TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

KHOA CƠ KHÍ CHẾ TẠO MÁY

GIÁO TRÌNH MÔN HỌC

THIẾT KẾ XƯỞNG

(LƯU HÀNH NỘI BỘ)

1

Các quá trình phụ trợ (B)

Quá trìnhchế tạo sản phẩm cơ khí (A)

A1 A2 A3 A4

THIẾT KẾ NHÀ MÁY CƠ KHÍ CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THIẾT KẾ NHÀ MÁY CƠ KHÍ. 1.1.Khái niệm chung. 1.1.1.Ý nghĩa kinh tế, kỹ thuật và xã hội. Sự phát triển phong phú của các ngành kinh tế quốc dân dẫn đến việc chế tạo máy phục vụ cho các ngành kinh tế đó. Vì vậy phải thiết kế mới hoặc cải tạo các nhà máy cơ khí để chế tạo các sản phẩm khác nhau theo chủng loại và đặc tính kỹ thuật với hiệu quả kinh tế cao nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu của các ngành kinh tế.

Thiết kế nhà máy cơ khí là một lĩnh vực chuyên môn quan trọng của ngành cơ khí, mang tính tổng hợp cao bởi vì nó thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa những khâu : thiết kế kết cấu sản phẩm, thiết kế công nghệ chế tạo, thiết kế trang thiết bị, thiết kế dụng cụ sản xuất và tổ chức sản xuất theo dây truyền công nghệ. Chất lượng của công việc này còn ảnh hưởng lâu dài đến quá trình sản xuất của nhà máy được cải tạo hoặc xây dựng mới. Như vậy đề án thiết kế nhà máy cơ khí là kết quả của quá trình nghiên cứu, thiết kế và kiểm nghiệm về khoa học kỹ thuật phức tạp, phải giải quyết đồng bộ các mặt kỹ thuật, kinh tế, tổ chức lao động của quá trính sản xuất với tính thực tiễn và hiệu quả cao.

Mặt khác, thiết kế mới hoặc cải tạo nhà máy cơ khí còn góp phần tận dụng có hiệu quả sức sản xuất của xã hội nhằm đẩy mạnh sản xuất, tăng nhanh mức thu nhập và cải thiện đời sống nhân dân lao động và toàn xã hội. 1.1.2. Quá trình sản xuất là cơ sở thiết kế.

Nhà máy cơ khí có chức năng chế tạo các mặt hàng cơ khí để đáp ứng nhanh và có hiệu quả nhu cầu luôn luôn thay đổi của các ngành kinh tế và xã hội, đồng thời phải có đủ sức cạnh tranh trên thị trường hàng hoá cơ khí nội địa và quốc tế.

Quá trình sản xuất trong nhà máy cơ khí thường bao gồm nhiều công đoạn rất phức tạp và có quan hệ chặt chẽ với nhau.

Điều kiện Kết quả ban đầu (C) sản xuất (D)

A. Quá trình chế tạo sản phẩm cơ khí: Gồm các công đoạn sản xuất cơ bản: A1.Chế tạo phôi; A2.Gia công chi tiết cơ khí (cơ, nhiệt, sử lý bề mặt); A3.Lắp ráp sản phẩm cơ khí; A4.Bao gói sản phẩm. B. Các quá trình phụ trợ: Cung cấp năng lượng, vận chuyển, bảo quản, bảo dưỡng, vệ sinh kỹ thuật, an toàn lao động, quản lý điều hành, đào tạo, sinh hoạt và đời sống......

C. Các điều kiện ban đầu của quá trình sản xuất: Vật tư kỹ thuật, kinh tế xã hội, nguồn vốn đầu tư, phương án sản xuất (mặt hàng, sản lượng, chỉ tiêu chất lượng, năng suất, giá thành, lãi...)

2

D. Kết quả sản xuất: Sản phẩm đạt các chỉ tiêu về chất lượng, năng suất, giá thành, lãi, cạnh tranh....) Cơ cấu của một nhà máy cơ khí được thiết kế và xây dựng theo quy trình sản xuất đặc trưng nhất sẽ diễn ra trong nhà máy đó. Để điều khiển quá trình sản xuất trong nhà máy đạt hiệu quả cao, trước hết phải coi nhà máy cơ khí là một hệ thống kỹ thuật phức tạp, có tổ chức hợp lý, nhằm thực hiện một chương trình sản xuất nhất định, đạt các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật qui định về chất lượng và số lượng sản phẩm, năng suất lao động, thời hạn và gía thành, đảm bảo cho sản phẩm có đủ sức cạnh tranh trên thị trường tiêu thụ, tạo điều kiện để hoàn vốn đầu tư nhanh chóng. Nghĩa là khi thiết kế nhà máy cơ khí, cần xác định và phân tích chính xác mối quan hệ chặt chẽ giữa các phân xưởng và các bộ phận sản xuất theo trình độ khoa học kỹ thuật thực tế, thông qua hoạt động tiếp cận thị trường (maketting) nhạy bén, có tính quyết định đến hiệu quả sản xuất trong nhà máy. Bởi vì chương trình sản xuất sẽ quyết định cơ cấu nhà máy về hai mặt: kỹ thuật sản xuất và tổ chức sản xuất mà cơ cấu nhà máy lại quyết định tính chất của quá trình sản xuất trong nhà máy trong quá trình hoạt động.

Quan hệ giữa chuẩn bị sản xuất và quá trình sản xuất:

(IV) (V) I II III I­Chuẩn bị sản xuất: Tiếp cận thị trường, thiết kế và thử nghiệm kết cấu sản phẩm

và công nghệ chế tạo theo hướng linh hoạt hoá sản xuất, xác định nguồn cung cấp các nhu cầu cho sản xuất.

II­Bán sản xuất (sản xuất thử một số sản phẩm ứng với ??? số 0) III­Thực hiện quá trình sản xuất với qui mô nhất định theo hướng linh hoạt hoá sản

xuất, đạt hiệu quả tốt về chất lượng, năng suất, lãi, thu hồi nhanh vốn đầu tư cho sản xuất...

IV­Hoạt động tổ chức sản xuất tối ưu. Quá trình sản xuất có tính linh hoạt cao đóng vai trò quyết định khả năng tiếp cận và chiếm lĩnh thị trường của các doanh nghiệp. Có thể coi tính linh hoạt là một nguyên tắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh công nghiệp chế tạo cơ khí bởi vì qui mô sản xuất hàng loạt nhỏ và vừa là phổ biến (chiếm khoảng gần 80%) Ở các nước phát triển, các dây truyền công nghệ linh hoạt được thiết lập từ các thiết bị, trang bị sản xuất và các người máy công nghiệp điều khiển bằng kỹ thuật số và vi sử lý nghĩa là dùng hệ điều khiển CNC đang đóng vai trò chính trong quá trình sản xuất. Cơ cấu của một nhà máy cơ khí trên thực tế do hai thành phần hợp thành là kỹ thuật sản xuất và tổ chức sản xuất ứng với điều kiện sản xuất cụ thể nhằm tạo điều kiện làm việc tối ưu cho người lao động đạt hiệu quả lao động tốt nhất. Quá trình sản xuất trong ngành cơ khí thường được phân cấp như sau:

Hệ thống phân cấp của quá trình sản xuất trong ngành cơ khí

Nhóm 1: Theo cấu trúc công

Nhóm 2: Theo cấu trúc kỹ thuật

Nhóm 3: Theo cấu trúc không

3

nghệ gian Cấp I Nguyên công Hệ thống công

nghệ (máy, thiết bị phụ)

Chỗ làm việc (trạm công nghệ)

Cấp II Chuỗi các nguyên công

Hệ thống máy (nhóm máy, đường dây máy)

Công đoạn sản xuất

Cấp III Quá trình công nghệ

Hệ thống dây truyền gia công hoặc lắp ráp

Phân xưởng sản xuất

Cấp IV Quá trình sản xuất

Hệ thống sản xuất

Nhà máy cơ khí (công ty cơ khí=công ty con)

Cấp V Tổng công ty cơ khí (công ty mẹ)

1.1.3. Nội dung thiết kế: Việc thiết kế nhà máy cơ khí được phân ra thành hai trường hợp sau:

­ Thiết kế cải tạo nhà máy, phân xưởng, bộ phận sẵn có trên cơ sở thay đổi mặt hàng hoặc tăng sản lượng hoặc thay đổi về công nghệ chế tạo.

Trường hợp này bắt đầu từ việc phân tích sự thay đổi của chương trình sản xuất, nghiên cứu hoạt động sản xuất kinh doanh hiện tại để đề ra phương án cải tạo hợp lý nhất nhằm tận dụng tối đa năng lực sản xuất hiện có, loại trừ những hạn chế của quá trình sản xuất. Loại thiết kế này không cần vốn đầu tư lớn nhưng có khả năng mang lại hiệu quả cao, tránh lãng phí vốn. Đây là trọng tâm của công tác thiết kế nhằm đẩy mạnh sản xuất theo chiều sâu, tận dụng có hiệu quả năng lực sản xuất sẵn có của các cơ sở sản xuất.

­Thiết kế nhà máy, phân xưởng, bộ phận hoàn toàn mới. Trường hợp này bắt đầu từ việc phân tích các tài liệu ban đầu về sản phẩm, sản

lượng, phương án công nghệ , tổ chức sản xuất, đinh mức lao động, thời hạn đưa công trình vào hoạt động để đề ra phương án thiết kế hợp lý nhất. Loại thiết kế này mang tính chất hệ thống và hoàn chỉnh, phản ứng kịp thời với những thành tựu và giải pháp tiên tiến về kỹ thuật và công nghệ. Phải xác định chính xác nội dung sau: Chương trình sản xuất, qui trình công nghệ chế tạo sản phẩm, qui hoạch tổng mặt bằng và các mặt bằng bộ phận, phương tiện vận chuyển, kho tàng, vật tư kỹ thuật, để đảm bảo cho quá trình sản xuất đạt hiệu quả cao, tương ứng với trình độ phát triển khoa học kỹ thuật về mặt kỹ thuật sản xuất và tổ chức sản xuất. 1.1.4. Tổ chức công tác thiết kế: Thiết kế nhà máy cơ khí là một công việc tổng hợp và phức tạp, đòi hỏi phải có sự cộng tác chặt chẽ của một tập thể các chuyên gia về khoa học kỹ thuật, quản lý kinh tế­kỹ thuật thuộc nhiều chuyên môn khác nhâu trong từng giai đoạn thiết kế. Tập thể này phải được tổ chức hợp lý theo cơ chế thích hợp và do một chủ nhiệm công trình quản lý và điều hành. Chủ nhiệm công trình phải có trình độ chuyên môn về cơ khí chế tạo, ít nhất phải có một kỹ sư cơ khí có khả năng tổ chức, điều hành tập thể thiết kế đạt hiệu quả tốt nhằm đảm bảo chất lượng và thời hạn thiết kế công trình. Tuỳ theo qui mô của công trình mà tập thể thiết kế được phân thành từng nhóm chuyên môn đảm bảo thiết kế từng phần

4

chuyên môn. VD: nhóm cơ khí, nhóm kỹ thuật điên, nhóm xây dựng công nghiệp .... Chức năng cơ bản của chủ nhiêm công trình là phân chia công việc thiết kế thành từng nhóm chuyên môn hợp lý nhất quản lý việc thực hiện quá trình thiết kế nhằm đảm bảo tiến độ thiết kế mạnh nhất, chất lượng thiết kế cao nhất. 1.1.5. Những qui định chung: Khi thiết kế nhà máy cơ khí cần phải tuân thủ mọi pháp lệnh và quy định về quản lý kinh tế xã hội của nhà nước như luật tổ chức doanh nghiệp, luật đầu tư, luật lao động, luật đất đai, luật bảo vệ tài nguyên và môi trường.... Những khái niệm chung khi thiết kế nhà máy cơ khí: ­Công trình: Là đơn vị có tính chất độc lập về kỹ thuật và không gian của nhà máy hoặc phân xưởng thíêt kế. VD: toà nhà, trạm điện, kho,... ­Một công trình gồm nhiều hạng mụ công trình. ­Chủ đầu tư: Là cơ quan cấp hoặc cho vay vốn đầu tư. VD: Ngân hàng đầu tư và phát triển, ngân hàng tín dụng, công ty cổ phần...Chủ đầu tư còn là chủ dự án, nghĩa là có chức năng huy động và tìm nguồn vốn cho công trình. ­Cơ quan thiết kế: Là tổ chức đảm nhận chức năng thiết kế công trình, cung cấp các tài liệu và bản vẽ thiết kế công trình, đồng thời giám sát quá trình thực hiện đề án thiết kế công trình trong thực tế, xây dựng và vận hành khai thác công trình. Cơ quan thiết kế thường là phòng thiết kế tại các bộ hoặc các viện.VD:Viện thiết kế công trình cơ khí thuộc bộ cơ khí và luyện kim. ­Cơ quan xây lắp và tổ chức: Chịu trách nhiệm xây dựng và lắp đặt công trình (nhà xưởng, thiết bị) từ khi bắt đầu thi công đến khí bàn giao nghiệm thu. VD: Công ty xây dựng, công ty lắp máy... ­Hạn ngạch công trình: Là mức quy định hiện thời về giá trị vốn đầu tư xây dựng để phân cấp công trình theo: công trình dưới hạn ngạch và công trình trên hạn ngạch. ­Tài liệu thiết kế: gồm các bản vẽ và thuyết minh về toàn bộ công trình. Khi thiết kế công trình, cân có những tài liệu cơ bản sau: +Hợp đồng thiết kế công trình. +Luận chứng kinh tế kỹ thuật về công trình +Các bản vẽ sản phẩm, bộ phận, cụm,nhóm, chi tiết cơ khí. +Các tài liệu điều tra, khảo sát về địa điểm xây dựng công trình. +Các văn bản thiết kế về hợp tác (liên doanh, liên kết) trong thiết kế, xây dựng công trình và trong quá trình sản xuất tại nhà máy sau này (cung ứng vật tư kỹ thuật , lao động, năng lượng, vốn, tiêu thụ sản phẩm, đào tạo nhân lực kỹ thuật.....) Khi trình duyệt đề án thiết kế công trình, ta cần có những tài liệu sau: +Tập thuyết minh giải trình về toàn bộ công trình đã thiết kế gồm toàn bộ các nội dung đã tính toán thiết kế về công nghệ, kiến trúc và xây dựng, các bản thống kê, sơ đồ, biểu đồ, các bản vẽ... được xây dựng theo luận cứ kinh tế kỹ thuật­xã hội­môi trường. +Các bản vẽ mặt bằng tổng thể và mặt bằng từng bộ phận công trình. +Các bản vẽ kiến trúc, nhà xưởng công trình. +Các số liệu kinh tế kỹ thuật cơ bản của công trình (năng lực và hiệu quả sản xuất, hiệu quả đầu tư, thời hạn hoàn thành vốn đầu tư,....), nêu cụ thể cho từng hạn mục công trình (phân xưởng, bộ phận) Các tài liệu khi trình duyệt được tập hợp thành một đề án kinh tế kỹ thuật về công trình đã thiết kế bao gồm : tập thuyết minh giải trình và các bản vẽ thiết kế cần thiết về

5

công nghệ sản xuất và thi công xây dựng công trình. 1.2. Nội dung kinh tế kỹ thuật và tổ chức của công trình thiết kế. 1.2.1. Nội dung kinh tế: 1­Xác định chương trình sản xuất gồm: loại sản phẩm, sản lượng, thời hạn tồn tại, giá thành ước tính theo khả năng cạnh tranh trên thị trường...trên cơ sở hoạt động tiếp cận thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước (marketting) 2­Tìm hiểu và dự trữ nguồn cung cấp các nhu cầu cho quá trình sản xuất của công trình (nguyên vật liệu chính và phụ, nhiên liệu, khí nén, nước, điện lao động...) 3­Phối hợp các cơ quan chức năng để điều tra, khảo sát, lựa trọn địa điểm xây dựng công trình. VD:Bộ kế hoạch và đầu tư, cục an ninh quốc gia, cục xây dựng đô thị, văn phòng kiến trúc sư trưởng, viện quy hoạch cơ khí, bộ y tế, bộ môi trường,.... với mục đích xác định địa điểm xây dựng công trình đảm bảo hợp lý về các mặt: quy hoạch kinh tế và quốc phòng, cung cấp vật tư kỹ thuật, lao động, bảo vệ môi trường, tiêu thụ sản phẩm. 4­Xác định quy mô, cấu tạo của công trình (lớn, vừa, nhỏ). 5­Lập kế hoạch dự kiến khả năng mở rộng và phát triển nhà máy sau này. 6­Lập phương án liên doanh. liên kết sản xuất với các xí nghiệp. 7­Giải quyết vấn đề cung cấp vốn đầu tư, thiết bị, vật liệu xây dựng...trên cơ sở phối hợp trách nhiệm với các cơ quan có liên quan và phía đối tác xây dựng công trình. 8­Nghiên cứu, lập phương án giải quyết vấn đề đời sống, sinh hoạt, văn hoá, phúc lợi xã hội đối với lược lượng lao động trong nhà máy. 1.2.2. Nội dung kỹ thuật: 1­Thiết kế các quá trình công nghệ và dây truyền sản xuất để chế tạo sản phẩm cơ khí (chế tạo phôi, gia công cơ, nhiệt, kiểm tra chất lượng, lắp ráp, bảo quản, bao gói..) theo trương trình của nhà máy thiết kế là trọng tâm kỹ thuật rất quan trọng và phức tạp. Chất lượng thiết kế, thư nghiệm các giải pháp và dây truyền công nghệ chế tạo các sản phẩm có ảnh hưởng trực tiếp đến các nội dung thiết kế khác và đến chất lượng chung của đề án thiết kế nhà máy cơ khí. 2­Xác định thời gian cần thiết để chế tạo một sản phẩm và toàn bộ sản lượng. 3­Tính toán, xác định số lượng, chủng loại trang thiết bị và dụng cụ công nghệ cần thiết ứng với các công đoạn, phân xưởng sản xuất (chế tạo phôi, gia công, nhiệt luyên, lắp ráp, kiểm tra...) 4­Xác định bậc thợ và số lượng công nhân sản xuất, số lượng kỹ thuật viên, lực lượng quản lý và phục vụ sản xuất. 5­Xác định khối lượng và giải pháp cung cấp phôi liệu, nhiên liệu, năng lượng, nước ...cho các công đoạn và phân xưởng sản xuất. 6­Lập sơ đồ vận chuyển, xác định phương tiện vận chuyển trong từng phân xưởng, bộ phận sản xuất và toàn nhà máy. 7­Giải quýêt các vấn đề vệ sinh kỹ thuật, môi trường, an toàn lao động, phòng chống cháy nổ, đảm bảo điều kiện thông gió, chiếu sáng và môi trường làm việc thích hợp, bố trí thao tác và chỗ làm việc khoa học để lao động với chất lượng và năng suất cao nhất. 8­Xác định nhu cầu về diện tích, bố trí hợp lý mặt bằng sản suất các phân xưởng, bộ phận và tổng mặt bằng nhà máy. 9­Xác định kết cấu kiến trúc nhà xưởng cho các hạng mục công trình.

6

1.2.3. Nội dung tổ chức. 1­Xác định cơ cấu của hệ thống quản trị và điều khiển nhà máy quy định quan hệ giữa các phòng ban, phân xưởng, bộ phận; nêu rõ chức năng của từng đơn vị dưới sự điều hành của hội đồng quản trị xí nghiệp, công ty (ban điều hành), hội đồng doanh nghiệp. 2­Tổ chức hệ thống quản lý kỹ thuật và sản xuất kinh doanh trong nhà máy từ phó giám đốc kỹ thuật, phòng kỹ thuật, công nghệ, kỹ thuật viên, quản đốc phân xưởng đến công nhân sản xuất tại các dây truyền công nghệ. 3­Lập các phương thức tổ chức và quản lý lao động, bồi dưỡng chuyên môn, đào tạo lao động (thi nâng bậc thợ, đào tạo lại, đào tạo nâng cao) 4­Tổ chức hệ thống bảo vệ nhà máy. 5­Giải quýêt các hoạt động sinh hoạt chính trị, văn hoá xã hội của các nhân viên trong nhà máy. Tóm lại: Yêu cầu cơ bản ở đây là đảm bảo cho nhà máy thiết kế là một hệ thống đồng bộ về các mặt kỹ thuật, tổ chức và kinh tế phù hợp với trình độ phát triển của khoa học kỹ thuật và điều kiện sản xuất cụ thể sao cho quá trình sản xuất của nhà máy đạt hiệu quả cao và đáp ứng tốt nhu cầu xã hội. 1.3. Tài liệu ban đầu. Trước khi tiến hành thiết kế nhà máy, tập thể thiết kế phải nghiên cứu thận trọng các số liệu điều tra cơ bản về phương hướng lâu dài và mục đích cụ thể nhằm thực hiện nhiệm vụ kinh tế nhất định theo định hướng phát triển chung trong khoảng thời gian tương đối dài là hàng chục năm của nền kinh tế quốc dân. Tập thể thiết kế phải kiểm tra độ tin cậy của dữ liệu ban đầu trước khi tiến hành thiết kế công trình Những tài liệu ban đầu để thiết kế nhà máy cơ khí gồm có: ­Hợp đồng thiết kế là văn bản ký kết trách nhiệm kinh tế giữa chủ công trình và tổ thiết kế. ­Giải trình về công trình sẽ thiết kế, gọi là luận chứng kinh tế kỹ thuật về công trình được xây dựng dưới dạng dự án. ­Các bản vẽ sản phẩm gồm: bản vẽ lắp sản phẩm, bộ phận, cụm; các bản vẽ chi tiết cơ khí có trong các sản phẩm chính và phụ với các điều kiện kỹ thuật cần thiết, được tập hợp thành trương trình sản xuất của doanh nghiệp (công ty cơ khí) hoặc ít nhất phải ở dưới dạng định hướng sản xuất. ­Các tài liệu điều tra, khảo sát về địa điểm xây dựng nhà máy. ­Các văn bản liên doanh liên kết, hợp tác sản xuất và tiêu thụ sản phẩm gồm: hợp đồng dài hạn về cung ứng nguyên vật liệu, năng lượng và các nhu cầu khác cho quá trình sản xuất, hợp đồng về tiêu thụ sản phẩm. Trong các tài liệu trên thì luận chứng kinh tế kỹ thuật là tài liệu ban đầu quan trọng nhất, quyết định nhất đối với quá trình thiết kế công trình. 1.3.1. Luận chứng kinh tế kỹ thuật về công trình (dự án khả thi). Nhà máy cơ khí là một công trình phải được khai thác, sử dụng tối ưu và lâu dài, thường là trên 30 năm. Vì vậy phải qua giai đoạn phân tích, nghiên cứu, so sánh, lựa trọn sơ bộ để đưa ra những kết quả làm cơ sở cho các chủ đầu tư xem xét để quyết định. Giai đoạn này gọi là lập dự án sơ bộ hay dự án tiền khả thi. Theo nguyên tắc chung thì luận chứng kinh tế kỹ thuật chỉ được phê duyệt khi có quyết định của chủ đầu tư dự án và cơ quan thẩm định phê duyệt dự án tiền khả thi.

