Hikmet Kıvılcımlı - Tarih, Devrim, Sosyalizm-2

8/7/2019 Hikmet Kvlcml - Tarih, Devrim, Sosyalizm-2

1/46


2/46

belirlendiren), Toplum iinde yaratt geliim ve tekiltlanma ekilleridir. Cinselyasaklarn en dolaysz, sosyal sonular: Aile ekilleri ile sosyal tekiltlanmalardr.Aile ekilleri ekonomik temel ve sosyal geliim basamaklar ile en sk mnasebetlibulunmasna ramen, o kadar elstik messeselerdirki, Tarihncesindeki veTarihteki Toplum ekillerinin u veya bu snrlar iinde kesin olarak hapsedilemezler.O yzden sanki ekonomi ve Tarihten bamszm gibi bir evolsyon gsterirler.

Oysa bu grntr. styap mnasebetlerinin ou iin de ayn elstikiyetne srlebilir. Hatt, ekonomik mnasebetler bile, sosyoloji tecridinde grndklerikadar Tarihte: Biri yok olmadan br sahneye kmaz deildirler. Sosyalist birlkede yalnz kapitalist elemanlar deil, kapitalizm ncesi bezirgn mnasebetelemanlarnn da, hatt bezirgnlk ncesi kapal "Tabi ekonomi" elemanlarnn dabulunmas onu gsterir.

Buna karlk, aile ekilleri: Tarihncesi toplumunun en nemli sosyaltekiltlanmlarnn br yzdr. Daha dorusu, ayn sebep (cinsel-yasak) ferthayat iin aile biimini, sosyal hayat iin Kan (Gens) tekiltn gerektirmitir. Biziburada zellikle ilgilendiren Kan tekiltn kavramak iin onun ikiz kardei Ailebiimleri zerine bir ka sz edilmelidir.

Aile ekilleri, her ocua ezberlettiimiz dem-Havva fkralarndanberisylenir. Fakat, Kutsal kitaplarn btn yazdklar, ya dnlmeden ezberlenir,

yahut gene dnlmeden masal saylp geilirdi. Derken Bachofen (1861), Anahukukunu, yani: Babahanlk (patriyarkalizm) andan nce bir Anahanlk(matriyarkalizm) a, bir "Kadnlar saltanat" (gynecocratie) a bulunduunuantika Grek edebiyatnda buldu. Morgan (1871-1877) ilk Aile ve Kan (Gens)tekiltlar yoluyla btn Tarihncesi gereklerini aydnlatt. O zaman eski, dem,brahim, Lut fkralarnn her toplumda grlm olaylar olduu anlald.

Bugn Tp bilimi, yakn akraba arasndaki evlenmelerin, ok defa clz,(dejenere) dl yetitirdiini (kapal yahudi ve hkmdar ailelerindeki rnekleriyle)ispat etmi bulunuyor. lk insann ilek zeks da bunu sezmekte gecikmemi.Salam nesil yetitirmek iin, evlenme yasaklarn gittike sklatrm. Onun iin,Morgan'n deyimiyle cinsel yasaklar: "Tabi arnm" (La slection naturelle)prensibinin tesir edi tarzn gsteren mkemmel bir misldir."(1). Bu tabiarnm prensibi Tarihncesinden beri balca 4 eit aile biimini ortaya karmakta,ekonomi sebepleriyle ibirlii yapmtr: 1- Kanda aile, 2 - Ortakl aile, 3 -Sendiyazmik aile, 4 - Tekkanl aile.

ALE EKLLER

lk "horde" halinde yayan insan varlklar iin, hibir cinsel snrlanma yokolduu en eski kutsal kitaplardan reniliyor. Tevrat unlar yazyor:

"Lt, bir maarada kendisi ve iki kzyla barnd. Byk kz, kk kzkardeinededi: "Babamz ihtiyar ve bu blgede her memleket deti zere bize doru gelecekhibir erkek yok... Kzlar o gece babalarna arap iirdiler ve byk kz babasylayatmaya gitti... Ertesi gn, gece, babalarna arap iirdiler ve kk kz,babasyla

yatmaya gitti... Lt'un her iki kz da babalarndan gebe kaldlar."

(2)

Geri Tevrat branlerin en keskin Babahanlk gnlerinde, mutlak tekkarl(monogam) aile biimini yaadklar gnlerde yazya gemi geleneklerdir. Onuniin kzlara "babamzn rkn korumak maksad" ile kendilerini savunma frsatveriyor; baba iin de: "Lt, kzn, ne zaman yattn, ne zaman kalktnfarketmedi" gibi bir "gyab karar" karyor. Fakat olay ister bir yanl, ister ikiyanl olsun: Lt zaman dnyaya getirenlerle dnyaya gelenler arasnda cinselbirlemenin olaan ey bulunduuna kutsal bir belgedir.

Kanda Aile (La Famille consanguine): Lt zamannda henz kalkmamgrnen ebeveynle ocuklar arasndaki cinsel mnasebet, sonra kesin olarak


3/46

yasaklanyor. "Burada, evlenecek gruplar nesillere gre ayrlmlardr. Ailesnrlar iinde btn dedelerle nineler aralarnda karkocadrlar. Onlarnocuklar da, yni babalarla analarda tpk yle karkocadrlar.

Ana-babalarn ocuklar da gene yle, nc bir mterek evlenmemahfili tekil edeceklerdir." (3)

"Davud'un olu Absalom'un, gzel ve Tamar adnda bir kzkardei

vard. Ve Davud'un olu Amnon onu sevdi... (Amnon) "Kzkardeim gelbenimle yat, dedi. (Kzn karl "imdi, rica ederim, krala syle ve o benim seninolmama kar komayacaktr". (Amnon yatt kzkardeini sonra kovunca) "KardeiAbsalom kza dedi: "Kardein Amnon seninle mi yatt? imdi, kzkardeim,sus, o senin kardeindir; bu ie o kadar ok gnllenme." (4)

slm geleneinde Havva her karnda bir kz, bir erkek dourdu: Ve bukardeler birbirleriyle evlendiler.

Ortakl aile (La Famille Punaluenne)"Tekiltn birinci ilerlemesi ebeveynle ocuklar karlkl cinsel alveriin

dnda tutmaktan ibaretti; ikinci ilerleme, erkek kardelerle kzkardeleri haritutmaktan ibaret kald. Bu ilerleyi, ilgililerin pek byk ya eitlikleri yznden sonderece daha nemli idi, ama, birincisinden daha gt de; tedrici olarak, belki birrahimden gelme (yani ana cihetinden )karde kzkardeleri cinsel alveri dnda

brakmakla balad."brahim Aleyhisselm, Msr da Firavuna ve Msr dn Guerar da Abimlece

kars Sara'y hep "Kzkardeim" diyerek tantt ve yatmaya brakt."Abimlec Abrahama dedi: "Byle davranmaktan (kzkardeim demekten)

maksadn neydi?"Abraham karlk verdi: "Bu memlekette phesiz hi Allahkorkusu yok, karm yznden beni ldrrler (demitim) , kendi kendime;ondan baka, uras muhakkak ki, Sara benim kzkardeimdir, babamnkzdr; yalnz anamn kz deildir; ve benim karm olmutur. " (6) DemekAna hukuku yrr.

"Babasnn kz, yahut anasnn kz olan kzkardeiyle yatana lnetolsun. "yasa bundandr. (7)

Filistin de evlenmek istiyen ve kz bulmak iin t Irak lkesindeki akrabalarnarayan: "Yakup, yola kt ve Dou oullarnn lkesine gitti." Orada rastladRaeli hemen sevdi. Onu almak iin kaynata akrabas Laban'a 7 yl bedavaya alt.En son "akam Laban kz Lea'y alp Yakub'a doru gtrd. Yakup kzayaklat. Ertesi sabah ne grsn? Bu Lea imi" (Tevrat doru bulmadevlenmeleri inkr edeceine, gece ile zrlyor. H.K) O zaman Yakup, Laban'adedi: "Senin yannda Rael iin hizmet etmedim mi?". Laban dedi: "Haftaybu kzla geir." "Yakup yle yapt. Haftay Lea ile bitirdi; sonra Laban onakar olarak kz Raeli verdi." (8)

"Biraderler bir arada otururlarken, ilerinden biri oul brakmakszn ld m,lenin kars asl darda bir ecnebi erkekle evlenmeyecektir. Fakat, kaynbiraderleri ona doru gidecektir. Onu kendisine kar yapacak ve kaynbirader olarakonunla evlenecektir. Kadndan ilk doan ocuk, len biraderin halefi olacaktr. Veonun adn tayacaktr, ki o ad srail'den silinmemi olsun. Eer bu adam yengesini

almak istemezse, kadn kdim-yallara doru kapya karak, diyecektir:"Kaynbiraderim srail ile kardeinin adn kalkndrmay reddediyor. Kaynbiraderlikhakkn kullanarak benimle evlenmek istemiyor." ehrin kadm-yallar herif arpkendisiyle konuacaklar. Adam direnip derse ki: "Ben bu kadn almak istemiyorum",o zaman yengesi kadm- yallar nnde kaynbiraderine yaklap, adamnayandaki pabucunu karacak ve adamn yzne tkrecektir. Ve sz olarakdiyecektir ki: "Kardeinin evini kalkndrmak istemeyen adama byle yaplr." Veadamn evine srail'de Pabusuzun evi denilecektir."(9)

Sendiyazmik aile(La Famille syndyasmique): "Erkein karlar arasnda(henz hi de "favorite: Gzde kars" denmez) balca kars vardr... Grup olarak


4/46

evlenme zerine, bunu bazan kuralsz bir kadnlar mtereklii, bazan keyf bir zinagibi gren misyonerlerin iine dtkleri karklklarda, bu eraitin az rololmamtr. " (10) Fakat, Kan (Gens) gelitike ve "birader" ile "hemire" snflarboyuna daha ok kalabalklatka, sendiyazmik eidinden birlemeler gittike dahaok kuvvetlenmi olmaldr."(11)

Bu tip aile biimi, evlenme ve boanmann olaanst basitletirilmi, kolay

bulunduu slm evlenmesine pek yaklar. Nitekim, Kur'an, boanma iin yalnz bir"iddet" (sre) koyar (en ok ay). Boanma szcnn karl "Talak" sadece"el ekme" anlamna gelir. Yoksa kadnn kapdar edilmesi mutlak surette yasakedilir:

"Ey peygamber, kadnlar boarsanz, iddetinde boayn... Onlar saknevlerinden kartmayn "Latuhric-hnnemin byutihnne" (Surei Talak).(Nedense zmirli smail Hakk Bey "Trke Kur'an Kerim Tercmesi" metnine"iddetleri bitmeden onlar evden kartmayn" diye aslnda bulunmayan bir katkyapar. Bu tanr szn aka tahriftir.) (12)

Kur'ann incelii orasndadr: Kadn erkek ayrlabilirler, kadn "evinden"karlamaz! Kendisinde el ekildikten sonra bile, evinden karlmyan kadn:Ancak sendiyazmik aile iindeki kadar yksek hrlk ve sayg gren kadn olabilir.

Tekkarl aile (La Famille monogamigue): "Barbarln Orta ve Yukar

konaklar arasnda snr hizmetini gren zamanlarda, monagamik aile sendiyazmikaileden doar; tekkarl ailenin kesin zaferi: Balayan medeniyetin karakteristikalmetlerinden biridir. Tekkarl aile; bilhassa itiraz gtrmez bir babalktan ocuklardnyaya getirmek gayesiyle kurulmu bulunan erkein hkimiyeti zerine temelatar. yle bir babalk srarla istenir: nk, ocuklarn dorudan doruya mirasfatiyle bir gn baba servetine sahip kmalar gerekmitir. Tekkarl aileninsendiyazmik aileden fark, monogamik ailede ok daha byk nikh ba salamlbulunmas ve ban iki taraf arzusu ile zlememesidir."

"KAN"

Aile biimleri gibi Kan (Gens) adn olan Tarihncesi kurumu da, cinselyasan yaratdr. Morgan der ki:

"Kan'lar (Gentes) arasnda yaplan evlenmeler, bedence ve moralce dahagl bir rk meydana getiriyordu; ilerleme halinde olan iki kabile birbirlerinekatyorlard ve tabi olarak yeni kafalar ve yeni tipler iki kabilenin melikelerini,istidatlarn iine alncya dein geniliyorlard."

"Morgan'n genel olarak bu kanda gruplar deyimlendirmek iin kullandltince Gens kelimesi, Grekede ayn anlama gelen Genos kelimesi gibi, Aryence(dillerin hepsinde) ortaklaa bulunan GAN kknden gelir. (Kural olarakCermencede Kharfi, Aryence Gharfnin yerini tutarakKan olur.) Anlam: Dnyayagetirmektir. Gens, Genos, Sanskritede djanas , Gotha (yukarki kurala gre)Kuni, eski kuzeyli ve Anglosakson dilinde Kyn, ngilizce Kin, Orta Yukar Almanca

Knne , hep ayn akrabal, bir nesilden gelmeyi deyimlendirir. Fakat LtincedeGens , Grekede genos szckleri zellikle ortak bir nesilden (kabilenin ortakbabasndan) gelmekle nen ve baz sosyal ve dinsel messeselerle zel birtopluluk halinde birlemi bulunan bir grup (insan) iin kullanlyor; bununla biriliktebu topluluun asl ve mahiyeti, imdiyedein btn tarihilerimiz iin karanlkkalyordu."(18)

Kan messesesinin insanlk, hi deilse Vahet sonras insanl kadar eskiolduu, yalnz Aryenlerde deil, teki Semit ve Yafetik uluslarda da aa yukar aynfonetikle yaam olmasndan anlalabilir. Arapa'nn "Cins" szc Sanskrite'nin"Cana"s ve Greke'nin "Jenos"u ile bir gibidir. Gene Arapa'daki "Can" ve "Cin"


5/46

szckleri de, baka kkten gelmie benzemezler. Lgata gre "Cann: Bir kimsedirki haktel an oddan (ateten) yaratmtr ve zriyetine cin derler ve ylancinsinden bir ak ylandr." Bylece Can kelimesi, Cennette Havv ile demi kandranve btn yakn-dou medeniyetlerinin afanda ziraat tanrs ve sembol olarak enbyk rolleri oynayan ylana kadar gider. "Cinn: Gizlenmek ve rtl olmak veevvel mnasna dahi gelr ve dahi Can oullarnda bir tifeye dahidenr ki,

dem olunun g znden rtl olduiyn onlara cin derler."(19)

Her Kan tekiltnn teki Kanlara kar kapal, "rtl" kal dnlrseCan-Cin-Cins kelimeleri arasnda bir kk ball bulunduu rtlemez.

