Hà Thị Phương Dung, Nguyễn Thị Linh Nhâm,

Nguyễn Thị Hồng Nga

HỘI NGHỊ TIM MẠCH TOÀN QUỐC

BỆNH VIỆN TWQĐ 108

KHOA NỘI TIM MẠCH

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA PHƯƠNG PHÁP TƯ VẤN TỰ CHĂM SÓC

Ở BỆNH NHÂN SUY TIM MẠN TÍNH TẠI

KHOA NỘI TIM MẠCH - BỆNH VIỆN TWQĐ 108

ĐẶT VẤN ĐỀ

Suy tim đang là gánh nặng toàn cầu. Mỗi năm có khoảng 26 triệu

bệnh nhân suy tim trên toàn thế giới.

Từ 1-4% trong 1 triệu lượt nhập viện hàng năm ở Mỹ và Châu Âu

là do suy tim.

Ở Châu Âu và Bắc Mỹ: 1-2% chi phí chăm sóc y tế là cho BN suy

tim

Ngày nằm viện trung bình cho mỗi lần nhập viện từ 10-15 ngày

TỈ LỆ TÁI NHẬP VIỆN Ở BỆNH NHÂN SUY TIM

SAU XUẤT VIỆN

Nghiên cứu EVEREST:

Cứ 1 trong số 4 bệnh

nhân nhập viện trở lại

vì suy tim sau xuất

viện 30 ngày

Số

lần

nhập

việ

n

237 (24,1%)

Tỉ lệ tái nhập viện sau điều trị suy tim nội trú

Nhập viện do suy tim 191 (19,5%) 554 (56,4%)

HÀNH TRÌNH CỦA BN SUY TIM

CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG GIẢM DẦN

Cứ mỗi lần nhập viện

lại xuất hiện thêm tổn

thương tim và thận

làm giảm chức năng

tim và thận

CÁC NGUYÊN NHÂN LÀM SUY TIM NẶNG LÊN

Thiếu tuân thủ sử dụng thuốc

Thiếu tuân thủ thay đổi chế độ ăn

Không tuân thủ chế độ gắng sức thể lực

Bệnh kèm theo

Các biến cố tim mạch

Sử dụng thêm thuốc mới - kháng viêm non-steroid

Như vậy, việc tư vấn để bệnh nhân tuân thủ chế độ thuốc và

dinh dưỡng rất quan trọng: để kiểm soát suy tim

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA CÔNG TÁC

TƯ VẤN THEO DÕI BỆNH SUY TIM MẠN TÍNH

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

Trong thời gian từ tháng 9/2015 đến tháng 6/2016 có 70 bệnh

nhân được chẩn đoán xác định có suy tim theo tiêu chuẩn Hội

Tim mạch châu Âu 20121, được chia làm hai nhóm:

- Nhóm được tư vấn và theo dõi theo chương trình: gồm 40 BN

- Nhóm không được tư vấn và theo dõi theo chương trình:

gồm 30 BN

1. European Heart Journal doi:10.1093/eurheartj/ehw128

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

Tiêu chuẩn lựa chọn BN:

- Có dấu hiệu và triệu chứng suy tim

- Chức năng thất trái trên siêu âm < 50%

Tiêu chuẩn loại trừ:

- Bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên cứu

- Bệnh van tim nặng có/không có chỉ định phẫu thuật

Phương pháp nghiên cứu tiến cứu, mô tả, theo dõi dọc.

1. European Heart Journal doi:10.1093/eurheartj/ehw128

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH NGHIÊN CỨU

Tư vấn BN suy tim

điều trị nội trú

Đánh giá sự hiểu biết

của bệnh nhân trước xuất viện

Hẹn tái khám

1 lần /tháng

Đánh giá hiệu quả

sau 6 tháng

PHƯƠNG PHÁP TƯ VẤN

BN được giải thích đầy đủ và

đồng ý tham gia nghiên cứu.

Thời gian tư vấn 30-60 phút/lần

Nội dung tư vấn: chế độ ăn, chế

độ dinh dưỡng, cách dùng

thuốc, theo dõi bệnh lý.

TƯ VẤN VỀ CHẾ ĐỘ ĂN: CHỌN THỨC ĂN

Tư vấn chế độ ăn và dinh dưỡng theo hiệp hội dinh

dưỡng Hoa kỳ năm 2015

Lựa chọn thức ăn tươi: thịt, cá, sữa, rau.

