HDO3-1

โมเดลความสมพนธโครงสรางปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษา สงกด

กรมสงเสรมการปกครองทองถน

A Structural Equation Model of Factors Affecting Ethical Leadership of School Administrators

under the Department of Local Administration

สธาสน แมนญาต (Suthasinee Manyat) *ดร.กนกอร สมปราชญ (Dr.Kanok-orn Somprach)**

ดร.ทรงศกด ภสออน (Dr.Songsak phusee-orn) ***

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาระดบปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรมและระดบภาวะผนาเชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษาสงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน 2) ตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนของ

โมเดลความสมพนธโครงสรางเชงเสนปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษาทผวจยพฒนา

ขนกบขอมลเชงประจกษ และ 3) ศกษาอทธพลทางตรง อทธพลทางออม และอทธพลรวมของปจจยทสงผลตอภาวะ

ผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษา กลมตวอยาง ไดแก โรงเรยนเทศบาล สงกดกรมสงเสรมการปกครองทองถน

จานวน 560 โรงเรยน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบตรวจสอบรายการ และแบบมาตรวดประเมนคาภาวะผนาเชง

จรยธรรมกบปจจยทสงผลทมคาความเชอมนตงแต 0.81 ถง 0.96 สถตทใชวเคราะหขอมลเปนสถตพรรณนา สถตอางอง

โดยวเคราะหดวยโปรแกรมสาเรจรปทางสถต ซงผลการวจยสรปได ดงน

1.ระดบภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษา โดยภาพรวม พบวา พฤตกรรมภาวะผนาเชง

จรยธรรมโดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายตวแปรสงเกต พบวา มเพยงตวแปรสงเกตความผกพนตอ

องคการ ความรบผดชอบและความซอสตยทมพฤตกรรมอยในระดบมากทสด นอกนนมพฤตกรรมอยในระดบ มาก

เมอพจารณาโดยลาดบคาเฉลย พบวา ตวแปรสงเกตทมคาเฉลยสงสด คอ ความซอสตย รองลงมา คอ ความผกพนตอ

องคการและความรบผดชอบ ตามลาดบ สวนตวแปรสงเกตทมคาเฉลยตาสด คอ วสยทศน

2. ระดบปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรม โดยภาพรวม พบวา ปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรม

โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายปจจย พบวา มการรบรอยในระดบมากทกปจจย เมอพจารณาโดยลาดบ

คาเฉลย พบวา ปจจยทมคาเฉลยสงสด คอ วฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรม รองลงมา คอ สถานการณและบรรยากาศ

องคการทางจรยธรรม ตามลาดบ สวนปจจยทมคาเฉลยตาสด คอ คณลกษณะ

3. ผลการตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนของโมเดลความสมพนธโครงสรางภาวะผนาเชงจรยธรรมของ

ผบรหารสถานศกษาทผวจยพฒนาขนมความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ (χ2 = 122.58, df = 139, P-value= 0.84,

GFI = 0.84, AGFI =0.95, CFI = 1.00, SRMR = 0.02, RMSEA = 0.00, CN = 859.30)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* นกศกษาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

** รองศาสตราจารย สาขาการบรหารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

***ผชวยศาสตราจารย ภาควชาวจยและพฒนาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

114

HDO3-2

4. อทธพลทางตรง อทธพลทางออมและอทธพลรวมของปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรมของ

ผบรหารสถานศกษา โดยเรยงลาดบคาสมประสทธอทธพลจากมากไปหานอย ดงน (1) อทธพลทางตรง 4 ปจจย คอ

ปจจยสถานการณ ปจจยวฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรม ปจจยบรรยากาศองคการทางจรยธรรมและปจจย

คณลกษณะ (2) อทธพลทางออม 3 ปจจย คอ ปจจยคณลกษณะทสงผานปจจยบรรยากาศองคการทางจรยธรรมและ

ปจจยวฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรม ปจจยสถานการณทสงผานปจจยบรรยากาศองคการทางจรยธรรมและปจจย

วฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรม และปจจยวฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรมทสงผานปจจยบรรยากาศองคการทาง

จรยธรรม (3) อทธพลรวม 4 ปจจย คอ ปจจยสถานการณ ปจจยวฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรม ปจจยบรรยากาศ

องคการทางจรยธรรมและปจจยคณลกษณะ

ABSTRACT

The objectives of this research were: 1) to study level of factors affecting the Ethical Leadership and level of

Ethical Leadership of school administrators under the Department of Local Administration, 2) to investigate the

congruence of Linear Structural Causal Model in Factors affecting the school administrators’ ethical leadership,

developed by the researcher from empirical data, and 3) to study the direct effect, indirect effect, and total effect of

factors affecting the school administrators’ ethical leadership. The sample consisted of 560 Municipal Schools, under

the Department of Local Administration. The instruments using in this study were the Check List and Rating Scale in

Ethical Leadership, and Causal Relationship with reliability value between 0.81 to 0.96. The statistic using for data

analysis was Descriptive Statistic and Inferential Statistic by using computer program.

The research findings found that:

1. The ethical leadership of school administrators’ level, Department of Local Administration were, in

total and in each perspective, at the high level. Considering the order of average value, found that the first in highest

level of average value, honesty. The second order was commitment and accountability. For the aspect with lowest

level of average value, it was vision.

2. The factors affecting ethical leadership of school administrators’ level, Department of Local

Administration were, in total and in each perspective, at the high level. Considering the order of average value, found

that the first in highest level of average value, factor in organizational culture focusing on ethics. The second order

was situation and ethical organizational climate. For the aspect with lowest level of average value, it was

characteristic.

3. For the findings of investigation in congruence of structural causal model in school administrators’

ethical leadership, developed by the researcher, was congruent with empirical data (χ2 = 122.58, df = 139, P-value=

0.84, GFI = 0.84, AGFI = 0.95, CFI = 1.00, SRMR = 0.02, RMSEA = 0.00, CN = 859.30)

4. For the direct effect, indirect effect, and total effect of factors affecting the school administrators’ ethical

leadership, ranking in order were as follows: 1) four direct effects including: situational factor, (1)organizational

cultural factor, (2) organizational cultural factor focusing on ethics, (3) ethical organizational climate factor, and (4)

characteristic factor, 2) three indirect factors including: (1) characteristic factor through ethical organizational

115

HDO3-3

climate factor, and organizational cultural factor focusing on ethics, (2) situational factor through ethical

organizational climate factor, and organizational climate factor focusing on ethics, and (3) organizational culture

factor focusing on ethics through ethical organizational climate factor, and 3) four total effect including: (1)

situational factor, (2) organizational culture factor focusing on ethics, (3) ethical organizational climate factor, and

(4) characteristic factor.

คาสาคญ : โมเดลความสมพนธโครงสราง ภาวะผนาเชงจรยธรรม ผบรหารสถานศกษา

Key Words: A Structural Equation Model, Ethical Leadership, School Administrators

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ชมชน หนวยงาน องคกรระดบตางๆ หรอ

แมแตประเทศชาต จาเปนตองมผนา (leader) ทจะเปน

ผกาหนดทศทางการดาเนนการตามวตถประสงคและ

เปาหมาย (objective and goal) ของหนวยงานหรอ

องคกรของตน ผนามอยในทกระดบ ตงแตสงคมหรอ

หนวยงานขนาดเลกไปจนถงองคกรขนาดใหญหรอ

หนวยงานระดบชาต ภาวะผนา (leadership)ถอเปน

ปจจยทมความสาคญอยางยงและมสวนตอความสาเรจ

หรอความลมเหลว หากองคกรใดมผนา(leader) หรอ

ผบรหารทมคณธรรม จรยธรรม ความร ความสามารถ

ประสบการณ ความเ ชยวชาญฯลฯ องคกรหรอ

หนวยงานนน กจะสามารถแขงขนกบผอนและประสบ

ความสาเรจตามเปาหมายทวางไวไดเปนอยางด ใน

สถานการณปจจบนประเทศไทยกาลงเผชญกบความ

ทาทายในการทจะดารงอยในโลก ทามกลางกระแส

การเปลยนแปลงยคโลกาภวตน (globalization)ความ

อยรอดของประเทศชาตนน ตองอาศยองคประกอบท

หลากหลาย และไมสามารถทจะแบงมอบหรอระบให

ใครคนใดคนหนง หรอหนวยงานใดหนวยงานหนง

รบผดชอบ ทผานมามเหตการณหลายอยางทเกดขน

และทาใหคนไทยไดเรยนร มประสบการณและเกด

ค ว า ม ต ร ะ ห นก แ ลว ว า “ภ า ว ะ ผ น า ( leadership)