Yafetik Trkede hl yaayan Kan szc, Cermence "Kan"n ayndr. lkoymak eflerinin Han sfatlar, aslnda H ile K harflerinin karm ile balar. lk Trkkabileleri iinde domu Gens-Kan ayrlk ve tekiltndan "Hkan" szcnngeldiini sylemek, pek aykr saylamaz. Onun iin, biz bu kitapta Gens karlnhemen hep Kan szc ile karladk. Ve bu kullanm, hibir anlam karklyapmad.

Yalnz, Greklerde de, Ltinlerde de, Cermenlerde de, Trklerde de(Gens-Genos-Kan-Han) kelimeleri, toplumda Anahanln (ana hukukunun) altedilip Babahanln stn geldii alardaki kullanm ile Tarihe gemi bulunuyor.Onun iin Kan szc, erkein tekelinde, baba cihetinden akrabalk iareti gibi

grnr. Oysa, Kan'n ilk ekli ve anlam ana cihetinden akrabalk asln belirtir."Vakalarn byk ounluu iin Gens kurumu, dorudan doruya

Ortakl (Punalua) aileden km grnr."(14)

"Daha yukarda, ORTAKLI aileyi konu ederken, bir KAN'n ilkel terkibindeneyin bulunduunu grmtk. KAN'n iinde ORTAK evlenme yoluyla ve o biimevlenme iinde ister istemez hkm sren fkirlere gre, KAN' tekil eden btnahslar ayn muayyen kabile anasnn, yaniKANkurucusunun nesli olurlar.

"O biim ailede babalk belirsiz kaldndan, yalnz kadndan domu ocuklarhesap edilir. Erkek kardeler kzkardelerle evlendiklerinden, o yabanc kadnlardandomu ocuklar, ana hukuku dolaysiyle, KAN'n dna derler. Demek KANgrubunun iinde her kuaktan ancak kzlarn nesilleri kalr: Oullarn nesilleri,analarnn Kan'larna geerler."(15)

AAI BARBARLIK KONAI

"Bir kabile, birokKan'lara, ou ikiye blnr; bu ilkelKan'lar, nfuslarnnsays arttka, herbiri bir ok (yavru) kzKan'lara blnrler, onlara nispet edilinceAna-Kan'n rol Fratri (phratrie: Kabilenin ikinci derece blm) yerine geer;Kabilenin kendisi birok kabileye blnr, onlarn her biri iinde ounlukla tekrareskiKan'lar buluyoruz: Hi deilse baz hallerde, bir Konfederasyon akraba Kan'larbirbirlerine yeniden balar. Bu basit tekilt, onu yaratan sosyal artlar tamamiyletatmin eder; tekiltl toplum, iinde doabilecek her trl ihtilflar tesviye etmeye

kabiliyetlidir. D ihtilflar, Sava halleder: Sava, kabilenin yok edilmesiyle bitebilir,ama kullatrlmasyle sona eremez. Kan tekiltnn hem bykln, hem dedarln yapan ey, onun iinde ne hkimiyet iin, ne kulluk iin en ufak bir yerinbulunmamasdr. eride henz hak ile vazife arasnda fark yoktur: Kamu ilerinekatlmak, bir kan dvas gtmeye girimek yahut bir kompozisyonu, anlamay kabuletmek, bir hak mdr, yoksa bir vazife midir? Bunu bilmek diye bir konu yerliAmerikal iin yoktur; byle bir konu amak, ona: Yemek uyumak, av avlamak birhak mdr, vazife midir, sorusunu amak kadar sama grnecektir. Gene burada,kabilenin ve Kan'n imtiyazl snflara blnmesi de olurey deildir." "Ortaklaayaplan ve kullanlan herey, ortak mlkiyettir: Ev, bahe, uzun pirog (kayk)


6/46

gibi... Demek, sivilize Topluma uygulamak iin hukukularla iktisatlarn icatettikleri ve bugnk kapitalist mlkiyetinin de hl zerine yasland en son yalanchukuk bahane: "ahs emeinin meyvas olan mlkiyet"forml burada (ilkelsosyalizmde), ve yalnz orada henz bir deer tar."(16)

AAI BARBAR HAYATI: ANAHAN

"Kan vahet halinin orta konanda dodu. Yukar konanda geliti, elimizdekibilgi kaynaklarnn elverdii lde bildiimize gre, ieklenme devrine barbarlnaa konanda eriti. Onun iin biz, bu geliim konandan balamalyz."(20)

Bu, VAHET denilen a insanln fosiller berisinde yaamad dorudur.Kan tekilt iinde yaayan Aa Barbarlk Konann ekonomi temeli yledir:

"Nfus had ar seyrektir; nispeten sk olduu yer, ancak kabile merkezidir:Bu yerin evresinde gepgeni daireler halinde av arazisi yaylr sonra onu tekikabilelerden ayran koruyucu tarafsz orman gelir. blm mutlak surettekendiliinden (spontanee)dir; yalnz iki cins arasnda iblm vardr. Erkek savayapar, ava gider, balk tutar, beslenmek iin gerekli ilk maddeyi ve btn o iin icapettirdii ev eyasn tedarik eder. Kadn, evin bakmn ele alr; besiyi ve giyimi

hazrlar, yemek piirir, iplik eirir, diki diker. Her ikisi de kendi alanlarnda: Erkekormanda, kadn evde efendidir. Herbiri kendi yapt ve kulland letlerin,mlkiyetine sahiptir: Erkek silahlarnn, balk ve kara avcl aletlerinin, kadn eveyalarnn sahibidir. Ev birok kii iin, ok defa birok aileler iin ortaklaadr.(Bancrof'ta gre: Kralie Charlotte adasndaki Haydanl'larda ayn atnn altndayz kiilik evler bulunur. Nootka'larda btnyle bir kabile insan ayn at altndayayordu.)"(21)

Byle bir "Kamu evinde" (sosyalist evde) iktidar ana kadndadr. (Anahanlk:Matriyarkalizm):

"Sosyalist ev" demek, evin iinde kadnn hkimiyeti demektir. Hakik babaykesinlikle tanmak imkansz bulunduundan, zel bir anann tannmas, kadnlarn,yani anann yksek itibar grmesi anlamna gelir. lk Toplumda kadnn erkee kleolduunu dnmek, 18'inci yzyl flozoflarnn bize aktardklar en samafikirlerden biri oldu. Kadnn vaziyeti yalnz hr deil, fakat pek itibarl idi de."(22)

Uzun yllar Iroqoi-Senec lar iinde misyonerlik yapan Arthur Wright anlatyor:"Bunlarn henz eski "Uzun evler"de (birok aileli sosyalist evlerde)

oturduklar zamandaki ailelerine gelince... orada daima bir clan (birKan) egemendi.Kadnlar kocalarn baka Clan'lardan (Kan'lardan) alyorlard... Genel olarak eviidare eden kadn partisi idi; erzaklar orta malyd: Fakat bu ortaklaa erzaka kendipayna deni getiremiyecek kadar hayta yahut beceriksiz olan kocann veya nvay idi bana gelenlere; evin iinde adamn ocuklarnn says veya ahs tesirininmikdar ne olursa olsun, (adam) her an bohasn koltuu altna alp kirii kracakduruma sokulabilirdi. Hem sakn ola kafa tutmaya kalkmasnd; evin iini onundayanamyaca kertede scaklk basard. Herifin kendi klanna (Kan'na) dnmektenyahut okkez olduu gibi, baka bir toplulukta yeni bir evlenme aramaktan baka

yapacak bir ii kalmazd. Klan iinde kadnlar, byk iktidardlar. Baka her yerde deyleydiler ya... cabnda tuttuklar gibi, bir ef grevinden azlederek, basit birsava safna indiriveriyorlard."(23)

RNEK KAN TEKLTI

Morgan, Kan'n en klsik eklini, Iroqoi'larda, ve zellikle Seneca'lardabuluyor. Senekalarn hayvan adn tayan 8 Kan' vardr: 1- Kurt, 2 - Ay, 3 -Kaplumbaa, 4 - Kunduz, 5 - Geyik; 6 - ulluk, 7 - Balkl, 8 - Doan... Her Kan


7/46

iinde u Prensipler grenek ve geleneklemiti:"1 -Kan kendi sachem'ini (bar zamanndaki bakann) ve efini (asker

kumandann) seer... Kadn erkek herkes seime katlr. aem'in Kan iindenseilmesi mecburiydi. Yalnz seilen kii, teki 7 Kan tarafndan tasvip edilmeliydi.Tasvipten sonra btn rokualarn ortaklaa rs (konseyi) tarafndan resmenyerine oturtuluyordu... aemin Kan iindeki iktidar srf moral, babaca oluyordu.

Onun hi bir ZECR (coercition) vastas yoktu. Ayrca, Senekalar kabilesinin ryesi, ve gene btn rokuvalar iine alan Federasyon rsnnda yesi idi. Askeref, Kan dndan da seilebilir, bzan hi seilmiye de bilirdi. Asker efin ancaksava seferlerinde verilecek emirleri olurdu."

"2 -Kan , kadn erkek toplantsiyle aemini ve efni isteyince azlederdi.Kabile ras da aemleri hatt Kan'n dileine kar da olsa azledebilirdi."

"3 -Kan yelerinin Kan iinden evlenmeye hibir haklar yoktur. Kan' birleiktutan temelli kural budur."

"4 - lenlerin mlkiyeti teki kandalara kalyordu.""5 - Kandalar birbirlerine yardm etmeye, birbirlerini korumaya, yabanclarca

yaplan bir svmenin cn almaya borluydular. Kan yelerinden birisini biryabanc ldrd m, yenin Kan' btnyle c almaya kalkrd. lkin bir araclkdenenirdi. ldrenin Kan' r toplantsn yaparak lenin Kan'na uzlama

teklifleri, ok kerre eseflerini bildirerek nemli hediyeler sunuyordu. Hediyeler kabuledilirse, mesele kapanm olurdu. Kabul edilmezse, tecavze urayan Kan bir veyabir ok calc tayin ediyordu. Bunlar ldreni takip edip ldrmekle grevliydiler.ldrlnce, idam edilen kiinin Kan'na hi bir ikyet hakk kalmyordu."

"6 -Kan'n belirli adlar veya bir seri adlar vard, ki onlar kabile iinde yalnz okullanma hakkna sahipti. yle ki, kiinin ad, hangi Kan'dan olduunu hemen belliediyordu. Bir kandan ad, hemen kandalk haklarn tazammun ediyordu."

"7 -Kan, yabanclar kendi iine kabul edebildii gibi btn kabilenin iine dekabul ettirebilir. ldrlmeyen harp esirleri, bir Kan tarafndan kabul edilince, btnSenekalar kabilesine ye oluyor ve ye olunca, Kan ve kabile haklarna btnylesahip kyordu. Kabul, kandalarn kii olarak teklif zerine, yabancy karde veyakzkarde diye kabul etmi olan kimselerin, yabancy evlt olarak kabul etmikadnn teklif zerine yaplyordu. ok defa tekbana kalm, mstesna hallerdesayca klm olan Kan'lar baka bir Kan'n raz olmas zerine oradan gelenyelerin ynla kabul edilmesi eklinde kuvvetleniyorlard. Kan'a resmen kabul,tasvip, edilmeyi gerektiriyordu. rokuvalarda bir Kan'n iine adam kabul edilmesi,kabile rasnn Kamu oturumunda resmen yaplyordu, o yzden, kabul merasimipratikte: Bir dinsel tren yapmak oluyordu.

"8 -Kan'larn iinde zel din trenlerinin varolduunu ispatlamak gtr. Ama,Yerlilerin dinsel trenleri az ok Kan'lara bal oluyordu. Irokuvalarn yllk altbayramnda, her Kan'n saemleri ve efleri, grevleri icab: "nan savunucular"srasna giriyorlard. Onlarn saserdotal grevleri bulunuyordu.

"9 -Kan'n ortaklaa bir mezarl vard. Baba deil, ana, ocuklarla aynsrada gmlyordu. rokuvalarda lenin cenazesine ve gmlmesine herkes hepbirden gidiyordu; mezarla, cenaze sylevler ile ve baka eylerle megul oluyordu.

"10 - Kadn erkek hepsi ayn oy hakkna sahip btn erikin kandalarndemokratik toplants demek olan bir Kan rs vard. Bu r aemleri ve efleriseiyor ve azlediyordu. teki "nan savunucular" iin de bu byle idi. r, birkandan ldrlmesi zerine decek kan diyetini (wergeld: Fidye) yahut kandvsi bedelini kararlatryordu. Yabanclan Kan'n iine kabul ediyordu. Ksacasr, Kan tekilt iinde egemen iktidard.

"Amerikan Yerlilerinde grlen tipik birKan'n vasflar bunlardr. Btn Kanyeleri, biri tekisinin hrriyetini savunmakla grevlenmi hr kiilerdir. ahshaklar bakmndan eittirler. Ne aemler, ne efler, hibir eit ncelik iddiasndabulunamazlar. Hepsi kan balaryla birlemi kardee bal bir toplulk tekil


8/46

ediyorlard. Hrriyet, Kardelik, Eitlik, hibir zaman formlletirilmemi olmaklabirlikte, Kan'n temel prensipleriydi. Kendi cihetinden Kan, btn bir sosyal sistembirlii, tekiltlanm yerli Amerikan Toplumunun temeli idi. Yerlilerdeki o btndnyaca tannm zaptedilmez istikll ruhunu ve davran ve krn izah eden eybudur."(24)

Kan'lardan en az 2 tanesi bir Fratrivi tekil ediyordu. "Gelenee gre

Senekalarn ilkel Kan'lar Ay ile Geyik'ti. teki Kanlar bunlardankmlard." (Kan says 4 veya 8 olabilirdi.) "rokuvalarda her Fratri'ningrevleri ksmen sosyal, ksmen dinseldir." Fratrinin toplu top oyunlar, aemve eflerden deriik ras, Harpte ayr bayra, niformas, barta: Kan dvas,Batllarn mdecine-lodge dedikleri (din tarikatini andrr) mystre'leri (esrarlyinleri) vard.

