H5 De Middeleeuwen

De Middeleeuwen Paragraaf 5.1, Middeleeuwen

Eed van trouw

Leenheer Leenman (vazal)

Feodalisme feodum = Latijn voor lenen

De leenheer geeft de leenman land (leen), macht en bescherming in ruil voor raad en daad (advies) bij rechtspraak en hulp in oorlog.

O Koning (leenheer)

P P

Graaf (leenman) Graaf

Uitvoering feodalisme

O Koning

P U P

Graaf Bisschop Hertog

P P P P P P Baron Baron Baron Baron Graaf Graaf

Ridders Boeren

Een hoge edelman beloofde bescherming aan een aantal boeren die op hun beurt tot gehoorzaamheid en herendiensten waren verplicht

Koning (leenheer)

Hertog (leenman)

Hertog (leenman)

Graaf (leenman)

Graaf (leenman)

Graaf (leenman)

Bischop (leenman)

Ridder (leenman)

Klooster (leenman)

Ridder (leenman)

Ridder (leenman)

Ridder (leenman)

Ridder (leenman)

Ridder (leenman)

Klooster (leenman)

Uitbreiding rijk door oorlogen

Ridders en kastelen

Infanterie

Ridder 14e eeuw

Cavalerie

Een boog- en kruisboogschutter

Artillerie; katapult, ballista en trebuchet

Paus Leo III

* 795 – 816 paus te Rome * botsing met edelen – aanslag * vlucht naar Karel de Grote * 800 terug in Rome

* 1673 heilig verklaard

Paus Leo knielt voor de pas gekroonde keizer Karel

814 Karel de Grote †

Begraven in de dom van Aken

Zoon Lodewijk de Vrome volgt op

Na diens dood valt het rijk uiteen

Christendom in Europa H5.2 Germaanse goden; Tiwaz, Wodan, Donar en Frija

(Hun namen leven nog voort in de dagen van de week, namelijk woensdag, donderdag en vrijdag.)

Het Bonifatiusbeeld in Dokkum waar de heilige staat afgebeeld met het evangelieboek beschermend op zijn hoofd, als herinnering aan zijn marteldood.

* Kerstening * missionarissen / zendeling * hemel / hel

Willibrord (658 – 739†) in Friesland

In een klooster waren monniken de gehele dag bezig met bidden, zingen, werken in de bibliotheek/scriptorium en werken op de akkers rondom het klooster.

Monniken werkten uren achtereen om een boek of een bijbel te schrijven. Ze versierden vooral de beginletters. Het waren kleine schilderijtjes/miniaturen. Hier zie je een afbeelding van de Heilige Johannes uit de 15e eeuw

Een klooster in de Middeleeuwen bestond uit een aantal onderdelen, namelijk een bibliotheek, een school, een kerk, een schrijfzaal, begraafplaats en een aantal akkers.

U  Paus

U U

Aartsbisschop Aartsbisschop

U U

Bisschop Bisschop

U U U

Priester Priester Priester

Organisatie christelijke kerk

Het woord paus heeft zowel een Griekse (pappas) als Latijnse (papa) herkomst. Het betekent letterlijk "vader", en is de titel van de leider van de rooms-katholieke kerk. De paus is de bisschop van Rome en zo de opvolger van de apostel Petrus.

De Paus

Paus Franciscus 266e paus

Aartsbisschop

Een aartsbisschop is een bisschop die aan het hoofd staat van een kerkprovincie, gevormd door een aantal bisdommen. Midden: Wim Eijk de aartsbisschop van Utrecht.

Bisschop Een bisschop is een geestelijke die veelal aan het hoofd staat van een bisdom. Hiernaast zie je drs. A.L.M. Hurkmans de bisschop van 's-Hertogenbosch

Vermenging Germaanse gewoonten / Christendom

* midwinterfeest – kerstfeest * lentefeest – Pasen

Succes kerstening: bekering vorsten

Verspreiding Christendom rond 600

Domein van de edelman (heer)

H5.3 Standensamenleving en Hofstelsel

Middeleeuwen = landbouwsamenleving

* 90% bevolking was boer * land verdeeld onder edelen en kerk * 10% bevolking leefde in kleine steden * Dorestad > handel en plundering

Edelen bezaten een stuk land (=domein)

domus = Latijn voor woonplaats

Het economisch systeem van het domein heet: HOFSTELSEL

Het domein bestond uit: * vroonland (= hoeve van de heer) * saalland (= land van de heer) * hoeveland (= land bewerkt door horigen)

Bestuur van het domein: * heer stelt rentmeester aan (= lage adel) - int belasting - spreekt recht (boetes opleggen) * rentmeester heeft heerlijke rechten bv. houden van (deel van) boetes en belasting

Wonen op het domein: * edelman en gezin * rentmeester en gezin * vrije boeren * horigen

Bewerken van de grond: * hoeveland bewerkt door horigen – pacht in natura * saalland bewerkt door horigen – herendiensten

Vrije boeren verrichten geen herendiensten, maar: * betalen belasting (vaak in natura) * dienen als soldaat

Doel van het hofstelsel: * autarkische zijn = zelfvoorzienend

Een aantal herendiensten die men moest verrichten voor de domeinheer.