คณธรรมและจรยธรรม (virtue and ethical)” มความ

จาเปนและมความสาคญมากเพยงใดตอการบรหารและ

การพฒนาชาตบานเมอง “วกฤตผนา” และ “วกฤต

คณธรรมและจรยธรรม” กอใหเกด “วกฤตศรทธา” ทม

ตอผนากลมตางๆ จงเปนเรองจาเปนทตองพจารณา

และ

ศกษาทาความเขาใจอยางจรงจง เพอใหเหนวา ภาวะ

ผนาเชงจรยธรรมของผบรหารควรเปนเชนไร จงจะ

นามาซงความยอมรบนบถอ เลอมใส ศรทธาและให

ความรวมมอของคนในหนวยงาน องคกรและ

ประเทศชาตสบไป (พทยา,2553)

ผนาทางจรยธรรม เปนสวนหนงของหลกสตร

ทสาคญแบบเปนทางการในหลกสตรการฝกอบรม

ผ บ รหารการศกษาขอ งสถาบนพฒ นาผ บ รหาร

การศกษา สมมตฐานทางความคด กคอ อาชพผนาทาง

การศกษาเปนวชาชพตองมเหตผลทางจรยธรรม แต

เหตการณ ตาง ๆ ทเลวรายในอดตชใหเหนวาใน

ทกวชา ชพอยภายใตกจกรรมท ขาด เหตผลทาง

จรยธรรม การปฏบตการของผนาทางการศกษาควร

เ ป น ไ ป ต า ม ข อ แ น ะ น า ท า ง จ ร ย ธ ร ร ม ท เ ป น

ขนบธรรมเนยมดงเดม และผสมผสานกบคานยมของ

สงคมประชาธปไตย ขอแนะนาทางจรยธรรมรวมถง

ความเคารพนบถอสมาชกทกคนของสงคม อดทนกบ

ความแตกตางในดานวฒนธรรมและความคดเหน

ความเสมอภาคของบคคล การกระจายทรพยากรอยาง

เปนธรรม ความเคารพนบถอสมาชกทกคนในสงคม

สง คม ไท ยเ ปน สง คม แบ บพ หน ยม ( นย มค วาม

หลากหลาย) ผนาทางการศกษาตองเคารพปจเจกบคคล

และผทเปนเจาของชมชนของโรงเรยน ซงมเอกลกษณ

ผนาทางการศกษาตองตอบสนองชมชนดวยความ

116

HDO3-4

เคารพนบถอ อดทนตอวฒนธรรมและความคดเหนท

แตกตาง ผนาตองจดระบบและกลานาสมาชกทมความ

เปนอสระในสงคมทมความหลากหลาย ในสงคม

ประชาธปไตยสมาชกอาจมาจากปจเจกบคคล ทเปน

ชนกลมนอยหรอมพนฐานทางเศรษฐกจทแตกตางกน

กลมทหลากหลายนาความคดเหนทหลากหลายใน

วธการจดการศกษาทจะทาใหเกดขนในสภาพแวดลอม

ทโรงเรยนเปนอย และผลลพธของการศกษาทควรจะม

ขน ผนาทางการศกษา ควรสงเสรมความหลากหลาย

และแพรเชอความหลากหลายเพอจะสรางจตวญญาณ

ของชมชน อดทนตอความหลากหลาย ปองกนอคต

และสนบสนนมมมองทแตกตางในการตรวจสอบ

ประเดนตาง ๆ ทางการศกษา ความเสมอภาคของ

บคคล บคคลทกคนมสทธทจะไดรบการปฏบตอยาง

เ ป น ธ ร ร ม ม โ อ ก า ส เ ท า เ ท ย ม กน ใ น ก า ร ส ร า ง

ความสาเรจใหตนเอง มสทธเทาเทยมกนในการเขามา

รบบรการและทรพยากรตางๆ โปรแกรมตาง ๆ ท

โรงเรยนจดใหมการกระจายทรพยากรอยางเทาเทยม

กน โรงเรยนสวนมากดาเนนภายใตฐานการเงนทม

สภาพ ขาดแคลนผ บรหารโรงเรยนตองแบงสรร

ทรพยากรใหเปนธรรมกบคร และจดสรรใหนกเรยน

ไดรบผลประโยชนสงสดทางการศกษา ผบรหารตอง

พจารณาอยางเปนธรรมทสด มประสทธภาพมากทสด

ในการใชทรพยากรของโรงเรยนผนาควรหลกเลยงสง

ทจะทาลายความไวเนอเชอใจ และใชความเปนผนา

ทางจรยธรรม (ประชม, 2550)

การศกษาเกยวกบภาวะผ นา เ ชงจรยธรรม

(ethical leadership)เกดขนมาเปนระยะเวลานาน แตไม

มการกลาวถงในประเดนของการวจยอยางชดเจนนก

แนวคดหลกของการพฒนาไปสภาวะผนาเชงจรยธรรม

ของ Sergiovanni(1992) ซงไดแบงแยกแหลงทมาของ

ภาวะผนา อนประกอบไปดวย ภาวะผ นาในระบบ

ราชการ (bureaucratic leadership) ภาวะผ นาเชง

จตวทยา (psychological leadership) ภาวะผนาเชง

เหตผล – เทคนค (rational – technical leadership)

ภาวะผ นาเชงวชาชพ (professional leadership) และ

ภาวะผนาเชงจรยธรรม (ethical leadership) ดงน (1)

ภาวะผนาในระบบราชการ(bureaucratic leadership)

เปนภาวะผ นาทตองอางอง กบคาสง กฎ ระเบยบ

ขอกาหนด ภาระงาน ความคาดหวงและผลลพธจาก

กระบวนการกากบ ตดตาม และควบคม ดงนน ภาวะ

ผนาในระบบราชการ (bureaucratic leadership) จง

ครอบคลมเพยงพฒนาการขนตาสด(lowest stage) ของ

การพฒนาจรยธรรม (2) ภาวะผ นา เ ชง จตวทยา

( psychological leadership) เ ป น ภ าว ะ ผ น า ท ม ฐ า น

อานาจจากแรงจงใจ และทกษะเชงมนษยสมพนธ

(human relation skills) คลายคลงกบภาวะผนาแบบ

แลกเปลยน (transactional leadership) มงเนนการ

ควบคมและสนบสนนแนวคดทวา การใหรางวลยอม

ไดรบผลตอบแทน (3) ภาวะผนาเชงเหตผล – เทคนค

(rational – technical leadership) อานาจของผนาตงอย

บนพนฐานทางสงคมวทยา Sergiovanni เหนวา การ

จดการเรยนการสอนและการเรยนร ในโรงเรยนสวน

ใหญ เปนกจกรรมทมความซบซอนของกระบวนการ

มากเกนไป ควรอางองกระบวนการทางวทยาศาสตร

ใหมากขน นอกจากน การจดการเรยนการสอนท

มงเนนลกษณะเฉพาะมากเกนไป จะไมสามารถเชอม

ตอไปยงผลลพธทมมาตรฐานของผ เ รยน และไม

นาไปสการสรางภาวะผนาเชงเหตผล – เทคนค (4)

ภาวะผนาเชงวชาชพ (professional leadership) ภาวะ

ผนาดงกลาวเกดจากแรงขบทมอทธพล (driving force)