Bir araya gelmi olan Fratriler de normal olarak 2000 il 2600 kii tutankabileleri (La Tribu) tekil ederler. Her kabilenin yerleip avland bir lkesi(Cermenlerde: Orman, sev'lerde: l, Cermenlerle Danimarkallar arasnda:Jarnve, Almanlarla slvlar arasnda-Brandeburg kelimesinin asl - branibor(koruyucu orman) adlarn alan -) geni, tarafsz bir blge ile teki kabilelerdenayrlr. Her kabilenin ayr birer lehesi ortaklaa din gibi mitoloji fikriyat, trenli,oyunlar, danslar, kadn hatiple davet edilen rs ve ilh. vardr. 3-5 kabile

birleerek ayn ruh ve tekiltla Konfederasyon kurabilirler."Ve bu Kan anayasas, btn genlii ve basitlii ile hayranlk uyandran bir

anayasadr. Askersiz, jandarmasz, ne polis, ne asiller snf (aristokras) ne krallar,ne valiler, ne polis mdrleri yahut yarglar olmakszn, hapisanesiz, dvasz herey yolunda gider. Btn ekimeler, btn ihtilflar topluluka kestirilip attrlr: YaKan, ya kabile, ya kendi aralarnda Kan'lar her meseleye bakarlar. Ancak en sonare olarak, pek seyrek kullanlan Kangtme (la vendetta) araya karr.Medeniyetteki btn yararlar ve mahzurlaryla idam cezamz, Vendatta'nnmedeniletirilmi eklinden baka birey deildir. Oysa, (kandalar toplumu iin) zamanmzdakinden ok daha fazla ortaklaa iler vardr: Ev ekonomisi bir sraailelerde ortaklaadr, toprak kabilenin mlkiyetindedir; yalnz kk baheciklerkesin olarak evlere tahsis edilmitir. yle iken hi te bizim o geni ve karmak idarecihazmza ihtiya yoktur. Hereyi ilgililer kararlatrveriler. Ve ou hallerde eskidenkalma bir grenek (ursage: rf ve det ) hereyi nceden dzenleyiverir. Budzenin iinde ne fukara olabilir, ne muhta kii: Ortaklaa ev ve Kan ihtiyarlara,hastalara ve sava yarallarna kar mecburiyetlerini tanr. Gene klelere de yabanckabileleri kullatrmaya da hacet ve yer yoktur.1651 yl rokuvalar, Eri'leri ve"Tarafsz Millet"i yendikleri vakit, onlara, eit haklarla kendi konfederasyonlar iinegirmeleri teklifinde bulundular. Ancak bu teklif reddetmeleri zerinedir ki, yenilenlerlkelerinden kouldular... Bylesine bir toplumun ne erkekler, ne kadnlaryetitirdiini soysuzlamam Yerlilere ii den btn beyazlar: Bu barbarlardagrdkleri ahs vakar, drstlk, karakter gc ve yiitlik vasflarna karduyduklar hayranlkla bize ispat ederler."(25)

ORTA BARBARLIK KONAI

"nsanlar Asya'da, ilkin evcilletirilmeye, sonra yetitirilmiye elverilihayvanlarla karlatlar. Yaban sr (buffle)nn diisini yakalamak iin ava gidilmekgerekti. Hayvan evcilletirilince, hem her yl bir dana, hem de stelik st veriyordu.En ileri kabilelerden bir haylisi -Aryenler, Semitler, belki hatt Turanllar,-ilkinevcilletirmeyi, daha sonra srfhayvan yetitirip muhafaza etmeyi kendilerine bellibal alma kolu yaptlar."(26)

"Eski dnyada hayvanlar evcillelirme ve sr hayvan yetitirme o zamanadek bilinmiyen bir zenginlik kaynan gelitirdi ve yepyeni sosyal artlar yaratt."


9/46

(27)

"Beygir, deve, eek, sr, koyun; kei ve domuz srleriyle birlikte obanuluslar: Aryenler, Hindistan'n Pencap ve Ganj vadisinde, ve, o zamanlar Seyhun veCeyhun sularyla ok daha zengin bulunan steplerdeki Semitler de Frat ve Dicleboylarnda yer kazanyorlard. Oyle bir mlk edinmilerdi ki, bu maln: Her gn dahakuvvetle yeniden remesi iin, en bolca et, ya gdasn sunmas iin sadece bir

gzetime ve en kabasndan baz bakmlara ihtiyac vard. O gnden beri gdalar eldeetmek iin daha nceleri kullanlan btn vastalar ard plna atld. Ondan nce birzaruret olan av, bundan sonra bir lks oldu."

"Bu yeni zenginlik kime aitti? Aslnda hi phe yokKan'a aitti. Ama, srlerinzel mlkiyeti ok daha erkenden gelimi olsa gerektir. Mus'nn birinci kitab(Gnse: Tekvin) denilen eser yazarnn anlatt baba brahim: Bir aileTopluluunun ba olarak zel hukuk icab kendi srlerinin sahibi midir, yoksa birKan'n fiilen irs ba sfatiyle kendi srlerinin sahibi midir, bunu kestirmek gtr.Muhakkak olan birey varsa o da udur ki, biz brahimi kelimenin modern anlamylabir mlkiyet sahibi saymamalyz. Ondan baka uras da muhakkaktr ki, dkmanlTarihin eiiyle beraber her yanda: Barbarlk sanat rnleri, madeni ev eyalar,lks, artikiler ve en sonunda insan davar demek olan klelerle ayn derecede aileef lerinin zel mlkiyeti haline gelmi srler buluyoruz. "

"Zira klelik de bu sra icat edilmiti... Aa Barbarlk Kona iin kledeersizdi. Nitekim o a yayan Amerika Yerlileri, Yukar Barbarlk Konandayapldndan bambaka trl davranyorlard. Yenilenler ya ldrlyor, yahutyenenlerin kabilesi iine karde olarak kabul ediliyordu: Kadnlar evlendiriliyorlar,yahut hayatta kalm ocuklaryle birlikte onlar da kabileye kabul ediliyorlard; Oada insan igc. kendi bakm masrafndan hatr saylacak kadar fazla rngetirmiyordu. Davar yetitirmenin, madenleri ilemenin, dokumacln ve nihayetziraatin Topluma girmesi zerine i bakalat. O zamana dek kar edinmek nasl okadar kolay bir ey iken, imdi bir deiim deeri kazanm ve satn alnyorduysa,tpk yle igc de, hele sr artk ailenin zel mlkiyeti haline gelince, bsbtndeer kazand. Aile yelerinin says davarnki kadar abucak artmyordu. Sryebakmak iin daha fazla insan gerekiyordu. Onun iin. harp esiri hemkullanlabilirdi,hem ayrca davar gibi dlde yetitirebilirdi."(28)

oban kabileler geri kalan barbar ynlarndan kopup ayrldlar: BirinciByk blm oldu. oban kabileler yalnz daha fazla retim yapmaklakalmadlar, teki barbarlardan daha baka rzklar da rettiler. teki kabilelerdenstn avantajlar: Pek ok miktarda st, et, st rnleri, ayrca deri, yn, kei klgibi ilkmadde yn ile birlikte oalan bir takm iplikler, dokumalar da elde ettiler.Bylelikle ilk defa muntazam bir mbadele mmkn oldu. Bundan teki Konaklardayalnz rasgele mbadeleler olabiliyordu. Silh ve let yapmnda zel bir beceriklilik,pekl gelge bir iblmne yol aabilirdi. Nitekim bir ok yerlerde ta ann son zamanlarna girecek akmaktandan letler yapmn gsteren inkr gtrmezatelye kalntlar bulundu. Ama, orada becerilerini mkemmelletiren sanatkrlarbesbelli (bugn Yerli kylerindeki zanaatkrlarn hl yaptklar gibi), topluluunhesabna alyorlard. Bu konakta, kabile iinde yaplmakta olagelen deiimden

baka bir mbadelenin doabilmesi hi olamazd; kabile iinde olan deiimmstesna bir olayd. Burada ise, tersine, oban kabileler tekilerinden bir yolayrldlar myd, baka baka kabile yeleri arasnda deiim olmas iin gerekliartlar ve deiimin muntazam bir messese halinde geliip salamlamas iingereken artlar olmu bitmi buluruz. Balangta deiim kabileden kabileye,karlkl olarak Kan eflerinin aracl ile yapld; ama srler zel mlkiyethaline geer gemez ferd mbadele, gittike daha ar basarak en sonunda biricikekil olup kt."(29)

Engels'in, metod gcyle sezdii ve elindeki belgelere ramen geree dahauygun olarak yorumlad iki olay var:1- "Topluluun hesabna alan


10/46

sanatkrlar": Medeniyetin zuhurundan sonralara kadar grlmtr. (30) Limetbirok mden filizlerinin bulunduklar memlekette Smer Tapnak topluluu adnaeritilip az ok tasfiye edildiini tespit eder. 2 - Daha ziyade Semit rneklerinebakarak "ferd mbadele"yi Orta Barbarlk Konana dek karmakta acele olur.Arkeolojinin son kazlar, medeniyet Irak'ta kurulduktan ok sonralar, (Limet'yegre Ur krallnn III'nc sllesine dein) "Damgar" Bezirgnlar henz kii olarak

deil, Tapnak ve Topluluk adna d ticareti yrtyorlard. Medeniyetten nce gibigrnen Semitlerin mlkiyet ve ferd mbadele mnasebetleri yanltc olabilir:rnein Semit gebelerde fert mbadelesi olsa bile onlar "saf" deil, Irakmedeniyeti ile Msr medeniyeti arasnda yllarca mekik dokumann kanlmaz kldbulak mnasebetlerdir. nsanlk lsnde medeniyetten nce fert mbadelesibulunmad arkeoloji belgeleri ile ispat edilmitir. Ama, medeniyetle uzun sretemaslar yapm orta barbar toplumlardaki soysuzlama, elbet fert mlkiyeti gibimbadelesini de yapma olarak erkenden getirebilmitir. Semit rnekleri yalnz bunugsterir.

Nitekim Engels'in kendisi de, baka bir yerde unu belirtir:"Srler, ne vakit ve nasl, Kabilenin veya Kan'n ortaklaa mlkiyetinde iken

tekbana aile eflerinin mlkiyeti haline getiler, bu konuda imdiyedek hibir eybilmiyoruz. Ama bu olay esas itibariyle bu konakta husule gelmi olmaldr. 0 srada,

srler ve baka zenginliklerle birlikte aile iinde bir devrim oldu. Kazan her zamanerkein iiydi. Bu ie gerekli vastalar erkek tarafndan retilmi, erkein mlkiyetiolmutu. Davar da, davarla dei edilerek alnan matahlar ve klelerde erkein maloluyordu. imdi retimin meydana getirdii btn nimetler, erkee dyordu.Bunlardan kadn da erkekle birlikte yararlanyordu. Ama, bunlar zerinde kadnn birmlkiyet pay yoktu. Sava "vahi" ile avc, evde, kadndan sonra gelen ikincimevkii tutmakla yetinmilerdi. "Daha mlyim" saylan oban, edindii zenginliklekuvvetlenerek, birinci mevkie doru sivrilip kadn ikinci mevkie iteledi. Kadn,bundan ikyet edemezdi. Aile iinde erkekle kadn arasndaki mlkiyet paylamniblmleri dzenlenmiti. blm olduu gibi kalmt, ama imdi omnasebetlerin altn stne getiriyordu. nk aile iindeki iblm bakalamt.Kadna ev iindeki ilk otoritesini salam olan ayn sebep: Ev ilerine katlanmassebebi, imdi erkein stnln salyordu. O andan itibaren, kadnn ev ii,erkein retici gc nnde yitiverdi. Erkein ii hep idi, kadn ii erkeinkininbellibelirsiz bir halkas idi."

"Ev iinde erkein fiil otoritesi ile birlikte erkein mutlak iktidarna kar duransonuncu engel de ykld. Ana hukukunun dmesi, baba hukukunun toplum iinesokulmas, sendiyazmik aileden tek karlla (monogamiye) doru gei ile birlikte,erkein mutlak iktidar salamlatrlp ezelletirildi. Bu durum, eski kandalkdzeni iinde de bir yrtlp kopma yapt: zel aile, bir kudret haline gelerek, Kan'nkarsna tehdit ederce dikildi."(3l)

Bu, toplumun Anahanlk gdmnden BABAHANLIK gdmne geii idi.

YUKARI BARBARLIK KONAI

Yukar Barbarlk Konanda iki temelli ekonomik olay her eyi yeniden tersyzetti:1- Ziraatin kefi ve onun neticesi olarak, 2 - Kentleme yoluyla toprakzerinde oturukluk. Btn teki styap mnasebetleri ister istemez Ziraat temelinegre, Kent yuvas lsnde geliecekti. Orta Barbarlk Konann bugn burada,yarn tede "Hneberdu: Evi srtnda" gebe gezgincilii durmutu. Toprak,zerinden yararlanlp geilecek yer deil, lesiye savunulacak Cite (Vatan) olmutu.

Amerika yerlilerinde, kabile topraklarndan Kan ve ailelere ayrlm kkbahecikler Ziraat deildir. Arkeolojinin en son bulular ile de belirtildii gibi,dahaziyade ev kadnlarnn apa ile teberi ekmesi ve topran, verimi geince braklp


11/46

baka yerlere gidilmesi: Aa barbarlk konann daha ok Amerika yerlilerindegrlen, ama, dnyann baka her yerlerinde de grlen kk bahvanlkbalangcdr. Onun iin Engels bile, bu eit gelge bahvanl Amerika yerlilerinehas bir ey gibi pek saymaz:

"Aa Konaktaki Asya barbarlarna, besbelli yabanc kalan baheler ekimi,daha sonralar, Orta Konakta ziraatin nde koucusu, mjdecisi olarak fkrd.

Turanl yksek yaylalarn iklimi, uzun ve etin bir k iin yem erzak tedarikedilmedike oban hayatna elverili deildir. Onun iin ayr ve hububat ekimigerekli bir art oldu. Karadeniz kuzeyindeki stepler iin de bu byledir. Buday ilkindavar iin retildi ise bile, insan iin de bir gda olmakta gecikmedi. Ekilen toprakgene hl bir kabile mlkiyeti idi: Kullanm iin ilkin Kan'a, daha sonra kiilereemanet edilmiti. Bir takm tasarruf haklar olabilirdi, ama tasarruftan teyegeilemezdi."

"Bu konan sanayi ftuhat arasna giren iki ey zellikle nemlidir. Birincisidokuma tezghdr, ikincisi maden flizlerinin eritilmesi ile mdenlerin ilenmesidir.Bakr ile kalay ve ikisinin katm olan tun en ok nemli olanlard. Tun:Kullanmaya elverili letler ve silhlar tedarikine elverili olmakla birlikte, taaygtlarn yerini tutamyordu. Bu ancak demirle mmkn oldu. Demirin ise eldeedilmesi henz bilinmiyordu. Altn ve gm, taktrma ziyneti ve sslenmelerde

kullanlmaya balanmt. Ve bakra, tunca nispetle yksek bir deer kazanmayabalamt bile.

