Upload
kamil-varinca
View
233
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
1/109
Kmil B. VARINCAYldz Teknik niversitesi
evre Mhendislii Blm
2 Aralk 2011 Cuma 1
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
2/109
Londrada hava kirlilii
Tarih:5 Aralk 1952
Yer:Londra
Olay:Ani ve byk aplbir hava kirlenmesi
Sonu:4000 l
2 Aralk 2011 Cuma 2
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
3/109
Hava kirlilii nedir?Nasl tanmlanr?
Hava kirlilii niye olur?Nasl meydana gelir? Sebepleri, kaynaklar nelerdir?
Hava kirlilii olursa ne olur?Neticeleri nelerdir?
Hava kirlilii nlenemez mi? Nasl?
Ben ne yapabilirim?
2 Aralk 2011 Cuma 3
Akla gelen sorular
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
4/109
2 Aralk 2011 Cuma4
Dnya
Ekvator ap:12.756,28 km
Ekvator evresi:40.075 km
Yzey alan:
510.067.420 km2
Hacim:1,08 x 1012 km3
Yzey scakl:
14C (287 K)
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
5/109
2 Aralk 2011 Cuma 5
Hava
Hava, bir gaz karmdr.%78,084 azot, %20,946oksijen, %0,934 argon vegeri kalan %0,03768lk
ksmda ise karbondioksit vedier gazlardan oluur.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Atmosphere_gas_proportions.svg8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
6/109
2 Aralk 2011 Cuma 6
Hava kirlilii
Kirlilik, dengeninbozulmasdr.
Hava kirlilii, havann doalieriinin deimesi,dengenin bozulmasdr.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
7/109
Gaz Kirleticiler
(CO, CO2, SOx, NOx, vb)
Kalc organik kirleticiler
(Dioksin/furan, PCB vb.) Ar metaller
(Kurun, cva, kadmiyum, nikel vb.)
Partikler madde (PM)
Hava kirleticileri
2 Aralk 2011 Cuma 7
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
8/109
Gaz kirleticiler
Fosil yaktlarn yaklmas sonucu oluurlar. CO2yanmann, CO tam olmayan yanmann rndr. COnun esas
kayna tama aralardr. SO2nin antropojenik kayna kkrt ierikli fosil yaktlarn (kmr ve
ar yalar) yaklmas. Kkrt ierikli madenlerin erimesi, volkanlar veokyanuslar SO2nin doal kaynaklardr.
Azot oksitler genellikle NO olarak salnrlar ve atmosferde ozon veradikallerle hzl bir ekilde reaksiyona girerek NO2yi olutururlar.Bunun yannda atmosferin en alt tabakasnda NO2 ve uucu organikbileiklerin gne ile reaksiyona girmesiyle troposferik ozonoluur. Esas antropojenik kaynaklar hareketli ve noktasal yanma
kaynaklardr. Yanma sonucu oluan dier bir kirletici uucu organik bileiklerdir
(VOC). VOCler benzen gibi organik yapda kimyasal trleri ierirler.Gaz kirleticilerin byk ksm solunup ve solunum sistemini etkilerkenVOCler ise kansere neden olurlar.
2 Aralk 2011 Cuma 8
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
9/109
Kalc organik bileikler
Kimyasallarn toksik grubudurlar.
Uzun sre bozunmadan kalabilirler
Besin zincirinde birikirler.
Pestisitleri, dioksin/furan, PCB (poliklorlubifenil) ve dierklorlu organik trleri ierir.
Dioksinler tam olmayan yanma srasnda ve klor ierenmateryallerin yanmas ile oluurlar. Bu bileikler atmosferesalndktan sonra toprakta, suda ve canllarn ya
dokularnda birikirler.
2 Aralk 2011 Cuma 9
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
10/109
Ar metaller
Metal elementlerini ierir.
Dnyann kabuundaki doal bileenlerdir.
Metaller indirgenemez ya da paralanamazlar. Ancak hava
araclyla (atmosferik tama) tanp toprak, su veinsanlarn besinlerine girebilirler.
Bunun yannda metaller yanma ve atksu dearj gibi evreyeok eitli kaynaklardan girebilmektedirler.
Metallerin ok kk bir ksm insan vcuduna iz element
olarak girer ve bu iz elementler normal metabolikreaksiyonlar iin gereklidir. Yksek konsantrasyonlardametaller toksik olabilirler.
Metabolize edilmeleri ve vcuttan atlmalar ok yavaolduu iin vcutta hzl bir ekilde birikirler.
2 Aralk 2011 Cuma 10
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
11/109
Partikler madde
Hava iinde askda halde bulunan paralardr.
Doal ve antropojenik faaliyetler sonucu oluur.