ของการปฏบตงานโดยผ นา ท มความเ ชอมนใน

มาตรฐานการปฏบตงานและบรรทดฐานทางวชาชพ

(professional norms) จะมอทธพลตอการปฏบตงาน

และการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผ ตาม และ

(5) ภาวะผนาเชงจรยธรรม (ethical leadership) เปน

ภาวะผนาท Sergiovanni กลาวอางจากงานวจยวา

สามารถตอบสนองตอพฤตกรรมเชงจรยธรรมตาม

ธรรมชาตของมนษย ตลอดจนตอบสนองตอหนาท

และภาระงาน ซงยนอยเหนอผลประโยชนเฉพาะ

บคคล (stand above their own self-interest) จาก

แนวคดภาวะผ นาของ Sergiovanni ท ง 5 โมเดล

117

HDO3-5

ส า ม า ร ถ นา ม า เ ป ร ย บ เ ท ย บ กบ ภ า ว ะ ผ น า แ บ บ

แลกเปลยน (transactional leadership) ซงต งอยบน

พนฐานของแรงจงใจและความตองการภายนอก

(extrinsic motives and needs) และภาวะผนาแบบ

เ ป ล ย น ส ภ า พ ห ร อ ผ น า ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง

(transformational leadership) ซงตงอยบนพนฐานของ

พฒนาการทางจรยธรรม แรงจงใจและความตองการ

ภายใน ตามแนวคดของ Burns (1978 อางถงใน

Wong,1998) ตลอดจนนามาเปรยบเทยบกบทฤษฎของ

Maslow (Maslow’s hierarchical needs) พบวา ภาวะ

ผนาเชงจรยธรรม (ethical leadership) เปนคณลกษณะ

ทอยในระดบสงสดของความตองการ (righteousness:

ความชอบธรรม) สอดคลองกบภาวะผนาแบบเปลยน

สภาพหรอภาวะผนาการเปลยนแปลง(transformational

leadership) ข ณ ะ เ ด ย ว กน ภ า ว ะ ผ น า เ ช ง ว ช า ช พ

(professional leadership) กจดอยในระดบขนสงของ

ความตองการดวย แตยงไมถงระดบสงสด สวนภาวะ

ผนาแบบเชงเหตผล – เทคนค (technical-rational) เชง

จตวทยา (psychological) และในระบบราชการ

(bureaucratic) จดอยในระดบความตองการขนตาและ

สอ ด ค ลอ ง กบ แ บ บ ภ าว ะ ผ น า แ บ บ แ ล ก เ ป ล ย น

(transactional leadership) สรปไดวาคณลกษณะและ

แหลงของภาวะผนาเชงจรยธรรม ตามแนวคดของ

Sergiovanni ม อ ย 2 น ย น ย แ ร ก ผ น า ตอ ง สน ใ จ

ความรสกของผตามในดานความชอบธรรม พนธะท

ตองปฏบตและสรางแรงจงใจทดในการปฏบตงาน นย

ทสอง ผนาตองสรางความรสกของความชอบธรรม

พนธะทตองปฏบตและสงทดงามในตวของผนาเอง

ดวย หากปราศจากคณลกษณะสองประการขางตน ก

ยากทจะกอใหเกดแรงจงใจในการนาและการตามอยาง

มจรยธรรมได เชนเดยวกบ Foster (1986 อางถงใน

กนกอร, 2546) ทกลาวถง ความเปนผนาเชงจรยธรรม

วา ตองมอสระทงดานความคดและการกระทา ตองไม

ถกครอบงาจากอานาจหรออทธพลใดๆ ของผนา

Burns (1978 อางถงใน Morialty,1992)

กลาวถงภาวะผนาเชงจรยธรรมวา เปรยบเสมอนการ

เปลยนสภาพ (transformation) ทงผนาและผตาม ตาม

กระบวนการของภาวะผ นา เ ชงการเปลยนแปลง

(transformational leadership) ในทายทสดจะนามาซง

จรยธรรมในการยกระดบความประพฤต (conduct)

และการดลใจทางจรยธรรม (ethical aspiration) ของ

ผนา นอกจากน พลวต (dynamic) ของภาวะผนาเชง

จรยธรรม จะทาใหทงผนาและผตามบรรลถงผลสาเรจ

สงสด และเกดการยอมรบ ชนชม และพงพาอาศยซง

กนและกนอกดวย สอดคลองกบ Gardner (1987 อาง

ถงใน Morialty, 1992) ทเหนวา เปาหมายของภาวะ

ผนาเชงจรยธรรม เกยวของกบคนทงหมดไมใชสงของ

Gardner ไดยกตวอยางวา ผนาควรเชอถอในคน เอาใจ

ใสในสทธและศกยภาพของคน (human potential)

สรางระบบกลม (build community) ใชการนาแบบ

ประสานความรวมมอ (share leadership) นาผอนไปส

การยอมรบในความรบผดชอบ (lead others to accept

responsibility) และเรมตนการฝกปฏบตดวยตนเอง

กอนการนาเปาหมายเชงจรยธรรมท งหมดขางตนจะ

ประกอบขนเปนภาวะผ นา เ ชงจรยธรรม นนเอง

นอกจากน Kohlberg (1981อางถงใน Shaprio &

Stefkovich, 2001) ไดกลาวถงแนวคดในการพจารณา

ความยตธรรมของสงคม (just community) วามขอบงช

จากการสอนของโรงเรยน โดยเฉพาะอยางยงหลกการ

ของความยตธรรม(justice) ความเสมอภาค (equity)

และการยอมรบนบถอในเสรภาพ (respect for liberty)

ซงจากแนวคดดงกลาว Sergiovanni(1992) ไดพฒนาส

ภาวะผ นาเชงจรยธรรม โดยกลาววา ภาวะผ นาใน

บรบทของการจดการศกษา เปนสงทผนาทางการศกษา

ตองถอเปนภาระรบผดชอบ (stewardship) โดยผนา

ควรเอาใจใสอยางลกซงตอความผาสก (welfare) ของ

โรงเรยนและชมชน โดยมใชเฉพาะแตคร นกเรยน

เทานน แตตอง เอาใจใสตอโรงเรยนและ

ชมชนในฐานะทเปนครอบครวอกดวย

การ เ ป น ผ นา เ ชง จ รย ธรร ม ข อง ผ บ ร ห าร

สถานศกษาจงมความจาเปน โดยเฉพาะอยางยง

ผบรหารสถานศกษาในโรงเรยนสงกดองคกรปกครอง

118

HDO3-6

สวนทองถนทกาลงไดรบการถายโอนสถานศกษาเขา

มาในสงกดจานวนมาก จงควรมมาตรฐานของการ

ปฏบตงาน หรอโมเดลดานภาวะผนาเชงจรยธรรมท

ผ บรหารใชในการบรหารสถานศกษา เพอใชเปน

ประโยชนตอการวางแผนพฒนาจรยธรรมทางการ

บรหารของผบรหารสถานศกษา ทงในระดบนโยบาย

และระดบปฏบตใหเกดประสทธผลมากยงขน ดงนน

ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาโมเดลความสมพนธ

โครงสรางปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรมของ

ผบรหารสถานศกษา สงกดกรมสงเสรมการปกครอง

ทอ ง ถ น โ ด ยม จด ม งห ม าย ห ลก เ พอ พฒ น าแ ล ะ

ตรวจสอบโมเดลปจจย ท สงผลตอภาวะผ นา เ ชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษา สงกดกรมสงเสรม

การปกครองทองถน โดยการนาขอมลเชงประจกษจาก

ปรากฏการณจรงมาทดสอบกบโมเดลเชงทฤษฎ อกทง

ยงไมพบการศกษาโมเดลความสมพนธโครงสราง

ปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหาร

สถานศกษาในประเทศไทยจงนาจะเปนประโยชนใน

การสรางและขยายองคความรใหมๆ อกทงการวจยครง

นจะทาใหไดโมเดลภาวะผ นา เ ชงจ รยธรรมของ

ผบรหารสถานศกษาทมความเหมาะสม ทาใหสามารถ

นาผลการวจยไปใชเพอการพฒนาผบรหารสถานศกษา

ในสงกดกรมสงเสรมการปกครองทกแหง รวมท ง

กาหนดนโยบายหรอวางแผนพฒนาภาวะผ นาเชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษาใหเปนไปอยางม

ทศทาง มความเปนไปได และเหมาะสมตอไป

วตถประสงคการวจย

1.เพอศกษาระดบปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชง

จรยธรรมและระดบภาวะผ นา เ ชงจรยธรรมของ

ผบรหารสถานศกษาสงกดกรมสงเสรมการปกครอง

ทองถน

2.เ พอตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนของ

โมเดลความสมพนธโครงสรางปจจยทสงผลตอภาวะ

ผ น า เ ช ง จ ร ย ธ ร ร ม ข อ ง ผ บ ร ห า ร ส ถ า น ศ ก ษ า ท

ผวจยพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษ

3.เพอศกษาอทธพลทางตรง อทธพลทางออม และ

อทธพลรวมของปจจย ท สงผลตอภาวะผ นา เ ชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษา

ขอบเขตการวจย

ตวแปร ทใ ชในการศ กษา เ นอ งจากเ ป น

การศกษาโมเดลความสมพนธโครงสราง ซงเปน

โมเดลทอธบายความสมพนธแบบเสนตรงระหวางตว

แปรทเปนสาเหตหรอเรยกวา ตวแปรแฝงภายนอก

(exogenous latent variable) ตวแปรแฝงคนกลาง

(intervening latent variable) ตวแปรแฝงภายใน

(endogenous latent variable) แตดวยขอกาหนดของ

โปรแกรมลสเรลไดกาหนดให ตวแปรคนกลางและตว

แปรภายใน รวมเรยกวา ตวแปรภายใน และการศกษา

ตวแปรทใชในการวจยครงน ผวจยไดวเคราะหและ

สงเคราะหเอกสารและงานวจยทเกยวของโดยจดกลม

ตวแปรแฝงทใชในการ ศกษา ดงน 1) ตวแปรแฝง

ภายนอก ไดแก คณลกษณะ และสถานการณ และ 2)

ตวแปรแฝงภายใน ไดแก บรรยากาศองคการทาง

จรยธรรม วฒนธรรมองคการทเนนจรยธรรมและ

ภาวะผนาเชงจรยธรรม

เครองมอทใชในการวจย

เ ค ร อ ง ม อ ท ใ ช ใ น ก า ร ว จ ย ค ร ง น เ ป น

แบบสอบถาม จานวน 1 ฉบบ แบงออกเปน 3 ตอน

รายละเอยดมดงน ตอนท 1 แบบสอบถามสถานภาพ

ของผตอบแบบสอบถาม ลกษณะเครองมอเปนแบบ

ตรวจสอบรายการ (check list) ไดแก เพศ ตาแหนง

หนาท วฒการศกษาและประสบการณในการทางาน

ตอนท 2 แบบสอบถามระดบการรบรเกยวกบภาวะผนา

เชงจรยธรรม ใน 11 องคประกอบ ลกษณะเครองมอ

เปนแบบมาตรประเมนคา (rating scale) 5 ระดบ

ครอบคลมเนอหาเกยวกบความผกพนตอองคการ ความ

ยตธรรม การดแลเอาใจใส การเสรมพลงอานาจ ความ

รบผดชอบ การสะทอนคด วสยทศน ความซอสตย

ความ ไววางใจ การยดหลกคณธรรมและความดและ

119

HDO3-7

การมงผลสมฤทธ และตอนท 3 แบบสอบถามระดบ

ความคดเหนเกยวปจจย ทสงผลตอภาวะผนา

เชงจรยธรรม มทงหมด 4 ปจจย ลกษณะเครองมอเปน

แบบมาตรประเมนคา (rating scale) 5 ระดบ โดย

ครอบคลมเนอหาเกยวกบปจจยคณลกษณะ สถานการณ

บรรยากาศองคการทางจรยธรรมและวฒนธรรม

องคการทเนนจรยธรรม ซงผวจยนาแบบสอบถามทก

ชดใหผเชยวชาญ จานวน 9 ทาน ไดตรวจสอบความ

ตรงเชงเนอหา (content validity) เพอพจารณาเกยวกบ

การใชภาษาและครอบคลมของเนอหา โดยการหาดชน

ความสอดคลองระหวางขอคาถามและวตถประสงค

(index of congruence: IOC) แลวคดเลอกขอทมคา IOC

ตงแต 0.50 ขนไปมาทดลองใช (สวมล, 2543) หลงจาก

นนปรบปรงแบบสอบถามกอน นาไปทดลองใช (try

out) กบประชากรทไมใชกลมตวอยางจานวน 100

โรงเรยน ใน 4 ภมภาคๆละ 25 โรงเรยน รวมทงสน 100

คนแลวนาขอมลทเกบรวบรวมไดไปหาคณภาพของ

เครองมอ โดยมคาความเชอมนตงแต 0.81 ถง 0.96

การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยทาการเกบรวบรวมขอมลเชงประจกษ โดย

ขอหนงสอความรวมมอในการเกบขอมลจากคณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เพอขออนญาตและ