"retimin btn dallarnda - davar yetitirmede, ziraatte, ev tezghnda,-oalmas, insan igcne kendi geimi iin gerekenden ar rnler yaratmakabiliyetini veriyordu. Bu hl, ayn zamanda her Kan veya ev topluluu, yahutmnferit aile yeleri bana den gndelik i mikdarn da arttryordu. O zaman,Toplumca yeni igleri edinilmek istenir oldu. Yeni iglerini sava sundu: Harpesirleri klelere evrildi. Birinci byk sosyal iblm, iin reticiliini(prodktivitesini) arttrd iin, ve dolaysyle de zenginlii arttrd iin, i alannyayd iin, btn bu tarihsel artlarn topyeknu iinde zarur n e t i c e olarak,klelii getirdi. Birinci byk sosyal iblmnden Toplumun iki snfa: Efendilerleklelere, smrenlerle smrlenlere ilk defa byk lde paralanmasdodu."(32)

"Ondan sonra gelen ilk adm, bizi Yukar Barbarlk Konana gtrd.Btn kltrl uluslar hep kahramanlk alaryla bu devre geerler. Kahramanlka: Kl ve demir adr, ama, demir saban ve demir balta adr da. Demirinsann hizmetine girmiti: Demir, tarihte devrimci rol oynayan ilk maddelerinbirincisi ve en nemlisi, patatese kadar en sonuncusu demirdir. Daha yaygn ormanblgelerinin tarla olarak almasn, byk sathlar stnde ziraatin douunu demirgetirdi. alana, hi bir tan, baka hi bir bilinir maddenin dayanamyacasertlikte ve keskinlikteki leti demir sundu. Btn bunlar azar azar oldu: lk demir,ok defa henz tuntan daha kolay bklebilirdi. O yzden ta silh ancak yavayava ortadan yitti. Yalnz Hildebrand'n trksnde deil, fakat 1066 yl Hasting'tede, ta baltalar savamalarda boy gsterdiler. Ama, o zamandan beriye ilerleme hiduraklamakszn, daha az sk kopuntularla ve daha abuk ilerledi. Kendileri de ta ve

tuladan yaplm evler, ta ve tuladan yaplm surlar kuleler ve mazgallar iinekapanan ehir, kabilenin yahut kabileler konfederasyonunun merkez makam halinegeldi. Bu, mimarlkta adamakll bir ilerleyi idi, fakat ayn zamanda tehlikenin vekorunma ihtiyacnnda arca arttna bir almetti. Zenginlik arabuk artt. Ama bukii zenginlii biimindeydi. Dokumaclk, madenleri ileme ve birbirlerinden gittikedaha fazla ayrlan teki zanaatlar, retime gittike byyen bir eitlilik vemkemmellik verdi. Tarm: Hububattan, sebzelerden ve meyvalardan baka, bundanbyle zeytinya ve nasl hazrlanaca renilen arapta sundu. Bylesine eitli birii artk ayn insan yrtemezdi. kinci byk iblm ortaya kt. TezghZiraatten ayrld. retimin boyuna artmas ve onunla birlikte emein retirliinin


12/46

artmas insan igcnn deerini bytt. Bundan nceki konakta henz douhalinde bulunan klelik, imdi sosyal sistemin esasl bir eleman haline geldi. Klelerbasit birer yardmc olmaktan ktlar, dznelercesi birden tarlalarla atelye iinesrld. retimin: Ziraat ve Tezgh diye iki balca dalna paralanmas: Dorudandoruya mbadele iin retim yapmay, bezirgn retimini (laproductionmarchande), ve onunla birlikte yalnz kabile iinde ve snrlar zerinde deil, fakat

artk deniz yoluyla da Ticareti dourdu. Fakat bunlarn hepsi de henz pek azgelikindir. Kymetli mdenler hkim ve evrensel matah-para, mal- para olmayabalar.Bununla birlikte henz para diye baslmazlar, henz klk deitirmeylegzlenerek deil, arlklarna gre dei edilirler. "

"Hr ve kle insanlar arasndaki farkn yanbana, yeni iblm yznden veToplumun yeni yeni snflara ayrlmas yznden, zenginlerle fakirler arasndakifarkta gelip yerleti. Fert olarak aile efleri arasndaki mlkiyet farklar kadim evtopluluunu (bir barnakta bir ok ailelerin oturmasn) eritti. Ekilebilir toprak ilkin birsre iin, daha sonra bir daha geri alnmamacasna zel ailelere tefviz olundu.Bsbtn zel mlkiyete gei, sendiyazmik ailenin yava yava monogamiyegeiiyle paralel olarak geliti. Fert ailesi Toplumun ekonomik birimi olmayabalad."

"Nfus sklamas, darda olduu gibi, ieride de daha sk bir ballk

mecburiyetini getirdi. Kanda kabilelerin Konfederasyon kurmalar her yerde birzaruret oldu. arabuk kabilelerin birbirlerine kaynamas, kabile topraklarnn millettopraklar halinde birbirine kaynamas gerekti. Ulusun askeri efi: Rex, basileus,thiudans (Arapa: Reis, Trke: Babu) pek lzumlu ve daim bir memur halinegeldi. Henz varolmad yerde de halk meclisi fkrd. Asker ef, ra, halk meclisi: Asker demokrasi haline tekml etmi bulunan kanda toplumun mmessillerioldular. Bu asker demokrasiydi: nk bundan byle sava ve savantekiltlandrlmas halk hayatnn muntazam grevleri olmutur. Komularn zenginlikleri, zenginlik elde etmeyi artk hayatn biricik gayelerinden biri sayanuluslarn hrsn kamlar. Herifi oullar barbardrlar; onlar iin alarakkazanmaktansa, talan etmek daha kolay ve daha erefli grnr. Vaktiyle srfherhangi zorbaca gaaspln cn almak iin, yahut yetersizleen bir arziyigeniletmek iin yaplan sava, imdi yalnz talan maksadn gder ve daim birendstri (sanayi) haline gelir. Yeni mstahkem ehirlerin balar ucuna dikilentehditkr surlar hi iin deildirler: Bu surlarn hendekleri iinde kanda anayasannmezar azn am beklemektedir. Ve o surlarn kuleleri mzrak gibi uzanarakmedeniyetin iine girerler. eride de bu byledir. apul savalar, st ve alt askereflerin kudretini ykseltir. Asker eflerin haleflerini ayn aile iinden seme deti,yava yava, hele baba hukuku ihdas edileliberi veraset ekline girer, bu verasetnce tolere edilir. (yle olsun bakalm denir), sonra talep edilir. En sonundagaspedilir: Kralln ve irs asaletin (babadan oula aristokratln) temeli atlmtr.Bylece, kanda anayasann organlar, halk, Kan, fratri ve kabile iine ilemibulunan kkleri ufaktan ufaa sklr ve tmyle kanda anayasa tam kendi zddnaevrilir: Vaktiyle gyesi kabilenin kendi ilerini serbeste dzenleme tekilt iken,imdi apul ve komular bask altnda tutma tekilt olur. O gayeye uygun olarakta,

tekiltn btn organizmalar halk iradesinin letleri olmaktan kp, kendi halknakar bamsz ve hkim bask organizmalar haline girer. Ama, eer zenginliesusay Kan yelerini zenginlerle zrtlere blmemi olsayd, bizzat Kan'n kendigsnde mlkiyet fark menfaat birliini yelerinin ztlna evirmemi bulunsayd,ve kleliin yaylmas artk hayatn kendi emei ile kazanma olayn yalnz bir kleyelyk ve apulculuktan daha eref krc bir i saymaya kap amasayd: Kananayasasnda hi bir zaman byle bir deiiklik olmazd."(33)

MEDENYET


13/46

"Bylece, medeniyetin eiine varm bulunuyoruz. Medeniyet, yeni biriblm ile alr. En aa konakta insanlar ancak dorudan doruya kendiihtiyalar iin retim yapyorlard. Arada olagelen birka tek tk mbadele ancak

tesadfen elde kalm fazlalk zerinden yaplyordu. Barbarln orta konanda,oban uluslarn davar iin bir mlkiyet buluyoruz.Srler olduka nem kazanr kazanmaz, bu mlkiyet, muntazam olarak ahs

ihtiyalarn aan bir fazlalk sundu. Ayn zamanda oban uluslarla geri kalmsrsz kabileler arasnda bir iblm buluyoruz. Birbiriyle yanyana var olan ikifarkl retim, bundan ileri gelir. Muntazam bir mbadelede bundan ileri elir.Barbarln yukar kona, ziraatle tezgh arasnda daha da byk bir iblmnnmze karr. Dorudan doruya mbadele iin retimi yaplan bir ksm emekmahsulnn boyuna artmas bundan ileri gelir. Mnferit retmenler arasndakideiimin Toplum iin hayat bir zaruret seviyesine ykselmesi de bundan ileri gelir.Medeniyet, ehirle ky arasndaki ztl oaltarak, btn kendisinden ncevarolmu bulunan iblmlerini salama balayp kuvvetlendirdi. (Antika ada ehirkye, Ortaada ky ehire hkim olabiliyordu.) Eski iblmlerine, medeniyete hs

olan ve balca nemi kazanan bir nc iblmn katt: Artk retimle deil, srfmahsullerin deiimiyle uraan birsnf: Bezirgnlar (marchands) dnyayagetirdi.

"Geri imdi ulam bulunduumuz ilk geliim derecesinde, gen ticaret,henz alnna yazlm bulunan byk eylerin nsezisini tamaz. Ama, gitgidebiimlenip kendisini pek lzumlu klar, ki bu da ona yeter. Ticaretle birlikte mdenpara , bastrlm nakit (sikke) doar. Parayla birlikte de retici olmayan kiinin:retmenle, yapt retim zerine yeni bir hkimiyet vastas domu olur. Btnteki mallar iine alan mallarn mal (matahlarn matah): stenilince, btn arzuedilir ve arzu edilmi olan eylere dnveren tlsm bulunmutu: (Para) onu elindetutan, retim dnyasnn efendisi idi. Paray herkesten nce elinde tutan kimdir?Bezirgn. Bezirgnn elindedir ki para mezhebi, paraya tapn sigortaland. Bezirgn,btn mallarn ve mallarla birlikte btn mal retmenlerinin, para nnde tozatopraa bulanarak tapnla secdeye kapanmak zorunda olduklarn belli etmek iin,elinden geleni yapt. Pratik olarak ispat etti ki, btn teki zenginlik ekilleri,zenginliin olduu gibi cisimlemesi demek olan para nnde basit birer grntenbaka hibir ey deildirler. Para, o genlik anda olduu kadar, baka hibirzaman bir daha en ilkel hoyratlk ve yamanlk vasfyle kendini gstermemitir.Parayla, mallar satnalma usulnden sonra, dn alma ve dnle birlikte fiz vetefecilik kageldi. Ondan sonraki hibir kanun koyucusu, Atina ve Roma kanunkoyucular kadar acmakszn ve af fetmeksizin borluyu tefeci alacaklnn ayaklarnakapandrtmad. Hem bunlarn ikisi de kendiliinden, rf ve det, grenek hukukuolarak, ekonomi gcnden baka hibir zorlamaya bavurmakszn dodular."

Malca, klece zenginliin yanbanda, paraca servetin yanbanda,arazi mlkiyeti de kendini gsterdi. Aslnda Kan'n, veya kabilenin fertlere

emanet ettii toprak parselleri zerinde tasarruf hakk ylesine salama balanmtki, bu parseller sanki irs olarak kiilere ait olmutu. Onun iin, kiilerin sonzamanlardaki abalar her eyden nce u ynde gerilmiti: Kan topluluunun o yerparselleri zerindeki haklarndan, kendileri iin bir engel tekil eden haklardanyakay syrmak!.. Engelden yakalarn kurtardlar ama, hemen ardndan, yeni arazimlkiyetinden de yakay syrdlar. Topran btnyle ve tamamiyle mlkiyeti,yalnz topraa mutlak ve tahditsizce tasarruf etme melikesi anlamna gelmiyordu;onun bir anlam da, topra elden karma melikesi idi. ToprakKan'n mlkiyetindekald srece, onun elden karlma melikesi yoktu. Ama, yeni arazi mlkiyetininsahibi, Kan'n, kabilenin mmtaz mlkiyeti demek olan engeli ykar ykmaz, o


14/46

zamana dek kendisini topraa zlmezce balam bulunan ba da kopard. Bununne demek olduu, kiiye, zel arazi mlkiyetinin ada olan parann icadiyleakland. O andan itibaren toprak, satlan ve rehine konulan bir mal (bir matah)olabildi. Arazi mlkiyeti ihdas edilir edilmez, ipotek de icat edilmiti bile. (Atina'yabakla). lftelik (Hetairisme) ve fuhu nasl tekkarln ayak izleri stndeyryorsa, tpk yle, o andanberi ipotek de arazi mlkiyetinin ayak izleri stnde

yrd. Tamamiyle hr ve satlabilir toprak mlkiyetini grmek istemitiniz, ha,pekiyi, buyrun... "Bunu sen kendin istedin George Dandin!" (Molyer'in piyesinde,kendinden yksek bir kadnla evlenen kahramann, her sille yedike kendi kendisinesyledii sz: "Bunu sen istedin George Dandin, sen kendin istedin!"

"te byle, ticaret yayldka, para ile tefecilik, arazi mlkiyeti ile ipotekyayldka, zenginlikde says az bir snfn elinde alabildiine abuk derlenip topland,ve zenginliin yanbanda fakirleme ile zrtler yn alabildiine abuk artt:Grlen en abuk ilerleyi buydu.

"Yeni zenginlik: Asilzadelii (babadan yerli kentli aristokratl), eski rk asaletiile daha nce kaynamad lde rk asaletini (Atina'da, Roma'da, Cermenlerde)kesin olarak ard plna itti. Ve o hr insanlarn servetlerine gre snflara blnyannda, bilhassa eski Yunanistan'da kleler saysnn da muazzam bir art oldu.(Btn Atina'nn en mreffeh zamannda kadn, ocuk dahil, tm bir vatandalar

90.000 kii idi. Onlarn yannda her iki cinsden 365.000 kle, ve 45.000 metek(snt) saylyordu (34). Kle says, en icekli an Korint ehrinde: 460.000,Egine'de 470.000 idi: Her iki halde de hr yurttalarn 10 misli!) Bu klelerin zorlaaltrlmalar: yle bir temeldi ki, Toplumun btn styaps onun zerindeykseliyordu."