Esas kaynaklar fabrikalar, enerji tesisleri, yakma tesisleri,
inaat faaliyetleri, yangnlar ve rzgrdr. PMin sala etkilerini deerlendirmek iin nemli rol
oynayan parametreler partikl ap, yzeyi, kompozisyonuve saysdr. Ultra ince ve ince partikller salk etkisibakmndan kaba partikllerden daha tehlikelidir.
2 Aralk 2011 Cuma 11
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
12/109
Partikllerin boyutu ok deiiktir ve farkl kategorilerdetanmlanabilirler.
Ultra ince (ultra fine) aerodinamik ap 0.1 mden kkolanlar
nce (fine) partikller aerodinamik ap 1 mden kk olanlar
kaba (coarse) partikller ap 1 mden byk olanlardr. PM2,52,5 mden kk olan ince partikller
Tm yanma prosesleri ve baz endstriyel prosesleri ierir.Solunum sistemi iine girerek alveollarde birikim yaparlar.
PM1010 mden kk olan kaba partikller Kaba partikl kaynaklar ise krma, tme ilemleri,
yollardan kalkan tozlardr. st solunum sistemindebirikirler.
2 Aralk 2011 Cuma 12
Partikler Madde (PM)
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
13/109
2 Aralk 2011 Cuma 13
Karbondioksit (CO2)
17. yzyln balarndakefedilmi;
Renksiz, kokusuz;
Atmosferde %0,035 oranndabulunan;
Karbon ieren maddelerinyaklmas, ile ortaya kanbir gazdr.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/41/Carbon-dioxide-3D-vdW.png8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
14/109
2 Aralk 2011 Cuma 14
Kkrt dioksit (SO2) Renksiz, keskin kokulu
reaktif bir gaz Kkrt ieren maddelerin
yaklmas, metal ergitmeilemleri ve dierendstriyel prosesler sonucuoluur.
Hrltl solunum, gsskmas ve kesik nefesalmaya sebep olur.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Sulfur-dioxide-3D-vdW.png8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
15/109
2 Aralk 2011 Cuma 15
Azot dioksit (NO2) Krmzms kahverengi renkli; Yanma sonucu oluur, Astm gibi solunum hastal
olan yetikinler ve ocuklarda;ksrk, hrltl solunum vekesik nefes alma gibi solunum
belirtilerine neden olabilir.Ksa sreli maruziyet dahiakcier fonksiyonunu etkiler.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1a/Nitrogen-dioxide-3D-vdW.png8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
16/109
Hava kirliliinin kaynaklarn snfa ayrabiliriz.
Nokta Kaynak Byk emisyon kaynaklar, endstri kurulular
izgi Kaynak (Hareketli Kaynak)
Karayollar vb
Alan Kaynak
Meskun alanlar
2 Aralk 2011 Cuma 16
Hava kirliliinin kaynaklar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
17/109
2 Aralk 2011 Cuma 17
Nokta kaynaklar
Tek bana olduka fazla miktarda kirlilie sebep olan tesisler
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
18/109
2 Aralk 2011 Cuma 18
izgi kaynaklar (hareketli kaynaklar)
Karayollarnda aralardan kaynaklanan emisyonlardr.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
19/109
2 Aralk 2011 Cuma 19
Alan kaynaklar
Meskun mekanlarnda iinde bulunduu yayl emisyonkaynaklar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
20/109
2 Aralk 2011 Cuma 20
Dalm - Dispersiyon
E: salm, C: evre konsantrasyon, D: kme
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
21/109
2 Aralk 2011 Cuma 21
Hava kirliliinin neticeleriHava kirlilii
Asityamurlar
Canl-cansz
varlklarzerinde
tahribat vetahriat
HavaKalitesininbozulmas
Solunumrahatszlklar
Hastalklar
Zehirlenmeler
lmler
OzonTabakasnnncelmesi
Scaklkdeiimleri
Buzulerimeleri
Basn
merkezlerindedeiim
Sera etkisi
Denizseviyesindeykselme
Rzgar kuaklarndadeiim
Kresel Isnma
klim Deiiklii
U meteorolojikolaylar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
22/109
2 Aralk 2011 Cuma 22
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
23/109
Hava kirleticilerinin hepsi solunum yollarnetkiler.
Konsantrasyon ve maruz kalma sresi etkiyi
belirler. Grlen belirtiler; burun ve boazda tahri,
akcierlerde dz kaslarn evresinin skmasndandolay hava yollarnn daralmas, ksrk, hrlt,
ksa nefes alma gibi problemlerin olumas, astm Sonuta akcier fonksiyonunu azaltr, astm,
anfizem ve akcier kanserine neden olurlar.
Solunum Sistemi
2 Aralk 2011 Cuma 23
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
24/109
Karbonmonoksit (CO) hemoglobine balanr ve onunoksijen tama kapasitesini azaltr. Bu durum oksijeneldesini azaltarak farkl organlarn, zellikle yksek
miktarda oksijen tketen (kalp, beyin) organlarnfonksiyonunu etkiler.