Rond 1000 nam inwonertal toe.

Dus moest er meer voedsel worden geproduceerd.

Hoe bewerkte men de grond?

Door middel van het TWEESLAGSTELSEL

Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3

Land A Zomergraan

(haver,gerst) Wintergraan

(tarwe,rogge)

Zomergraan

(haver,gerst)

Land B Wintergraan

(tarwe,rogge)

Zomergraan

(haver,gerst) Wintergraan

(tarwe,rogge)

Nadeel: grote kans op misoogst

Jaar 1

Jaar 2

Jaar3

Land A

Zomergraan

(haver,gerst)

Braak

Wintergraan

Land B

Wintergraan

(tarwe,rogge)

Zomergraan

Braak

Land C

Braakliggend

(onbebouwd)

Wintergraan

Zomergraan

Braak liggen = er niets op verbouwen - zo kan de grond rusten.

Ze kenden namelijk nog geen kunstmest en gewone mest was schaars, waardoor de grond snel was uitgeput.

Tweeslagstelsel wordt vervangen door DRIESLAGSTELSEL

Voordeel:

* kleinere kans op misoogst * hogere opbrengst

Later wordt het slagenstelsel uitgebreid.

Standen: * adel * geestelijkheid * boeren

Taken: * adel = bescherming * geestelijkh. = bidden * boer = landbouw

Kenmerken:

* priviléges * sociale immobiliteit (= onbeweeglijkheid)

Opkomst van de Islam H5.4

Moskee Muhammed Ali in Caïro

Allah = Arabisch voor God

Mohammed is zijn profeet (= boodschapper) - vestigt zich in Mekka - ruzie met Arabieren vanwege polytheïsme - vertrekt naar Medina

Sticht in Medina ‘de Islam’ > aanhangers = moslims * Mohammed wordt politiek en religieus leider * Islam met geweld verspreiden * na dood nemen opvolgers (kaliefen) macht over

Gevolg: ruzie over de opvolging - alleen familie kan kalief worden (sjiieten) - elke geschikte geestelijke kan kalief worden (soennieten)

Visioenen van Mohammed zijn opgeschreven in de Koran - bestaat uit 114 hoofdstukken (soera’s) - 5 zuilen = 5 plichten > geloofsbelijdenis > 5 maal per dag bidden : Mekka > aalmoezen geven > vasten tijdens Ramadan > één maal in leven naar Mekka Hadj - (pelgrim)

Uitbreiding Islam tot 750 = heilige oorlog (Jihad)

* 732 slag bij Poitiers – Karel Martel verslaat Arabieren (Moren)

(Mohammed)

(Arabische rijk valt uiteen)

Medina

*

Arabische cultuur in Spanje H5.5

Val van Granada

Gevolgen:

* introductie van ‘uitvindingen’: - windmolens - fruit (citroen, abrikoos)

* bloeiende handel

* godsdienstvrijheid (Islam, Jodendom, Christendom)

* culturele uitwisseling tussen Midden-Oosten en Europa

Moskee van Cordoba

De Vikingen

H5.6

Vikingen zijn Scandinavische Germanen

Leven van: - landbouw - visvangst - jacht op pelsdieren + handel

Vanaf 800 tochten naar Europa en Amerika, omdat:

* bevolkingsgroei leidt tot voedselgebrek * stichten koloniën door erfenisproblemen * voelen zich bedreigt door Karel de Grote

Zweedse Vikingen > Zwarte zee, Middellandse Zee Noorse Vikingen > Groot-Brittannië, IJsland, Groenland Deense Vikingen > West-Europa

911 Rollo (Viking) werd leenman van Franse koning - zijn leen heette: Normandië

- vermenging met andere culturen

1066 Willem de Veroveraar - slag bij Hastings

- King Harold (Eng.) wordt verslagen - Willem wordt koning van Engeland - introduceert daar het leenstelsel - de Franse taal werd bestuurstaal - Normandische architectuur werd mode bv. Romaanse kerken

Ongeveer 40% van de Engelse woorden komt uit het Frans

Vb:

Beauty - Beauté mooi

Beef - Boeuf rundvlees

Jeopardy - Jeu Parti gevaar/verdeeld spel

Mayday - M’aider help mij

Palace - Palace paleis

Pleasure - Plaisier plezier

Avenue - Avenue laan

Slag bij Hastings 1066

Willem de Veroveraar (1027 – 1087)

Bijnaam: Willem de bastaard

Bouw Tower van Londen

Overleden na verwondingen door val van paard

Begraven in Caen

Tower of London

Romaanse kerk

Ronde Ronde bogen Dikke muren