ek

*191

9 - +

1995

śl

194

5 B

roni

sław

a Św

ider

ska

(Wól

ka Ju

chn.

)

Her

onim

*1

921

- +19

53

śl 1

945

Mar

ia

And

ruk

(B

iały

stok

)

Stan

isła

w

*178

6 –

+185

6 Śl

181

1 A

gnie

szka

Wys

zyńs

ka

śl 1

836

Joan

na P

etro

nela

Kos

tro

Wal

enty

*1

843

– +1

906

śl 1

839

Mar

yann

a

Ros

zkow

ska

Mar

ta

*184

4 - +

??

śl 1

865

Tom

asz

Sylw

este

r Łup

ińsk

i

Mar

cin

*184

8 –

+??

śl 1

881

Mar

yann

a

Mal

icka

(Wa-

wa)

Piot

r *1

816

– +1

884

śl 1

860A

gnie

szka

M

ales

ka (W

a-w

a)

Bal

taza

r *1

849

- +ok

187

1 śl

187

0 A

nna

R

odow

icz

Bol

esła

w

*187

1 - +

??

śl 1

896

Tekl

a M

aria

Lew

icka

(W

arsz

awa)

378

Ta

blic

a 2

– lin

ia p

o G

rzeg

orzu

synu

Mat

eusz

a

li

nia

męs

ka is

tnie

je

Tade

usz

*1

774

- +18

16

śl 1

o180

2 Fr

anci

szka

Jam

iołk

owsk

a

śl 2

o 18

15 T

eres

a Te

kla

Łupi

ńska

Grz

egor

z

*172

7- +

1789

śl

ok

1770

M

arya

nna

Drą

gow

ska

Stan

isła

w

*180

3 - +

185

4 śl

1o1

833

z B

albi

na S

zum

owsk

a sl

2o1

836

z M

arya

nna

Bia

łoko

zow

icz

(Lub

otyń

)

Józe

fata

Ele

onor

a

*181

1-+?

? śl

183

3 Ja

n D

uchn

owsk

i

Ada

m S

tefa

n

*185

0 - +

1915

śl

Em

ilia

Wys

zom

iers

ka

Fran

cisz

ek

*187

8 - +

1935

379

Ta

blic

a 3

– lin

ia p

o Sz

ymon

ie sy

nu B

alta

zara

lin

ia m

ęska

wyg

asła

Tade

usz

*1

800

- + 1

854

śl 1

821

Ant

onin

a Ja

mio

łkow

ska

Kon

stan

cya

Mar

yann

a

*180

7 - +

1849

śl

183

1 Ja

kub

Perk

owsk

i

Wik

tor

*1

825

– +1

896

śl 1

847

Mar

yann

a Id

źkow

ska

(Idź

ki W

ykno

)

Jan

*1

828

- +18

89

śl 1

850

Kon

stan

cya

Idźk

owsk

a

Kat

arzy

na

*182

2 –

+189

6 śl

1o

1849

Woj

ciec

h

Jam

iołk

owsk

i śl

2o

1858

Fra

ncis

zek

K

ucze

rew

icz

Mik

ołaj

*1

802

– +p

rzed

186

2 śl

1o

1831

Pet

rone

la W

ojci

cka

śl 2

o 18

35 A

nna

Idźk

owsk

a

Wik

tor

*1

836

- +po

187

3 śl

Hel

ena

Dym

owsk

a

(War

szaw

a)

Szym

on

*184

4 –

+po

1870

śl

1o1

868

Mar

yann

a K

alin

owsk

a

śl 2

o189

8 H

elen

a Zi

eliń

ska

(War

szaw

a)

Szym

on

*177

7 –

+180

9 śl

179

9 B

o gum

iła Ł

upiń

ska

Fran

cisz

ek

*185

3 - +

po 1

915

śl ?

? N

N

Kon

stan

cya

Lud

wik

a *1

831

- +ok

188

0 W

arsz

awa

śl

z Ja

błoń

skim

380

Ta

blic

a 4

– lin

ia p

o Jó

zefie

Ben

edyk

cie

synu

Fra

ncis

zka

lin

ia m

ęska

wyg

asła

Wal

enty

*1

822

–+??

W

arsz

awa

Aga

ta

*181

8 - +

??

Śl 1

842

Tom

asz

Ja

błon

owsk

i W

arsz

awa

Julia

n *1

841-

+??

śl 1

869

Ewa

Gła

sińs

ka

War

szaw

a

Leo

pold

Ado

lf *1

848

- +19

05

śl 1

877

Paul

ina

K

opka

(Ros

tkow

ska?

)

Jan

*186

1 -1

932

śl 1

o189

3 El

eono

ra

Szle

szyń

ska

(War

szaw

a)

praw

d śl

2o

1920

M

arya

nna

Zbrz

yzna

Ale

ksan

dra

*1

868

- +??

śl

189

4 M

acie

j B

utki

ewic

z

Piot

r *1

825

- +19

09

śl 1

847

Mar

yann

a R

ząca

śl

ok

1847

Mar

yann

a K

ules

za

Zofia

*1

878

- + ?