Partikler madde kanda phtlamaya neden olur vekan damarlarn etkiler. Bu da bir eit kalp hastalolan (angina) ve mikrokardial bozulmalara nclk
eder. Taikardi, kan basnc ve kanszlk da (anemi) art ar
metal (cva, nikel, arsenik vb) kirlilii sonucu grlr.
Kardiyovaskler Sistem
2 Aralk 2011 Cuma 24
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
25/109
Sinir sistemi ar metaller ve dioksinlerdenetkilenmektedir.
Arsenik, cva ve kuruna maruz kalma sonucunda
bellek karkl, uyku dzensizlii, fke,yorgunluk, el titremesi, bulank grme, hecelerikartrarak okuma gibi semptomlarn grldbelirlenmitir.
Dioksinler sinir iletim hzn azaltrlar veocuklarn zihinsel geliimini bozarlar .
Sinir Sistemi
2 Aralk 2011 Cuma 25
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
26/109
riner Sistem
Ar metaller bbrekte hasara neden olurlar.Dk molekl arlkl proteinlerin vcuttan
atlm artrr, ta oluumunu ve kanser riskiniarttrrlar.
Sindirim Sistemi
Dioksinler karacierde hcre hasarna nedenolurlar, sindirim sistemi ve karacier kanserlerineneden olurlar.
riner ve Sindirim Sistemi
2 Aralk 2011 Cuma 26
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
27/109
2 Aralk 2011 Cuma27
Kirlilik haritalar (NO2)
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
28/109
HK, yaadmz evredeki hava kalitesinin gnlkolarak rapor edilmesi iin kullanlan bir indekstir.
Yaadmz blgenin havasnn ne kadar temiz
veya kirli olduu ve ne tr salk etkilerininoluabilecei konusunda bilgiler verir.
HK, kirli havann solunmasndan bir ka saatsonra veya bir ka gn iinde oluabilecek salk
etkilerini belirtir.
2 Aralk 2011 Cuma28
Hava Kalite ndeksi (HK)
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
29/109
2 Aralk 2011 Cuma 29
HK snflandrmalar
Hava Kalitesi ndeksi(HK)
Salk Seviyesi Renkler
HK belirtilen aralktaolduunda ...Hava kalitesi ... renk ile sembolizeedilir
0 - 50 yi Yeil51 - 100 Orta Sar
101 150 Hassas gruplar iin salksz Turuncu151 - 200 Salksz Krmz201 - 300 ok Salksz Pembe301 - 500 Tehlikeli Kahverengi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
30/109
CO iin HKnin 100 olmas, 9400 g/m3 (9 ppm) CO
seviyesine karlk gelir. (ortalama 8 saat)
SO2iin HKnin 100 olmas, 383 g/m3
(0.14 ppm)SO2seviyesine karlk gelir. (ortalama 24 saat) NO2nin ksa sreli salk etkileri, HK deeri 200n
zerine kncaya kadar olumaz. Bu nedenle, HK,NO2iin 201in altnda hesaplanmaz. NO2 iin
HKnin 201 olmas, 1242 g/m3 (0,65 ppm). NO2seviyesine karlk gelir. (ortalama 24 saat) PM10iin HKnin 100 olmas, 150 g/m3 PM10
seviyesine karlk gelir. (Ortalama 24 saat)
2 Aralk 2011 Cuma30
HK deerleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
31/109
Nedir? Ne yapar?
2 Aralk 2011 Cuma31
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
32/109
Asit yamuru asidik kimyasallarn yamur, kar, sis, iveya kuru paracklar halinde dmesine verilenisimdir.
Atmosfere yaylan kkrt dioksit ve azot dioksitgazlarnn kimyasal dnmlerden getikten sonrabulutlardaki su damlacklar tarafndan emilmesi ileoluur. Daha sonra bu damlacklar yeryzne yamur,kar gibi yollarla derler.
Bu topran asitlik miktarn arttr ve tatl su
kaynaklarnn kimyasal dengesini bozar. Havadaki tipikkarbondioksit konsantrasyonunda oluan yamurun pH'5.6 civarnndadr. Bu yzden pH' 5.6'nn altndakiyamur asit yamuru olarak nitelendirilir.
2 Aralk 2011 Cuma32
Asit yamurlar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
33/109
Dnden bugne Dnyann scaklk deiimi ve dourduu sonular
2 Aralk 2011 Cuma33
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
34/109
2 Aralk 2011 Cuma34
Dnyann Scaklk Deiimi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
35/109
Dnyann durum ve hareketindeki deiiklikler
Kta kayma hareketleri ve da oluumlar
Yanarda faaliyetleri
Gneteki deiimler
2 Aralk 2011 Cuma35
Scaklk deiiminin sebepleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
36/109
2 Aralk 2011 Cuma
36
Dnyann hareketinin deimesi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
37/109
Kta kayma hareketleri ve da oluumlar okyanusaknt sistemi ve rzgar sistemlerini
deitirdiinden iklime etki yaparlar.