"imdi, bu sosyal devrimin etkisi altnda K a n'n ne olduunugzmzle aratralm: Kan, kendi dnda fkrm yeni elemanlarn karsndaiktidarsz kalmt. Kan'n ilk art, Kan veya kabile yelerinin ayn arazi, ayn toprakzerinde birleip, orada yalnz kendilerinin oturmasyd. Bu oktan bitmiti. Heryerde Kan'lar ve kabileler birbirlerine karmlard; her yerde kleler, metekler,yabanclar kentdalarla yanyana yayorlard. Ancak Barbarln orta konanda eldeedilen durak (residence) sbitlii, ticaretin, i deikenliinin ve arazi mlkiyetindekiintikallerin artlandrd oynaklk, hareketlilik ve kararszlk yznden kopmutu. K an yeleri, kendi ortaklaa ilerine bakmak zere artk toplaamyorlard. Dinbayramlar gibi az nemli eylerde yle byle bir toplant haklar ha var, ha yoktu.Kan'n muhafazasna arl ve elverili olduu ihtiyalarla menfaatlerin yanbanda, i mnasebetlerindeki devrim ve dolaysyle sosyal tekilttaki deiiklikleryeni yeni ihtiyalar ve menfaatler dourmutu. Bu yeni ihtiya ve menfaatler, kadimKan dzenine yabanc olmakla kalsa ne iyi, btnyle kar da kyordu.blmnden kaynak alm sanat gruplarnn menfaatleri, kye kar olan ehrinzel ihtiyalar srarla bir takm yeni tekiltlar istiyordu. Fakat bu gruplardan herbirisi en baka baka Kan'lara, fratrilere, kabilelere mensup kiilerden derlenmitiler,ilerinde yabanclar bile vard. Demek beklenen tekilt, kanda anayasann dnda,onun yanbanda ve sonra ona kar ekillenmeliydi. tede, her kanda heyetiniinde o kar ekimeleri kendini hissettiriyordu. Zenginlerle zrtlerin, tefecilerle

borlularn ayn Ka n ve ayn kabile iinde yaptklar toplantda, bu ekime sonhaddini buluyordu. Buna kanda topluluun yabancs bulunan yeni nfus yn dakatlyordu: Bu yabanc nfus, Roma'da olduu gibi, memleket iinde ayr bir kuvvethaline de gelebiliyordu; ayrca da kanda kabilelerle snflarn arasna ufak. ufakkabul edilemiyecek kadar kalabalktlar. Bu yna kar kanda topluluklar: Kapal,imtiyazl loncalar ehresini taknyorlard; vaktiyle kendiliinden oluvermi bulunanilkel demokrasi berbat bir aristokrasi haline gelmiti. Tek szle, Ka n rejimi, hi birztlk tanmayan bir toplumdan kmt ve ancak o eit bir topluma uygundu. Kan'nkamu oyu dnda hi bir zecr vastas yoktu. Beride ise bir Toplum ortaya kmt ki,varlnn topyekn ekonomik artlar yznden: Hr insanlarla kle insanlar, zengin


15/46

smrclerle zrt smrlenler diye blnmek zorunda kalmt. yle bir Toplumki, yalnz bu ztlklar uzlatramamakla kalsa ne iyi, tersine, o ztlklar bsbtn sonhaddine vardrmaya mecburdu. Byle bir toplum, ancak o snflarn daim ak greiiinde varolabilirdi; yahut bir nc iktidarn hkimiyeti altnda varolabilirdi. Onc iktidar, grnte atk snflarn zerinde yer alarak, kamu atmalarzerine ar basyor ve snflar greini olsa olsa ekonomik zemin zerinde, denildii

gibi "Legal" (kanun) bir biimde srp gitmiye brakyordu. Kan'n mr dolmutu.blmnn ve iblm sonucu Toplumda snflara blnn etkisi altnda K a natlyordu. K a n'n yerine geen DEVLEToldu."(35)

"Demek medeniyet, Toplumun yle bir tekml derecesidir ki, orada iblmile onun sonucu olan fertler arasnda mbadelede ve bu iki olay kucaklayanbezirgn retimi en uygun geliimine kavumutur; ve kendisinden nceki Toplumu,btnyle altst etmitir."(36)

"Bezirgnlar (hereye hkim gibi grnrlerse de) oklukturlar.Byle bir toplumda kimse ne yaptn bilemez: Hi birisi tekinin ne yaptn

bilmez... retmenler, kendi ortamlarnn retim topyekn zerindekihkimiyetlerini yitirirler, bezirgnlar o hkimiyeti ele geiremezler. rnler ve retimtesadfe braklr." "Fakat tesadf bir kutbuna zaruret ad verilen bir dnyann brkutbudur." "Bezirgn ve retiminin ekonomi kanunlar, bezirgn retimi biiminin

eitli geliim derecelerine gre deiirler, ama topyekn btn medeniyet devresinibu kanunlar gderler."(37)

"Medeniyete balang olan bezirgn retimi kona, ekonomik bakmdanunlarn ortaya kmasyla ayrtlanr: 1 ) Mden para ve onunla birlikte parasermaye, faiz ve tefecilik; 2) Bezirgnlar: retmenlerin arasnda arac snf halinegelirler; 3) zel arazi mlkiyeti ve ipotek; 4) Klelerin almas retimin hkimbiimi olur. Medeniyete uygun den ve en sonunda kesin olarak stn gelen aileekli tekkarllk (monogami)dir; erkein kadn zerine stnldr. Toplumdaekonomi birimi ferd aile olur. Medeni toplum topyekn ile Devlet iinde zetlenir...ehirlerle kyler arasndaki ztln salama balanmas, her trl iblmnntemeli olur. Vasiyetin ortaya kmas ile, mlkiyet sahibi lmnden sonra bilemalna tasarruf eder."(38)

GENEL KANUNLAR VE SON BULULAR

1891 yl elde bulunan bilim verilerine gre Kan anayasasnn nasl, ekonomitemelindeki deiikliklere paralel olarak, gne gren kar gibi yava yava, kimsefarkna varmadan eridii ancak bu kadar dahiyane bir durulukla belirtilebilirdi.Tarihncesinin ve dolaysyle Tarihncesinden gelenek-grenek icab yazl Tariheaktarlarak maledilmi elemanlar ile Antika Tarihin btn en kr dmleriaydnlanmtr. Aa Barbarlkta (mlekilii bilen avc Toplumda) ister istemezAnahanlk (matriyarkalizm) rejimli ana hukukuna temel olan Kan rgt, Orta

Barbarlk Konanda (gebe oban Toplumda) gene ister istemez Babahanlk(baba hukuku) rejimine temel edilmitir. Babahanlk: Btn kendisinden ncekiToplum dzenini kknden silip unutturmak iin ana-tanrnn yerine gklerekartt baba-tanrlar geirmi, (Irak'ta Anu, Msr'da On, Greklerde Zes,Romallar da Jpiter gibi), Anatanry Gilgame destanndaki Ninsu gibi yerin altnagmemedii zaman, baba-tanrnn ardnda brakm, Grek mitolojisinde Meduz,masallarndaki Devanas gibi insan taa eviren, insan eti yiyen korkun bircanavar olarak yeni kuaklarn ocuklarna ktlemitir. Bu gidile ziraatin kef,tarlalaan toprak zerinde oturukluk ve Kent kurma yollarndan Yukar BarbarlkKonana geirilmi, Sanayi-Ziraat iblm Bezirgn snfn pek lzumlu bir arac


16/46

durumuna getirince medeniyetin btn fazilet ve reziletleri(Para-Faiz-Tefecilik-Toprak mlkiyeti- potek-Borlunun klelemesi - Kle efendisosyal snflar ile son haddine varan Kle-Yabanc-Snt-Azatl-Plbe=Mslim,Patrii- Kurey ve ilh. sosyal ztlklar; btn bu maher zerinde dengeyi bezirganynne elverilice kuracak Devlet vs.) domutur.

Morgan'n Tarihncesi keiflerini aynen ele alarak bu antsal gidi levhasn

izen Tarihsel maddeciliin ana grn deitirecek hi bir yeni bulu 1891ylndan beri kmad. Yalnz ayrntlar zerinde pek ok deiiklikler ne srebilir.Bundan tabii bir ey de olamaz. nk Engels eseri iin derki:

"Grek ve Roma dnyasyla ilgili fasllarda, Morgan'n sunduu olaylarlayetinmedim: Elime geirebildiklerimi de araya kattm. Keltlerle Cermenlerle ilgiliblmler ise esasnda benim eserimdir."(39)

O zamanki bilim verileri: Greklerden, Romallardan, Keltlerden, Cermenlerden,tesini yeterince aydnlatamadi iin, Tarihin o devirlerindeki mnasebetlererevesi alamazd. Gerek Diyalektik Sosyoloji demek olan Tarihsel maddeciliinispat iin o kadar yetmi artmt. Ama, mesele Tarih bakmndan konulunca, iayrntlarda da olsa, azck deiecekti. Hele 20'nci yzylda yeni bir bilim dal olarakgelien arkeoloji ve benzeri alanlardaki aratrmalar, ister istemez her gn ylanyeni verilerle, yukardaki genel gidiin kimi yanlarna, bizzat Tarihsel maddeci

gr daha ok kuvvetlendirecek ynde deiikliklere ve gelimelere gtrecekti.Engels'in plnna giren Grek-Roma-Kelt-Cermen olaylar, medeniyetin en

sonradan bir nceki basamaklarna girerler. Btn bu uluslarn Yukar Barbarlkkonana eriebilmeleri iin DEMR'in kef artt. nk Hayvansal medeniyetleradyla daha oynak ve hareketli durumlarn belirtmek icap eden bu sonrakimedeniyetler, demir balta olmakszn bulunduklar yerlerdeki ormanlartarlalatramazlar,demir saban olmadka, sbtropikal rmak boyu millerine hibenzemeyen kendi kat topraklarn srp ekemezlerdi. Ziraatin getirecei yamanbolluk ve kinci byk Sosyal iblm olmadka, Akdeniz ve Avrupa lkelerindeOrta Barbarln gebe obanlndan Yukar Barbarln KENT (Cit) oturukluunaalamazd. Bu zaruretle Engels, Yukar Barbarlk Konan, hakl olarak Demir devrisayd.

Engels'ten sonraki yarm yzyllk bilim aratrmalar, Hayvansal.medeniyetlerden nce, sbtropikal rmak boylarnda gelimi: Irmaksal, veyaBitkisel medeniyet sfatn verebileceimiz antika alar iyice aydnlatmtr.Engels'in at ana geliim kanunu: Ziraatin kefile Yukar Barbarla, Kenttebezirgn snfn ticareti ele almasyle Medeniyete geiler elbet yrrlkte kalm,hatt daha yeni ve temelli belgelerle bsbtn rtlemez hakikat olmutur. YalnzIrmaksal-Bitkisel antika medeniyetlerin ilk doularnda ziraat ve ticaret teknikbakmdan baka trl elemanlarla gelimitir. Bu arada, insanlk Demir olmaksznmedeniyete geebilmitir. Asl medeniyete ilk geite bunlardr.

Morgan ve Engels'e kaynak olan hayvansal medeniyetler kemmiyet vekeyfyete ancak sa Doumundan 500 yl ncesiyle 500 yl sonrasn kucaklayan veyeryznn Akdeniz evresi kadar kck bir parasnda gelien medeniyet vebarbarlk mnasebetleridir. Irmaksal-Bitkisel medeniyetler ise s dan 3-5 bin yl

ncesini ve (Irak-Msr-Hint-in) gibi yeryznn bilinen en geni alanlarnkaplamlardr. Kemmiyet ve keyfiyete hayvansal medeniyetlerin be mislibyk olan ve onlar dourmu ana-medeniyet olan rmaksal-bitkisel medeniyetlerzerine sklan klarn, ufak tefek yenilikler getirmemesine imkn yoktu. Engels'nkendisi de, kendi zaman iin:

"Morgan'n ana eseri kt kal geen 14 yldanberi ilkel insan ToplumununTarihi zerine elimize geen malzemeler ok zenginleti" der.(40)

Kald ki, o zamanlar henz arkeoloji denilen bilimin ad bile iitilmemi idi.Bugn asl alacak ey, Engels'in Toplum biimlerindeki geiler zerine bulduugenel gidi kanunlarnn btn keiflerden sonra bsbtn yerli yerine oturmas


17/46

ve klsiklemesidir. Her drst bilgin bu hakikati bir yol daha belirtmekten kendinialamaz. rnek:

"uras gznnde tutulmaldr ki, genel olarak tarihiler, Dou antikitesininekonomik ve teknik hayat zerine pek az eilmilerdir. H. de Genouillac, daha okyllar nce buna eseflenerek: Ekonomi arivlerinin Tumturakl kral anllerindenokdaha fazla insaniyet (humanit) tadn teslim ediyordu." "Oysa, bilinen bir

olaydr ki: retim vastalar ile ekonomi artlarnn biim deitirmesi, bir toplumunhayatn deitirir."(41)

Orta Barbarlk Konanda iaret etmitik:1- Toplum adna ortaklaa sanayi,medeniyetin gelitii alarda bile hl kamu iletmeleri durumunda kalabilmitirler.2 - "Fert mbadelesi": Medeniyetle birlikte geliir ise de, medeniyetin hayli ilerlediiIII'nc Ur sllesinedek, Smer medeniyetinde d ticaret Toplum adna yaptrlanbir kamu hizmeti'dir. lk bezirgn (damgar) bir eit memur-mteahhitdurumunu ancak sonralar edinir. Onun iin, Orta Barbar Semitlerle Moollar gibitoplumlarda, fert mbadelesine benzeyen erken mnasebetlerin grlmesi ayr birzellik tar. Semitler: Yakn doudaki iki byk rmaksal-bitkisel medeniyetinarasnda, Msrla Irak aracln; Moollar: Yakn dou medeniyetleriyle Uzak doumedeniyetleri arasnda, slm, in, Hint mnasebetlerinin aracln.. yapmaktauzmanlamlard. Onlarda grlen fert retimi ve fert mbadelesi gibi olaylar,

gerekten tek kii mnasebetleri durumunda bile olsalar, kendi spontane geliimleribunu yapmam, dedikleri medeniyetlerden - sz yerinde ise - bulamsaylabilirler.