7

Luận chứng kinh tế kỹ thuật là hồ sơ trình bày chi tiết và logic những vấn đề phải giải quyết để có thể huy động các nguồn lực và các quá trình nhằm đạt được những mục tiêu kinh tế xã hội nhất định ứng với một công trình cụ thể nào đó.

Nội dung cơ bản của luận chứng kinh tế kỹ thuật về công trình bao gồm: 1­Tên gọi chính xác và tên gọi tăt được quốc tế hoá, chức năng sản xuất và kinh doanh của nhà máy cơ khí. Cơ sở khoa học, thực tiễn và pháp lý về sự cần thiết, tính đúng đắn và sự hợp lý của dự án thành lập nhà máy (công ty cơ khí). 2­Phương án sản phẩm chính, phụ, nêu rõ điều kiện kỹ thuật cơ bản, giá trị sử dụng, qui cách, mẫu mã, nhãn hiệu,..... 3­Sản lượng hàng năm và quy mô sản xuất của từng loại sản phẩm sẽ được chế tạo: chiến lược tiếp thị trên cơ sở nghiên cứu, phân tích sản phẩm về thị hiếu và nhu cầu sử dụng, khả năng cạnh tranh để chiếm lĩnh thị trường tiêu thụ, xác định các kênh phân phối sản phẩm. 4­Xác định phạm vi và chức năng của nhà máy trong hệ thống công nghiệp chế tạo sản phẩm cơ khí nói chung, khả năng hỗ trợ và phát triển kinh tế ngành, kinh tế vùng lãnh thổ khi cần thiết, kể cả chức năng bảo hành, sửa chữa thiết bị và sản xuất phụ tùng thay thế.... 5­Địa điểm xây dựng nhà máy, dự kiến khả năng phát triển và mở rộng sau này. 6­Các phương án đầu tư về công nghệ và các giải pháp kỹ thuật phù hợp với quá trình sản xuất trên cơ sở các số liệu về diện tích và mặt bằng sản xuất, trang thiết bị công nghệ, nguồn đào tạo và bổ sung nhân lực. Từ đó ước tính giá trị vốn đầu tư cần thiết để xây dựng nhà máy, ước tính chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. 7­Phân tích các số liệu về chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật nhằm phản ánh tính khả thi, tính hiệu quả của công trình bao gồm: chế độ lao động (số ca sản xuất hàng ngày, số ngày làm việc hàng năm), năng suất lao động tính cho một đơn vị diện tích sản xuất, một công nhân sản xuất, một đơn vị giá trị vốn đầu tư... 8­Xác định thời hạn hoàn vốn đầu tư xây dựng công trình trên cơ sở phân tích đầy đủ và khách quan về chi phí doanh thu và lợi nhuận. 9­Phương án tổ chức và kế hoạch thực hiện quá trình thiết kế nhà máy (phân chia các giai đoạn thiết kế, nội dung chi tiết của từng giai đoạn thiết kế gối đầu nối tiếp nhau chặt chẽ và hài hoà) nhằm đảm bảo chất lượng, thời gian thiết kế và mục tiêu dự án. 10­Kết luận và những kiến nghị cần thiết khác. 1.3.2. Xác định trương trình sản xuất của nhà máy cơ khí. Chương trình sản xuất (CTSX) của nhà máy (doanh nghiệp) cơ khí được xác định theo những cơ sở quan trọng sau: ­Quy mô của công trình theo quy hoạch phát triển chung của nền kinh tế và định hướng liên doanh, liên kết sản xuất. ­Dữ liệu ban đầu về sản phẩm (giá trị sử dụng, nhu cầu, độ chính xác chế tạo) ­Hợp đồng thiết kế nhà máy, luận chứng kinh tế kỹ thuật. Nội dung của chương trình sản xuất đối với một nhà máy cơ khí thường là: + Mặt bằng (loại sản phẩm, giá trị sử dụng, đặc tính kỹ thuật...) + Giải pháp công nghệ chế tạo (nêu rõ khả năng, trình độ). + S¶n l­îng chÕ t¹o (kÓ c¶ tû lÖ phÕ phÈm vµ dù tr÷)

Ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ ®­îc x¸c lËp chÝnh x¸c hoÆc gÇn ®óng: * X¸c lËp chÝnh x¸c: Ph¶i tiÕn hµnh hai khèi l­îng c«ng viÖc rÊt tæng hîp vµ phøc t¹p lµ:

8

1. §iÒu tra c¬ b¶n vÒ s¶n phÈm theo c¸c mÆt: gi¸ trÞ sö dông, ®Æc tÝnh kü thuËt, nhu cÇu thÞ tr­êng tiªu thô, nguån vËt t­, nguån n¨ng l­îng, nguån lao ®éng, s¶n l­îng chÕ t¹o, thêi h¹n s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n xuÊt v.v 2. X¸c ®Þnh tæng hîp c¸c sè liÖu vÒ s¶n phÈm, chi tiÕt c¬ khÝ vÒ c¸c mÆt: kÕt cÊu, tÝnh n¨ng, ®iÒu kiÖn kü thuËt, s¶n l­îng, gi¸ thµnh, nguån vËt t­, nguån n¨ng l­îng, nguån lao ®éng. * X¸c lËp gÇn ®óng: b»ng hai c¸ch sau: C¸ch 1: x¸c ®Þnh CTSX trªn c¬ së ph©n lo¹i s¶n phÈm cã trong ®Þnh h­íng s¶n xuÊt. C¸ch nµy ®é chÝnh x¸c thÊp. C¸ch 2: X¸c ®Þnh CTSX trªn c¬ së ph©n lo¹i chi tiÕt cã trong nhãm s¶n phÈm theo ®Þnh h­íng s¶n xuÊt, c¸ch nµy ®é chÝnh x¸c cao h¬n nh­ng phøc t¹p h¬n. Khi x¸c ®Þnh CTSX theo c¸ch 1 vµ 2 ®Òu ph¶i gi¶i quyÕt c¸c néi dung sau: - Ph©n lo¹i, ph©n nhãm ®èi t­îng s¶n xuÊt theo ®Æc ®iÓm kÕt cÊu vµ c«ng nghÖ chÕ

t¹o. - Chän ®èi t­îng ®¹i diÖn (®iÓn h×nh) cho mçi nhãm s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt. - LËp quy tr×nh c«ng nghÖ cho ®èi t­îng ®¹i diÖn cña tõng nhãm. - Quy ®æi sè l­îng c¸c lo¹i kh¸c ra ®èi t­îng ®iÓn h×nh cña tõng nhãm theo quan hÖ

quy ®æi sau: Ni = Noi.K

Noi lµ s¶n l­îng theo yªu cÇu cña lo¹i ®èi t­îng i (chiÕc/n¨m) K lµ hÖ sè quy ®æi Ni lµ sè l­îng ®· quy ®æi cña lo¹i i ra lo¹i ®¹i diÖn HÖ sè quy ®æi K xÐt ®Õn sù kh¸c nhau vÒ kÕt cÊu, sè l­îng gi÷a tõng lo¹i ®èi t­îng kh¸c so víi lo¹i ®¹i diÖn cña nhãm.

K = K1.K2.K3 K1 lµ hÖ sè quy ®æi theo träng l­îng s¶n phÈm hoÆc chi tiÕt c¬ khÝ, x¸c ®Þnh theo biÓu thøc thùc nghiÖm sau:

32

0

1 )(Q

QK i

Víi iQQ ).5,0(0

Qi lµ träng l­îng lo¹i ®ang xÐt i Q0 lµ träng lo¹i ®¹i diÖn cña nhãm.

K2 lµ hÖ sè quy ®æi theo ®é phøc t¹p vÒ kÕt cÊu vµ c«ng nghÖ, cã thÓ x¸c ®Þnh nh­ sau;

0

2

nc

inc

t

tK

inct lµ tæng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó chÕ t¹o hoµn chØnh mét ®èi t­îng lo¹i i

0nct lµ tæng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó chÕ t¹o hoµn chØnh mét ®èi t­îng lo¹i ®¹i diÖn.

K3 lµ hÖ sè quy ®æi theo s¶n l­îng, cã thÓ x¸c ®Þnh theo biÓu thøc thùc nghiÖm sau:

x

iN

NK )( 0

3

N0 = (0,110).Ni th× x = 0,150,2 N0 lµ s¶n l­îng yªu cÇu cña lo¹i ®¹i diÖn. Ni lµ s¶n l­îng yªu cµu cña lo¹i ®ang xÐt i. * Chó ý:

9

- NÕu sè lo¹i s¶n phÈm nhiÒu, sè l­îng tõng lo¹i Ýt vµ s¶n phÈm cã kÕt cÊu gièng nhau th× nªn ph©n lo¹i chi tiÕt theo c¸c d¹ng c¬ b¶n lµ: hép, trôc, cµng, b¹c, b¸nh r¨ng,

Chän chi tiÕt ®¹i diÖn theo c¸c nhãm kÝch th­íc (nhá, võa, lín), råi lËp quy tr×nh c«ng nghÖ vµ ®Þnh møc thêi gian chÕ t¹o theo chi tiÕt ®¹i diÖn cho tõng nhãm kÝch th­íc ®ã.

- NÕu ®Þnh h­íng s¶n xuÊt ch­a cô thÓ (chØ ®Þnh h­íng theo khèi l­îng s¶n phÈm hoÆc gi¸ trÞ s¶n l­îng tÝnh b»ng tiÒn. ThÝ dô 1000 tÊn s¶n phÈm/n¨m, 100 tØ ®ång gi¸ trÞ s¶n xuÊt/n¨m. Th× cÇn chän s¶n phÈm ®¹i diÖn.

1.3.3.C¸c yÕu tè c¬ b¶n trong tµi liÖu ban ®Çu (ch×a kho¸ thiÕt kÕ). C¸c yÕu tè c¬ b¶n nhÊt trong tµi liÖu ban ®Çu ®Ó thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ lµ: lo¹i s¶n

phÈm (kÕt cÊu, tÝnh n¨ng, gi¸ trÞ sö dông), s¶n l­îng vµ lo¹i s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm, thêi gian thiÕt kÕ vµ thêi gian thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh. 1.3.3.1.S¶n phÈm.

S¶n phÈm cña nhµ m¸y c¬ khÝ th­êng lµ c¸c lo¹i m¸y mãc, trang bÞ c¬ khÝ phôc vô c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau nh­: GTVT, ®iÖn lùc, ho¸ chÊt, chÕ biÕn l­¬ng thùc vµ thùc phÈm, dÖt may Nh÷ng s¶n phÈm nµy do nhiÒu lo¹i chi tiÕt cã h×nh d¹ng vµ kÝch th­íc kh¸c nhau l¾p ghÐp thµnh. CÇn ph¶i ph©n tÝch tÝnh c«ng nghÖ trong kÕt cÊu, bé phËn, côm vµ chi tiÕt, ®Æc biÖt lµ mèi quan hÖ sau: - Ph©n tÝch ®iÒu kiÖn kü thuËt cña s¶n phÈm, bé phËn, côm, chi tiÕt ®Ó x¸c ®Þnh gi¶i

ph¸p c«ng nghÖ chÕ t¹o tèi ­u. - Ph©n tÝch c¸c chuçi kÝch th­íc c¬ b¶n cña s¶n phÈm, bé phËn, côm ®Ó x¸c ®Þnh c¸c

ph­¬ng ph¸p l¾p r¸p vµ kiÓm tra thÝch hîp. - Ph©n tÝch kÕt cÊu s¶n phÈm vµ chi tiÕt ®Ó chän lo¹i thiÕt bÞ cã kÝch th­íc vµ c«ng

suÊt phï hîp vµ tü lÖ tõng lo¹i thiÕt bÞ. - Chó ý ®Þnh h­íng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm trong s¶n xuÊt, nghÜa lµ nhµ m¸y cÇn ph¶i

chÕ t¹o nhiÒu lo¹i s¶n phÈm víi kÕt cÊu ®a d¹ng, nhiÒu cì phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi sö dông, ®ång thêi cã thÓ khai th¸c ë møc ®é cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c d©y truyÒn c«ng nghÖ.

1.3.3.2. S¶n l­îng vµ d¹ng s¶n xuÊt. a. S¶n l­îng

Lµ sè l­îng s¶n phÈm ®­îc chÕ t¹o theo ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt hµng n¨m cña nhµ m¸y, cßn gäi lµ s¶n l­îng ®Þnh h×nh.

Sè l­îng cô thÓ cña c¸c lo¹i chi tiÕt trong s¶n phÈm cÇn chÕ t¹o ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau:

)100

1)(100

1.(.0ii

ii mNN

Ni lµ sè l­îng cÇn chÕ t¹o cña lo¹i chi tiÕt i (chiÕc/n¨m) N0 lµ s¶n l­îng ®Þnh h×nh cña s¶n phÈm (chiÕc/n¨m) mi lµ sè l­îng chi tiÕt lo¹i i trong s¶n phÈm

i lµ tû lÖ % sè chi tiÕt dù tr÷ ®Ó phßng ngõa sù cè.

i lµ tû lÖ % sè chi tiÕt phÕ phÈm kh«ng tr¸nh khái.

b. D¹ng s¶n xuÊt C¸c yÕu tè ®Æc tr­ng cña d¹ng s¶n xuÊt lµ: s¶n l­îng, tÝnh án ®Þnh cña s¶n phÈm,

tÝnh lÆp l¹i cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ c¸c tr¹m c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

D¹ng s¶n xuÊt cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo c¸c yÕu tè sau:

10

- Träng l­îng vµ sè l­îng chi tiÕt (tra b¶ng) - §é lín cña lo¹t chi tiÕt (tra b¶ng) - Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ c¸c tr¹m c«ng nghÖ (tra b¶ng) - Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ c¸c tr¹m c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn sè l­îng c¸c nguyªn c«ng kh¸c nhau ®­îc thùc hiÖn t¹i c¸c chÕ ®é lµm viÖc (tr¹m c«ng nghÖ) cña d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ ®¬n vÞ thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®­îc sö dông t¹i c¸c chç lµm viÖc Êy Kc = n/m

Kc lµ hÖ sè chuyªn m«n hãa. n lµ sè l­îng c¸c nguyªn c«ng kh¸c nhau ®­îc thùc hiÖn m lµ sè l­îng thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®­îc sö dông.

Khi x¸c ®Þnh d¹ng s¶n xuÊt theo møc ®é chuyªn m«n ho¸ Kc ph¶i cã quy tr×nh c«ng nghÖ chÝnh x¸c v× ph¶i cã sè l­îng c¸c nguyªn c«ng vµ sè l­îng thiÕt bÞ c«ng nghÖ. 1.3.3.3. Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm.

Qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm cá khÝ lµ tµi liÖu ban ®Çu quan träng nhÊt ®Ó thiÕt kÕ nhµ m¸y vµ c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt v× cã cho biÕt qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sÏ diÔn ra nh­ thÕ nµo, thø tù c¸c c«ng ®o¹n vµ thø tù c¸c nguyªn c«ng cña tõng c«ng ®o¹n ra sao, c¸c qu¸ tr×nh biÕn ®æi tr¹ng vµ tÝnh chÊt cña ®èi t­ìng øng víi c¸c c«ng ®o¹n, h×nh thøc vËn chuyÓn trong s¶n xuÊt theo qu¸ tr×nh vËn ®éng dßng vËt liÖu trªn tõng ®¬n vÞ mÆt b»ng s¶n xuÊt trong ph¹m vi kh«ng gian theo thiÕt kÕ.

Gi¶i ph¸p c«ng nghÖ thÝch hîp ®Ó chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ theo ®Þnh h­íng (ch­¬ng tr×nh) s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thiÕt kÕ ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c yÕu tè s¶n phÈm, s¶n l­îng vµ mèi quan hÖ cña chóng.

Cã thÓ chän gi¶i ph¸p c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm nh­ sau:

Quan hÖ gi÷a gi¶i ph¸p c«ng nghÖ chÕ t¹o vµ s¶n l­îng: Vïng 1: S¶n l­îng c¸c lo¹i s¶n phÈm chªnh lÖch nhau nhiÒu, s¶n l­îng tõng lo¹i lín

nªn ¸p dông ph­¬ng ¸n c«ng nghÖ riªng biÖt, ®iÓn h×nh cho tõng lo¹i s¶n phÈm víi s¶n xuÊt lo¹t lín vµ hµng khèi.

Vïng 2: S¶n l­îng c¸c lo¹i s¶n phÈm chªnh lÖch nhau Ýt, cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ¸n c«ng nghÖ chung cho c¸c lo¹i s¶n phÈm, nÕu s¶n l­îng tõng lo¹i Ýt (lo¹t nhá) cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ nhãm.

Vïng 3: ®©y lµ vïng qu¸ ®é gi÷a vïng 1 vµ 2, cã thÓ ¸p dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng ¸n c«ng nghÖ riªng biÖt (c«ng nghÖ ®iÓn h×nh) hoÆc c«ng nghÖ nhãm.

11

1.3.3.4.C¸c ho¹t ®éng phô trî C¸c ho¹t ®éng phô trî cho qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm nh­ qu¶n lý ®iÒu hµnh s¶n

xuÊt,söa ch÷a nhµ x­ëng vµ thiÕt bÞ, cung cÊp vµ b¶o qu¶n vËt t­ kü thuËt, cung cÊp n¨ng l­îng, kü thuËt an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng, ®¶m b¶o c¸c mÆt sinh ho¹t ®êi sèng, v¨n ho¸, y tÕ cã t¸c dông gãp phÇn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. C¸c ph©n x­ëng vµ c¸c bé phËn phô trî ®­îc thiÕt kÕ hîp lý vµ bè trÝ hµi hoµ trong ph¹m vi mÆt b»ng nhµ m¸y. 1.3.3.5.C¸c yÕu tè thêi gian.

§¹i l­îng c¬ b¶n nhÊt ë ®©y lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó chÕ t¹o mét s¶n phÈm vµ toµn bé s¶n l­îng theo ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt. Dùa vµo thêi gian cÇn thiÕt ®Ó chÕ t¹o mét s¶n phÈm mµ tÝnh to¸n c¸c chi tiªu vÒ n¨ng xÊt, lao ®éng, diÖn tÝch s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm, vèn ®Çu t­ cho thiÕt bÞ s¶n xuÊt

Nh­ vËy, ph¶i ®Þnh møc thêi gian ®Ó chÕ t¹o mét s¶n phÈm chÝnh x¸c, hîp lý theo quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o ®· ®­îc kiÓm nghiÖm vµ hiÖu chØnh ë ®iÒu kiÖn b¸n s¶n xuÊt (s¶n xuÊt thö b»ng ph­¬ng ¸n c«ng nghÖ ®· x¸c lËp), ®Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng cña ®Ò ¸n thiÕt kÕ nhµ m¸y.

Ngoµi ra cÇn chó ý thêi gian thiÕt kÕ, thêi gian thi c«ng, thêi h¹n ®­a nhµ m¸y vµo ho¹t ®éng, thêi h¹n s¶n xuÊt, thêi h¹n tån t¹i cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng ®Ó tæ chøc thùc hiÖn qu¸ tr×nh thiÕt kÕ thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh mét c¸ch khoa häc, khÈn tr­¬ng vµ ®¹t hiÖu qu¶ tèt. 1.4.Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ. 1.4.1.Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ chÝnh x¸c.

C¬ së cña ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ chÝnh x¸c lµ ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt chÝnh x¸c. Néi dung cña ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ chÝnh x¸c lµ:

- ThiÕt kÕ thö nghiÖm chÝnh x¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ (chÕ t¹o c¸c chi tiÕt c¬ khÝ, l¾p r¸p s¶n phÈm c¬ khÝ). - §Þnh møc thêi gian nguyªn c«ng vµ c¶ quy tr×nh c«ng nghÖ cho c¸c kh©u gia c«ng l¾p r¸p. - X¸c ®Þnh khèi l­îng lao ®éng cÇn thiÕt cho c¶ s¶n l­îng theo c¸c kh©u gia c«ng l¾p r¸p. - X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ trang thiÕt bÞ, dông cô, lao ®éng, vËt liÖu, n¨ng l­îng, diÖn tÝch. - X¸c ®Þnh c¸c sè liÖu kinh tÕ kü thuËt ®Æc tr­ng cho n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thets kÕ.

Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông khi s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thiÕt kÕ t­¬ng ®èi æn ®Þnh, quy m« s¶n xuÊt lín (lo¹t võa, lo¹t lín, hµng khèi) sè lo¹i s¶n phÈm Ýt vµ sè l­îng tõng lo¹i s¶n phÈm nhiÒu; mÆt kh¸c thêi gian thiÕt kÕ nhµ m¸y ph¶i ®ñ dµi, thêi h¹n thiÕt kÕ kh«ng ngÆt nghÌo. 1.4.2.Ph­¬ng ph¸p gÇn ®óng.

C¬ së cña ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ gÇn ®óng lµ ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt gÇn ®óng. Néi dung cña ph­¬ng ph¸p thiÕt kÊ gÇn ®óng lµ:

- ThiÕt kÕ, thö nghiÖm qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cho ®èi t­îng ®¹i diÖn. - §Þnh møc thêi gian nguyªn c«ng vµ c¶ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cho c¸c kh©u gia c«ng, l¾p r¸p ®èi t­îng ®¹i diÖn. - X¸c ®Þnh khèi l­îng lao ®éng cÇn thiÕt cho c¶ s¶n l­îng c¸c lo¹i ®· quy ®æi ra lo¹i ®¹i diÖn. - X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ trang thiÕt bÞ, dông cô, lao ®éng, vËt liÖu, n¨ng l­îng, diÖn tÝch cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nhµ m¸y. - X¸c ®Þnh c¸c sè liÖu kinh tÕ kü thuËt ®Æc tr­ng cho n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thiÕt kÕ.

12

Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc øng dông khi s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thiÕt kÕ kh«ng æn ®Þnh, quy m« s¶n xuÊt nhá (®¬n chiÕc, lo¹t nhá) s¶n phÈm cã nhiÒu lo¹i, sè l­îng tõng lo¹i Ýt. MÆt kh¸c thêi gian thiÕt kÕ nhµ m¸y Ýt, thêi gian thiÕt kÕ gÊp. 1.5.C¸c giai ®o¹n thiÕt kÕ

Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ ®­îc ph©n chia thµnh c¸c giai ®o¹n,sau tõng giai ®o¹n thiÕt kÕ cÇn ph¶i kiÓm tra, nghiÖm thu kÕt qu¶víi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ c«ng tr×nh (Bé chñ qu¶n, chñ ®Çu t­, së c«ng nghiÖp ). Sau khi kÕt qu¶ c¸c giai ®o¹n tr­íc ®· ®­îc nghiÖm thu, giai ®o¹n thiÕt kÕ sau tiÕn hµnh ngay.

Qóa tr×nh thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ th­êng gåm 2 giai ®o¹n chÝnh lµ thiÕt kÕ kü thuËt vµ thiÕt kÕ thi c«ng. 1.5.1.ThiÕt kÕ kü thuËt.

ThiÕt kÕ kü thuËt lµ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh vÒ mÆt c«ng nghÖ vµ kiªn tróc c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh cña nhµ m¸y trªn c¬ së luËn chøng kinh tÕ kü thuËt.

Nh÷ng néi dung cô thÓ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ: 1.KiÓm tra tÝnh hîp lý cña c«ng tr×nh t¹i ®Þa ®iÓm x©y dùng ®· ®­îc x¸c ®Þnh vÒ c¸c mÆt kü thuËt, kinh tÕ, m«I tr­êng, an ninh 2.X¸c lËp c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ øng víi c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt. 3.X¸c ®Þnh nguån cung cÊp vËt t­, ®éng lùc, lao ®éng, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i cho x©y dùng c«ng tr×nh vµ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thiÕt kÕ. 4.X¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n kÕt cÊu kiÕn tróc chñ yÕu cho c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh 5.X¸c ®Þnh khèi l­îng x©y l¾p, ph©n chia vèn ®Çu t­ theo c¸c phÇn: thiÕt bÞ, x©y l¾p cho c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh. 6.X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ®iÒu kiÖn thi c«ng, thêi gian x©y dùng, thêi h¹n ®­a tõng phÇn vµ toµn bé c«ng tr×nh vµo ho¹t ®éng. 7.X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt cña nhµ m¸y, so s¸nh víi c¸c c«ng tr×nh t­¬ng ®­¬ng ®ang ho¹t ®éng, ph©n tÝch hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ vµ t¸c dông cña c«ng tr×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ; ph©n tÝch hiÖu qu¶ chung cña ph­¬ng ¸n thiÕt kÕ trªn c¬ së c¸c yÕu tè kü thuËt s¶n xuÊt vµ tæ ch­cs s¶n xuÊt.

Träng t©m cña giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt lµ thiÕt kÕ vµ thö nghiÖm c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm bao gåm tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n, c¸c qu¸ tr×nh phô trî theo c¸c néi dung sau: - ThiÕt kÕ vµ thö nghiÖm qu¸ tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ bao gåm c¸c c«ng ®o¹n: chÕ t¹o ph«i, gia c«ng c¬ khÝ, nhiÖt luyÖn, lµm s¹ch, kiÓm tra, l¾p r¸p, s¬n m¹, bao gãi trªn c¬ së chuyÓn giao c«ngnghÖ phï hîp. - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c sè l­îng thiÕt bÞ, c«ng nh©n, nh©n viªn, diÖn tÝch s¶n xuÊt, diÖn tÝch phô. - X¸c ®Þnh khèi l­îng vËn chuyÓn vµ ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - X¸c ®Þnh ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt ®Ó bo¶ qu¶n trang bÞ vµ dông cô c«ng nghÖ, vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, s¶n phÈm vµ c¸c lo¹i vËt t­ kü thuËt kh¸c; x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ kho tµng. - X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ n¨ng l­îng, nhiªn liÖu, n­íc, khÝ, h¬i; x¸c ®Þnh hÖ thèng vµ ph­¬ng tiÖn kü thuËt cung cÊp c¸c yÕu tè nµy. - X¸c ®Þnh biÖn ph¸p vµ ph­¬ng tiÖn an toµn lao ®éng, vÖ sinh c«ng nghiÖp, phßng chèng ch¸y næ, b¶o vÖ m«i tr­êng. - X¸c ®Þnh kÕt cÊu kiÕn tróc nhµ x­ëng s¶n xuÊt vµ c¸c h¹ng môc phô. - Bè trÝ mÆt b»ng chÝnh x¸c cho tõng ph©n x­ëng, bé phËn. - X¸c ®Þnh hÖ thèng tæ chøc,qu¶n lý vµ b¶o vÖ nhµ m¸y vÒ c¸c mÆt kü thuËt, kinh tÕ, nh©n sù.

13

- TÝnh to¸n chÝnh x¸c gi¸ th¸nh s¶n phÈm theo chi phÝ s¶n xuÊt hµng n¨m vµ s¶n l­îng hµng n¨m. - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c vèn ®Çu t­ x©y dùng nhµ m¸y, ph©n chia theo tû lÖ hîp lý vèn ®Çu t­ cho c¸c h¹ng môc chÝnh vµ phô. - X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ, kü thuËt ®Æc tr­ng vÒ n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña nhµ m¸y thiÕt kÕ. 1.5.2.ThiÕt kÕ thi c«ng

ThiÕt kÕ thi c«ng lµ giai ®o¹n ®­îc thùc hiÖn sau khi kÕt qu¶ cña giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt ®­îc chÊp nhËn vµ nghiÖm thu. Néi dung cña giai ®o¹n thiÕt kÕ thi c«ng lµ lËp kÕ ho¹ch thi c«ng vµ t¹o lËp c¸c b¶n vÏ thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh, cô thÓ cho tõng h¹ng môc trªn c¬ së thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n hîp lý c¸c ph­¬ng ¸n. Nh÷ng b¶n vÏ cÇn ph¶i t¹o lËp trong qu¸ trinh thiÕt kÕ thi c«ng lµ: - B¶n vÏ tæng mÆt b»ng c«ng tr×nh cã x¸c ®Þnh râ ®ä cao, kho¶ng c¸ch giíi h¹n gi÷a c¸c h¹ng môc (nhµ x­ëng, hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc, h¬i, nhiÖt, hÖ thèng vËn chuyÓn ). - B¶n vÏ kiÕn tróc cña tõng h¹ng môc víi ®Çy ®ñ c¸c mÆt c¾t ngang, mÆt c¾t däc, thÓ hiÖn râ c¸c hÖ thèng ®iÖn, n­íc, h¬i, thiÕt bÞ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ phôc vô - B¶n vÏ kÕt cÊu c¸c chi tiÕt kiÕn tróc vµ x©y dùng nh­ khung, dÇm, bÖ - B¶n vÏ mÆt b»ng l¾p ®Æt thiÕt bÞ c«ng nghÖ, l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ phô.

Trong giai ®o¹n thiÕt kÕ thi c«ng cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau:

1. B¶n vÏ nguyªn c«ng ph¶i chó thÝch râ quy c¸ch vÒ vËt liÖu x©y dùng, nªu râ tr×nh

tù thi c«ng vµ biÖn ph¸p thi c«ng còng nh­ biÖn ph¸p an toµn lao ®éng, vÖ sinh c«ng

nghiÖp vµ b¶o vÖ m«i tr­êng.

2. B¶n vÏ thiÕt kÕ cña n­íc ngoµi cÇn ®­îc biªn dÞch chÝnh x¸c ra tiÕng viÖt, ®Æc biÖt

lµ c¸c d÷ kiÖn vµ yªu cÇu ghi trªn c¸c b¶n vÏ thi c«ng.

3. Kh«ng ®­îc thay ®æi tuú tiÖn c¸c sè liÖu ®· ®­îc x¸c ®Þnh vµ nghiÖm thu ë giai

®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt.

4. Khi sö dông c¸c ®Ò ¸n thiÕt kÕ mÉu kh«ng ®­îc hiÖu chØnh tuú tiÖn mµ ph¶i trao

®æi vµ xin ý kiÕn c¬ quan ban hµnh vµ qu¶n lý c¸c ®Ò ¸n nµy ®Ó ®­îc chÊp nhËn cho

phÐp ®iÒu chØnh thiÕt kÕ mÉu phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña c«ng tr×nh thiÕt kÕ

Ngoµi ra ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ ®­îc

ph©n chia thµnh c¸c phÇn nh­ sau:

- x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh.

- X©y dùng quy ho¹ch tæng mÆt b»ng cña c«ng tr×nh

- thiÕt kÕ vµ t×nh to¸n c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh(ph©n x­ëng, bé phËn)

- thiÕt kÕ thi c«ng

1.6. Hå s¬ tr×nh duyÖt ®Ó thÈm ®Þnh ®Ò ¸n thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ

1.6.1 TËp thuyÕt minh (gi¶i tr×nh thiÕt kÕ)

TËp thuyÕt minh gåm c¸c phÇn sau:

1.6.1.1. PhÇn tæng quan vÒ c«ng tr×nh.

14

Giíi thiÖu tãm t¾t c¸c môc cña ®Ò ¸n thiÕt kÕ c«ng tr×nh. §Æc biÖt lµ tr×nh bµy râ

mèi quan hÖ gi÷a c«ng tr×nh thiÕt kÕ víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ chung vµ víi c¸c

c«ng tr×nh l©n cËn. Nªu râ nh÷ng c¨n cø kinh tÕ kü thuËt ®Ó x¸c ®Þnh gi¶i ph¸p kü thuËt

s¶n xuÊt vµ tæ chøc s¶n xuÊt.

1.6.1.2. PhÇn néi dung cña c«ng tr×nh

- c«ng dông cña c«ng tr×nh.

- Ph­¬ng ¸n s¶n phÈm chÝnh vµ phô.

- Kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm vµ thÞ tr­êng tiªu thô.

- Quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm.

- Møc ®é c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ s¶n xuÊt

- tÝnh n¨ng cña thiÕt bÞ c«ng nghÖ, nguån cung øng.

- Nhu cÇu vÒ vËt t­ kü thuËt, nhiªn liÖu, ®éng lùc, vËn chuyÓn vµ lao ®éng cho

s¶n xuÊt.

- Tr×nh ®é kü thuËt s¶n xuÊt vµ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt

- tÝnh chÊt tiªn tiÕn cña c«ng tr×nh thiÕt kÕ so víi c¸c c«ng tr×nh t­¬ng ®­¬ng

®ang ho¹t ®éng.

- Gi¶i ph¸p an toµn lao ®éng, vÖ sinh c«ng nghiÖp vµ b¶o vÖ m«i tr­êng

- H­íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kh¶ n¨ng ®æi míi hiÖn ®¹i hãa vÒ kü thuËt s¶n

xuÊt

- §Þnh h­íng ®a d¹ng hãa s¶n phÈm vµ thay ®æi mÆt hµng vµ më réng quy mo

c«ng tr×nh, phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ d­íi sù

®iÒu tiÕt chung cña nhµ n­íc.

1.6.1.3. PhÇn x©y dùng cña c«ng tr×nh

- Tæng mÆt b»ng x©y dùng c«ng tr×nh.

- KÕt cÊu kiÕn tróc cña c¸c h¹ng môc.

- Khèi l­îng x©y dùng vµ thi c«ng c¸c h¹ng môc.

- Mü thuËt cña c«ng tr×nh

- Dù kiÕn vÒ thiÕt kÕ vµ tæ chøc thi c«ng (tiÕn ®é chung, ®iÒu kiÖn thi c«ng,

nh­ cÇy vÒ lao ®éng, nhu cÇu vÒ vËn t¶i, thiÕt bÞ thi c«ng, vËt liÖu x©y dùng)

- Quy m« tæ chøc cña c«ng tr×nh khi thi c«ng x©y dùng

- Thêi h¹n khëi c«ng vµ kÕt thóc thi c«ng tõng h¹ng môc vµ toµn bé c«ng

tr×nh.

1.6.1.4. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c«ng tr×nh.

- Ph©n bè vèn ®Çu t­ cho c«ng yt×nh theo c¸c phÇn: thiÕt bÞ x©y l¾p, kiÕn thiÕt

c¬ b¶n, x¸c ®Þnh tû lÖ vèn cho tõng phÇn so víi tæng vèn ®Çu t­ cho c«ng tr×nh, x¸c

®Þnh tû lÖ vèn ®Çu t­ cho c¸c h¹ng môc chÝnh vµ phô.

15

3 2 1 9 11 12 13 15 16 17 20 21 22 23 24

4 7 8 14 18

10 19 5 6

- C¬ cÊu lao ®éng (sè l­îng lao ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, tØ lÖ gi÷a lao ®éng

trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, sè l­îng lao ®éng theo c¸c h¹ng môc vµ nghµnh nghÖ chuyªn

m«n) n¨ng suÊt lao ®éng, quü l­¬ng, chÕ ®é lµm viÖc).

- ChØ tiªu kinh tÕ kü thuËt ®Æc tr­ng cho hiÖu qu¶ x©y dùng c¬ b¶n, n¨ng lùc

s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng tr×nh (gi¸ thµnh s¶n xuÊt, hiÖu qu¶ vèn ®Çu

t­, chi phÝ s¶n xuÊt cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, lîi nhuËn c¸c doanh nghiÖp, thêi h¹n

thu håi vèn ®Çu t­).

- X¸c ®Þnh vai tÝnh hîp lý cña c«ng tr×nh theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt ®Æc

tr­ng cña c«ng tr×nh, so víi c¸c c«ng tr×nh ®iÓn h×nh t­¬ng ®­¬ng nªu râ t¸c ®éng

vÒ kinh tÕ kü thuËt cña c«ng tr×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ chung.

1.6.2. C¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ c«ng tr×nh

C¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ cÇn ph¶i cã ®Ó tr×nh duyÖt gåm:

- B¶n ®å khu vùc vµ ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh.

- B¶n vÏ ®Þa chÊt, thuû v¨n cña khu ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh

- B¶n vÏ chuÈn bÞ ®Þa bµn x©y dùng.

- B¶n vÏ c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm øng víi c¸c c«ng ®o¹n.

- B¶n vÏ hÖ thèng phô trî.

- B¶n vÏ tæng mÆt b»ng c«ng tr×nh.

- B¶n vÏ mÆt b»ng tõng h¹ng môc.

- B¶n vÏ thi c«ng …

1.7. M« h×nh tæng qu¸t vÒ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ.

§Ó rót ng¾n thêi gian thiÕt kÕ c«ng tr×nh cã thÓ phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c nhãm

chuyªn mé trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ th× néi dung thiÕt kÕ bao gåm c¸c b­íc nh­ sau:

1: x¸c ®Þnh hîp ®ång thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ

2: x¸c ®Þnh ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cña nhµ m¸y c¬ khÝ

3: ph©n lo¹i s¶n phÈm, chän s¶n phÈm ®¹i diÖn

4: thiÕt kÕ c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm ®¹i diÖn

5: x¸c ®Þnh chØ tiªu sö dông vËt liÖu, hÖ sè sö dông vËt liÖu thùc tÕ

6: x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ vËt liÖu chÝnh x¸c, so s¸nh víi c¸c chØ tiªu quy ®Þnh.

7: x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ thiÕt bÞ c«ng nghÖ so s¸nh víi c¸c chØ tiªu quy ®Þnh.

8: x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ c«ng nh©n s¶n xuÊt, so s¸nh víi c¸c chØ tiªu quy ®Þnh vÒ

16

n¨ng suÊt lao ®éng.

9: x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ n¨ng l­îng vµ hÖ thèng cung cÊp n¨ng l­îng.

10: x¸c ®Þnh l­îng dù tr÷ trung b×nh cña vËt liÖu chÝnh vµ c¸c lo¹i vËt t­ kü thuËt

quan träng.

11: lËp s¬ ®å s¶n xuÊt vµ s¬ ®å c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm

12: x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i vËt liÖu phô

13: x¸c ®Þnh kÕt cÊu cña c¸c bé phËn phô trî

14: x¸c ®Þnh bËc thî vµ sè l­îng theo tõng bËc thî øng víi c¸c lo¹i thî, x¸c ®Þnh chi phÝ

vÒ l­îng.

15: x¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ diÖn tÝch cña tõng h¹ng môc (ph©n x­ëng, bé phËn)

16: x¸c ®Þnh tæng diÖn tÝch cÇn thiÕt vµ chän kÕt cÊu nhµ x­ëng hîp lý cho c¸c h¹ng môc

c«ng tr×nh.

17: kiÓm tra ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh

18: thiÕt kÕ hÖ thèng ®­êng vËn chuyÓn gi÷a nhµ m¸y víi bªn ngoµi

19: thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng cÊp tho¸t n­íc vµ cung cÊp n¨ng l­îng

20: x©y dùng quy ho¹ch tæng mÆt b»ng toµn nhµ m¸y

21: x¸c ®Þnh kiÓu lo¹i vµ sè l­îng ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn cÇn thiÕt

22: tæng hîp vèn ®Çu t­, x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt

23: x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ,kü thuËt cña nhµ m¸y

24: lËp ®Ò ¸n thiÕt kÕ nhµ m¸y

1.8. øng dông kü thuËt tin häc trong thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬ khÝ

Kü thuËt øng dông m¸y tÝnh CAD/CAM (computer aided design) ®Æc biÖt lµ hÖ

thèng phÇn mÒm. HiÖn nay vµ trong thêi gian tíi lµ c«ng cô cã hiÖu qu¶ nhÊt cña kü thuËt

viªn trong thiÕt kÕ vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt.hÖ thèng phÇn mÒm bao gåm: c¸c ng«n ng÷ lËp

tr×nh, hÖ ng©n hµng d÷ liÖu, c¸c thuËt gi¶i, c¸c ch­¬ng tr×nh ®Ó tÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ ®iÒu

hµnh víi m¸y tÝnh.

Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ nhµ m¸y hoÆc ph©n x­ëng ®­îc thùc hiÖn trªn m¸y vi tÝnh víi hÖ

thèng phÇn mÒm thÝch hîp, gäi lµ hÖ thèng phÇn mÒm øng dông vÒ thiÕt kÕ nhµ m¸y c¬

khÝ gåm: hÖ thèng ng©n hµng d÷ liÖu, hÖ thèng c¸c m« ®un ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n thiÕt

kÕ (thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng; x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng, thiÕt kÕ vµ quy ho¹ch c¸c h¹ng

môc (ph©n x­ëng),xc ®Þnh c¸c sè liÖu kinh tÕ kü thuËt ®Æc tr­ng vÒ n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶

s¶n xuÊt cña nhµ m¸y theo ®Ò ¸n thiÕt kÕ )

17

M¸y tÝnh Micro computer

Ch­¬ng tr×nh thiÕt kÕ tæng qu¸t

HÖ thèng c¸c m« ®un ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ c¸c phÇn vµ h¹ng môc (tæng mÆt b»ng, c¸c ph©n

x­ëng)

Ng©n hµng d÷ liÖu thiÕt kÕ

Ng©n hµng ph­¬ng ph¸p kü thuËt tin häc

S¬ ®å tæng qu¸t vÒ øng dông kü thuËt tin häc trong thiÕt kÕ nhµ m¸y:

D÷ liÖu ban ®Çu theo §Ò ¸n thiÕt kÕ nhµ m¸y

Ng«n ng÷ m¸y c¬ khÝ (®äc ®­îc)

HÖ phÇn mÒm øng

dông ®Ó thiÕt kÕ nhµ

m¸y c¬ khÝ (thuËt gi¶i

+ cÊu tróc d÷ liÖu =

ch­¬ng tr×nh m¸y

tÝnh)

18

Ch­¬ng 2:

ThiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y c¬ khÝ

2.1. X¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ.

2.1.1. Tæng qu¸t vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ

§Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ rÊt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nhµ

m¸y thiÕt kÕ tr­íc m¾t vµ l©u dµi. §Þa ®iÓm x©y dùng cã ¶nh h­ëng l©u dµi ®Õn tr¹ng th¸i

c©n b»ng vÒ mäi mÆt trong vïng, l·nh thæ, khu vùc vµ ®Þa ph­¬ng. §Þa ®iÓm x©y dùng

nhµ m¸y cÇn ph¶i phï hîp víi quy ho¹ch dµi h¹n vÒ ph©n vïng kinh tÕ cña trung ­¬ng vµ

cña ®Þa ph­¬ng.

§Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y do c¬ quan chñ qu¶n chÞu tr¸ch nhiÖm lùa chän råi tr×nh

duyÖt víi c¬ quan cã thÈm quyÒn. thÝ dô: c¬ quan hµnh ph¸p quèc gia lµ héi ®ång chÝnh

phñ xÐt duyÖt ®Þa ®iÓm x©y dùng c¸c c«ng tr×nh trªn h¹ng ng¹ch. C¬ quan hµnh ph¸p cÊp

®Þa ph­¬ng lµ uû ban nh©n d©n tØnh xÐt duyÖt ®Þa ®iÓm x©y dùng c¸c c«ng tr×nh d­íi h¹ng

ng¹ch.

2.1.2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ.

§Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ ®­îc x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c sau:

1. GÇn nguån cung cÊp vËt liÖu (s¾t thÐp) n¨ng l­îng (®iÖn n¨ng, nhiªn liÖu, khÝ). Lao

®éng vµ gÇn thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm tr­íc m¾t vµ l©u dµi.

2. phï hîp víi quy ho¹ch dµi h¹n vÒ kinh tÕ vµ quèc phßng cña trung ­¬ng vµ ®Þa

ph­¬ng.

3. cã ®ñ ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn (khÝ hËu, ®Þa ch©t, thuû v¨n) thuËn lîi cho qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt cña nhµ m¸y, ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm, ph¸t huy n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n

xuÊt theo thiÕt kÕ.

4. ®¶m b¶o ®ñ ®iÒu kiÖn x©y dùng vµ më réng tr­íc m¾t vµ l©u dµi vÒ diÖn tÝch mÆt

b»ng, ®Þa chÊt æn ®Þnh, bÒn v÷ng (kh«ng cã má, m¹ch n­íc ngÇm, cã kh¶ n¨ng chÞu

lùc tèt …), t¹o ®iÒu kiÖn chuÈn bÞ mÆt b»ng vµ thi c«ng x©y dùng thuËn tiÖn, kh«ng

¶nh h­ëng ®Õn c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ – chÝnh trÞ- v¨n hãa x· héi vµ ®êi sèng

d©n c­ ë c¸c vïng l©n cËn (kh«ng chiÕm ®Êt canh t¸c, ch¨n nu«i, kh«ng x©m ph¹m

c¸c c«ng tr×nh c«ng céng nh­: b·i chî, bÕn xe, di tÝch lÞch sö, danh lam th¾ng c¶nh

du lÞch, bÖnh viÖn, tr­êng häc …)

5. ®¶m b¶o an ninh quèc phßng vµ kinh tÕ (cã ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng duy tr× s¶n xuÊt

khi cã chiÕn tranh)

6. chó ý kh¶ n¨ng hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt s¶n xuÊt trong vïng c«ng nghiÖp vµ

vïng kinh tÕ.

2.1.3. Ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ

§Þa ®iÓm tèi ­u ®Ó x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ x¸c ®Þnh nh­ sau:

19

Ki = Kci + T. Kvi nhá nhÊt

Ki: chi phÝ toµn bé øng víi ®Þa ®iÓm i (®ång)

Kci: lµ chi phÝ x©y dùng nhµ m¸y t¹i ®Þa ®iÓm i (®ång)

Kvi: lµ chi phÝ vËn chuyÓn hµng n¨m trong s¶n xuÊt øng víi ®Þa ®iÓm i(®ång/n¨m)

T: lµ thêi h¹n sö dông nhµ m¸y (n¨m)

Nh­ vËy ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y hîp lý nhÊt lµ ®Þa ®iÓm nµo cã chi phÝ toµn bé

Ki lµ Ýt nhÊt xÐt trong mèi quan hÖ víi thêi gian sö dông nhµ m¸y.

2.1.4. Thñ tôc vÒ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y c¬ khÝ

Tr×nh tù c¸c c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn ®Ó lËp hå s¬ tr×nh duyÖt vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng

nhµ m¸y c¬ khÝ nh­ sau:

1. lËp dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh

Chñ c«ng tr×nh (chñ doanh nghiÖp) dùa vµo luËn chøng kinh tÕ –kü thuËt vÒ c«ng

tr×nh ®Ó lËp ra dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh ®Ó tr×nh c¬ quan hµnh ph¸p quèc gia hoÆc

®Þa ph­¬ng duyÖt dù ¸n vµ ®Þnh h­íng vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng

2. Kh¶o s¸t thùc ®Þa vÞ trÝ x©y dùng ®· ®­îc c¬ quan hµnh ph¸p ®Þnh h­íng( kh¶o s¸t

®iÒu kiÖn thiªn nhiªn, kinh tÕ- kü thuËt, chÝnh trÞ- x· héi, ®êi sèng, m«i tr­êng t¹i ®Þa

®iÓm dù kiÕn. So s¸nh c¸c ph­¬ng ¸n vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng ®· ®­îc ®Þnh h­íng ®Ó

chän ®Þa ®iÓm tèi ­u.

3. lËp hå s¬ vÒ x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng ®Ó tr×nh duyÖt lªn c¬ quan hµnh ph¸p quèc

gia hoÆc tØnh (v¨n phßng chÝnh phñ, uû ban nh©n d©n tØnh) gåm:

- Tê tr×nh xÐt duyÖt ®Þa ®iÓm x©y dùng

- Dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh

- Gi¶i tr×nh vÒ ph­¬ng ¸n ®Þa ®iÓm, lùa chän ®Þa ®iÓm tèi ­u theo c¸c luËn cø

kinh tÕ kü thuËt, chÝnh trÞ x· héi, ®êi sèng, m«i tr­êng

- B¶n ®å ®Þa ®iÓm dù kiÕn (tû lÖ 1:5000)

- C¸c v¨n b¶n x¸c nhËn tÝnh hîp lý cña ®Þa ®iÓm dù kiÕn do c¬ quan chøc

n¨ng lËp (viÖn quy ho¹ch, v¨n phßng kiÕn tróc s­ tr­ëng, bé khoa häc c«ng nghÖ vµ

m«i tr­êng )

CÊp xÐt duyÖt ®Þa ®iÓm x©y dùng tuú theo møc h¹n ng¹ch cña c«ng tr×nh

Møc h¹ng ng¹ch c«ng tr×nh lµ gi¸ trÞ vèn ®Çu t­ c¬ b¶n ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh. Møc

h¹n ng¹ch c«ng tr×nh ®­îc quy ®Þnh theo tõng thêi kú ph¸t triÓn. thÝ dô: n¨m 1978 lµ 2

triÖu ®ång cho c«ng tr×nh c¬ khÝ, hiÖn nay lµ hµng chôc tû ®ång.

C«ng tr×nh cã vèn ®Çu t­ x©y dùng trªn møc h¹n ng¹ch do thñ t­êng chÝnh phñ xÐt duyÖt

vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng. C«ng tr×nh cã vèn ®Çu t­ x©y d­íi møc h¹n ng¹ch th­êng do bé

chñ qu¶n c«ng tr×nh hoÆc do uû ban nh©n d©n tØnh xÐt duyÖt vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng.

2.2. CÊu tróc tæng qu¸t cña mét nhµ m¸y c¬ khÝ

20

cÊu tróc cña nhµ m¸y c¬ khÝ tuú thuéc vµo c¸c yÕu tè sau:

- quy m« s¶n xuÊt

- mÆt hµng (kÕt cÊu s¶n phÈm, ®é phøc t¹p vÒ c«ng nghÖ chÕ t¹o).

- Kü thuËt s¶n xuÊt vµ tæ chøc s¶n xuÊt (tr×nh ®é kü thuËt, møc ®é chuyªn m«n hãa vµ

hîp t¸c- liªn doanh- liªn kÕt s¶n xuÊt)

Thµnh phÇn cÊu tróc cña mét nhµ m¸y c¬ khÝ gåm:

- c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt chÝnh (chÕ t¹o ph«i, gia c«ng c¬, nhiÖt luyÖn, l¾p r¸p, bao

gãi).

- C¸c ph©n x­ëng phô (dông cô, söa ch÷a c¬ ®iÖn, söa ch÷a x©y dùng )

- HÖ thèng kho tµng (kho nguyªn vËt liÖu, kho nhiªn liÖu, kho b¸n thµnh phÈm, kho s¶n

phÈm, kho trang bÞ- dông cô…).

- HÖ thèng n¨ng l­îng (tr¹n ph¸t ®iÖn, tr¹m biÕn thÕ, tr¹m x¨ng dÇu .. )

- HÖ thèng vËn chuyÓn (vËn chuyÓn néi bé nhµ m¸y, vËn chuyÓn bªn ngoµi)

- HÖ thèng vÖ sinh kü thuËt, an toµn lao ®éng (hót bôi, th«ng giã, chiÕu s¸ng, lµm s¹ch

n­íc th¶i, khö ®éc h¹i, c¸c tr¹m b¶o hé lao ®éng, c¸c tr¹m cÊp cøu …)

- C¸c bé phËn qu¶n lý- ®iÒu hµnh s¶n xuÊt (v¨n phßng, ban ®iÒu hµnh, c¸c phßng ban

chøc n¨ng, qu¶n trÞ, lao ®éng tiÒn l­¬ng kü thuËt kinh doanh, vËt t­, ®µo t¹o) tr¹m

th«ng tin liªn l¹c, tr¹m g¸c.

- C¸c bé phËn phôc vô sinh ho¹t- v¨n hãa x· héi y tÕ (bÖnh x¸, nhµ nghØ, nhµ ¨n, c©u l¹c

bé, s©n thÓ thao, nhµ ®Ó xe. …)

Ngµy nay cÊu tróc hiÖn ®¹i vÒ tæ chøc s¶n xuÊt cña nghµnh c¬ khÝ lµ dùa trªn c¬ së

liªn doanh, liªn kÕt linh ho¹t hãa vµ tù ®éng hãa s¶n xuÊt, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn

s¶n xuÊt gåm nhiÒu h·ng lín, víi cÊu tróc s¶n xuÊt ë d¹ng mét hÖ thèng c¸c xÝ nghiÖp

chuyªn m«n theo c¸c c«ng ®o¹n chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ, c¸c qu¸ tr×nh phô trî ®­îc tËp

trung ®Ó tËn dông n¨ng lùc vµ h¹n chÕ vèn ®Çu t­ x©y dùng.

ë viÖt nam cã thêi kú ®· tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt c¬ khÝ theo m« h×nh liªn hiÖp xÝ

nghiÖp øng víi c¸c ®èi t­îng s¶n phÈm, liªn kÕt s¶n xuÊt gi÷a c¸c xÝ nghiÖp ®Ó t¹o ra s¶n

phÈm cuèi cïng, c¸c xÝ nghiÖp riªng biÖt ®¶m nhËn tõng phÇn s¶n xuÊt theo së tr­êng

c«ng nghÖ riªng. thÝ dô: liªn hiÖp c¸c xÝ nghiÖp xe ®¹p- hiÖn nay ®ang triÓn khai m« h×nh

tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt theo quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty víi c¸c c«ng ty.

2.3 S¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t cña nhµ m¸y c¬ khÝ

s¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t lµ c¬ së ®Ó quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y, ®­îc x©y

dùng theo mèi quan hÖ s¶n xuÊt trong nhµ m¸y, d­íi d¹ng s¬ ®å khèi. thÝ dô m« h×nh xÝ

nghiÖp, m« h×nh s¶n xuÊt, m« h×nh c«ng nghÖ.

S¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t cña nhµ m¸y c¬ khÝ:

21

ChÕ t¹o ph«i Gia c«ng c¬ L¾p r¸p NhiÖt luyÖn

ChÕ t¹o dông cô Söa ch÷a c¬ ®iÖn

Kho ph«i liÖu Kho s¶n phÈm Kho b¸n thµnh phÈm

C¸c phßng ban chøc n¨ng

Khu vùc sinh ho¹t

Tr¹m y tÕ

2.4. ThiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng c¬ khÝ

2.4.1. Tµi liÖu cÇn thiÕt.

Khi thiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y c¬ khÝ cÇn cã nh÷ng tµi liÖu ban ®Çu

sau:

- Tµi liÖu vÒ ®Þa ®iÓm x©y dùng nhµ m¸y.

- Ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt

- Tµi liÖu vÒ c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ

- Tµi liÖu thiÕt kÕ, quy ho¹ch tõng h¹ng môc c«ng tr×nh

- S¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t cña nhµ m¸y, tõng ph©n x­ëng, bé phËn

- Nhu cÇu vÒ lao ®éng ph©n chia theo ngµnh nghÒ, giíi tÝnh, n¬i c­ chó

- Nhu cÇu vÒ ®éng lùc (®iÖn, n­íc, khÝ …) cho tõng ph©n x­ëng, bé phËn

- Nhu cÇu vÒ v¨n ho¸ x· héi, y tÕ

- D÷ liÖu vÒ nhµ m¸y cÇn cã(®èi víi thiÕt kÕ c¶i t¹o, më réng c«ng tr×nh cò)

- thiÕt kÕ mÉu(®èi víi thiÕt kÕ c«ng tr×nh míi)

2.4.2. Nguyªn t¾c thiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng.

1) bè trÝ c¸c ph©n x­ëng, bé phËn phï hîp víi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n

xuÊt, ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tÝnh hîp lý cña qu¸ tr×nh vËn

chuyÓn.

2) X¸c ®Þnh s¬ ®å bè trÝ tæng mÆt b»ng phï hîp víi ®Þa h×nh cô thÓ.

- Víi khu ®Êt h×nh ch÷ nhËt dµi cÇn bè trÝ c¸c ph©n x­ëng, bé phËn nèi tiÕp hoÆc

song song nhau däc theo chiÒu dµi cña khu ®Êt x©y dùng, ®¶m b¶o dßng vËn

chuyÓn th¼ng.

22

- Khu ®Êt h×nh vu«ng cÇn bè trÝ c¸c ph©n

x­ëng, bé phËn theo chu vi khu ®Êt x©y

dùng, dßng vËn chuyÓn cã h×nh vßng trßn.

- Mét sè s¬ ®å bè trÝ kh¸c.

.

3) Chia nhµ m¸y thµnh c¸c khu vùc theo c¸c ®Æc ®iÓm cña c¸c h¹n môc, theo sù gièng

nhau vÒ c«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt, ®iÒu kiÖn vÖ sinh c«ng nghiÖp, an toµn lao

®éng, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn.

Tæng phô

Bé phËn n¨ng l­îng, kho chøa nhiªn liÖu

HÖ thèng vËt liÖu, dông cô, b¸n thµnh phÈm, s¶n phÈm

C¸c ph©n x­ëng gia c«ng nãng (chÕ t¹o ph«i, nhiÖt luyÖn)

C¸c ph©n x­ëng gia c«ng nguéi (c¾t gät, l¾p r¸p)

C¸c ph©n x­ëng bé phËn phô (dông cô, c¬ ®iÖn)

C¸c phßng ban chøc n¨ng, khu vùc sinh ho¹t chung

Tæng chÝnh

C¸c ph©n x­ëng c¸c phßng ban khu vùc sinh ho¹t

S¶n xuÊt bé phËn chøc n¨ng chung

Phô trî

4) §¶m b¶o kho¶ng c¸ch hîp lý gi÷a c¸c toµ nhµ ®Ó gi¶m diÖn tÝch, gi¶m chi phÝ vËn

chuyÓn, ®¶m b¶o th«ng giã vµ chiÕu s¸ng tù nhiªn tèt, phßng ch¸y næ

23

5) ThiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng ph¶i chó ý c¸c yªu cÇu s¶n xuÊt tr­íc m¾t vµ

l©u dµi theo dù kiÕn më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña nhµ m¸y, ®¶m b¶o dµnh ®ñ

diÖn tÝch ®Ó s¶n xuÊt.

6) Chó ý hîp khèi c¸c ph©n x­ëng, bé phËn cã quan hÖ s¶n xuÊt chÆt chÏ trong mét

ph¹m vi kh«ng gian (thÝ dô nh­ trong mét toµ nhµ) ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn hîp t¸c s¶n

xuÊt thuËn tiÖn, gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn vµ chi phÝ x©y dùng.

7) TËn dông c¸c ®­êng giao th«ng s½n cã vµ bè trÝ hîp lý s¬ ®å vËn chuyÓn trong néi

bé nhµ m¸y. bè trÝ c¸c ®­êng vËn chuyÓn vµ ®i l¹i thuËn tiÖn, an toµn kh«ng c¶n trë

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ vËn chuyÓn. C¸c ®­êng vËn chuyÓn ph¶i ng¾n nhÊt, kh«ng

kh¸c nhau, kh«ng ng­îc chiÒu nhau trong cïng mét mÆt ph¼ng.

8) Chó ý bè trÝ hÖ thèng c©y xanh trong mÆt b»ng nhµ m¸y ®Ó c©n b»ng m«i tr­êng

(lµm m¸t, t¨ng vÎ ®Ñp, khö ®éc h¹i, chèng xãi mßn, chèng ån )

9) Bè trÝ c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ nhµ m¸y nh­ t­êng cæng hîp lý. Cæng ra vµo cÇn

ph¶i bè trÝ c¸ch xa ph©n x­ëng, bé phËn s¶n xuÊt vµ kho nguyªn liÖu, b¸n thµnh

phÈm, s¶n phÈm ®Ó tr¸nh thÊt tho¸t.

10) Chó ý kh¶ n¨ng sö dông c¸c c«ng tr×nh c«ng céng s½n cã (nhµ ¨n, c©u l¹c

bé, bÖnh x¸, nhµ trÎ, tr­êng häc ) cña nhµ m¸y l©n cËn ®Ó gi¶m chi phÝ x©y dùng vµ

n©ng cao hiÖu suÊt sö dông c¸c c«ng tr×nh nµy.

2.4.3. Tr×nh tù thiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y c¬ khÝ.

Néi dung cÇn thiÕt vÒ thiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y c¬ khÝ ®­îc thùc

hiÖn theo thø tù sau:

1. nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu ban ®Çu, chó träng c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña

®Þa h×nh x©y dùng, lËp s¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t cña nhµ m¸y thiÕt kÕ.

2. LËp c¸c ph­¬ng ¸n quy ho¹ch mÆt b»ng s¬ bé. Theo s¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t phï

hîp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chó ýa mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè c¬ b¶n (ch×a kho¸ thiÕt

kÕ)lµ: mÆt hµng, quy m« s¶n xuÊt, c«ng nghÖ chÕ t¹o, c¸c ho¹t ®éng phô trî, thêi gian.

3. tÝnh to¸n thiÕt kÕ quy ho¹ch vÒ c«ng nghÖ cho c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh (ph©n

x­ëng, bé phËn)

4. ThiÕt kÕ, quy ho¹ch s¬ ®å vËn chuyÓn vËt liÖu hîp lý theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

5. ph©n tichgs mèi quan hÖ gi÷a c¸c ph©n x­ëng, bé phËn theo c¸c s¬ ®å cÊu tróc tæng

quat, s¬ ®å vËn chuyÓn ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ph­¬ng ¸n quy ho¹ch tæng mÆt b»ng s¬ bé.

6. XÐt nhu cÇu vÒ diÖn tÝch cña tõng h¹ng môc c«ng tr×nh (ph©n x­ëng, bé phËn)

7. Bè trÝ tõng h¹ng môc c«ng tr×nh theo c¸c ph­¬ng ¸n quy ho¹ch tæng mÆt b»ng s¬ bé

vµ nhu cÇu vÒ diÖn tÝch vµo ph¹m vi thÝch hîp cña tõng khu ®Êt x©y dùng

8. X¸c ®Þnh diÖn tÝch dµnh ®Ó më réng sau nµy, diÖn tÝch cho c©y xanh, x©y dùng ®Ò

¸n c¶i t¹o ®Þa h×nh.

24

9. lËp s¬ ®å quy ho¹ch mÆt b»ng nhµ m¸y chÝnh x¸c theo c¸c ph­¬ng ¸n tæng mÆt

b»ng s¬ bé ®· ®­îc ®iÒu chØnh.

10. So s¸nh c¸c ph­¬ng ¸n quy tæng mÆt b»ng chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh ph­¬ng ¸n tèi ­u.

11. Hoµn thiÖn c¸c tµi liÖu vÒ thiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y ®Ó tr×nh

duyÖt.

2.4.4. C¸c chØ tiªu vÒ quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y c¬ khÝ.

TÝnh hîp lý cña quy ho¹ch tæng mÆt b»ng nhµ m¸y c¬ khÝ lµ mét tiªu chuÈn tæng

hîp, ®­îc ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi b»ng c¸c hÖ sè sö dông diÖn tÝch x©y dùng nh­ sau:

a) HÖ sè mËt ®é kiÕn tróc (K1)

HÖ sè mËt ®é kiÕn tróc ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ gi÷a diÖn tÝch c¸c h¹ng môc c«ng

tr×nh cã m¸i che A1 vµ tæng diÖn tÝch khu ®Êt.

x©y dùng nhµ m¸y AT; K1 = A1/AT

trong ®ã AT = A1+…+ A5 = Fa. A1

A1- diÖn tÝch c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh cã m¸i che.

A1- diÖn tÝch ®­êng vËn chuyÓn ngoµi trêi.

A1- diÖn tÝch bÕn b·i, s©n thÓ thao.

A1- diÖn tÝch dµnh ®Ó më réng sau nµy.