2 Aralk 2011 Cuma 37
Kta hareketleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
38/109
Dnyann en souk blgesi,
Avustralyann iki kat byklnde,
15 milyon yldr %98i buz,
Dnyadaki buzullarn %90i, temiz suyun %70iburada,
Buz kalnl 1,5-4,5 km,
Gelen nn %80-85ini yanstr,
Dnya ikliminin soutma sistemidir,
Rzgar sistemi ve okyanus aknt sistemini etkiler
2 Aralk 2011 Cuma 38
Antarktika
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
39/109
2 Aralk 2011 Cuma 39
Okyanus aknt sistemi - tayc bant
Okyanuslar aras su al-veriini salar,
Dnyadaki rmaklarn 20kat kadar su tar,
Is transferini salar,
Bat Avrupa bu bantsayesinde 10 derece dahascak
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
40/109
2 Aralk 2011 Cuma 40
Yanarda faaliyetleri
Yanarda patlamalarylaatmosfere ok bykmiktarlarda toz ykselir.
Bu tozlar, gne
nlarnn geiiniengelleyen bir tabakaoluturur ve bylecednyann scakl dader.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
41/109
2 Aralk 2011 Cuma 41
Scaklk-Aerosol ilikisi
1991de Filipinlerdeki Pinatubo yanardann patlamasylatonlarca kkrt dioksit stratosfere yaylm ve orada slfrik asitdamlacklarna dnmt. Tm dnyaya yaylan bu ayresolbattaniyesi, gelen gne nlarn yanstt gibi dnyann ssnda souruyordu. Bu yznden de bir yl boyunca dnyannortalama scaklnda bir d yaanmt.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
42/109
Gne'in manyetik alanndaki deiimler ve Gnelekeleri, yaylan enerji miktarn etkiler.
Bu da doal olarak Dnya'nn ald enerjimiktarnn deimesine yol aar ve iklimleretkilenir.
2 Aralk 2011 Cuma 42
Gneteki deiimler
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
43/109
Bugn aslnda, bundan 50 milyon yl nce balamolan souk dnemin iindeki ksa sreli scak
vahalardan birindeyiz. Byk bir olaslkla davahann sonu grnmeye balad.
Buna gre dnya u anda artk souma eilimindeolmal. Ancak son 150 yllk gzlemler, bir eylerin
sanki ters gittiini gsteriyor. Soumuyor, snyoruz.
2 Aralk 2011 Cuma 43
Isnyoruz
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
44/109
Scaklk kaytlar
Gl ve akarsulardaki scaklk art
Buzul erimeleri
Deniz kabarmalar
Atmosferde scakln 0 dereceye indiiyksekliin artmas
1970ten bu yana her sene 4,5 m artyor
2 Aralk 2011 Cuma 44
Isnmann delilleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
45/109
2 Aralk 2011 Cuma 45
Scaklk kaytlar
1860-2000 yllar arasnda 0,7 derecelik bir art
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
46/109
Yeni Zelanda'daki buzullar yalnzca 20 ylda ktlelerininn yitirdiler,
spanyada 1980'de 27 olan buzul says bugn 13e dmdurumda,
Peru Andlar'ndaki Qori Kalis buzulu, 1963-78 yllararasnda, ylda 4 metre kadar geri ekilirken, 1995'tebuzulun yllk geri ekilme hz 30 metreye ulat,
Afrika'da Kilimanjaro Da'ndaki buzul, 20. yzyldaktlesinin yaklak drtte n yitirdi,
Ayn dnemde Kafkaslardaki buzullarn ktlesi yarya indi,
in-Rusya snrnda, Tiyen an Dalar'ndaki buzullarsa son40 ylda yaklak % 20 kldler.
2 Aralk 2011 Cuma 46
Buzullarn erimesi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
47/109
2 Aralk 2011 Cuma 47
Buzul erimeleri
Dnyamzn snyor olduuna ilikin en gzel delillerinden biri, orta
ve alak enlemlerde dalardaki buzullarn geri ekilmeleridir. Bu geriekili, zellikle son yirmi ylda hz kazanmtr. Buzullardanbuharlaan sular da denizlerin dzeylerinin ykselmesine yol aar. Budeer 20. yzylda 10-25 cmdir.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
48/109
2 Aralk 2011 Cuma 48
Buzul erimeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
49/109
2 Aralk 2011 Cuma 49
Buzul erimeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
50/109
Nedir? Nerededir?