Btn belgeler: Medeniyet ve bezirgn tip belirmedike, ilkel toplumda neretim, ne leim bakmindan kiinin-kii ile tekbana mnasebete gememiolduunu, Smer Toplumunda gsteriyor. Babahan (patriyark): Ne kadar arbasc davranrsa davransn, kiici medeniyetle en ok "bulam" Greklerde bileuzun sre, Kent mnasebetleri srasnda dahi, ancak aile topluluununnc-szcln yapmakla yetinmi grnr.

lkin, Yukar Barbarlk ve medeniyet ziraatine gei iin Demir art olmamtr.Msr medeniyetinden nce Fayoum stasyonlarnda izleri bulunan insanlar: "Bykbir gln kysnda oturuyorlard... Keten ve Msr'da bugn dahi ekileninayn olan kzlca buday (pauire) ile ayn arpay ekiyorlard. Ekini aa sapayerletirilmi dili akmak ta yarmalarndan biimlendirilmi oraklarlabiiyorlard. Hububat (bugnk Trkiye kylerinde yapld gibi HK) topraakazlm zerlerine hasr rtl silolarda depo ediyorlard." (42)

Fayoum'lulardan bir basamak daha medeniyete yakn olan: "Merimde'lerinoraklar Fayoum'unkilere benziyordu. Yalnz depolama metodlar bakadr. Silolar,dibine hasr yerletirilmi kuyulardan ibaretti."(43)

Msr medeniyetinin balad: "Birinci slle zamannda bile bakrseyrekti. Hatt Ehramlar anda, ziraat aygtlarndan bahsetmezsek, bykinaat ilerinde kullanlan aygtlar henz tatand." "lk ehir yerlerindeakmakta yumrular iinde dekupajla yaplm yzlerce sabanlar, oraklar,kaba lmlar, disk biiminde kazyclar (gratoirs) ve baka yarma talarbulundu. (44)

Irak'ta bu olay daha aka gze arpar:(Erech'te, El-Obeyt'te, Ur'dia) "artk gebe kulbesiyle yetinmeyen bsbtnoturuk ulusa uygun bir teknik" vard. "Kolonlarn (gmen oturuklarn) byleceyerleip kklemesi bataklk iinde geen hayatn artlarndan kagelir. Balangtabu hayatn temeli ziraattir. Tarlalar paleolitik (eski taa) baltasn yle byleandran apa biiminde yontulmu kuartzit yarmalaryla srlyordu. Kuartzitten(silikat ta) ve obsidyenden (potasl feldspat volkanik ta) testere dili yarmalar,Fayoum'da olduu gibi sert aa kolu zerine deil, gevi getirici hayvann enekemiklerini taklit etmi ilgi ekici balk oraklar zerine monte edilmi bulunarakhasat yapmaya elverili bulunuyorlard. Tane, eldeirmeninde tlyordu."(45)


18/46

Yalnz ziraat deil, sanayi bakmndan da Demir medeniyete ge gelmitir.(Ur, Laga, Umma Kentlerinden derlenmi belgeler): "Hakikatte bir

yzyldan az zaman zerinde kronolojikman basamakllatrlm binlercetabletten renilmitir." "Demek dokmantasyon delenilebilecek artlargsteriyordu. Ondan baka bu Yeni-Smer devri btnyle ele alnnca, .. 3000'inci yla doru balam bulunan sanayi medeniyetinin kusv

haddine iaret oluyordu. Bu en yksek medeniyet snr, demirin zuhurunayakndr. Hemen ondan az sonra demirin ad ilk defa anlmaktadr." (46)

"nc Ur sllesi anda kullanlan metaller: Bakr, altn, gm, kalay veSu-gun'dur: Su-gun belki kurun, daha hakikate yakn arsenik veya antimuandr...Demirin ekonomik belgelerde hi ad gemez. Demir daha nce Mari'dekullanlyordu ve Kapadokya metinlerinde demir ad geiyordu. (J. Botero: "Bizedemir fiyatn ilk gsteren belge" Samsu-iluna'nn egemenlik devrindedir.); Demiristimaline tanklk eden ilk arkeolojik belgeler: Ur'da bulunan ve Kral Mezarlndangelme bir nesne, meteorik demirdendir. Khafadje'de (Agade devri) bulunan, belkiithal edilmi bir haner namls yerden karlm maden flizinden eritilmiti."(47)

Demek, Smer medeniyeti Demirsiz medeniyettir. Gktandan (meteor)alnm ss eyas gibi demir paras, retimde rol oynayan demir deildir. Agadedevri: Smer medeniyetinin ykld zaman, demir belirir. Narm-Sin (2768-2712)

ondan da ok sonra "Agad hkimiyetinin salama balanmas" (48) devridir.yle anlalyorki Demir, bir barbar (Mari: Orta Frat Semitleri) icaddr.

Btn bu ve ona benzer deiiklikler Morgan-Engels plnnn ana izilerindedeime yapamaz. Ancak en son yeni bulularn, o adan eletirimini kanlmazklar.

- SOYUT GE'in Referanslar -1- F. E: Orig. 26; 2- "La Saint Bible" (Kutsat ncil) Par Le

Segond:1962, Paris Genese 19-31, 33, 35, 36; 3- F. E: Orig, 24; 4- Tevrat II,Samuel 13-1,11,13, 20; 5- F. E: Orig, 26; 6 - Genese 20- 10,11,12; 7- Deutronome, Benedictions et maleections, 27-22; 8- Genese 29-1, 23-29; 9 -Deuternome 25-5-10;10- F. E: Orig;11- Keza; S. 38;12 - . Hakk: TrkeKur'an Kerim tercmesi Ist.1932, s. 841;13F. E: Orig. 60;14 - Keza 30;15 -Keza 95, 96;16 - Keza 205; 17- Keza 39;18 - Keza 39;18- Keza 95;19 Mustafa Bin emsddin el-Karahisar; Ahteri-i Kebir, 272; 20- F. E: Orig.204; 21- Keza 205, 206; 22 - Keza 41; 23 - Arthur Wright, Nakl, 41, 42; 245- F. E: Orig. 95-101; 25- Keza 113-114; 26 - Keza 207; 27- Keza 48; 28 -Keza, 49-50; 29 - Keza 207-208; 30 - Henri Limet: Le travail du mtal auxpays de sumer au emps de la III. c. dynastie d'Ur.1960 Paris; 31- F. E:L'Origine de la Famille eps s. 207, 208, 210, 211; 32 - Keza 208, 209; 33 -Keza 211-215; 34 -146; 35 - Keza 215-222; 36 - Keza 229; 37- Keza,230-231, 38 - Keza 233; 39 - Keza I inci nsz; 40 - Keza II inci nszXXXV, 41- H. Limet: Trav. Met. etc. s. 9,13; 42- V. Gordon Childe; "L' OrientPr Historigue" Paris 1935, s. 62; 43 - Keza 65; 44-Keza 110, 45 - Keza131; 46 - H. L: Trav-Met. etc. s. 20; 47 - H. Limet: "An: Es" s. 29-30; 48 - M.P: H. G. des. c. I, s,15-2;

BLM V

BARBARLIKTAN MEDENYETE ORJINAL GE

TARHNCES OKULLARI


19/46

Toplumun barbarlktan Medeniyete geii, Irak'ta olaanst orijinal ve biricikolmutur. Bilginler ounluu, Tarihncesi ile Tarihi blmlendirirken, bu orijinalliinetkisi altnda kalarak, Amerikal Morgan'n yzyl kadar nce hem teknik ve ekonomitemeline, hem styap mnasebetlerine dayanarak yapt gereki tariflerinemsemiyorlar. [Medeniyet: Bezirgn snf ile Yaz-Para-Devlet znn bulunduu asl

Tarih'i aan toplum biimidir. Tarihncesinde: Ne bezirgn sosyal snf ne yaz-para-devlet zbulunmadndan, o an yaayna - medeniyet deil -KLTR termi karlk verilebilir. Ne yazkki,bilginlerin hemen hepsi, ok kez, medeniyetin bulunmad Tarihncesi kltrlerine de medeniyetdeyip kyorlar. Bu yzden, anlatmak istedikleri konuda snrszlk, term kakafonisi en basit anlamlarbirbirine kartryor. Bilerek, bilmeyerek yaplan bu kargaala dmemek iin biz Medeniyetszc ile Kltr szc arasn kesin olarak ayryoruz. Medeniyet: Yalnz yazl Tarihin stntoplum biimidir. Tarihncesi toplumunun yaama ieklenii ise medeniyet deil Kltr termiylealnabilir.]

ngiliz okulu (V. Gordon Childe), Irak medeniyet ncesini 3 konaa ayryor:El-Obeid ve Ur, 2 - Uruk (Tevrattaki: Ere), 3 - Cemdet- Nasr... bu konaklardansonra gelen ilkel medeniyete "Carldynastic: Araik slle'ler a adn veriyor.Byle sosyal konaklar yer adlaryla adlandrmak bilimin tasnif zaafn ve ilkelliinigsterir.

Fransz okulu (Andre Parrot), Irak Tarihncesini ok daha geni ve snrbelirsiz koyuyor. Shanidar maarasna kadar ktktan sonra, Muallafat ve Jamokylerinin bulunduklar Dicle dou kollar aras dalklarndan asl Irak ovasna iniyor.Pek kesin ey konumamakla birlikte: 1- Hassuna, 2 - Samara mevkilerininbulunduklar Kuzey Irak blgelerini balang yapmak istiyor. Bu ilkel IrakTarihncesi ile Irak Medeniyeti arasna 2000 yllk bir "Protohistoire" (ntarih) asokuyor. Protohistoire a, ilkin Irak'ta (Smer lkesi) denilen blgenin en kuzeysnrnda Halaf, ve en gney snr ucunda Eridu kltrleriyle balyor; ngilizlerin ikiayr konakta topladklar Uruk (Ere) ve Cemdet-Nasr kltrleriyle bitiyor; orta yerObeyd-Ur oluyor.

Belki ngiliz blmleyii srf Teknik-Ekonomik elemanlar ele alarak ancaserttir. Ama, Arkeoloji kazlarnn rtlemez 16 basamak-tabakasna dahauygundur. Belki Fransz blmleyii, ulusal geleneine uygunca, srf Din-Mimarlkelemanlarn ele alarak daha mphem ve snrsz kalyor. Ama nsan ve nanc gibisosyal styap mnasebetlerini gze arptryor. [Tarih ncesinde iki byk a olduunuherkes gryor. Yalnz bu alara verilen adlar deiiyor. Teknoloji bakmndan Tarih ncesi: 1-Paleolitik (Eskita) a, 2 - Neolitik (Yenita) a diye ikiye ayrlyor; Sosyal bakmndanTarihncesi: 1- Vahet; 2- Barbarlk diye ikiye ayrlyor. Bu satrlara sdramadmz incelemedebiz unu grdk: Teknolojinin Eskita dedii a, sosyolojinin Vahet adn verdi adr; geneteknolojinin Yenita dedii a, sosyolojinin Barbarlk adn verdii adr.]

Neolitik (Yenita) a egemen olur olmaz, yeryznden vahet (paleolitik:Eskita) anda yaayan toplumlar silinmi grndklerine gre, burada biziilgilendiren Tarihncesinin yalnz Barbarlk (Yenita) adr. Morgan ve Engels,gerek Teknik-Ekonomiyi, gerek Sosyal styapy btn faktrleriyle nemseyerek,zamanlar iin bilim verilerine en uygun sentezi yapmlard. Sonra Yakn ve Uzak

Dounun yeraltndan karlm antika medeniyetleri, bilim alanna-yepyeni vemuazzam olaylar ydlar. [Yakndouda: Nil ve Frat-Dicle, Hintte: Sind ve Ganj, inde: Sar veMavi rmaklar "Sbtropikal Irmak" nicelii ile Tarihte zel bir yer tutarlar. Sbtropikal rmakboylarnda Medeniyetler: Bir bitkinin kklerinden balyarak, gvde ve dal budana doru"Kopuntusuz"mu gibi byyne benzeyen bir yayl gsterirler. Bu ana medeniyetlerdebenzerlikleri yznden Bitkisel Medeniyetler adn vermek gerekti. Grek ve Roma medeniyetleri gibideniz ve kara ar daha "Oynak" orijinal medeniyetlere Hayvansal Medeniyet demek gerekiyor.Konunun canllar tarihi ile sosyal tarih arasnda kyaslama bakmndan nemi vardr. ncelenimini,fazla soyut gibi geldii iin buraya almyoruz.]

Tarihin bitkisel medeniyetler dndaki alarna daynarak yaplm olan ve


20/46

Tarih gidii iin hkm hereye ramen henz deimemi bulunan o genelsentezde Barbarln kona vardr: ngiliz ve Fransz Tarihncesi okullarnn,yorumlarndan ok, dayandklar olaylar ele alnrsa, Morgan-Engels sentezine greIrak tarihncesine daha ynl eki-dzen verilebilir.

IRAKTA AAI BARBARLIK KONAI

Irak'n . . (sa'dan nce) 30-35 bin yllarn temsil eden Shanidar maaras:"Bu gnedek ister Paleolitik, ister Neolitik alara ait hibir duvar gravr,

hibir sklptr, hibir modelleme iareti vermedi."(49)

En eski Irak kyleri:1955 yl M. R. Braidwood'un Erbil eyaletinde bulduuMuallafat mevkii ile, 1948 ylnda bulunmu olan Jarno mevkiidir. Her ikisi deKrdistan dalarnn rzal yerleridir. Dicle'nin dou kollarndan Yukar Zab'la AaZab arasnda Erbil, Aa Zabla Diale arasnda Jarno bulunur. Jarno: Karbon deneyihesabyla . . 4857 ile 4320 yllar arasna den bir kltrn mmessilidir.Jarno'da:

"Toprak, kendisinden biimcikler kartlmak zere modellenmiti. Modellerde;bir takm hayvanlar ve bir de, muhakkak dinsel bir varlk olan, u insanln ilk

admn att gndenberi arnd (invoguer) ve sk sk yeniden-rettiiAna-Tanra'nn ilk tipi tannr."(50)

nsann (Darvinizmi beklemeksizin) hayvan atalardan geldiini belirtenTotem: Toplum iinde ilk cinsel yasaklarla balam, medeniyetedek, hatt amzadek srmtr. Orta Vahet Konandan beri kefedilen ate kullanm, (erkeinkadna stn olaca efsanesine son veren) kadnsal veya anasal "Hukuk","Anahanlk (Matriyarkalizm) ann karakteristii olan Ana-tanra'y yaratmtr. Bumessese de medeniyetten ok sonralara dek, insanln gelenek, greneklerindenve gnlnden bir trl sklp atlamayacaktr.