Giảm bớt lượng muối natri trong thức ăn.

Tránh dùng những thức ăn chứa nhiều muối: thức ăn

chế biến, bảo quản, đóng hộp và thức ăn nhanh.

Giảm bớt canh và ăn nhiều rau.

TƯ VẤN VỀ CHẾ ĐỘ ĂN: KIỂM SOÁT CHẤT BÉO

Hạn chế thức ăn có nhiều cholesterol như tạng động vật,

lòng đỏ trứng gà.

Sử dụng dầu bắp, dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu

ôliu.

Không dùng bơ, mỡ lợn, dầu dừa để nấu ăn.

Ăn nhiều cá và thịt trắng: thịt gà không da, ăn ít thịt đỏ.

Dùng thêm ngũ cốc, hạt.

TƯ VẤN CHẾ ĐỘ ĂN: KIỂM SOÁT LƯỢNG NƯỚC

Hạn chế lượng nước uống theo chỉ định của bác sỹ.

Tính tất cả lượng nước tiêu thụ trong nước uống.

Hạn chế caffeine, chất caffeine làm tăng nhịp tim.

Sử dụng chai nước có vạch đo thể tích.

Uống bằng ly nhỏ để kiểm soát lượng nước uống.

TƯ VẤN VỀ CHẾ ĐỘ SINH HOẠT

Hoạt động thể lực vừa phải: gắng sức ở mức độ

không gây khó thở.

Bỏ thuốc lá, rượu

Giảm cân

TƯ VẤN VỀ THUỐC

Các tác dụng, liều

dùng, thời điểm dùng

thuốc, việc chỉnh liều.

Tác dụng phụ của

thuốc.

Giải thích về tầm quan

trọng của tuân thủ đơn

thuốc.

QUY TRÌNH VÀ CÁC CHỈ TIÊU THEO DÕI

Cứ 1 tháng đánh giá 1 lần trong thời gian 6 tháng liên tục:

- Nhóm không tư vấn: Hỏi đánh giá qua ĐT

- Nhóm tư vấn: đến trực tiếp bệnh viện để đánh giá

Các chỉ tiêu theo dõi

- Đánh giá chất lượng cuộc sống: theo thang điểm Minnesota

- Độ suy tim:theo phân độ NYHA

- Tỷ lệ tái nhập viện

- Tỷ lệ tử vong tim mạch: khi đã loại trừ nguyên nhân ngoài tim

ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG THEO

BẢNG ĐIỂM MINNESOTA

Câu hỏi: suy tim ảnh hưởng đến cuộc sống của anh/chị như thế

nào?

Không ảnh hưởng Ảnh hưởng ít Ảnh hưởng rất nhiều

1. Gây phù chân? 0 1 2 3 4 5

2. Phải ngồi hoặc nằm nghỉ nhiều lần trong ngày? 0 1 2 3 4 5

3. Leo cầu thang khó khăn? 0 1 2 3 4 5

4. Đi lại quanh nhà, quanh vườn khó khăn? 0 1 2 3 4 5

5. Ít đi ra khỏi nhà? 0 1 2 3 4 5

6. Khó ngủ ban đêm? 0 1 2 3 4 5

7. Ít giao lưu với bạn bè, người thân? 0 1 2 3 4 5

8. Khó khăn trong lao động, công việc? 0 1 2 3 4 5

9. Ngại tham gia các hoạt động giải trí, thể thao, thư giãn? 0 1 2 3 4 5

10. Ảnh hưởng sinh hoạt tình dục? 0 1 2 3 4 5

11. Ăn uống kém, đặc biệt là những món yêu thích? 0 1 2 3 4 5

12. Gây khó thở? 0 1 2 3 4 5

13. Gây mệt mỏi, chán nản? 0 1 2 3 4 5

14. Phải nhập viện? 0 1 2 3 4 5

15. Chi nhiều tiền để chữa bệnh? 0 1 2 3 4 5

16. Khó chịu do phản ứng phụ của thuốc suy tim? 0 1 2 3 4 5

17. Suy nghĩ là gánh nặng cho gia đình? 0 1 2 3 4 5

18. Cảm giác đánh mất sự kiểm soát trong cuộc sống? 0 1 2 3 4 5

19. Lo lắng nhiều? 0 1 2 3 4 5

20. Khó tập trung hoặc ghi nhớ công việc? 0 1 2 3 4 5

21. Gây ra cảm giác bất lực? 0 1 2 3 4 5

PHÂN TÍCH SỐ LIỆU

Số liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 22.0

Các giá trị được thể hiện dưới dạng trung bình ± SD

KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN Đặc điểm về tuổi của nhóm nghiên cứu