2 Aralk 2011 Cuma 50
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
51/109
2 Aralk 2011 Cuma 51
Ozon bilgisinin zamansal geliimi
1840 : Ozon kefedildi, 1880 : Gnein ultraviyole
nlarna kar bir filtrevazifesi yapt vestratosferde bulunduu farkedildi,
1920 : Ozon tabakas ileilgili ilk sistematik lmlerbalad,
1985 : Ozon deliikefedildi,
1987 : Montreal Szlemesiimzaland.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
52/109
2 Aralk 2011 Cuma 52
Atmosfer ve tabakalar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
53/109
2 Aralk 2011 Cuma 53
yi-Kt ozon
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
54/109
2 Aralk 2011 Cuma 54
Ozon tabakasnn incelmesi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
55/109
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
56/109
Nedir? Nasl oluyor?
2 Aralk 2011 Cuma 56
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
57/109
2 Aralk 2011 Cuma 57
Gelen enerjinin dalm
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
58/109
2 Aralk 2011 Cuma 58
Doal Sera Etkisi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
59/109
2 Aralk 2011 Cuma 59
Sera Gazlar
Su buhar (H2O)
Ozon (O3)
Karbondioksit (CO2)
Metan (CH4)
Azot oksit (N2O)
Kloroflorokarbonlar (CFC)
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
60/109
2 Aralk 2011 Cuma 60
Kresel Isnmaya katklar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
61/109
1860dan bu yana meydana gelen 0,7 derecelikartn %60 karbondioksitten kaynaklanyor.
Atmosferdeki karbondioksit miktar son 200.000yln en st dzeyinde
Sorumlusu: nsanolu
2 Aralk 2011 Cuma 61
Karbondioksitin sera etkisi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
62/109
2 Aralk 2011 Cuma 62
Karbondioksitteki art
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
63/109
2 Aralk 2011 Cuma 63
Olaylarn karbondioksit art ile ba Yz elli yllk scaklk kaytlar,
Dnyann bu dnemde 0,5-0,7C kadar sndn ortayakoyuyor. Bilim adamlar,endstri devrimiyle birlikteatmosferde karbondioksit vemetan gibi sera gazlarndakiartmasnn bu snmayla ilikili
olduunu dnyorlar. nkbuz rnekleri zerinde yaplanalmalar, yz binlerce ylboyunca atmosferdeki sera gazoranlarnn Dnyannscaklyla birlikte artpazaldn gsteriyor.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
64/109
2 Aralk 2011 Cuma 64
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
65/109
2 Aralk 2011 Cuma 65
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
66/109
2 Aralk 2011 Cuma 66
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
67/109
2 Aralk 2011 Cuma 67
Kii ba karbondioksit salnm
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
68/109
2 Aralk 2011 Cuma 68
Tahmini toplam salnm
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
69/109
2 Aralk 2011 Cuma 69
Tahmini karbondioksit dzeyi Kresel snmann
durdurulabilmesi iin tmlkelerin atmosfere saldklarCO2miktarnda ok ciddi birazalma olmas gerekiyor. Nevar ki ne sanayilemi lkelerne de gelimekte olanlar bu
ynde her hangi bir nlemalmyorlar. Karbon dioksitdzeyi de azalmak yle dursunsrekli olarak ykseliyor; buhzla giderse 2100de 1850dekidzeyinin 3 katna kmas
bekleniyor.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
70/109
2 Aralk 2011 Cuma 70
Metan (CH4)
Havadan hafif, renksiz,
kokusuz, Atmosferde CO2miktarnn
1/200 kadar,
Is tutma kapasitesi CO2in
20 kat, Atmosferde kalma sresi 10
yl,
Kresel snmann %10-15inden sorumlu,
Her yl %1 orannda artyor.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
71/109
Kloroflorokarbonlar (CFC) 1928 ylnda yeni bir gaz tr olan
kloroflorokarbonlar bulunur. Ksaca CFColarak gsterilen bu gazlar ok ilginzelliklere sahiptir: Zehirli deil, korozifdeil, yanc deil, olduka kararl, uzunmrl ve uucu. Bu stn zelliklerindendolay harika gaz olarak adlandrlankloroflorokarbon gazlar, ksa zamanda
ok geni uygulama alan bulur. zelliklesoutucularda, iklimlendirmecihazlarnda, pskrtclerde ve kpkretiminde ok yaygn olarak kullanlr.Kullanldka ilevi biten gazlar ve atklarsrekli olarak havaya braklr. Bu gazlaruucu olduklarndan kolaylkla atmosfere
yaylr. Kararl olduklarndan bozulmadanatmosferde uzun sre kalabilir vezamanla tm atmosfere yaylr. CFCgazlarnn atmosferdeki deriimi1950'lerden sonra hzla artar.