? śl

190

1 Fr

anci

szek

Pe

rka

Kat

arzy

na

*188

2- ?

? śl

190

9 K

onst

anty

K

rusz

ewsk

i

Ale

ksan

der

*1

885

– +

1926

śl

. 191

0 St

efan

ia

Gro

dzka

Józe

f Ben

edyk

t *1

782

– +1

846

śl. 1

817

Mar

yann

a Le

śnie

wsk

a

Kat

arzy

na

*182

8-??

śl

184

6 Jó

zef J

awor

ski

War

szaw

a

Cze

sław

*1

911-

+ p

o 19

50

śl A

nton

ina

Wzi

ątek

W

arsz

awa

Jadw

iga

*191

6 - +

??

śl z

Kal

inow

skim

381

Ta

blic

a 5

– lin

ia p

o B

ened

ykci

e sy

nu F

ranc

iszk

a

linia

męs

ka w

ygas

ła

linia

męs

ka is

tnie

je

lin

ia m

ęska

istn

ieje

linia

męs

ka is

tnie

je

Kac

per

Bal

taza

r *1

831

– +1

878

śl 1

854

Wer

onik

a K

alin

owsk

a

Mic

hał

*183

7 –

po +

1897

śl

186

4 A

nna

Luto

stań

ska

śl 1

o187

0 O

tylia

N

iew

ińsk

a

śl 2

o 18

95 M

arya

nna

Kra

wcz

ewsk

a

(War

szaw

a i N

arus

zew

o)

Fran

cisz

ek

*184

9 –

+po1

877

śl 1

875

Ewa

Sade

cka

(War

szaw

a)

Julia

nna

*184

1 –

+po

1915

śl

1o

ok 1

868

Szym

on

Noc

uń

śl 2

o 18

73 Ja

n Sa

wic

ki

śl 3

o 18

82 K

azim

ierz

Pr

usak

Ben

edyk

t *1

804

– +p

o 18

78

śl 1

824

Mar

yann

a B

rusz

ewsk

a

Wła

dysł

aw

*185

8 –

+ 19

19

śl 1

o 18

78 M

arya

nna

Gra

bow

ska

śl 2

o 18

93 K

amila

Kul

esza

Luc

jan

*188

3 –

+195

8 śl

prz

ed 1

909

Stan

isła

wa

Ziel

ińsk

a

(Sok

oły)

Józe

f *1

894

– +1

973

śl 1

921

Mar

ia C

ieśl

ak

(USA

)

Stan

isła

w

*189

8 –

+196

7 śl

192

2 M

arya

nna

Łapi

ńska

(B

rusz

ewo

Tom

asz

*189

9 –

+199

0 śl

192

2 A

nna

Gie

rlach

owsk

a

(Jam

iołk

i Pio

trow

ięta

Ew

a Jó

zefa

ta

*182

5 –

+187

8 Śl

1o1

858

Mic

hał

Ros

zkow

ski

śl 2

o 18

77 M

icha

ł H

ypsz

er

(War

szaw

a)

Ann

a *1

828

+187

8 śl

185

7 A

nton

i Pr

zedp

ełsk

i (W

arsz

awa)

382

Errata

Zawiera zauważone już po wydruku błędy merytoryczne; pomijam wszelkie literówki, błędy interpunkcji, jak też błędy odczytania łaciny.

str. 4 w. 3: jest dorosłych Jamiołkowskich, winno być Jamiołkowskich,str. 27 w. 31:jest Andrzeja pisarza potwierdzić, winno być Andrzeja pisarza

wystarczająco potwierdzić, str. 34, w. 29 jest:jego Piotr, winno być jego brat Piotr, str. 61, w.20:jest ojca ojca, winno być ojca,str.104, w. 2: jest nie tyle, winno być nie tylko,str.138, w.20 jest szła zawsze, winno być droga szła zawsze,str. 147, w 3 winno być także Jabłonowscy, bo w rejestrze błędnie zapisano Leon

Jamiołkowski,str.199, w.22 jest mieli ziemię, powinno być tylko mieli ziemię,str. 227, w.3 jest tylko w konwencji, powinno być w konsekwencji,str.237, w.3 jest tu jednak nie mam wiedzy, to stwierdzenie jest już nieaktualne – to

przyrodni brat Wojciecha, też ogrodnika,str.264, w.21 jest Zliczewską , winno być Zgleczewską,str. 264, w. 26 jest Zofią winno być Rozalią, str.264,w.27.jest Po nim dziedziczył urodzony w 1919 roku Zygmunt, powinno być Po

nim dziedziczył urodzony w 1899 roku Wacław,str. 286. rok 1705 - 9 to chrzty Jamiołkowskich a 2 ich śluby; zgonów wtedy nie

zapisywano,str.298 , w. 9. Później nie ma śladu...Zdanie napisane przeze mnie bezmyślnie, bo

niewykluczone, że po tym właśnie Andrzeju był Rafał,str. 313, w.17, jest wtedy innej, powinno być wtedy.