Không có sự khác biệt về tuổi giữa hai nhóm

58,5 58,7

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Tham gia Không tham gia

p>0,05

ĐẶC ĐIỂM VỀ GIỚI

Không có sự khác biệt về giới

giữa hai nhóm nghiên cứu

p > 0,05

p > 0,05 53

60

47

40

0

10

20

30

40

50

60

70

NHÓM THAM GIA NHÓM KHÔNG THAM GIA

NAM

NỮ

Đặc điểm lâm sàng của nhóm nghiên cứu

ở lần khám đầu tiên Chỉ số Nhóm tham gia tư

vần

(n=40)

Nhóm không tham gia

tư vấn (n=30)

p

Cân nặng (kg) 56,6 ± 7,5 57,3 ± 10,1 > 0,05

Chiều cao (m) 1,61 ± 0,07 1,62 ± 0,07 > 0,05

BMI (kg/m2) 21,3 ± 2,4 21,9 ± 3,0 > 0,05

HA tâm thu (mmHg) 126,5 ± 22,8 114,7 ± 20,3 > 0,05

HA tâm trương

(mmHg)

75, 3 ± 10,1 70,6 ± 12,7 > 0,05

Tần số tim (lần/phút) 85,5 ± 15,1 83,6 ± 16,6 > 0,05

Không có sự khác biệt giữa hai nhóm về cân nặng, chiều cao, mạch và HA

NGUYÊN NHÂN GÂY SUY TIM

Không có sự khác biệt về nguyên nhân suy tim giữa hai nhóm

Cơ cấu nguyên nhân phù hợp với nghiên cứu của Brotons và

cộng sự1: THA: 63,9%, bệnh ĐMV: 44,8%, bệnh van tim: 41,7%, bệnh khác: 4,9%

Brotons et at. Rev Esp Cardiol. 2009;62(4):400-8

0

10

20

30

40

50

60

70

THA ĐMV BVT BCT BK

Nhóm tham gia

Nhóm không tham

gia

56

63,9

41,3 42,8

18,9

32,9 29,1

12,9

3,4 2,1

p > 0,05

MỨC ĐỘ SUY TIM THEO NYHA

Ở LẦN KHÁM ĐẦU TIÊN

Không có sự khác biệt về mức độ suy tim giữa hai nhóm nghiên cứu

Brotons et at. Rev Esp Cardiol. 2009;62(4):400-8

p > 0,05

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

NYHA I NYHA II NYHA III NYHA IV

Nhóm tham gia

Nhóm không tham gia

6,8

41,3 39,1

41,7 42,9

4,1 5,9 7,6

ĐIỂM MINNESOTA Ở THÁNG THỨ 6 SAU XUẤT VIỆN

Câu hỏi: suy tim ảnh hưởng đến cuộc sống

của anh/chị như thế nào?

Nhóm tham gia tư

vần

(n=40)

Nhóm không tham

gia tư vấn

(n=30)

p

1. Gây phù chân? 1,59 2,95 < 0,05

2. Phải ngồi hoặc nằm nghỉ nhiều lần trong

ngày?

1,40 3,36 < 0,05

3. Leo cầu thang khó khăn? 1,55 3,81 < 0,05

4. Đi lại quanh nhà, quanh vườn khó khăn? 0,98 3,44 < 0,05

5. Ít đi ra khỏi nhà? 1,19 3,56 < 0,05

6. Khó ngủ ban đêm? 2,02 2,06 > 0,05

7. Ít giao lưu với bạn bè, người thân? 1,68 3,76 < 0,05

8. Khó khăn trong lao động, công việc? 2,06 3,93 < 0,05

9. Ngại tham gia các hoạt động giải trí, thể thao,

thư giãn?

2,06 1,95 >0,05

10. Ảnh hưởng sinh hoạt tình dục? 2,36 2,40 > 0,05

ĐIỂM MINNESOTA Ở THÁNG THỨ 6 SAU XUẤT VIỆN

Câu hỏi: suy tim ảnh hưởng đến cuộc sống của

anh/chị như thế nào?