2 Aralk 2011 Cuma 71
k bl
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
72/109
2 Aralk 2011 Cuma 72
Mukayese tablosuCO2 CH4 N2O CFC'ler O3 H2O
sera etkisindeki rol yksek yksek yksek yksek yksek yksek
ozon tabakasnaetkisi
artrc-azaltc artrc-azaltc artrc-azaltc Azaltc yok Azaltc
balca doalkaynaklar
doal evrim sulak alanlartopraklar, tropikalormanlar
yok hidrokarbonlar buharlama
balca insanikaynaklar
fosil yaktlar,ormanszlatrma
pirin tarlalar,hayvanlar, fosilyaktlar, biomasyanmas
gbreler, toprakkullanmnda deiim
buzdolaplar,aerosoller,endstriyel ilemler
Nox'lihidrokarbonlar,biomas yanmas
sulama
kal sresi 50-200 yl 10 yl 150 yl 60-100 ylhaftadan ayakadar
gnler
endstri ncesiyounluk (ppb)
280.000 700 285 0 10 bilinmiyor
imdiki younluk 363.000 1.670 310CFC-11: 0,26 CFC-12: 0,52 CFC-113:0,08
20-40 (kuzeyyarmkrede)
3.000-6.000(stratosferde)
art hz 0,50% 0,90% 0,30% 4% %0,5-2 bilinmiyor
kresel snmayakatks
1 11 270 3400-7100 - -
insani seraetkisindeki pay
60% 15% 5% 12% 8% Bilinmiyor
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
73/109
Nedir? Ne oluyor?
2 Aralk 2011 Cuma 73
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
74/109
Hava, herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer koullarnnksa sreli durumudur. Hava, yeryznn herhangi biryerindeki scaklk, ya, nem, gnelenme, sis, bulut,rzgar ve hava basnc gibi ok saydaki deikenin
birliktelii ile aklanr. klim, yeryznn herhangi bir yerinde uzun yllar boyunca
gzlenen hava koullarnn ortalama durumudur. Ancakiklim, yalnzca ortalamaya yakn koullar deil, u deerleri(ekstremleri) ve tm istatistiksel deiimleri de ierir.
klim deiiklii, nedeni ne olursa olsun (tabii yada insanfaaliyetler neticesinde) iklim koullarndaki byk lekli(kresel) ve nemli yerel etkileri bulunan, uzun sreli veyava gelien deiiklikler biiminde tanmlanr.
2 Aralk 2011 Cuma 74
Tanmlar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
75/109
Scaklk deiimleri,
Ya deiimleri,
Nem oranlarndaki deiimler,
Bulutluluk oranlarndaki deiimler,
Rzgar kuaklarndaki deiimler,
Basn alanlarnda deiiklik,
Gnelenme oranlarndaki deiim,
Dier meteorolojik olaylardaki deiimler
2 Aralk 2011 Cuma 75
klim Deiikliinin gstergeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
76/109
Matematik modelleme
Bilgisayar destekli modeller
Tm modeller bir kresel snma olacanda birleiyor.
Ancak ne kadar olaca ve etkileri konusundaki ngrlerdeiiyor.
2 Aralk 2011 Cuma 76
Kresel iklim modelleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
77/109
Hidrolojik dngnn deimesi Enerji temin gvenlii Su kaynaklarnn hacminde ve kalitesinde azalma Kara ve deniz buzullarnn erimesi
Kar ve buz rtsnn alansal olarak daralmas Deniz seviyesinin ykselmesi Kuraklk ve seller klim kuaklarnn yer deitirmesi Yksek scaklklara bal salgn hastalklarn ve zararllarn
artmas sonucunda dnya leinde sosyo-ekonomiksektrleri, ekolojik sistemleri ve insan hayatn dorudanetkileyecek nemli deiiklikler
2 Aralk 2011 Cuma 77
Muhtemel etkiler
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
78/109
Kuzey kutbundaki buzullarn tamamnn eriyeceingrlyor,
Deniz seviyesinin 15-95 cm artaca ngrlyor,
Milyonlarca insann yaad Nil ve Yangtze deltalar, Po
ovas, ukurova, Banglade kylar, Pasifik'teki ada lkelerisular altnda kalacak, evrede mlteci patlamas vetoplumsal atmalar ortaya kacaktr.
Temiz su kaynaklarnn denizlere karmas ve su skntlar
2 Aralk 2011 Cuma 78
Buzullarn erimesi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
79/109
Scaklktaki artn 1-3,5 derece olaca ngrlyor, Artan scaklktan dolay insan lmlerinde art, Scak dalgalar, kuraklk, ar yalar, seller, ortalama
scaklklarda deiiklikler, vb. ar doa olaylarnda da birart bekleniyor.