Irak'ta Aa Barbarlk Konann, balangc: 1943-1944'te bulunan Hassunasemti; devam; 1911'denberi bilinen Samara semti saylabilir. Samara . . 5000ylna konur. Muallafat ile Jamo, . . 6000 ylnn sonu ile 5000 ylnn balarnarastlar. Irak'ta yaznn (demek Medeniyetin) kesinlemesi . . 4000 ylnnsonlaryla 3000 ylnn balarna geldiine gre, (ntarih: Protohistoire):"Tarihncesinin snr ular zerinde balyan bu devir 2000 yl kadar srp gider."(51)

1911 yl bulunan Halafkltr . . 5000 ile 4000 yllar arasnda yaar:"Orada srf ve yalnz kadnlar grlr: ok defa melmi, vcutlar iri

ynlarla ilenmi, sarkan ar memelidirler. Balar tamamyla taslaklatrlmamurun ekilip uzatlvermesi gibidir. Sonunadek gitmeye cesaret edilememitir.""Halaf insanlar Tabiatla, hayvanlarla ve bitkilerle halvet (communion) halinde iselerde, insan biimini pek seyrek olarak siletletirirler."(52)

Btn bu anlatlan toplumlarda: mlekilik (poterie, seramique) bilindiiiin, Vahet (Paleolitik) andan klm, Barbarlk ana girilmitir; Kadndan(Anahandan, tanradan) baka hibir insan biimcii ilenmedii, kutsallamad

iin, erkein sr sahibi kesilerek zorbalat Orta Barbarlk Konana henzgelinmemitir. Demek Toplum: Aa Barbarlk Konandadr.ngiliz Tarihncesi bilimi yeraltnda kalm Irak toplumlarn, birinden tekine

kopuntusuz tekml merhaleleri olarak, balca 3 basamakta topluyor:1- El-Obeydveya Ur, 2 - Uruk (Tevrat'ta Ere) 3 - Cemdet-Nasr. Bu tip toplumun,ayrntlarna girmeksizin; aklda kalmas iin, nce ana izilerini kabaca zetleyelim.

Birinci basamak: EL-OBEYD (UR) tipi.Ziraat ekonomisi olmadka yaayamayacak ilk oturuk Toplum biimidir. Tarla

kuartzit tandan apa biiminde yaplm sahalarda srlr. Orak da, dilikuartzitten, gevi getirici hayvan enesine benzeyen balk sapl bir lettir.


21/46

Hayvanlardan: Kei, domuz beslenir. Balca aygtlar: Ta ulu ok, yay, grz(yumurta biimi tatan); bakr andrr bir madenden zpkn, pimi balktan balta,kemikten gzl ine diki; i (iplik eirme), hasr (rme)dir.

nsanlarn Aa Barbarlk konandaki sanatlarn gsteren sepet rgsnandran zenbil gibi kulplu seramikler, ince penbemsidir.

Omuzu plak kadn, bitumdan kadn perukas; byksz uzun sal heykelcikler,

hrika derecesinde modern izili svelt vcutlu, kz memeli, kedi gzl, tavan balhaykelcikler: Toplum gzel sanat yceltimlerinde Anahan geleneinin henz btngcyle yaadn belirtir.

Irak medeniyetinin yeryzne balktan bezirgn damgasn vuraca ilkmhr: Al-veriin artk yerleik bir dzen kurumu seviyesine eritiini gsterir.

Kulbelerin kaln kerpi duvarlar, gene Irak medeniyetinin her gittii yerekendi karakteristik damgasn tayan stildedir: zerlerine konik pimi balkivilerle hasr panolar aklmtr. Yrk kilimlerinin desenlerini andran bu stil, Iraktoplumunun, iinde kurulduu batan rutubetine kar besbelli bugnk tecritmaddelerini andracak bir tabi ve zarur korunma tedbiridir. Fakat, onun etkisi ileIrak iklim ve topra dnda sonradan kurulacak medeniyetler, bu ana yadigr stili,belki sebebini unutarak aynen kullanacaklardr. Arkeologlar iin, hem alacak, hemipucu olacak bir konu saylacaktr.

U R U K (branice: ERE)Yeryznde medeniyete doru atlm ikinci basamak, Uruk (Ere) adl yerdeki

geliimdir. Burada ziraat artk sulama kanallaryla yaplacak seviyeye ermitir:apalamal gelge ekinciliin yerini kesin olarak Ziraat almtr.

letlerden ta grze uzamtr. 14'nc tabakada: Tekerlek bulunmutur. 8'nciveya 5'inci tabakada mhr stne kazlm Sava arabas (ar) bile grlr. 5'incitabakada "en eski bakr nesne" ele geer. Soda ile kumun karmndan camhamuru kefedilir. stste her tabakada, birbirinden kopmayarak deie gidenseramik eitleri: lerlemi kltrle geri evre barbarlar arasnda sk sk kopanbitmez tkenmez med-cezirlerin ablonlar, iaret talar gibidir.

Dardan geldii tipinden belli bir aznlk, ieridekilerle kaynar. Urukbasamana gelmi kltrn en gze arpan zellii vardr:

1- Mlkiyet: Toplumun elindedir. Andra andra zel kiilereaktarlmamtr. Silindir mhrler, pimi al tabletlerdeki mal listeleri, say kaytlarilkin Tapnakta (zel kiiler dnda) biriken zenginliklerin geliimini izletir.

2 - Piktografik yaz: Tapnakta biriken nesnelerin listeleri nce kendileriniandrr biimlerde izilir. Sonra yava yava bu biimler ideogram (fikri belirteniaret)durumuna girerler. Henz bugnk anlamda saylar snrl ve belirli fonetikiaretler olan harfler yoktur. Ama sistem icat edilmitir. 14'nc tabakada ktipokullar bile almtr. Rakamlar (sonraki tarihileri ve aratrclar akna evirecekzellikle) yalnz: 6,10 ve 60 saylarn gsterir. Sfr (0) henz yoktur.

3 - Tanr ve Tapnak: Toplum stnde Devlet yoktur. Ona nc olacakinsanstlk kutsal yerini alr. nsan evlerinden da gibi yksek duranZikkurat'larn boylar 20 metreyi geer: 17x22 metre apnda drtgen iine birbalk, bir zift tabakas yarak ykseltilen yapma tepeciin drt kesi

(Dou-Bat-Kuzey-Gney) ynlerini gsterir. Zikkuratn en stndeki pltformun yangeniliini artk insanlarla bir hizada kalamayan Tanr iin yaplm zel ev tutar.12'nci tabakada Ea, Anu Allah iin yaplm Aktapnak vardr. 13 nc

tabakadaki tanrevi, besbelli Ea'dan baskn km bir Allaha mahsustur: O Irakkadar tasz, batak lkede srf Kalker'den temel yaplmtr kendisine.14'nctabakada, stste defa elden geirildii, belki ileri-geri barbarlk med-cezirleriyleikide bir yaplp yklm bulunduu anlalan Kzltapnak ykselir.

Bu iki basamakta Arkeolojinin bulduklar Irak lkesinde yaayan ilk insankltrnn envanterini verir.

Cemdet - Nasr: K


22/46

kinci defa, gze arpmamasna imkn olmayan bir kopu, bu basamaktakendini dayatr. Irak tarihncesi kltr, geirdii uzun med-cezirli gelimebasamaklarndan sonra, anszn bir d saldr ile yklr. Anlam bugn hl iyicekavranlamam Destanlar ve Dinler dolusu TUFAN budur. Gene ileri kltrl birToplumu, daha geri bir barbarlk toplumu t kknden devirip ykm, eski Uruk(Ere) dengesi yerine, yepyeni bir "cihan" dengesi kurmutur.

Yeni gelenler Elmllar mdr, Semitler midir? Kesin hkm verecek belgeleryeterli saylmyor. Fakat gelenin rk veya ulus karakteri ne olursa olsun insanlk iinnemi: Bir orijinal kltrn kmesi ile yerine yeni bir baka orijinal kltrngemesidir. Toplum iin anlam da gene aktr: Yeni Kentlemie benzeyenbarbarln ncl altnda yaplan byk "Uluslarn g" harekt, eskisinidardan sanki bir "Tarihsel devrimle" yenmitir.

Ziraat gene Kuartzit apa, balk sapl orak, obsidyen keski ile yrtlr. Yasshaner, armut biimi (diskoid) ta grz hemen hemen ayndr.

Yalnz seramik, artk mleki tornasyla yaplr. Motifler asllarn yitirip (X)veya (D), yahut tektonik ve en sonra, Girit medeniyetine kadar gidecek olan mehurift balta biimleriyle basitleir. Ta vazo, cam hamurundan inci, kpe gibi ssler,lpis; kornalin ve yumuak talardan ekartrler, silindir mhrler, kulakkl vemotifleri hendeseli, hayvanl ta vazolar, tatan; fayanstan, kemikten: nsan,

gvercin, inci biimli amletler (uur nesneleri) oalr.Eski piktorafk (resimli) yaz fonetikleir (ses ve hece iaretli): Smerce'nin

klsik Bbilonya ivi yazs (kneiform yaz) durumuna yaklar. Harp (Cenk), lir(rbab), altn tabak gzel sanat ve lksn ilerlediini gsterir.

"Dalarn eei" denilen hayvann at olmas da akla gelir. Anadolu'nun dertlikans: ki tekerlekli kz arabas sahnededir. Frat tesinde, tepesine merdivenleklan (200x400) metrekarelik kale, 48 il 92 metrelik Saray,"Kent"in ilk"Cit=Medine"nin doduunu gsterir.

ARKEOLOJ TASNF - SOSYOLOJ TASNF

Irak Tarihncesinde: Aa Barbarlk Konandan sonraki geliim iinarkeolojinin - metafizik tecrit ve tesbit metodu ile - verdii tip tip kltrler, yeterlibir tasnif olmaktan uzaktr. (El-Obeid-Ur-Uruk- Cemdet-Nasr) basamaklarn G.Childe ayrr. A. Parrot, Uruk ile Cemdet - Nasr basamaklarn birletirir. Fakat ne oayrm, ne bu birletirimi niin yaptklarn pek aklayamazlar. Ampirizmle yetinirler.Gerek Irak Tarih ncesi ise, byle hem toptan ve yuvarlak, hem de hibir sosyalprensibe dayanmayan ksa hkmlere smayacak kadar zengindir. Hi deilseyaplm kazlarn realitesi, ne srlen yorumlarn erevesine uymaz. Buuygunsuzluu gidermek iin, olaylar olduklar gibi zetlemek, sonra olaylararasndaki mnasebetleri sosyal yap bakmndan karakterize etmek gerekir.

Irak'taki sosyal geliimin Msr'dakinden fark: lk gnnden sonunadek zamanve mekn iinde srekliliidir: "Smer medeniyetinin birok karakteristik izileri enkdim El-Obeid kylerinde kendini aa vurur ve orada tarihsel zamanlara kadar

sreklilik elemanlar bulmak mmkn olur. "(53)Fiziki sreklilik, mnev sreklilikle de glendirilir: "Burada mbala yapmolmakla damgalanmakszn: Ur'a patronluk eden ay tanras Nannar'n sembolgrlebilir ve bylelikle tarihsel Smer ehri ile ondan nce gelmi bulunan El-Obeidky arasnda bir ba kurulabilir."(54)

Yalnz bu sreklilik, metafizik anlamda hep tedrictekml yoluyla olmam,tam tersine, ikide bir ''kopuntu" gibi grnen anszn patlak vermi sramalarlayrmtr. Onun iin, alan arkeolojik kuyularda yukardan aaya (yenideneskiye) doru II ile XVIII arasnda basamak basamak deien tabakalar seilmitir.Bay V. G. Childe, bu sray tersine evirerek: En eski tabakaya 1, en yenisine 16 sra


23/46

numaralarn verir. Her nasl hesaplanrsa hesaplansn, Irak Tarihncesindebirbirinden ayrt edilebilen 16 tabakann bulunuu, hi unutulmamas gereken birinciolaydr.

Bu 16 tabakann bilginlerce blmlenileri, sosyal bir disipline deil, yazarntakdirine gre deiir durur. El-Obeid ile Ur, gh ayrlr, gh birbirine katlr. Uruk ileCemdet - Nasr da ayn muameleye uratlr. Niini de pek sorulamaz. Onun iin,

nce, bu 16 tabakann Tarihncesindeki sosyal hiyeraride tuttuklar yerleri sbjektifyaktrmalardan kurtarmaldr. Burada Tarihncesinin Barbarlk andabulunduumuza ve ondan nce Aa Barbarlk Konan am olduumuza gre: 1-8'inci arkeloji tabakas Orta Barbarlk konana, 9 -16'nc tabakalar da YukarBarbarlk Konana karlk derler. Geri 6'nc tabaka ile birlikte El-Obeid a sonaermi, Uruk (Ere) a balamtr. Fakat bu atlayn bir kymetli kopumaolmasna ramen, Toplumun sosyal seviyesi, 6, 7, 8'inci basamaadek kkl birdeiiklie uramam, El-Obeid teknii ve mnasebetleri Orta Barbarlk Konadurumunu amamtr.

El-Obeid tekniini aan ilk belge: Ancak 8'inci tabakada bulunan ilk retimnesnesi Bakr ile ortaya km saylr. Nitekim, mlekilik de, 9'uncu tabakayagelinceyedek El-Obeid tekniinde kalmtr.

"El-Obeid mlekilii pek karakteristiktir ve kaz alanna uzaktan bir gz

atldmyd hemen tannverir. Bu mlekilik Eridu'da, Laa'ta El-Obeid'te,Meraijib'te, Ur'da, Ere'te ve Smer'in bir ka baka mevkiinde de bulunmutu.Fakat Akkad lkelerinden ne Ki'te, ne Cemdet-Nasr'da boy gstermez."(55)

Onun iin, Uruk (Ere) ann 7'nci tabakada balam bulunmas, onunEl-Obeid a karakterini 8-9'uncu tabakaya dek muhafaza etmekle yetindiinigsterir. Bu bakmdan, Ur, El-Obeid alar gibi, Uruk (Ere) ann ilk 2-3basama da henz Orta Barbarlk Kona dzenini am saylamaz.

Bu hesaba gre Yukar Barbarlik Kona ancak Uruk devrinin ncbasama olan 8'inci tabakada en eski bakr nesnenin bulunuu ve 9'uncu tabakadamleki tornasnn kefi ile balad. lk dinsel (insanstlk) mnasebetlerininbelgesi olan tapnaa benzer tanr dura sonra yapld.12'nci tabakada AkTapnak,13'nc tabakada Kalker Tapnak,14'nc tabakada Kzl Tapnakbirbirini kovalad. Cemdet - Nasr adna balanan 15 ve 16'nc tabakalarda; surlu,sarayl, kuleli ilk Yukar Barbar Kenti dodu.