ขอความอนเคราะหจากผ อ านวยการสานก/กอง

การศกษาของโรงเรยนทเปนกลมตวอยางเพอแจงให

โรงเรยนกลมตวอยางทราบและขอความอนเคราะห

ศกษานเทศกในการเกบแบบสอบถาม จานวน 1680

ฉบบ และทาใหไดรบกลบคนทงหมด คดเปน รอยละ

100 ของผตอบแบบสอบถาม นาแบบสอบถามทไดรบ

มาลงขอมลคะแนนตามเกณฑทกาหนดไว โรงเรยนละ

3 คน โดยการหาคาเฉลยของแตละโรงเรยน เพอใหได

ขอมล 560 โรงเรยน ผวจยทาการ Aggregate ขอมลใน

เมน Data ดวยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรปเพอทา

การวเคราะหหาคาทางสถต และทดสอบสมมตฐานทตง

ไวตอไป

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลใชสถตพรรณนาเพอหาคา

การแจกแจงความถ คารอยละในการวเคราะหขอมล

สถานภาพของผตอบแบบสอบถาม และการวเคราะห

คาเฉลย คาความเบยงเบนมาตรฐานคาพสย คาความเบ

และคาความโดงของระดบการรบรเกยวกบปจจยท

สงผลตอภาวะผ นาเชงจรยธรรมและภาวะผ นาเชง

จรยธรรม สวนสถตภาคอางองใชในการวเคราะหคา

สมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน การวเคราะห

ความตรงเชงโครงสรางโดยการวเคราะหองคประกอบ

เชงยนยน และการวเคราะหเสนทางอทธพล และการ

วเคราะหตวแบบ

สมการโครงสรางหรอความสมพนธโครงสราง โดยใช

โปรแกรมสาเรจรปทางสถต

สรปผลการวจย

1.ระดบภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหาร

สถานศกษา โดยภาพรวม พบวา ผบรหารสถานศกษาม

พฤตกรรมภาวะผนาเชงจรยธรรม อยในระดบมาก เมอ

พจารณารายตวแปรสงเกต พบวา มเพยงตวแปรสงเกต

ความผกพนตอองคการ ความรบผดชอบและความ

ซอสตยทมพฤตกรรมอยในระดบมากทสด นอกนนม

พฤตกรรมอยในระดบ มาก เมอพจารณาโดยลาดบ

คาเฉลย พบวา ตวแปรสงเกตทมคาเฉลยสงสด คอ

ความซอสตย รองลงมา คอ ความผกพนตอองคการ

และความรบผดชอบ ตามลาดบ สวนตวแปรสงเกตทม

คาเฉลยตาสด คอ วสยทศน

2 . ร ะ ดบ ป จ จย ท ส ง ผ ล ต อ ภาว ะ ผ นา เ ช ง

จรยธรรม โดยภาพรวม พบวา ผใหขอมลรบรเกยวกบ

ปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรม อยในระดบ

มาก เมอพจารณารายปจจย พบวา มการรบรอยใน

ระดบมากทกปจจย เมอพจารณาโดยลาดบคาเฉลย

พบวา ปจจยทมคาเฉลยสงสด คอ วฒนธรรมองคการท

เนน จ ร ย ธร ร ม ร อง ล ง ม า คอ สถ า นก าร ณแ ล ะ

บรรยากาศองคการทางจรยธรรม ตามลาดบ สวนปจจย

ทมคาเฉลยตาสด คอ คณลกษณะ

120

HDO3-8

3. ผลการตรวจสอบความสอดคลองกลมกลน

ของโมเดลความสมพนธโครงสรางปจจยทสงผลตอ

ภาวะผ นาเชงจรยธรรมของผ บรหารสถานศกษาท

ผวจยพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษ พบวา มความ

สอดคลองกบขอมลเชงประจกษอยในเกณฑด โดย

พจารณาคาไค-สแควร ( χ 2) เทากบ 122.58 มคาองศา

อสระ (df) เทากบ 139 มคานยสาคญทางสถต (P-

value) เทากบ 0.84 นนหมายถง คาไค-สแควรไมม

นยสาคญทางสถต คาสถตไค-สแควรตอคาองศาอสระ

( χ 2)/df จากผลการวเคราะหขอมล พบวา มคาเทากบ

0.88และเมอพจารณาคาดชนวดระดบความสอดคลอง

(GFI) เทากบ 0.98 มคาดชนวดระดบความสอดคลองท

ปรบแกแลว (AGFI) เทากบ 0.95 มดชนวดระดบความ

สอดคลองเปรยบเทยบ (CFI) เทากบ 1.00 มคารากของ

คาเฉลยกาลงสองของความคลาดเคลอนมาตรฐาน

(SRMR ) เทากบ 0.02 มคาความคลาดเคลอนในการ

ประมาณคาพารามเตอร (RMSEA) เทากบ 0.00 มคา

ขนาดตวอยางวกฤต (CN) เทากบ 859.30 ดงแสดงใน

ภาพท 1

4. ผลการศกษาอทธพลทางตรง อทธพลทางออม

และอทธพลรวมของปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชง

จรยธรรมของผ บรหารสถานศกษา พบวา อทธพล

ทางตรง มคาสมประสทธอทธพลทางตรง 4 ตวแปร

เรยงลาดบจากคามากไปหานอย คอ ปจจยสถานการณ

ปจจยว ฒนธรรมองคการท เนนจรยธรรม ปจจย

บรรยากาศองคการทางจรยธรรมและปจจยคณลกษณะ

ซงมคาสมประสทธอทธพลเทากบ 0.26,0.25,0.19 และ

0.07 ตามลาดบ สาหรบอทธพลทางออม พบวา ม 3

ปจจยทมอทธพลทางออมตอภาวะผนาเชงจรยธรรม

ของผบรหารสถานศกษา คอ (1) ปจจยคณลกษณะท

สงผานปจจยบรรยากาศองคการทางจรยธรรมและ

ปจจยว ฒน ธร รม อง คก าร ท เ นน จ ร ยธรร ม มค า

สมประสทธอทธพลเทากบ 0.13 และ 0.07 ตามลาดบ

(2) ปจจยสถานการณท สงผานปจจยบรรยากาศ

องคการทางจรยธรรมและปจจยวฒนธรรมองคการท

เนนจรยธรรม มคาสมประสทธอทธพลเทากบ 0.02

และ 0.26 ตามลาดบ และ (3) ปจจยวฒนธรรมองคการ

ทเนนจรยธรรมทสงผานปจจยบรรยากาศองคการทาง

จรยธรรม มคาสมประสทธอทธพลเทากบ 0.79 และใน

สวนของอทธพลรวม พบวา ผลการวเคราะหคา

สมประสทธอทธพลรวมของตวแปรปจจยทสงผลตอ

ภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษาอยางม

นยสาคญทางสถตทกตวแปร โดยเรยงลาดบจากคามาก

ไปหานอย คอ ปจจยสถานการณ ปจจยวฒนธรรม

องคการทเนนจรยธรรม ปจจยบรรยากาศองคการทาง

จรยธรรมและปจจยคณลกษณะ ซงมคาสมประสทธ

อทธพลเทากบ 0.55,0.40,0.19 และ 0.12 ตามลาดบ ดง

ตารางท 1

อภปรายผล

1 .ระดบภาวะผ นา เ ชงจ รยธรรม พบวา

ผ บ รหารสถานศกษามพฤตกรรมภาวะผ นา เ ชง

จรยธรรมอยในระดบมาก ซงแสดงออกถงผบรหาร

สถานศกษาทมภาวะผ นาเชงจรยธรรมเดนชดตาม

องคประกอบทใชวดภาวะผนาเชงจรยธรรม ทงนอาจ

เนองมาจากรปแบบภาวะผ นาเชงจรยธรรมมความ

เหมาะสมทจะตอบสนองความทาทายในการบรหาร

สถานศกษาโดยเฉพาะยคทสงคมเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว สอดคลองกบ Burns (1978 อางถงใน

Morialty,1992) ทกลาวถง ภาวะผนาเชงจรยธรรมวา

เปรยบเสมอนการเปลยนสภาพ (transformation) ท ง

ผนาและผตาม ตามกระบวนการของภาวะผนาเชงการ

เปลยนแปลง(transformational leadership) ในทายทสด

จะนามาซงจรยธรรมในการยกระดบความประพฤต

( conduct) แ ล ะ ก า ร ด ล ใ จ ท า ง จ ร ย ธ ร ร ม ( ethical

aspiration) ของผนา นอกจากน พลวต (dynamic) ของ

ภาวะผนาเชงจรยธรรม จะทาใหท งผนาและผ ตาม

บรรลถงผลสาเรจสงสด และเกดการยอมรบ ชนชม

และพงพาอาศยซงกนและกนอกดวย เชนเดยวกบ

Gardner(1987 อางถงใน Morialty, 1992) ทเหนวา

เปาหมายของภาวะผนาเชงจรยธรรมเกยวของกบคน

ทงหมดไมใชสงของ การดเนอร ไดยกตวอยางวา ผนา

121

HDO3-9

ควรเชอถอในคน เอาใจใสในสทธและศกยภาพของคน

(human potential) สรางระบบกลม (build community)