2 Aralk 2011 Cuma 79
Scaklk art
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
80/109
Aknt sistemi durabilir,
Akntnn stt yerler sour,
Akntnn getii yerlerde iklim farklar azalr,
Yangnlar, ormanszlama, erozyon, sel, frtna vekasrgalarn artmas
2 Aralk 2011 Cuma 80
Tayc bandn deimesi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
81/109
Scak oktan kaynaklanan insan lmleri
Ozon tabakasnn incelmesinden kaynaklanan cilt ve derihastalklar, yanmalar
Stma gibi salgn hastalklarn yaylmas
Virs eitliliinin ve dalmn artmas
2 Aralk 2011 Cuma 81
nsan sal
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
82/109
Bitki ve hayvanlarn yaam alanlarnda deiiklikler
Baz bitki ve hayvan poplasyonlarnda azalma
Aalarn erken ieklenmesi, bceklerin erken ortayakmas, kularn erkenyumurtlamas
Bitki ve kara hayvan trlerinin drtte birinin yada 1milyondan fazlasnn yok olabilecek
2 Aralk 2011 Cuma 82
Canllara etkisi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
83/109
2 Aralk 2011 Cuma 83
Dnyaya ka tane gkta arpt umurumdadeil, ben hala insan trnn ortadan kalkmasnakresel snmann neden olduuna inanyorum.
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
84/109
Farkl ya sistemleri tarm alanlarnn deimesinisalayacak,
Maliyet artacak,
Kuraklk artan yerlerde tarm azalacak,
2 Aralk 2011 Cuma 84
Tarmdaki deiimler
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
85/109
Fosil yakt yerine alternatif enerji kayna araylar
Temiz ve yenilebilir enerji kaynaklarna verilen neminartmas
2 Aralk 2011 Cuma 85
Enerji sektrne etki
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
86/109
Scak iklim kuanda, ani basn farklarndan kaynaklananve hzlar saatte 100 - 150 kmye kadar kabilen ok iddetlirzgrlardr.
Daha ok okyanuslar zerinde oluurlar. Belirli yollar
izleyerek karalarn zerine de sokulurlar. Sarmal hava hareketleri halinde olduklarndan, genellikle
hortumlara sebep olurlar. evrelerine byk zarar verirler.
2 Aralk 2011 Cuma 86
Kasrga
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
87/109
2 Aralk 2011 Cuma 87
Kasrgalar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
88/109
2 Aralk 2011 Cuma 88
Kasrgalar
K g l ti l i
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
89/109
2 Aralk 2011 Cuma 89
Kasrgalarn neticeleri
Kasrgalarn neticeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
90/109
2 Aralk 2011 Cuma 90
Kasrgalarn neticeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
91/109
2 Aralk 2011 Cuma 91
Kasrgalarn neticeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
92/109
2 Aralk 2011 Cuma 92
Kasrgalarn neticeleri
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
93/109
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
94/109
Yakt deiimi
Enerji kayna olarak daha evreci yaktlar kullanmak
Teknoloji deiimi
Yakma sistemlerinde teknolojik yenilikler kapsamndadeiiklikler
Artma
Emisyonlarn azaltlmas iin atk gazlarn artlmas
Kanuni dzenlemeler
Kanun, ynetmelik ve uluslararas szlemeler
2 Aralk 2011 Cuma 94
Kirlilik nleme mekanizmalar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
95/109
1979 : WMO I. Dnya klim Konferans Eyll 1987 : Montreal Szlemesi
Ozon tabakasna zarar veren kimyasallarn azaltlmas
1988 : Deien Atmosfer Toronto Konferans BM klimin Korunmas Karar
1990 : WMO II. Dnya klim Konferans 1992 : BM evre ve Kalknma Konferans (Yeryz
Zirvesi)
BM klim Deiiklii ereve Szlemesi Ama: Atmosferdeki sera gaz birikimlerini, insanniklim sistemi zerindeki tehlikeli etkilerini nleyecekbir dzeyde durdurmak
2 Aralk 2011 Cuma 95
Toplantlar - Szlemeler
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
96/109
Hkmetler aras klim Deiiklii Paneli (IPCC) Nisan 1995 Almanya : 1. Taraflar Konferans
DS Berlin Buyruu Aralk 1997 Japonya : 2. Taraflar Konferans
DS Kyoto protokol Gelimi Taraf lkeler insan kaynakl karbondioksit
(CO2) edeer sera gaz salmlarn 2008-2012dneminde 1990 dzeylerinin toplam olarak en az % 5altna indireceklerdir
Kasm 1998 Arjantin : 3. Taraflar Toplants DS Buenos Aires Eylem Plan
2 Aralk 2011 Cuma 96
Toplantlar - Szlemeler
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
97/109
1991 ylnda Rio evre ve Kalknma Konferansnda kabuledilip 50 lkenin onaylamasn mteakip 21 Mart 1994teyrrle girmitir.
Szlemenin amac; atmosferde tehlikeli bir boyuta varan
insan kaynakl sera gaz emisyonu konsantrasyonunun iklimsistemi zerindeki olumsuz etkisini nlemek ve belli birdzeyde tutulmasn salamak.
Ek II listesi: 1992de OECD yesi 24 lke, Avrupa Birliilkeleri
Ek I listesi: Ek II listesine ek olarak Pazar ekonomisine geisrecinde olan lkeler
2 Aralk 2011 Cuma 97
klim deiiklii ereve szlemesi
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
98/109
2 Aralk 2011 Cuma 98
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
99/109
DSnin yetersiz olduu dnlerek
ykmllklerin daha sk hale getirilmesi ve yasalbalayc bir belge olmas amacyla Kyoto
Protokol hazrlanm olup 16 Mart 1998-15 Mart1999 tarihleri arasnda imzaya ak kalmtr. Protokole gre Ek I listesinde yer alan lkeler
2008-2012 birinci taahht dnemi sonunda toplamsera gaz emisyonlarn ortalama olarak 1990 yl
seviyesinin en az %5,2 altna indirmeykmlln kabul etmitir.
2 Aralk 2011 Cuma 99
Kyoto Protokol
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
100/109
Protokoln yrrle girmesi iki arta baldr; Birincisi; protokoln 55 lke tarafndan
onaylanmas kincisi; 1990 ylnda hesaplanan toplam CO2
emisyon miktarnn en az %55inden sorumlu Ek Ilkelerinin bu 55 lke iinde yer almas %36,1 paya sahip ABD imzalamamtr. %17lik paya sahip Rusya Federasyonunun
imzalamas ile 16 ubat 2005 tarihinde protokolyrrle girmitir.
Protokol bugne kadar 141 lke ve Avrupa Birliitarafndan onaylanmtr.
2 Aralk 2011 Cuma 100
Kyoto Protokol
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
101/109
2 Aralk 2011 Cuma 101
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
102/109
Emisyon ticareti Madde 17 ile dzenlenmitir. Ek I lkeleri arasnda emisyon ticaretini mmkn
klmaktadr.
Ortak uygulama Madde 6 Sera gaz azaltmn amalayan projelerden Emisyon
Azaltma Kredisi elde edilir. Temiz kalknma mekanizmas
Madde 12 Ek I lkelerinin Ek I d lkelerde gerekletirecekleri
projelerden Sertifikalandrlm Emisyon Azaltm Kredisielde etmeleri
2 Aralk 2011 Cuma 102
Esneklik mekanizmalar
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
103/109
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
104/109
2 Aralk 2011 Cuma 104
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
105/109
Akll ve gereki olmal,
Gelimeleri yakndan takip etmeli,
Frsatlar deerlendirmeli, Esneklik mekanizmalarn iyi kullanmal,
Milli menfaatleri n planda tutmal,
lke gereklerini iyi tahlil etmeli
2 Aralk 2011 Cuma 105
Trkiye ne yapmal?
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
106/109
Hayat alkanlklarmz gzden geirelim,
Doal ve sade yaam tercih edelim,
Ne yaptmzn farknda olalm, sraftan kanalm,
Geri dnme, geri kazanma katkda bulunun,
Bildiklerimizi bakalar ile paylaalm,
Aa dikelim, dikmeyi zendirelim
2 Aralk 2011 Cuma 106
Biz ne yapalm?
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
107/109
Ampulnz deitirin Standart akkor ampulnz tasarruf ampul ile
deitirin, ylda 75 kg karbondioksit tasarrufusalayn.
Daha az araba kullann Daha sk yryn, bisiklet kullann ve toplu tama
aralarndan daha ok faydalann. Arabakullanmadnz her 2 km iin 0,75 kg karbondioksittasarruf edeceksiniz.
Lastiklerinizi kontrol edin Dzgn iirilmi lastiklerle litre bana aldnz yol%3 orannda artacaktr. Her 4 litre benzin tasarrufu,10 kg karbondioksiti atmosferimizden uzak tutar.
2 Aralk 2011 Cuma 107
Biz ne yapalm?
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
108/109
Daha az scak su kullann Suyu stmak iin ok fazla enerji gerekmektedir. Daha
az su tketen bir du bal ile 175 kg, giysilerinizi soukya da lk suda ykayarak da 250 kg karbondioksittasarrufu yapabilirsiniz.
Ambalajlar fazla olan rnlerden kann pnz %10 orannda azaltarak 600 kg karbondioksit
tasarrufu yapabilirsiniz. Bir aa dikin
Bir aa mr boyunca 1 ton karbondioksit emer.
2 Aralk 2011 Cuma 108
Biz ne yapalm?
8/2/2019 Hava Kirlilii ve Neticeleri (02/12/2011)
109/109
Kmil B. Varnca
Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi
evre Mhendislii BlmZ-039 Davutpaa Yerlekesi 34220Davutpaa / Esenler / stanbul
Telefon: +90 (212) 383 53 73Faks: +90 (212) 383 53 58
nternet: www.yildiz.edu.tr/~kvarincaE-posta: [email protected]
Teekkrler