A1- diÖn tÝch cßn thõa

Fa- hÖ sè vÒ diÖn tÝch phô (Fa = 4 - 5)

Gi¸ trÞ chuÈn cña hÖ sè mËt ®é kiÕn tróc K1 = 0,2 – 0,6

b) HÖ sè sö dông ®Êt (K2)

HÖ sè sö dông ®Êt ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ gi÷a diÖn tÝch dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt

vµ tæng diÖn tÝch khu ®Êt x©y dùng nhµ m¸y.

K2 = (A1+ A2 + A3 )/AT

Gi¸ trÞ chuÈn cña hÖ sè sö dông ®Êt K2 = 0,45 – 0,55

2.5. Quy hoach mÆt b»ng ph©n x­ëng s¶n xuÊt

2.5.1. Nguyªn t¾c bè trÝ thiÕt bÞ c«ng nghÖ

ThiÕt bÞ c«ng nghÖ c¸c lo¹i phôc vô c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm c¬

khÝ trong nhµ m¸y thiÕt kÕ ®­îc bè trÝ t¹i mÆt b»ng c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt theo nguyªn

t¾c sau:

1- Bè trÝ m¸y theo mèi quan hÖ vÒ c«ng nghÖ ®Ó ®¶m b¶o d©y chuyÒn s¶n xuÊt

hîp lý. Nh÷ng m¸y cã quan hÖ s¶n xuÊt th­êng xuyªn vµ chÆt chÏ ph¶i ®­îc l¾p ®Æt

gÇn nhau.

2- Bè trÝ nhiÒu m¸y trªn mét mÆt b»ng ph¶i chó ý ®¶m b¶o kho¶ng c¸ch quy

®Þnh gi÷a c¸c m¸y, gi÷a m¸y víi kÕt cÊu cña x©y dùng cña nhµ x­ëng (t­êng, cét)

25

gi÷a m¸y víi ®­êng vËn chuyÓn trong néi bé ph©n x­ëng, bé phËn s¶n xuÊt … nh»m

®¶m b¶o quy tr×nh s¶n xuÊt thuËn tiªn, an toµn, ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh c«ng nghiÖp.

3- vÞ trÝ cña tõng m¸y ®Æt trong ph©n x­ëng hoÆc d©y chuyÒn s¶n xuÊt cÇn ®­îc

x¸c ®Þnh so cho chi phÝ vËn chuyÓn trong s¶n xuÊt lµ Ýt nhÊt.

2.5.2. ¸p dông kü thuËt m« h×nh ®Ó lËp quy ho¹ch mÆt b»ng ph©n x­ëng s¶n xuÊt

kü thuËt m« h×nh t¹o ®iÒu kiÖn rót ng¾n thêi gian vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, quy

ho¹ch mÆt b»ng ph©n x­ëng s¶n xuÊt

B¶n chÊt cña kü thuËt m« h×nh lµ dïng c¸c m« h×nh m¸y, thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®· thu

nhá theo tû lÖ quy ®Þnh (1/48; 1/50; 1/100)

D­íi d¹ng m« h×nh hai chiÒu 2D hoÆc ba chiÒu 3D tøc lµ m« h×nh ph¼ng vµ m« h×nh

khèi, ®Ó lËp c¸c ph­¬ng ¸n quy ho¹ch mÆt b»ng trªn diÖn tÝch mÆt b»ng s¶n xuÊt thùc

còng ®· ®­îc thu nhá theo tû lÖ t­¬ng øng nh­ ®èi víi m¸y, thiÕt bÞ c«ng nghÖ. C¸c

ph­¬ng ¸n mÆt b»ng ®· lËp cã thÓ ®­îc ghi nhËn l¹i b»ng c¸c vÏ l¹i hoÆc chôp ¶nh, ®Ó so

s¸nh vµ lùa chän ph­¬ng ¸n tèi ­u. m« h×nh vÒ m¸y, thiÕt bÞ c«ng nghÖ th­êng ®­îc lµm

b»ng b×a cøng, gç hoÆc chÊt dÎo, kim lo¹i vµ ®­îc ®Æt trªn bµn vÏ kü thuËt (bµn gç hoÆc

bµn tõ). thÝ dô: M« h×nh ph¼ng 2D cña m¸y c¾t kim lo¹i

2.5.3. Quy ®Þnh vÒ bè trÝ mÆt b»ng ph©n x­ëng

mÆt b»ng ph©n x­ëng ®­îc thiÕt lËp trªn c¬ së ®¶m b¶o hîp lý c¸c vÞ trÝ m¸y so víi

®­êng vËn chuyÓn, theo cÊu tróc d©y truyÒn c«ng nghÖ vµ nh÷ng kho¶ng c¸ch an toµn

theo quy ®Þnh.

a- VÞ trÝ cña c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ so víi ®­êng vËn chuyÓn.

- m¸y ®­îc ®Æt song song víi ®­êng vËn chuyÓn.

- M¸y ®­îc ®Æt vu«ng gãc víi ®­êng vËn chuyÓn.

- M¸y ®­îc ®Æt nghiªng so víi ®­êng vËn chuyÓn mét gãc α = 15 - 200

26

- M¸y ®­îc ®Æt gi÷a hai

®­êng vËn chuyÓn.

- M¸y ®­îc bè trÝ hai

bªn ®­êng vËn chuyÓn.

b- Bè trÝ c¸c m¸y theo cÊu tróc d©y chuyÒn c«ng nghÖ (thµnh côm, nhãm m¸y, thµnh

®­êng d©y m¸y th¼ng).

c- Bè trÝ c¸c m¸y ®¶m b¶o nh÷ng kho¶ng c¸ch an toµn quy ®Þnh.

- kho¶ng c¸c gi÷a c¸c m¸y víi t­êng nhµ.

Kho¶ng c¸ch (m)

a b c

M¸y nhá 0,4 0,4 0,9

M¸y võa 0,5 0,5 1,2

M¸y lín 0,7 0,6 1,2

M¸y rÊt lín 0,8 0,8 1,5

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y so víi cét nhµ.

Cí m¸y d e g

M¸y nhá 0,4 0,4 0,8

M¸y võa 0,5 0,5 0,9

M¸y lín 0,7 0,6 1,0

M¸y rÊt lín 0,8 0,8 1,2

27

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y so víi ®­êng vËn chuyÓn, ®­êng ®i.

Kho¶ng c¸ch M¸y nhá M¸y võa M¸y lín M¸y rÊt lín

h (m) 0,4 0,6 0,8 1,2

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y ®Æt liªn tiÕp c¹nh nhau theo chiÒu dµi m¸y.

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y ®Æt qoay l­ng vµo nhau.

Cì m¸y Kho¶ng c¸ch

M¸y nhá 1,6

M¸y võa 1,6

M¸y lín 1,6

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c m¸y ®Æt vu«ng gãc víi ®­êng vËn chuyÓn.

Cì m¸y Kho¶ng c¸ch

M¸y nhá 0,8

M¸y võa 0,9

M¸y lín 1,2

Cì m¸y Kho¶ng

c¸ch

M¸y nhá 0,4

M¸y võa 0,5

M¸y lín 0,7

M¸y rÊt lín 1,0

28

- ChiÒu réng cña ®­êng vËn chuyÓn gi÷a hai hµng m¸y

H­íng

hép

VT ®­êng vËn

chuyÓn

ChiÒu vËn

chuyÓn

kÝch th­íc B tuú theo ph­¬ng tiÖn

vËn chuyÓn

Khay

®éng

Xe ®Èy

tay

Xe ch¹y

®iÖn

Xe cã

®éng c¬

I Gi÷a 2 hµng m¸y

®Æt qoay l­ng nhau

1 chiÒu

2 chiÒu

1,0

1,4

1,3

2,0

1,8

3,0

3,5

II Gi÷a 2 hµng m¸y

®Æt cïng chiÒu

thao t¸c

1 chiÒu

2 chiÒu

1,4

2,0

1,7

2,6

2,3

III Gi÷a 2 hµng m¸y

®Æt ®èi diÖn nhau

1 chiÒu

2 chiÒu

2,0

2,6

2,3

3,2

3,0

IV Gi÷a hai hµng m¸y

®Æt c¹nh bªn s¸t

mÐp ®­êng

1 chiÒu

2 chiÒu

1,0

1,4

1,3

2,0

1,8

3,0

2.5.4. Ph­¬ng ph¸p to¸n vµ øng dông trong thiÕt kÕ, quy ho¹ch mÆt b»ng ph©n x­ëng s¶n

xuÊt.

Ph­¬ng ph¸p to¸n ®­îc øng dông nhiÒu trong thiÕt kÕ, quy ho¹ch mÆt b»ng s¶n xuÊt,

dùa trªn hµm môc tiªu kinh tÕ kü thuËt lµ chi phÝ vËn chuyÓn trong s¶n xuÊt nh­ sau:

K =

n

jyyy

n

i

KSI11

.. nhá nhÊt

Trong ®ã:

Iy: lµ khèi l­îng (c­êng ®é) vËn chuyÓn gi÷a m¸y i vµ m¸y j (tÊn/ ngµy)

Sy: lµ qu·ng ®­êng vËn chuyÓn gi÷a m¸y i vµ m¸y j (m)

Ky: lµ gi¸ thµnh vËn chuyÓn (®ång/ tÊn.m)

n: lµ sè l­îng m¸y (sè vÞ trÝ m¸y) cña ph©n x­ëng s¶n xuÊt

chi phÝ vËn chuyÓn K phô thuéc vµo kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn Sy. vËy ph¶i bè trÝ m¸y

trong ph©n x­ëng s¶n xuÊt sao cho qu·ng ®­êng vËn chuyÓn gi÷a c¸c m¸y lµ ng¾n nhÊt.

2.6. KÕt cÊu nhµ x­ëng

29

kÕt cÊu nhµ x­ëng dïng cho c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt th­êng cã hai d¹ng lµ nhµ mét

t©ng vµ nhµ nhiÒu tÇng, tuú theo t¶i träng cña ph©n x­ëng lµ nhÑ, trung b×nh, nÆng.

Nhµ mét tÇng Nhµ mét tÇng

®éc lËp kÒ s¸t nhau

2.6.1. Nhµ mét tÇng

Nhµ x­ëng mét tÇng cã thÓ ®­îc bè trÝ ®éc lËp hoÆc kÖ s¸t nhau. Nhµ x­ëng mét

tÇng ®­îc bè trÝ ®éc lËp khi ph©n x­ëng cã t¶i träng nÆng. kÝch th­íc tiªu chuÈn cña nhµ

x­ëng mét t©ng bã trÝ ®éc lËp th­êng lµ: ChiÒu réng B = 12 ; chiÒu cao tõ nÒn ®Õn trÇn H

= 8,4 – 14,4 m. ThiÕt bÞ n©ng chuyÓn dïng trong nhµ x­ëng mét tÇng bè trÝ ®éc lËp,

th­êng lµ cÇu trôc cã gèi ®ì hai ®Çu víi t¶i träng tèi ®a 50 tÊn (100 tÊn). KÕt cÊu chÞu lùc

cña lo¹i nhµ x­ëng nµy lµ bª t«ng thÐp, khung thÐp l¾p ghÐp tõ linh kiÖn tiªu chuÈn.

Nhµ x­ëng mét tÇng ®­îc bè trÝ kÒ s¸t nhau khi ph©n x­ëng cã t¶i träng trung b×nh.

kÝch th­íc tiªu chuÈn cña lo¹i nhµ x­ëng nµy lµ: chiÒu r«ng B = 12 – 36 m; chiÒu cao tõ

nÒn tíi trÇn H = 4,8 – 9,6. ThiÕt bÞ n©ng chuyÓn trong nhµ x­ëng mét tÇng bè trÝ kÒ s¸t

nhau lµ cÇu trôc cã t¶i träng tèi ®a lµ 5 tÊn (8 tÊn). KÕt cÊu chÞu lùc cña lo¹i nhµ x­ëng

nµy lµ bª t«ng thÐp. Khung l¾p ghÐp tiªu chuÈn tõ vËt liÖu kÕt cÊu th­êng.

2.6.2. Nhµ nhiÒu tÇng . Nhµ x­ëng nhiÒu tÇng ding cho ph©n x­ëng cã t¶i träng nhÑ . KÝch th­íc tiªu chuÈn cña lo¹i nhµ nµy theo tõng khÈu ®é lµ : ChiÒu réng khÈu ®é B = 69 ( 12 ) m , chiÒu cao khÈu ®é H = 3,66 m . ThiÕt bÞ n©ng chuyÓn ding cho nhµ cao tÇng cã t¶I träng tèi ®a lµ 1 tÊn , KÕt cÊu chÞu lùc cña lo¹i nhµ x­ëng nµy lµ bª t«ng cèt thÐp, khung l¾p ghÐp tiªu chuÈn tõ vËt liÖu kÕt cÊu th­êng. 2.6.3. KÝch th­íc chñ yÕu cña ph©n x­ëng . KÝch th­íc chñ yÕu cña ph©n x­ëng lµ :

- BÒ réng gian B0 cßn gäi lµ nhÞp hay b­íc cét ngang vµ th­êng cã gi¸ trÞ lµ béi sè cña 3m, phô thuéc vµo kÝch th­íc cña s¶n phÈm vµ kÝch th­íc thiÕt bÞ c«ng nghÖ.

30

S¶n phÈm nhá vµ nhÑ : B0=12m S¶n phÈm võa : B0=12, 15, 18m S¶n phÈm lín vµ nÆng : B0=18, 21, 24, 27, 30m - B­íc cét t cßn gäi lµ b­íc cét däc. Tïy theo lo¹i vËt liÖu x©y dùng, kÕt cÊu kiÕn tróc, t¶i träng ph©n x­ëng vµ t¶i träng cña thiÕt bÞ n©ng chuyÓn :

­ B×nh th­êng t=6m ­ Nhµ x­ëng cã kÕt cÊu chÞu lùc b»ng thÐp : t=9, 12m ­ Nhµ cã kÕt cÊu chÞu lùc b»ng vËt liÖu th­êng : t=3, 6, 9m

- M¹ng l­íi cét ( B0 x t ) víi trÞ sè tiªu chuÈn lµ : ­ B0 x t = (1224)x6, .v.v.. ­ B0 x t = (1224)x12, .v.v..

- ChiÒu cao ph©n x­ëng H : phô thuéc vµo kÝch th­íc s¶n phÈm, kÝch th­íc thiÕt bÞ c«ng nghÖ, kÝch th­íc cÇu trôc (thiÕt bÞ n©ng chuyÓn) vµ yªu cÇu vÖ sinh c«ng nghiÖp (®¶m b¶o th«ng tho¸ng) H = h1+h2+h3 h1 lµ chiÒu cao tõ nÒn x­ëng ®Õn mÆt ®­êng ray cña cÇu trôc. h2 lµ chiÒu cao cña cÇu trôc. h3 lµ chiÒu cao tõ mÐp trªn cña cÇu trôc ®Õn mÐp d­íi cña kÕt cÊu chÞu lùc cña ph©n x­ëng. - ChiÒu réng nhµ x­ëng B lµ béi sè cña bÒ réng gian. - ChiÒu dµi nhµ x­ëng lµ béi sè cña b­íc cét t. - D¹ng khung nhµ x­ëng BxL. Gi¸ trÞ B vµ L ®­îc x¸c ®Þnh theo yªu nhu cÇu diÖn tÝch thùc tÕ cña ph©n x­ëng s¶n xuÊt A vµ tû lÖ chueüaanr vÒ kÝch th­íc fL. fL=L/B= 1; 1,5; 2; 2,5; 3; 3,5; 4; 4,5 ;5 theo quan hÖ sau: B=(A/fL)1/2 vµ L=B.fL Khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ L, H ph¶i chó ý ®Èm b¶o tiªu chuÈn:

­ DiÖn tÝch s¶n xuÊt tèi thiÓu Amin=4m2/thî. ­ ThÓ tÝch s¶n xuÊt tèi thiÓu Vmin=13m3/thî.

Ch­¬ng 3 ThiÕt kÕ x­ëng c¬ khÝ 3.1. Tæng qu¸t vÒ x­ëng c¬ khÝ. Ph©n x­ëng c¬ khÝ lµ ph©n x­ëng s¶n xuÊt chÝnh cña nhµ m¸y c¬ khÝ, ®ãng vai trß chñ yÕu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nhµ m¸y bëi v×: - Ph©n x­ëng c¬ khÝ gãp phÇn quyÕt ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm c¬ khÝ - H©ï hÕt c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm c¬ khÝ ph¶i gia c«ng ë ph©n x­ëng c¬ khÝ. - Khèi l­îng lao ®éng cña ph©n x­ëng c¬ khÝ chiÕm kho¶ng 4060% cña nhµ m¸y c¬ khÝ. - Ph©n x­ëng c¬ khÝ chiÕm sè l­îng m¸y nhiÒu nhÊt, m¸y phøc t¹p vµ ®¾t tiÒn, m¸y cã nhiÒu c¬ cÊu, kiÓu, lo¹i kh¸c nhau, vèn mua m¸y lín. - Ph©n x­ëng c¬ khÝ ®­îc tæ chøc theo kÕt cÊu vµ c«ng nghÖ cña s¶n phÈm c¬ khÝ, tuú theo quy m« s¶n xuÊt nh­ sau:

31

+ S¶n xuÊt lo¹t lín vµ hµng khèi, nhiÒu ph©n x­ëng c¬ khÝ ®­îc chuyªn m«n ho¸ theo tõng lo¹i chi tiÕt gia c«ng. M¸y chñ lµ m¸y chuyªn dïng. + S¶n xuÊt ®¬n chiÕc vµ lo¹t nhá, ph©n x­ëng c¬ khÝ cã tÝnh ®éc lËp, m¸y v¹n n¨ng. NhiÒu h\khi ph©n x­ëng c¬ khÝ ®­îc bè chÝ kÕt hîp víi ph©n x­ëng l¾p r¸p t¹o thµnh ph©n x­ëng c¬ khÝ l¾p r¸p hoÆc c¸c ph©n x­ëng c¬ khÝ tæ chøc theo c«ng nghÖ nhãm nh­: Ph©n x­ëng c¬ khÝ gia c«ng nhãm trôc, ph©n x­ëng c¬ khÝ gia c«ng nhãm hép ...víi c¸c thiÕt bÞ vµ trang bÞ c«ng nghÖ linh ho¹t (®iÒu chØnh thÝch nghi theo tõng chi tiÕt cña nhãm). Th«ng th­êng cÊu tróc cña ph©n x­ëng c¬ khÝ gåm cã: - Bé phËn s¶n xuÊt: gåm m¸y c¾t, gian nguéi, gian kiÓm tra chÊt l­îng gia c«ng... - Bé phËn phô; gåm chuÈn bÞ ph«i, gian mµi c¾t dông cô c¾t, kho b¸n thµnh phÈm, kho thµnh phÈm... - Bé phËn phôc vô vµ sinh ho¹t: v¨n phßng, phßng sinh ho¹t ... Ph©n x­ëng c¬ khÝ ®­îc ph©n lo¹i theo c¸c yÕu tè kh¸c nhau vµ ®Æc tr­ng nh­: theo lo¹i s¶n phÈm, theo kÕt cÊu vµ träng l­îng s¶n phÈm, theo c«ng nghÖ chÕ t¹o, theo kiÓu lo¹i vµ sè l­îng m¸y c¾t, theo d¹ng s¶n xuÊt. B¶ng 3.1. Ph©n lo¹i ph©n x­ëng c¬ khÝ theo sè l­îng m¸y c¾t. Quy m« s¶n xu©t

Sè l­îng m¸y c¾t cña ph©n x­ëng c¬ khÝ theo cì m¸y(chiÕc) M¸y nhá M¸y võa M¸y lín M¸y rÊt lín

Nhá <150 <125 <100 <75 Võa 150300 125250 100200 75130 Lín >300 >250 >200 >130 B¶ng 3.2. Ph©n lo¹i ph©n x­ëng c¬ khÝ theo d¹ng s¶n xuÊt. D¹ng s¶n xuÊt S¶n l­îng hµng n¨m N cña tõng lo¹i chi tiÕt tuú theo

träng l­îng Q

Q<4 kg Q=4200 kg Q>200 kg

§¬n chiÕc N<100 N<10 N<5 Lo¹t nhá N=100500 N=10200 N<5100 Lo¹t võa N=5005000 N=200500 N=100300 Lo¹t lín N=500050000 N=5005000 N=3001000 Hµng khèi N>50000 N>5000 N>1000 3.2. Tµi liÖu ban ®Çu ®Ó thiÕt kÕ ph©n x­ëng c¬ khÝ. Tµi liÖu quan träng nhÊt ®Ó thiÕt kÕ ph©n x­ëng c¬ khÝ lµ ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng c¬ khÝ. Ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng c¬ khÝ ph¶i nªu ®­îc c¸c néi dung cÇn thiÕt kÕ sau: - MÆt hµng (kiÓu lo¹i, ®Æc tÝnh kü thuËt cña s¶n phÈm cÇn chÕ t¹o). - S¶n l­îng cña s¶n phÈm, träng l­îng cña s¶n phÈm . - Sè l­îng chi tiÕt, c¸c lo¹i cã trong kÕt cÊu mét s¶n phÈm vµ toµn bé s¶n l­îng. - S¶n phÈm phô c¸c lo¹i (s¶n l­îng, träng l­îng). träng l­îng th« vµ tinh cña tõng lo¹i chi tiÕt. - B¶n vÏ l¾p chung s¶n phÈm, côm, bé phËn.