Bu iki: Orta ve Yukar Barbarlk Konann madd manev hazrlk temelleridaha nce atlmam olsayd, Medeniyet denilen ey kurulamazd ve yeryzndeesiz, rneksiz ilk geliim olduu iin, Irak'n Medeniyet denilen i zorbalklar anageii, baka hibir yerde, hibir zaman grlmedik derecede g ve uzun bir proseoldu. Gene onun iin, Morgan-Engels tasnifince belirtilmi bulunan genellikle BitkiselMedeniyetler, zellikle Irak medeniyeti dndaki Orta ve Yukan BarbarlkKonaklarna nisbetle Irak'taki benzerleri ok daha orijinal karakterler tad.

EL-OBED: ORTA BARBARLIK KONAI

Klsik Morgan-Engels tasnifine gre; Orta Barbarlk Kona: Srye dayananBabahan egemenliinde Gebe-oban dzenidir. Irak dndaki btn insanlk iindoru olan kural budur. Fakat Sbtropikal rmak lkelerinin en tipik rnei olanIrak'ta Orta Barbarlkla birlikte, hayvan evcilletirimi ile yanyana ekincilik dearabuk ZRAAT retimi karakterine doru yol ald. Irak geliiminin birinci orijinalzellii burada belirir. Orjinalliin sebebi: Corafya retici glerinin sbtropikalrmak boylarnda gsterdii zelliklerdedir.

Klsik Morgan-Engels tasnifne gre, tek tk hayvan besleme ve ufakbaheikler apalama kabilinden Orta ve Yukar Barbarlk konaklarnda gelieceksr ve ziraat retimi taslaklar veya tohumlar daha Aa Barbarlk Kona'nda


24/46

belirir. Fakat oradan yukarya doru geliim her zaman ve her yerde elifi elifine tpkolamaz. Bunu en son aratrmalar da teyid ederler: O yzden de, sosyal yapipucunu karan ada bilginler binbir ipotez iinde konuyu anlalmas g durumasokmaktan kendilerini alamazlar. rnek:

"Olaycas, en yksek medeniyetlerin, menelerinde sulamal ekim temelizerine kurulmu bulunduklarn greceiz. Ama, bu demek deildirki, sulamal ekim

her zaman bahvan ekiminden sonra gelir: Perry ve Cherry aksi kany desteklerler."Temeli gda retimi olan ekonominin yaratlnda ziraat ile oban hayatnnoynadklar rol konusunda kanlar henz oybirliine varm grnmezler. ProfesrMenghin, hayvanlar evcilletirmenin ve bitki ekiminin bir tek grup tarafndantasavvur edilmediini destekleyen okulu destekler. Ona gre: Evcilletirmeavclarda, ziraat ise kk, tane ve ekirdek (baie) yiyenlerde domumu. Katkiletme: obanlarla iftilerin kaynamasndan ileri gelebilirmi; ekinci, emek veripsalad besiyle besledii yabani hayvanlar, evcillemeye doru ekermi. Bu sonkan, arkeolojik dokmanlarn mahiyeti ile desteklenir gibidir. Ama, bunu muhakkaksaymak yerinde olmaz; nk adr altnda yaayan, kemik aygtlar ve deri kablarkullanan obanlar, akmak tandan oraklar, tane ten deirmenleri ve vazokrklar bulunan ekincilerden daha az belirli iz brakrlar."(56)

Gerekte, bunca bilginsel "ipotez" veya "teori"lere hacet yoktur: Bitki

ekiminden ziraate gidi, bir "Tasavvur" rn deil, Irak corafya retici glerininkanlmaz sonucudur. apa ekimi baka, Ziraat bakadr.

"Bu gn hl byk Afrika yzeyinde kullanlan bir basit ekim (culture) biimi:Genel olarak apayla ekim (culture la houe) veya bahvanlk ekimi (culturemarachre) adyla anlr. Kk araziler, genel olarak kadnlar tarafndan apaylailenir ve hasadn kalitesi bozuluncaya kadar tohumlanr. Toprak ne srlmtr, negbrelenmitir. Bir yerin gc tkendi miydi, yeni bir para arazi alp ekilir. Btnbir blge kullanlmaz hale gelince, ekinciler, yeni bir yere yerlemeye gelirler.Demek pratik olarak, apayla ekim: Gebelii ardndan srkler."(57)

Bu, ilk Amerika Yerlilerinde de grlen Aa Barbarlk Konandaki ekimbiimidir. Irak'ta El-Obeid ve Ur alar ondan ileriye gemitir. Bu da Sbtropikalrmak boylarnn gereiyle olur.

"Fakat yle olurki, ekilen blge terminal (sularn en son dayand) bir vahayahut bir vadi yata olur. O zaman artk gmek zarur deildir. nk tarlalarnzerine suyun getirip brakt mil, topran erdemlerini yeniler. Eer, ayrca,(feyezan) muntazam olup ta elverili mevsimde ka geliyorsa, tarlalarn sulanmasyamur yalarnn yerini tutmaya yeter. Bu halde, eer feyezan gren topraklarekilmise, istikrarl bir yerleim yaplmas hemen hemen kanlmazlar. Sulamannher trl yararlndan karlanmak iin, fazla suyu aktp aktarmak ve suyetersizliine are bulmak zere kanallar amak zarurleir. Ekinci, byle emeiylebereketlendirdii tarlay isteiyle brakp gidemez; topraa bir sermaye yatrlmtr.Ar suyu giderme (drenaj) ve sulama ileri genel olarak btn bir topluluununibirliini gerektirir. Bu iler sosyal tesand douran ekonomik bir ba kurar.Gerekli su mikdarn tahdit etme imkn topluluun eline bir tasvip gc (sanksiyon)geirtir. "(58)

Bilginin burada "sosyal tesant" "ekonomik bir ba" ile balay"Marksizm"ine de hacet yoktur. nk, Morgan'n kefedip, Engels'in zetledii"Kan" tekilt yalnz retimde deil, her alanda "Btn bir topluluun ibirliini"salamaya yeter de artar bile. Ne "Sermaye yatrm" kuruntusuna, ne "modern"anlamda insanst bir mekanik ekonomi zorbalna lzum kalmakszn barbar insankendi toplumu iinde kankardei, kanbirlii, canbirlii lsnde en zlmezibirliini hi dnmeden yaamaktadr. Toplumun "Sanksiyon"u okankardeliinden doduu iin, bir tek kiinin dahi itirazna uramakszn yrrlegirdii iin, kutsal'dr. Yani: Kutsallk toplumsall deil, tam tersine: Toplumsallkkutsall yaratr. lk insann inanlarndaki dayanlmaz g de buradan doar.


25/46

Byle bir toplumun Frat-Dicle iklimine dtn gznne getirelim.Avrupa'da buzullarn zlmesinden sonra, Atlas Okyanusunun bol yamurlarpatlatan siklonlarnn Yakn-Dou lkelerini brakp kuzeye, Avrupa'ya kayd ognlerle sbtropikal rmak boyunun evresinde gittike kuraklktan llemeyegidildii olay belirir. O zaman ne olur?

"Herhalde, iaret etmi bulunduumuz iklimin kuraklamas balangc, gda

retimi temeline dayanan (yni yeryznde hdayinabit yiyecekleri derlemekleyetinemeyen) bir ekonominin kabul lehinde bir tevik getirmeliydi. Gittike azalansu akmlar ile kaynaklar kylarnda toplama, daha enerjik bir tarzda yaamavastalar aratrmay gerektiriyordu. Hayvanlar da, insanlar da sr halinde, lbelgelerinin gittike tecrit ettikleri vahalar iinde toplayorlard. Bu ister istemez stste yl, insanla hayvan arasnda "evcilletirme" szcyle anlatlmak istenenbir eit "symbiose" (ortaklaa geim) getirebilirdi. "(59)

"Byle kolonlarn (gmen yerleiklerin) bir yerde sabitlemeleri, yerlemeleri,bataklklar hayatnn artlarndan ka gelir. Balangta bu yerlemenin ekonomiktemeli ziraat oldu. Tarlalar, paleolitik (eskita a) baltasn az buuk andran apabiiminde kabaca yontulmu kuartzit-yarmalarnn yardm ile srlyordu.

"Bataklklar iinde, l ortasndaki vahada ekilebilir, lkenin batakl glklekurutulup drenaj ve sulamaya tabi tutulur: Bu yaama artlar verili oldu mu, bunca

glklerle elde edilmi bulunan tarlalar yannda daim barnma artlarn yalnz veancak ziraat salayabilirdi. Bununla birlikte Smer lkesinde hurma aac bitiyordu,ve besleyici meyvasyla insann o topraa balanmasna elveriyordu. Tahminedildiine gre, Smerlerden nceki insanlar (protsmerler), evleri imentolamaktakullanlm gbrelerinden (1) ve belki de yabani hayvanlar temsil eden balkheykelciklerden tandmz: Boynuzlu hayvanlar, keiler ve domuzlaryetitiriyorlard.

"Bataklklarda av hayvanlarnn avlanlmas sapanla, belki de ok ve yaylayaplyordu; vurulan av hayvan bir grzle (masse) tepeleniyordu. Btn mevkileryumurta biimi sapan talar sunarlar; yaprak biimli kuartzitten ok ularna seyrekrastlanr. El-Obeid'in gecikmi Ur lhdleri iine kremsi veya armut biimi tarzgrzler koymak kural idi. Ere'te, ekil 82 b (ran) dakilere yaklak uzam tiplerbulunuyor. Balk av iin, delikli balk kesekler, ve belki ortas boumlu talar yahut zpkn (Ur'da gecikmi El-Obeid stilinde bir mezardan gelme ekil 57a'daki bakrnmuneye bakla) balanm iplikler kullanlyordu. (2). Balk biimciklere gre, bugn hl Frat'ta mekik dokuyan cinsten, bellum (saval) biimde yksek pruva ve pupas bulunan kayklar gemicilie yaryorlard. Pimi topraktan rekeler(fusaioles) dokuma sanatnn bilindiini farzettirir, rg beceriklilii dekorluhasrlardan anlalr. Kemikten bizler deri elbiseler hazrlamaya yarayabiliyorsa,kemikten gz (chas)l ineler (7) diki dikildiini farz ve kabul ettirir."(60)

"Gerek udur ki, ne Ur'un, ne Ere'in aa tabakalarnda, ne El-Obeid'te hibir vakit bakr bulunmad, ama kadim mevkilerde (sites) maden nesneler daimaseyrek bulunurlar; nk henz kymetli olan maden, boyuna yeniden kullanlyordu.te yandan, Smer lkesinde henz pek ufak yzeyler yoklanmtr. Ur'da, gecikmiEl-Obeid stili bir mezarda kefedilen bakr "zpkn" sahiden emrime yoluyla elde

edilmi bir nesnedir. Her ne kadar ticaret henz bol madde tedarikine elvermeyecekkadar ok kt tekiltlandrlm bulunuyor ise de, demek protosmerliler, artkbesbelli metalrji sanatn biliyorlar imi."(61)

Irak'n Orta Barbarlk Kona bylesine bir adr. Onun iin, El-Obeid ve onungecikmi a, Ura, arkeolojinin 8'inci tabakasndan (Uruk-Ere) kltr adenilen zamandan, yahut Irak'a Smerlilerin geliinden -be tabaka nce bilebakr kefetmi saylabilirler. Yalnz onun bol kullanm muhakkak ok sonralar,Yukar Barbarlk konanda geliir.

IRAKTA ORTA BARBARLIININ DNAMZM


26/46

Irak arkeoloji kazlarnn XVIII'inci (tarihten nceki 1'inci) tabakas denizseviyesinden 1 metre aadadr. Yni Irak Orta Barbarl topran su iindenkarp kazanmtr. lk Yunan hilozoist filozofunun her eyi su aslna balamas,slm medeniyetinin, her eme tana "ve minel me kll ey'in hayy: Her ey

sudan canland" deyimini kazmas, besbelli, hep ilk insan medeniyeti kaynandakibu geliimin geleneklemesidir. Fakat Irak medeniyetinin btn gelenek vedestanlarnn dinamizmi de gene hep o deniz seviyesi altnda oturukluk gereindenkar: Pek nl "Tufan" olaylarnn sembollemesi sosyal altstlkleri sular altndakalma biiminde konkretletirir.

Irak toprann yeryznde btn bitkisel Sbtropikal rmak topraklarndanstn yan: Yalnz l ortasnda sazl bataklk olmas deil, ayn zamanda en nemsizeymi gibi hi zerinde durulmayan petrol anas zift (bitum) lkesi oluudur. Belkizift olmasa, deniz seviyesinden alak bir bataklk iine yerleip ziraati yerleimimkn da gerekleemez ve insanlk Medeniyet yoluna kolay kolay giremezdi.Bugn hl tecrit maddesi olarak kullanlan zift, denilebilir ki, Irak medeniyetininOrta ve Yukar Barbarlk basamaklarnn alakgnll imentosudur. Irak insan onundeerini herkesten iyi anlam ve kullanmtr. Bataklk iinde ilk kulbelerin arsasn

ziftle oturulur hale getirmitir. Bir kat hasr, bir kat balk kerpile kurduu evlerininduvarlarn ziftle ayakta tutmutur. En ileri medeniyet anda mimarlk ss gibisrp gidecek pimi balk konilerle az hasrlarn duvarlara akl stili, gene ziftyardmyla neme kar insan korumutur. Nihayet, o tasz lkede, balk kerpileriyirmi metre boyunda Zikkurat'lar biiminde ykseltebilmek, ancak kerpi aralarnabirer tabaka zift koymak suretiyle baarlm: lk inan tepeleri, tanr evleri, tapnakyaplan zift sayesinde mmkn olmutur. Biimcikler, heykelcikler gibi gzet sanateserleri zift maddesiyle dayanklatrlmtr. nsanlar zift perukalarla ssedinmilerdir. amzda petrol ne kadar nem kazandysa, lk Irak kltrlerinde,suya batm balktan bir medeniyet yaratmak iin zift en az o kadar nemli roloynamtr.

Ur ann ikinci karakteristik maddesi, gene kendi toprann yetitirdiisazdr. Kabuu soyulmu bataklklar saz, ortasndan yarlarak uur-mhr gibikullanlm, medeniyetin sonra her yayld yere Irak'n damgasn vuran silindirelemanna kaynak olmutur. Gene, pimi konik ivilerle duvarla aklan hasr stilide sazn yaratdr ve Gneydeki Ur'dan Kuzeydeki Ki'e kadar btn Smer-Akkadlkesine, Dicle tesinde Haface'ye, Douda Elam'a, Kuzeyde Asur'a doru yaylpgidecektir.

Yeryznde ikinci bir Irak bulunmad iin ve ondan sonraki btn gelimelerIrak etk

Documents

Hikmet Kıvılcımlı - Tarih, Devrim, Sosyalizm-2