ใ ช ก า ร น า แ บ บ ป ร ะ ส า น ค ว า ม ร ว ม ม อ ( share

leadership) น า ผ อ น ไ ป ส ก า ร ย อ ม ร บ ใ น ค ว า ม

รบผดชอบ (lead others to accept responsibility) และ

เรมตนการฝกปฏบตดวยตนเองกอนการนาเปาหมาย

เชงจรยธรรมทงหมดขางตนจะประกอบขนเปนภาวะ

ผนาเชงจรยธรรม

2. ผลการศกษาอทธพลทางตรง อทธพล

ทางออมและอทธพลรวมของปจจยทสงผลตอภาวะ

ผ นาเชงจรยธรรมของผ บรหารสถานศกษา พบวา

สถานการณ มอทธพลรวมในทศทางบวกตอภาวะผนา

เชงจรยธรรมสงสด โดยมน าหนกอทธพลรวมเทากบ

0.55 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 จากขอ

คน พ บ ดง ก ล า ว ช ใ ห เ ห น ว า ค ว า ม เ ขม ขน ข อ ง

สถานการณจรยธรรมจะยกระดบความสมพนธ

ระหวางบรบทจรยธรรมและภาวะผนาเชงจรยธรรม

ท ง นอาจเ นองมาจากผ บรหารททางานในบรบท

จรยธรรมทเขมแขง จะสนบสนนใหมการกระทาทม

จรยธรรมดขน การจดสถานการณทางจรยธรรมท

เขมขน จะทาใหแสดงภาวะผนาเชงจรยธรรมของพวก

เขามากขน ผ บรหารททางานในบรบทจรยธรรม

ออนแอหรอไรจรยธรรม จะแสดงความบกพรองของ

ภาวะผ นาเชงจรยธรรมในสถานการณน นๆ แตละ

วธการ ความเขมขนของประเดนสถานการณจรยธรรม

จะดงความเอาใจใสของผ บรหารและนามาซงการ

พจารณาอยางละเอยดและใกลชดในสถานการณท

เหมาะสม สอดคลองกบการเรยนรทฤษฎทางสงคม ซง

สามารถชวยใหเขาใจวาทาไมผนาจงจะตองเปนผนา

จรยธรรม ไมเฉพาะแตผตามเทาน นทจะเรยนรจาก

บคคลตวอยาง ผนาเองกเรยนรจากบคคลตวอยางเชน

กน จากการสงเกตพฤตกรรมแบบอยางจรยธรรมทด

ผลทตามมากคอพฤตกรรมทดของพวกเขาเหลาน น

ผ นาควรทาการอธบายจากบคคลตวอยาง แสดง

ลกษณะทมอยภายใน แบบอยางของคานยมและ

ทศ น ค ต แ ล ะ พ ย า ย าม เ ล ย น แ บ บ พ ฤ ต ก ร ร ม น น

(Bandura, 1986) ดวยเหตน การมแบบอยางจรยธรรม

ในอาชพนาจะเปนไปไดทจะสนบสนนและพฒนา

ภาวะผนาเชงจรยธรรม Trevino (2000) กลาวถง การม

แบบอยางจรยธรรมเปนขอแรกทมความสาคญตอภาวะ

ผนาเชงจรยธรรม ในระดบทดกวาความเขาใจในการ

สรางแบบอยางจรยธรรม Weaver, Trevino, & Agle

(2005) ไดสมภาษณเฉพาะบคคล ใครคอผทมอทธพล

จากการเปนแบบอยางจรยธรรมในการทางาน ผให

ขอ มล เหลาน นอธบายคณลกษณะมากมายและ

พฤตกรรมทพวกเขา เหลาน นทา เ ปนแบบอยาง

คณลกษณะ เชน การดแลเอาใจใส ความซอสตย ความ

ยตธรรมและพฤตกรรม เชน ตงมาตรฐานจรยธรรมสง

และยดถอความรบผดชอบตอบคคลอนเปนสดสวน

เทาๆกนนนกอนมความเชอมสมพนธกบภาวะผนาเชง

จรยธรรม แตผสมภาษณอธบายบางคณลกษณะของ

แบบอยางจรยธรรมนนแตกตางจากเมอกอนทมความ

เชอมสมพนธกบภาวะผนาเชงจรยธรรม เชน ความเตม

ใจทจะนาความผดพลาดมาเปนประสบการณในการ

เรยนรและความนอบนอมถอมตนเปนทนาสนใจวา

เกอบจะท งหมดของแบบอยางจรยธรรมทไดรบการ

อธบายใน Weaver และคณะวจย ทผใหขอมลเปน

บคคลททางานใกลชดและบอยๆ ไมใชผบรหารทไม

คนเคย Weaver และคณะวจย เรยกแบบอยางจรยธรรม

วา ปรากฏการณท เ กดขนขางๆ เพราะแบบอยาง

จรยธรรม คอ สงทรจกดจากการประพฤตเปนประจา

และการเกดปฏสมพนธ วธการ การประพฤต

ตนและวธการทพวกเขากระทาตอบคคลอน (Weaver

et al., 2005) ความสาคญของการกระทาเปนประจา

อางเหตถงการพฒนาจตใจและอานาจโนมนาวใจ

ของผนาทอาวโสกอใหเกดการฟนฟสภาพจตสงสดใน

องคการ

ขอเสนอแนะ

จากผลการวจยดงกลาว มขอเสนอแนะหลก 2

ประการ คอ ขอเสนอแนะเกยวกบการนาผลการวจยไป

122

HDO3-10

ใชประโยชน ขอเสนอแนะเกยวกบประเดนปญหาท

ควรศกษาวจยตอไปในอนาคตดงตอไปน

1. ขอเสนอแนะเกยวกบการนาผลการวจยไปใช

ประโยชน

1.1 ผบรหารสถานศกษาควรไดรบการ

พฒนาคณลกษณะ โดยเฉพาะในเรองของวสยทศน

ผ บรหารสถานศกษาทด ท เ กง ตองสามารถทาให

วสยทศนเปนทเขาใจงายและมเหตผลททกฝายจะ

เหนชอบรวมกน และทสาคญตองสามารถใหทกอยาง

ยอมรบวาเปนเรองทเปนจรงได และสามารถทาให

เกดขนหรอสาเรจไดตามเปาหมาย วสยทศนทดม

ประสทธภาพตองเหมาะกบองคการถกกบเวลาและ

เหมาะสมกบครและบคลากรในสถานศกษานนๆ ทงน

เนองจากผลการวจย พบวา ระดบภาวะผนาเชง

จรยธรรม ตวแปรสงเกตวสยทศนมคาเฉลยพฤตกรรม

อยในระดบตาสด

1.2 ผ บ รหารสถานศกษาควรทจะสราง

วฒนธรรมองคการทมจรยธรรมโดยการปฏบตตนให

เปนตนแบบแกสมาชกในองคการ เพราะครและ

บคลากรจะมองดพฤตกรรมของผบรหารเปนเสมอน

มาตรฐานเปรยบเทยบการแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม

ของตน เมอผบรหารสถานศกษาไดรบการมองวา เปน

ผทมจรยธรรมสงจะทาใหครและบคลากรทงหมดรบร

ถงสงทควรปฏบตดานจรยธรรมวา ควรจะตองเปนไป

ในแนวทางเดยวกบผ บรหารดวย รวมท งผ บรหาร

สถานศกษาควรไดรบการฝกอบรมทางดานจรยธรรม

ซงอาจจดใหมการประชมสมมนาเชงปฏบตการ และ

โปรแกรมการฝกอบรมดานจรยธรรม ใชชวงเวลาทม

การฝกอบรมจงใจ ควรมการเสรมแรงใหผบรหาร

สถานศกษาปฏบตตามจรยธรรมทเปนมาตรฐานของ

องคการโดยทาใหชดเจนถงแนวทางปฏบตวา สงใด

ควรและไมควรกระทาและระบถงแนวทางดาน

จรยธรรมทถกตอง ท งนเนองจากผลการวจย พบวา

ระดบปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรม ประเดน

การปฏบตตนเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบตตน

อยางมจรยธรรม มคาเฉลยความคดเหนอยในระดบ

มากทสด

1.3 ผบรหารสถานศกษาควรไดรบการพฒนา

ความเขาใจในลาดบขนของการพฒนาศลธรรม เพอให

เขาใจความแตกตางในเหตผลทบคคลใชในการ

พจารณาศลธรรม การมเหตผลเชงจรยธรรมใน

ระดบสง จะชวยใหสงเกตเหนจากการเปลยนแปลง

ของผใตบงคบบญชา เชน การซอตรงตอเวลา งาน การ

นดหมาย คามนสญญา ระเบยบประเพณ กฎหมาย การ

ไมพดปด ฉอฉล สบปลบ กลบกลอก ไมคดโกง การ

ไมใหรายผอน การกลาทจะรบความจรง การประกอบ

สมมาชพ ท งน เ นองจากผลการวจย พบวา คา

สมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรสงเกตความ

ซอสตยกบระดบการพจารณาศลธรรมอยในระดบ

ตาสด

1.4 ผบรหารสถานศกษาขนพนฐานควร

ไดรบการพฒนาภาวะผนาเชงจรยธรรม โดยการสราง