32

- B¶n vÏ chÕ t¹o tõng lo¹i chi tiÕt (ghi ®Çy ®ñ kÝch th­íc vµ ®iÒu kiÖn kü thuËt). - B¶n kª khai c¸c lo¹i b¸n thµnh phÈm vµ chi tiÕt chuÈn mua ngoµi. - C¸c v¨n b¶n x¸c nhËn vÒ hîp t¸c, liªn kÕt s¶n xuÊt(cung øng ph«i liÖu, n¨ng l­îng.v.v.). Ph­¬ng ph¸p thay ®æi ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cña nhµ m¸y vµ cña ph©n x­ëng c¬ khÝ. 3.3. C¸c b­íc thiÕt kÕ ph©n x­ëng c¬ khÝ. C«ng viÖc thiÕt kÕ ph©n x­ëng c¬ khÝ theo thø tù sau:

1. ThiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm qu¸ tr×nh c«ng nghÖ c¸c lo¹i chi tiÕt cña s¶n phÈm c¬ khÝ khi cÇn chÕ t¹o, ®Þnh møc thêi gian gia c«ng cho tõng lo¹i chi tiÕt cña s¶n phÈm.

2. X¸c ®Þnh tæng khèi l­îng lao ®éng (tæng giê m¸y, tæng g×p ng­êi cÇn thiÕt ®Ó gia c«ng c¸c lo¹i chi tiÕt theo sè l­îng yªu cÇucña ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt).

3. X¸c ®Þnh sè m¸y c¾t cÇn thiÕt vµ nhu cÇu vÒ n¨ng l­îng (®iÖn, h¬i.v.v..) cho s¶n xuÊt.

4. X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ vËt liÖu, dông cô, g¸ l¾p, kho tµng, vËn chuyÓn, söa ch÷a ... 5. X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ lao ®éng (c«ng nh©n s¶n xuÊt, c«ng nh©n phô, lùc l­îng gi¸n

tiÕp,®Þnh bËc thî, sè l­îng tõng lo¹i thî theo tõng bËc thî. 6. X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ diÖn tÝch (diÖn tÝch s¶n xuÊt, diÖn tÝch phô, diÖn tÝch phôc vô vµ

sinh ho¹t v.v.. 7. Bè trÝ mÆt b»ng ph©n x­ëng c¬ khÝ . 8. X¸c ®Þnh kÕt cÊu nhµ x­ëng vµ thiÕt bÞ n©ng chuyÓn. 9. X¸c ®Þnh c¸c sè liÖu ®Æc tr­ng vÒ n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm cña

ph©n x­ëng s¶n xuÊt.(chi phÝ gia c«ng, gi¸ thµnh gia c«ng, n¨ng suÊt gia c«ng v.v..). Sè l­îng cña tõng lo¹i chi tiÕt cã trong s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh : Ni=N0.mi.(1+).(1+) Trong ®ã :

­ N0 lµ s¶n l­îng s¶n phÈm theo ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt (chiÕc/n¨m). ­ mi lµ sè chi tiÕt lo¹i i cã trong s¶n phÈm. ­ . lµ tû lÖ vÒ sè chi tiÕt dù tr÷ lo¹i i (=0,07). ­ . lµ tû lÖ vÒ sè chi tiÕt phÕ phÈm (=0,05).

3.4. Néi dung c«ng nghÖ trong thiÕt kÕ vµ quy ho¹ch ph©n x­ëng c¬ khÝ. VÒ mÆt c«ng nghÖ khi thiÕt kÕ ph©n x­ëng c¬ khÝ cÇn l­u ý gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a gi¶i ph¸p c«ng nghÖ vµ quy m« s¶n xuÊt. Nh÷ng nguyªn t¾c thiÕt kÕ d©y chuyÒn gia c«ng vÒ c¸c mÆt kü thuËt, thêi gian vµ kh«ng gian nh»m ®¶m b¶o gia c«ng c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm c¬ khÝ víi gi¸ thµnh c«ng nghÖ Ýt nhÊt. Mèi quan hÖ r»ng buéc vÒ mÆt kü thuËt, thêi gian vµ kh«ng gian trong mét d©y chuyÒn gia c«ng cã thÓ diÔn ®¹t theo 3 trôc nh­ sau.

33

Gi¶i ph¸p c«ng nghÖ gia c«ng chi tiÕt phô thuéc vµo quy m« vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thùc tÕ. HiÖn nay cã 2 ph­¬ng ¸n vÒ gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ®­îc ¸p dông lµ : TËp trung nguyªn c«ng vµ ph©n t¸n nguyªn c«ng. - TËp trung nguyªn c«ng lµ bè trÝ nhiÒu b­íc c«ng nghÖ trong mét nguyªn c«ng. Nh­ vËy tÝnh chÊt cña nguyªn c«ng phøc t¹p nh­ng sè l­îng c¸c nguyªn c«ng Ýt, do bè trÝ gia c«ng nhiÒu bÒ mÆt trong mét lÇn g¸ ®Æt ph«i vµ trªn mét tr¹m c«ng nghÖ ...m¸y vµ thiÕt bÞ cã møc ®é c¬ khÝ ho¸, tù ®éngho¸ cao (M¸y tæ hîp nhiÒu trôc, trung t©m gia c«ng CNC ...). - Ph©n t¸n nguyªn c«ng lµ bè trÝ Ýt b­íc c«ng nghÖ trong mét nguyªn c«ng. TÝnh chÊt cña tõng nguyªn c«ng ®¬n gi¶n, sè l­îng nguyªn c«ng nhiÒu do bè trÝ gia c«ng tuÇn tù vµ lÇn l­îi tõng bÒ mÆt cña chi tiÕt, cã nhiÒu lÇn g¸ ®Æt ph«i vµ trªn nhiÒu tr¹m c«ng nghÖ, m¸y thiÕt bÞ kh¸c nhau víi møc ®é chuyªn m«n ho¸ phï hîp (thÝ dô: m¸y v¹n n¨ng kÕt hîp ®å g¸ chuyªn dïng, m¸y chuyªn dïng ®¬n gi¶n.). HiÖn nay gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ®­îc coi lµ hiÖn ®¹i vµ hiÖu qu¶ nh¸t lµ tËp trung nguyªn c«ng cao trªn c¸c m¸y, trung t©m gia c«ng, tÕ bµo gia c«ng ®iÒu khiÓn CNC. Tuy nhiªn gi¶i ph¸p nµy ph¶i cã vèn ®Çu t­ lín. Khi thiÕt kÕ c¸c d©y chuyÒn gia c«ng cho ph©n x­ëng c¬ khÝ cÇn ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c: 1. §¶m b¶o hÖ sè sö dông vËt liÖu Kv, Kv=mct/mph

­ mct lµ träng l­îng chi tiÕt. ­ mph lµ träng l­îng ph«i.

Quy m« s¶n xuÊt cµng lín Kv cµng tiÕn tíi 1,thÝ dô: s¶n xuÊt lo¹t lín vµ hµng khèi Kv=0,751. 2. §¶m b¶o ®é chÝnh x¸c gia c«ng. 3. §¶m b¶o n¨ng suÊt gia c«ng tèt theo quan hÖ gi÷a n¨ng suÊt gia c«ng Q vµ thêi gian gia c«ng tõng chiÕc ttc. Q=1/ttc.

34

4. D©y chuyÒn gia c«ng c«ng cÇn cã kü thuËt s¶n xuÊt phï hîp nghÜa lµ c¸c kh©u trªn d©y chuyÒn gia c«ng cÇn ®­îc c¬ khÝ ho¸ vµ tù ®éng ho¸ t­¬ng øng ®Ó gi¶m thêi gian phô thuéc theo mèi quan hÖ : hÖ sè thêi gian : Kt=t0/ttc. t0 lµ thêi gian c¬ b¶n. ttc lµ htêi gia gia c«ng tõng chiÕc. Quy m« s¶n xuÊt cµng lín th× hÖ sè Kt cµng ph¶i tiÕn tíi gi¸ trÞ 1. 5. CÇn h¹n chÕ vµ lo¹i trõ ¶nh h­ëng chñ quan cña thî ®Õn chÊt l­îng vµ n¨ng suÊt gia c«ng. Quy m« s¶n xuÊt cµng lín th× chÊt l­îng vµ n¨ng suÊt gia c«ng cµng ph¶i do trang thiÕt bÞ vµ dông cô c«ng nghÖ quyÕt ®Þnh. 6. Tæ chøc lao ®éng khoa häc, ®¶m b¶o vÖ sinh c«ng nghiÖp vµ an toµn trªn tõng tr¹m c«ng nghÖ vµ trªn toµn d©y chuyÒn gia c«ng.l 7. Sö dông thiÕt bÞ, dông cô c«ng nghÖ thÝch hîp. L­u ý tÝnh tiªn tiÕn, nhiÖt ®íi ho¸ vµ dÔ b¶o d­ìng. 3.5. X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¬ b¶n cña ph©n x­ëng c¬ khÝ. 3.5.1. §é lín l« chi tiÕt (nL). l« lµ sè l­îng giíi h¹n c¸c chi tiÕt gia c«ng thuéc cïng mét d¹ng kÕt cÊu, cã qu¸ tr×nh gia c«ng gièng nhau, cã cïng gi¸ trÞ thêi gian chuÈn bÞ vµ kÕt thóc (tkt) ë mçi nguyªn c«ng. Nh­ vËy, c¸c chi tiÕt gia c«ng cña mét l« cã thÓ ®­îc tËp hîp tõ nhiÒu s¶n phÈm c¬ khÝ kh¸c nhau. Trong h×nh thøc gia c«ng kh«ng theo d©y chuyÒn, chi tiÕt gia c«ng ®­îc vËn chuyÓn gi÷a c¸c tr¹m c«ng nghÖ (m¸y) theo ®¬n vÞ l« hoÆc lo¹t vËn chuyÓn (lo¹t vËn chuyÓn = 1phÇn cña l«). L« lµ ®¬n vÞ thèng nhÊt ®Ó thiÕt kÕ quy ho¹ch d©y chuyÒn gia c«ng víi h×nh thøc gia c«ng kh«ng theo d©y chuyÒn. Kh¸i niÖm l« cÇn ®­îc ph©n biÖt víi kh¸i niÖm xª-ri (serie). - L« lµ ®¬n vÞ cã tÝnh chÊt c«ng nghÖ, th­êng dïng cho chi tiÕt gia c«ng. - Xª-ri lµ ®¬n vÞ cã tÝnh chÊt kÕt cÊu, th­êng dung cho s¶n phÈm c¬ khÝ. Mét xª-ri gåm c¸c s¶n phÈm cã kÕt cÊu nh­ nhau ®­îc chÕ t¹o liªn tôc, khi sè liÖu xª-ri thay ®æi nghÜa lµ s¶n phÈm cã thay ®æi nµo ®ã vÒ mÆt kÕt cÊu. ThÝ dô peugeot 102, peugoet 103 ... Tãm l¹i, xª-ri lµ kh¸i niÖm chØ sè thÕ hÖ (®êi) s¶n phÈm. §é lín cña mét l« chi tiÕt gia c«ng (nL) lµ ®¹i l­îng phô thuéc nhiÒu yÕu tè: kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, c«ng nghÖ, tuæi bÒn dông cô c¾t, cèn lu©n chuyÓn, tû lÖ gi÷a thêi gian chuÈn bÞ kÕt thóc vµ thêi gian tõng chiÕc,... Trong thùc tÕ s¶n xuÊt cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é lín l«, thÝ dô: t¸c gi¶ PETROW ®· ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é lín l« theo gi¸ trÞ nhá nhÊt. nLmin=tck/a.ttc nL lµ ®é lín l« tÝnh theo ®¬n vÞ, chi tiÕt /l«. tck lµ thêi gian chuÈn bÞ kÕt thóc nguyªn c«ng tÝnh cho c¶ l« chi tiÕt , phót/l«. ttc lµ thêi gian tõng chiÕc, phót/chiÕc. a lµ hÖ sè xÐt ®Õn ®é phøc t¹p vÒ kÕt cÊu cña chi tiÕt gia c«ng hoÆc hÖ sè xÐt ®Õn quy m« s¶n xuÊt (b¶ng 3.3; 3.4). Mèi quan hÖ gi÷a ®é lín l« vµ gi¸ thµnh chi phÝ gia c«ng ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh sau. Khi cã ®é lín l« thùc tÕ cã gi¸ trÞ b»ng vµ lín h¬n ®é lín l« nhá

35

nhÊt (nLmin) th× gi¸ thµnh chi phÝ gia c«ng chi tiÕt kh«ng thay ®æi. 3.5.2. Sè l­îng thiÕt bÞ c«ng nghÖ. Sè l­îng thiÕt bÞ c«ng nghÖ cµn thiÕt chÕ t¹o ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng c¬ khÝ cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c hoÆc gÇn ®óng. ChÝnh x¸c: x¸c diÞnh sè l­îng m¸y cÇn thiÕt cho tõng nguyªn c«ng råi tÝnh tæng sè m¸y c¸c lo¹i cho tÊt c¶ c¸c nguyªn c«ng. Sè l­îng m¸y cho tõng nguyªn c«ng: Ci=Ti/FMi.mi . Trong ®ã: Ti lµ tæng thêi gian nguyªn c«ng ®­îc thùc hiÖn trªn m¸y lo¹i (i) ®­îc tÝnh

nh­ sau: Ti=1

. / 60m

tcj jj

t N ( giê/n¨m)

Víi: ­ m lµ sè lo¹i chi tiÕt gia c«ng. ­ Nj lµ s¶m l­îng cÇn chÕ t¹o cña lo¹i chi tiÕt j. ­ ttcj lµ thêi gian ®Þnh møc ®Ó gia c«ng mét chi tiÕt lo¹i j. ­ FMi lµ quü thêi gian lµm viÖc cña mét m¸y lo¹i i theo chÕ ®é lµm viÖc 1

ca/ngµy ®ªm. ­ mi lµ sè ca s¶n xuÊt trong mét ngµy ®ªm (mi=1,2,3.).

HiÖn nay cã thÓ lÊy FMi=2200 giê/n¨m. Sè l­îng m¸y tÝnh to¸n nh­ trªn th­êng lµ sè thËp ph©n, thÝ dô: Ci=6,7 do vËy ph¶i quy trßn ®Ó x¸c ®Þnh ra sè m¸y chän dïng (Si) theo nguyªn t¾c sau: - Gia c«ng kh«ng theo d©y chuyÒn Ci quy trßn theo c¸ch quy trßn sè häc, vÝ dô Ci=6,8 th× Si=7. Ci=6,4 th× Si=6. - Gia c«ng theo d©y chuyÒn Ci quy trßn lÊy t¨ng lªn 1 ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ch¸t liªn tôc cña chuçi c¸c nguyªn c«ng theo nhÞp s¶n xuÊt chung , thÝ dô Ci=6,4 hay Ci=6,8 th× Si=7. GÇn ®óng, theo c¸ch nµy tr­¬cs hÕt ta tÝnh ®­îc tæng sè m¸y cÇn thiÕt c¸c lo¹i cho ph©n x­ëng c¬ khÝ ®Ó ®¶m b¶o ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt ®· ®Þnh. Sè l­îng cô thÓ cña tõng lo¹i m¸y sÏ ®­îc x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo tû lÖ phÇn tr¨m cña tæng sè m¸y cÇn thiÕt, thÝ dô: m¸y tiÖn c¸c lo¹i kho¶ng 35%, m¸y phay, m¸y gia c«ng r¨ng 1520%, m¸y khoan 15%, bµo, xäc 710%, m¸y mµi 510%. Tæng sè m¸y c¸c lo¹i cña ph©n x­ëng theo ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt ®­îc x¸c ®Þnh .

C= .. . z

QK

q m hoÆc C=

..

. .M z

Q tK

F m

- Q lµ tæng s¶n l­îng c¸c lo¹i chi tiÕt gia c«ng (tÊn/n¨m , chiÕc/n¨m). ­ q n¨ng suÊt lao ®éng yªu cÇu cña mét m¸y (tÊn/n¨m , chi tiªt/n¨m). ­ m lµ sè ca s¶n xuÊt trong mét ngµy ®ªm (m=1,2,3). ­ z lµ hÖ sè t¶i träng trung b×nh cña m¸y gia c«ng xÐt theo quy m« s¶n xuÊt.

+ S¶n xuÊt ®¬n chiÕc – lo¹t nhá : z=0,90,95 + S¶n xuÊt lo¹t võa : z=0,750,85 + S¶n xuÊt lo¹t lín, hµng khèi : z=0,650,75.

­ lµ ®Þnh møc thêi gian gia c«ng cho mét ®¬n vÞ chi tiÕt (giê/tÊn, giê/chiÕc). ­ K lµ hÖ sè ®iÒu chØnh theo ®iÒu kiÖn, tr×nh ®é s¶n xuÊt thùc tÕ øng víi thêi

®iÓm thiÕt kÕ ph©n x­ëng, cã l­u ý kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ. ­ FM lµ quü thêi gian lµm viÖc cña mét m¸y, theo chÕ ®é 1 ca s¶n xuÊt trong

36

mét ngµy ®ªm. Møc ®é khai th¸c sö dông thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña ph©n x­ëng c¬ khÝ dc ®¸nh gi¸ b»ng hÖ sè t¶i träng zvµ hÖ sè thêi gian c¬ b¶n 0.

­ hÖ sè t¶i träng z lµ tû lÖ gi÷a m¸y cÇn thiÕt theo tÝnh to¸n (c) vµ sè m¸y chän dïng (S).

+ Cho nguyªn c«ng i : z=Ci

Si.

+ Cho ph©n x­ëng d©y chuyÒn gia c«ng :

1 1

1

n n

z ii i

z i b n

i

C iC

S nS i

n lµ sè nguyªn c«ng, sè lo¹i chi tiÕt cÇn thiÕt. ­ HÖ sè vÒ thêi gian c¬ b¶n 0: hÖ sè nµy cho biÕt tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸, tù ®éng

ho¸ s¶n xuÊt, møc ®é khai th¸c sö dông c«ng suÊt cña thiÕt bÞ trong qu¸ tr×nh gia c«ng, ®­îc tÝnh cho tõng nguyªn c«ng vµ cho c¶ d©y chuyÒn phan x­ëng nh­ sau;

a. Cho nguyªn c«ng i : o i

o i

tc i

t

t

toi lµ thêi gian c¬ b¶n (thêi gian trùc tiÕp c¾t vËt liÖu). ttci lµ thêi gian tõng chiÕc: ttci=toi+tpi+tpvi+ttni+tcki/nL

­ toi lµ thêi gian c¬ b¶n. ­ tpi lµ thêi gian phô (®iÒu chØnh, g¸ ®Æt ph«i, g¸ ®Æt dông cô ...). ­ tpvi lµ thêi gian phôc vô kü thuËt vµ tæ chøc (b¶o d­ìng thiÕt bÞ, dông cô, chê

viÖc...). ­ ttni lµ thêi gian dµnh cho nhu cÇu tù nhiªn (gi¶i lao, vÖ sinh c¸ nh©n ...). ­ tcki lµ thêi gian chuÈn bÞ kÕt thóc nguyªn c«ng cho c¶ l« chi tiÕt gia c«ng

(nghiªn cøu b¶n vÏ, h­íng dÉn c«ng nghÖ, chuÈn bÞ m¸y, th¸o l¾p trang bÞ, dông cô gia c«ng ...).

­ nL lµ ®é lín l« chi tiÕt gia c«ng. Thêi gian gia c«ng tõng chiÕc cßn cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng c¸ch gÇn ®óng, dïng c¸ch so s¸nh, quy ®æi theo chi tiÕt ®¹i diÖn (®iÓn h×nh). Tj=T0.Kq.

­ Tj lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó gia c«ng mét chi tiÕt ®ang xÐt lo¹i j.

­ T0 lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó gia c«ng mét chi tiÕt lo¹i ®¹i diÖn (®iÓn h×nh) theo träng l­îng chi tiÕt Qj, Q0.

­ HÖ sè quy ®æi Kq=(Qj/Q0)2/3 ,

Ngoµi ra thêi gian cÇn thiÕt ®Ó gia c«ng mét chi tiÕt Tj cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo thiÕt kÕ mÉu, hoÆc theo kinh nghiÖm nh­ sau: T=TM.K

­ TM lµ ®Þnh møc thêi gian gia c«ng theo thiÕt kÕ mÉu hoÆc theo kinh nghiÖm. ­ K lµ hÖ sè ®iÒu chØnh theo ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt øng víi thêi ®iÓm

thiÕt kÕ míi.

37

b. Cho ph©n x­ëng hoÆc d©y chuyÒn gia c«ng . 1

1

n

o ii

o t b n

t c ii

t

t

Gi¸ trÞ tham kh¶o cña otb

­ S¶n xuÊt ®¬n chiÕc: otb=0,6 ­ S¶n xuÊt hµng lo¹t: otb0,65 ­ S¶n xuÊt hµng khèi: otb0,75

Trong thùc tÕ s¶n xuÊt c¸c hÖ sè z vµ o cßn ®­îc biÓu hiÖn b»ng c¸c biÓu ®å.ztb

BiÓu ®å t¶i träng m¸y. 3.5.3. Sè lao ®éng. Sè l­îng lao ®éng cÇn thiÕt cña ph©n x­ëng c¬ khÝ ®­îc x¸c ®Þnh theo c¸c thµnh phÇn sau: - C«ng nh©n s¶n xuÊt gåm cã: + C«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh (thî ®øng m¸y, thî nguéi, thî kiÓm tra). + C«ng nh©n phô (mµi dông cô, vËn chuyÓn, söa ch÷a, cÊp ph¸t vËt liÖu...). - Nh©n viªn phôc vô s¶n xuÊt (vÖ sinh c«ng nghiÖp, trùc ...). Lùc l­îng gi¸n tiÕp (kü thuËt viªn, qu¶n lý ®iÒu hµn , v¨n th­ ...). Thî ®øng m¸y. - TÝnh theo ®Þnh møc gia c«ng cho tõng lo¹i m¸y i.

1

1. .

. . 60

mi i

Mi tcijCi Mi Ci Mi

T NR t

F K F K

­ Ti lµ tæng giê m¸y cÇn thiÕt. ­ FCi lµ quü thêi gian lµm viÖc cña mét thî ®øng m¸y. ­ KMi lµ hÖ sè xÐt ®Õn kh¶ n¨ng mét thî cã thÓ vËn hµnh nhiÒu m¸y ®ång thêi. ­ i lµ biÕn ®Õm vÒ sè kiÓu lo¹i m¸y dïng cho d©y chuyÒn, ph©n x­ëng. ­ j lµ biÕn ®Õm vÒ sè kiÓu lo¹i chi tiÕt gia c«ng. ­ Nj lµ s¶n l­îng cña kiÓu lo¹i chi tiÕt j. ­ ttcj lµ ®Þnh møc thêi gian gia c«ng cho mét chi tiÕt thuéc kiÓu lo¹i j (phót/chi tiÕt

). - TÝnh theo sè m¸y sö dônglo¹i i. Sè l­îng thî ®øng m¸y lo¹i i ®­îc x¸c ®Þnh:

38

. . .

.Mi i zi i

Mi

Ci Mi

F m SR

F K

­ FMi lµ quý thêi gian lµm viÖc cña mét m¸y lo¹i i. ­ mi lµ sè ca s¶n xuÊt trong mét ngµy ®ªm. ­ zi lµ hÖ sè t¶i träng. ­ Si lµ sè m¸y lo¹i i ®­îc sö dông. ­ KMi lµ hÖ sè xÐt ®Õn kh¶ n¨ng mét thî cã thÓ vËn hµnh nhiÒu m¸y ®ång thêi. ­ FCi lµ quü thêi gian lµm viÖc cña mét thî ®øng m¸y.

- TÝnh theo chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt quy ®Þnh: Tæng sè thî ®øng m¸y cña d©y chuyÒn, ph©n x­ëng gia c«ng:

N

MKq

QR

. hoÆc

NC

MKF

tQR

.

.

Q: lµ tæng s¶n l­îng c¸c ko¹i chi tiÕt gia c«ng (tÊn/n¨m, chiÕc/n¨m) q: lµ n¨ng xuÊt gia c«ng thao quy ®Þnh tÝnh cho mét ng­êi ®øng m¸y (tÊn/thî.n¨m) t: lµ ®Þnh møc thêi gian gia c«ng (giê/tÊn) KN: lµ hÖ sè vÒ kh¶ n¨ng v­ît ®Þnh møc gia c«ng quy ®Þnh KN: lµ hÖ sè vÒ kh¶ n¨ng mét thî vËn hµnh nhiÒu m¸y ®ång thêi FC: lµ qòy thêi gian lµm viÖc cña mét m¸y Sè l­îng thî ®øng m¸y RMi hoÆc RM cã thÓ lµ sè thËp ph©n ph¶i quy trßn ®Ó cã sè nguyªn.

­ Khi sè lÎ cã gi¸ trÞ < 0,5 th× bá ®i vµ n©ng bËc cho ng­êi thî cuèi. ­ Khi sè lÎ cã gi¸ trÞ > 0,5 th× lÊy t¨ng lªn 1 vµ h¹ bËc cho ng­êi thî cuèi.

b. Thî nguéi Sè l­îng thî nguéi tÝnh theo tû lÖ % so víi tæng sè thî ®øng m¸y tïy thuéc vµo d¹ng s¶n xuÊt.

­ S¶n xuÊt ®¬n chiÕc, lo¹t nhá: 5 % ­ S¶n xuÊt lo¹t lín, hµng khèi : 3 %

c. Thî kiÓm tra: Sè l­îng thî kiÓm tra chÊt l­îng gia c«ng cÇn thiÕt x¸c ®Þnh theo tû lÖ % so víi tæng céng cña thî ®øng m¸y vµ thî nguéi 5 – 15 % d. BËc thî b×nh qu©n cña c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh Bbq

­ BËc thî b×nh qu©n cña c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh ®èi víi d©y chuyÒn, ph©n x­ëng gia c«ng ®­îc x¸c ®Þnh theo quy m« s¶n xuÊt.

­ S¶n xuÊt ®¬n chiÕc, lo¹t nhá Bbq = 4 – 4,5. ­ S¶n xuÊt lo¹t võa Bbq = 3,5 – 4. ­ S¶n xuÊt lo¹t lín, hµng khèi Bbq = 3,25 – 3,5.

Sè l­îng c¸c thµnh phÇn lao ®éng kh¸c ®­îc tÝnh theo tû lÖ % so víi tæng sè c«ng nh©n s¶n xuÊt chÝnh (thî ®øng m¸y, thî nguéi + thî kiÓm tra).

­ C«ng nh©n phô: S¶n xuÊt ®¬n chiÕc, lo¹t nhá 30 – 50 %. S¶n xuÊt lo¹t lín, hµng khèi 50 – 70 %.

­ Nh©n viªn phôc vô 2 –3 %.

39

­ Kü thuËt viªn 10 –13 %. ­ Qu¶n lý, ®iÒu hµnh, v¨n th­ 4 –5 %.

3.5.4. DiÖn tÝch ph©n x­ëng c¬ khÝ:

­ ChÝnh x¸c: Theo c¸ch nµy ph¶i dùa vµo s¬ ®å quy ho¹ch mÆt b»ng ph©n x­ëng ®Ó x¸c ®Þnh

tæng diÖn tÝch ph©n x­ëng (A ) gåm: DiÖn tÝch s¶n xuÊt (Asx), diÖn tÝch phô (Ap).

DiÖn tÝch s¶n xuÊt ®­îc x¸c ®Þnh: i

N

IiSX SAA .

10

A0i lµ diÖn tÝch cña mét tr¹m c«ng nghÖ (m¸y, bµn nguéi, bµn kiÓm tra) lo¹i i A0i = AMi.fi AMi+ lµ diÖn tÝch h×nh chiÕu b»ng cña mét m¸y, bµn nguéi, bµn kiÓm tra. fi lµ hÖ sè vÒ c¸c lo¹i diÖn tÝch phô cÇn thiÕt (thao t¸c, ®Æt ph«i, dông cô, g¸ l¾p, vËn chuyÓn, söa ch÷a...) tïy theo c¸ch bè trÝ mÆt b»ng s¶n xuÊt

Si lµ sè m¸y chän dïng. Bè trÝ m¸y theo kiÓu lo¹i m¸y : fi = 3,8 – 5,8 Bè trÝ m¸y theo thø tù c«ng nghÖ : fi = 2,4 – 3,8 DiÖn tÝch phô Ap ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ % so víi diÖn tÝch s¶n xuÊt. + Kho trung gian (Ap1 ) kho¶ng 10 – 15 % + ChuÈn bÞ ph«i (Ap2) kho¶ng 15 – 20 % + T«ng kiÓm tra chÊt l­îng (Ap3) kho¶ng 3 – 5 % + Sinh ho¹t (Ap4) kho¶ng 10 %

­ GÇn ®óng: Tæng diÖn tÝch cÇn thiÕt cña ph©n x­ëng c¬ khÝ cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo chØ tiªu diÖn tÝch (diÖn tich ®¬n vÞ) A0sx ThÝ dô: m2/m¸y, m2/tÊn s¶n phÈm, m2/c«ng nh©n s¶n xuÊt.

3.5.5. Bè trÝ mÆt b»ng ph©n x­ëng D©y chuyÒn gia c«ng lµ mét hÖ thèng kü thuËt, cã c©ut tróc hÖ thèng víi 3 yÕu tè ®Æc tr­ng lµ:

­ Kü thuËt (tr×nh ®é c¬ khÝ hãa tù ®éng hãa theo c¸c thÕ hÖ trong thiÕt bÞ dông cô gia c«ng, hÖ thèng cung øng ph«i, dông cô...).

­ Thêi gian (thø tù gia c«ng, chu kú gia c«ng, quan hÖ vÒ thêi gian gi÷a c¸c tr¹m c«ng nghÖ...)

­ Kh«ng gian (cÊu tróc mÆt b»ng s¶n xuÊt, vÞ trÝ m¸y, c¸ch bè trÝ m¸y...) VÒ mÆt kh«ng gian, d©y chuyÒn gia c«ng th­êng cã c¸c d¹ng cÊu tróc sau:

1. Bè trÝ m¸y theo thø tù c¸c nguyªn c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ thµnh hµng m¸y nèi tiÕp nhau hoÆc kÕt hîp gi÷a nèi tiÕp vµ song song. D¹ng nµy ®­îc øng dông trong s¶n xuÊt lo¹t lín vµ hµng khèi, d©y chuyÒn gia c«ng ho¹t ®éng theo nhÞp thêi gian quy ®Þnh (tN).

2. Bè trÝ m¸y theo kiÓu lo¹i m¸y t¹o thµnh c¸c khu vùc, bé phËn s¶n xuÊt (bé phËn nguéi, bé phËn tiÖn, bé phËn phay...)

3. Bè trÝ m¸y thµnh nhãm, côm linh ho¹t D¹ng nµy øng dông trong s¶n xuÊt lo¹t nhá vµ võa, dùa trªn c¬ së cña c«ng nghÖ

nhãm. Ph­¬ng ph¸p x©y dùng quy ho¹ch cÊu tróc mÆt b»ng ph©n x­ëng c¬ khÝ hoÆc d©y chuyÒn gia c«ng gåm 2 néi dung sau:

40

­ X¸c ®Þnh d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng thÝch hîp theo mèi quan hÖ vÒ mÆt c«ng nghÖ gi÷a c¸c tr¹m c«ng nghÖ.

­ X¸c ®Þnh vÞ trÝ thÝch hîp cña tõng m¸y trong d©y chuyÒn gia c«ng theo d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng ®· chän.

a. X¸c ®Þnh d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng cña d©y chuyÒn gia c«ng Dùa vµo c¸c th«ng sè: HÖ sè quan hÖ b×nh qu©n gi÷a c¸c m¸y (H) vµ sè l­îng m¸y cña d©y chuyÒn gia c«ng (m) ®Ó t×m mèi quan hÖ gi÷a chóng theo ®å thÞ kh¶o s¸t thùc tÕ s¶n xuÊt, tõ ®ã x¸c ®Þnh miÒn tån t¹i hîp lý cña tõng d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng vµ chän d¹ng cÊu tróc thÝch hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn ®· cho (theo H vµ m). Trªn ®å thÞ c¸c d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng gia c«ng:

I. Bè trÝ m¸y theo thø tù c¸c nguyªn c«ng (cÊu tróc theo hµng m¸y).

II. Bè trÝ m¸y theo kiÓu lo¹i m¸y. III. Bè trÝ thµnh nhãm, côm linh ho¹t.

Trªn ®å thÞ: NÕu d©y chuyÒn ph©n x­ëng, gia c«ng cã sè m¸y cÇn thiÕt lµ m = 11 vµ hÖ sè quan hÖ b×nh quan hÖ b×nh qu©n gi÷a c¸c m¸y H = 2,9 th× x¸c ®Þnh ®­îc 2 d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng lµ I vµ III. §Ó chän d¹ng cÊu tróc thÝch hîp nhÊt trong hai d¹ng nµy cÇn ph¶i xÐt thªm vÒ sè kiÓu lo¹i chi tiÕt ®­îc gia c«ng trªn d©y chuyÒn, ph©n x­ëng thiÕt kÕ. ThÝ dô: NÕu chØ cã 1 kiÓu lo¹i chi tiÕt th× d¹ng cÊu tróc I lµ phï hîp, cßn nÕu nhiÒu kiÓu lo¹i chi tiÕt th× d¹ng cÊu tróc III. HÖ sè quan hÖ b×nh qu©n gi÷a c¸c m¸y ®­îc x¸c ®Þnh:

m

k

H

M

Ii

1 = Tæng c¸c mèi quan hÖ gi÷a m m¸y/ Sè m¸y m

ki lµ sè m¸y mµ m¸y thø (i) cã quan hÖ trùc tiÕp theo qu¸ trinh c«ng nghÖ m lµ tæng sè m¸y cña d©y chuyÒn, ph©n x­ëng gia c«ng Tæng c¸c mèi quan hÖ gia c«ng gi÷a m m¸y ®­îc x¸c ®Þnh theo ma trËn quan hÖ v« h­íng. ThÝ dô: Khi d©y chuyÒn, ph©n x­ëng m¸y gia c«ng cã sè m¸y cÇn thiÕt lµ m = 11 víi quan hÖ c«ng nghÖ nh­ h×nh trªn th× tæng sè c¸c mèi quan hÖ lµ 32 nh­ vËy hÖ sè quan hÖ b×nh qu©n cña 11 m¸y lµ H = 2,9.

H8

6

4

2

05 10 15 20

m

II

I III

41

0 10 2

421 3

311

1678

5

1011

922

3

22 2 11 2 3 4

2 2 2 15 6 7 8

2 0 09 10 11 m¸y

m¸y

xx x

xxx

x

xx

xxxx

x

x

= 16

16

C¸c b­íc t×m hÖ sè quan hÖ b×nh qu©n (H) gi÷a m m¸y:

1. X¸c ®Þnh tæng cña tõng hµng (ngang) cña ma trËn 2. X¸c ®Þnh tæng cña tõng cét (däc) cña ma trËn. 3. X¸c ®Þnh tæng gi¸ trÞ cña c¸c tæng hµnh vµ tæng cét ®Ó t×m tæng c¸c mèi quan hÖ

cña m m¸y (

M

Iik

1

)

4. TÝnh gi¸ trÞ cña H theo biÓu thøc: m

k

H

M

Ii

1

b. X¸c ®Þnh vÞ trÝ m¸y: Môc dÝch ë ®©y lµ bè trÝ tõng m¸y cña d©y chuyÒn, ph©n x­ëng gia c«ng ®¶m b¶o sao cho tæng chi phÝ vËn chuyÓn trong qu¸ tr×nh gia c«ng lµ Ýt nhÊt, theo m« h×nh bµi to¸n vËn chuyÓn nh­ sau:

yy

n

jy

n

i

KSIK ..11

nhá nhÊt

K lµ tæng chi phÝ vËn chuyÓn trong qu¸ tr×nh gia c«ng. (®/ngµy) n lµ sè m¸y c¸ trong ph©n x­ëng, d©y chuyÒn gia c«ng (sè vÞ trÝ ®Æt c¸c m¸y) Iy lµ l­îng vËn chuyÓn (c­êng ®é vËn chuyÓn) gi÷a m¸y i vµ m¸y j

(tÊn, chi tiÕt/ngµy) Sy lµ kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn gi÷a m¸y i vµ m¸y j (m) Ky lµ gi¸ thµnh vËn chuyÓn (®/tÊn,m hoÆc ®/chi tiÕt,m)

Nh­ vËy chi phÝ vËn chuyÓn K chØ phô thuéc vµo kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn gi÷a c¸c m¸y Sy tøc lµ cÇn ph¶i bè trÝ m¸y sao cho Sy lµ ng¾n nhÊt. C«ng suÊt vËn chuyÓn Qy lµ tÝch cña Iy vµ Sy. Tæng c«ng suÊt vËn chuyÓn trong qu¸ tr×nh gia c«ng ë ®©y lµ:

yy

n

jy

n

i

KSIK ..11

=

n

jy

n

i

Q11

3216161

m

iik

42

VÞ trÝ m¸y tèi ­u cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo mét sè ph­¬ng ph¸p sau, tïy theo d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng ®· chän ë môc a D¹ng cÊu tróc mÆt b»ng gia c«ng Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vÞ trÝ m¸y - CÊu tróc hµng (nèi tiÕp, nèi tiÕp + song song) - CÊu tróc theo kiÓu lo¹i m¸y, cÊu tróc nhãm, côm m¸y linh ho¹t

- Ph­¬ng ph¸p träng t©m - Ph­¬ng ph¸p tam gi¸c ®Òu

Ph­¬ng ph¸p träng t©m: Môc ®Ých gi¶m tèi ®a khèi l­îng vËn chuyÓn ng­îc víi tiÕn tr×nh gia c«ng trªn d©y chuyÒn c¸ d¹ng cÊu tróc mÆt b»ng theo hµng m¸y nèi tiÕp hoÆc kÕt hîp nèi tiÕp vµ song song.

Néi dung cña ph­¬ng ph¸p träng t©m lµ coi c¸c m¸y ®ñ t¶i träng (m¸y cã khèi l­îng gia c«ng lín) lµ c¸c träng t©m cña d©y chuyÒn vµ chóng ph¶i cã vÞ trÝ hîp lý trªn mÆt b»ng gia c«ng. T¹i c¸c ®iÓm träng t©m nµy lÇn l­ît xÐt hiÖu sè vÒ c«ng suÊt vËn chuyÓn.

Q = QT - Qp QT lµ tæng c«ng suÊt vËn chuyÓn gi÷a c¸c m¸y xÐt vÒ phÝa bªn tr¸i Qp lµ tæng c«ng suÊt vËn chuyÓn gi÷a c¸c m¸y xÐt vÒ phÝa bªn ph¶i cña tõng träng

t©m. NÕu Q = 0 th× m¸y ®­îc coi lµ träng t©m ®· cã vÞ trÝ ®óng. Khi Q < 0 Th× m¸y ®­îc coi lµ träng t©m cã vÞ trÝ ch­a ®óng, nã ph¶i ®­îc bè trÝ dÞch vÒ bªn ph¶i (vÒ phÝa cuèi d©y chuyÒn gia c«ng), sao cho Q = 0. Khi Q > 0 Th× m¸y ®­îc coi lµ träng t©m cã vÞ trÝ ch­a ®óng, nã ph¶i ®­îc bè trÝ dÞch vÒ bªn phtr¸i (vÒ phÝa ®Çu d©y chuyÒn gia c«ng), sao cho Q = 0. ThÝ dô: Trong mét d©y chuyÒn c«ng nghÖ theo cÊu tróc hµng, cã mèi quan hÖ vËn chuyÓn gi÷a m¸y (X) víi c¸c m¸y 1,2,3,4 nh­ sau:

X

21 43150

20

100 60

3090 80

10 3050 80

¸p dông ph­¬ng ph¸p träng t©m lµ x¸c ®Þnh ®iÓm ®Æt cña m¸y (X) b»ng cach t×m träng t©m cña mét hÖ lùc mµ trong ®ã c¸c lùc thµnh phÇn Gi lµ khèi l­îng vËn chuyÓn hai chiÒu cña c¸c m¸y cã quan hÖ víi m¸y (X) nh­ sau:

1 2 3 4G1 G2 G4 G4

Trong thÝ dô nµy ta cã: G1 = 20 + 50 = 70 v× X1 = 0 ®¬n vÞ kho¶ng c¸ch G1.X1 = 0 G2 = 90 + 10 = 100 v× X2 = 1 ®¬n vÞ kho¶ng c¸ch G2.X2 = 100 G3 = 80 + 30 = 70 v× X3 = 2 ®¬n vÞ kho¶ng c¸ch G3.X3 = 220

43

G4 = 30 + 80 = 70 v× X4 = 3 ®¬n vÞ kho¶ng c¸ch G4.X4 = 330 Gi = 390 Gi.Xi = 650 VËy ®iÓm ®Æt cña m¸y (X) ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tÝnh träng t©m cña hÖ lùc nh­ sau:

6,1390

650.

i

ii

G

XGX ®¬n vÞ kho¶ng c¸ch nghÜa lµ vÞ trÝ ®óng cña m¸y (X)

theo cÊu tróc hµng th× ph¶i ®Æt gi÷a m¸y (2) vµ (3). Lóc ®ã s¬ ®å vËn chuyÓn ®­îc diÔn ra nh­ h×nh sau:

21

50

3X 4150 90 30 60

80

308010

100

Ph­¬ng ph¸p tam gi¸c ®Òu: Lµ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vÞ trÝ m¸y hîp lý ®èi víi c¸c d©y chuyÒn, ph©n x­ëng gia c«ng ®­îc thiÕt kÕ, quy ho¹ch víi d¹ng cÊu tróc theo kiÓu, lo¹i m¸y hoÆc theo nhãm, côm m¸y linh ho¹t. Ph­¬ng ph¸p nµy dùa vµo ®¹i l­îng c­êng ®é vËn chuyÓn (Ii,j )vµ kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn (Si,j) nh»m x¸c ®Þnh hîp lý trong l­íi tam gi¸c ®Òu ®Ó dÆt ra m¸y lý t­¬ng øng. C¸c b­íc cÇn thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p tam gi¸c ®Òu: 1. X¸c ®Þnh c­êng ®é vËn chuyÓn Ii,j max cña hai m¸y i vµ j nµo ®ã nhãm, côm

m¸y cÇn bè trÝ mÆt b»ng råi ®Æt chóng trªn hai ®Ønh liÒn nhau cña l­íi tam gi¸c ®Òu.

2. T×m mét m¸y k trong sè m¸y cßn l¹i cã tæng c­êng ®é vËn chuyÓn I ®Õn hai m¸y ®· chän lµ lín nhÊt ®Ó ®Æt vµo ®Ønh thø ba cña tam gi¸c ®Òu nghÜa lµ: I = Iki + Ikj = I max.

3. Bè trÝ m¸y tiÕp theo ®­îc tiÕn hµnh nh­ b­íc 2 vµ chän ®Ønh nµo trong l­íi tam gi¸c ®Òu bao quanh c¸c m¸y ®· chän i, j, k cos tæng c­êng ®é vËn chuyÓn I max, nghÜa lµ nÕu bè trÝ thªm m¸y thø 4 (e) tyh× nã sÏ n»m ë 1 ®Ønh ë 1 trong 3 ®Ønh e*, sao cho I max = Max [ Iie + IÑj , Ije + Iek , Ike + Iei ] V× nh­ vËy th× c«ng suÊt vËn chuyÓn sÏ bÐ nhÊt.