Nhóm tham gia

tư vần

(n=40)

Nhóm không

tham gia tư

vấn (n=30)

p

11. Ăn uống kém, nhất là món yêu thích? 1,95 3,50 < 0,05

12. Gây khó thở? 1,53 3,83 < 0,05

13. Gây mệt mỏi, chán nản? 1,36 3,93 < 0,05

14. Phải nhập viện? 1,29 2,49 < 0,05

15. Chi nhiều tiền để chữa bệnh? 1,48 4,07 < 0,05

16. Khó chịu do phản ứng phụ của thuốc suy tim? 1,23 1,51 > 0,05

17. Suy nghĩ là gánh nặng cho gia đình? 1,29 1,49 < 0,05

18. Cảm giác đánh mất sự kiểm soát trong cuộc

sống?

1,47 1,65 >0,05

19. Lo lắng nhiều? 3,61 3,20 > 0,05

20. Khó tập trung hoặc ghi nhớ công việc? 2,23 3,54 < 0,05

21. Gây ra cảm giác bất lực? 2,66 2,21 > 0,05

Tổng điểm 35,7 79,8 < 0,05

ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG THEO ĐIỂM

MINNESOTA TRUNG BÌNH

Theo Brotons và cộng sự1: điểm Minnesota sau 1 năm theo dõi giảm

ở nhóm tư vấn 49,5 còn 18,7 và ở nhóm không tư vấn từ 49,9 còn

31,7, sự khác biệt có ý nghĩa (p<0,05)

Brotons et at. Rev Esp Cardiol. 2009;62(4):400-8

3.87

3.43

2.31

1.741.95

1.71

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

1 2 3 4 5 6

Tái khám 1 2 3 4 5 6

Tổng điểm

TB

3,87 3,43 2,31 1,74 1,95 1,71

CẢI THIỆN PHÂN ĐỘ SUY TIM NYHA SAU 6 THÁNG

CỦA NHÓM ĐƯỢC TƯ VẤN

Mức độ suy tim ở lần khám đầu tiên: NYHA I (4,1%), NYHA II (7,6%),

NYHA III (43,1%), NYHA IV (43,7%), sau 6 tháng điều trị NYHA I

(42,1%), NYHA II (52,3%), NYHA III (4,8%), NYHA IV (0,7%). Sự khác

biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05

4,1 7,6

41,3 43,7 42,1

52,3

4,8 0,7

0

10

20

30

40

50

60

1 2 3 4

LẦN 1

LẦN 6

SỐ LẦN NHẬP VIỆN TRONG 6 THÁNG

Số lần nhập viện của nhóm tham gia tư vấn giảm so với nhóm

không tham gia tư vấn có ý nghĩa thống kê với p < 0,05

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

Tham gia Không tham gia

1,29

4,29

TỬ VONG TRONG 6 THÁNG

Tỉ lệ tử vong ở nhóm được tư vấn là 1/40 thấp hơn so với 2/30

ở nhóm không tham gia tư vấn

0

0.5

1

1.5

2

2.5

Tham gia tư vấn Không tham gia tư vấn

2

1

KẾT LUẬN

Qua nghiên cứu 70 bệnh nhân suy tim theo dõi trong thời gian 6 tháng,

chúng tôi thấy vai trò của chương trình tư vấn như sau:

Cải thiện chất lượng cuộc sống: tổng điểm ở nhóm được tư vấn là 35,7

điểm thấp hơn có ý nghĩa ở nhóm không tư vấn 79,8 điểm.

Giảm độ suy tim: độ suy tim được cải thiện theo thời gian ở nhóm

được tư vấn

Giảm tỷ lệ tái nhập viện: ở nhóm được tư vấn là 1,29 lần, thấp hơn có ý

nghĩa ở nhóm không được tư vấn 4,29 lần.

Tỷ lệ tử vong: ở nhóm được tư vấn thấp hơn so với ở nhóm không

tham gia tư vấn.

KIẾN NGHỊ

Cần áp dụng chương trình tư vấn tự chăm sóc cho các

bệnh nhân suy tim mạn tính để cải thiện chất lượng cuộc

sống, giảm biến cố tim mạch

XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN