Her şeyi bilmek zorunda değilsiniz - BAYRAM KEPENEKbayramkepenek.com/Ders_Not.doc · Web viewSilikon yongaların yaygın kullanımı, ... Gelişen teknoloji ROM ... Film (hareketli

İÇİNDEKİLER:İÇİNDEKİLER:.............................................................................................................................................1Bilgisayar nedir?............................................................................................................................................31950'den Günümüze Bilgisayar Kuşakları....................................................................................................4Bilgisayarın temel özellikleri.........................................................................................................................5Bilgisayar bilgileri nasıl işler?.......................................................................................................................6İkili sayı sistemi.............................................................................................................................................6Veri................................................................................................................................................................7Yazılım ve Donanım......................................................................................................................................7BİLGİSAYAR DONANIMI.........................................................................................................................8PC’NİN TEMEL BİLEŞENLERİ.................................................................................................................9ÇEVRE BİRİMLERİ...................................................................................................................................10YAZILIMLAR............................................................................................................................................14BİR PC İLE NELER YAPABİLİRSİNİZ?.................................................................................................16İşletim sistemleri..........................................................................................................................................15MS-DOS......................................................................................................................................................16

DOS’UN BELLEĞE YÜKLENMESİ....................................................................................................17Sürücüler, rehberler, alt rehberler ve dosyalar.........................................................................................17DOS’TA DOSYA ADLANDIRMA........................................................................................................18DOS’UN JOKERLERİ............................................................................................................................18DOSYA VE DİZİN İŞLEMLERİ...........................................................................................................19

DOSYA İŞLEMLERİ..........................................................................................................................191. Dosya Listeleme (DIR)....................................................................................................................192. Dosya İçeriğini Görme (TYPE).......................................................................................................203. Dosya Adı Değiştirme (REN veya RENAME)...............................................................................204. Dosya Kopyalama (COPY).............................................................................................................205. Dosya Silme (DEL/ERASE)............................................................................................................21DİZİN NEDİR?...................................................................................................................................216. MD (Make Directory):.....................................................................................................................217. CD (Change Directory):..................................................................................................................228. RD (Remote Directory):..................................................................................................................22DOS’UN DİĞER İÇ KOMUTLARI:..................................................................................................22

WİNDOWS XP...........................................................................................................................................24FAREYİ KULLANMAK........................................................................................................................25Masaüstünde Pencerelerle Çalışmak.......................................................................................................26Görev Çubuğu ve İletişim Kutuları ile Çalışmak....................................................................................27Windows XP oturumunu kapatmak.........................................................................................................29

WİNDOWS’TA DOSYA VE DİZİN İŞLEMLERİ....................................................................................29Yeni Klasör Oluşturma............................................................................................................................32Klasör Adını Değiştirme..........................................................................................................................32Klasör Silme............................................................................................................................................32Dosya Kopyalama, Taşıma, Ad değiştirme, Silme..................................................................................33

Kısayol Oluşturmak.....................................................................................................................................33Ara Komutu ile Dosyaları Bulmak..............................................................................................................34Masaüstü Görüntü Özellikleri......................................................................................................................35BAŞLANGIÇ KLASÖRÜ...........................................................................................................................36En Son Kullandıklarım................................................................................................................................36DONATILAR..............................................................................................................................................36DENETİM MASASI...................................................................................................................................40WİNDOWS KISAYOLLARI......................................................................................................................42MİCROSOFT EXCEL 2003........................................................................................................................43

EXCEL NEDİR?.....................................................................................................................................43

BİLGİSAYAR NEDİR 2

HÜCRELERE VERİ GİRME..................................................................................................................44ÇALIŞMA SAYFASINDA DOLAŞMA VE SEÇME İŞLEMLERİ......................................................45

SEÇME İŞLEMLERİ..........................................................................................................................45SAYFA İÇİNDE HAREKET..............................................................................................................45

SATIR, SÜTUN, SAYFA EKLEME ve SİLME....................................................................................46SATIR VE SÜTUN EKLEME - SİLME.............................................................................................46SAYFA SİLME, EKLEME, AD DEĞİŞTİRME, TAŞIMA, KOPYALAMA...................................47

TABLO OLUŞTURMAK...........................................................................................................................47MUTLAK ADRES, GÖRECELİ ADRES..........................................................................................49SATIR VE SÜTUN GİZLEME, GÖSTERME, BOYUTLANDIRMA..............................................50YAZI TİPİ VE HİZALAMA SEÇENEKLERİ...................................................................................50KENARLIK.........................................................................................................................................51OTOMATİK BİÇİM...........................................................................................................................51KOŞULLU BİÇİMLENDİRME.........................................................................................................52

GRAFİK OLUŞTURMA.............................................................................................................................53Formüllerle Çalışmak..................................................................................................................................55Excel Eklentileri İle Çalışmak.....................................................................................................................57MİCROSOFT EXCEL ÇALIŞMA NOTLARI...........................................................................................60MİCROSOFT WORD ÇALIŞMA NOTLARI............................................................................................63İNTERNET ÇALIŞMA NOTLARI............................................................................................................65

BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.comemail: [email protected]

http://www.bayramkepenek.com/

BİLGİSAYAR NEDİR 3

Bilgisayar nedir?ilgisayar, basitçe, bilgi işleyen bir araç diye tanımlanabilir: Önceden saptanmış işlemleri, belirli bir sıraya göre, dört-beş adet temel işleme (toplama, çıkarma, çarpma, bölme, üs alma ve mantıksal karşılaştırma) indirgeyerek yapan, işlem denetimini elinde tutarak dış ortamdan aldığı verileri

işleyen elektronik bir makinadır.B

Bu işlemleri yaparken veriler girilir, işlenir, depolanabilir ve çıkışı alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi başına bir iş yapmaz.

Giriş: Kişi tarafından veya bilgisayar tarafından sağlanan verilerdir. Bu veriler, sayılar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardır. Veriler giriş birimleri tarafından toplanır.

İşlem: Veriler insanların amaçları doğrultusunda, programın yetenekleri ölçüsünde işlem basamaklarından geçer.

Bellek: Verilerin saklandığı yerdir. Giriş yapılan veriler, işlenen veriler bellekte saklanır.


ACEMİ KULLANICILARA ÖĞÜTLER... Her şeyi bir günde öğrenemezsiniz. Bu yüzden ilk günden hayal kırıklığına uğramayın. Öğrendikleriniz, ve buna bağlı olarak PC'lerden

yararlanma ve zevk alma oranınız parabolik olarak artacak. Yani başlarda biraz sıkıntı çekeceksiniz, ama sonra daha hızlı ilerleyeceksiniz. Bilgisayar dergilerini takip edin - size Çince gibi gelse de... Şöyle diyelim: Bir yabancı dili iyi öğrenmek istiyorsanız, sadece gramer

kitaplarına çalışmaz, kendinizi geliştirmek için o dilde kitaplar da okursunuz. Aynı şey burada da geçerli. Bilgisayar teknolojileri de hızla geliştiği için en güncel bilgileri yine dergilerde bulabilirsiniz.

"Hangi bilgisayar kitaplarım alalım?" diye sorabilirsiniz. Bilgisayar kitapları genelde belirli bir konu üzerine yoğunlaşmıştır: Windows, Internet, Web tasarımı, CAD, diğer programlar, ağlar (network) vs. Bu kitaplar o alanda bilgilerinizi artırmayı sağlayabilir ama genelde bazı şeyleri zaten bildiğinizi varsayar. Uzmanlaşmak istediğiniz alanlar olursa bu kitapları alabilirsiniz. Ama ben sizin yerinizde olsam ders ki-tabı gibi yazılmış bilgisayar kitaplarını almaz, daha eğlenceli olanları tercih ederdim. Satın alındıktan sonra birkaç sayfa okunup bir köşeye atılmış o kadar çok kitap vardır! Şöyle diyelim: Hala acemi olduğunuza inanıyorsanız mümkün olduğunca güzel, okunaklı bir dille yazılmış, eğlenceli kitapları tercih edin. Bir şeyi sıfırdan öğrenmek için değil, başınız sıkıştıkça referans olarak kullanmak için kitaplar alabilirsiniz. Bir de, artık bilgisayar kurdu olduktan sonra, "Ben artık çok iyi bir Web tasarımcısı, programcı vs. olmalıyım" diye karar alırsanız, yani yeterli istek ve enerjiniz varsa, daha teknik anlatımlı kitaplara yönelebilirsiniz.

Çözülemeyecek sorun yoktur. Belki bir donanım, gerekli bir ayarı yapmadığınızdan çalışmıyordur, belki bir donanım veya yazılım bir diğerine yanlış etkide bulunup (işte uyumsuzluk bu demek) çalışmamasını sağlıyordur. En kötü ihtimalle donanımınız bozuktur. Eh bu da diğer her üründe başımıza gelebilir; gider değiştirtiriz.

Önce donanımlar hakkında birşeyler öğreneceksiniz. Çünkü donanımınızı yakından tanımadan sorunlarla başa çıkmayı öğrenemezsiniz. Çoğu sorun donanım kökenlidir, hatta yazılımdanmış gibi görünen bazı sorunlar bile. PC'nizi çok yakından tanıyın.

PC'nizi yakından tanıyın derken, başınıza neler gelebileceğinden (!) biraz bahsedelim: Marka ve model öğrenmeye başlayacaksınız. Zaten - örneğin otomobil tutkunları nasıl Ferrari'lerden, Porsche'lerden bahsediyorsa - marka ve modellerden bahsetmeye başlamışsanız, "kurt" oluyorsunuz demektir. Bu donanımların kurulum yöntemlerini, diğer donanımlarla ilişkilerini öğreneceksiniz. Üretici/satıcı firmaların Web sitelerinde bu donanımların yeni sürücülerini aramaya başlayacaksınız (daha fazla özellikle, daha iyi, daha hızlı çalışsınlar diye). Hatta bizim seviyelerimize gelirseniz, "şu donanım bu donanımla (veya yazılımla) uyumlu mu, performansı nasıldır, hızlandırmak için hangi ayarları kullanmalıyım" gibi sorular soracaksınız kendinize. Gözünüzde büyütmeyin, bunlar kendiliğinden olacak.

Bir ikilem ile karşı karşıya gelebilirsiniz: Bilgisayarınızı daha fazla kurcalayıp daha fazla şey öğrenmek; ve bilgisayarınızı kurcalarken işleri içinden çıkılmaz hale getirmek. Burada biraz sezgileriniz, biraz da tedbir ve dikkat işin içine giriyor. Öncelikle, bilgisayarınızda kurcaladığınızda pek sorun çıkarmayacak şeyler vardır. Örneğin Windows ve programlarınızın mönüleri, renk ve görünüm ayarları, bir işi yapmanızı sağlayan komutlar, klasörler arasında dolaşmak... Bir de acemilerin basını derde sokabilecek kurcalamalar vardır: Değiştirilen (genelde yazılım üzerinden) donanım ayarları, silinen dosyalar vs. ilk grup için "istediğiniz kadar kurcalayın" diyebiliriz, ikinci grup içinse "kurt olacaksanız, zaten günün birinde kurcalayacaksınız" demek zorundayız. Bu durumda, acemiyken, birinci ve ikinci grubu birbirinden ayırt etmek için sezgilerinize güvenmelisiniz - biz de size yardımcı olacağız. Daha karmaşık ayarları kurcalarken çok dikkatli olmalısınız, ama çoğu kurcalama geri alınabilir. Bu durumda hafızanıza güvenemiyorsanız, yaptıklarınızı not alarak çalışın. Her şey arap saçına dönerse bir sigortanız var: Her şeyi baştan kurmak. Şimdi size karmaşık geliyor olabilir; ama öğrendikçe herşey kolay gelmeye başlayacaktır.

Paniğe kapılmayın! Bir hata yaptıysanız ilk aşamada bunu düzeltmenin bir yolu büyük olasılıkla vardır. Bu yolu bir türlü bulamayıp işleri daha fazla karıştırdıysanız yardım isteyin. Bu bilgisayarlardan daha fazla anlayan bir arkadaşınız da olabilir, Öğretmeninizde. Bazı durum-larda PC'nizi görmeden telefon veya e-posta ile yardımcı olamayabiliriz ama çoğu kez de işinize yarayabilecek bilgiler bulabilirsiniz. Dedik ya, işler iyice sarpa sararsa bir sigortanız var: Her şeyi baştan kurmak. Tabii bu noktaya gelene kadar önerilebilecek pek çok çözüm olabilir.

Düzenli çalışın. Dosyalarınızı rasgele kaydetmeyin. Belirli klasörler altında saklayın. Programlarınızın hangi klasörlere kurulduğunu iyi bilin.

Windows altında, çoğu programda komutların birbirine benzediğini unutmayın. Dosya açmak, kaydetmek, yazdırmak; bir metni veya resmi kesmek, kopyalamak, yapıştırmak; programın görünüm ayarlarım yapmak vs. Sezgilerinize güvenin; Windows sezgisel bir işletim sistemidir. Yani ilk kez PC başına oturuyor olsanız bile, fare imleci ile şuraya buraya tıklamak size pek çok şey öğretebilir.

İnternet'ten yararlanmayı iyi öğrenin. Sorunlarınızı aşarken Web sitelerinden, haber (tartışma) gruplarından, mesaj tahtalarından, elektronik postadan bol bol yararlanacaksınız.

Bazıları bilgisayar ile yakından ilgilenen arkadaşları ile sık sık görüş alışverişinde bulunarak "kurt" olurlar. Çevrenizde deneyim li, size yardım edebilecek bir arkadaşınız varsa yakasına yapışın.

Kullanım kitapçıklarını okuyun. Ayrıca kullandığınız bilgisayar ürünlerini üreten/satan firmaların Web sitelerini de sık sık ziyaret edin. Aradığınız bir sorunun çözümü bu kitapçıklarda veya Web sitelerinde olabilir, ingilizce bilmiyor olabilirsiniz; neyse ki yenilerde firmalar Türkçe kullanım kılavuzları ve Türkçe Web siteleri hazırlamaya daha bir önem vermeye başladılar.


BİLGİSAYAR KUŞAKLARI 4Çıkış: Bilgisayar tarafından üretilen rapor, döküman, müzik, grafik, video, resimlerdir. İşlenmiş

sonuçların yazılı olarak ekrandan veya diğer çıkış birimlerinden çıkarılmasıdır.Bir bilgisayar sisteminden bahsetmek için yazılım ve donanıma gereksinim duyulmaktadır.Bilgisayar donanımı (hardware): Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir. Elle

tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazıcı, bellek, mikroişlemci, tarayıcı,… Bilgisayar yazılımı: (software) Donanımı kullanmak için gerekli programlardır. Bilgisayarın nasıl

çalışacağını söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir işlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar (setup, install). Örneğin: Kelime işlem (word processor) programları son kullanıcıların yazı yazması için kullanılır. Tablolama (spreadsheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) programı gibi.

1950'den Günümüze Bilgisayar KuşaklarıBirinci Kuşak (1950-58)İlk bilgisayarların tümü, (ilk ticarî bilgisayar UNIVAC'ın ortaya çıkışına kadar) askerî amaçlıydı. İlkin

düşman denizaltılarının kullandığı şifreleri çözmekte ve bombaların yörüngelerini hesaplamakta kullanıldılar. Hepsi de vakum tüplerinden oluşan devrelerden oluşmuştu. Eski lambalı radyoları andırıyorlardı. Hepsi de çok büyüktü, ENIAC'ın tam 30 ton ağırlığında olduğunu hatırlatalım! İlk kuşak bilgisayarlar sürekli bakım gerektiriyorlar, çalıştıklarında çok fazla ısındıkları için pahalı soğutma sistemlerine ihtiyaç duyuyorlardı. Üstelik bu devasa aletleri ancak makinenin yapısını ve işleyişini çok iyi bilen uzmanlar kullanabiliyordu... Ne bugün üzerinde işlem yaptığımız paket programlar vardı, ne de programlama dilleri. Programlama çok güç ve karmaşık bir işti, tümüyle makine dilleriyle yapılıyordu. 1958'e dek bilgisayarlar hükümetlerin ve bir ölçüde üniversitelerin tekelinde kaldı.

İkinci Kuşak (1958-64)Transistorun bulunuşu ve yaygınlaşmasıyla, lambalı bilgisayarlardan çok daha hızlı ve güvenilir

bilgisayarlar yapma imkânı doğdu. Temel depolama işlevi için "çekirdek bellek" adı verilen manyetik ortamlar, yardımcı bellek için de manyetik teypler geliştirildi. Sonraları, daha kullanışlı bir ortam olduğu için manyetik diskler tercih edilir oldu. İkinci kuşak bilgisayarların en önemli yeniliği, programlamaya getirdikleri yeni olanaklar oldu. Önceden bilgisayarda yapılan her şey makinenin yapısına bağımlı iken, ikinci kuşak bilgisayarlarla birlikte 'soruna yönelik' (yani, makinenin donanımından bağımsız) kavramsal programlama dilleri ortaya çıktı. Programcının, makinenin yapısını bilmek zorunda kalmadan da program yapabilmesini sağlayan ve bir ölçüde de olsa İngilizce’ye benzeyen üst düzey programlama dilleri ile bu dillerle bilgisayarın donanımı arasında bir köprü işlevi gören işletim sistemi bu dönemde geliştirildi...

Üçüncü Kuşak (1965-71)Bilgisayarlarda üçüncü kuşağın, transistorların yerine tümleşik devrelerin (integrated circuits)

kullanılmasıyla başladığı kabul edilir. Silikon yongaların yaygın kullanımı, hızı arttırdı ve boyutlarda küçülmeyi sağladı, Ayrıca, bu 6 yıl, bilgisayarların sadece büyük bilgiişlem merkezlerinde değil, iş BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com

email: [email protected]

Resim 1 : Bilgisayarda uzun süre çalışırken yerleşim ve doğru oturma kurallarına uy-mak gerekir


BİLGİSAYAR KUŞAKLARI 5hayatının diğer alanlarında da boy göstermeye başladığı bir dönem oldu. Zaman paylaşımlı (timesharing) kullanım tekniği sayesinde artık bir bilgisayarı aynı anda birçok kişi kullanabiliyordu... Bu yenilik, makinenin belleğinde aynı anda birden çok programın işleyebilmesini sağlayan çoklu-programlama (multi-programming) paralelinde düşünülebilir. Ayrıca, telefon hatları aracılığıyla veri iletişimi kurulabilmesi, bilgisayarın hız gerektiren gündelik uygulamalara girmesini sağladı. Yazılım alanındaysa, artık ihtiyaca yetmeyen FORTRAN, COBOL gibi programlama dillerine ek olarak yapısal diller (PL/I, ALGOL, PASCAL vb.) geliştirildi.

Dördüncü Kuşak(1971-)Dördüncü kuşağa dahil edilen bilgisayarların karakteristik özelliği, çok yoğun tümleşik devrelerin

kullanımıdır. Bunun dışında, dördüncü kuşak, daha önceki 'kuşak'ların getirdiği 'büyük' yenilikleri getirmedi... Yani, bilgisayarın yapısında kavramsal olarak o kadar büyük bir değişiklik olmadı. Fakat bugün yirmi (hatta on) yıl öncesiyle hiçbir biçimde karşılaştırılamayacak hızlara erişmiş bulunuyoruz. Günümüzde bilgisayarların eriştikleri hız ve depolama kapasitesi ihtiyacın bile üzerinde, yardımcı birimlerin (yazıcı, diskler vb.) bu hıza yaklaşmaları için çalışılıyor... Son yılların en önemli gelişimi, donanımda değil, yazılım alanında: Paket programların yaygınlaşması, programlama dillerinin daha kullanışlı ve ayrıntılı bir hale gelmesi gibi... Ancak, bugüne dek uzanan bu son dönemin en büyük farkı, artık bilgisayarın evlere dek girmesi. Kişisel bilgisayarların, gündelik hayata girmesi artık hemen herkesin bilgisayar kullanabilmesi sonucunu doğurdu. Bilgisayarı artık, makinenin yapısını ve işleyişini bilmek şöyle dursun, programlamadan habersiz kişiler de kullanabiliyor. Veri iletişimi, grafik terminalleri, özel amaçlı sistemler... Dördüncü kuşak bilgisayarlar için en uygun simge, evlerimizde ve bürolarımızda kullandığımız, kişisel bilgisayarlar!

Beşinci Kuşak?Günümüzde, 5. kuşak bilgisayarlardan söz edilebileceği ileri sürülüyorsa da,

donarım alanında henüz bu iddiayı doğrulayacak ölçüde büyük değişiklikler görülmedi. Bugünkü gelişmeler daha çok yardımcı birimlerde (lazer yazıcıların üretilmesi, yardımcı bellekler için manyetik ortamlar yerine optik gereçlerin geliştiriliyor olması vb.) ve bellek kapasitesinin artışında izlenebiliyor. Yarıiletken teknolojisinin sunduğu olanaklarla, bilgisayarların bilgi saklama kapasiteleri baş döndürücü bir hızla artıyor, buna paralel olarak fiyatlar giderek ucuzluyor, boyutlar küçülüyor ve daha önceden 'astarı yüzünden pahalı' görünen birçok uygulama gündelik hayata geçirilebiliyor...

Bilgisayarın temel özellikleriilgi-işlem merkezlerinin büyük salonlarındaki dev makinelerden, çalışma masanızın üzerindeki bilgisayara kadar,

hepsini birleştiren, bunları bütün öteki alet ve makinelerden ayıran özellikler şöyle sıralanabilir:

B• Bilgisayar, elektroniktir. Her ne kadar

üzerinde pek çok mekanik aksamı barındırıyorsa da, bilgisayarın 'beyni' diyebileceğimiz kısmı (merkez birimi], tümüyle elektronik devrelerden oluşmuştur. Aslında, kuramsal olarak tamamen mekanik parçalardan oluşan bir bilgisayar da düşünülebilir. Ama böyle bir bilgisayar elektronik olanlarının yanında milyonlarca kez daha yavaş kalacağı için pek bir işe yaramazdı... Biz, bugün, bilgisayar dendiğinde elektronik ve sayısal bilgisayarları anlıyoruz.

• Aritmetik işlemleri yapabilir. Bir bilgisayar, toplama, çıkarma, çarpma, bölme ve üs alma gibi temel aritmetik işlemlerin üstesinden gelebilir. Ayrıca, karşılaştırma yapabilir; bir bilgi parçacığını ötekiyle karşılaştırabilir, hangisinin "büyük" olduğunu saptayabilir. Dört işlem, üs alma ve karşılaştırma: Bunlar, hemen her işte kullana

geldiğimiz bilgisayarlar için çok sıradan işler gibi görünmesin size, bir bilgisayar bunlardan başka bir işlemi zaten yapamaz! Bilgisayar ortamında bütün problemleri, burada saydığımız temel işlemlere indirgeyerek çözmek zorundayız. [Neyse ki, bilgisayarda resim çizmeye çalışırken, sayılarla uğraşmak zorunda kalmıyoruz. Bu indirgeme işlemini yine bilgisayarın kendisi yapıyor. Dolayısıyla, sayılarla aranız iyi değilse bile, dert etmeyin.]

• Verileri saklayabilir, depolayabilir. Bilgisayar aynı programı, aynı koşullar altında kaç kez çalıştırırsa çalıştırsın, hepsinde aynı sonucu üretir. Onun için, bilgisayarı kullanırken asıl avantajımız, aynı programı çok farklı verilere, başka durumlara göre tekrar tekrar çalıştırabilme imkanıdır. Bir bilgisayar, çok büyük çapta (bazen milyonlarca karakter tutarında] ve hemen her türde bilgiyi dış ortamdan alıp ana işlem biriminde depolayabilir, daha fazla bilgiyi de kalıcı ortamlarda bizim için saklar. [Bazen o kadar iyi saklar ki, bulamayız!)


Resim 2 : Son kuşak Bilgisayar


İKİLİ SAYI SİSTEMLERİ 6• Depolanmış bir programı işletebilir. Bir

bilgisayar verileri işleyecek komutları da belleğinde saklayabilir ve istendiğinde bu komutları sırasıyla işletime sokabilir. Programcının, programı, yani makinenin çalıştıracağı komut kümesini her seferinde yeniden yazması gerekmez.

• İşlem akışını ve sırasını otomatik olarak değiştirebilir. Bir bilgisayar, verilere ve bu veriler

arasında yaptığı karşılaştırmalara güre; programın sınırları içinde komutların işletim sırasını değiştirebilir. Bilgisayar, işletmekte olduğu programın dışına çıkamaz elbette; ama bu programın içinde belirli koşullara göre, değişik komutları işletebilir. Örneğin, bir programın değişik veriler için değişik kesimleri işletime girebilir.

Bilgisayar bilgileri nasıl işler?ilgisayar, nasıl olup da verileri çözümlüyor, bilgi işliyor, nasıl olup da bir transistörler ve elektronik devreler topluluğunun "düşünebildiğinden" söz edilebiliyor?B

Basitçe, bilgisayarın işlediği her türlü bilginin 1 ve 0 dizilerine indirgendiğini söyleyebiliriz. Bu böyle olmak zorunda, çünkü herhangi bir elektrik devresinin, bir transistörün yapabileceği, iki durumdan birinde olmaktan ibarettir. Yani ya kapalıdır, elektrik akımını geçiriyordur, ya da açıktır, elektrik akımını geçirmiyordur. İşte bilgisayarda, "bilgiler depolandı' ya da 'bilgiler işleniyor' dediğimizde, aslında fiziksel olarak birtakım transistörlerin açılması ve kapanmasından ibaret olan bir olayı kastetmiş oluyoruz. Bu nedenle, bilgisayarda gösterilen en küçük birim bilgiler 1 ve 0'dan başka herhangi bir simgeyle gösterilemez.

Bilgiler bilgisayarın beyni dediğimiz yerde işlenmeden önce 1-0 dizilerine çevrilir, böylelikle elektronik devrelerle gösterilebilir hale getirilir, ondan sonra işlenir ve tekrar bizim anlayacağımız biçime dönüştürülür. Endişelenmeye hiç gerek yok, bütün bu dönüştürmeler yine bilgisayarın içinde yapılır. (Ama bilgisayar teknolojisinin ilk yıllarında her şey bu kadar kolay değildi!)

İkili sayı sistemiayısal bir bilgisayar, bilgileri 1-0 dizilerine dönüştürerek işlediği içindir ki, bizim kullandığımız onlu sayı sistemini değil, ikili sayı sistemini kullanır. Öyleyse bilgisayar ile aramızda bir 'çevirmen' olmalı! Bilgisayar 1 ve O'dan başka rakam

ve simge tanımadığına göre, bizim kullandığımız sayıların bilgisayarda ikili sayı sistemine çevrilmesi, başka bir deyişle yalnız iki simge ya da rakam kullanılarak ifade edilmesi gerekir. Nasıl biz ondalık sistemde 10 niceliğini, yani "herhangi bir şeyden on adet" kavramını ifade etmek için, diğer 9 rakam gibi yeni bir rakam kullanmıyor. Yeni bir haneye 1 rakamı yazıyorsak, ikili sayı sisteminde de 2 niceliğini ifade etmek için yeni bir rakam kullanmaz, yeni bir hane açarak, bu haneye 1 yazarız. Örneğin, 2 sayısını, (ikili sayı sisteminde 2 rakamı olmadığına göre) 10 ile gösterebiliriz.

S

Ondalık sistem İkili sistem Ondalık sistem İkili sistem0 0 7 1111 1 8 10002 10 9 10013 11 10 10104 100 11 10115 101 12 11006 110 13 1101

Ondalık sistemde sayılar 10 ve 10'un katlarına göre ifade edilirken, ikili sistemde 2'nin katlarına göre gösterilir. Örneğin 9 sayısını 2'nin üslerine göre ikili sistemde yazalım: 23x1+22x0+21x0+20x1 Bilgisayar kullanmak için ikili sayı sistemiyle uğraşmanıza tabii ki hiç gerek yok; doğrudan doğruya makine dilinde programlama yapmak istemedikçe. Bunu isteyeceğinizi sanmıyoruz, zaten makine dilini kullanırken bile programcılar, ikili sayı sistemindeki rakamların uzunluğundan kaçınmak için onaltılı sayı sistemini kullanırlar...

OIOIOIOIOIOIOIOIOIOI

YAZILIM VE DONANIM 7

İkili sayı sistemindeki 11010 değeri aşağıdaki şekilde açılarak onlu sistemdeki karşılığı bulunabilir.

1 1 0 1 0

20 X 0 = 021 X 1 = 222 X 0 = 023 X 1 = 82 4 X 1 = 16

Toplam = 26 Ondalık sistemdeki karşılığı 26 dır.Ondalık sistemde 26 olan sayının ikili sistemdeki karşılığını bulmak için, sayı ikiye bölünerek kalanlar

saklanır. En son kalandan ilk kalana doğru sayılar yazılarak sonuç bulunur.

26 / 2 = 13 (kalan 0)13 / 2 = 6 (kalan 1) 6 / 2 = 3 (kalan 0) 3 / 2 = 1 (kalan 1) 1 ikiye bölünmediği için aynen alınır ve diğer kalanlar sondan başa doğru yazılır. 11010

VeriBilgi-işlem, bilginin işlenmesi, saklanması ve işlenen bilgilere erişilmesi gibi sistematik süreçleri ve

yöntemleri kapsayan genel bir alandır ve bilgisayar bilgi-işlem teknolojisinin bir parçasıdır sadece. Bilgi-işlem ya da enformasyon teknolojisi bilginin içeriğiyle değil, biçimiyle (veri olarak alınması, işlenmesi, saklanması, ona erişilmesi, iletilmesi vb.] ilgilenir. Dolayısıyla bilgi-işlemden söz ettiğimizde, bilgisayardan çok daha geniş bir dünyadan bahsediyoruzdur. Tabii ki bilgisayar, bilgi-işlem ve iletişim araçlarının en gelişmiş örneği alarak, bu dünyanın en önemli öğesidir.

Bu noktada veri kavramı çok önemli: Veri, bilgilerin belirli bir formata dönüştürülmüş halidir. Bir bilgi parçasının veri olabilmesi için, çok iyi tanımlanması gerekir. Bir problemi çözmek için, bazı bilgiler gereklidir. Eğer bu bilgiler eksik olursa problemi çözemeyiz. Bilgisayar, ancak uygun bir şekilde programlandığında ve uygun veriler alabildiğinde istediğimiz şekilde çalışabilir.

İyi tanımlanmamış verilerle çalışan bir program, kötü sonuçlar üretir: Ne verirsek onu alırız. İngilizce yaygın kullanılan deyimle: "garbage in garbage out”. Yani, bilgisayara çöp verirseniz çöp alırsınız!

Unutmayalım, verileri veren de büyük çoğunlukla kullanıcılardır.

Yazılım ve Donanımnsan aklıyla çözülemeyen hiçbir problemi çözemez bilgisayarlar. Herhangi bir işi başarmaları için, o işin insanlar (yani programcı)

tarafından başarılmış ve iyi bir şekilde programlanmış olması gerekir. (Tabii kendini programlayan veya çok sayıda seçeneği karşılaştırarak doğru olanı seçebilen programlar da vardır, ama bütün bunların da programcılar tarafından tanımlanmış olması gereklidir.)

İ

"Mademki o problemi bilgisayarsız da çözebiliyoruz, öyleyse niçin bilgisayar kullanıyoruz?" şeklinde bir itirazınız varsa, gerekçelerimizi sayabiliriz: İnsan elinin milyonlarca katına varan bir hızda çalıştıkları ve son derece güvenilir oldukları için. Ayrıca, çok büyük ölçekteki bilgi yığınlarını depolayabildikleri, bu bilgilere hızla erişebilme olanağını bize verdikleri için... Tabii, bu saydıklarımızın, bilgisayarların yararları konusunda ilk aklımıza gelen çok temel özellikler olduğunu da eklemek gerekir. Üzerine yapılacak çeşitli eklentilerle müzik setinden video cihazına,

oyun konsolundan TV'ye pek çok aygıtın yerini tutabilmesi, uzaktaki depolanmış bilgilere erişebilmesi yönüyle de geniş olanaklar sunar bilgisayarlar.

Şimdiye dek hep programları sanki bilgisayarın dışındaymış gibi anlattık. Oysa programlar, bir bilgisayarın vazgeçilmez parçalarıdır. Kavramsal olarak bir bilgisayar, iki temel bileşenden oluşur:

Donanım (hardware) ve yazılım (software).Donanım nedir? Bir bilgisayara dışından

baktığınızda veya içini açıp karıştırdığınızda görebileceğiniz her şey.

Demek ki şimdiye kadar bilgisayar deyip durduğumuz şey, sadece donanımdan ibaretmiş. Oysa bir bilgisayar, sadece bu somut, elle tutulabilir alet-edevat tan, transistörler, yongalar ve devrelerden oluşmaz; bilgisayar yarı yarıya 'soyut' bir aygıttır.

Resim 3 : MS Ofis yazılımı

BİLGİSAYAR DONANIMI 8

İşte bilgisayarların bu soyut bileşenine yazılım diyoruz. Yazılım, basitçe, bir bilgisayara dıştan baktığınızda göremediğiniz veya göremeyeceğiniz her şeydir: Her türlü program, bizim kullanımımıza sunulmuş ya da makinenin kendi işleyişi için gerekli olan bütün program parçaları yazılım sınıfına girer. Yazılımın soyut niteliğini şöyle açıklayabiliriz: Bir müzik kasetini ya da CD'yi düşünün, her ikisi de müzik setinizin 'donanımına' aittir; oysa yazılım bu kaset veya CD üzerinde bulunan ve dinlediğiniz şarkılardır. Bu şarkıların, müzik setindeki şarkılardan farkı, başka şarkılar bestelenmesine veya söylenmesine olanak vermeleridir!

Ya da bilgisayarı bir insana benzetirsek yazılım o insanın zihnidir. (Beyni değil zihni, çünkü beyin fiziksel bir organdır.) Yazılım bilgisayarlarla iletişim kurmanızı sağlayan herhangi bir soyut 'dil'dir; bilgisayarlarla aramızdaki bu ortak dil, bilgisayarın fiziksel çalışmasını, bizim anlayabileceğimiz bir biçime dönüştürür.

Bütün bu dillerin ortak özelliği, soyut bazı simgeler aracılığıyla bilgisayarın çalışmasını ve yaptığı çeşitli işleri temsil etmeleri ve kullanıcının isteklerini bilgisayar diline çevirmeleridir. Bilgisayarın yaptığı işleri temsil edebilmek, kullanıcıya bu işleri denetleme ve yönlendirme imkânı verir.

BİLGİSAYAR DONANIMIGözle görülen ve dokunulabilen parçalar bilgisayar donanımını oluşturur. Genellikle, bilgisayar

donanımı beş bölümden oluşur.

1. MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ-MİB (Central Processing Unit-CPU): Bu, bilgisayarın çalışmasını düzenleyen ve programlardaki komutları tek tek işleyen birimdir. İşlem hızına göre çeşitli modelleri vardır: Pentium işlemci (PII, PIII, PIV) ve Celeron işlemciler gibi.

Merkezi İşlem Birimi, Aritmetik ve Mantık Birimi ile Kontrol Ünitesinden oluşur.Aritmetik ve Mantık Birimi (Arithmetic & Logic Unit -ALU) : Dört işlem, verilerin karşılaştırılması,

karşılaştırmanın sonucuna göre yeni işlemlerin seçilmesi ve kararların verilmesi bu birimin görevidir.Kontrol Ünitesi ( Control Unit -CU) : Işlem akışını düzenler, komutları yorumlar ve bu komutların

yerine getirilmesini sağlar. 2. ANA BELLEK (RAM - Random Access Memory- Rastgele Erişimli Bellek): Programların ve

verilerin kullanıldıkları zaman geçici olarak depolandıkları yerdir. MİB'de işlemler yapılırken ana bellekte saklanan veriler kullanılır ve işlenen veriler (bilgi) RAM bellekte tutulur. Elektrik kesildiğinde ana bellekteki veriler kaybolur. Birimi megabayt (MB)'tır. PC'lerde 64 ,128, 256, 512, 1024… MB bellekler kullanılmaktadır.

Veri Birimi BYTE'dır. Bir Byte 8 Bit’tir.1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.1 BYTE 1 karakter'dir.1024 BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB)1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB)1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB) Resim 4 : Ram Bellek


RAM BELLEK "Random Access Memory": Rastgele erişimli bellektir. Istenilen bölgesine bilgi depolanabilir, silinebilir, okunabilir, değiştirilebilir. Yalnız elektrik kesintisi veya makineyi kapatma durumunda tüm bilgiler silinir. 64 ,128, 256, 512…

ROM BELLEK " Read Only Memory " Sadece okunabilir bellektir. Bu bellek üretici firma tarafından hazırlanmıştır. Bilgileri okunabilir fakat üzerinde bir değişiklik yapılamaz. Bu bilgiler makineyi kapatma veya elektrik kesintisinden etkilenmezler ve silinmezler. Kullanıcı tarafından verilen komutları işleme koyar. RAM belleğe göre oldukça pahalıdır. Gelişen teknoloji ROM bellek ailesine iki yeni türü daha kazandırmıştır.

PROM: Programlanabilen ROM bellektir. EPROM: Hem silinebilen hem de programlanabilen ROM bellektir. 3. DIŞ BELLEK BİRİMLERİ (Secondary Memory Devices - İkincil Bellek Araçları): Verilerin

kalıcı olarak saklandığı yerdir. Dış bellek birimleri sabit diskler, disketler, CD'ler ve teyplerdir. Günümüzde birimi giga byte (GB)'dır. PC'lerde 80, 100, 120 (Dahada büyük olabilir.)… GB harddiskler kullanılmaktadır.

4. GİRİŞ BİRİMLERİ (Input Devices): Bilgisayarlara veri girmekte kullanılan araçlardır. Klavye, fare, disket, harddisk, joystick, tarayıcı (scanner), mikrofon, ekran (dokunmatik), CD, barkod okuyucu...

5. ÇIKIŞ BİRİMLERİ (Output Devices): Bilgisayarda elde ettiğimiz dosyaların çıkışlarını görmek için kullanılan birimlerdir. Ekran, yazıcı, datashow.

PC’NİN TEMEL BİLEŞENLERİÖnce satın alıp evinize getirdiğiniz bir PC'nin

kutusunu açtığınızda nelerle karşılaşacağınıza bakalım:

KASA: Temel bir PC'nin çalışması için gereken tüm parçalar kasa içinde yer alır: Anakart, işlemci, bellek, ekran kartı, sabit disk, disket sürücü, CD-ROM sürücü, ses kartı, güç kaynağı, anakarta harici cihazları (çevre birimlerini) bağlamak için gerekli kapılar (port)... Kasa

içindeki elektronik bileşenler çok ısınabildiği için kasaların iyi bir havalandırma sistemi olmalıdır. Ayrıca kullanılan anakartın tipine bağlı olarak kasa tipleri de olur.

MONİTOR: (Bakınız: Çıkış Birimleri) KLAVYE: (Bakınız: Giriş Birimleri) FARE: (Bakınız: Giriş Birimleri) HOPARLÖRLER: (Bakınız: Çıkış Birimleri)

Şimdi de kasanın içindeki bileşenlere yakından bir göz atalım:

ANAKART: Önce bundan başladık, çünkü o bütün kartların anası. PC'nizdeki tüm bileşenler anakart üzerinden birbirleri ile haberleşirler. Bu yüzden PC'nin sinir sistemi demek yanlış olmaz. Ee, bir sinir sistemi

dayanıklı olacak ki, diğer organlar sağlam çalışabilsin. Kullandığınız tüm donanım bileşenleri

doğrudan (anakart üzerindeki yarıklar veya yuvalar aracılığı ile) veya dolaylı olarak (bir kablo yardımı ile) anakarta bağlıdır. Bu aygıtların birbirleri ile bilgi (veri) alışverişinde bulunması için de üzerinde veri yolları ve bu verilerin akışını denetleyen yongalar ve daha pek çok elektronik bileşen vardır. Ana kartlar üzerlerindeki yonga setleri, destekledikleri işlemci serileri ve form faktörü adı verilen tasarım şekilleri ile sınıflandırılırlar.

İŞLEMCİ: Bunun için de PC'nin beyni demek yanlış olmaz. Çeşitli donanım aygıtlarından gelen bilgileri (verileri) işleyerek, çeşitli hesaplamaları yaparak diğer aygıtların anlayabileceği dile çevirir ve bu verileri ilgili donanıma gönderir. Günümüzde Intel ve AMD firmalarının işlemcileri son kullanıcı pazarında sıkı rekabet içindedir; Cyrix ise biraz geriden gelmektedir. Sunucuları ve iş istasyonlarını

saymazsak, piyasada Intel'in Celeron, Pentium III ve Pentium IV; AMD'nin Duron, Athlon ve Athlon XP işlemcileri bulunmaktadır. 2006 yılının ikinci yarısında önce AMD sonra Intel çift çekirdek işlemcileri piyasaya sunmuştur.

SABİT DİSK: (Bakınız: Çıkış Birimleri)

Resim 7 : Notebook

Resim 5 : PC

Resim 8 : Anakart

Resim 6 : Pentium 4 işlemci


BELLEK: RAM, sistem belleği veya ana bellek olarak da biliyoruz. (Bu arada İngilizce'de verilerin geçici veya kalıcı olarak saklandığı tüm aygıtlara sabit disk, CD-ROM vs. bellek ("memory") adı verilir, haberiniz olsun.) Yine verileri saklar; ama geçici olarak; yani elektrik kesildiğinde içindeki bilgiler uçar. Diske göre süper hızlıdır, ama pahalı olduğundan diske göre çok küçük kapasitelerde sistemimizde yer alır. Ne işe mi yarar? Bilgisayar sadece ana bellekteki verileri işleyebilir. Çünkü sabit disk bu iş için çok çok yavaş kalacaktır. Bu yüzden çalıştırdığınız tüm programlar, açtığınız her dosya önce sabit diskten sistem belleğine kopyalanır.

EKRAN KARTI: VGA kartı, video kartı, görüntü kartı, görüntü bağdaştırıcı olarak da adlandırılır, şaşırmayın. Hatta yeni kartlar grafik hesaplamalar yapabilecek veya 3 boyutlu efektleri

de verebilecek özellikte olduğundan grafik hızlandırıcı kart veya 3D kart olarak da anılabilir. Temel işlevi, sabit disk, bellek, işlemci yolu ile aktarılıp işlenen verileri metin ve grafik (video dahil) halinde monitöre göndermektir. Bu verileri kullanıma hazır şekilde geçici olarak depolamak ve işlemek için kendi belleği ve işlemcisi vardır. Ayrıca bazı kartlarda TV çıkışı ve Video girişleri bulunur. TV çıkışından ekran görüntüsünü Televizyona aktarabiliriz. Video girişinden de video veya video kamera görüntülerini bilgisayara aktarıp işleyebiliriz. Son zamanlardaki görüntü kartları çok gelişmiş özelliklere sahiptir.

CD-ROM SÜRÜCÜ: (Bakınız: Depolama Birimleri)

DİSKET SÜRÜCÜ: (Bakınız: Çıkış Birimleri)

SES KARTI: Müzik CD'si, CD-ROM, sabit disk (hatta kapasitesi az olsa da disket sürücü) gibi depolama ortamlarında dijital olarak kaydedilmiş ses verilerini analog sese dönüştürüp hoparlörlerden veren kart. Aynı zamanda analog sesi diskinize dijital olarak kaydetmek için girişleri de bulunur. Ses kartları sayesinde PC'ler müzik seti kalitesinde ses çıkışı verebiliyorlar. Öteki kartlar gibi PC'nizin içine takılır ve bilgisayarınızdan gelen verileri kullanarak istenen sesleri oluşturur. Ses kartı doğru akıma bir

heykeltıraş gibi biçim verir ve akımları seslere dönüştürür. Ses kartları yalnızca ses üretmez, aynı zamanda sesleri alıp bilgisayarın işleyebileceği sayısal verilere de dönüştürürler. Bu yüzden ses kartları, çeşitli programlarla müzik bestelemek için de kullanılabilirler.

GÜÇ KAYNAĞI: 220 voltluk şehir şe-bekesi cereyanını PC’nizdeki hassas aygıtlar kaldırmayacaktır. İşte güç kaynağı bu aygıtlara uygun volt ve akımda güç beslemesi yapar.

Artık bir PC’de standart olan multimedya

bileşenleri dahil olmak üzere bir PC’nin temel bileşenlerini sıraladık. Tabii bunlara ekleyecek DVD sürücü, TV/Radyo kartı, tarayıcı, yazıcı gibi bileşenlerde vardır.

ÇEVRE BİRİMLERİÇevre birimleri genellikle dört grupta

sınıflandırılır: Giriş birimleri, Çıkış birimleri, İletişim birimleri ve Müzik birimleridir.

1. GİRİŞ BİRİMLERİ

Resim 9 : Agp Görüntü Kartı

Resim 6 : PCI Ses Kartı


KLAVYE: Üzerinde harfler, sayılar, işaretler ve bazı işlevleri bulunan tuşları olan

genellikle yazı yazmak için kullandığımız birimdir. Ama günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlayan Multimedia klavyeler, işletim sistemindeki birçok komutları tek tuşla yerine getirmemizi sağlamaktadır.FARE (MOUSE): Küçük olduğuna bakmayın; bilgisayar tarihinin en önemli buluşlarından biridir. Monitördeki grafiksel öğelerle etkileşime geçmek için klavyenin çok yetersiz olduğunu göreceksiniz. Ekranda gözüken imleç yardımıyla komut girişi yapmaya yarar. Farenin çevre birimi olarak kullanılmasıyla işaretleme, tıklama ve sürükleme yapılarak işlemler yaptırılır.

DİSKET SÜRÜCÜ (FLOPPY): Aynı zamanda bir çıkış birimidir. (Bakınız: Çıkış Birimleri)

SABİT DİSK (HDD): Aynı zamanda bir çıkış birimidir. (Bakınız: Çıkış Birimleri)

IŞIKLI KALEM (LİGHT PEN): Çizgisel (bar) kodları okumada, şekil çizme ve elyazısı yazmada kullanılır.

GRAFİK MASASI: Özel bir kalem kullanarak ekranda yazı ve şekillerin gözükmesini sağlayan küçük kare biçiminde masa

DOKUNMA EKRANLARI (TOUCH SCREEN): Ekranda gözüken komut üzerine parmak ile dokunduğunda o komutun çalışmasını sağlayan ekran tipidir.

JOYSTİCK: Genellikle oyun oynamak için kullanılır. Üzerinde bulunan tuşlarla çalıştırılarak bilgisayara komut verilmesi sağlanır.

TARAYICI (SCANNER) Yine İngilizce ismiyle "scanner" olarak daha çok bilinen tarayıcılar, kağıt üzerindeki imgeyi sayısal hale dönüştürüp bilgisayarımıza aktarır. Taranan malzeme aslında bir resim olarak kaydedilir

bilgisayara. Ancak, bu resim yazılar içeriyorsa, bunları algılayıp tekrar üzerinde değişiklik yapılabilir metin haline

dönüştüren OCR (Optical Character Recoginition Optik Karakter Tanıma) programları vardır.

CD-ROM SÜRÜCÜ (COMPACT DİSK-READ ONLY MEMORY ) CD-ROM Sürücü aynı zamanda bir depolama ürünüdür. (Bak: Depolama birimleri)

DVD-ROM SÜRÜCÜ (DIGITAL VERSATILE DISK): DVD-ROM Sürücü aynı zamanda bir depolama ürünüdür. (Bak: Depolama birimleri)

Bunların yanında Laser Disk Sürücüsü, video, kamera, mikrofon, barkod okuyucu, televizyon ve radyo'da giriş birimi olarak kullanılmaktadır.

2. ÇIKIŞ BİRİMLERİ

• DİSKET SÜRÜCÜ (FLOPPY): Hem giriş hem de çıkış birimidir. Disket denilen manyetik ortama veri yazılabilen ve üzerindeki verileri okuyabilen bir birimdir. Sabit diskle aynı görevi görür; yani bir veri depolama aygıtıdır. Yine okuyucu kafası bulunan manyetik bir cihazdır. Ama diski üzerinde değildir, disket adını verdiğimiz manyetik, taşınabilir medyayı okur, üzerine yazar. Diğer depolama aygıtlarına göre oldukça yavaştır ve disketin kapasitesi de çok azdır. Eskiden bir program bir veya birkaç diskete sığabildiği için program yüklemek için çok kullanılsa da günümüzde artık küçük programların ve belgelerin saklandığı disketleri okumak ve üzerlerine yazmak için kullanılıyor.

• MONİTOR (EKRAN): Hem giriş hem de çıkış birimi olarak kullanılır. Giriş ve çıkış

birimlerinden gelen verilerin sonuçlarının ekranda gözükmesini sağlar.

Monitörler genellikle ekran boyutuyla adlandırılır. 15”, 17”, 19”, 21” gibi. Son zamanlarda CRT ekranlarının yerini, ince LCD (Liquid Crystal Display) ekranlar

almıştır.

• SABİT DİSK (HDD): Sabit disk sürücü, bilgisayarın bilgi depolamak için kullandığı en temel birimdir. Sabit disk kapalı bir kutu içinde bilgisayarın içinde bulunmaktadır (harici USB Harddis’klerde oldukça yaygınlaşmıştır.) Yazılımlarımızı (programlarımızı),

Resim 8 : Microsoft Scroll Mouse

Resim 7 : Win98 Tr Klavye

Resim 14: Scanner

Resim 13: Monitor

Resim 15: HDD


hazırladığımız belgeleri ve verileri sabit disk üzerinde tutarız. PC'nin elektriği kesilse de sabit disk içindeki bilgiler silinmez. Diskteki bilgiler silinip yazılabilir. İçinde disk şeklinde, manyetik olarak yazılabilir plakalar olduğundan sabit disk adı verilmiştir. Tabii, içinde bu bilgileri yazan bir kafa bulunur. Sabit disk bu yüzden hem elektronik hem mekanik parçalardan oluşur. Depolama kapasiteleri oldukça yükselmiştir. 80 Gb, 100 Gb...250 Gb. 7200 devirli sabit diskler daha hızlı veri okuyabilme özeliğine sahiptir.

IDE (Integrated Drive Electronics) SCSI (Small Computer System Interface) EIDE (Enhanced (geliştirilmiş IDE) Sabit diskler bulunur.

YAZICI (PRINTER). Vazgeçemediğimiz bir bilgi saklama ortamı: Kağıt. Bilgisayarda yazdığımız yazıları, hazırladığımız resimleri, grafikleri, hesap tablolarını kağıda geçirmek için yazıcı (printer) kullanırız. Yani bir anlamda yazıcı sayısal bilgiyi tekrar analog yapıya dönüştürerek kağıt üzerine aktaran aygıttır. Yazma teknolojisine göre nokta vuruşlu, lazer, mürekkep püskürtmeli, boya aktarmalı yazıcı türleri vardır. Kağıda transfer edilen boya ise daktilolardaki gibi mürekkepli şeritte, toner adı verilen haznelerde veya kartuşta olabilir.

ÇİZİCİ (PLOTTER). Genelde İngilizce ismiyle "plotter" olarak anılan çiziciler artık mimarlık ve mühendislik bürolarının vazgeçilmez aygıtlarıdır. Aslında çiziciler için geniş boyutlu yazıcı demek yanlış olmaz. Ancak bunların rapido benzeri kalemler takılan modelleri veya mürekkep püskürtmeli modelle ri olabilir. Çiziciler yazıcılara göre daha "akıllı" cihazlardır: karmaşık tasarımları büyük boyutlu kâğıtlar üzerine çizerken en kısa hangi yolu izleyerek tasarımın tümünü çizeceklerini hesaplarlar. (Tabii "akıllı" lafın gelişi; yine bir programcı bu iş için gerekli hesapları yaparak çizici yazılımının anlayacağı bir dile dönüştürmüş.)

• HOPARLÖRLER: Eee, PC'nizin ses kartından gelen sesleri dinlemek için hoparlörlere ihtiyacınız olacaktır. Bildiğimiz müzik seti hoparlörlerinden tek farkı, manyetik

korumalı olmalarıdır. Aksi halde hoparlöre iletilen akım monitörümüzü titretebilir. Hoparlör ses kartı arkasındaki girişe bağlanır.

KULAKLIK: Sesi hoparlör yerine kulaklıktan da dinleyebilirsiniz.

3. İLETİŞİM BİRİMLERİ

İletişim Birimleri diğer bilgisayarlara ve elektronik aletlere bilgi göndermeye ve bilgi almaya yarayan aletlerdir.

Modem. Basitçe PC'nizin telefonu olarak adlandırılabilir. Çünkü bilgisayarlar birbirleriyle haberleşmek için bizim gibi telefon kullanmıyorlar! Modemler, bilgisayarların telefon hatları üzerinden birbirleri ile veri iletişimi kurmasını sağlar. Telefonların kullandığı analog sinyalleri bilgisayarların kullandığı dijital sinyallere çevirir. Modemler bilgisayar ve telefon sinyallerini birbirine çevirir. Aynı şekilde tersini de yapar. Modemi bilgisayara, telefon hattının ucunu da bilgisayara bağlarsınız. Eski bir PC kullanıcısı olmasanız bile adını çok duyduğunuz İnternet'e bağlanmak, faks göndermek, uzaktaki

bir bilgisayardaki verilere ulaşmak için bir modeme ihtiyacınız var. Son zamanlarda ADSL modemler daha hızlı bağlantı sağladıklarından oldukça yaygınlaşmışlardır. Ağ sistemleri. Bilgisayarları birbirine bağlamanın tek yolu modem değil. Özellikle aynı işyerinde birbirleri arasında veri transfer edeceğiniz bilgisayarlar için telefon hattını işgal etmek gereksiz olurdu değil mi? Ama bilgisayarlar ağ kartları, telefon kablosuna benzer UTP kablolar (veya BNC adı verilen özel kablolar), hub adı verilen

yönlendiriciler, aracılığıyla birbirine bağlanabilir. Aynı binada bu şekilde birbirine bağlanmış bilgisayarlardan oluşan bir ağa Yerel Alan Ağı (LAN Local Area Network) adı verilir. Böyle bir ağ, yine

telefon hatları (veya fiberoptik kablolar, kiralık hatlar, özel

Resim 9 : Lazer Yazıcı

Resim 10 : Bilgisayarınızdan mükemmel sesler alabilirsiniz

Resim 11 : Harici ve Dahili Modem


sistemler) aracılığıyla uzaktaki bir binadaki bilgisayar ağına bağlanmışsa buna da Geniş Alan Ağı (WAN Wide Area Network) adı verilir. Ağ sistemleri oldukça karmaşıktır ve yönetimi uzmanlık ister. Şirketlerde ağ yöneticileri ve bilgi işlem personeli bu işe bakarlar.

DONANIM 14

4. MÜZİK BİRİMLERİ

MIDI (Musical Instrument Digital Interface- Müzik birimleri için Sayısal Arabirim): Bilgisayar aracılığıyla yüksek kalitede elektronik müzik yapmada kullanılır. Müzik yapmak için özel donanım ve yazılım gerekmektedir. Müzik eğitiminde ve beste yapmada kullanılmaktadır.

Ses kartı. (Bakınız: PC’nin Temel Bileşimleri)

Mikrofon. Ses kartımızla sesleri işleyebiliyorsak, mikrofonla kaydettiğimiz sesleri de neden işlemeyelim? İşte ses kartımıza bağlayacağımız bir mikrofon, sesimizi sayısal veriye dönüştürülmek üzere ses kartımıza iletmek için kullandığımız, yine ses kartına bağlanan bir araç

Hoparlör. (Bakınız: Çıkış Birimleri)

5. DEPOLAMA BİRİMLERİ

Bilgisayar dünyasında "bellek" ile "depolama birimi" terimi sık sık birbirine karıştırılır. (Aslında birbiri yerine kullanılır demek daha doğru olur.) Bilginin saklandığı her alana bellek denildiği doğru, ama bellek artık kullanıcılar arasında daha çok RAM gibi bilginin, bilgisayar açıkken geçici olarak saklandığı parçalara deniyor. Oysa İngilizce karşılıkları itibariyle bilginin kalıcı veya uzun süreli olarak saklandığı aygıtlara da bellek denebilir. "Depolama aygıtı" ise bu aygıtlar için daha belirleyici bir tanım. Sabit disk de bir depolama aygıtıdır, ama ona yukarıda zaten değinmiştik. İşte çevre birimi kategorisine giren başlıca depolama aygıtları:

CD-ROM sürücü. Bilgisayarların yetenekleri arttıkça, yazılımlar geliştikçe daha fazla bilgi işlemeye başladılar ve çeşitli işler için bilgisayar ortamında kullanılan bilgiler disketlere sığmamaya, çok sayıda disket kullanmak da

pratik olmamaya başladı. Üstelik disketler ortam koşulları ile çabucak bozulabiliyorlardı. Neyse ki imdada

CD'ler yetişti. 640 MB ve 700 MB kapasiteye sahip olan CD-ROM'lar

aynı müzik CD'lerine benzer. Ancak bunların içine müzik gibi veriler de depolanabilir. CD- ROM sürücüler (kısaca CD sürücüler) işte bu CD'leri okuyan cihazlardır. CD-ROM'un açılımı "Compact Disc Read Only Memory", yani sadece okunabilir belleğe sahip olan kompakt disk. (Bilgi

depolamaya yarayan tüm cihazlara "bellek" adı verilebildiğini söylemiştik.) CD-ROM'lardaki bilgiler ise bilgisayar tarafından sadece okunabiliyor, disketlerin aksine üzerine bilgi yazılamıyor. CD-ROM sürücüler kasanın içine takılır ve üzerine CD konan tablası dışarıya açılır. CD sürücüler içinde bir lazer kafası vardır, yani CD üzerindeki veriler lazer ışını ile, optik olarak okunurlar. Harici CD-ROM sürücüler de vardır ama pek yaygın kullanılmazlar.

CD-R ve CD-RW sürücüler. İlk çıktıklarında son derece pahalı olan ancak son yıllarda ucuzlayarak yaygınlaşan bu aygıtlar, yazılabilir CD'leri okuyup yazabiliyor. CD-R (CD-Recordable), "kaydedilebilir CD" anlamını taşıyor. Bu aygıtların kullandığı CD'ler kapasiteleri CD-ROM gibi 640 MB (Artık 700 MB kapasitede olanlar yaygınlaştı.) olmasına karşın biraz farklı. CD-RW (CD-Rewritable) ise yine farklı bir yapıya sahip olan 640 MB'lık tekrar yazılabilir CD'lere de yazabilir. Yani, CD-R diskler, CD-R sürücülerde bir kere yazılabilmesine (yani üzerlerine veri kaydedilebilmesine) karşın, CD-RW diskler yaklaşık 1000 kez silinip yazılabilir. CD-RW sürücüler yazılabilir (CD-R) diskleri de yazıp okuyabilir. Her iki aygıt ise standart CD-ROM diskleri okuyabilir. Son aylarda CD-RW sürücü ve disklerin yaygınlaşmaya başladığını söyleyebiliriz.

DVD-ROM sürücü. Daha fazla bilginin depolanabilmesi isteği, son yıllarda DVD-ROM (Digital Versatile Disc Çok amaçlı Sayısal Disk) teknolojisini doğurdu. Bu sürücü ve diskler, görünüş olarak CD-ROM sürücü ve disklere çok benzer. Ancak bunlar 4.7GB kapasitelidir ve yakın gelecekte 17 GB kapasiteli disklerin çıkması beklenmektedir. Kapasiteleri büyük olduğu için tam bir sinema filminin 5-6 dilde altyazısı ve dublajı, çok kaliteli (Stereo Dolby) seslendirmeleri ile bu disklere sığdırılması mümkündür. DVD Recorder (Yazıcı) sürücülerde artık uygun fiyatları, yüksek kapasiteleri nedeniyle sıkça kullanılmaktadır..

USB DISK. Son zamanlarda kullanım alanları oldukça arttı. Disketlerin yerini aldı diyebiliriz. Kapasiteleri arttı fiyatları küçüldü. Küçük boyutları ve kolay bozulmayan özellikleri sayesinde çok kullanılıyor.

Bunlardan başka zamanla aşağıdaki yedekleme birimleride kullanılmışlardır.

Teyp yedekleme birimleri. Manyeto-optik (MO) disk sürücüleri.SüperDisk

Resim 12 : CD Yazıcılar hem okuma hem yazma işlemini ya-pabilir Resim 13: USB Driver

(Flash Disk)

DONANIM 15

Taşınabilir disk sürücüleri.

YAZILIM 16

YAZILIMLARYAZILIMLAR disket üzerinde olabildiği gibi,

üretici firma tarafından bilgisayarın içine de yerleştirilmiş olabilir. Bilgisayar üzerinde çok değişik katmanda birden çok program çalışır. Bizim bilgisayarda çalışmamız için çeşitli yazılımlar gerekir, bilgisayar da, çalışabilmek için, kendi içinde, bizim görmediğimiz bir dolu program kullanır. Bir piramit düşünün, piramidin en üst noktasında bizim kullandığımız programlar bulunuyor. Bir alt katmanda bu programların yazıldığı "programlama dilleri" ve bu dilleri çalıştıran programlar (derleyiciler) var. Daha alt katmanda bu programların çalışması için, bizim makineden en temel işlemleri (sözgelimi klavyede bir tuşa bastığımızda ekranda bir harfin görünmesi gibi) yapabilmemizi sağlayan büyük bir program var:

İşletim sistemi: İşletim sistemi, bilgisayarın karmaşık yapısını örterek, makinenin bütün kaynaklarını, bize basit birkaç komutla kullanılabilir bir görünümde sunan bir sistem yazılımıdır. Örneğin Windows. Böylelikle sadece işletim sistemini, yani Windows'u bilmek, bilgisayar kullanmak için yeterli olur.

Bir katman daha aşağı inelim: Kendisi de bir program olan ve genellikle disk üzerinde bulunan işletim sistemi de daha temel işlemler için başka programları kullanır. Bu programlar makina üretilirken bilgisayarın içine üretici firma tarafından konmuştur. Dolayısıyla bir bakıma donanımın bir parçasıdırlar. En alt düzeyde, fiziksel birtakım işlemlere karşılık gelen mikro komutlar ve elektrik devreleri bulunur. Yani piramidimizin tabanında, donanım dediğimiz, elektronik devrelerden ibaret bir yapı var.

Biz bilgisayarda çalışırken, bütün bu karmaşık programlar silsilesi de, makinenin fiziksel altyapısını harekete geçirmek, işlenen bilgileri elektrik devrelerinin davranışına indirgemek, elde edilen sonuçları da tekrar bizim anlayacağımız biçime dönüştürmek için işleyip durmaktadır!

Tabii, bilgisayarla çalışırken bütün bunlar bizi ilgilendirmez. Bir kullanıcı olarak, bizler piramidin en tepesinde bulunur, sadece kullandığımız yazılımlarla muhatap oluruz. Üzerinde çalışacağımız paket programı tanıyıp, programın gerekli komutlarını öğrenmemiz yeterlidir! Elbette, alt düzeylere ilişkin birçok şey bilmekte sayısız yarar var, çünkü paket programlar, bilmek zorunda olmadığımız alt düzeylere bağımlıdır. Kısaca, her düzeydeki yazılım, bir alt düzeyin karmaşık yapısını kullanıcının 'görmemesini' sağlar ve aslında tamamen fiziksel gereçlerden oluşmuş bir yapıyı bize kavramsal bir ortam

olarak sunar. Böylelikle, aslında çok değişik parçalardan oluşan, değişik üreticiler tarafından farklı şekillerde tasarlanmış bilgisayarlar arasındaki farkları 'görmeyiz' ve standart bir ortamda çalışırız. Yazılımları iki genel kategoriye ayırabiliriz:

Sistem yazılımları Uygulama yazılımları Bu iki kategorinin dışında "yardımcı yazılımlar"

da ayrıca anılabilir. Yardımcı yazılımlar (utility), bilgisayarın da verimli kullanımı için işletim sistemini tamamlayan, ek fonksiyonlar sunan program ve araçlardan oluşur.

Sistem yazılımları bilgisayarın kendi çalışması için kullandığı yazılımlardır. Uygulama yazılımları ise bizim kullandıklarımız. İşletim sistemi, kullanıcının muhatap olduğu tek sistem yazılımıdır ve bilgisayar ile onu kullanan arasında köprü görevi görür. Paket program olarak da adlandırılan uygulama yazılımları ise, çok sayıda ve çok çeşitlidir. Bir uygulama yazılımı, genellikle belli standarttaki bir bilgisayar üzerinde, belli işletim sistemiyle birlikte kullanılır. Örneğin, kişisel bilgisayarlardaki uygulama yazılımlarının hemen hepsi 17-18 yıl öncesinde DOS için geliştirilmişti. Şimdi ise kişisel bilgisayarlarda genelde Windows işletim sistemi için yazılım geliştiriliyor. Tabii kişisel bilgisayarlarda farklı işletim sistemleri ve uygulama yazılımlarının bunlar üzerinde çalışan türleri de bulunur ancak bugün en yaygın işletim sistemi Windows'dur. Özellikle PC'lerin ortaya çıkışıyla yaygınlaşan uygulama yazılımları olmasaydı, bilgisayarda bir iş görebilmek için her zaman bir program yazmak zorunda kalacaktık. Ya da işi tarif edip bir programcıya yazdıracaktık programı... Birçok büyük ölçekli özel uygulama için, bu yöntem hala uygulanmaktadır, ama Allah’tan PC kullanırken, var olan uygulama yazılımları her ihtiyacımızı karşılayabilecek çeşitlilikte günümüzde...

YAZILIM TÜRLERİYukarıda sözünü ettiğimiz sistem (işletim

sistemi) ve uygulama yazılımları sadece birer ana kategori. Aslında yazılım türleri donanım türlerinden çok daha zengindir. Ne de olsa, bir PC ile yapabileceğimiz işler hangi yazılımları kullandığımıza daha çok bağlıdır. Yazılım konusu geniş bir konu olduğu için işletim sistemlerine ve temel uygulamalara ilerleyen bölümlerde geniş yer ayıracağız. Ancak bilgisayar kullanıcısı olmaya hazırlananlar için bu yazılım kategorilerine ve örneklerine şimdiden kısaca göz atalım İşletim sistemleri. İşletim sistemi, çeşitli işler için kullandığımız yazılımlarla donanım aygıtlarımız arasında köprü oluşturan,

YAZILIM 17

kullandığımız yazılımların standart olmasını, hangi PC'ye yüklenirlerse yüklensinler çalışmasını sağlayan en temel yazılımdır. MS-DOS, Windows 95, Windows 98, Windows ME, Windows XP, Windows Vista, Windows NT, Windows 2000, Windows 2003, MacOS, IBM OS/2 Warp, Unix, Novell Netware ve Linux günümüzde kullanılan işletim sistemlerinden bazılarıdır.

Kelime işlemciler. Kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan uygulama yazılımı olan kelime işlemciler, bilgisayarınızda yazılar yazıp bunları yazıcıda bastırmanızı sağlar. Bu yazılar arasında raporlar, mektuplar, okul ödevleri, çeşitli yazışmalar olabilir. Gelişmiş kelime işlemciler, farklı yazı tiplerinden sayfa düzenlerine, yazılar içine yerleştirilecek resimlerden yazı biçim ve renklerine, yazı içinde bir sözcüğü aratmadan, yazının gramer ve imla kontrolüne kadar çeşitli işlevler sunarlar. Belli başlı kelime işlemciler arasında Microsoft Word, Corel WordPerfect ve Lotus WordPro'yu sayabiliriz.

Hesap Tabloları. Pek çok kullanıcı hesap kitap yapacağı bir araca ihtiyaç duyar. Bu bir fizibilite olabileceği gibi evin aylık bütçesi de olabilir. Matematiksel işlemlerde yetenekli, esnek yazılımlar olan hesap tabloları burada devreye girer. Hesap tabloları, yan yana ve alt alta dizilmiş hücrelerden oluşur. Her bir hücreye bir matematiksel değer veya bir işlem yazılabilir. Hesap tabloları dört işlemden karmaşık fonksiyon hesaplarına kadar pek çok işi yapabilir, bu hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazırlayabilir. Belli başlı hesap tabloları arasında Microsoft Excel, Corel Quattro Pro ve Lotus 1-2-3'ü sayabiliriz.

Veritabanı. Veritabanı, her türlü bilginin düzenli bir şekilde, istendiğinde kolayca erişilerek kullanılabilecek tarzda saklandığı bir 'veri koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmanın bütün müşterilerini içeren kartlar, bir kurumda çalışan elemanların sicil dosyası birer veritabanıdır. Bu bilgileri kullanıcılar girer, veritabanı ise çok çeşitli kriterlere göre devasa boyuttaki bu bilgiler arasından arama yaparak, normalde bizim erişemeyeceğimi hızda aradığımız bilgileri karşımıza getirir. Herkesin kullanabileceği kullanılabilecek Microsoft Access, Lotus Approach gibi veritabanlarının yanısıra Oracle 8, IBM DB2 gibi büyük şirketlerin ihtiyaçlarına göre modüler bir biçimde programlanan, üzerinde farklı çözümler geliştirilebilen veritabanları da vardır.

Sunu programları. Toplantılarda karşınızdakilere anlatacaklarınızı görsel olarak etkileyici bir şekilde sunmanız için hazırlanan bu

programlar, diğer uygulamalardan veri alabilir. Örneğin bir hesap tablosu ile çıkarılmış kar/zarar grafiğini sunu programları ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphics, Corel Presentations belli başlı sunu programlarındandır.

Grafik yazılımları. Fotoğraf ve resimleri görüntülemenize, üzerinde değişiklikler yapmanıza, resim çizmenize, resimler üzerine çeşitli efektler uygulamanıza izin veren tüm yazılımlar grafik yazılımları kategorisine girer. Windows ile gelen ve PC'nizde resimleri görüntülemek ve basit şekiller çizmek gibi işlere yarayan Paint'den çok gelişmiş özelliklere sahip olan Adobe Photoshop'a kadar çok çeşitli görüntü işleme yazılımları bu kategoriye girer.

3D Modelleme/Animasyon. Bu yazılımlarla PC'nizde çizimlere hareket verebilir, iki ve üç boyutlu animasyonlar gerçekleştirebilirsiniz. 3D modelleme programları endüstriyel tasarım kadar, çizgi film, oyun vs. üretiminde de kullanılabilir.

Mühendlslik uygulamaları. Mühendislerin çizim ve hesaplama gereksinimi, standart grafik programlarının ve hesap tablolarının sağladıklarından çok farklıdır. AutoCAD, Solidworks gibi gelişkin tasarım yazılımları ve bazen bu uygulamalarla birlikte kullanılabilen çeşitli mühendislik hesap programları bu kategoridedir.

Ticari Uygulamalar. İş dünyası için elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge yönetimi, üretim planlama, fizibilite vb. işlevleri ticari yazılımlar yerine getirir

İletişim yazılımları. İnternet'e, Web sitelerine, haber gruplarına bağlanmak, email göndermek modemle PC'mizden faks çekmek, başkaları ile dosya alışverişinde bulunmak, görüntülü ve yazılı sohbet etmek için iletişim yazılımlarını kullanırız.

Oyunlar. PC'ler iş aracı oldukları kadar oyun ve eğlence aracıdırlar da. Renk li bir PC için binlerce oyun bulmak mümkündür.

Özel uygulamalar. Bütün bu kategorilerdeki yazılımlarla yapılamayacak pek çok iş vardır. Onun için de firmalar özel yazılımlar geliştirirler. Sözgelimi bir otelin müşteri giriş/çıkışlarının takibi, doluluk oranlarının hesaplanması, otelin çeşitli bölümlerinde stok kontrolü gibi işlemler için özel uygulamalar üretilebilir. Özel uygulamalar siparişle de gerçekleştirilebilir.

Multimedya uygulamaları. Metin resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldiği bu yazılımlar arasında genelde hobileri geliştirmeye

YAZILIM 18

yönelik yazılımlar ve ansiklopedik bilgi veren referans yazılımları yer alır.

Yardımcı yazılımlar. Sistemimizi daha verimli kullanmak ve diskimizin, diskimizdeki bilgilerin bakımını yapmak için kullandığımız büyüklü küçüklü pek çok uygulama bu sınıfa girer.

Programlama yazılımları. Her tür uygulamayı yazmak için kullanılan programlara da programlama yazılımı adı verilir. C++, CSharp, Visual Basic, Delphi günümüzde en çok kullanılan programlama yazılımları arasındadır.

BİR PC İLE NELER YAPABİLİRSİNİZ?

Her tür kişisel veya resmi yazınızı göze hoş gelen bir biçimde yazabilir, bunları yazıcıya gönderip kâğıt üzerine çıkış alabilirisiniz.

Karmaşık hesaplarınızı (örneğin bütçeler, maliyet raporları vs.) otomatik yapıp size hesap tabloları halinde sunacak programlar kullanabilirsiniz,

Resim yapabilir, hazır resim ve fotoğrafları izleyebilir veya üzerlerinde değişiklikler yapabilirsiniz, Çalışmalarınızın ne kadar etkileyici ve şaşırtıcı olacağı birazda sizin becerinize bağlıdır!

Müzik dinleyebilir, dinlediğiniz müziklere çeşitli ses efektleri verebilir, uygun yazılımlarla kendi müziklerinizi besteleyebilir, "miks" yapabilirsiniz.

Bir video kameranız, uygun donanım ve yazılımınız varsa kendi çektiğiniz filmlerin montajını yapabilir, görüntülere çeşitli efektler verebilirsiniz.

Bir modeme ve İnternet hesabına sahipseniz, tüm dünyadan çok sayıda kişinin aklınıza gelebilecek her konuda sunduğu çeşitli yazılı, görsel ve işitsel bilgilere ulaşabilirsiniz, Arkadaşlarınıza tabii iş arkadaşlarınıza da anında mektup gönderebilirsiniz.

Yine modem aracılığı ile uzaktaki arkadaşlarınızla sesli ve yazılı olarak sohbet edebilirsiniz. Tabii onların da bir PC'si ve modemi varsa!

Bir modemin size sağladığı olanaklar neredeyse sınırsız: İnternet'te Web sitesi olan mağazalardan kredi kartınızla alışveriş edip, sipariş ettiğiniz ürünlerin kapınıza kadar gelmesini sağlayabilirsiniz.

Yine modemle İnternet üzerinden gazetelerin Web sitelerine bağlanıp günlük haberleri okuyabilirsiniz.

Oyun oynayabilirsiniz. Modeminizle uzaktaki bir arkadaşınızla oyun oynamanız da mümkün. Piyasada binlerce farklı türden oyun var, ama kendinizi oyun oynamaya da fazla kaptırmayın!

İşinize uygun yazılımlarla iş veriminizi artırabilir, kendinizi geliştirebilirsiniz.

İşi biliyorsanız işe gitmeyebilirsiniz! Nasıl mı? Artık dünyada sayıları hiç de azımsanamayacak kadar çok sayıda kişi, bilgisayarları sayesinde pijamalarıyla evden çalışıp, bilgisayarda hazırladıkları işleri modemle işverenlerine gönderiyorlar Bu kavrama da "telecommuting" adı veriliyor.

Çocuklarınızın eğitimi için uygun programlar alabilir, öğreneceği şeyleri daha kolay, daha hızlı ve daha eğlenceli algılamasını sağlayabilirsiniz.

Bir tarayıcı ile bilgisayar ortamında fotoğraf albümünüzü oluşturabilir, fotoğraflarınızın zamanın yıpratıcı etkilerinden korunmasını sağlayabilirsiniz.

Kendi tshirt desenlerinizi tasarlayabilir, uygun yazıcı ve baskı kağıtları ile bu resimleri tshirt'ünüze basabilirsiniz.

Kişisel bilgilerinizi, randevularınızı, telefon numaralarını kaydedebileceğiniz, notlar alabileceğiniz programlar kullanarak hayatınızı daha düzenli hale getirebilirsiniz.

Bahçe bakımından, ahşap oymacılığa kadar pek çok hobi için hazırlanmış multimedya programları kullanarak, hobilerinizi geliştirebilirsiniz.

Basit tasarım programlarıyla kendi evinizi bile tasarlayabilirsiniz.

Yabancı dil programları ile ikinci bir dil öğrenebilirsiniz.

Basit programlarla kendi derginizi amatör boyutlarda çıkarabilirsiniz veya gelişmiş programlar ve donanımlarla profesyonel yayıncılık yapabilirsiniz.

Çok geniş bilgi kütüphaneleri içinde hızlı bir arama yaptırarak normalde uzun sürede bulamayacağınız bilgilere anında ulaşabilirsiniz.

Atlaslar, gezi rehberleri, haritalar, seyahat püf noktalan, hepsi PC'niz aracılığı ile emrinizde

Film seyredebilirsiniz. Uygun donanım ve yazılım bileşenleri ile sinema filmlerini bile seyredebilirsiniz.

İŞLETİM SİSTEMLERİ DOS 14

BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com


İşletim sistemlerilektronik devreler, CD sürücüler, klavye, merkezi işlem birimi, grafik kartı... Elimizle görüp dokunabildiğimiz, dolayısıyla yeterince somut olan, onca para ödediğiniz bütün bu alet edevat, aslında bilgisayarın olsa olsa yarısıdır! Giriş bölümünde, öbür yanının 'yazılım' olarak

adlandırıldığını, yazılımınsa soyut bir nitelikte olduğunu söylemiş, hatta donanımı 'gövde’ye, yazılımı da 'zihin'e benzetmiştik. Bilgisayar genel amaçlı bir aygıttır, o kadar genel amaçlıdır ki, sorduğunuzda tanımlanmış bir işlevi ve görevi yoktur:

E'Ne iş olsa yapar'. İşte yazılımların görevi, masanızın [ya da dizinizin] üzerinde öylece duran gövdeyi

harekete geçirmek ve bu genel amaçlı aygıta tanımlanmış fonksiyonlar kazandırmaktır... Yazılımın bir işlevi daha vardır: Son derece karmaşık bir aygıtı kolayca kullanmamızı sağlamak, elektronik devrelerle aramızda bir köprü oluşturmak... Kabaca, bu işlevlerden ilkini destek ve uygulama yazılımlarının, ikincisini ise 'sistem Yazılımları’nın üstlendiğini söyleyebiliriz. Kullanıcı bilgisayarın iç işleyişine karışamaz, ancak bu işleyişi yönlendirebilir. Bu yönlendirme, piramidin tepesinden tabanına doğru inersek, uygulama yazılımları ve onların çalışmasını sağlayan sistem yazılımlarıyla mümkün olabiliyor. "Sistem yazılımı" başlığı altında toplanan yazılımlardan en önemlisi, işletim sistemidir. İşletim sistemi, bu sayfaya gelene kadar anlattığımız bütün o karmaşık donanım birimlerinin çalışmasını birtakım komutlarla ya da resim ve ikonlarla temsil eder. MlB, BIOS ya da ROM belleğin temel çalışma ilkelerini bilmeden de PC'nizi kullanabilirsiniz, ama işletim sistemini bilmeden bilgisayarınıza hakim olamazsınız. DOS kullanacaksanız DOS'u, OS/2 ile çalışıyorsanız OS/2'yi, Mac'iniz varsa Sistem 7'yi, Windows'unuz varsa Windows'u bilmemek olmaz!

Zaten bu nedenledir ki, yazılımcılar giderek daha kolay kullanılan işletim sistemleri ve grafik kullanıcı arabirimleri geliştirmeye çalışıyorlar... DOS, Windows, OS/2 ve Mac işletim sistemi gibi sistem yazılımları sayesinde, sabit diskinizde neler döndüğünü [plakalar döner], CD-ROM sürücünün nasıl çalıştığını [hızlı çalışır] ve matematik ek işlemcinin nasıl işlem yaptığını bilmek zorunda kalmıyorsunuz. Sizden sadece birkaç komutu bilmeniz ya da ekranınızdaki simgelere fare ile tıklamanız bekleniyor...

Bir işletim sistemi, bilgisayarın temel işlevlerini (verileri dış ortamdan almak, işlemek, ekranda göstermek, yazmak ya da telefon hattı aracılığıyla göndermek vb.) nasıl ele alacağını belirleyen geniş kapsamlı bir programdır. Bilgisayarın kaynaklarının etkin bir şekilde kullanımı için, kaynak yönetimini ve koordinasyonunu işletim sistemi üstlenir. Hangi ortamda nasıl saklanırsa saklansın, nasıl yüklenirse yüklensin, bütün işletim sistemleri bu görevi yerine getirir.

Kişisel bilgisayarlarda işletim sistemi diskte saklanır, DOS'a (Disk Operating System, yani disk işletim sistemi) bu yüzden dost değil de DOS adı verilmiştir. Eskiden yaygın olan daha küçük makinelerde [Commodore 64, Amstrad gibi ev bilgisayarlarında] işletim sistemi ROM'da saklanır, böylelikle bilgisayar her açıldığında otomatik olarak yüklenirdi. Oysa günümüzün PC'lerinde durum farklıdır: Kişisel bilgisayarınızı her açışınızda işletim sistemi sabit diskten ya da disketten ana belleğe yüklenir. (Eskiden, sabit diskler her PC'de yokken 'sistem disketi' ya da 'açılış disketi' diye titizlikle korunan disketler, işte bu disketlerdi.) Tabii, şimdi herkesin [en az bir) sabit diski var ve o makineye hangisi kurulmuşsa o işletim sistemi PC açıldığında belleğe yükleniyor... Peki, PC'lerde işletim sistemi niye ev bilgisayarlarındaki gibi ROM'da saklanmıyor? ROM, sabit disklerden kat kat daha hızlı, çok daha güvenilir değil mi? Öyle ama, günümüzün işletim sistemleri o kadar çok bellek gerektiriyorlar ki, herhangi birini bir 'sistem diski'ne sığdırmanın ya da pahalı ROM belleğine kaydetmenin mümkünü yok... (PC'nizde 50 MB'lık bir ROM belleği tahayyül edebiliyor musunuz?] Ayrıca bildiğiniz gibi ROM belleklerin içeriği değiştirilemiyor, oysa işletim sistemini oluşturan dosyaların günbegün değişmesi, çalışma ortamının kullanıcının isteklerine göre düzenlenebilmesi için şarttır...

Bugün, kişisel bilgisayar dünyasında değişik işletim sistemleri kullanılıyor:Apple Macintosh'un işletim sistemi ayrı, IBM uyumlu PC'ler öteden beri MS-DOS işletim

sistemini veya onunla uyumlu olan IBM-DOS, DR-DOS gibi ürünleri kullanıyorlar, IBM'in ayrıca (adı daha sonra Warp olarak değiştirilen] OS/2 adında bir işletim sistemi var, Microsoft tarafından DOS'un üzerinde bir grafik kullanıcı arabirimi olarak geliştirilen Windows, uzun bir süre sonra Windows'95 ve daha sonrada Windows’98, Widows’ME adıyla 'işletim sistemi' unvanını edindi. Bu arada windows ve NT bileşimi olan Windows’2000 çıktı. Ve bunun devamı olan Windows’XP şu sıralarda satılan hemen hemen tüm bilgisayarlarda standart işletim sistemi oldu. 2007 başında Windows Vista işletim sistemi çıktı ve brçok PC ve Notebooklarda artık bu işletim sistemi ile geliyor. Ayrıca, çok yaygın olmamakla birlikte Unix ve Linux da kullanılıyor, PC'lerin ağ ortamında kullanımı içinse, 'network işletim sistemi' adı verilen (Novell, NT gibi) ürünler var...(ki.. bunların yerinede Windows 2003 aldı diyebiliriz.) Ortak bir platformu ve standart bir kullanımı amaçlayan bir ürün için bu kadar çok seçenek varsa ortada, bir problem de var demektir. Gerçekten de, bugüne dek PC dünyasının en çok kullanılan işletim sistemi olan DOS'un artık ömrünü doldurması, bu problemin kaynağı: Hangi işletim sistemi, günümüzün ihtiyaçlarını BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com


karşılayıp uzun süre varlığını sürdürerek onun yerini alabilir? Windows mu, OS/2 mi, başka bir ürün mü? İşletim sistemi alanında kıyasıya bir rekabet sürüp gidiyor, bu arada her bilgisayar kullanıcısını biraz tereddüde sürükleyerek...

Neyse ki, yazılım üreticileri, ürünlerinin ötekilerle uyumlu olmasına büyük önem veriyorlar. Bu sayede, farklı işletim sistemleriyle çalışan kullanıcılar, birbirleriyle iletişim kurabiliyorlar, veri alışverişinde bulunabiliyorlar...

Bir şeye dikkat ettiniz mi? İşletim sistemlerini anlatıyoruz ama şu ana kadar donanım birimlerinden de epey söz ettik. İlk bölümlerde de, donanımı anlatırken sık sık 'yazılım' terimini kullanmak zorunda kalışımızdan anlaşılacağı üzere, her ne kadar iki temel kategori olsalar da, yazılım ile donanım etle tırnak gibidir, birbirlerinden kolay kolay ayrılamazlar. Hatta bir öğenin yazılım mı, yoksa donanım mı olduğuna karar verilemediği zamanlar ve durumlar bile olur! Yazılımların, donanımdan bağımsız olması hedeflenir ama temel fonksiyonlar yine de donanım tarafından belirlenir. Bu nedenle biz, PC'lerde kullanılagelen işletim sistemlerini anlatmaya, en eski ve hala en popüleri olan MS-DOS'tan başlayacağız. Kimi işletim sistemi kavramlarını da DOS'u anlatırken ele alacağız. Onun için, DOS kullanmasak bile DOS’u azda olsa mutlaka bilmemiz lazım.

MS-DOS

PC'niz her açıldığında önce ROM'daki BlOS, sonra da onun devreye soktuğu işletim sistemi tarafından 'ayıltılır', taze bir başlangıç yapması sağlanır. Makineyi her açtığınızda, BIOS'taki POST (Power on Self Test) yordamı [rutini], PC'nizin temel kaynaklarını kontrol eder: Bellekler çalışıyor mu? Giriş/çıkış birimleri yerinde duruyor mu? İşletim sistemi olması gereken yerde mi? POST programı tarafından yönlendirilen MİB (Merkezi İşlem Birimi), PC'nizin değişik bileşenlerine sinyaller yollayarak "nasılsınız, iyi misiniz?" der, hal-hatır sorar. Bilgisayarın bileşenleri ya da PC'ye bağlı çevre birimleri de genellikle "iyiyiz" diye sinyal yollarlar. Çevre birimleriyle ve iletişim portlarıyla yeniden ilişki kurulur. Her şey iyi gidiyorsa, bir mesele yok. Ama herhangi bir birimde sorun varsa, test işlemi durdurulur, bize acı haber ekrandan bildirilir..

PC'nizin ekranında da, bu test işlemi, en çok RAM bellek üzerinde yoğunlaşır; ne kadar çok ana belleğiniz varsa, POST o kadar uzun sürecektir. Temel giriş/çıkış programlarının başlangıç adresleri de RAM'a aktarılır, böylelikle kullanacağımız uygulama yazılımlarının, giriş/çıkış birimlerini standart olmayan yollardan kullanmalarına da izin verilmiş olur. [Bazı PC'lerde açılış sırasında temel giriş/çıkış programları, olduğu gibi ROM'dan RAM'a aktarılır. Daha önceden söylediğimiz gibi RAM, ROM'dan daha hızlıdır, programların RAM'a aktarımı PC'ye hız kazandırır.) Kesilme yordamı (interrupt routin) adı verilen ve MİB'in dış dünyayla ilişkilerinde trafiği kontrol eden programlar, her zaman RAM'da tutulur...

BIOS'un bize yapacağı son iyilik, işletim sistemini bulup yüklemektir. Yüklemek için de, önce onu bulması gerekir. İşletim sistemi öncelikle disket sürücüde aranır, disket sürücü boşsa, sabit diske bakılır. Sabit diskinizde, ayılma programı olarak tarif edebileceğimiz özel bir 'boot programı', diskin ilk sektörlerinde bulunur. Bu program çalıştırılarak, diskteki işletim sistemi yüklenir. Daha doğrusu, işletim sisteminin çekirdek diyebileceğimiz bir kesimi ana belleğe, yani RAM'a taşınır. Makinenize kurulu işletim sistemi, özel birtakım dosyaları okuyarak, daha önceden PC'nizi nasıl kendinize uyarladığınızı, yani hangi özelleştirme işlemlerini yaptığınızı öğrenir.

PC'niz artık emrinize amadedir! Şimdi ekranda C:> yazılı bir satırla baş başasınız. Bu, DOS'un komut satırıdır (Command prompt] ve PC'nizin emrinize amade olduğunu bildirir. Burada 'C', o anda üzerinde bulunduğunuz disk sürücünün etiketidir, '>' işareti ise, DOS'un sizden komut beklediğini gösterir.

Kullandığınız DOS, muhtemelen 6.0 ve daha ileri bir sürümüdür. Daha eski bir sürümle çalışıyorsanız, bir an önce değiştirmekte yarar var. Çünkü DOS'un eski versiyonlarında, burada anlatacağımız pek çok komut ve özellik bulunmuyor. Tabii, her ne kadar DOS 6'yı temel aldıysak da, genellikle DOS'un temel kavramlarını ve temel komutlarını ele almakla yetineceğiz burada. DOS komutlarının ayrıntılı özelliklerini, bu sayfalarda anlatmadığımız ileri DOS komutlarını öğrenmek için, iyi ve detaylı bir DOS kılavuzu edinmeniz son derece yararlı olacaktır... Unutmayın ki, PC'nizin hızı ve performansı, sonuçta size de büyük oranda bağlıdır; ne kadar hızlı olursa olsun, PC'niz işletim sistemine bağımlıdır, işletim sisteminiz de doğrudan kullanıcısına. Yani bizzat size!



DOS’UN BELLEĞE YÜKLENMESİPC’nizde Kurulu olan DOS işletim sistemi, şu modüllerden oluşur:• ROM-BIOS: ROM'da (salt okunur bellek) saklı temel giriş-çıkış sistemi.• AÇILIŞ KAYDI: Diskte bulunan ve bilgisayarın bootstrap işlemini gerçekleştirebilmesini sağlayan

küçük ve basit bir kayıt. Bu kayıt kalıcı değildir, yani PC'niz çalışırken, RAM'da durmaz.• IO.SYS ile MSDOS.SYS (ya da IBM-BIO.COM ile IBMDOS.COM]: DOS'un sistem dosyaları. ROM-

BIOS'taki programların ekleri olarak görülebilecek bu dosyalar, çevre birimleriyle ilgili ek işlemleri yerine getiren programları içerir. Diskinizin ana rehberinde bulunan bu dosyalar gizlidir, yani DIR komutuyla onları göremezsiniz.

• COMMAND.COM: Bu dosyanın içerdiği sistem programının temel işlevi, DOS üzerinde çalışırken kullandığımız komutları yorumlamak ve yerine getirmektir. COMMAND.COM, disk üzerinde bulunur, gizli bir dosya değildir, yani DIR komutuyla görülebilir. Ana bellekte, makine çalıştığı sürece saklanan COMMAND.COM'unuz silinir ya da bozulursa, PC'niz açılmaz...

Dikkat: Bir kullanıcı olarak sizin bu sistem dosyalarıyla herhangi bir şey yapmanız söz konusu değildir. Sadece kavramsal olarak, bu dosyaların ne işe yaradığını bilmeniz yeter. Her ihtimale karşı, bu sistem dosyalarının bir yedeğini alırsanız, çok iyi edersiniz...

Bilgisayarı kullanabilmek için önce işletim sisteminin ana belleğe yüklenmesi gerekir. DOS’u başlatmak için A: sürücüsüne sistem disketi (içinde işletim sistemi dosyaları bulunan disket) takarak veya doğrudan doğruya açtığımızda bilgisayar şu sırayı takip ederek kullanıma hazır duruma gelir:

a. ROM bellekteki programı okur,b. RAM belleği test eder,c. Monitör aktif duruma getirilir, disket sürücü, hard disk, klavye aranır,d. Disket veya hard diskten DOS’un sistem programlarını arar.(Önce A: sürücüsü yoklanır, disket

yoksa C: sürücüsü yoklanır). Bulursa belleğe yükler. Eğer sistem dosyalarını bulamazsa ekrana;Non-system disk or disk errorReplace and press any key when ready“Disk arızalı veya sistem disketi yok. Disketi değiştirin ve hazır olduğunuzda bir tuşa basın.” mesajını

verir ve bilgisayarın çalışması durur.e. Sistem dosyaları belleğe yüklendikten sonra CONFIG.SYS dosyası aranır. Bu dosya varsa

içerisindeki komutlar yardımıyla donanım hazır duruma getirilir.f. COMMAND.COM isimli dosya aranır, belleğe yüklenir. Bu dosya DOS’un komut işlemcisidir.

Kullanıcı ile bilgisayar arasındaki iletişimi kuran, komutları bilgisayara anlatan dosya bu dosyadır.g. AUTOEXEC.BAT dosyası varsa bu dosya içerisindeki tanımlamaları yapar ve aktif duruma

getirilmesi gereken programları aktif kılar.Disket kullanarak açmışsak DOS’un komut uyarısı (prompt) A:\>_ şeklinde;Harddiskten açılmışsa; C:\>_ şeklinde karşımıza gelir.

Komut uyarısı hangi sürücüyü gösteriyorsa, o sürücü aktif sürücüdür.DOS’u yeniden başlatmak için aşağıdaki üç değişik yoldan birini tercih ederiz;

a. Bilgisayarı kapatıp yeniden açarız,b. Bilgisayar açıkken “Reset” düğmesine basarız,c. Bilgisayar açıkken ALT+CTRL+DELETE tuşlarına birlikte basarız.

Sürücüler, rehberler, alt rehberler ve dosyalar


SürücüC:

(Harddisk)

Rehber Rehber Rehber

Alt RehberAlt Rehber Dosya

Dosya


DOS, herhangi bir disk ya da disketteki bilgileri, rehberlere [directory] ayırarak 'görür'. Her diskin ve disketin en azından bir rehberi (dizini) bulunur, bu rehbere ana rehber (ana dizin) (root directory) denir. Bu ana rehberin yavrusuna ise nedense 'alt rehber' (alt dizin) (subdirectory) diyoruz!

Rehber, adı üstünde, disk üzerindeki bilgilere erişilebilmesi için gereken adresleri tutar. DOS, rehberler sayesinde dosyalarınızın ve programlarınızın izini sürer, onları kolayca bulabilir. Rehberler, disk üzerine kaydettiğiniz bilgilerinizi düzenli bir şekilde tutmanıza da yarar. Bir anlamda, ana rehber çalışma masanız, alt rehberler de masanızın çekmeceleridir. Tıpkı disk içinde bir disk... onun içinde bir disk gibi!

Rehberler, 'ağaç yapısı' olarak adlandırılan bir şekilde sıralanırlar. Tabii ki, DOS kullanırken, ana rehber dışında herhangi bir rehber yaratmadan çalışabilirsiniz. Ama bu durumda, binlerce program ve dosya parçacığı arasında boğulmanız, aradığınızı bir türlü bulamamanız çok normal olacaktır. Onun için uygulamaları, veri dosyalarını, değişik çalışmaları ayrı ayrı rehberlere koymak, rahat çalışmanın baş koşuludur.

Sabit diskiniz ile disket sürücünüz ise DOS tarafından C: ve A: diye tanımlanır. [İkinci bir sabit disk D, ikinci bir disket sürücü de B etiketini alır.] Makinenizi açınca büyük bir ihtimalle C:> ile başlayan boş bir satır görürsünüz, bu satıra A: yazarak, A sürücüsüne, yani diskete geçmiş olursunuz. DOS, o anda hangi sürücü seçilmişse bir programı ya da dosyayı önce orada arar. CD (Change Directory) komutu da, bu rehberler arasında gezebilmenizi sağlar. Bir sürücünün ya da rehberin içindeki dosya ve alt rehberler hakkında ayrıntılı bilgiyi almak için DIR komutu kullanılır. Bu komut, MS-DOS'un en çok başvurulan komutudur. Kısacası, DOS kullanan herkes bol bol DIR'lar...

DOS’TA DOSYA ADLANDIRMAÇeşitli yazılımlar disk veya disketlerde belli isimler altında saklanırlar. Disk veya disketin içeriği

listelendiğinde sadece bu isimler görülür. Belli isimler altında toplanmış olan yazılımlara dosya veya kütük (file) adı verilir. Bilgisayarda bulunan işletim sistemleri, tüm programlar, oyunlar, bizim hazırladığımız belgeler dosyalar halinde saklanır. Bu dosyalar bilgisayarımızda harddisk adını verdiğimiz fiziksel bir aygıtta saklanır ve bu dosyaları kendi aralarında gruplamak içinde klasörler kullanılır. Yani verilerin bir arada tutulduğu ortamlara dosya denir.

Dosya adı iki bölümden oluşur:1. Dosya adı2. Dosya UzantısıDosya adı en fazla 8 karakterden oluşur. Daha fazla karakter kabul etmez. Dosya uzantısı ise üç

karakterden oluşur. Ad ile uzantı arasına . (nokta) konularak isimlendirme yapılır. Örnek;BELGELER.DAT

Dosya uzantısı (en fazla 3 karakter) Dosya adı (en fazla 8 karakter)

Dosyanın uzantısı o dosyanın türü hakkında bilgi verir. Çalışan program dosyalarının uzantıları EXE ve COM, sistem dosyalarının uzantıları SYS, toplu işlem dosyalarının uzantıları BAT, veri dosyalarının uzantıları genellikle DAT, programlama dillerinin herhangi biriyle yazılmış olan dosyalar o dilin kısaltılmış uzantıları ile adlandırılır. BAS - BASIC dilinde, PAS - PASCAL dilinde, C - C dilinde, COB - COBOL dilinde dosya uzantılarıdır.

Aşağıdaki karekterler dosya adlandırmada kullanılmaz:[ ] < > / \ = + . : , ; * “ ? @ { } & $ # işaretlerinin yanı sıra Türkçemizdeki şu harflerin de

kullanılmaması yerinde olur:” ş Ş ı İ ğ Ğ ö Ö ü Ü “Aşağıdaki kelimeler de DOS’da başka aygıtlara karşılık geldiği için dosya adı olarak verilmemelidir:AUX, CLOK$, COM1, COM2, COM3, CON, LPT1, LPT2, LPT3, NUL, PRNNOT: Şimdiki Windows işletim sistemleriyle birlikte gelen ve Donatılar içerisinden girdiğimiz Komut

Sistemi seçeneği ile ekrana gelen DOS ekranına benzeyen ekranda bütün DOS komutlarını kullanabildiğimiz halde dosya adı ve uzantılarında bir kısıtlama yoktur. Bizim yukarıda bahsettiğimiz sınırlama DOS işletim sisteminde geçerlidir (en son DOS 6.3 hatırlıyorum)

BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.kepenek.com.tr


DOS’UN JOKERLERİ* ve ? DOS’un jokerleridir. Bu işaretler dosya isimlerindeki karakterlerin yerini tutar. Bu jokerlerle bir

grup dosya tanıtılır. (?) bir karakterin yerine geçer. (*) ise birden fazla karakterin yerine geçer.Örneklendirirsek;*.EXE : uzantısı EXE olan dosyaları,*.SYS : uzantısı SYS olan dosyaları,C*.DAT : C harfiyle başlayan ve uzantısı DAT olan dosyaları,R*.D* : adı R ve uzantısı D harfiyle başlayan dosyaları,?U*.BAT: ikinci harfi U ve uzantısı BAT olan dosyaları,??M*.* : üçüncü harfi M olan dosyaları,???.* : dosya adı 3 harfe kadar olan dosyaları,*.* : tüm dosyaları kapsayan ifade biçimleridir.Sürücü Değiştirme: Bilgisayarlarda genellikle bir sabit disk ve bir disket sürücü vardır. Sabit diskten

açılmışsa komut uyarısı C:\>_ şeklinde göründüğünü söylemiştik. Bu komut uyarısının önüne:C:\>A: yazıp ENTER yada RETURN tuşuna basılırsa komut uyarısı:A:\>_ şekline dönüşür. İkinci bir disket sürücü varsa aynı şekilde B: yazılır, harddiske dönmek için

ise C: yazılıp ENTER’e basılır.Disket sürücüye geçmek istediğimizde disket takılı değilse aşağıdaki uyarı mesajı ekrana gelir:

Not ready error drive A: A sürücüsü hazır değil.Abbort, Retry, Fail ?_ Programı terk, Tekrar dene, Komut iptal ?_Bu mesajdan kurtulmak için ya disket takılarak A veya R harflerinden birine ya da F harfine bastıktan

sonra karşımıza gelen yeni satırın önüne C: yazıp Enter’e basarız.

DOSYA VE DİZİN İŞLEMLERİDOSYA İŞLEMLERİDosya listesi almak, dosya adı değiştirmek, dosya kopyalamak, dosya silmek gibi dosyalarla ilgili

olarak yapılan çeşitli işlemlerdir. 1. Dosya Listeleme (DIR)Disk veya diskette bulunan dosyaları listeler. DOS’un iç komutudur.Hard diskten açtığımız zaman, DIR yazıp Enter’e basarsak aşağıdakine benzer dosya listesi

karşımıza gelir:

Volume drive C is OKUL Disk etiketiDirectory of C:\ Dizin adı

Dosya Dosyanın oluşturulduğuAdı Uzantı Büyüklüğü Tarih Saat APPEND EXE 5794 10-01-89 12:00aASSIGN COM 1560 10-01-89 12:00aBORDRO EXE 15780 21-02-95 09:30aCOMMAND COM 54768 10-01-89 12:00aAUTOEXEC BAT 732 14-02-96 04:25pCONFIG SYS 157 15-04-97 08:26p

6File(s) 15791 bytes Listelenen dosya sayısı ve kapladığı byte847669345 bytes free Diskin boş alanı.

DIR komutu çeşitli şekillerde kullanılabilir:DIR bulunduğumuz aktif dizindeki dosyaları alt alta listeler.DIR/P bulunduğumuz dizindeki dosyaları sayfa sayfa listeler.DIR/W bulunduğumuz dizindeki dosyaları yanyana listeler.DIR A: disketteki dosyaları listeler.DIR DENEME “DENEME” isimli dizin içindeki dosyaları listeler.DIR ?U*.* ikinci harfi U olan dosyaları listeler.DIR *.DAT uzantısı DAT olan dosyaları listeler.DIR ??C*.COM üçüncü harfi C, uzantısı COM olan dosyaları listeler.DIR /ah gizli dosyaları listeler. (Gizli dosyalar silinmez, üzerlerinde değişiklik yapılamaz.)DIR *.DAT /S uzantısı DAT olan dosylaları bütün dizin ve alt dizinlerde arayıp listeler.



Yukarıdaki komut dizilimlerinde belirtilenler görmek istediğimiz dosya isimlerinin durumuna göre değişiklik yapılarak kullanılabilirler.

Dosya listesini yazıcıya göndermek için >PRN şeklinde yönlendirme yapılabilir:DIR *.EXE > PRN uzantısı EXE olan dosyaların listesini yazıcıya gönderir.DIR komutunun çeşitli parametreleri vardır. Bunlardan bazıları;DIR /A:-D sadece dosyaları listeler.DIR /A:D sadece dizinleri listeler. (*Dizinin ne olduğu ileride açıklanacak)DIR /A:R okunabilir gizli dosyaları listeler.DIR /A:-R okunabilir tüm dosyaları listeler.DIR /A:H görünmez, silinmez, üzerinde değişiklik yapılmaz dosyaları listeler.DIR /A:-H görünebilir dosyaları listeler.DIR /A:S uzantısı SYS olan sistem dosyalarını listeler.DIR /A:-S uzantısı SYS olmayan dosyaları listeler.DIR /L listelemeyi küçük harfle yapar.DIR /B sadece dosya ve uzantı isimlerini listeler.DIR /S belirtilen dizindeki ve tüm alt dizindeki dosyaları listeler.DIR /O:N alfabetik sıralama yapar.DIR /O:-N isme göre tersten sıralar.DIR /O:S dosyanın kapladığı alana göre büyükten küçüğe sıralar.DIR /O:-S dosyanın kapladığı alana göre küçükten büyüğe sıralar.DIR /O:E uzantılarına göre alfabetik sıralama yapar.DIR /O:-E uzantılarına göre tersten sıralar.DIR /O:G önce dizinler gelecek şekilde sıralar.DIR /O:-G önce dosyalar gelecek şekilde sıralar.DIR /O:D dosyaların tarih ve saatlerine göre sıralar.DIR /O:-D dosyaların tarih ve saatlerine göre tersten sıralar.2. Dosya İçeriğini Görme (TYPE)Bir veri dosyasının içeriğini gösterir. DOS’un iç komutudur. Örnekler:TYPE AUTOEXEC.BAT “AUTOEXEC.BAT dosyasının içeriğini gösterir.”TYPE YAZI.TXT “YAZI.TXT dosyasının içeriğini gösterir.”TYPE OGRENCI.DAT>PRN “OGRENCI.DAT dosyasının içeriğini yazıcıya gönderir.TYPE A:\BILGI.DAT “disketteki BILGI.DAT dosyasının içeriğini gösterir.NOT: Eğer dosya ekrana sığmayacak kadar fazla ise önceki kısımlar ekranın yukarısına taşar.

Ekranın alacağı kadar sayfalar halinde görebilmek için MORE komutu kullanılır.A:\>TYPE MEKTUP.TXT | MORE3. Dosya Adı Değiştirme (REN veya RENAME)REN *.DAT *.TXT uzantısı DAT olan dosyaların uzantısını TXT olarak değiştirir.REN YAZI.TXT YAZI.DAT “YAZI.TXT dosyasının adını YAZI.DAT olarak değiştirir.

yeni dosya adı eski dosya adı

4. Dosya Kopyalama (COPY)İç komuttur. Bir dosya veya dosya grubunu istediğimiz yere kopyalar.

COPY *.DAT A:\DENEMEBulunduğumuz yerdeki uzantısı DAT olan dosyaları disketin DENEME dizinine kopyalar.

COPY C:\PERSONEL\*.* A:\MAASHard diskin personel dizinindeki bütün dosyaları disketin MAAS dizinine kopyalar.

COPY C:\DOS\?U*.* A:\DENEMEHard diskin DOS dizinindeki ikinci harfi U olan dosyaları disketin DENEME dizinine kopyalar.

COPY C:\DOS\A*.SYS A:\DENEME\SINIFHard diskin DOS dizinindeki A harfi ile başlayan, uzantısı SYS olan dosyaları disketin DENEME

dizinindeki SINIF alt dizinine kopyalar.

COPY C:\*.BAT A:Hard diskin ana dizinindeki uzantısı BAT olan dosyaları disketin ana dizinine kopyalar.



COPY A:\DENEME\*.* C:Disketin DENEME dizinindeki bütün dosyaları hard diskin ana dizinine kopyalar.

COPY A:\DENEME\*.* C:\PERSONELDisketin DENEME dizinindeki bütün dosyaları hard diskin PERSONEL dizinine kopyalar.

COPY A:\BORDRO\*.EXE A:\MAASDisketin BORDRO dizinindeki uzantısı EXE olan dosyaları disketin MAAS dizinine kopyalar.

COPY C:\BORDRO\*.DAT C:\MAAS Dosyaların kopyalanacağı yer. Kopyalanacak dosyalar ve bulundukları yer.

Yukarıdaki komut dizilimi hard diskin BORDRO dizinindeki uzantısı DAT olan dosyaları hard diskin MAAS dizinine kopyalar.

Bir kopyalama komutu verip ENTER’e basılınca doğru komut verilmişse kopyalanan dosyaların listesi kopyalandıkça görünür ve sonunda kaç tane dosya kopyalandıysa belirtilir. Örneğin;

8 file(S) copied 8 dosya kopyalandı.Aynı komut yeniden yazılıp ENTER’e basılınca;(örneğin COPY YAZI.BAT A: komutu ikinci kez

verilmiş olsun)Overwrite A:YAZI.BAT (Yes/No/All)?Mesajı ekrana gelir. A: sürücüsüne YAZI.BAT dosyası var. üzerine yazılacaksa Y, yazılmayacaksa N,

bu dosya ve başka dosyalar da kopyalanacaksa A yazılıp ENTER’e basılır.5. Dosya Silme (DEL/ERASE)Dosya silme komutları DEL ve ERASE’dir. Her ikisi de iç komuttur. Önemi kalmayan, gereksiz olan

dosyaları silmek için kullanılır. Bu komutları rasgele kullanırsak çalışmalarımızda gerekli olan dosyaları da silebiliriz. Bu durumda çalışmalarımız aksayabilir.

DEL YAZILAR.TXT “YAZILAR.TXT dosyasını siler.”DEL *.DAT “ uzantısı DAT olan dosyaları siler.”DEL ?U*.BAT “ikinci harfi U ve uzantısı BAT olan dosyaları siler.”DEL A*.EXE “ilk harfi A ve uzantısı EXE olan dosyaları siler.DEL *.* “bütün dosyaları siler.”DEL DENEME “DENEME isimli dizin içindeki tüm dosyaları siler.”

Son iki komut tüm dosyaları sileceği için sizi bir kez daha aşağıdaki mesajla uyarır;Are you sure (Y/N)? “emin misiniz?”

DEL *.BAK/P “uzantısı BAK olan bütün dosyaları silmek için bizden onay ister.”Delete(Y/N)? “silinecek mi?(evet ise Y hayır ise N harflerine basılır.”)DİZİN NEDİR?Hard disk veya diskette zamanla çok sayıda dosyamız olabilir. Bu dosyaları ararken daha rahat ve

çabuk bulabilmek için birbirlerinden ayırıp ayrı ayrı bölümlerde olması bizi rahatlatır. Bu amaçla oluşturulan bölümlere dizin (rehber)(directory) (windows işletim sistemlerinde de klasör adını almıştır) denir.

Bunu günlük yaşamda kullandığımız bir dolaba benzetebiliriz. Dolabın kendisini bilgisayarın hard diski veya disket kabul edersek; bu dolaba koyacağımız eşyaların daha düzenli olması için içerisinde bölmeler oluştururuz. Bu bölmelere dizin (directory) olarak düşünebiliriz.

DOS işletim sisteminde üç çeşit dizin vardır:1. Ana dizin (ROOT): Disk veya disket formatlanırken kendiliğinden oluşur.2. Dizin (DIRECTORY): Ana dizine bağlı olarak kullanıcılar tarafından oluşturulurlar.3. Alt dizin (SUBDIRECTORY): Dizinler içerisinde kullanıcılar tarafından oluşturulan ikinci,

üçüncü kademeden dizinlerdir.Dosya isimleri listelendiğinde isimleri karşısında <DIR> yazılı olanlar dizindir.

Volume drive C is OKUL Disk etiketiDirectory of C:\ Dizin adı



Dosyanın oluşturulduğu(Dosya adı) (uzantı) boyut (tarih) (saat)APPEND EXE 5794 10-01-89 12:00aASSIGN COM 1560 10-01-89 12:00aBORDRO EXE 15780 21-02-95 09:30aCOMMAND COM 54768 10-01-89 12:00a DosyaAUTOEXEC BAT 732 14-02-96 04:25pCONFIG SYS 157 15-04-97 08:26pDOS <DIR> 13-03-96 02:25pDBASE <DIR> 25-04-96 09:34a DizinLOTUS <DIR> 27-04-97 05:12p

6File(s) 15791 bytes Listelenen dosya sayısı ve kapladığı byte847669345 bytes free Diskin boş alanı.

6. MD (Make Directory): Dizin oluşturur.MD OKUL OKUL isimli dizin oluşturur.MD OKUL\SINIF OKUL dizini içinde SINIF alt dizini oluşturur.OKUL isimli bir dizin varken tekrar aynı isimli bir dizin daha açmak istersek;Dicectory already exists “Halihazırda bu dizin var” mesajı gelir.

7. CD (Change Directory): Dizin içine girmek için kullanılır.C:\>CD OKUL OKUL dizinine girmemizi sağlar. Bu komut, promptu aşağıdaki gibi gösterir.C:\OKUL>_Yukarıdaki prompt’un önüne tekrar şu komutu yazarsak; C:\OKUL>cd sınıfC:\OKUL\SINIF>_ OKUL dizinindeki SINIF alt dizinine girmiş oluruz.CD\ hangi dizinde olursak olalım ana dizine döndürür.CD.. herhangi bir dizinden bir üst dizine dönmemizi sağlar.

Örnek;C:\OKUL\SINIF>cd\ komutu C:\>_ durumuna,C:\OKUL\SINIF>cd.. komutu C:\OKUL> durumuna getirir.

8. RD (Remote Directory): Dizin siler. Ancak dizinin içerisi boş olmalıdır.C:\>RD OKUL komutu OKUL dizinini silmez. Bu komut yazılınca şu mesaj ekrana gelir;Invalid path, not directory, geçersiz yol, bu dizin yok,or directory not empty veya dizin boş değil.

Bu durumda önce OKUL dizinindeki SINIF alt dizini silinir, daha sonra OKUL dizini silinir.C:\ >RD OKUL\SINIF OKUL dizinindeki SINIF alt dizinini siler.C:\>RD OKUL OKUL dizinini siler.

DOS’UN DİĞER İÇ KOMUTLARI:

CLS: Ekranı temizler.

DATE: Bilgisayarın tarihini değiştirmek ya da görüntülemek için kullanılır.

C:\>DATECurrent date is SUN 30/05/1997 (Bellekteki şu andaki tarih)Enter new date(dd/mm/yy):_ (Yeni tarihi gün/ay/yıl şeklinde girin)

TIME: Bilgisayarın saatini görüntülemek veya değiştirmek için kullanılır.

C:\>TIMECurrent time is 22:38:45,25 (Şu anda bellekteki saat)



Enter new time(hh:mm:ss) (Yeni zamanı saat:dakika:saniye şeklinde girin)

DISKCOPY (Dış Komut)Bir disketin içeriğini olduğu gibi diğer diskete kopyalar. Disket çoğaltmak için kullanılır. İkinci

disketteki tüm dosyalar silinir. İkinci disket formatlı değilse önce formatlanır.Komutun veriliş şekli;

DISKCOPY A: B: Komutundan sonra şu mesaj görünür;Insert SOURCE diskette in drive A: (Kaynak disketi A: sürücüsüne takın.)Press any key when ready... (Hazır olunca bir tuşa basın.)Insert TARGET diskette in drive B: (Hedef disketi B: sürücüsüne takın.)Press any key when ready (Hazır olunca bir tuşa basın.)

NOT: Kopyalama işlemi yapılırken sürücünün ışığı yanar. İşlem tamamlanınca;Copy another diskette (Y/N) ? Yazısı ekrana gelir. Bu kopyalanacak başka disket olup

olmadığını soran masajdır.

XCOPY (Dış Komut)Dosya gruplarını, varsa alt dizinleriyle birlikte kopyalamamızı sağlar. Komutun yanına

yazabileceğimiz /S anahtarı alt dizinlerin kopyalanmasını, /P anahtarı kopyalanacak dosya için bizim onaylamamızı , /D anahtarı ise yanına yazılabilecek bir tarihle, o tarihten önce oluşturulmuş dosyaların kopyalama dışı bırakılmasını sağlar.

C:\>XCOPY A:\*.* C: /S /P A:sürücüsündeki tüm dosya ve alt dizinleri sorarak C:’ye kopyalar.

C:\WINDOWS>XCOPY *.WRI A:\ /D:01-08-97 (Uzantısı .WRI olan dosyaların belirtilen tarihten sonra oluşturulanlarını diskete kopyalar.

SYS (Dış Komut)Bilgisayarı açan sistem dosyalarını disketlere aktarır.C:\SYS a:


İŞLETİM SİSTEMLERİ WİNDOWS XP 24

WİNDOWS XP

Bilgisayarımızın düğmesine basarak çalıştırdığımızda, önce Anakartımızın BIOS bilgilerini okuduğunu, daha sonrada klavye, fare gibi donanım parçalarının doğru bağlanıp bağlanmadığını test ettiğini ve sonra işletim sistemini aradığını söylemiştik. Bilgisayarımıza Windows XP işletim sistemi yüklemiş isek, bu işletim sistemini hafızasına (RAM Bellek) yüklemeye başlar ve Windows XP Başlatılıyor görüntüsünün arkasından yükleme işlemi tamamlanınca önümüze aşağıda gördüğünüz

ekran gelir.

Karşımıza gelen bu görüntüye masaüstü diyoruz. Masaüstünde gördüğümüz küçük resimlere de simge adını veriyoruz. Masaüstü bizim çalışma alanımızı temsil eder. Tıpkı işyerindeki masaüstünde olduğu gibi, çalışmalarınıza bağlı olarak masaüstündekiler de değişir. Simgeler dosyaları, klasörleri ya da programları hızlı bir biçimde açmamızı sağlar. Masaüstünün en altında bulunan ve üzerinde başlat menüsü bulunan çubuğa görev çubuğu denir. Windows’ta programlar bir pencere içerisinde başlatılır ve DOS işletim sisteminde aynı anda bir program’ı çalıştırabildiğimiz halde, Windows işletim sisteminde aynı anda birden fazla programı çalıştırabiliriz. Bu programlar bir pencere içerisinde başlatılır ve çalışan her program görev çubuğunda bir düğme oluşturulur. Birden çok pencere açık olsa da bunlardan sadece birisi etkin pencere dir (Resimde Araştırılıyor penceresi). Etkin pencere o anda üzerinde işlem yapabileceğimiz penceredir ve görev çubuğunda basılı hissi veren düğmeden anlaşılır.


Fareyi özelleştirmekFarenin ve fare işaretçisinin parmak ve el hareketlerinizi yanıtlama

şekli, Windows XP nesnelerini denetleme konusundaki verimliliğinizi etkileyebilir. Farenizin, çift tıklama hızı gibi bazı varsayılan ayarların-dan hoşnut değilseniz, fare ayarlarını Denetim Masası'ndan değiştire-bilirsiniz. Denetim Masası; masaüstü, program pencereleri, fare hareketleri, bilgisayarınızda bulunan yazı tipleri (değişik biçimlerde harfler, sayılar ve simgeler), ağ bağlantıları, modemler vb. özelliklerin ayarlarının yer aldığı bir klasördür.

Farenizin çift tıklama hızını değiştirin

1. Ekranın sol alt köşesindeki Başlat düğmesini tıklatın. Denetim Masasından Fare seçeneğini seçin.

2. Fare özellikleri iletişim kutusu ekrana gelir. (Yandaki Resim).

3. Sınama alanı kutusunu çift tıklatın. Klasörün açılmış resmini görürsünüz. Açılmış Klasör resmi görünmezse 3. adımı yineleyin.

4. Çift tıklama hızı göstergesini sola doğru sürükleyin. Tıklama hızı düşmüştür.

5. Sınama alanı kutusunu çift tıklayın. Şimdi, daha yavaş çift tıklayabilirsiniz. Bu, artık eskisi gibi hızlı çift tıklamanız gerekmediği anlamına gelir.

6. Kendinize uygun bir hız bulana kadar çift tıklama hızlarını denemeye devam edin. Sonra, Tamam'ı tıklayın. Fare Özellikleri iletişim kutusu kapanır.

Resim 13 : Fareyi kullanmak


FAREYİ KULLANMAKWindows programı ile birlikte birçok işlemleri tıklama ile

kolayca yerine getirebileceğimiz fare de görev yapmaya başlıyor.

Fare’nin başlıca beş işlevi vardır.

1-) Gösterme, Fareyi bir simge üzerine sürüklediğimizde o simge hakkında bir açıklamanın ekrana geldiğini görürüz. İşte farenin gösterme görevinin yerine geldiğinin kanıtıdır. Yani fare nerede olduğunu bilmektedir.

2-) Tıklama, Biz buna sol tuşla tek tıklama da diyebiliriz. Simgeyi tıkladığımız da simgenin karardığını görürüz.

3-) Çift tıklama, Sol tuşla peşpeşe çift tıklama yapınca simgenin varsayılan işlevi yerine getirilir. Bu bir klasörün kısayolu ise klasör açılır, bir programın kısayolu ise programı çalıştırır. Yani Enter tuşunun görevini yapar.

4-) Sağ tıklama, Fareyi hangi konumda şağ tuş ile tıklarsak, farenin bulunduğu konumda yapabileceklerimizi gösteren bir menü açılır.

5-) Sürükleme, farenin sol tuşu basılı vaziyette nesneleri sürükleyebiliriz. Aynı şekilde pencerelerin başlık çubuğundan (Resim1: no 5) tutarak pencereyi ekranın istediğimiz yerine taşıyabiliriz.


Resim 14 : Masaüstünün sağ tıklanmış hali

Resim 15 : Fare Özellikleri


Menüleri ve Komutları Görüntülemek

Görev çubuğunda en solda bulunan Başlat düğmesi bir bilgisayar oturumunun başlangıç noktasıdır. Başlat düğmesini tıkladığınızda Başlat menüsü açılır. menü bir komutlar listesidir. Komutlar, bir programın çalıştırılması, bir belgenin açılması, kapatılması vb. işlemleri verine getirmesi için Windows XP'i yönetmenizi sağlayan yönergelerdir.

Birçok pencerenin ve programın kendine ait menüleri ve komutları vardır. Örneğin, Bilgisayarım penceresinin üst bölümünde Dosya, Düzen, Görünüm, Git, Sık Kullanılanlar ve Yardım menülerin listesi vardır. Buraya menü çubuğu adı verilir. Eğer menüdeki bir komutun yanında sağı gösteren bir ok varsa bu, komutun başka menüleri açtığı anlamına gelir. Bu menüye basamaklı menü adı verilir. Basamaklı menü bir komutu genişleterek var olan seçenekleri size sunar.

İPUCU: Bir penceredeki menüyü ALT tuşuna basarak ta

etkin duruma getirebilirsiniz. ALT tuşuna bastığınızda menü çubuğundaki ilk menü vurgulanır. Menü çubuğundaki menülerde dolaşmak için klavyedeki ok tuşlarını kullanabilir ve seçtiğiniz menüyü açmak için ENTER tuşuna basabilirsiniz.

UNUTMAYINIZ! Bilgisayarı en hızlı ve en iyi kullanan kişi, fareyi en az kullanan kişidir. Klavye ile işlemlerinizi daha hızlı yapabilirsiniz.

Masaüstünde Pencerelerle Çalışmak Pencere Windows XP ekranında yer alan dikdörtgen şeklinde, çerçeveli bir öğedir. Bir

pencereyi açtığınızda, görev çubuğunda o pencere için bir düğme belirir ve pencere kapanıncaya kadar bu düğme orada kalır. Masanızın üstünde aynı anda pek çok kağıt parçası ya da dosya klasörü bulundurabileceğiniz gibi, masaüstünde de her biri farklı program çalıştıran ya da farklı bir belge gösteren pek çok pencere açık durabilir. Birden çok pencere açık olsa da bunlardan yalnızca biri etkin penceredir. Etkin pencere, o sırada üzerinde çalıştığınız penceredir. Başka bir pencereye geçtiğinizde, bu kez o pencere etkin duruma gelecektir.


Resim 16 : Başlat Menüsü

Resim 17 : Menü çubuğundaki menüleri ALT tuşunu kullanarak açabilirsiniz


Pencerenin başlık çubuğunda bulunan Ekranı Kapla düğmesini tıklayarak bir pencereyi olası en büyük boyutlarına getirebiliriz. Ekranı Kapla düğmesini tıkladığınızda, pencere tüm ekranı kaplar ve bu düğme Önceki Boyut düğmesine dönüşür. Önceki Boyut düğmesi, pencereyi ekranı kaplamadan önceki boyut ve konumuna döndürür.

Simge Durumuna Küçült düğmesi pencereyi gizler ama penceredeki program çalışmayı sürdürür. Simge durumuna küçültülmüş bir pencereyi görev çubuğu üzerinde pencerenin adının bulunduğu düğmeyi tıklayarak yeniden açabilirsiniz.

Pencereyi kapatmak için Kapat düğmesini tıklayın.

Pencerelerin boyutunu değiştirmek, iki ya da daha çok pencere açık olduğunda ve bunları yan yana görüntülemek istediğinizde önem kazanır. Bir pencereyi (ekranı kaplamazken) çevreleyen kenarlıklardan birini sürüklemek, pencerenin boyunu ya da enini değiştirir. Pencerenin köşesini sürüklemekse hem boyunu hem de enini aynı anda değiştirir.

Bir pencere, tüm içeriğini gösterecek kadar genişse, yalnızca yukarısındaki başlık çubuğunu ve çevresindeki kenarlığı görürsünüz. Ancak pencereye yeni içerik eklediğinizde ya da pencerenin boyutlarını küçülttüğünüzde penceredeki içeriğin bir kısmı gizlenebilir. Bu olduğunda, pencerenin sağ ya da alt kenarında kaydırma çubukları belirir. Bu çubukları, pencerenin gizlenmiş kısımlarını görüntülemek için kullanabilirsiniz.

İPUCU: Açık olan bir pencereyi ALT+F4 tuşlarıyla kapatabilirsiniz. ALT tuşuyla birlikte F4 tuşuna basarsanız etkin olan pencere kapatılır.

Görev Çubuğu ve İletişim Kutuları ile ÇalışmakEkranınızın altında yatay olarak duran ve üzerinde Başlat

düğmesinin yer aldığı dikdörtgen çubuğa görev çubuğu demiştik. Görev çubuğunu pencereler arasında hızlı geçiş sağlamak için kullanabiliriz. Ayrıca görev çubuğunda yine windows ile birlikte kurulan hızlı başlatma çubuğunda bulunan dört adet simge, internet gözatıcısını, Outlook Express programını hızla açabilmek, kanallarınızı görüntülemek ve tüm açık pencereleri aynı anda simge durumuna küçültmek için kullanılır. Bir pencereyi simge durumuna küçülttüğünüzde pencereye ait bir düğme görev çubuğu üzerinde görünür. Pencereyi bu düğmeyi tıklayarak görüntüleyebilir ve tekrar tıklayarak simge durumuna küçültebilirsiniz. Görev çubuğunu masaüstünün üst ya da yan kenarına da taşıyabilirsiniz.

İletişim kutularındaki seçenekleri belirlemekMenülerle çalışırken Windows XP'deki bazı komutların ça-

lıştırılmadan önce sizden bilgiler girmenizi istediğini görüyorsunuz. Örneğin, görev çubuğu görünüm BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com

Resim 18 : Burada etkin pencere Araştırılıyor isimli penceredir.

Resim 19 : Kapat

Resim 20 : Başlat - Sağ tıklama


özelliklerini değiştirirken, Windows XP'e görev çubuğunun nasıl görünmesini istediğinizi bildirmeniz gerekir. Bu bilgileri girebilmek için iletişim kutularını kullanmanız gerekir. iletişim kutusu, gerekli ek bilgiyi girebileceğiniz ya da seçebileceğiniz alanlar görüntüler. İletişim kutusu büyütülemez, küçültülemez. Siz gerekli bilgiyi girdikten sonra Windows XP komutu çalıştırmaya devam eder.

Görev çubuğunu sağ tıklayıp özellikleri seçtiğimiz zaman Görev Çubuğu Özelliklerini gösteren bir iletişim kutusu görüntülenir. Burada bulunan iki ayrı sekmedeki (Görev Çubuğu Seçenekleri ve Başlat Menüsü) seçenekleri işaretleyerek, görev çubuğunun ve Başlat Menüsünün görünümünü ve birçok özelliklerini değiştirebilirsiniz.

Görev Çubuğu Seçenekleri ile değiştirebileceğimiz ayarlar:

Görev Çubuğunu Kilitle: Görev çubuğunun görünümünün bozulmaması için kilitler.

Görev Çubuğunu Otomatik Olarak Gizle. Görev çubuğunu ekranın altına doğru gizler. Fare ile üzerine gittiğimizde görünür hale gelir. Böylece masaüstümüzde devamlı yer kaplamadığı için daha çok çalışma alanı elde ederiz.

Görev Çubuğunu Pencerelerin Üzerinde Tut: Görev çubuğunun açık olan tüm pencerelerin üzerinde yer almasını sağlar. Bu şekilde görev çubuğuna her zaman ulaşabiliriz.

Benzer Görev Çubuğu Öğelerini Grupla: Görev çubuğunda düğmeler çoğalınca aynı çeşit (ör: word belgeleri) düğmeleri bir pencerede toplar.

Hızlı Başlat’ı Göster: Görev çubuğunda hızlı başlat içerisine çok kullandığımız programların kısayol simgelerini koyabiliriz.

Saati Göster: Görev çubuğunun sağında saatin görüntülenmesini sağlar.

Etkin Olmayan Simgeleri Gizle: Görev çubuğunun en sağında etkin olmayan simgeler gizlenir.


Resim 22 : Başlat Menüsü

Resim 21 : Görev Çubuğu Özellikleri


Başlat Menüsü ile değiştirebileceğimiz ayarlar:Klasik Başlat Menüsü: İstersek bu seçenekle eskiden alıştığımız (Win98) Klasik başlat menüsü

görünümüne geçebiliriz. (Yenilikleri sevmeyenler için. Ben tavsiye etmem)

Başlat Menüsü Özelleştir ile değiştirebileceğimiz ayarlar:Genel Sekmesi: Başlat menüsündeki simgelerin büyük veya küçük görünmesi, Başlat

menüsünde en son çalıştırdığımız program düğmelerinin sayısını belirleme ve bu listeyi silme, İnternet browser ve e-posta programlarını belirleme.

Gelişmiş Sekmesi: Yeni yüklenen programların vurgulanması, Başlat menüsü öğelerinin düzenlenmesi (ör: Denetim masasını menü olarak görüntüleme), En son kullanılan belgelerin listesinin tutulması (Bu belgelere kolayca ulaşmamızı sağlar) ve bu listenin temizlenmesi (iz bırakmak istemediğimizde)

Windows XP oturumunu kapatmakBilgisayarımız ile çalışmalarımız sona erip,

bilgisayarımızı kapatmak istersek, önce açık olan tüm pencereleri tek tek kapatmamız gerekir. Açık olan programlarımızı kapattıktan sonra artık bilgisayarımızı kapatabiliriz. Bilgisayarımızı DOS işletim sisteminde olduğu gibi güç düğmesinden direkt kapatmayacağız. Başlat menüsünden Bilgisayarı kapat seçeneği ile bilgisayarımızı kapatacağız. Kapat seçeneği ile bilgisayarımızı kapatabiliriz. Windows en son ayarları kaydederek bir müddet sonra kapanacaktır. (DİKKAT: sadece monitörün güç düğmesini kapatarak bilgisayar kapanmaz.)

WİNDOWS’TA DOSYA VE DİZİN İŞLEMLERİWindows ortamında dosya ve dizin işlemlerini Windows gezgini ile çok kolay ve görerek

gerçekleştirebiliriz. Başlat – Tüm Programlar – Donatılar sekmesindeki windows gezgini kısayolunu tıklayarak aşağıdaki resimde görülen pencereyi açabiliriz. Şimdi bu windows gezgini programı penceresini adım adım izleyerek yapabileceklerimizi anlatalım.

Başlık çubuğunun hemen altında bulunan ve üzerinde “Dosya, Düzen, Görünüm, Sık Kullanılanlar, Araçlar, Yardım” menülerinin yer aldığı çubuğa Menü Çubuğu adını veriyoruz. Açılan her menüde tıklatınca yerine getirilecek Komutlar bulunur. Eğer bir komutun yanında ► şeklinde bir işaret varsa, bu komutun üzerine gelince başka bir alt menünün açılacağını gösterir. Ayrıca menüleri altı çizili harfi klavyeden Alt tuşu ile birlikte tıkladığımız zaman açabiliriz. Menülerdeki komutları da karşılarında ifade edilen BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com

Resim 23 : Başlat Menüsü Özelleştir-Gelişmiş Resim 24 : Başlat Menüsü Özelleştir

Resim 25 : Bilgisayarı Kapatmak


kısayol tuşları ile fareyi kullanmadan açabiliriz. Sağ sol yukarı aşağı oklar ile menülerde dolaşabilir ve seçili komutu Enter tuşu ile çalıştırabiliriz. Windows ta ustalaştıkça fare kullanmadan klavyedeki tuşları kullanarak işlerinizi daha süratli yapabileceksiniz. Windows Gezgini penceresi etkin vaziyette iken (Unutmayınız: hangi pencere etkinse yaptığımız her işlem o pencere üzerinde etkili olur.) Alt + D tuşuna basarsak, yani alt tuşu basılı iken D tuşuna basarsak Dosya menüsü açılır (D harfinin altı çizili) aşağı ok tuşu ile aşağıya doğru hareket edebiliriz. Örneğin kapat komutunun üzerine gelince Enter tuşuna basarsak, komut yerine getirilir ve pencere kapanır.

Menü çubuğunun hemen altında bulunan çubuğa Kısayol Çubuğu diyoruz. Buradaki düğmelerin üzerine geldiğimizde düğmenin işlevi ile ilgili bir açıklamanın ekrana geldiğini görürüz. Menü çubuğunda bulunan bazı komutların düğmeleri burada yer alır ve yine bir tıklama ile yerine getirebiliriz. Kısayol çubuğuna sağ tıklayarak açılan menüden özelleştir’i seçersek bu çubuğa yeni düğmeler ekleyip kaldırabiliriz.

Kısayol çubuğunun altındaki çubuk Adres Çubuğu dur. O anda windows gezgini içerisinde nerede bulunduğumuzu gösterir. DOS ortamından hatırlayınız. Resimde C:\ işareti C sürücüsünün ana dizininde bulunduğumuzu gösterir. (Bildiğiniz gibi C: sürücüsü Harddisk sürücüyü gösteriyordu. Adres çubuğunun hemen altında sol bölümdeki pencerede de zaten C: sürücüsünün seçili olduğunu görüyoruz. Adres çubuğunun altında bulunan iki pencereden soldaki pencere bilgisayarımızda bulunan sürücüleri (Disket sürücü, harddisk sürücü, CDRoom sürücü gibi) ve bu sürücülerde bulunan klasör ve alt klasörleri bir ağaç yapısı görünümünde görüntüler. Buradan seçtiğimiz sürücü ve onun altında bulunan klasörlerdeki klasör ve dosyalar sağ taraftaki bölümde görüntülenir. Resimde C: sürücüsünün ana dizini seçili olduğu için, sağ taraftaki bölümde C: sürücüsünde yani Harddiskimizde bulunan klasör ve dosyalar görüntüleniyor. (Örneğin CHIP diye bir dizinimiz, 0420.ini diye bir dosyamız varmış.) En altta bulunan Durum Çubuğu’nda toplam kaç nesnenin bulunduğu (dizin, dosya ve kısayol olarak toplam) ve ne kadar yer kapladığı ne kadar boş yer bulunduğu gibi bilgileri görebiliyoruz. Seçili olan nesneye göre bu görüntü değişir. Örneğin birden fazla dosyayı seçtiğimizde 3 dosya seçili toplam 3,5 Mb gibi. Birden fazla dosya seçmek için seçmek istediğimiz dosyaları Ctrl tuşu ile birlikte tıklarız. Belli bir aralıkta bulunan dosyaları seçmek için önce ilk dosyayı tıklar sonra son dosyayı Shift tuşu ile birlikte tıklarız ve böylece ikisi arasında kalan dosyalar seçilir. Ctrl+A tuşu bulunduğumuz dizindeki tüm dosyaları seçer.

Windows gezgini penceresinde bu çubuklardan bazılarını göremiyorsanız, görünüm menüsünden aktif hale getirmelisiniz.

Yukarıdaki resimde adres çubuğundan ve sol bölmedeki açık gibi görünen klasör resminden anlaşıldığı üzere, bilgisayarımızın C sürücüsünde bulunan Downloads klasörünün seçili olduğunu(C:\Downloads) ve sağ bölümde de burada bulunan klasör ve dosyaların isimlerini görüyoruz. Söz konusu klasörde toplam 406 nesne (toplam klasör ve dosya sayısı. Alt klasörler hariç) varmış ve 1,61 GB yer kaplıyormuş. Ayrıca bu sürücüde daha 1,57 GB boş yerimiz varmış. (Bakınız: Durum çubuğu) Demekki klasörleri sol bölümden bulup tıklayarak içinde bulunan alt klasör ve dosyaları, sağ bölümde arayacağız. BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com

Resim 26 : Windows Gezgini


Sol bölümde dosya aramayacağız. Sağ bölümde bulunan görüntüleri, faremizi boş bir alanda sağ tıklayarak veya görünüm menüsünden veya kısayol çubuğundaki düğmeyi tıklayarak açılan pencereden ayarlayabiliriz.

Web Sayfası olarak: sağ bölümü bir web sayfası gibi görüntüler ve dosyaları seçtiğimizde bir açıklamasını görebiliriz.

Büyük Simgeler: Klasör ve dosyaları büyük simge şeklinde döşer.

Küçük Simgeler: Klasör ve dosyaları küçük simge şeklinde döşer.

Liste: Klasör ve Dosyaları sadece isimleri ile liste şeklinde gösterir. Klasör ve dosya sayısı fazla ise, bir bakışta daha fazlasını görebilmek için genellikle bu seçeneği seçeriz.

Ayrıntılar: Klasör ve dosyaları ayrıntıları ile birlikte alt alta sıralar. Dosyanın adı, boyutu, türü, son değiştirme tarihi gibi bilgileri görebiliriz. Bu şekilde özelliklerine bakarak dosya

hakkında bir fikir edinebiliriz. Örneğin en son 01.10.2002 tarihinde üzerinde değişiklik yaptığımız bir dosyayı özelliklerine bakarak bulabiliriz.

Sağ bölümde gördüğümüz klasör ve dosyaları yine sağ bölümde faremizi sağ tıklayarak, açılan menüden Simgeleri Düzenle seçeneği ile Ada göre, Türe göre, Boyuta göre, Tarihe göre sıralatabiliriz. Bu şekilde aradığımız dosyaları kolayca bulabiliriz.

Ada Göre Sırala: Önce klasörler ve sonra dosyalar olmak üzere alfabetik olarak sıralanır.

Türe Göre Sırala: Önce klasörler yer alır, onun altında dosyalar uzantılarına göre sıralanır. Örneğin .doc uzantılar alt alta gelir bitince mesela.txt uzantılar vb. görüntülenir.

Boyuta Göre Sırala: Önce klasörler ve sonra dosyalar olmak üzere boyutlarına göre küçükten büyüğe

doğru sıralanır.Tarihe Göre Sırala: Önce klasörler ve sonra dosyalar olmak üzere en son değiştirildikleri tarih

sırasına göre sıralanır.

Windows’ta Dosya ve Dizin işlemlerimizi en kolay Windows gezgini (Explorer.exe) ile yapabileceğimizi söylemiştik. Masaüstünde bulunan Bilgisayarım simgesini çift tıklayarak

çalıştırdığımızda aşağıdaki ekran ile karşılaşırız. İşte bu pencereyi takip ederek biraz sonra anlatacağımız dizin oluşturma, dizin adı değiştirme, dizin silme, dosya ve dizin kopyalama, taşıma, ad değiştirme gibi bütün işlemleri Bilgisayarım penceresinde de yapabiliriz. Buradaki görüntüde tek fark, windows gezgininde sağda ve solda olmak üzere iki pencere vardı ve soldaki pencereler klasörleri, sağdaki pencerelerde o klasör içinde bulunan alt klasör ve dosyaları gösteriyordu. Yani daha fazla şeyi


Resim 27: Sağ tuş-Görünüm menüsü

Resim 28: Sağ tuş- Simgeleri yerleştir menüsü

Resim 29: Bilgisayarım


görebiliyorduk. Bilgisayarım penceresinde hangi klasör içinde isem o klasör altında bulunan alt klasör ve dosyaları görebiliyorum. Yine hangi sürücü, klasör veya dosya seçili ise onunla ilgili bilgileri ekranda görebiliyorum. Yandaki resimde, Bilgisayarım içerisinde C: sürücüsü seçili olduğundan, yan tarafta bu sürücü (harddisk) ile ilgili bilgileri görüyorsunuz. Demek ki harddiskimizin kapasitesi(sığa), kullanılan ve boş kalan alan bilgilerine nasıl ulaşırız denildiği zaman, bilgisayarım simgesini çift tıklayarak, açılan pencereden özelliklerini görmek istediğimiz sürücünün simgesini seçili hale getiririz diye cevaplandırabiliriz. Windows gezgini ile bunu nasıl yapabiliriz. Sol taraftaki pencereden bilgisayarım klasörünü tıklarsak, sağ taraftaki pencerede sürücüleri görebiliriz. C: sürücüsüne faremizin sağ tuşu ile tıklarsak, açılan menüden özellikleri seçerek yine bu sürücü ile ilgili bilgilere ulaşabiliriz. Biz bundan sonraki işlemlerimizde daha kullanışlı olduğunu kabul ettiğimiz windows gezgini ile işlemlerimizi gerçekleştireceğiz.

Yeni Klasör OluşturmaWindows gezgininde, yeni bir klasör oluşturmak için, önce klasör oluşturacağımız yeri seçmemiz

lazım. Diyelim ki belgelerim klasörünün altında, Ödevlerim diye bir klasör oluşturmak istiyoruz. Sözü gelmişken söyleyelim, bilgisayar çalışmalarımızda yarattığımız her türlü belge ve dosyalarımızı, kolay bulabilmemiz ve başına bir iş gelmemesi açısından, kaydederken belgelerim klasörünün içinde yaratacağımız klasörler içerisinde saklamayı alışkınlık haline getirmeliyiz. Çoğu kişiler bunları masaüstü ne kaydediyor ve olası bir sistem bozulmalarında, windows kaldırıldığı zaman, dosyalarda masaüstü ile birlikte uçup gidiyor. Her zaman söylediğimiz gibi, windows dizini altına herhangi bir çalışmamızı veya herhangi bir programı kurmamayı prensip haline getirmeliyiz. İllaki masaüstünden ulaşmak istiyorsanız, masaüstüne istediğiniz dosya veya klasörün kısayolunu koyabilirsiniz.

Şimdi gelelim belgelerim klasörünün içine ödevlerim klasörünü yaratmaya. Windows gezgininde sol bölmede belgelerim klasörünü tıklıyoruz. Sağ taraftaki bölme bu klasörün içidir. Öyleyse sağ tarafta boş alana faremizi sağ tıklarsak, açılan menüden de yeni menüsünde bulunan klasör seçeneğini tıklayarak yeni klasörümüzü yaratabiliriz (kısayol ile klasörü karıştırmayın). Yarattığımız klasörün adı bizden yeni bir isim girmemiz için seçili durumdadır. Ödevlerim yazarak Enter tuşuna basabiliriz. Artık bilgisayarım klasörünün altında Ödevlerim diye bir klasörü görebiliyoruz. Bu klasörün içine girmek için, klasörün adını çift tıklayabilir veya sol taraftaki bölmeden klasörü seçili hale getirebiliriz. Gördüğümüz gibi klasörü yeni yarattığımızdan içerisi boş.

Klasör Adını DeğiştirmeSol bölmeden belgelerim dizinini seçersek sağ bölümde bu dizin içerisinde bulunan yeni

yarattığımız ödevlerim dizinini görüyoruz. Bu ödevlerim dizinini bir defa tıklarsak seçili hale gelir. Seçili olan dizini tekrar bir defa daha tıklarsak (dikkat edin çift tıklama değil, aralıklı tıklıyoruz.) ad değiştirme moduna geçer (karartılmış ve imleç yanıp sönmeye başlar), çalışmalarım yazar Enter tuşuna basarsak, “ödevlerim” dizininin adı “çalışmalarım” olarak değişir.

Ad değiştirme işini birkaç şekilde yapabiliriz. (sadece ad değiştirme işini değil, birçok işi birçok şekilde yapabiliriz. Ödevlerim klasörüne sağ tıklarsak açılan menüden “yeniden adlandır” seçeneği ile, yine ödevlerim klasörü seçili iken dosya menüsünden “ad değiştir” seçeneği ile klasörümüzün adını değiştirebiliriz.

DİKKAT: “Windows” klasörü altında, hiçbir klasör ve dosyanın adını değiştirmeyiniz. Aynı şekilde “Program Files” klasörü altındaki klasör ve dosyaların isimlerini değiştirirsek bazı programların çalışmamasına neden oluruz. Bu iki klasör altında bulunan klasör ve dosyaları bilinçsizce silme ve taşıma işlemi yapmamalıyız.


Resim 30: Klasör içerisinde sağ tuş tıklama


Klasör SilmeWindows gezgini ile bir klasörü silmek için, önce sileceğimiz klasör veya klasörleri seçmemiz

gerekir. Seçili olan klasörler klavyedeki Delete tuşu basılarak silinir. Silinen bu klasörler bildiğiniz gibi Geri Dönüşüm Kutusu'na gönderilir. Geri dönüşüm kutusunu boşaltmadığımız sürece, silinen dosya ve klasörleri buradan geri alabiliriz.

NOT: Windows gezgininde bir işlemin birden fazla yapılma şekli vardır. Örneğin seçili olan klasörleri silmek için delete tuşunu kullanabildiğimiz gibi, file menüsündeki si tuşunu, sağ tuş menüsündeki sil tuşunu veya araç çubuğundaki sil tuşunu da kullanabiliriz. Klasörü farenin sol tuşu ile tutarak geri dönüşüm kutusunun masaüstündeki simgesinin üzerine bırakırsak klasör yine silinir.(tutup çöp sepetine atmak gibi) Biz burada kafaları fazla karıştırmamak için en uygun ve kolay yolu tarif edeceğiz. Ama unutmayın ki aradığınız birçok şey sağ tuş menüsünde mevcut.

Dosya Kopyalama, Taşıma, Ad değiştirme, SilmeBildiğiniz gibi Windows gezgininde sağ tuş ile yeni - klasör seçeneğiyle klasör oluşturabiliyoruz.

Ancak bu şekilde dosya oluşturamayız. Dosyalar, biz bilgisayarımıza bir program kurduğumuz zaman, o program ile bilgisayarımıza yazılır. Daha sonra biz çalıştığımız programlarda, yaptığımız işleri dosya menüsünden kaydet seçeneği ile kaydettiğimiz zaman, programın uzantısına uygun olarak dosyalar istediğimiz klasörlere kaydedilir. Yani dosyanın yaratıldığı programa uygun bir uzantısı vardır. Daha sonra biz bu dosyayı çift tıklayarak çalıştırmak istediğimizde, işte bu uzantısına bakarak, önce program çalıştırılır ve sonrada bizim dosya açılır. O yüzden dosyaların uzantılarını bilmeden değiştirmemek gerekir.

Windows gezgininde dosya kopyalama, taşıma, ad değiştirme, silme işlemleri aynı klasörlerde yaptığımız işlem gibidir. Önce dosya veya dosyalar seçilir sonra yapmak istediğimiz işlemi gerçekleştiririz. (Klasör işlemlerinde anlatıldığı gibi).

Seçili olan dosyaları kopyalama iki aşamalıdır. Kopyala-yapıştır. Önce kopyalanır(sağ tuş-kopyala, Ctrl+C, veya kısayol düğmelerinden veya menüden kopyala seçeneği ile), sonra hedef dizine gidilir ve yapıştırılır(sağ tuş-yapıştır, Ctrl+V, veya kısayol düğmelerinden veya menüden yapıştır seçeneği ile), taşıma işlemide aynı şekilde iki aşamalıdır.

Birden fazla dosya seçmek için Ctrl tuşu ile birlikte seçilecek dosyalar tıklanır.Belli bir aralıktaki dosyaları seçmek için, önce ilk dosya seçilir, sonra Shift(Üst karakter tuşu) tuşu

basılı iken son dosya tıklanır.Bulunduğunuz klasördeki tüm dosyaları seçmek için Ctrl+A tuşlarını kullanınız.

Bazı dosya türleri ve hangi programa ait olduklarını aşağıdaki listede görüyorsunuz.

Dosya Uzantısı Dosya Türü Dosya Uzantısı Dosya Türü.exe, .com Program dosyası .wav, .mp3 Ses (Müzik) dosyası.bmp, .jpg, .gif Resim dosyası .avi, .mpg, Film (hareketli Resim) Dosyası.txt Metin Dosyası (Notepad) .doc Documan dosyası (Word).xls Hesap tablosu (Excel) .sys System dosyası.htm, .html Web sayfası .dll Sürücü dosyası.ppt, .pps Powerpoint sunu dosyası .zip, .rar … Sıkıştırılmış (Arşiv) dosyaları

Kısayol OluşturmakÖnce kısayol kavramını iyice anlamak gerekir. Kısayolu bir yerleşim yerindeki sokak levhalarına

benzetebiliriz. Bu levhalar aradığınız yeri tarif eder. İşte kısayolda varsayılan nesnenin yerini tarif eder. Ve bu kısayolu çift tıkladığımızda varsayılan komut yerine getirilir. Şöyleki; bu nesne bir klasörse, klasörün içeriği açılır. Bir programı gösteriyorsa, bu program çalışır. Bir dosyayı gösteriyorsa bu dosya ilgili olduğu program içerisinde açılır.(.txt uzantılı bir dosya ise not defteri programı içerisinde bu dosya açılır.) Kısayolun neyi tarif ettiğini kısayolu sağ tıklayarak özelliklerine bakarız. Burada hedef yazan bölümde kısayolun yolu tarif eder(ör: c:\belgelerim\okulumuz.jpg). bu kısayolu çift tıklarsak c:\belgelerim klasöründe bulunan okulumuz.jpg dosyası varsayılan resim göstericisinde(ör. Paint) açılır. Bu kısayolun masaüstünde olduğunu farz edelim. Bu resmi disketimize alıp eve götürmek istiyoruz. Masaüstündeki kısayolu disketimize kopyalayıp evdeki bilgisayarımızda açarsak, resmin açılmadığını görürüz. Çünkü biz



kısayolu kopyaladık(Burdurda Veteriner fakültesini gösteren levhayı İstanbul’a götürüp yerleştirirseniz, Veteriner Fakültesini bulamazsınız). Dosya bilgisayarımızda kaldı. O zaman kısayolu sağ tıklayıp, özelliklerden dosyanın bulunduğu yeri öğreneceğiz ve Windows gezgininde c:\belgelerim içerisinde bulunan okulumuz.jpg dosyasını disketimize kopyalayacağız.

Kısayolun ne olduğunu kavradıktan sonra nasıl kısayol yaratırız onu öğrenelim. Windows’un kuruluşunda ve daha sonra kurduğumuz programlar gerek masaüstünde gerekse başlat menüsünde programları kolayca çalıştırabilmemiz için kısayollar yaratırlar. Bizde masaüstünde, başlat menüsünde veya istediğimiz bir klasör içerisinde kısayollar yaratabiliriz. Masaüstünde kısayol yaratmanın en kısa yolu; kısayol yaratmak istediğimiz dosya veya klasöre sağ tıklayıp gönder seçeneğinden masaüstü kısayol (oluştur)u tıklamak. Sağ tıklamada dikkat etmemiz gereken kısayol yaratmak istediğimiz nesnenin üzerinde sağ tıklamalıyız. Sağ tıklama yerine göre değişik menüler açılır. Bir başka yol kısayol

oluşturacağımız yerde (ör: masaüstü) sağ tuş ile açılan menüden yeni-kısayol seçeneğini seçmek. (Bak: Resim: 18) Kısayol oluştur diye açılan sihirbaz yardımıyla adım adım kısayolu oluştururuz. Önce kısayol oluşturacağımız öğenin konumunu yazarız. Konumunu bilmiyorsak göz at düğmesi ile bulabiliriz. Sonra kısayola bir isim verebiliriz (istediğimiz ismi vermekte özgürüz) ve kısayolu oluştururuz. Başka bir seçenekte kısayol oluşturmak istediğimiz dosya veya klasörü farenin sağ tuşu ile kısayol oluşturmak istediğimiz yere sürükleyerek bırakmak ve açılan pencereden Burada Kısayol Oluştur’u seçmek. Dikkat ederseniz bu seçenekler arasında Buraya kopyala ve Buraya taşı seçenekleri de bulunmakta. Fare ile kopyalama ve taşıma işlemlerini demek ki sağ tuş ile bu şekilde yapabiliriz.

Ara Komutu ile Dosyaları BulmakBilgisayarımıza birçok programlar kurdukça ve birçok çalışmalar

sonucu dosya ve klasör sayımız oldukça kabarır. Bu durumda bazen dosya ve klasörleri bulmakta zorlanırız. Örneğin benim bu satırları yazdığım şu anda (31 Ekim 2004) bilgisayarımda Toplam 18.484 Klasör içerisinde 295.984 Dosya bulunmakta. Bu kadar dosya içerisinden nerede olduğunu bilmediğiniz bir dosyayı

bulmak için Görev çubuğunda bulunan Başlat Menüsündeki Ara seçeneğini kullanabiliriz. Windows gezgininde bulunan ara düğmesi ve Ctrl+F kısayol tuşlarıda bilgisayarımızda arama yapabileceğimiz pencereyi açar. Buradaki seçenekler sayesinde aradığımız dosyayı daha kolay bulma imkânlarımız var. Eğer bir resim dosyası arıyorsak Resim, müzik, ya da video seçeneğini seçebiliriz. Tüm dosya ve klasörleri seçeneği aradığımız her kelimeyi içeren arama yapmamızı sağlar. Bu seçeneği seçersek Resim 24’te gözüken menü ekrana gelir. Dosya adının tamamı ya da bir kısmı yerine dosya adında kesin


Resim 31: Sağ tuşla masaüstü kısayol oluşturma

Resim 32: Sağ tuş yeni-kısayol

Resim33: Sağ tuşla sürükleme

Resim 34: Başlat-Ara

Resim 35: Ara


bildiğimiz isimleri yazarız. Ör: win kelimesi ile Windows klasörü, logowin.gif dosyası gibi öğeler bulunabilir. Dikkat ederseniz adlarının herhangi bir yerinde “win” harfleri aynen bulunuyor. Buraya DOS’tan bildiğimiz jokerleri kullanarakta arama yaptırabiliriz. Ör: ?a*.exe yazarsak, ikinci harfi a olan exe uzantılı dosyaları bulur. Bunun gibi örnekleri çoğaltabiliriz. Bir altta bulunan seçenek “dosyadaki sözcük ya da deyim” aradığımız dosya içerisinde bulunan bir sözcüğü ifade etmektedir. Bir örnek verirsek birinci seçenek ile bir kütüphanedeki kitapları isimlerine göre arıyoruz. İkinci seçenekte ismini bilmediğimiz ama içerisinde bildiğimiz bir sözcük veya deyim ile kitap arıyoruz. Yani her kitabın sayfalarına tek tek bakarak mesela Osmanlı İmparatorluğu yazan kitabı arıyoruz. Takdir edersiniz ki bu arama çok daha uzun sürer. İşte bilgisayarda da bu seçenekle yapılan arama biraz uzun sürebilir. (Bakılan konum oranında). Konum seçeneği aradığımız dosyanın bulunabileceği konum veya konumları seçmemizi sağlar. Yanda bulunan ok ile bu konumları ayarlayabiliriz. Ne zaman değiştirildi? Seçeneği ile dosyayı

en son değiştirdiğimiz tarihi biliyorsak (ör: son bir haftada değiştirdiğimiz bir dosya) belileriz. “İleri düzey seçenekler”de, sistem klasörlerinde arama yapılıp yapılmayacağı, gizli dosya ve klasörlerin aranıp aranmayacağı, alt klasörlere bakılıp bakılmayacağı gibi seçenekler bulunur. Demek ki iyi bir arama

yapmak için bu seçenekleri kullanarak sonuca daha çabuk ulaşabiliriz. Sadece *.jpg yazarak tüm klasörlerde bir resim arasak binlerce resim buluruz. Ama yukarıdaki anlattığımız seçenekler ile bu sayıyı azaltırız ve bulunan dosya ve klasörler yanda görüntülenir. Bu klasör ve dosyaları çeşitli görünüm ve sıralama seçenekleri ile sıralatarak aradığımız klasör veya dosyaya ulaşırız.(Windows gezgininde anlatıldığı gibi.)

Masaüstü Görüntü ÖzellikleriMasaüstüne sağ tıklayıp “Özellikler”e girersek “Görüntü

Özellikleri” iletişim kutusu ekrana gelir. Burada bulunan 5 sekmede birçok ayarları yapabiliriz.

Temalar: Windows programı ile birlikte kurulan hazır temaları seçerek masaüstü, pencere görünümler, yazıtipleri gibi birçok görünümü tek tıklamayla değiştiririz.

Masaüstü: Masaüstüne istediğimiz resmi koyabiliriz.


Resim 36:

Resim 37: Görüntü özellikleri


Ekran Koruyucu: Bilgisayarımıza kurulu ekran koruyucular (.scr uzantılı dosyalar) ile bilgisayarımıza belirlediğimiz bir süre dokunmadığımızda bu ekran koruyucu görüntünün devreye girmesini sağlayabiliriz.

Görünüm: Bu bölümde pencere ve menülerin görünümlerini tek tek el ile ayarlayabiliriz (renk, yazıtipi v.s.)

Ayarlar: Bu bölümden ekran kartımızın özelliklerini (çözünürlük, tazeleme hızı v.s.) değiştirebiliriz.

BAŞLANGIÇ KLASÖRÜBaşlat menüsünde bulunan Tüm Programlar-Başlangıç menüsünde bulunan kısayolların içerdiği

eylem(programsa programın çalışması, dosya ise dosyanın açılması gibi) Windows açıldığı anda otomatik olarak yerine getirilir. Bilgisayarımıza yüklediğimiz bir sözlük programının, Windows her açıldığında otomatik olarak hafızaya yüklenmesini ve hazır olmasını istiyorsak, bu sözlük programının program dosyasının kısayolunu bu menüye ekleriz (Bak: kısayol oluşturma). Bu menü (ör: c:\ Documents and Settings\Bayram\Start Menu) harddisk’imizin(windows’un kurulduğu) Documents and Settings klasörü altında bulunan kullanıcılar altında Start Menu diye bir klasördür. Buraya eklenen her kısayol başlangıçta otomatik olarak yüklenir. Üzerinde çalıştığımız bir dosyanın açılışta otomatik olarak yüklenmesini sağlamak için bu klasör içerisinde bu dosyanın bir kısayolunu yaratmak yeterlidir.

En Son KullandıklarımBilgisayarda çalışırken en son kullandığımız belgelerin kısayolları bu listede tutulur. Böylece o

belgeyi tekrar açmak istersek, Başlat-En Son Kullandıklarım içerisinde bulunan kısayolu tıklayarak açabiliriz. En son çalıştığımız belgenin adını hatırlamıyorsak bu menü bize yardımcı olur. Eğer bu menü Başlat menüsünde gözükmüyorsa, Başlat-sağ tuş- özellikler ile açılan iletişim kutusunda Başlat Menüsü özelleştir kutucuğunda bulunan gelişmiş sekmesindeki En son açtığım belgeleri listele kutucuğunu işaretlememiz gerekir. Eğer bu listedeki kısayolları silmek istersek(başkalarının hangi dosyalara baktığımı görmemelerini isteyebilirim) yine burada bulunan Listeyi sil düğmesine tıklamamız gerekir. Liste sıfırlanır ve yeniden tutulmaya başlanır.


Resim 38: Başlat-tüm programlar-başlangıç menüsü

Resim 39: En Son Kullandıklarım

Resim 40: En Son Kullandıklarım görünmüyorsa


DONATILARWindows’un bir işletim sistemi olduğunu ve bilgisayarın açılabilmesi için, yani bilgisayarın kendisi

için gerekli bir sistem yazılımı olduğunu söylemiştik. Diğer programlar bu işletim sistemine uyumlu olarak yazılır ve çeşitli amaçlar için bizlere sunulur. Windows her ne kadar bir işletim sistemi olsada bu program ile bilgisayarımıza kurulan birçok Donatılar bizim basit bazı işlemleri yapabilmemizi sağlarlar. Yani başka programlar yüklemeden de birçok işlemlerimizi bu donatılar ile yapabiliriz. Bilgisayarımıza yüklenen donatıları, Başlat çubuğunda bulunan Tüm programlar-Donatılar menüsünden ulaşabiliriz. Ayrıca Windows ile birlikte kurulmamış olan ve bu menüde yer almayan donatıları, Başlat-Denetim Masası-Program Ekle veya Kaldır-Windows Bileşenlerini Ekle/Kaldır sekmesinden kurabiliriz.

Resim 41: Windows bileşenlerini ekle/kaldır

Windows donatılarını sıralayacak olursak;1. Not Defteri (Sadece yazı yazabildiğimiz not tutmak için kullandığımız bir donatı. Küçük notlar

alabilmek için oldukça kullanışlı bir araç)2. Wordpad (Yazı yazmanın yanında, resim ekleme yazıyı değişik yazı tipi ve stiller ile süsleme gibi

özelliklere sahip, Not Defterinden daha gelişmiş fakat Microsoft Word programı kadar becerikli olmayan ikisinin arasında bir donatı.)

3. Paint (Basit resimler yapabildiğimiz veya resim dosyalarını açıp görebileceğimiz, üzerinde değişiklikler yapabileceğimiz, yazı ekleyebileceğimiz bir resim gösterim ve düzenleme programı. Bu programın en ileri versiyonu olarak Photoshop programını gösterebiliriz.)

4. Windows Gezgini (Dosya ve Klasörleri yönettiğimiz bir donatı. En çok kullandıklarımızdan)5. Hesap Makinası (Bilgisayar başında iken bir hesaplama yapmak gerekirse, hesap Makinası aramaya

gitmeyin sakın. Basit ve gelişmiş olmak üzere 2 çeşit Hesap Makinası donatılarımızda mevcut.)6. Ses Kaydedici, Ses Ayar Denetimi, Windows Media Player (Bilgisayarımızda bir ses kartı,

mikrofon ve hoparlör mevcut ise, (ki artık her bilgisayarda mevcut) ses kaydedebildiğimiz ve kaydedilmiş sesleri, müzikleri, filmleri izleyebildiğimiz donatılar.)

7. Disk Birleştirici (Biliyorsunuz bütün programları yüklediğimiz depolama aygıtına Harddisk diyoruz. Harddiskimize yüklediğimiz programları veya dosyaları zamanla siliyoruz ve bu sildiğimiz bölümlerde boş alanlar oluşuyor. Yeni bir program veya dosya yüklediğimizde bu boş alanlara yükleniyor. Ama dosyanın boyutu bu arada kalan boşluklara sığmıyorsa, parçalanarak boş kısımlara yerleştiriliyor. Zamanla bu parçalanmış dosyalar artıyor ve biz bu programları çalıştırdığımızda dosyaların parçaları yan yana olmadığından bilgisayar bunları bulup okumakta yavaşlıyor. İşte bu donatı bu parçalanmış dosyaları buluyor ve birleştiriyor. Aynı dağınık bir

BİLGİSAYAR KULLANIMI VE UYGULAMALARI BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.comResim 42: Disk Birleştirici


odada aradıklarımızı çabuk bulmak için odamızı düzenlememiz gibi. Giysilerimizi gardroba, kitaplarımızı kitaplığa koymak gibi. Zaman zaman bu donatıyı çalıştırmak, bilgisayarımızda gözle görülür bir hızlanma sağlayabilir.

8. Disk Temizleme (Bilgisayarımızda zamanla biriken tabiri caizse çerçöpleri temizleyen bir donatı. Harddiskimizde boş yer kalmadığında bu donatı yardımı ile temizlik yaparak boş alan yaratabiliriz. Ama temizlik yaparken bize lazım olan dosyalarıda kaldırıp atmamaya dikkat etmek gerekir.)

9. Karakter Eşlem (Klavyemizde bulunmayan bazı karakerleri ve resimleri, simgeleri hangi yazı tipinde hangi tuş bileşenleri ile yazabileceğimizi gösteren bir donatı. Örneğin X² yazabilmek için Alt+0178 tuş bileşenini kullanırız.)

10. Sistem Geri Yükleme (Bilgisayar kullanıcıları zaman zaman Windows programı veya yeni kurdukları bir program veya oyunla problem yaşayabiliyorlar. Problemi çözmekte zorlandıkları zamanda harddiske format atıp Windows’u yeniden kurma yolunu tercih ediyorlar. Bu genellikle zaman alıcı ve zahmetli bir yoldur. Hele benim gibi bilgisayarınıza yüzden fazla program yüklediyseniz, bütün bu programları yeniden kurmak oldukça zahmetlidir. Aslında her bilgisayar veya program çöküşünde Windows’u yeniden kurmak gerekmez. Bunun için, bilgisayarımıza yeni bir program veya oyun kurmadan önce, donatılarda bulunan “Sistem Geri Yükleme” programını çalıştırarak, geri yükleme noktası oluşturmamız, olası bir program çökmesi durumunda bizi bu noktaya geri götürmek için kullanılabilir. Kurduğumuz program sonrası bilgisayarımızda sorun yaşıyorsak ve bu programı “Program ekle kaldır” ile kaldırmamıza rağmen sorunu çözememişsek, Windows’u yeniden kurmaya gerek yok. Sistem geri Yükleme programını çalıştırıp, bu sefer “Bilgisayarımı önceki bir zamana geri yükle” seçeneğini seçerek ileri tuşu yardımı ile o düzgün çalışan zamanda oluşturduğumuz geri yükleme noktasına bilgisayarımızı geri döndürebiliriz. Eğer böyle bir geri yükleme noktası oluşturmamış isek, üzülmeye hiç gerek yok. Windows kendisi zaman zaman bu geri yükleme noktalarını oluşturuyor. Listeden uygun bir geri yükleme noktası seçerek o tarihe geri dönebiliriz. Burada unutulmaması gereken çok önemli bir husus, geri döndüğümüz tarihten sonra kurduğumuz tüm programları yeniden kurmamız gerekir (her şeyi yeniden kurmaktan daha iyi). Aynı şekilde bu tarihten sonra bilgisayarımıza yeni bir donanım bağlamış ve tanıtmışsak, bunuda yeniden tanıtmak gerekir. Bütün Windows ayarlarıda( örneğin masaüstü) o tarihteki ayarlara gider.


Resim 43: Karakter Eşlem

Resim 44: "Sistem Geri Yükleme Noktası" oluşturma


Belli başlı sık kullandığımız donatıları yukarıda anlattık. Bunun dışında, windows98 işletim sisteminden tanıdığımız çok önemli “scandisk” donatısı (hardiskimizde bozulan dosya ve klasörleri bulup düzelten ve aynı zamanda disk yüzeyinde bozulan kısımları tamir eden veya buralara işaret koyup, bozuk alanlara veri yazılmasını önleyen donatı) bu işletim sisteminde donatılar kısmında ayrı bir menü

olarak gözükmemesine karşın, Windows gezgini veya bilgisayarım tardımı ile, denetlemek istediğimiz sürücüyü sağ tıklayarak özellikler penceresinden erişebileceğimiz iletişim penceresinde bulunan Araçlar sekmesindeki “Hata denetimi” bölümünden bu donatıyı çalıştırabiliriz. “Dosya sistemi hatalarını otomatik olarak düzelt” ve “Bozuk bölümleri tarayıp düzeltmeye çalış” kutucuklarından istediklerimizi

seçerek, başlat düğmesine tıklarız. Bilgisayar yeniden başlattığımız zamanda açılışta bu denetimleri gerçekleştirecektir. Yine bu pencereden daha önceden anlattığımız “Disk Birleştirme” yi de yapabiliriz.

11. Güvenlik Merkezi (Windows XP SP2 Sürümü ile bilgisayarımıza kurulan bu donatı, bilgisayarın güvenliğini sağlamaktadır. Artık hemen hemen her bilgisayar internete bağlandığı için saldırılara açıktır. Bu donatı İnternet saldırılarını önleme ve bizden habersiz bilgisayara kurulan casus yazılımları engelleme özelliğine sahiptir. Windows Güvenlik Duvarı seçeneğinden Güvenlik duvarını açıp kapatabiliriz.


Resim 45: Scandisk

Resim 46: Güvenlik Merkezi


Bunun dışındaki donatılardan, Oyunlar, Büyüteç, Ekran klavyesi, Adres defteri, Ağ kurulumu, Sistem bilgisini sayabiliriz.

DENETİM MASASIBaşlat Menüsünde bulunan Denetim masasının üzerine geldiğinizde

yandaki resimde gördüğünüz çubuk açılmıyorsa, Görev çubuğunu sağ tıklayıp, özellikleri seçerek açılan iletişim kutusundan “Başlat Menüsü sekmesi – Özelleştir – Gelişmiş – Başlat Menüsü Öğeleri” kısmındaki kaydırma çubuğunu kullanarak, Denetim Masasını bulunuz ve “Menü olarak görüntüle” seçeneğini işaretleyiniz.

Denetim masası öğeleri içerisinde birçok donanım ve yazılım ayarlarını yapabileceğimiz seçenekler mevcuttur. Bu öğeler bilgisayardan bilgisayara değişir. Çünkü her bilgisayardaki yazılım ve donanım çeşitleri farklıdır. Biz bunlardan her bilgisayarda bulunan önemli olanlarına değineceğiz.1. Program Ekle veya Kaldır Bilgisayarımıza kurduğumuz programları

mutlaka bu seçenek ile kaldırmalıyız. Yoksa programı silsek dahi bilgisayarımızda kalıntıları kalır ve sürekli hata mesajlarıyla karşılaşırız(özellikle oyunlarda). Ayrıca bu seçenekle bazı programların yeniden kurulması, bazı bölümlerinin eklenip kaldırılması işlemi

yapılabilir(ör: Microsoft Office) Windows bileşenlerinin eklenip kaldırılması da yine bu program ekle veya kaldır içerisinde bulunan “Windows Bileşenlerini Ekle/Kaldır” sekmesinden

yapılır.2. Donanım Ekle Donanım ekleme sihirbazını çalıştırır. Bilgisayarımıza yeni bir donanım eklemek iste-

diğimizde kullanabiliriz. (Donanımı bilgisayarımıza bağladığımızda da yeni donanım bulundu diyerek bu sihirbazı başlatır.)

3. Ses Efekti ve Ses Aygıtları Ses kartımızla ilgili ayarlamaları yapabilir, windows’un açılış veya ka-panışındaki sesleri belirleyebiliriz. Görev çubuğunda ses denetimi simgesi yoksa yine bu menüden gösterebiliriz.

4. Tarih ve Saat Sistemimizin Tarih ve Saatini ayarlayabiliriz. İnternet saati kısmından doğru saati bil-gisayarımıza güncelleyebilir, gün ışığından yararlanma saatlerinin otomatik uygulanmasını sağlayabil-iriz.

5. Kullanıcı Hesapları Bilgisayarımıza yeni kullanıcılar ekleyebiliriz. Böylece herkez kendi windows’unu kullanır ve kimse başkasının ayarlarını bozamaz ve dosyalarını göremez.

6. Ağ Bağlantıları İnternet bağlantılarımızı ve ağ bağlantılarımızı burada görebilir ve ayarlarını yapabili-riz. (Bununla ilgili geniş bilgileri 2. sınıftaki Bilgisayar dersinde göreceğiz)


Resim 47: Denetim Masası


7. Sistem Buradaki birçok seçenekle sistemimizi en iyi çalışacak şekilde yapılandırabiliriz.a-) Genel Sekmesi: Bilgisayarımızda hangi programın hangi sürümü kurulu, kimin üzerine kayıtlı,

İşlemcinin cinsi ve hızı, Ram miktarı. Bütün bunları burada görebiliriz.b-) Bilgisayar Adı Sekmesi: Windows’un kuru-luşunda atatıdığımız Bilgisayar Adı, Tanımı ve Ağ Kimliği özelliklerini değiştirebiliriz.c-) Donanım Sekmesi: Burada bulunan Aygıt yö-neticisi seçeneği ile sistemimizde kurulu aygıtları göre-bilir, bu aygıt-ları çift tıkla-yarak açılan

pencereden ayarları ve sürücülerini denetleyebilir. Yeni sürücü tanıtabiliriz. İmalatçı firmanın web sitesinden bu aygıtlara ait yeni driver(sürücü)larını bulup zaman za-man buradan güncellemeliyiz. Yine bu pencereden yeni donanım aratabilir veya mevcut donanımları kaldırabili-riz. Önünde sarı renkli ünlem işareti bulunan aygıtlar, sorunlu aygıtlardır. Yeni sürücü yükleyerek veya aygıtın yerini değiştirerek(aygıt çakışmalarını önleyerek) bu sorunu çözmezsek aygıt muhtemelen düzgün çalışmayacaktır.c-) Gelişmiş Sekmesi: Performans, Kullanıcı Profili, Başlangıç ve Kurtarma olarak 3 bölüm vardır. Performans kısmından bilgisayarın performansını artıcı ayarları yapabiliriz. Bunlardan en önemlisi


Resim 36: Sistem Özellikleri

Resim 37: Aygıt yöneticisi

Resim 48: Sanal Bellek ayarları


Gelişmiş sekmesinde bulunan “Sanal Bellek” ayarlarıdır. Bilgisayarın açılışından itibaren yüklenen her program ve dosya “Ram” üzerinde depolanır. Ram belleğimizin kapasitesi (256 Mb, 512 Mb…) bu programları yüklemeye yetmediği zaman “bu dosyayı açmak için yeterli bellek yok” gibisinden bir mesaj alırız. Çünkü Ram belleğimiz dolmuştur ve artık bilgi alamamaktadır. İşte bu gibi durumlarda “Sanal Bellek” imdadımıza yetişir. Eğer sanal belleği aktif etmişsek harddiskimizin boş olan kısmının belli bir bölümü bu gibi durumlarda kullanılmak üzere ayrılır. Yani bu bölüm Ram bellek gibi çalışır ve böylece başka programlarıda çalıştırabiliriz. Tabi şunu unutmamak gerekir. Sabit diskin hızı hiçbir za-man ram bellek hızında olamaz. Bu seçenekler içerisinde en iyisi sistem yönetimli boyutu seçerek sanal bellek dosyasının boyutunu windows’un belirlemesini istemek.d-) Otomatik Güncelleştirmeler Sekmesi: Otomatik güncelleştirmeleri açık bırakarak windows’un sürekli güncel kalmasını sağlayabilirsiniz.

WİNDOWS KISAYOLLARIBazı Windows komutlarını fare ile çalıştırmak zaman alıcı olabiliyor. Oysa aynı görevi üstlenen

kısayollarla bu işletim sistemine daha kolay hükmetmek mümkün. Bu kısayolların en önemlileri aşağıdaki tabloda yer alıyor:

[Shift]+[Del] Dosyaları Geri Dönüşüm Kutusu'na aktarmadan doğrudan siler. [CTRL]+[Fare işaretçisi] Dosyayı otomatik olarak kopyalar [ALT]+[Fare işaretçisi] Dosyaya kısayol oluşturur. [SHIFT]+[Fare işaretçisi] Dosyayı otomatik olarak taşır.

[ALT]+[ENTER] Dosya özelliklerinin doğrudan ekrana gelmesini sağlar. [SHIFT]+[F10] Bu kısayol sağ tıklamanın yerini alıyor. [F2] Seçili dosyayı yeniden adlandırmanızı sağlar[CTRL]+[Z] En son işlemi geri alarak yanlışlıkla sildiğiniz dosyayı geri yükleyebilirsiniz.[ALT]+[PrtSc] Etkin pencerenin ekran görüntüsünü alır. [Win]+[Pause] Sistem ayarları iletişim kutusunu açar. [Win]+[E] Windows Gezgini'ni çalıştırır. [Win]+[R] Çalıştır penceresine doğrudan erişim sağlar. [Win]+[D] Doğrudan Masaüstünü görüntüler [Win]+[M] Tüm etkin pencereleri simge durumuna küçültür. [Win]+[L] Kısa süreli olarak başından kalktığınızda bilgisayarı kilitler. [Win]+[F] Arama penceresi üzerinden dosya ve klasörlere ulaşmanızı sağlar. [Alt]+[TAB] Etkin pencereler arasında geçiş sağlar [Alt]+[ESC] Etkin pencereler arasında hızlı geçiş sağlar. [F5] Pencere içeriğini günceller.[Alt]+[F4] Etkin pencereyi kapatır. Tüm pencereler kapatıldığında Windows'u sonlandırır.[CTRL]+[ALT]+[DEL] Windows Görev Yöneticisini etkinleştirir. [Shift] (Bir CD takıldığında basılı tutarsak) Otomatik Başlat özelliğini geçici olarak devre dışı

bırakır [CTRL]+[F6] Etkin pencerenin alt öğeleri arasında geçiş yapar

[CTRL]+[X] Seçili metni (veya seçilmiş dosya ve klasörleri) kesmenizi sağlar. [CTRL]+[C] Seçili metni (veya seçilmiş dosya ve klasörleri) kopyalamanızı sağlar. [CTRL]+[V] Seçili metni (veya seçilmiş dosya ve klasörleri) yapıştırmanızı sağlar. [CTRL]+[A] Etkin penceredeki tüm öğeleri seçer.


MICROSOFT EXCEL 2003 43

MİCROSOFT EXCEL 2003EXCEL NEDİR?Excel, basit matematik işlemlerinden, karmaşık bütçe, gelir-gider tabloları, maaş hesaplamaları,

blanço hesaplamaları gibi çok karmaşık işlemlerin yapılabildiği, en karmaşık tabloların oluşturulabildiği ve bunların grafiklerinin çizilebildiği bir tablolama programıdır.

Excel programını başlat menüsündeki kısayolundan başlattığımızda aşağıdaki görüntü ekrana gelir.

Resim 49: Excel 2003 PenceresiExcel dosyaları Çalışma Kitabı olarak adlandırılır. Excel penceresinde en üstte Başlık Çubuğu’nda

programın adını ve o anda açık olan dosya adını görürsünüz. Henüz kaydedilmemiş bir dosya Kitap 1 diye adlandırılır. Dosya menüsünden kaydet seçeneği ile dosyayı kaydettiğimizde bu ad, kaydettiğimiz dosya adını alır. Farklı Kaydet seçeneği dosyanın bir kopyasını başka bir ad’la kaydetmemize yarar.

Başlık çubuğunun hemen altında bulunan Menü Çubuğu, birçok işlemleri yapabileceğimiz menüleri ve komutları bulundurur. Araç Çubukları’nda bulunan düğmeler vasıtası ile yine bu menülerdeki komutların birçoğunu yapabiliriz. En önemli iki araç çubuğu Standart Araç Çubuğu ile Biçimlendirme Araç Çubuğudur. Standart araç çubuğu, yeni, aç, kaydet..gibi sık kullanılan düğmeleri barındırır. Biçimlendirme araç çubuğu da yazı tipi, yazı büyüklüğü gibi biçimlendirmeyle ilgili düğmeleri barındırır. Araç çubuğunda bulunan düğmelerin üzerine fare ile gelindiğinde düğmenin adını görebiliriz. Araç çubukları ile daha geniş bilgileri ilerleyen bölümlerde inceleyeceğiz.

Formül Çubuğu’nun solunda Ad Kutusu yer alır. Ad kutusu o anda bulunduğumuz yeri belirtir. Formül çubuğunda da aktif hücrenin içeriğini gösterir. Dikkat ederseniz bir terimi açıklarken duymadığımız başka terimler kullanmak zorunda kalıyoruz üzülmeyin sırasıyla hepsini açıklayacağız. Önce Excel penceresini tanımaya neyin ne olduğunu anlamaya çalışıyoruz. Özellikle koyu yazılmış sözcüklerin ne anlama geldiğini anlamaya çalışın. Excel’i anlatırken bu sözcükleri sık kullanacağız. Excel Çalışma Kitabı, Çalışma Sayfa’larından oluşur. Her çalışma sayfası da 256 sütun ve 65536 satırdan oluşur. Satır ve Sütunların kesişme yerlerine Hücre diyoruz ve biz bütün verilerimizi bu hücrelere giriyoruz. Demek ki Excel sayfalarında 256X65536 adet hücre bulunuyor. Bu tahmin ettiğimizden çok büyük bir sayfa (yer sıkıntımız yok). İşte Aktif Hücre dediğimiz de o anda seçili olan hücredir ve bu hücrenin hangisi olduğu formül satırının solunda bulunan ad kutusunda belirtilir (resimde B2 hücresi aktif hücre). Hücre adları da sütun ve satır adıyla anılır. A1 B8

BAYRAM KEPENEK http://www.bayramkepenek.com

Resim 50: Etkin Hücre B2

BURASI ÇALIŞMA SAYFASI


AB19 gibi. Yandaki resimde dikkat ederseniz seçili hücre (aktif hücre) B2 ve hücreye 1625 sayısı değil =25*65 formülü girilmiştir. Bunu formül çubuğundan anlıyoruz.

Excel penceresinin solundaki bölüme Görev Bölmesi diyoruz. Bu görev bölmesi yine birçok işlevleri kolayca yapmamızı sağlıyor. Excel ilk açılışta önceden açtığımız Excel dosyalarının bir listesini görebilirsiniz. Bunları tıklayarak açabiliriz. Bu listede bulamadığımız dosyalara da diğer düğmesinden ulaşabiliriz. Görev bölmesinin başlık çubuğunda bulunan ▼ simgeyi tıkladığımızda başka seçeneklere ulaşabiliriz. x işaretinden görev bölmesini kapatabiliriz.

Ekranın sağında ve altta bulunan Kaydırma Çubukları Excel penceresinde görünmeyen bölümleri görmemizi sağlar.

Excel penceresinin en altında durum çubuğu bulunur. Yapılan işlemler hakkında bizi bilgilendirir. Onun üzerinde bulunan Sayfa Kaydırma Düğmeleri ile görünmeyen sayfaları kaydırma yaparak görebiliriz.

Kısaca bir Excel ekranını tanıdıktan sonra şimdi excel’i kullanmayı öğrenmeye başlayacağız.

HÜCRELERE VERİ GİRMEExcel’de bütün işlemlerimizi hücrelere girdiğimiz verilerle yaptığımızı

söylemiştik. A1 hücresine Bayram Kepenek diye bir metin yazalım ve Enter tuşuna basalım. Metnimiz A1 hücresine girilmiş olur. Resim 4 te görüldüğü gibi metin hücre içerisinde sola hizalanmış şekilde yer alır. hücrelere veri girmek için önce veri gireceğimiz hücreyi seçmek lazım. Farenin sol düğmesiyle tıkladığımız hücre seçilmiş olur ve bu hücre etkin hücredir. Klavyeden yazdığımız bilgiler bu hücreye yazılır. İlk tuşa bastığımızda hücre düzenleme moduna girer ve veriyi yazdıktan sonra Enter tuşuna basarak veya başka bir hücreyi fareyle seçerek veya yön tuşları ile (sağ, sol, yukarı, aşağı) hareket ederek girdiğimiz veriyi hücreye kilitlemiş oluruz. Bunları yapmadan hücre düzenleme modundadır ve veri henüz hücreye kilitlenmemiştir. Yani sonucu henüz göremeyiz. İçerisinde başka bir veri bulunan hücreyi seçip yeni bir veri girmek için, eski

veriyi silmeye gerek yoktur. Yazdığımız yeni veri eskisinin yerini alır. Eğer veri olan bir hücrede düzenleme yapmak istersek, yani veriyi silmeden değiştirmek istersek, hücreye çift tıklayarak veya F2 tuşunu kullanarak veya veriyi formül satırından tıklayarak düzenleme moduna girmemiz gerekir.

A2 hücresini seçerek (eğer A1 hücresine veriyi yazdıktan sonra Enter tuşuna bastıysak zaten otomatik olarak A2 hücresi etkin hücre olur) 125 diye bir rakam yazalım ve Enter tuşuna basalım. 125 rakamı hücre

içerisinde sağa hizalanmış olarak yer alır. Metin sola hizalanmıştı, sayı sağa hizalandı. Acaba Excel metinle sayıyı ayırt etimi? Elbette Excel A1 hücresinde bir metin, A2 hücresinde bir sayı olduğunu algıladı. Verdiği tepkiden dolayı bunu anlıyoruz.

A3 hücresine 10.5 verisini yazalım ve enter tuşuna basalım. Yazdığımız verinin 10.May diye değiştiğini görüyoruz. Şimdi de Excel A3 hücresine bir tarih girmek istediğimizi düşünerek bu veriyi tarihe çevirdi. Artık excel’in çok akıllı bir yazılım olduğunu anlamaya başladık. Daha sonraki derslerimizde hücreleri biçimlendirerek verilerin görüntülerini nasıl değiştirebileceğimizi öğreneceğiz (tarihin 10.May yerine 10.05.2006 olarak görüntülenmesi gibi).


NOT: Eğer sizde bu kaydırma çubukları görünmüyorsa Araçlar-Seçenekler menüsünde Görünüm sekmesinde göster bölümünde yatay ve dikey kaydırma çubuklarının önündeki onay kutusu işaretli değildir.

Resim 51: Hücrelere veri girme

NOT: Hücre içerisine girdiğimiz verinin uzunluğu hücre genişliğinden fazla olabilir. Sağındaki hücreler boşsa girdiğimiz verinin tamamını görebiliriz. Eğer sağdaki hücreler boş değilse verinin tamamı görünmez. Bir kısmı altta kalır. Bu verinin tamamı girilmemiş anlamında değildir. Hepsi görünmese bile mevcuttur. Bu durumda hücreyi genişletmek gerekir. Excel’de bir hücrenin genişliğini artırdığınızda bu hücrenin bulunduğu sütun komple genişler. Yani aynı sütunda veya aynı satırda farklı boyutta hücreler olmaz. Hücreyi genişletmek için sütun başlığında iki harf arasındaki çizgiyi fare ile sağa sürükleriz. Bu çizgiye çift tıklamak sütunun, o sütundaki hücrelerde bulunan, en geniş verinin boyutları sığacak şekilde genişler. ayrıca Biçim-Sütun-Genişlik seçeneğinden de ayarlayabiliriz. Aynı şeyler satır yükseklikleri içinde de geçerlidir.

Resim 52: A ve B arasındaki çizgiye çift tıklayarak sütun genişliğini en uygun hale getirebiliriz


A4 hücresine =25+15 yazalım ve enter tuşuna basalım. A4 hücresinde bu işlemin sonucu olarak 40 sayısını görürüz. Excel şimdide hücreye bir formül yazdığımızı algıladı ve formülün sonucunu hücrede

görüntüledi. Peki, formülü nerede görüyoruz? Formül Çubuğunda. Demiştik ya formül çubuğu hücre içeriğini gösterir diye. Hemen hücredeki 40 sayısına bakıp buraya 40 rakamı girilmiştir dememek lazım hangi verinin olduğunu formül çubuğuna bakarak söyleyebiliriz. Formülü değiştirmek için hücre içine çift tıklamak, F2 tuşuna basmak veya Formül çubuğuna tıklamak işlemlerinden birini yapabiliriz. Yanıp sönen imleci ok tuşlarıyla hareket ettirerek veriyi değiştirebiliriz. Veriyi hücreye kilitlemek için tekrar enter tuşuna basarız. Burada öğrendiğimiz en önemli şey formül yazarken = tuşu ile başlamamız. Eğer hücrede = ile başlayan bir

veri varsa Excel bunu bir formül olarak algılar ve sonucunu ekrana getirir. Zaten excel’in en önemli işlevide formüllerle hatasız hesaplamalar yapabilmesidir. Excel’de formülleri kullanarak birçok hesaplamalar yaptıracağız. Sonra bunların grafiklerini çizdireceğiz. Herhangi bir yerdeki veriyi değiştirdiğimizde sonuçların otomatik değiştiğini göreceğiz. Burada 25 sayısı ile 15 sayısını toplatan bir formül yazdık. Excel’de bulunan birçok işlev’leri kullanarak daha karmaşık işlemler yaptırabiliriz. Resim 5 te =BUGÜN() işlevini kullanarak yazdığımız formülün sonucunu görüyorsunuz.

ÇALIŞMA SAYFASINDA DOLAŞMA VE SEÇME İŞLEMLERİSEÇME İŞLEMLERİ

Excel’de bir işlemi yapmadan önce o işlemi uygulayacağımız hücre veya hücreleri seçmek gerekir. Herhangi bir hücreyi tıklayarak seçebiliriz. Birden fazla hücreyi seçerken Ctrl tuşunu kullanırız. Ctrl tuşu basılı iken tıkladığımız her hücre seçilmiş olur. Böylece komşu olmayan hücreleri seçme imkânımız vardır. Komşu hücreleri seçerken, yani bir aralığı seçmek için, mesela A1:C6 aralığını seçmek için önce A1 hücresine tıklarız sonra Shift tuşu ile birlikte C6 hücresine tıklarız. Böylelikle A1:C6 aralığındaki hücreler seçilmiş olur. A1 hücresi seçili iken fareyi hücrenin ortalarında bir yere getirdiğimizde fare kalın bir + şeklini alır. Bu anda farenin sol tuşunu basılı tutarak C6 hücresine doğru sürüklersek yine A1:C6 aralığını seçmiş oluruz. Ama sürüklerken dikkatli olmak lazım. Çünkü hücrenin başka yerinden tutup sürüklersek başka sonuçlar elde edebiliriz. Burada bir aralıktan bahsederken A1:C6 gibi gösterdik. Excel’de bir aralığın gösterimi bu şekildedir. A1 ile C6 arasında kalan hücreleri kapsar (dikdörtgen olarak düşünün). Formüllerimizde de bir aralıktan bahsederken bu şekilde yazacağız. A1;C6 olarak gösterim, A1 ve C6 hücrelerini gösterir(yalnız 2 hücre). A1 hücresi seçili iken Shift tuşuna basıp, yön tuşlarını kullanarak ta seçim yapabiliriz.

Bir satırı komple seçmek için satır numarasına tıklarız(1, 2, …gibi). Birden fazla satırı seçmek için, yine hücre seçmede olduğu gibi Ctrl tuşu ile değişik satırları, Shift tuşu ile de bir aralıktaki tüm satırları seçebiliriz. Aynı seçimler Sütun seçmede de geçerlidir. Sütun seçerken sütun başlıklarına tıklarız (A, B, …gibi)

Sayfa seçmek içinde altta bulunan sayfa isimlerine tıklarız. Birden fazla sayfayı Ctrl tuşu ile bir aralıktaki sayfaları da Shift tuşu ile seçeriz. Birden fazla sayfa seçili iken, bir hücreye girdiğimiz veriler, seçili olan tüm sayfalara girilir. Aynı şekilde bir hücrenin içeriğinin silinmesi, biçimlendirilmesi gibi yatığımız tüm işlemler seçili bütün sayfalara uygulanır.

Bir sayfada bulunan tüm hücreleri seçmek için, satır ve sütun başlıklarının kesiştiği yerdeki boş hücreye tıklamak yeterlidir. (Resim 8)SAYFA İÇİNDE HAREKET

Sayfa içinde fareyle istediğimiz hücrelere tıklayarak hareket edebileceğimiz gibi, yön tuşlarını kullanarak ta aşağı, yukarı, sağa, sola hareket edebiliriz. Aşağıdaki tabloda hangi tuşların veya tuş bileşenlerinin, nasıl hareket sağladığı açıklanmıştır.


Resim 53: Hücreye çift tıklayarak düzenleme moduna girebiliriz

Resim 54: excel işlevini kullanarak yazılmış bir formül

Resim 55: Shift ile A1:C6 aralığının seçilmesi

Resim 56: Tüm sayfayı seçmek


Tablo 1: Sayfa İçinde Hareket

Bu Tuşları (Tuşu) Kullanın Bu İşlemi Yapmak İçinYön tuşları Bir hücre yukarı, aşağı, sola veya sağa gitmek için

kullanılır

CTRL+Yön tuşu Çalışma sayfasında veri girilmiş alan üzerinde hareket etme. Eğer veri girilmemişse çalışma sayfasının en uç noktaları üzerinde hareket etmek için kullanılır

HOME Satırın başına gitmek için kullanılırCTRL+HOME Çalışma sayfasının başına gitmeCTRL+END Çalışma sayfasındaki son hücreye, yani, veri girilmiş

alanın en son hücresine gitme

PAGE DOWN Bir ekran sayfası aşağı gitmek için kullanılırPAGE UP Bir ekran sayfası yukarı gitmek için kullanılır

ALT+PAGE DOWN Bir ekran sayfası sağa gitmek için kullanılırALT+PAGE UP Bir ekran sayfası sola gitmek için kullanılırCTRL+PAGE DOWN Çalışma kitabındaki bulunduğunuz sayfadan sonraki

sayfaya gitmek için kullanılır

CTRL+PAGE UP Çalışma kitabındaki bulunduğunuz sayfadan önceki sayfaya gitmek için kullanılır

SATIR, SÜTUN, SAYFA EKLEME ve SİLMESATIR VE SÜTUN EKLEME - SİLME

Bir Excel sayfasında 256 sütun ve 65536 satır bulunduğunu söylemiştik. Excel’de tablolarımızı oluştururken, sonradan araya satır veya sütun ekleme veya bir satır veya sütunu silme ihtiyacını duyabiliriz. Araya bir satır veya sütun eklediğimizde, satır ve sütun numarası yeniden düzenlenir. Ama toplam satır ve sütun sayısında bir artma veya eksiltme olmaz. Bir örnekle açıklarsak, A ve B sütunları arasına yeni bir sütun eklersek, yeni eklediğimiz sütun B olur B sütunu C olur C sütunu D olur bunun gibi devam eder. Ama toplam sütun sayısı 256 dır. Demek ki en sondaki sütunda silinir. Zaten biz hiçbir zaman 256 sütun veri girmeyiz. Çalışma sayfamızın boyutları çok büyük diye bütün tablo ve hesaplarımızı tek sayfada yapmayız. Değişik sayfalara gruplandırırız. Excelde oluşturduğumuz formüllerde aynı sayfa içindeki verileri kullanmak zorunda değiliz. Başka sayfalardan hatta başka çalışma kitaplarından veri alabiliriz. Satır eklemede aynı şekildedir. 1. ve 2. satırların arasına yeni bir satır eklersek yeni satır 2. satır olur 2. satır 3. satır olur ….v.b.

Yeni bir sütun eklemek için sütun başlığına sağ tıklarız ve ekle seçeneğini seçeriz. Seçtiğimiz

sütunun soluna yeni bir sütun eklenmiş olur (niye soluna? Soluna eklemeseydi en başa yeni bir sütun


Resim 58: Sütun ekleme

Resim 57: ve sonuç


ekleyemezdik). Bir örnek verirsek A ve B sütunları arasına yeni bir sütun eklemek için B sütun başlığına sağ tıklayıp ekle deriz. Ekle menüsünden Sütun seçeneği de, içinde bulunduğumuz hücrenin bulunduğu sütunun soluna yeni bir sütun ekler. Boş bir sayfada yeni bir sütun eklediğimizde hiçbir değişiklik olmamış gibi görünse de bütün sütunlar yeniden adlandırıldığından değişikliği göremeyiz. Ama verilerin bulunduğu hücreler arasına eklenen yeni sütunu görebiliriz. Satır eklemedede aynı kurallar geçerlidir. O yüzden uzun uzun anlatmayacağım. En başa bir satır eklemek için 1. satıra sağ tıklayıp ekle seçeneğini seçeriz.

Birden fazla sütunu seçerek sütun ekle dersek, seçili sütun sayısı kadar sütun, seçili sütunların soluna eklenir. Örneğin; A ve B sütunlarını seçer, sütun başlığına sağ tıklar ekle dersek, en başa 2 sütun eklenir. A sütunu C sütunu olur, B sütunuda D sütunu olur (çünkü yeni eklenen sütunlar A ve B olur). Komşu olmayan birden fazla sütunu Ctrl tuşu ile seçer ve sütun başlığına sağ tıklayıp ekle dersek, seçili sütunların sol taraflarına yeni sütun eklenir. Örneğin; B ve D sütunları seçili iken sütun eklersek, B ve D nin soluna birer sütun eklenir. B sütunu C olur, D sütunu F olur. Çünkü yeni eklenen sütunlar B ve E olur. Satır eklemede de aynı kurallar geçerlidir.

Satır veya sütunları silmek için, silmek istediğimiz satır ve sütunları seçili hale getirir, satır veya sütun başlığına sağ tıklayıp sil seçeneğini seçeriz. Del tuşu sütun silmez, seçili sütunlarda bulunan hücrelerin

içerisindeki verileri siler. Lütfen karıştırmayalım. Örneğin; A ve D sütunları seçer silersek, B sütunu A sütunu olur, F sütunu D sütunu olur(solunda 2 sütun silindiği için).SAYFA SİLME, EKLEME, AD DEĞİŞTİRME, TAŞIMA, KOPYALAMA

Excel başlangıçta Sayfa 1, Sayfa 2, Sayfa 3 diye boş 3 sayfa ile açılır. Biz istediğimiz kadar yeni sayfa açabilir veya silebiliriz (tabi en fazla 255). Ekle menüsünden Çalışma Sayfası seçeneği bulunduğumuz sayfanın soluna yeni bir sayfa açar. Sayfa ismine sağ tıklayıp ekle seçeneğinden Çalışma Sayfası seçeneğini seçerekte sayfa ekleyebiliriz. Sayfa adını sağ tıklayıp Yeniden Adlandır seçeneği ile sayfanın adını değiştirebiliriz. Sayfanın adına çift tıklayarakta adını değiştirebiliriz. Sayfa adını sağ tıklayıp sil seçeneği ile sayfayı silebiliriz. Silme işleminde sayfanın kalıcı olarak silineceği, yani geri alma işleminin yapılamayacağını belirten bir uyarı mesajıyla karşılaşırız. Satır ve sütun silmelerinde geri al tuşu ile veya Ctrl+Z tuşu ile işlemi geri alma şansımız vardır. Ama silinen sayfayı geri alma şansımız yoktur. Dikkat etmek gerekir.

Sayfaları taşıyarak istediğimiz sıraya sokabiliriz. Sayfa adını farenin sol tuşu basılı iken sürükleyip istediğimiz yere bırakabiliriz. Bu taşıma anında Ctrl tuşunu basılı tutarsak, sayfanın bir kopyasını istediğimiz yerde oluşturabiliriz. Resim 12 de “ders2” adlı sayfanın bir kopyasını “ders3” ile “sorular” sayfasının arasına yerleştiriyoruz. Yeni sayfanın adı “ders2 (2)” olur. Bu ad’a sağ tıklayarak istediğimiz adı verebiliriz(Yeniden Adlandır).

TABLO OLUŞTURMAKArtık teorik bilgileri bir yana bırakıp ilk tablomuzu oluşturmaya

başlayalım. Tablomuzun 1. Satırını Başlık Satırı oluşturuyor. A1 hücresine


NOT: Seçili sütunların sütun başlığına, başka bir sütun başlığında iken sağ tıklarsanız seçim bozulur o sütunu sağ tıklamış olursunuz biz sağ tıkla derken seçili yerden bahsediyoruz. Sütunu seçip rasgele yere sağ tıklarsanız bulunduğunuz yere uygun menü ekrana gelir ve seçim kaybolur. Başlangıçta çok yapılan bir hata olduğundan açıklama gereğini hissettim

Resim 59: Sayfa adını sağ tıklama

Resim 60: Sayfa kopyalama


Adı Soyadı diye yazıp, klavyemizden Sağ ok tuşuna basarak B1 hücresine geçiyoruz ve bu şekilde başlık satırını dolduruyoruz. Başlangıçta bütün sütunların genişliği aynı olduğu için, bazı veriler hücre içerisine sığmayacaktır. Olsun, bu hiç önemli değil, önemli olan verileri girmek. Biçimlendirmeyi en sona bırakıp tabloyu oluşturduktan sonra yapacağız. Böylece işlemlerimizi daha hızlı yapma fırsatı bulacağız. A sütunundaki isimleri klavyeden giriyoruz.

B sütunundaki numaraları da giriyoruz. Ancak B2 hücresine 04-13 verisini yazıp Enter tuşuna bastığımız anda B2 hücresindeki verinin Nis.13 diye değiştiğini görüyoruz. Excel bizim buraya bir tarih girdiğimizi zannederek veriyi değiştirmiştir. O zaman bunun bir metin olduğunu excel’e söylememiz gerekiyor. Bunun için önce B2:B5 aralığındaki hücreleri seçelim ve seçime sağ tıklayarak Hücreleri Biçimlendir seçeneğine girelim. Resim 13’teki iletişim kutusu karşımıza gelir. Burada 6 sekmede, seçili hücrelere uygulayabileceğimiz bir sürü seçenek gelir. Biz ilk olarak Sayı sekmesindeki seçeneklere bakacağız. Diğerlerini de zamanı gelince öğreneceğiz. Dikkat ederseniz bu seçenekler seçili olan hücrelere uygulanıyor. Onun için önce hücreleri seçmeliyiz. Bu menüye sağ tuştan ulaşabildiğimiz gibi, Ctrl+1 kısayol tuşu ile de ulaşabiliriz. Sayı sekmesinde bulunan Metin seçeneği, biz seçili hücrelere ne yazarsak yazalım bir metin olarak algılamasını sağlar. Yani bir sayıyı, bir tarihi metin olarak yazmak istiyorsak, hücreyi metin olarak biçimlendirmemiz gerekir. Metin olarak biçimlendirdikten sonra Numaraları yeniden yazabiliriz artık.

C sütununa da Vize notlarını yazdıktan sonra, D sütununda, vize notu belli bir öğrencinin, o dersten geçebilmesi için Final Sınavında en az kaç alması gerektiğini hesaplatacağız. Bunu bu sütuna yazdığımız formülle yapacağız. Zaten Excel’in en güzel yönü formüllerle otomatik hesaplamalar yaptırabilmemiz ve bu formülde kullanılan verilerin değişmesi anında bütün sonuçların otomatik olarak değiştiğini görmek. Buraya yazdığımız formülleri aşağıdaki resimde görüyorsunuz. Önce hesaplamanın nasıl yapıldığından bahsedelim. Bir öğrencinin, bir dersten geçebilmesi için vize notunun %40’ı ile Final Notunun %60’ının toplamının 60’tan fazla ve Final Notunun da en az 60 olması lazım (2005-2006 Öğretim yılına kadar not sistemi böyle idi). Formüllerin çok karışmaması için bunu 3 sütunda hallediyoruz. D2 sütununa şu formülü giriyoruz

“=(60-0,40*C2)/0,60”

Matematik bilgilerinizi zorlarsanız, Vize Notunun %40’ını 60’tan çıkartır, 0,60’a bölersek Final notu çıkar( Geçme notu=Vize NotuX0,40+Final NotuX0,60 formülünden Final Notunu hesaplatıyoruz). Burada Finalde alması gereken notu hesaplattırdık ama vizede 85 alan Onur Ergün’ün Finalde 43,33 alarak geçebileceği gibi bir sonuç çıktı ortaya. Oysa finalde en az 60 alması gerekiyordu. İşte bunu bir sonraki sütunda hallediyoruz. Ama o sütunu biz Final Notları için ayırmıştık. Öyleyse D ile E arasına yeni bir sütun ekleyelim (E sütun başlığına sağ tıklayıp ekle seçeneğini seçiyoruz). Şimdi boş bir E sütunu oluştu önceki E sütunu F oldu. E1 hücresine “Finalde Alması Gereken” yazısını klavyeden yazmadan D1 hücresinden kopyalayalım. Bunun birçok yolu vardır. D1 hücresini seçer sağ tuş ile kopyala deriz sonra E1 hücresine sağ tuş ile tıklayıp yapıştır deriz. Diğer kopyalama ve taşıma yöntemlerini sonra anlatalım.


Resim 61: Hücreleri Biçimlendir iletişim kutusu

Resim 62: Finalde alması gereken notun hesaplatılması


E2 sütununda Finalde en az 60 alması gerektiğinin formülünü yazacağız. Bu formülün sözle ifadesi şöyledir. “Eğer D2 hücresinde hesaplattırdığımız, finalde alması gereken not 60’tan küçük ise 60 yaz, yok 60’tan küçük değilse neyse onu yaz”. Bunu formülle ifade etmek için; aşağıdaki formülü yazıyoruz.

=EĞER(D2<60;"60";D2)EĞER işlevi Excel programında bulunan onlarca hazır işlevden biridir. Bu işlev bir sınama sonucunun

doğru ise ne, yanlış ise ne yapılması gerektiğini söyler ve açılımı aşağıdaki gibidir.=EĞER(mantıksal_sınama;eğer_doğruysa_değer;eğer_yanlışsa_değer)Excel’de hazır işlevleri kullanırken, işlevin hemen ardından bir parantez açarız. Sonra işlevin türüne

göre parametrelerini gireriz (her parametre ; ile ayrılır). İşlevin hiçbir parametresi yoksa parantezi açar kapatırız =BUGÜN() formülünde olduğu gibi. Birinci parametrede(mantıksal_sınama) mantıksal sınama yapılıyor (şundan büyükse, şuna eşitse, şundan küçükse gibi). Formülümüzde bu sınama D2<60 sınaması (yani D2 hücresinin değeri 60’tan küçük ise). İkinci parametre(eğer_doğruysa_değer), birinci parametredeki sınamanın doğru olması (bizim formülümüzde 60’tan küçük olması) durumunda ne yapılması gerektiğini söylüyor. “60” tırnak içinde görünen metni aynen yaz anlamındadır. Yani bizim formüle göre; D2 hücresine bakıyor, buradaki rakam 60’tan küçük ise o hücreye direkt 60 yazıyor (biz formülde bunu söylüyoruz). Üçüncü parametre(eğer_yanlışsa_değer) birinci parametredeki sınama sonucunun yanlış olması halinde ne yapılacağını söylüyor (bizim formülde D2 yazdığına göre D2 hücresindeki rakam neyse onu yaz demek istiyor). Bu işlev hakkında notlarımızın ilerleyen bölümlerinde başka örnekler yapacağız.

E sütununda bazı sonuçların küsurlu olduğunu görüyoruz (E4 hücresindeki 76,66 gibi). Küsurlu not olmayacağına göre F sütununa bu küsurları nasıl tamsayıya çevrileceğini anlatan formülleri yazacağız. F sütununda Final notları olduğu için yine buraya yeni bir sütun eklememiz gerekecek. Biraz önce anlattığımız yöntemle yeni bir sütun ekliyoruz. F2 sütununa aşağıdaki formülü giriyoruz.

=YUVARLA(E2;0)Burada da YUVARLA işlevini kullanıyoruz. Bu işlevin işleyişi aşağıdaki gibidir.= YUVARLA(sayı;sayı_rakamlar)Birinci parametre yuvarlatılacak sayı (bizim formülde E2 hücresindeki sayı), İkinci parametre

yuvarlatma şeklini belirliyor. 0 sayısı virgülden sonra hiç hane olmayacağını gösteriyor(+Sayılar virgülden sonra kaç hane, - Sayılar virgülden önce kaç hane yuvarlatılacağını gösterir). Eğer virgülden sonraki ilk rakam 5 ve 5’in üzerinde ise, virgülden önceki rakam bir yukarıya yükseltiliyor, 5’ten küçük ise rakam aynı kalıyor virgülden sonrası atılıyor. Aşağıdaki örnekleri inceleyin.

=YUVARLA(76,66;0) sonuç 77 =YUVARLA(76,66;1) sonuç 76,7=YUVARLA(76,33;0) sonuç 76 =YUVARLA(76,66;-1) sonuç 80=YUVARLA(76,5;0) sonuç 77 =YUVARLA(76,66;-2) sonuç 100Bu formülle ilgili geniş açıklamaları ve örnekleri yine ilerleyen bölümlerde anlatacağız.G sütununa öğrencilerin Finalde aldığı notları giriyoruz.H2 sütununda, Vize ve Final notları bilindiğine göre Geçme Notunu hesaplayan formülü yazıyoruz.

=C2*0,40+G2*0,60I2 sütununa biraz önce yaptığımız gibi H sütununda hesapladığımız notların küsurlu olması halinde

nasıl yuvarlatılacağının formülünü yazıyoruz. =YUVARLA(H2;0)J2 sütununa girdiğimiz =EĞER(I2>=60;"GEÇTİ";"KALDI") formülü ile Geçme notunun 60 ve 60’tan

büyük olması halinde “GEÇTİ” diğer olasılıkta ise “KALDI” yazmasını istiyoruz.D2, E2, F2, H2, I2, J2 hücrelerine formüller yazdık. D2 hücresine yazdığımız formülün aynısını D3

hücresine de yazmamız gerekiyor. Aynı şekilde diğer formüllerinde altında kalan hücrelere yazılması gerekiyor. Bütün bu formülleri diğer hücrelere tek tek yazmak çok zamanımızı alır. Hele tablo büyüdükçe dahada zorlaşır. Ama Excel bunuda düşünmüş. D2 hücresine tıklıyoruz ve sağ alt köşedeki doldurma kulpundan tutup aşağıdaki hücrelere doğru sürüklüyoruz (farenin sol tuşu basılı iken sürüklüyoruz). Resim 15. bu işlem sonucu D2 hücresindeki formül aşağıdaki hücrelere kopyalanmış oluyor. Bu kopyalama anında D2 hücresinde bulunan =(60-0,4*C2)/0,6 formülün, D3 hücresinde =(60-0,4*C3)/0,6 şeklinde değiştiğini görüyoruz. C2, C3 oluyor. Bizim istediğimizde bu zaten. Excel çok akıllı bir program olduğundan D3 hücresindeki hesaplamada C3 hücresindeki notun kullanılacağını anlayarak C2’yi C3 olarak değiştirdi.MUTLAK ADRES, GÖRECELİ ADRES

Burada kısa bir ara verip, biraz önce anlattığımız bu formülü kopyalayınca nasıl değişiyor meselesini inceleyelim. D2 hücresinde bulunan =(60-0,4*C2)/0,6 formülünün Excelde sözle ifadesini şöyle


Resim 63:


söyleyebiliriz. “Solumdaki hücrede bulunan değerin yüzde kırkını, altmıştan çıkar ve sonucu sıfır virgül altmışa böl”. İşte biz bu formülü D3 kopyaladığımızda aynı ifadenin sonucu olarak formülümüz =(60-0,4*C3)/0,6 şeklini alıyor(D3’ün solundaki hücre C3 olduğu için). buradaki C2 adresi göreceli adrestir. Excelde yazdığımız adresler aksi belirtilmediği müddetçe göreceli adrestir. Yani kopyalandığı

yere göre değişir. C2 adresi C sütununun 2. satırına işaret eder. Bunu mutlak adrese çevirmek için C harfinin ve 2 sayısının önüne birer $ işareti koyarız. $C$2 adresi Mutlak Adrestir. Yani nereye kopyalarsak kopyalayalım değişmez. Sadece C’nin önüne $ işaretini koyarsak C mutlak olur, sadece 2’nin önüne $ koyarsak 2 mutlak olur. Formüllerinizi oluştururken bunlara dikkat edin. Resim 16 daki örnekte malın fiyatı değişmediği için formüllerde mutlak adres kullanılmıştır. (F4 tuşu ile de $ işaretini koyabiliriz)

Tablomuzu bu şekilde oluşturduk. Şimdi sıra geldi biçimlendirmeye önce D, E ve H sütunları bizim ara hesaplamalar yaptığımız sütunlar bunların ekranda görünmesini istemiyoruz. Bunları gizlersek tablomuz daha hoş görünecek. Sonra satır ve sütun genişliklerini, yazı tipi ve büyüklüğünü, hücre içerisinde hizalama seçeneklerini, hücre dolgu ve yazı tipi renklerini, kenar çizgi tipi ve renklerini düzenleyerek tablomuzun daha güzel görünmesini sağlayacağız.SATIR VE SÜTUN GİZLEME, GÖSTERME, BOYUTLANDIRMA

Gizlemek istediğimiz satır ve sütunları seçerek, sağ tuşla açılan menüden gizle dediğimizde seçili olan satır veya sütunlar gizlenir. Gizlenmiş satır ve sütunlardaki veriler geçerlidir. Formüllerde buradan alınmış değerler varsa kullanılır. Silinmiş gibi düşünmeyin. Ancak yazdırma işleminde gizlenen satır ve sütunlar yazdırılmaz. Zaten genelde bizde bunu isteriz. Gizlenmiş satır ve sütunları görmek için gizli olan satır ve sütunların yanlarındaki satır ve sütunları seçerek, sağ tuşla açılan menüden göster seçeneğini tıklarız.

Bu işlemleri ayrıca menüden de yapabiliriz. Seçtiğimiz satır ve sütunları gizlemek için Biçim-Satır veya Sütun-Gizle seçeneğinden gizleyebiliriz. Göster seçeneğinden de görünür hale getiririz.

Bir başka yolda fare ile gizleme ve gösterme. Gizlemek istediğimiz sütunun sağındaki, sütun başlıkları arasındaki çizgiyi fare ile sürükleyip, sütun gizlenecek şekilde soldaki sütun başlığı çizgisinin

üzerine bırakmak, yani aradan sütunu kaybetmek. Satır içinde aynı şey. Fare ile gizlenmiş sütunu başlık çizgisine yaklaştığımızda fare imlecinin çift çizgi şeklini aldığını görürüz. İşte bu anda farenin sol tuşuna basıp sağa doğru sürüklersek, hücre görünmeye başlar. İstediğimiz aralıkta bırakırız. (Bakınız Resim 17 ve Resim 18)Satır ve sütun genişliklerini değiştirmek için yine satır

ve sütun başlıkları arasındaki çizgiyi fareyle sürükleyerek yaparız. Sürükleme anında genişlik veya yüksekliğin kaç piksel olduğunu görebiliriz. Birden fazla satır ve sütunu seçerek aynı anda genişlik veya yüksekliklerini değiştirebiliriz. Menüden yapmak için Biçim-Satır veya Sütun-Yükseklik veya Genişlik seçeneklerini kullanırız. Sütun başlığının sağındaki çizgiyi fare ile çift tıklarsak o sütunda bulunan en geniş verinin genişliğine uyacak şekilde sütun genişliği değişir (En Uygun Genişlik). Satırlar içinde aynı şeyler söz konusudur.

Yukarıda anlattığımız şekilde satır ve sütun genişliklerini ayarlıyoruz. Gizlemek istediğimiz sütunları gizliyoruz. Birde aynı sütun içerisinde birden fazla satırda metni kaydırmak için ne yaparız ona bakalım.YAZI TİPİ VE HİZALAMA SEÇENEKLERİ

Başlık Satırını (A1:J1) seçip farenin sağ tuşu ile açılan menüden (Ctrl+1 kısayol tuşunuda kullanabilirsiniz) Hücreleri Biçimlendir seçeneğine tıklarsak, Hücreleri Biçimlendir iletişim kutusu ekrana gelir. Buradaki hizalama sekmesini tıklayalım. Yatayda ve dikeyde metni hücre içerisinde nasıl hizalayacağımızı seçebiliriz. Yatayda sol(girinti) yi seçelim. Metnimizi hücre içerisinde sola hizaladık. İstersek Girinti sekmesinden soldan istediğimiz kadar girinti vererek hizalayabiliriz (değişik seçenekleri deneyerek, nasıl göründüğünü izleyin). Dikeyde de alt’a hizalı seçeneği seçili zaten. Burada Metni kaydır seçeneğinin önündeki kutuyu işaretliyoruz. Bu seçenek, hücre içerisine sığmayan metnin ikinci bir


Resim 64: Mutlak Adres

Resim 65: Gizle Resim 66: Göster


satırdan devam etmesini sağlıyor. Yoksa örneğin D1 hücresindeki “Finalde Alması Gereken” metninin hepsi görünecek kadar sütunu genişletirsek tablomuz çok büyür, bu seçenekle metnin 3 satırda görünmesini sağlıyoruz.

Tam burada, hücre içerisinde ikinci bir satır nasıl yaratılır ondanda bahsedelim. Hücre içerisine bir metin girerken hücre içerisinde bir alt satıra geçmek için “Alt+Enter” tuşunu kullanırız. Bu şekilde metni hücre içerisinde istediğimiz kadar satırda yazabiliriz.

Hücreleri Biçimlendir

iletişim kutusundan Yazı Tipi sekmesini tıklayarak yazı tipimizi Arial 12 Punto Kalın olarak ayarlıyoruz (Buradaki seçenekleri de deneyerek inceleyiniz).

KENARLIKTablomuzun tamamını (A1:J5) seçerek, Hücreleri Biçimlendir

seçeneğinden “Kenarlık” sekmesini tıklayalım. Resim 21 deki iletişim kutusu açılır. Önce çizgi stilini ve rengini seçiyoruz, sonra uygulamak istediğimiz kenara tıklıyoruz. Çizgi stilini çift çizgi seçtikten sonra, rengini seçelim ve Çerçeve yazan resme tıklayalım. Seçili tablomuzun en dışına çift çizgili bir kenarlık ekledik. şimdide tek çizgiyi seçip, İç yazan resme tıklayalım. Seçili tablomuzun içerisindeki kenar çizgilerini de belirledik. Diyelim ki yatay çizgileri değiştirmek istiyoruz. Çizgi tipini ve rengini seçip, yan taraftaki resimlerden orta yatay kenarı gösteren resme veya ortadaki resmin orta yatay çizgisine tıklayabiliriz.

Bu şekilde kenar çizgilerimizi de belirleyebiliriz. Hücre arka plan rengini değiştirmek için Hücreleri Biçimlendir-Desenler sekmesini kullanabiliriz. Bunu da uzun uzun anlatmaya gerek görmüyorum. Rengini değiştirmek istediğiniz hücreleri seçtikten sonra Hücre Biçimlendir-Desenler sekmesinden istediğiniz desen ve rengi verebilirsiniz. Ayrıca Biçimlendirme Araç Çubuğunda bulunan düğmelerden de yapabilirsiniz.OTOMATİK BİÇİM

Tablomuzu seçip, Biçim Menüsünden Otomatik Biçim seçeneğine girersek, burada tablomuza uygulayabileceğimiz birçok hazır biçim görebiliriz. Çok fazla uğraşmak istemiyorsak bu biçimlerden birini seçip tablomuza uygulayabiliriz. Bu seçenekleri deneyerek görünüz.

Son olarak, J sütununda kalan öğrencilerin “KALDI” yazısının kırmızı renkte ve kalın yazılmasını istiyoruz. Bunun için “Koşullu Biçimlendirme” uyguluyoruz.


Resim 68: HizalamaResim 67: Yazı Tipi

Resim 69: Kenarlık

Resim 70: Otomatik Biçim


KOŞULLU BİÇİMLENDİRMEJ2:J5 aralığını seçip, Biçim menüsünden Koşullu Biçimlendirme seçeneğine girelim. Koşullu

biçimlendirme iletişim kutusu açılır. Burada birden fazla koşul yaratarak, değişik biçimlendirmeler uygulayabiliriz. 1. Koşul olarak Hücre değeri – eşit – KALDI seçeneğini giriyoruz. Yani hücrenin değeri

KALDI ise, Biçim… seçeneğini tıklayarak yazı tipini kırmızı ve kalın olarak ayarlıyoruz. Eğer istersek 2. bir koşul ekleyerek (Ekle >> seçeneğinden), GEÇTİ değerinde de başka bir biçimlendirme uygulayabiliriz.

Formüllerde kullanılan işlemciler:İşlemci: Tanım: İşlem önceliği:+ Toplama 3- Çıkarma 3* Çarpma 2/ Bölme 2% Yüzde 1^ Üs alma 1

Mantıksal işlemciler (Karşılaştırmalar):Mantıksal

Operatör: Açıklama: Örnek:= Eşittir A1=B1> Büyük A1>B1< Küçük A1<B1>= Büyük veya

eşitA1>=B1

<= Küçük veya eşit

A1<=B1

< > Eşit değil A1<>B1

Tablo 2: Formüllerde kullanılan işlemciler

Excelde formül oluştururken de yukarıdaki operatörleri kullanacağız


Resim 71: Koşullu Biçimlendirme


GRAFİK OLUŞTURMAGrafik oluşturmak için Grafik Sihirbazını kullanırız. Aşağıdaki grafiği oluşturmaya çalışalım. Bu

grafikte görüldüğü gibi X ekseninde öğrencilerin isimleri, Y ekseninde de I2:I5 aralığında bulunan Geçme Notları var

A2:A5 aralığını seçelim, Ctrl tuşuna basarak I2:I5 aralığını da seçime ilave edelim. Bu şekilde grafiğini çizeceğimiz verileri seçtik. Böyle yaparsak grafiği daha kolay ve çabuk hazırlarız. Şimdi Standart Araç Çubuğunda bulunan

Grafik Sihirbazı düğmesine tıklayalım. Açılan grafik sihirbazı iletişim kutusunu kullanarak 4 adımda grafiklerimizi oluşturacağız.

Birinci adımda grafik stilini seçiyoruz. Standart Grafik Türleri ve Özel Türler altında birçok grafik stili görebilirsiniz. Biz örnek grafiğimizde Çizgi stilinde bir grafik türü seçtik. İleri diyerek 2. Adıma geçiyoruz.

Burada veri aralığı sekmesinde biz grafik çizmeye başlamadan önce veri aralığını seçtiğimiz için, Veri aralığı satırında, seçtiğimiz veri aralığını görüyorsunuz. İstersek burada başka bir veri aralığını tanımlayabiliriz. Verilerin bulunduğu yer içinde Sütunları işaretliyoruz. Seri sekmesinde Grafik serilerinin açıklamasını yazıyoruz (Geçme Notu). Burada tek seri söz konusu. Eğer geçme notu yerine vize notlarını ve final notlarını seçmiş olsaydık, 2 seri çizgisi oluşacaktı. İşte o zaman hangi seri hangi verileri gösteriyor. Bunu ad kutusundan ad vererek belirtecektik. Eğer en başta verileri seçerken sütun başlıklarıyla birlikte seçseydik seri adlarıda otomatik olarak sütun başlığı olarak yer alacaktı. 3.Adımda Grafik seçenekleri 6 ayrı sekmede karşımıza geliyor. Gösterge sekmesinde Grafik açıklamasını görmek


Grafik oluşturma

Resim 72: Adım 1/4

Resim 73: Adım 2/4


istemiyorsak onay kutusunu kaldırabiliriz. Açıklamayı grafiğin ne tarafına koyacağımızıda burada belirliyoruz. Başlıklar sekmesinde Grafik Başlığı, X ekseni ve Y ekseni başlıklarını burada belirliyoruz. İstemediklerimizi boş geçiyoruz. Eksenler sekmesinde x ve y eksenlerini ayarlıyoruz. Kılavuz çizgileri sekmesinden x ve y eksenlerinde görünmesini istediğimiz kılavuz çizgilerini belirliyoruz. Veri etiketleri sekmesinde seri üzerinde değerlerin görünmesini istiyorsak değer kutucuğunu onaylamamız gerekiyor. 4. Adımda grafiği aynı sayfaya bir nesne olarak ekleyebildiğimiz gibi, yeni bir sayfada da oluşturabiliriz. Son seçeneğini tıklayarak grafiği tamamlıyoruz.

Çizdiğimiz grafiği bir nesne gibi sayfa içerisinde istediğimiz yere taşıyabilir, köşelerinden veya kenarlarından çekerek istediğimiz boyutta büyültüp küçültebiliriz. Grafik üzerinde düzenlemek istediğimiz bölüme çift tıklayarak açılan iletişim kutusundan istediğimiz değişiklikleri yapabiliriz. Örneğin arka planı çift tıkladığımızda, Grafik Alanını Biçimlendir diye iletişim kutusu açılır. Buradan grafik arka plan renk ve desenini, yazı tipini ayarlayabiliriz. Aynı şekilde çizim alanını çift tıklayarak

Çizim Alanını Biçimlendir İletişim kutusundan, çizim alanıyla ilgili desen rengi seçebiliriz. Metinleri çift tıklayarak boyut, tip ve rengini değiştirebiliriz. Grafiği seçip grafik sihirbazını tekrar çalıştırırsak, yukarıda anlattığımız 4 adımda gerekli değişiklikleri yaparak, grafiğimizi yeniden düzenleyebiliriz.

Tablodaki verileri değiştirdiğimizde grafik üzerindeki yeni değere göre grafiğimiz değişir. Tabloya yeni bir kişi eklediğimizde grafikte de o kişi eklenir. Yani grafik tablo ile iletişim halindedir.


Resim 74: Adım 2/4 Seri

Resim 75: Adım 3/4 Gösterge Resim 76: Adım 3/4 Veri Etiketleri

Resim 29: Adım 3/4 Başlıklar Resim 30: Adım 4/4


Formüllerle Çalışmak

EĞER: I2 Hücresine =EĞER(H2>=70;"GEÇTİ";"KALDI") Formülü girilmiştir. Buradaki formülü şu şekilde açıklayabiliriz: Eğer Geçme Notu(H2) 70 ve üzerinde ise GEÇTİ, değilse KALDI yaz. GEÇTİ ve KALDI metinleri çift tırnak içerisinde yazılmıştır. Excel çift tırnak içine yazılanları metin olarak algılar ve aynısını yazar. Bu kısma bir hesaplama veya formül yazsaydık çift tırnak kullanmayacaktık. Geçme şartını şu şekilde değiştirdiğimizi farzedelim; Geçme Notu en az 70 ve Final notu en az 60 olmalıdır. O zaman formülümüzde iç içe 2 adet eğer kullanmamız gerekirdi. Formülü şöyle yazmak gerekirdi; =EĞER(H2<70;”KALDI”;EĞER(G2<60;”KALDI”;”GEÇTİ”). K2 Hücresine notları harfe çeviren formül girilmiştir. Burada EĞER işlevinin iç içe kullanılmasına dair güzel bir örnek görüyorsunuz.

ORTALAMA: N2 Hücresine Geçme Notlarının Ortalamasını alan formül girilmiştir. Bu formül şöyledir: =ORTALAMA(H2:H8) Ortalaması alınacak sayılar belirtilmiştir (H2 den H8 e kadar olan notlar. Biliyorsunuz H2:H8 bir aralığı ifade ediyordu.)

EĞERSAY: L4 Hücresine =EĞERSAY(I2:I8;"GEÇTİ") FormülüM4 Hücresine =EĞERSAY(I2:I8;"KALDI") Formülü N3 Hücresine =EĞERSAY(H2:H8;">75,14") Formülü N4 Hücresine =EĞERSAY(H2:H8;"<75,14") Formülü girilmiştir.

Buradaki Formüllere dikkat ederseniz, önce sayılacak alan (ör: I2:I8), sonra sayılacak hücreler belirtilmiştir. Sayılacak hücreler mutlaka çift tırnak içerisine yazılmalıdır. Yoksa formül hata verir. Ayrıca “<75,14” te olduğu gibi hangi sayıdan küçük olacağı belirtilmelidir. “<N2” şeklinde yazılırsa yanlış sonuç verir.

DÜŞEYARA: A10:A16 Aralığına A2:A8 Aralığındaki isimleri girdiğimizi varsayalım. B10 Hücresine A10 Hücresinde bulunan ismi, A2:I8 Aralığındaki tablonun ilk sütununda arayarak bu ismin karşısında 8. sütunda bulunan değeri (Geçme Notu) yazan formül şu şekilde yazılmıştır; =DÜŞEYARA(A10;$A$2:$I$8;8;YANLIŞ)

Burada; A10 Hücresinde yazan isim; ;$A$2:$I$8 Tablosunun ilk sütununda aranır ve İsmin bulunduğu sütunda dahil olmak üzere 8. sütundaki değer yazılır. YANLIŞ parametresi A10 Hücresindeki verinin, A2:A8 aralığında tam karşılığını bulmak ve onun karşısında bulunan notu yazmak için gereklidir. Yoksa alfabetik olarak en yakın değere bakılır ve o değer yazılır (veriler alfabetik sıralı değilse doğru sonuç alamayız).

FORMÜLLERDE ETİKETLERİ KULLANMA: Formül oluştururken, bir tablodaki verileri kullanırken, tablonun başlık satırında bulunan etiketleri formülümüzde başvuru olarak kullanabiliriz. Bunun için Araçlar-Seçenekler-Hesaplamalar sekmesinde, Formüllerdeki Etiketleri Benimse seçeneğinin işaretli olması gerekir.

HÜCRELERE AD VERME: Seçtiğimiz hücrelere Ekle-Ad-Tanımla seçeneği ile Ad verebiliriz. Verdiğimiz bu Ad’lar Formül çubuğunun en solundaki Ad Kutusunda listelenir. Listeden bu Adları tıklayınca Ad verdiğimiz hücreler seçilir.

HÜCREYE AÇIKLAMA EKLEMEK: Hücreyi sağ tıklayıp Açıklama Ekle seçeneği ile Hücreye bir açıklama ekleyebiliriz. Eklediğimiz açıklama fare ile hücre üzerine gelince okunur. Açıklama olan hücrelerin sağ üst köşesinde kırmızı bir işaret bulunur. Açıklama bulunan hücre sağ tıklandığında Açıklama Ekle seçeneği yerine, Açıklamayı Düzenle, Açıklamayı Sil, Açıklamayı Göster - Gizle seçenekleri çıkmaktadır.

YUVARLA: Yuvarla işlevinin 2 parametresi vardır. =YUVARLA(Yuvarlanacak sayı;Kaç hane). Yuvarlanacak sayı kısmına doğrudan bir sayı yazılabildiği gibi, bir hücre değeri veya bir formül sonucu olabilir. Kaç hane kısmına yazacağımız pozitif sayılar, virgülden sonra kaç hane kalacağını, negatif sayılar ise virgülden önce kaç hane yuvarlatılacağını belirtir. (-2 sayısı, virgülden önceki 2 hane



yuvarlatılacak demektir. Başka bir deyişle virgülden önceki 2 rakam 0 olacaktır.) Yuvarlama işlevi uygulanırken 5’ten küçük olan sayılar aşağı, 5 ve 5’ten büyük sayılar yukarı yuvarlanır.

=YUVARLA(18254,837;1) Sonuç=18354,8 (8’den sonraki sayı 3 olduğundan 8 olarak kaldı).=YUVARLA(18254,837;2) Sonuç=18254,84 (3’ten sonraki sayı 7 olduğundan 3 Dört oldu).=YUVARLA(18254,837;3) Sonuç=18254,837(Sayımızın ondalık kısmı zaten 3 hane değişmez=YUVARLA(18254,837;0) Sonuç=18255(virgülden sonraki ilk rakam 8 olduğundan 4 beş oldu)=YUVARLA(18254,837;-1) Sonuç=18250(virgülden önceki ilk rakam 4 olduğundan 5 aynı kaldı)=YUVARLA(18254,837;-2) Sonuç=18300(virgülden önceki 2. rakam 5 olduğundan 2 üç oldu)=YUVARLA(18254,837;-3) Sonuç=18000(virgülden önceki 3. Rakam 2 olduğundan 8 aynı kaldı)=YUVARLA(18254,837;-4) Sonuç=20000(virgülden önceki 4. Rakam 8 olduğundan 1 iki oldu)=YUVARLA(18254,837;-5) Sonuç=0(virgülden önceki 5. Rakam 1 olduğundan sonuç 0 oldu. Eğer 5.

Rakam 5 ve üzerinde olsaydı sonuç 100000 olacaktı.)TAMSAYI: Bu işlev kesirli sayıların virgülden sonrasını atar.

=TAMSAYI(18,99) Sonuç=18 (virgülden sonrasına bakılmaz)AŞAĞI YUVARLA: Bu işlev YUVARLA işlevinin devamlı aşağıya yuvarlanmasıdır.

=AŞAĞIYUVARLA(318,19;1) Sonuç=318,1 (1’den sonra 9 olması önemli değil)=AŞAĞIYUVARLA(318,19;2) Sonuç=318,19 (zaten 2 basamak var, değişmez)=AŞAĞIYUVARLA(318,19;0) Sonuç=318=AŞAĞIYUVARLA(318,19;-1) Sonuç=310 (soldan birinci sayı 8 olmasına rağmen 1 aynı kalır)=AŞAĞIYUVARLA(318,19;-2) Sonuç=300=AŞAĞIYUVARLA(318,19;-3) Sonuç=0

YUKARIYUVARLA: Bu işlev YUVARLA işlevinin devamlı yukarı yuvarlanmasıdır.=YUKARIYUVARLA(318,19;1) Sonuç=318,2=YUKARIYUVARLA(318,19;2) Sonuç=318,19 (zaten 2 basamak var, değişmez)=YUKARIYUVARLA(318,19;0) Sonuç=319 (virgülden sonraki ilk rakam 1 olmasına rağmen, yukarı

yuvarlatacağımız için 8 sayısı 9 oldu)=YUKARIYUVARLA(318,19;-1) Sonuç=320 =YUKARIYUVARLA(318,19;-2) Sonuç=400=YUKARIYUVARLA(318,19;-3) Sonuç=1000 (virgülden önceki 3. Sayı 3 olmasına rağmen solundaki

0 sayısı 1 olur ve üç sıfır yanına koyunca sayı 1000 olur.)=YUKARIYUVARLA(318,19;-4) Sonuç=10000 [virgülden önceki 4. (3’ün solunda 0 olduğunu

düşünün) Sayı 0 olmasına rağmen solundaki 0 sayısı 1 olur ve dört sıfır yanına koyunca sayı 1000 olur.]=YUKARIYUVARLA(318,19;-5) Sonuç=100000

METİN BİRLEŞTİRME: Farklı hücrelerde bulunan metinleri tek hücrede birleştirebiliriz. Bunun için BİRLEŞTİR işlevini veya formülde & işaretini kullanırız.

A sütununda bulunan isimleri ve B sütununda bulunan Soyisimleri C sütununda birleştiren formülü aşağıdaki gibi yazabiliriz.=BİRLEŞTİR(A2;” “;B2) veya;=A2&” “&B2Burada bulunan “ “ (çift tırnak içerisinde boşluk) A2 ve B2 hücrelerinde bulunan metni bir boşluk ile birleştiriyor. (çift tırnak içinde bulunan karakter aynen yazılır. Eğer boşluk koymasaydık ad ve soyad bitişik olurdu)Eğer C3 hücresine aşağıdaki formülü yazsaydık;=BİRLEŞTİR(“Adı Soyadı: “;A2;” “;B2;”’tir.”)Sonuç;Adı Soyadı Bayram Kepenek’tir. Şeklinde olacaktı.



Excel Eklentileri İle ÇalışmakEklentiler, Microsoft Excel'e seçmeli komutlar ve özellikler ekleyen programlardır. Örneğin, “ToolPak

Çözümleyicisi” eklenti programı karmaşık istatistiksel veya mühendislik analizleri geliştirdiğinizde adımları kaydedebilen bir veri analiz araçları kümesi sağlar.Eklentiler nereden alınır Excel'i yüklediğinizde, bazı eklentiler kullanılabilir; diğer eklentilere Microsoft Office Web sitesinden ulaşabilirsiniz.

Bilgisayarınıza eklenti yükleme Bir eklentiyi kullanabilmeniz için söz konusu eklentiyi önce bilgisayarınıza, sonra da Excel'e yükleyin. Eklentiler (*.xla dosyalar) varsayılan değer olarak aşağıdaki konumlardan birine yüklenir:

Microsoft Office/Office klasöründeki kitaplık klasörü veya alt klasörlerinden biri. (ör: C:\Program Files\Microsoft Office\OFFICE11\Library)

Documents and Settings/<kullanıcı adı>/Application Data/Microsoft/AddIns klasörü. (ör: C:\Documents and Settings\xp\Application Data\Microsoft\AddIns)

Eklentileri Excel'e yükleme Bir eklentiyi yükledikten sonra Excel'e de yüklemelisiniz (Araçlar-Eklentiler… menüsünden). Bir eklentiyi yüklemek, özelliği Excel'de kullanılabilir hale getirir ve ilişkili komutları uygun menülere ekler.

Eklentileri Excel'den kaldırma Belleği korumak ve performansı artırmak için, az kullandığınız eklentileri kaldırın. Bir eklentiyi kaldırma, bu eklentinin özelliklerini ve komutlarını Excel'den kaldırır ama eklenti programı bilgisayarınızda kalır böylelikle eklentiyi kolayca yeniden yükleyebilirsiniz. Eklenti programını kaldırdığınızda program Excel yeniden başlatılana dek bellekte kalır.

Özel Excel eklentileri tasarlama Kendi Visual Basic programlarınızı özel eklentiler olarak kullanabilirsiniz.

Rakamları yazıya çeviren eklenti: Şimdi eklenti konusunu daha iyi anlamak için aşağıda kodları yazılı olan eklentiyi nasıl kurup kullanabileceğimizi anlatalım. Aşağıda yazılan kodları seçerek kopyalayınız.Function yaz$(sayi) Dim b$(9) Dim y$(9) Dim m$(4) Dim v(15) Dim c(3)

b$(0) = "" b$(1) = "Bir" b$(2) = "İki" b$(3) = "Üç" b$(4) = "Dört" b$(5) = "Beş" b$(6) = "Altı" b$(7) = "Yedi" b$(8) = "Sekiz" b$(9) = "Dokuz"

y$(0) = "" y$(1) = "On" y$(2) = "Yirmi" y$(3) = "Otuz" y$(4) = "Kırk" y$(5) = "Elli" y$(6) = "Altmış" y$(7) = "Yetmiş" y$(8) = "Seksen" y$(9) = "Doksan"

m$(0) = "Trilyon"



m$(1) = "Milyar" m$(2) = "Milyon" m$(3) = "Bin" m$(4) = ""

a$ = Str(sayi)

If Left$(a$, 1) = " " Then pozitif = 1 Else pozitif = 0 a$ = Right$(a$, Len(a$) - 1) For x = 1 To Len(a$) If (Asc(Mid$(a$, x, 1)) > Asc("9")) Or (Asc(Mid$(a$, x, 1)) < Asc("0")) Then GoTo hata Next x

If Len(a$) > 15 Then GoTo hata a$ = String(15 - Len(a$), "0") + a$

For x = 1 To 15 v(x) = Val(Mid$(a$, x, 1)) Next x

s$ = "" For x = 0 To 4 c(1) = v((x * 3) + 1) c(2) = v((x * 3) + 2) c(3) = v((x * 3) + 3) If c(1) = 0 Then e$ = "" ElseIf c(1) = 1 Then e$ = "Yüz" Else e$ = b$(c(1)) + "Yüz" End If e$ = e$ + y$(c(2)) + b$(c(3)) If e$ <> "" Then e$ = e$ + m$(x) If (x = 3) And (e$ = "BirBin") Then e$ = "Bin" s$ = s$ + e$ Next x

If s$ = "" Then s$ = "Sıfır" If pozitif = 0 Then s$ = "Eksi" + s$

yaz$ = s$ GoTo tamamhata: yaz$ = "Hata"tamam:End Function

Excel programını çalıştırınız. Araçlar-Makro-Visual Basic düzenleyicisi (Alt+F11) seçeneği ile Visual Basic düzenleyicisini açınız. Insert menüsünden Module seçeneğini tıklayınız ve açılan Module1 penceresine kopyaladığınız kodları yapıştırınız (Function ile başlayıp End Function ile biten kodları. Ne eksik ne fazla). Visual Basic düzenleyicisini kapatıp Excel ekranına dönünüz ve başka hiçbir şey yazmadan Dosya menüsünden farklı kaydet seçeneği ile gelen ekrandan kayıt türünü “Microsoft Excel eklentisi (.xla)“ olarak seçin. Kayıt yeri otomatikman yukarıda anlattığımız Documents and Settings/<kullanıcı adı>/Application Data/Microsoft/AddIns olarak seçilecektir. Değiştirmeden dosya adını “yaz” olarak kaydedin ve kapatın.

Excel programını yeniden çalıştırdığınızda Araçlar-Eklentiler… seçeneğini tıklayınca, sol taraftaki listede bizim kaydettiğimiz eklenti olan yaz seçeneğini göreceksiniz. Yanındaki kutucuğa tıklayarak aktif hale getirin. Herhangi bir hücreye =yaz(27181) formülünü yazdığınızda sonuç olarak “YirmiYediBinYüzSeksenBir” sonucunu göreceksiniz. Artık excel’i her açtığınızda bu formülü kullanabilirsiniz. Yaz adında bir formülünüz daha oldu.

NOT: Rakamları Yazıya dönüştüren ve Hücre içerisindeki metinleri Sağ tuş ile HEPSİ BÜYÜK, İlk Harfleri Büyük, hepsi küçük veya yazım kurallarına uygun hale dönüştürmenizi sağlayacak eklenti dosyalarını http://www.bayramkepenek.com sitemizden indirebilirsiniz.



ÇALIŞMA NOTLARI EXCEL 59

MİCROSOFT EXCEL ÇALIŞMA NOTLARIÇalışma Kitabı: Excel’de oluşturulmuş bir dosya çalışma kitabı’dır. Ör: grup1.xls Çalışma kitabı

sayfalardan oluşur. Sayfa1, Sayfa2 gibi. Bunlara Çalışma Sayfası denir.Çalışma kitabını farklı kaydetmek: Mevcut dosyanın bir kopyası elde edilir.Çalışma Sayfasını Şablon olarak kaydetmek: Şablon olarak kaydedebileceğimiz bir Excel sayfasını

şablon olarak kaydetmek istersek kayıt türü olarak şablon seçeneğini seçeriz. Belge .xlt uzantılı olarak Templates adlı dizine kaydedilir. Dosya menüsünden yeni seçeneği ile yeni bir belge yaratmak istediğimizde bu şablonu görebiliriz.

Çalışma sayfası eklemek: ekle menüsünden çalışma sayfasıÇalışma sayfası silmek: çalışma sayfasının adını sağ tıklayıp sil.Çalışma sayfasının adını değiştirmek: çalışma sayfasının adını çift tıklayarak. Veya sağ tuşlaBirden fazla çalışma sayfasını seçmek: Ctrl tuşu ile birlikte çalışma sayfalarının adını tıklarız. Birden

fazla çalışma sayfası seçili iken herhangi bir hücreye veri girildiğinde seçili olan tüm çalışma sayfalarına girilmiş olur.

Hücre, Satır, Sütun: Bitişik olmayan birden fazla satır, sütun veya hücreyi seçmek için, Ctrl tuşu ile birlikte seçmek istediğimiz satır, sütun veya hücreleri tıklarız. Bir aralıktaki satır, sütun veya hücreleri seçmek için, en baştaki satır, sütun veya hücreyi tıkladıktan sonra, aralığın en sonundaki satır, sütun veya hücreyi Shift tuşu ile birlikte tıklarız. Ör: A1:D8 aralığını seçmek için, A1 hücresini tıkladıktan sonra D8 hücresini Shift tuşu basılı iken tıklarız. Satır veya Sütun eklemek için, eklemek istediğimiz Satır veya Sütunun sağındaki Satır veya Sütunu seçer, sağ tuş ile ekle’yi tıklarız. Silmek içinde seçili olan Satır veya Sütuna sağ tıklar sil’i seçeriz. Hücrelere sayı, metin, tarih, formül gibi veriler girebiliriz. Bir sayıyı metin olarak hücreye girmek istiyorsak sayıyı ‘ işaretinden sonra gireriz. Ör: ‘1.2 gibi. 1.2 olarak girersek excel bunu bir tarih olarak algılar ve 1 Şubat olarak değiştirir.

Formül girmek: Hücrelere formül girmek için = ile başlanır. Bazı formül örnekleri: =A1+B1 A1 ve B1 hücrelerindeki sayıları toplar=TOPLA(D4:D6) D4:D6 aralığındaki sayıları toplar=B5^2 B5 hücresindeki sayının karesini alır.=BUGÜN() Bugünü gösterir.=ŞİMDİ() Bulunduğumuz anı tarih ve saat olarak gösterir.=Bugün()-30 30 gün öncesinin tarihini gösterir.=maaş bilgileri!A5*B3 maaş bilgileri isimli sayfanın A5 hücresindeki sayı ile bulunulan sayfanın B3

hücresindeki sayı çarpılır.=EĞER(a1=25;a1*b1;a1*b2) A1 hücresindeki sayıya bakar eğer bu sayı 25 ise B1 hücresindeki sayı ile

çarpar ve sonucu yazar. 25 dışında bir sayı ise B2 hücresindeki sayı ile çarpar ve sonucu yazar.=eğer(B5<=C5;”0”;B5*C5) B5 hücresindeki sayı C5 hücresindeki sayıya eşit veya küçük ise, 0 değerini

yazar, büyük ise B5 ve C5 hücrelerindeki sayılarının çarpımının sonucunu yazar.=yuvarla(25,6;0) Sonuç 26 virgülden sonrası 5 ten büyük olduğu için bir üst sayıya yuvarladı.=yuvarla(12546;-3) Sonuç 13000=yuvarla(12546;3) Sonuç 12546=tamsayı(25,6) Sonuç 25 Virgülden sonrasını atar.=TAMSAYI(0,99) Sonuç 0=ORTALAMA(C1:C5) C1’den C5’e kadar olan hücrelerdeki sayıların ortalamasını alır.=MAK(C1:C5) C1’den C5’e kadar olan hücrelerdeki sayıların en büyüğünü (Maximum) bulur ve yazar.=MİN(C1:C5) C1’den C5’e kadar olan hücrelerdeki sayıların en küçüğünü (Minimum) bulur ve yazar.=aşağıyuvarla(13,894;1) Sonuç 13,8=AŞAĞIYUVARLA(13,894;2) Sonuç 13,89=AŞAĞIYUVARLA(13,894;-1) Sonuç 10=YUKARIYUVARLA(13,894;-2) Sonuç 100=yukarıyuvarla(13,894;2) Sonuç 13,90 (+sayılar virgülden sonrasını –sayılar, virgülün solundaki

sayıları yuvarlar.)=DÜŞEYARA(A1;SAYFA1!TABLO;3;YANLIŞ) A1 hücresinde yazılı olan veriyi, sayfa1 sayfasındaki

TABLO olarak adlandırılmış aralığın birinci sütununda arar ve bunun karşısında 3. sütunda bulunan değeri bulunduğu hücreye yazar. TABLO dediğimiz aralık seçili olan bir bölüme verilmiş ad’tır. Ör: A1:F8 aralığı gibi. A1 hücresinde bulunan veri bu tablonun mesela 4. sırasında ise, bunun hizasında üçüncü sütunda bulunan (burada C4 hücresi oluyor.) değer alınır. YANLIŞ Parametresi aranan verinin tam karşılığını bulabilmek için gereklidir.

=S_SAYI_ÜRET() 0 ile 1 arasında rastgele sayı üretir.



=RANK(A1;$A$1:$A$8;0) A1 hücresindeki sayının, A1:A8 aralığındaki listede kaçıncı büyüklükte olduğunu verir. 0 sayısı sırasını küçükten büyüğe doğru verir. 1’in dışındaki sayı sıranın büyükten küçüğe doğru sırasını verir.

Mutlak ve Göreceli adres: Göreceli adres formülün bulunduğu konuma göre değişir. Formülü başka bir konuma kopyaladığımızda adreste kendiliğinden bu konuma göre değişir. Mutlak adreste bir değişiklik olmaz. Ör: A1 Göreceli adres, $A$1 mutlak adres. (Adres yazarken F4 tuşunu basılı tutarsak veya yazılmış bir göreceli adresi seçerek F4 tuşuna basarsak, mutlak adrese dönüştürür.)

Hücrelere ad vermek: Seçili hücrelere ad kutusunda ad verebiliriz. Ad’ı silmek için Ekle-Ad-Tanımla-Sil menüsü.

Veri dizileri: Ör: Ocak, Şubat, Mart...veya Pazar, Pazartesi, Salı..Hücre kopyalama, taşıma, yapıştır, özel yapıştır: Pano: Excel 2000 sürümünden itibaren birden fazla kopyalamaya (12 adet) izin veren pano aracını araç

çubuklarına ekledi.Hücre biçimlendirme: Sağ tuş-hücre biçimlendir veya Ctrl+1Hücreye açıklama eklemek: Ekle-açıklama. Sağ tuş ile düzenleyebiliriz. (açıklamayı değiştirme silme

gibi)Otomatik düzelt: Yanlış yazılan bazı kelimeler otomatik olarak düzeltilir.(program hafızasında varsa.

Yalnış-yanlış gibi)Otomatik tamamla: Bir hücreye veri girerken aynı sütunda daha önce girilmiş verilerin benzerliğinde

öneri getirmesi.Veri formları ile çalışma, süz, sırala: Excel bir veri tablosunu form olarak algılayabilir ve Veri-Form

seçeneğini çalıştırdığımızda form olarak karşımıza gelir. veri-sırala ve süz seçenekleri ile tablomuzu sıralayabilir ve süzme yapabiliriz.

Sütunları gizlemek ve göstermek: Görmek istemediğimiz sütunları, sütun başlığının kenar çizgisinden sürükleyerek gizleyebiliriz. Veya seçili sütunları sütun-gizle seçeneği ile gizler, sütun-göster seçeneği ile tekrar görünür hale getirebiliriz.

fx-İşlev yapıştır: Tuşu ile adım adım formüller oluşturabiliriz.Biçim boyacısı: Seçili hücrelerin biçimini kopyalar.Grafik oluşturmak: bir veri tablosunun grafiğini oluşturmak için grafik sihirbazı düğmesini kullanabiliriz.

X ve Y eksenlerine gireceğimiz verileri, grafik çeşidini ve adlandırmaları açılan sihirbazdan adım adım uygulayabiliriz. Oluşturduğumuz grafikte düzenlemek istediğimiz kısımları çift tıklayarak veya grafik sihirbazını tekrar çalıştırarak veya sağ tuş menüsü ile düzenleyebiliriz.

Araç çubukları: En sık kullanılan iki araç çubuğu standart ve biçimlendirme araç çubuğudur. Diğer araç çubukları, çizim, form, grafik gibi araç çubuklarıdır. Standart araç çubuğundaki düğmeler: yeni, aç, kaydet, yazdır, kes, kopyala, yapıştır, geri al, yinele, otomatik toplam, işlev yapıştır, sırala, grafik sihirbazı gibi.., biçimlendirme araç çubuğundaki düğmeler: yazı tipi, boyutu, kalın, italik, altı çizgili, sola hizala, ortala, sağa hizala, birleştir ve ortala, para, sayı, yzde biçimleri, yazı ve zemin rengi gibi..

Araç Çubuklarını Özelleştirme: Araç çubuklarında boş bir alana sağ tıklayarak veya Görünüm menüsü Araç Çubukları-Özelleştir seçeneği ile açılan pencereden araç çubuklarına yeni düğmeler ekleyebilir(Sürükle-Bırak yöntemi ile) veya araç çubuklarında bulunan istemediğimiz düğmeleri sürükleyerek boşluğa atıp kaldırabiliriz. Sıfırla seçeneği araç çubuklarını ilk kurulduğu hale geri döndürür.

Belgeye resim eklemek: Ekle-resim menüsünden hazır küçük resimlerden veya daha önce kendi kaydettiğimiz resim dosyalarından belgemize resim ekleyebiliriz.

Bul, Değiştir: Düzen menüsündeki bul ve değiştir seçenekleri ile istediğimiz veri veya formülleri otomatik olarak bulup değiştirebiliriz.

Metin kutusu: Çizim araç çubuğunda bulunan metin kutusu düğmesine tıklayarak hücrelerin dışıda istediğimiz yerde ve boyutta metin kutuları oluşturabiliriz.

Veri Doğrulama: Bir hücreye gireceğimiz verilerde sınırlamalar koymak istiyorsak(ör: en çok 15 sayısını girmek gibi)

Çalışma Kitabını ve Çalışma Sayfasını Koruma: Araçlar-Koruma-Çalışma Sayfasını koru (veya çalışma kitabını)

Makro Kaydetme: Araçlar-Makro-Yeni Makro KaydetPencereleri Bölme: Bölmek istediğimiz satır veya sütunun bir sonundaki hücreyi tıklayıp Pencere-

Bölmeleri Dondur seçeneği ile.Çalışma Sayfasını Gizleme: Biçim-Sayfa-Gizle seçeneği ile çalışma sayfalarını gizleyebiliriz. Biçim-

Sayfa-Göster sayfaları gösterir.



Sayfa yapısı, önizleme, yazdırma: Düzen menüsünde bulunan sayfa yapısı ile sayfanın boyutu, alt ve üst bilgiler, kenar boşlukları… Ayarlanabilir. Belgemizi yazdırmadan önce önizleme ile sayfadaki görüntü izlenir.

Alt+Enter: Hücre içerisinde metin yazarken bu tuş bileşeni ile bir alt satıra geçebilirsiniz(Bir alt hücreye değil. Aynı hücrede ikinci satır)

İşlem önceliği: İşlem: Simge: İşlem önceliği: Üs alma ^ 1Yüzde % 1Çarpma * 2Bölme / 2Toplama + 3Çıkarma - 3Formül oluşturmada kullanılan operatörler: + Toplama, - Çıkarma, / Bölme, * Çarpma% sayıyı yüze böler. Ör: 20% Sonuç 0,2^ üs alır. Ör 5^3 Sonuç 125= Eşit, < Küçük, > Büyük<= Küçük yada eşit, >= Büyük yada eşit, <> Eşit değil.& Ampersand (birleştirme) Ör: A1&B1 Sonuç AB: Bölge Ör: A1:D8


ÇALIŞMA NOTLARI WORD 62

MİCROSOFT WORD ÇALIŞMA NOTLARIWord Belgesi: Word programı ile .doc uzantılı belgeler yaratırız. Yarattığımız bu belgelere resim, tablo,

grafikler ekleyebilir ayrıca belgemizi sütunlar halinde, çeşitli yazı ve renklerle süsleyebiliriz. Bu belgelerde istediğimiz zaman ekleme ve çıkarmalar yaparak güncelleyebiliriz. Hemen hemen gördüğünüz her türlü basılı belgeyi word programında oluşturmak mümkündür.

Farklı kaydet: Farklı kaydet komutu excelde olduğu gibi mevcut belgenin farklı bir kopyasını oluşturur. Mevcut belge aynen saklanır.

Sayfa yapısı: Yazımızı yazmaya başlamadan önce daktiloya nasıl kağıt takıyorsak, word’tada dosya-sayfa yapısı seçeneğinden, kağıtın boyutu, kenarlarda bırakılacak boşluklar, cilt yapacaksak cilt payı, alt ve üst bilgilerin nereye yazılacağı gibi ayarları yaparız.

Araç çubukları: En sık kullanılan iki araç çubuğu standart ve biçimlendirme araç çubuğudur. Görünüm-Araç çubukları seçeneğinden diğer araç çubuklarını da görüntüleyebiliriz. Aynı menüdeki özelleştir seçeneği ile Araç çubuklarına yeni düğme ekleme veya kaldırma yapabiliriz.

Otomatik yazım denetimi: Bir yazıyı yanlış yazdıysanız ve yanlışı düzeltmediyseniz ya da word sözlüğünde olmayan bir sözcük yazdıysanız, program sözcüğün altını kırmızı dalgalı bir çizgiyle işaretler. Bu özellik otomatik yazım denetimi özelliğidir. Altı tireli sözcüğü farenin sağ düğmesiyle tıklarsak sözlükte bulunan yakın sözcüklerden oluşan bir öneri listesi açılır. Ayrıca ekle seçeneği ile de o sözcüğü word’un sözlüğüne ekleyebiliriz.

Şablon: word programını ilk başlattığımızda normal.dot şablonunu kullanarak boş bir belge açar. Biz kendimize uygun şablonlar oluşturabiliriz. Bu aynen daktiloya başlıklı bir kâğıt takmak gibidir. Hazırladığımız belgeyi kaydederken şablon olarak bir isim vererek kaydedersek belge .dot uzantılı olarak template dizinine şablon olarak kaydedilir. Dosya menüsünden yeni komutunu seçtiğimizde kaydettiğimiz bu şablonu kullanarak yeni bir belge yaratabiliriz. Ayrıca word programı ile gelen birçok hazır şablonlarda vardır.

Otomatik kaydet: Araçlar-seçenekler menüsü ile word programının birçok ayarlarını yapabiliriz. Bunlardan biriside belgemizi her ...dakikada bir otomatik kaydetmesini sağlayan özelliktir. Böylece olası bir elektrik kesilmesinde belgemizin önemli bir bölümünü kurtarmış oluruz.

Seçme işlemleri ve belge içerisinde hareket: Bir sözcüğü seçmek için çift tıklamak, bir paragrafı seçmek için üç kez tıklamak, bir cümleyi seçmek için Ctrl tuşu ile birlikte herhangibir yerine tıklamak, bir bölgeyi seçmek için önce baş tarafını tıklayıp sonrada son tarafını Shift tuşu ile tıklamak veya farenin sol tuşuyla tıklayarak sürüklemek gerekir. Belge içerisinde bir bölümü değiştirmek için önce seçmek gerekir. O yüzden seçme işlemleri önemlidir. Satır başıda imleç ok şeklinde iken tıklamak satırı seçili hale getirir. Çift tıklamak paragrafı seçili hale getirir. Paragraf tanımı Enter tuşuna bastıktan sonra tekrar Enter tuşuna basıncaya kadar yazdığımız alandır. Satır içerisinde Home tuşu imleci, satır başına End tuşuda satır sonuna götürür. Ctrl+Home tuşu belgenin en başına, Ctrl+End tuşuda belgenin en sonuna götürür. Backspace tuşu imlecin solundaki bir karekteri, Delete tuşuda imlecin sağındaki bir karakteri siler.

Özel karakterleri görüntülemek: Standart araç çubuğunda bulunan ¶ simgesi yazımızı yazarken nerede boşluk tuşuna bastık, nerede Enter tuşuna bastık, nerede tab tuşuna bastık ve nerelerde sayfa sonu, bölüm sonu varsa gösterir. Böylece hatalarımızı denetleyebiliriz.

Otomatik düzelt özelliği: Yanlış yazılan bazı kelimeler otomatik olarak düzeltilir. (Program hafızasında varsa. Yalnış-yanlış gibi). Ayrıca bu özelliği kullanarak sık yazdığımız bazı yazıların kısaltmalarını bu listeye ekleyebiliriz.

Tab(sekme) noktalarını kullanmak: yazımızda alt alta gelmesini istediğimiz sözcükleri boşluk tuşlarıyla değil oluşturacağımız sekmelerle yapmalıyız. En çok kullandıklarımız, sol sekme, sağ sekme, orta sekmedir. (sol sekme sola, sağ sekme sağa, orta sekme ortaya hizalar)

Altbilgi, üstbilgi ve sayfa numarası eklemek: Belgemize Görünüm-Üstbilgi ve altbilgi seçeneği ile her sayfada yinelenen alt ve üst bilgiler ekleyebiliriz. Ayrıca sayfa numarası ekle seçeneği ilede otomatik sayfa numaraları oluşturabiliriz.

Metni sütunlar halinde yazmak: Word programında yazılarımızı birden fazla sütunlar halinde yazabiliriz. Biçim-sütunlar seçeneği ile sütun ayarlarını yapabiliriz. (Sütun sayısı, genişliği, aradaki boşluk, araya çizgi koymak gibi.)

Başlık biçimlerini kullanmak: Belgelerimizi hazırlarken, başlıkların aynı yazı tipinde olmasını sağlamak ve ileride içindekiler dizinini otomatik olarak oluşturmak istiyorsak biçimlendirme araç çubuğunda bulunan stil kutusundaki başlık stillerini kullanmalıyız. (Başlık1, Başlık2 gibi)


ÇALIŞMA NOTLARI WORD 63

Metin kutuları ile çalışmak: Oluşturduğumuz metin kutusu içerisine yazdığımız yazıları biçimlendirebilir ve belgemizin istediğimiz yerine yerleştirebiliriz. Metin kutusu çerçevesini çift tıklayarak veya sağ tıklayarak birçok ayarları yapabiliriz. (çerçeve rengi, çizgi şekli, rengi, dolgu gibi)

Başlangıcı büyütmek: Paragrafın ilk harfini büyüterek belgemize hoş bir görünüm sağlayabiliriz. (Biçim-başlangıcı büyüt)

Belgeye resim eklemek: Ekle-resim menüsü ile çeşitli resim dosyalarını belgemize yerleştirebiliriz. Resmi sağ tıklayarak resim biçimlendir seçeneği ile çeşitli ayarları yapabiliriz. (Kaydırma seçenekleri, boyutlandırma, resim çerçevesi gibi) Kaydırma seçeneklerinden Kare seçeneğini seçersek resmi sayfada istediğimiz yere taşıyabiliriz.. resmin gittiği yerde resme yer açılır ve yazılar resmin etrafında devam eder.

İçindekiler dizinini oluşturmak: Belgemizi hazırlarken başlık stillerini kullandıysak ekle-başvuru-dizin ve tablolar seçeneği ile içindekiler tablosunu otomatik olarak oluşturabiliriz. Daha sonra belgemize ekleme ve çıkarma yaptığımızda sayfa numaralarını otomatik olarak güncelleştirebiliriz.

Sütun sonu, sayfa sonu, bölüm sonu eklemek: Bir sütunu sona erdirme için ekle-kesme seçeneğinden sütun sonunu, sayfayı sonlandırmak için sayfa sonunu (Ctrl+Enter tuşu aynı görevi yapar) bölümü sonlandırmak içinde bölüm sonunu seçeriz.

Paragraf ayarları: Sağ tuş ile paragraf seçeneğini seçerek veya biçim-paragraf seçeneğinden paragraf ayarlarını düzenleyebiliriz. (İlk satır girintisi, paragraf girintisi, paragraflar arasındaki aralık, satırlar arasındaki aralık gibi)

Yazıtipi ayarları: Sağ tuş ile yazıtipi seçeneğini seçerek veya biçim-yazıtipi seçeneğinden seçili metnin yazıtipi ayarlarını değiştirebiliriz. (Yazıtipi, altsimge, üstsimge, karakter aralıklarını artırma azaltma, değişik metin efektleri ekleme gibi.)

Belgeye tablo eklemek ve düzenlemek: Tablo-ekle seçeneği ile belgemize tablo ekleyebiliriz.Makro Kaydetmek: Araçlar-makro-yeni makro kaydet ile yaptığımız bir dizi işlemi makro olarak

kaydedip, daha sonra tek tıklamayla bu işlemlerin sırasıyla yapılmasını sağlayabiliriz. İstersek kaydettiğimiz makro için araç çubuklarında bir düğme oluşturup (görünüm-Araç Çubukları-Özelleştir.) bu düğme vasıtasıyla makroyu çalıştırabiliriz.

Heceleme: Araçlar-Dil-Heceleme menüsü ile satır sonuna gelen kelimelerin uygun hecelerden bölünerek (- işaretiyle) satırın doldurulmasını otomatik olarak sağlayabiliriz. (Bu yazıda heceleme kullanılmıştır.)

Madde İşaretleri ve Numaralandırma: Biçim menüsünde bulunan bu seçenek ile belgemizde numaralı veya madde im’li listeler oluşturabiliriz.

Kenarlıklar ve Gölgelendirme: Biçim menüsünde bulunan bu seçenek ile yazımıza kenarlık ve arka plan ekleyebiliriz.

Bazı önemli kısayol tuşları: CTRL+Enter – Sayfa sonu ekler. (yeni bir sayfadan devam)CTRL+SHIFT+Boşluk– Satır sonlarında bölünmez aralık ekler.SHIFT+F3 – Küçük-Büyük harf değişimi sağlar. (Her vuruşta değişir. Hepsi büyük, İlk harfleri büyük,

Normal yazım)ALT+Fare Sol Tuş – Dikey seçim yapabiliriz.CTRL+SHIFT+4 – üs yazmak için (Xy Gibi)CTRL+SHIFT+0 – alt simge yazmak için (Xy Gibi)SHIFT+Enter – Bir listede boşluk yaratır. Tekrar Enter’a basılınca, liste kaldığı yerden devam eder.CTRL+Z – Son yaptığımız işlemi geri alır. (CTRL+Y yineler)CTRL+N – Yeni Belge yaratır.CTRL+S – KaydetCTRL+O – Önceki Belgeleri AçALT+F4 – Programı kapatır.SHIFT+F5 – Belge içerisinde son düzeltme yaptığımız noktaya gider(Yeni açılan bir belgede, belge kapatılmadan önce imlecin bulunduğu noktaya gider)


ÇALIŞMA NOTLARI İNTERNET 64

İNTERNET ÇALIŞMA NOTLARIİnternet Nedir?: İnternet, Dünya üzerindeki bilgisayar ağlarının

birbirleri ile bağlanması sonucu ortaya çıkmış, herhangi bir yöneticisi ve sınırlaması olmayan, uluslar arası bir bilgisayar ve iletişim ağıdır. İnternete bağlanmak için; Öncelikle bir bilgisayar(her ne kadar cep telefonu, televizyon vs. gibi cihazlarla da bağlanabilse bile), modem, çevirmeli ağ yapılandırması, Bir internet hesabı (İnternet servis sağlayıcılarından(ISS) alınan kullanıcı adı, şifre ve telefon numarası), telefon hattı ve internetteki sayfaları görüntüleyen bir internet browser (ör: internet Explorer) gereklidir.

WWW (World Widw Web) : Dünya çapında ağ. Hipertext tabanlı, dağıtılmış internet bilgi sistemi.

http: Internet üzerinde HTML sayfalarının aktarılması için "HyperText Transport Protocol" isimli standart bir protokol kullanılır.

HTML: HTML (HyperText Markup Language) World Wide Web'in bilgi görüntülemekte kullandığı dosya formatıdır. HTML sayfaları kullanarak metinler değişik şekillerde ekrana getirilebilir, sayfalara resim, ve ses eklenebilir.

IP Numarası: Bilgisayarlar, internette birbirlerini kelimelerle değil sayılarla tanırlar. Bu yüzden Internet'e bağlı olan her bilgisayarın birbirinden farklı bir numarası olması gereklidir. Bu numaraya IP numarası adı verilir ve 192.163.144.21 gibi üç haneli dört adet rakamdan oluşur

Alan Adı: IP’ler sayılarla ifade edilmektedir ve akılda kalması zordur. Bu nedende alan adı sunucuları IP’leri çözümleyerek alan adına dönüştürür. Örneğin 195.168.1.36 IP iken www.meb.gov.tr alan adıdır. Alan adları URL olarak da ifade edilebilir. Verilen örnekten anlaşılacağı üzere alan adının hatırda kalması daha kolaydır.

Ülkemizde alan adı işlemlerini Orta Doğu Teknik Üniversitesi www.nic.tr adresinden gerçekleştirmektedir. Türkiye’de herhangi bir kuruluş veya birey internet sitesi için alan adı almak istiyorsa www.nic.tr adresine başvurarak belirli kıstaslar çerçevesinde istediği alan adını alabilir. Yalnız alan adı almak internet sitesi kurmak için yeterli değildir. Buna ilave olarak sayfayı oluşturan bilgileri kaydetmek için kiralık alan (hosting) almak ve bunu kiralık alanın alan adıyla ilişkilendirmek gerekmektedir.

TCP/IP: Transmission Control Protocol/Internet Protocol cümlelerinin kısaltılmış halidir. Internet'i oluşturan protokollerdir. Internet üzerinde bilgisayarların birbirleriyle anlaşmalarını sağlayan ortak dildir.

DNS: Domain Name System (Alan Adı Sistemi) Bağlanılan sunucu ismini açık Internet adresine çevirmek için kullanılan bir mekanizmadır. Internet üzerinde aynı adlı iki veya daha fazla sunucu isminin olmaması da yine DNS sistemi sayesinde gerçekleşmiştir. Hangi sayının ( IP Numarası ) hangi isme karşılık geldiğini aklında tutan geniş ve dağıtık bir veritabanıdır.

Download : İnternet üzerinden, bilgisayarımıza veri aktarımı.Upload: Bilgisayarımızdan, internet

sunucusuna veri aktarımı.Alan Adı Uzantıları:

.com Ticari kuruluş.Ör: http://www.hepsiburada.com.edu Eğitim Öğretim.Ör: http://www.akdeniz.edu.tr.gov Resmi siteler.Ör: http://www.dsi.gov.tr.mil Askeri siteler.Ör: http://www.tsk.mil.tr.net Servis sağlayıcılar.Ör: http://www.e-kolay.net.org Kar amacı olmayan

organizasyonlar.Ör: http://mmo.org.tr


ÇALIŞMA NOTLARI İNTERNET 65

URL: (Uniform Resource Locator) Web üzerinde ulaştığınız yerin kimliğini belirler. Ör: http://www.kepenek.com.tr.tc

e-mail (e-posta): Elektronik Posta. İletişim kanalları kullanılarak bilgisayar üzerinden mesaj alışverişi. E-posta mesajları genel olarak metin formatındadır. Ancak grafik veya başka veri tiplerini mesajınıza iliştirip gönderebilirsiniz. İnternette ücretsiz olarak e-mail hizmeti veren birçok site mevcuttur. Bunlardan bazıları Hotmail (bkepenek @hotmail.com ), Google’un gmail ([email protected]) ve Yahoo ([email protected]) en çok kullanılanlardır. 2 GB hatta bunun üzerinde mailleriniz için saklama alanı vermektedirler. İlgili sitelere girerek sizde yeni bir mail adresi alabilirsiniz.

INTERNET TARAYICISI (Internet Browser): Internet sayfalarını görüntülemek için Internet Browser programına ihtiyaç vardır. Çok çeşitli internet Browser programları vardır. Windows ile birlikte kurulan Internet Explorer bunların başında gelir. FireFox, Mozilla gibi ücretsiz programlarıda kullanabilirsiniz. Internet Explorer programının son sürümü olan 7.0 ile birçok yeni özellikler getirilmiştir (Internet sayfalarını çoklu pencerelerde açmak gibi).

Internette Arama Yapma: Internette bulunan bilgi kaynaklarına ulaşmak için Arama Motorlarını kullanırız. Bunlardan en çok kullanılan ve en hızlı arama yapan arama motoru. Google’dur. www.google.com.tr adresinden Türkçe arama sayfasına ulaşabiliriz. Arama yaparken seçtiğimiz kelimelerin tümünü içeren siteler aranır ve bulunur. Ör: Bayram Kepenek kelimesini içeren sayfaları arattığımızda Bayram ve Kepenek kelimelerini içeren siteler bulunur. Bu iki kelimenin yan yana bulunmasını istiyorsanız kelimeyi “ içinde yazmalısınız (“Bayram Kepenek”), aramada bulunmasını istemediğiniz kelimelerin başına – koyunuz (bayram –kepenek yazarsanız bayram kelimesini içeren ama kepenek kelimesini içermeyen siteler bulunur). Kelimelerin başına koyacağınız + işareti de o kelimeleri aramaya ekler.

Resimleri diske kaydetme: Resim üzerine sağ tıklayıp Resmi Farklı Kaydet seçeneği ile açılan pencerede kayıt yerini ve dosya adını belirleyerek diske kaydedebiliriz.

Dosya indirme(Download): Internet sayfalarında bulunan dosyaları diskimize kaydetmek için, dosyanın link’i üzerine sağ tıklayıp “Hedefi Farklı Kaydet” seçeneği ile açılan pencereden kayıt yerini ve dosya adını belirleyerek diske kaydedebiliriz. Bunun dışında dosya indirme programları kullanarak ta aynı anda birden fazla dosyayı indirme ve yarım kalan indirme işlemlerini daha sonra kaldığı yerden tamamlama gibi kolaylıklar kullanabiliriz (Flashget programı bunların içinde en çok kullanılanlardandır.)

Sık Kullanılanlar: Her seferinde internete girerken internet sayfasının adresini başlık çubuğuna yazmaktansa sık girdiğimiz siteleri Sık Kullanılanlar’a ekleyerek, sık kullanılanlar menüsünden tek tıklamayla bu sitelere bağlanabiliriz. Açık bulunan siteyi sık kullanılanlara eklemek için, Sık Kullanılanlar menüsünden, Sık Kullanılanlara Ekle seçeneğini tıklar ve açılan pencereye siteyi bize hatırlatacak bir isim veririz (Ctrl+D tuşları açık olan siteyi direk sık kullanılanlar listesine ekler). Sık Kullanılanlar Listesini Düzenle seçeneği Sık kullanılanlar listesinde düzenlemeler yapmamızı sağlar (isim değiştirme, adres değiştirme, klasör belirleme gibi)

Internet Seçenekleri: Internet Explorer ile ilgili birçok ayarları bu seçenekten yaparız (örneğin giriş sayfasını belirleme)

Outlook Express ile Posta alma ve Gönderme: Outlook Express e-postalarımızı alıp göndermeye yarayan bir programdır. Bu program ile Hotmail, msn, gmail gibi posta hesaplarımızı yapılandırarak posta hesabı oluşturabilir ve bu hesaplar üzerinden posta gönderebiliriz. gönderdiğimiz postalara resim dosya gibi ekler koyabiliriz.

Internet Güvenliği: Internet üzerinden bilgisayarımıza virüs, trojen, gibi birçok saldırılar olabilir. Bunun için bunlara karşı gerekli önlemler alınmalı Antivirus veya Internet Security gibi koruyucu programlar kullanmalı. Nereden geldiği belli olmayan e-posta veya dosyalar virüs taramasından geçirilmeden açılmamalı, internette kullandığımız Messenger ve diğer şifreler kimseye verilmemelidir.


http://www.google.com.tr/

mailto:[email protected]