สถานการณความเขมขนของหลกศลธรรม ซงผบรหาร

สถานศกษาททางานในบรบทจรยธรรมทเขมแขง จะ

ส น บ ส น น ใ ห ม ก า ร ก ร ะ ทา ท ม จ ร ย ธ ร ร ม ด ข น

สถานการณทางจรยธรรมทเขมขน จะทาใหผบรหาร

สถานศกษาแสดงภาวะผนาเชงจรยธรรมของพวกเขา

มากขน ผ บ รหารสถานศกษาททางานในบรบท

จรยธรรมออนแอหรอไรจรยธรรม จะแสดงความ

บกพรองของภาวะผนาเชงจรยธรรมในสถานการณ

นนๆ ดงนน ความเขมขนของสถานการณจรยธรรมจะ

ชวยเสรมใหผบรหารสถานศกษาเกดภาวะผนาเชง

จรยธรรมเพมขน ท งนเนองจากผลการวจย พบวา

โมเดลความสมพนธโครงสรางภาวะผนาเชงจรยธรรม

ของผบรหารสถานศกษาขนพนฐานทผวจยพฒนาขนม

ความสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ โดยสถานการณ

มคาสมประสทธการพยากรณสงสด

1.5 สนบสนนใหผบรหารสถานศกษาพฒนา

บรบทจรยธรรมทเขมแขง เพอสนบสนนและกระตน

การกระทาทมจรยธรรม โดยเฉพาะอยางยงสนบสนน

การพฒนาและรกษาไวซงภาวะผนาเชงจรยธรรมใน

123

HDO3-11

องคการ โดยการจดเตรยมองคการ นโยบายแบบเปน

ทางการและปทสถานทเครงครด เพอสนบสนนการ

กระทา ท มจ รยธร รมแล ะเสร มสรา งพฤต กรร ม

จรยธรรมในสถานศกษา ซงหากครและบคลากรได

เรยนรภาวะผนาเชงจรยธรรมจากการเลยนแบบภาวะ

ผนาเชงจรยธรรม ผลทตามมากคอ ความเปนไปไดท

พวกเขาจะพฒนาหรอรกษาภาวะผนาเชงจรยธรรมท

เขมแขงไว เนองจากผลการวจย พบวา ตวแปรทสาคญ

และมอทธพลทางตรง อทธพลทางออมและอทธพล

ร ว ม ต อ ภ า ว ะ ผ น า เ ช ง จ ร ย ธ ร ร ม ข อ ง ผ บ ร ห า ร

สถานศกษาสงสด คอ สถานการณ

1 .6 ผ บ ร หารสถานศกษาใน ฐานะผ นา

ตองการสรางวฒนธรรมองคการทมจรยธรรม โดยการ

ผสมผสานแนวทางปฏบต ดงน (1) ปฏบตตนใหเปน

ตนแบบแกสมาชกในองคการ ครและบคลากรจะมองด

พฤตกรรมของฝายบรหารเปนเสมอนมาตรฐาน

เปรยบเทยบ สาหรบการแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม

ของตน เมอผบรหารระดบสงไดรบการมองวา เปนผท

มจรยธรรมสงจะทาใหครและบคลากรทงหมดรบรถง

สงทควรปฏบตดานจรยธรรมวา ควรจะตองเปนไปใน

แนวทางเดยวกบผบรหารดวย (2) การสอสารเกยวกบ

ความคาดหวงดานจรยธรรมทด จรยธรรมทคลมเครอ

สามารถทาใหลดลงไดดวยการสรางและการกาหนด

รหสจรยธรรมขนในองคการ ควรจะประกาศคานยม

พนฐานขององคการและกฎเกณฑดานจรยธรรม ซงคร

และบคลากรไดรบการคาดหวงวาจะตองปฏบตตาม

(3) การจดใหมการฝกอบรมทางดานจรยธรรม ควรจด

ใหมการประชมสมมนาเชงปฏบตการ และโปรแกรม

การฝกอบรมดานจ รยธรรมใชชวง เวลา ท มการ

ฝกอบรมจงใจ เสรมแรงใหปฏบตตามจรยธรรมทเปน

มาตรฐานขององคการโดยทาใหชดเจนถงแนวทาง

ปฏบตวา สงใดควรและไมควรกระทาและระบถง

แนวทางดานจรยธรรมทถกตอง (4) กาหนดรางวลดาน

จรยธรรมทดและบทลงโทษทผดจรยธรรมตอสมาชก

ในองคการ การยกยองดานผลการปฏบตงานของฝาย

บรหารควรรวมถงการประเมนอยางละเ อยดใน

ประเดนตางๆ เ กยวกบวธการตดสนใจทมผลตอ

จรยธรรมองคการ การยกยองพนกงานควรตอง

พจารณาถงวธการทจะบรรลเปาหมายเชนเดยวกบ

ผลลพธของการปฏบต บคคลซงมการปฏบตดาน

จรยธรรมทดควรไดรบการพจารณาใหไดรบรางวล

เชนเดยวกนพฤตกรรมทผดจรยธรรมกควรไดรบการ

ลงโทษ(5) จดใหมเครองมอในการปองกนการปฏบตท

ผดจรยธรรม องคการจาเปนตองจดเครองมอทเปน

ทางการ เพอพนกงานจะสามารถใชในการอภปราย

ดานจ รยธรรมและรายงานถงพฤตกรรมทไม ม

จรยธรรมโดยไมตองเกรงกลว ซงจะรวมถงการสรางท

ปรกษาดานจรยธรรมหรอมสถานท เชน หองหรอ

สานกงานสาหรบการปฏบตดานจรยธรรมดวย

เนองจากผลการวจย พบวา ตวแปรทสาคญและม

อทธพลทางตรง อทธพลทางออมและอทธพลรวมตอ

ภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษารอง

จากตวแปรสถานการณ คอ วฒนธรรมองคการทเนน

จรยธรรม

2. ขอเสนอแนะเกยวกบประเดนปญหาทควร

ศกษาวจยตอไปในอนาคต

2.1 โมเดลความสมพนธโครงสรางภาวะ

ผ น า เ ช ง จ ร ย ธ ร ร ม ข อ ง ผ บ ร ห า ร ส ถ า น ศ ก ษ า ท

ผวจยพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษครงน เปน

การศกษาลกษณะความสมพนธและระบบโครงสราง

ความสมพนธของกลมตวแปร โดยใชหลกการ

วเคราะหโมเดลลสเรลแบบคงทสาหรบกลมตวอยาง

กลมเดยวเปนภาพรวมของผบรหารสถานศกษาขน

พนฐาน ขอคนพบทไดจากการวจยจงมรปแบบ

เหมอนกน โดยไมไดคานงถงความแตกตางบรบท

โรงเรยน ดงนน จงควรศกษาโมเดลสมการโครงสราง

ภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษาใน

ลกษณะวเคราะหพหกลม ซงนาจะชใหเหนความ

แตกตางหรอลกษณะเฉพาะตามบรบทตางๆ ทชดเจน

ยงขน

2.2 ผ ทสนใจศกษาผลการพฒนาโมเดล

ความสมพนธโครงสรางภาวะผนาเชงจรยธรรมใน

124

HDO3-12

โอกาสตอไป ควรนาตวแปรสถานภาพของผบรหาร

สถานศกษา เชน ประสบการณในการดารงตาแหนง

ทางการบรหารการศกษา ขนาดโรงเรยน รวมทงตว

แปรทเปนปจจยทเกยวของกบภาวะผนาเชงจรยธรรม

ทงปจจยภายในและภายนอก เชน ประสบการณในวย

เดก อทธพลของเพอนและการสนบสนนทางสงคม มา

ศกษาเพมเตมเพอศกษาวาตวแปรตางๆ เหลาน

สามารถอธบายความแปรปรวนของสมการโครงสราง

รวมไดเพมขนหรอไมเพยงใด

2.3 เนองจากผลการพฒนาโมเดลความสมพนธ

โครงสรางภาวะผนาเชงจรยธรรมในการวจยครงน ม

ตวแปรสงเกตจานวนมาก ผทสนใจศกษาผลการพฒนา

โมเดลความสมพนธโครงสรางภาวะผนาเชงจรยธรรม

ในโอกาสตอไป จงควรปรบลดตวแปรใหนอยลง

โดยการคดเลอกตวแปรสงเกตทสามารถอธบายภาวะ

ผ นาเชงจรยธรรมของผ บรหารสถานศกษาทมคา

น าหนกองคประกอบและคาสมประสทธการพยากรณ

สง เพอยนยนขอคนพบวาตรงกนหรอไม

และมอะไรทแตกตางกน

2.4 จากผลการพฒนาโมเดลความสมพนธ

โครงสรางภาวะผ นา เ ชงจรยธรรมของผ บรหาร

สถานศกษาทผวจยพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษ

นน ควรทาการวจยเชงคณภาพเพมเตมเพอการศกษาใน

เชงลก โดยอาศยโมเดลการวจยทไดพฒนาขนเพอ

ยนยนขอคนพบวาตรงกนหรอไมและมอะไรทแตกตาง

กนทสามารถนาแนวทางในการพฒนาภาวะผนาเชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษา หลงจากนนนาขอ

คนพบจากการวจยทง2 วธ คอ การวจยเชงปรมาณและ

การวจยเชงคณภาพมาสรางเปนขอสรปงานวจยใน

ภาพรวม เพอเปนประโยชนแกผทเกยวของในการนา

ผลการพฒนาโมเดลสมการโครงสรางภาวะผนาเชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษาไปใชเปนตนแบบ

สงเสรมภาวะผนาเชงจรยธรรมตอไปในอนาคต

2.5 จากผลการการวจยโมเดลความสมพนธ

โครงสรางภาวะผ นา เ ชงจรยธรรมของผ บรหาร

สถานศกษาทผวจยพฒนาขนกบขอมลเชงประจกษนน

ควรนาไปศกษาวจยในอนาคตเพอตอยอดในเชงลก

โดยอาศยโมเดลการวจยทไดพฒนาขนเพอยนยนขอ

คนพบวาตรงกนหรอไม และมอะไรทแตกตางกนท

สามารถนาแนวทางในการพฒนาภาวะผ นา เ ชง

จรยธรรมของผบรหารสถานศกษา เชน การวจยเชง

ปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action

Research: PAR) การวจยและพฒนา (R&D) ในการ

พฒนาปจจยเพอใหผบรหารสถานศกษาเกดภาวะผนา

เชงจรยธรรม การวจยทฤษฎฐานราก (grounded theory

study)เพอสรางโมเดลจากผลการวจยเชงคณภาพเพอ

เปรยบเทยบกบตวแบบเชงทฤษฎ และการวจยใน

บรบทอนและกลมตวอยางอน เปนตน

เอกสารอางอง

กนกอร สมปราชญ. 2546.ภาวะผนาทางการศกษา.

ภาควชาการบรหารการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ขอนแกน : มหาวทยาลยขอนแกน.

พทยา แสงแผว.2553.ภาวะผนา คณธรรมและ

จรยธรรม

สาหรบผบรหาร. คนเมอ 25 กนยายน 2553,

จาก http://www.thaindc.org/files/51089.pdf

สวล ศรไล. 2550.“ความรเบองตนเกยวกบความคด

การ

ใชเหตผลและจรยธรรม”. เอกสารประกอบ

คาบรรยาย ณ มหาวทยาลยสวนสนนทา.

กรงเทพฯ, มหาวทยาลยสวนสนนทา,

10 เมษายน 2550 (เอกสารอดสาเนา)

สวล ศรไล. 2550. “คณธรรมและจรยธรรมวชาชพ”.

เอกสารประกอบคาบรรยาย ณ มหาวทยาลย

สวนสนนทา.กรงเทพฯ, มหาวทยาลย

สวนสนนทา, 1 พฤษภาคม 2550

(เอกสารอดสาเนา)

สวมล ตรกานนท. 2543. ระเบยบวธวจยทาง

125

HDO3-13

สงคมศาสตร: แนวทางสการปฏบต.

กรงเทพฯ: สานกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

Bandura, A.1986. Social foundations of thought and

action. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.

Burns, J.M.1978. Leadership. New York: Harper &

Row.

Coles.2002. The politics of party change in Britain.

Dissertation Abstracts Online,

63 (02, 203a (AA 3043063). Retrieved

October 29, 2003, from

http://www.db.igroupnet.com/dao/detail.nsp

Gardner, Howard. 1995.Leading Minds: An Anatomy

of Leadership. New York: Basic Books.

Gardner, JW. 1990.On Leadership. New York:

A Division of Macmillan.

Sergiovanni, Thomas J.1992.Moral Leadership:

Getting to the Heart of School Leadership.

San Francisco: Jossey Bass.

Trevio, L.K., Hartman, L.P., & Brown,

M.2000.Moral

person and moral manager: How executives

develop are potation for ethical leadership.

California Management Review.

Weaver, G.R., Trevio, L.K., & Agle, B.2005.

Somebody I look up to: Ethical role models

in organizations. Organizational Dynamics.

Wong, K. 1998. Culture and moral leadership in

education. Peabody Journal of Education.

73(2). : 106 – 125.

ภาพท 1 ผลทดสอบความสอดคลองของโมเดลความสมพนธโครงสรางภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษา

0.36

0.30

0.20

0.50

0.56

0.37

0.30

0.41

0.39

0.46

0.43

0.16

0.47

0.16

0.64

0.65

0.32

0.16

0.25

สถานการณ

(SITU) วฒนธรรมองคการท

เนนจรยธรรม

( )

บรรยากาศองคการ

ทางจรยธรรม(CMOE)

ระดบการพจารณา

ศลธรรม(MOJ)

แรงจงใจ (MTV)

ความเชออานาจ แหง

ตน (LOC)

การสรางแบบอยาง

จรยธรรม(ERM)

บรบทจรยธรรมใน

องคการ (ECO)

รปแบบขององคการ

จรรยาบรรณ

(COE)

การยดหลก

คณธรรม(ITG)

การบงคบตามกฎหมาย

(EFC)

การดแลเอาใจใส

พฤตกรรมจรยธรรม

การใหรางวล(REW)

บคลกภาพ (PER)

ความเขมขนในประเดน

ศลธรรม (MII)

ความมนคงกบความไมมนคงของ

สภาพแวดลอม(SUE)

ปทสถานทางสงคม

การควบคมตนเอง

(SCT)

ความผกพนตอองคการ

(COM)

ความยตธรรม(FAI)

ความเอาใจใส (CAR)

การเสรมพลงอานาจ

ความรบผดชอบ

การสะทอนคด(REF)

วสยทศน(VIS)

ความซอสตย(HON)

ความไววางใจ(TRU)

ความรบผดชอบ

(RFA)

การยดหลกคณธรรม

และความด(MOR)

การมงผลสมฤทธ

(ACH)

0.21 0.30 0.20

0.33 0.30 0.30 0.20 0.30 0.28

1.00

0.53

0.51

0.72

0.96

คณลกษณะ

(CHAR)

1.00

0.78

1.01

1.00 1.01 0.98 1.05 0.99 1.03

0.09**

0.02**

0.71**

0.13**

0.79**

0.26** 0.25**

0.19**

0.93 0.96 1.00

0.07**

1.00

1.03

1.03

1.02

1.11

1.05

0.94

0.87

1.14

1.10

1.05

ภาวะผนาเชง

จรยธรรม (ETHL)

126

HDO3-14

ตารางท 1 นาหนกอทธพลทางตรง อทธพลทางออม และอทธผลรวมตอภาวะผนาเชงจรยธรรมของผบรหารสถานศกษา

ตวแปร

ตาม R2 อทธพล

ปจจยทสงผลตอภาวะผนาเชงจรยธรรม

CHAR SITU CMOE OGEC

λ SE t λ SE t λ SE t λ SE t

ETHL 0.57 DE 0.07 0.02 3.19** 0.26 0.06 4.18** 0.19 0.05 3.45** 0.25 0.09 2.78**

IE 0.06 0.02 3.69** 0.29 0.05 6.00** - - - 0.15 0.05 3.26**

TE 0.12 0.03 4.26** 0.55 0.05 11.89** 0.19 0.05 3.45** 0.40 0.07 5.36**

CMOE 0.51 DE 0.13 0.03 4.54** 0.02 0.08 0.20** - - - 0.79 0.09 8.34**

IE 0.07 0.02 3.15** 0.56 0.07 7.58** - - - - - -

TE 0.20 0.04 4.88** 0.58 0.05 10.64** - - - 0.79 0.09 8.34**

OGEC 0.48 DE 0.09 0.03 3.22** 0.71 0.05 14.19** - - - - - -

IE - - - - - - - - - - - -

TE 0.09 0.03 3.22** 0.71 0.05 14.19** - - - - - -

หมายเหต ** หมายถง มนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 (P<0.01)

127