4. Bè trÝ tuÇn tù c¸c m¸y cßn l¹i ®­îc tiÕn hµnh nh­ ë b­íc 3 sao cho c«ng suÊt vËn chuyÓn QÞj = IÞj.Sij ®Õn c¸c m¸û¬ b­íc tr­íc lµ bÐ nhÊt. Trong ®ã Sij lµ kháng c¸ch gi÷a 2 m¸y i vµ j nµo ®ã, ®­îc x¸c ®Þnh theo sè c¹nh cña tam gi¸c ®Òu nh­ sau: Sij = S0.n .

Víi S0 lµ ®é dµi mçi c¹nh ®Òu nhau n lµ sè c¹nh cña tam gi¸c ®Òu tõ m¸y i ®Õn m¸y j.

je e

e

ki

44

3.6. D©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t Ngµy nay linh ho¹t hãa vµ tù ®éng hãa qu¸ tr×nh gia c«ng, ®ång thêi ¸p dông h×nh thøc gia c«ng theo d©y chuyÒn (dßng ch¸y liªn tôc) lµ xu h­íng phæ biÕn trong quy m« s¶n xuÊt hµng lo¹t võa vµ nhá (chiÕm kho¶ng 80%). C¬ së c«ng nghÖ cña d©y cjuuyÒn gia c«ng linh ho¹t lµ c¸c chi tiÕt c¬ khÝ thuéc cïng 1 d¹ng, lo¹i (thÝ dô: chi tiÕt d¹ng trßn hoÆc kh«ng trßn), cã sù gièng nhau vÒ kiÓu, cì kÝch th­íc, cã ®iÒu kiÖn kü thuËt gièng nhau cã thÓ ghÐp l¹i ®Ó gia c«ng chung víi 1 qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, trªn cïng 1 d©y chuyÒn gia c«ng 1 c¸ch linh ho¹t. HÖ thèng s¶n xuÊt linh ho¹t (FMS = Flexible Manufactering System) ®­îc thiÕt lËp trªn d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t. ThÝ dô: GhÐp nhãm c¸c chi tiÕt c¬ khÝ cïng d¹ng, cïng cì kÝch th­íc, ®Ó gia c«ng trong hÖ thèng s¶n xuÊt linh ho¹t.

Ph«i A, B, C, D, E

Chi tiÕtB', C', D', E' A, B

C, D, E

B, D

C, EB, C

A, D, E

A'

nguyªn c«ng øng víi nhãm lín c¸c chi tiÕt, dïng chung m¸y gia c«ng nguyªn c«ng øng víi nhãm nhá chi tiÕt, dïng g¸ l¾p, dông cô, chÕ ®é gia c«ng Tïy theo ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ cho s¶n xuÊt mµ cã thÓ t¹o lËp c¸c d©y chuyÒn gia c«ng trong hÖ thèng s¶n xuÊt linh ho¹t theo c¸c d¹ng cÊu tróc sau:

1. D©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t gåm c¸c m¸y v¹n n¨ng kÕt hîp víi g¸ l¾p ®iÒu chØnh theo nhãm chi tiÕt gia c«ng.

2. D©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t gåm c¸c m¸y chuªn dïng ®¬n gi¶n cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh theo nhãm chi tiÕt gia c«ng.

3. D©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t gåm c¸c m¸y trung t©m gia c«ng ®iÒu khiÓn NC, CNC rÊt hiÖn ®¹i cÇn cã vèn ®Çu t­.

NhÞp s¶n xuÊt cña d©y chuyÒn (tN) lµ kho¶ng thêi gian, mµ cø sau kho¶ng thêi gian ®ã 1 chi tiÕt c¬ khÝ ph¶i ®­îc gia c«ng hoµn chØnh vµ ®­îc chuyÓn ra khái d©y chuyÒn gia c«ng. NhÞp s¶n xuÊt trong ngµnh c¬ khÝ lµ 0,5 – 5 phót/chi tiÕt. §èi víi d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t cÇn ph©n biÖt 2 kh¸i niÖm vÒ nhÞp s¶n xuÊt:

­ NhÞp s¶n xuÊt t­¬ng ®èi (tN0) lµ nhÞp s¶n xuÊt chung cho c¸c kiÓu, cì trong nhãm chi tiÕt gia c«ng trªn d©y chuyÒn.

K

aN

mFt

n

iii

N .

.

..60

1

0

F lµ qòy thêi gian gia c«ng theo chÕ ®é 1 chi tiÕt /ngµy ®ªm. m lµ sè chi tiÕt s¶n xuÊt trong 1 ngµy ®ªm m = 1, 2, 3 n lµ sè kiÓu cì chi tiÕt. Ni lµ s¶n l­îng theo yªu cÇu cña chi tiÕt kiÓu cì i (chi tiÕt /n¨m) ai lµ hÖ sè quy ®æi chi tiÕt kiÓu, cì i ra kiÓu, cì ®¹i diÖn cho nhãm chi tiÕt gia c«ng. ThÝ dô:

0

nc

incit

ta incnc tMaxt 00

45

Trong ®ã: tnc lµ tæng thêi gian gia c«ng cÇn thiÕt cho 1 chi tiÕt. K lµ hÖ sè xÐt ®Õn thêi gian ®iÒu chØnh d©y chuyÒn gia c«ng khi thay ®æi kiÓu, cì chi tiÕt gia c«ng trªn d©y chuyÒn FMS. K = 0,85 – 0,95.

­ NhÞp s¶n xuÊt tuyÖt ®èi tNi lµ nhÞp s¶n xuÊt riªng cho tõng kiÓu, cì trong nhãm chi tiÕt gia c«ng trªn d©y chuyÒn. tNi = tN0.ai

­ Sè l­îng tr¹m c«ng nghÖ (m¸y) cÇn thiÕt cho d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t:

zNi

inc

t

tC

.

z : hÖ sè t¶i träng

NÕu C kh«ng lµ sè nguyªn th× ph¶i quy trßn t¨ng lªn 1 ®¬n vÞ ThÝ dô: C = 6,3 hoÆc 6,7 ®Òu lÊy t¨ng lªn lµ C = 7 m¸y. ­ Sè l­îng thî ®øng m¸y cÇn thiÕt cña d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t

MK

SmR

.

Trong ®ã: S lµ tæng sè m¸y sö dông trong d©y chuyÒn gia c«ng. m lµ sè c«ng nh©n s¶n xuÊt trong 1 ngµy ®ªm. KM lµ hÖ sè vÒ kh¶ n¨ng 1 thî cã thÓ vËn hµnh nhiÒu m¸y. ­ N¨ng suÊt gia c«ng cña d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t:

0

1

NtQ (chi tiÕt/phót)

­ NhÞp hãa (®ång bé hãa) d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t vÒ mÆt thêi gian. Gi¸ trÞ cña nhÞp s¶n xuÊt (tNi, tN0) ®· tÝnh to¸n chØ cã ý nghÜa lý thuyÕt. Trong thùc tÕ s¶n xuÊt ph¶i nhÞp hãa vÒ mÆt thêi gian ®èi víi d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t ë tõng tr¹m c«ng nghÖ, ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn sau,øng víi tr¹m c«ng nghÖ bÊt kú(j) trªn d©y chuyÒn tncj <= tNi hoÆc tncj <= tN0.

19,0 Ni

ncj

t

t hoÆc 19,0

0

N

ncj

t

t

tncj lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thùc hiªn nguyªn c«ng t¹i tr¹m c«ng nghÖ j gi¸ trÞ thù tÕ trong s¶n xuÊt cña nhÞp s¶n xuÊt lµ t’Ni hoÆc t’N0. t’Ni hoÆc t’N0 = thêi gian nguyªn c«ng dµi nhÊt trªn d©y chuyÒn. Nh÷ng biÖn ph¸p th­êng ®­îc ¸p dông ®Ó nhÞp hãa (®ång bé hãa) d©y chuyÒn gia c«ng linh ho¹t vÒ mÆt thêi gian lµ:

+ Dïng c¸c æ dù tr÷ ®èi t­îng gia c«ng gi÷a c¸c tr¹m c«ng nghÖ (m¸y) nÕu tiÕn tr×nh gia c«ng phô thuéc thêi gian, n»m c©n ®èi vÒ mÆt thêi gian gi÷a hai nguyªn c«ng liªn tiÕp nhau (khi tncj # tnci+1) vµ phßng ngõa sù cè ph¶o ngõng gia c«ng.

NÕu V1 lµ l­îng dù tr÷ ®Ó c©n ®èi thêi gian gi÷a 2 nguyªn c«ng liªn tiÕp nhau. V2 lµ l­îng dù tr÷ t¹i 1 æ ®Ó phßng ngõa sù cè ph¶o ngõng s¶n xuÊt, th× c¸c biÓu thøc ®Ó x¸c ®Þnh V1 vµ V2 lµ:

max

max1

).(

nc

Nnc

t

ttQV

Trong ®ã; tN = tNi hoÆc tN = tN0 Q lµ n¨ng suÊt gia c«ng theo yªu cÇu (chi tiÕt/ngµy) tncmax lµ thêi gian nguyªn c«ng dµi nhÊt trong 2 nguyªn c«ng kÕ tiÕp nhau (j vµ j+1).

46

02 .2 Vt

tV

N

Trong ®ã t lµ thêi gian gi¶i quyÕt mét sù cè trªn d©y chuyÒn gia c«ng (theo kinh nghiÖm th× t 15 phót) V0 lµ l­îng dô tr÷ ®Ó phßng ngõa phÕ phÈm ( chi tiÕt /ngµy) tN = tNi hoÆc tN = tN0

+ ¸p dông gi¶i ph¸p ph©n t¸n nguyªn c«ng khi tncj = a.tN0 a lµ béi sè nguyªn d­¬ng: nghÜa lµ chia nguyªn c«ng j ra thµnh nhiÒu nguyªn c«ng kÕ tiÕp nhau. + ¸p dông gi¶i ph¸p ph©n t¸n nguyªn c«ng khi cã nhiÒu nguyªn c«ng kÕ tiÕp nhau víi tõng thêi gian tõng nguyªn c«ng l¹i qu¸ ng¾n theo ®iÒu kiÖn:

01

N

al

jpjk tt

hoÆc Ni

al

jpjk tt

1

+ Sö dông nhiÒu m¸y ë nguyªn c«ng cã thêi gian nguyªn c«ng qu¸ dµi øng víi ®iÒu kiÖn: tncj = a.tNi hoÆc tncj = a.tN0 a lµ béi sè nguyªn d­¬ng (a>=2)

Sè m¸y lµm viÖc song song ë nguyªn c«ng j sÏ lµ:

0N

ncj

jt

taC hoÆc

Ni

ncj

jt

taC

+ Sö dông g¸ l¾p, dông cô chuyªn dïng ®Ó gi¶m thêi gian nguyªn c«ng (tncj) + Sö dông m¸y cã n¨ng suÊt gia c«ng cao h¬n nÕu tncj = a.tNi hoÆc tncj = a.tN0 a lµ béi sè nguyªn d­¬ng + C¾t víi chÕ ®é c¾t tèi ­u (S, t, V) ®Ó gi¶m tncj + Bè trÝ mét thî vËn hµnh nhiÒu m¸y ®ång thêi khi cã ®iÒu kiÖn phï hîp:

Ni

a

kpjk tt

1

hoÆc 01

N

a

kpjk tt

a lµ sè m¸y lµm viÖc song song ë nguyªn c«ng j tpjk lµ thêi gian cho 1 m¸y ë nguyªn c«ng j Ngoµi ra, ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ bè trÝ 1 thî ®øng nhiÒu m¸y lµ;

Thùc hiÖn thao t¸c chÝnh vµ phô liªn tôc, thuËn tiÖn. Nguyªn c«ng ®­îc c¬ khÝ hãa, tù ®éng hãa thÝch hîp.

Ch­¬ng 4: ThiÕt kÕ ph©n x­ëng l¾p r¸p

4.1 . Kh¸i qu¸t vÒ ph©n x­ëng l¾p r¸p s¶n phÈn c¬ khÝ. Chøc n¨ng cña ph©n x­ëng l¾p r¸p lµ söa ch÷a vµ hiÖu chØnh c¸c ®èi t­éng l¾p ( chi

tiÕt l¾p), l¾p ghÐp c¸c ®èi t­îng l¾p thµnh s¶n ph¶m c¬ khÝ b»ng nh÷ng mèi l¾p ghÐp kh¸c nhau, phï hîp víi yªu cÇu kü thuËt c¶u b¶n vÏ l¾p, ®ång thêi tho¶ m·n c¸c chØ tiªu vÒ n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng.

Khèi l­éng tù ®éng ë kh©u l¾p r¸p chiÕm kho¶ng 40 50% tæng khèi l­éng lao ®éng ®Ó chÕ t¹o s¶n phÈm c¬ khÝ. C«ng viÖc l¾p r¸p phÇn lín lµ lao ®éng thñ c«ng (

47

kho¶ng 60 70%) . Tr×nh ®é cña thî l¾p r¸p th­ång ph¶i cao mµ n¨ng suÊt l¾p r¸p l¹i thÊp. V× vËy cÇn n©ng cap tr×nh ®é kü thuËt kh©u gia c«ng c¸c chi tiÕt ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÊt l¾p lÉn cña c¸c chi tiÕt l¾p , thiÕt kÕ, quy hoach ph©n x­ëng ph©n x­ëng l¾p r¸p hîp lý vÒ c¸c mÆt kü thuËt, tæ chøc s¶n xuÊt, khoa häc lao ®éng nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ rót ng¨n chy kú l¾p r¸p s¶n phÈm.

Quy m« vµ tæ chøc s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p phô thuéc vµo quy m« cña nhµ m¸y. Nhµ m¸y cã quy m« lín vµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt th­êng cã nhiÒu ph©n x­ëng l¾p r¸p chuyªn m«n hãa theo c¸c c«ng ®o¹n l¾p côm, bé phËn l¾p chung s¶n phÈm tõ c¸c côm, bé phËn. Nhµ m¸y cã quy m« nhá , kh©u l¾p r¸p s¶n phÈm th­êng ®­îc thùc hiÖn t¹i ph©n x­ëng c¬ khÝ vµ ph©n x­æng nµy gäi lµ ph©n x­ëng c¬ khÝ l¾p r¸p.

4.2. Tµi liÖu ban ®Çu. Tµi liÑu ban ®Çu quan träng ®Ó thiÕt kÕ, quy ho¹ch ph©n x­ëng l¾p r¸p lµ ch­¬ng

tr×nh s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p, x¸c ®Þnh theo ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt cña nhf m¸y thiÕt kÕ vµ quy tr×nh c«ng nghÖ l¾p r¸p s¶n phÈm c¬ khÝ . D¹ng s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p cã thÓ x¸c ®Þnh theo s¶n l­ëng s¶n phÈm vµ khèi l­éng lao ®éng ®Ó l¾p r¸p mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ( giê/s¶n phÈm) tra b¶ng.

4.3. Tr×nh tù thiÕt kÕ ph©n x­ëng l¾p r¸p s¶n phÈm c¬ khÝ. Ph©n x­ëng l¾p r¸p s¶n phÈm c¬ khÝ th­êng ®­îc thiÕt kÕ , quy ho¹ch theo c¸c bø¬c

sau. 1) ph©n tÝch ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt vµ ph©n nhãm s¶n phÈm. 2) ThiÕt kÕ, thö nghiÖm qu¸ tr×nh c«ng nghÖ l¾p r¸p s¶n phÈm ( lËp s¬ ®å l¾p, ph©n chia

qu¸ tr×nh l¾p thµnh nh÷ng giai ®o¹n thÝch hîp: l¾p côm, bé phËn , l¾p chung s¶n phÈm).

3) X¸c ®Þnh khèi l­îng lao ®éng l¾p r¸p mét san r phÈm ( giê/s¶n phÈm). Vµ toµn bé s¶n l­éng (giê/n¨m)

4) ThiÕt kÕ, quy ho¹ch c¸c tr¹m c«ng nghÖ l¾p r¸p (bµn l¾p r¸p): trang thiÕt bÞ l¾p r¸p, dông cô, ph­¬ng tiÖn n©ng chuyÓn, sè l­îng thî vµ diÖn tÝch s¶n xuÊt.

5) ThiÕt kÕ, quy ho¹ch tæng mÆt b»ng ph©n x­ëng vµ c¸c d©y chuyÒn l¾p r¸p (chi phÝ l¾p r¸p, gi¸ thµnh l¾p r¸p, n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng, d©y chuyÒn l¾p r¸p )

Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ph©n x­ëng l¾p r¸p ®­îc m« t¶ nh­ sau:

1. x¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt.

48

2. Ph©n nhãm s¶n phÈm theo ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt . 3. ThiÕt kÕ, kiÓm nghiÖm qu¸ tr×nh c«ng nghÖ l¾p r¸p s¶n phÈm, lËp ph­¬ng ¸n tæ chøc

qu¸ tr×nh l¾p r¸p, ph©n chia qu¸ tr×nh l¾p r¸p thµnh c¸c giai ®o¹n l¾p( l¾p côm, bé phËn l¾p chung s¶n phÈm).

4. X¸c ®Þnh khèi l­îng lao ®éng l¾p r¸p mét s¶n phÈm vµ toµn bé s¶n l­îng. 5. X¸c ®Þnh h×nh thøc tæ chøc l¾p r¸p. 6. TÝnh khèi l­îng nguyªn vËt liÖu vµ chi tiÕt l¾p. 7. X¸c ®Þnh trang thiÕt bÞ vµ b¶o qu¶n ®èi t­îng l¾p r¸p(bÖ, gi¸, lu, khay ). 8. X¸c ®Þnh h×nh thøc tæ chøc b¶o qu¶n ®èi t­îng l¾p ( kho trung gian, kho trung t©m ). 9. X¸c ®Þnh l­îng vËn chuyÓn trong qu¸ tr×nh l¾p r¸p. 10. X¸c ®Þnh vÞ trÝ c¸c bé phËn cña ph©n x­ëng l¾p r¸p. 11. X¸c ®Þnh thiÕt bÞ l¾p r¸p ( bÖ, gi¸ ®ì, bµn nguéi, ) 12. ThiÕt kÕ, quy ho¹ch tr¹m l¾p r¸p( ®¬n vÞ mÆt b¨ng l¾p r¸p). 13. TÝnh sè l­îng lao ®éng chÝnh( thî l¾p r¸p, thî nguéi, thî kiÓm tra). 14. TÝnh sè l­îng c¸c thµnh phÇn lao ®éng kh¸c cña ph©n x­ëng l¾p r¸p( c«ng nh©n phô,

nh©n viªn phô, v¨n phßng ph©n x­ëng). 15. X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ trang bÞ c«ng nghÖ vµ dông cô l¾p r¸p. 16. ThiÕt kÕ, quy ho¹ch c¸c bé phËn phô cña ph©n x­ëng l¾p r¸p. 17. X¸c ®Þnh diÖn tÝch cÇn thiÕt cña tõng ®¬n vÞ mÆt b»ng l¾p r¸p( tr¹m l¾p r¸p). 18. X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ n¨ng l­îng. 19. X¸c ®Þnh diÖn tÝch kho tµng. 20. X¸c ®Þnh tæng diÖn tÝch cÇn thiÕt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p. 21. LËp s¬ ®å quy ho¹ch mÆt b»ng ph©n x­ëng l¾p. 22. X¸c ®Þnh ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn trong ph©n x­ëng l¾p r¸p. 23. Chän kÕt cÊu nhµ x­ëng l¾p r¸p. 24. X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt vÒ n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña ph©n

x­ëng l¾p r¸p. 4.4 H×nh thøc tæ chøc l¾p r¸p. H×nh thøc tæ chøc l¾p r¸p cã ¶nh h­ëng lín ®Õn n¨ng suÊt l¾p r¸p vµ ®­îc x¸c ®Þnh

theo : d¹ng s¶n xuÊt , ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm, ®«n chÝnh x¸c chÕ t¹o cña c¸c chi tiÕt l¾p, ph­¬ng ph¸p l¾p. (®· nghiªn cøu trong gi¸o tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o m¸y).

4.5. X¸c ®Þnh khèi l­îng lao ®äng l¾p r¸p s¶n phÈm. C«ng viÖc l¾p r¸p t¹i c¸c d©y chuyÒn, ph©n x­ëng l¾p r¸p gåm:

* Söa ch÷a, hoµn thiÖnh vµ kiÓm tra chÊt l­îng gia c«ng c¸c chi tiÕt l¾p. * L¾p r¸p vµ kiÓm tra chÊt l­îng l¾p r¸p c¸c côm, bé phËn cña s¶n phÈm> * L¾p chung s¶n phÈm vµ tæng kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm.

Khèi l­îng lao ®éng cña d©y chuyÒn, ph©n x­ëng l¾p r¸p cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh gÇn ®óng hoÆc chÝnh x¸c tuú theo ®iÒu kiÖn thiÕt kÕ. - X¸c ®Þnh gÇn ®óng khèi l­îng lao ®éng.

Cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng theo hai c¸ch. a) Theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi thêi gian gia c«ng c¸c chi tiÕt l¾p: TLR = K.TCK (giê/n¨m)

Trong ®ã: TLR lµ thêi gian l¾p r¸p toµn bé s¶n l­îng s¶n phÈm. TCK lµ thêi gian gia c«ng c¸c chi tiÐt l¾p øng víi toµn bé s¶n l­îng s¶n phÈm yªu cÇu( giê/n¨m) K lµ tû lÖ tÝnh theo phÇn tr¨m.

49

S¶n xuÊt ®¬n chiÕc: K =50 100% S¶n xuÊt hµng lo¹t : K = 35 50% S¶n xuÊt hµng khèi: K = 20 35% b) Theo chØ tiªu kinh tÕ kü thuËt quy ®Þnh. TLR = Q.t ( giê /n¨m). Q lµ s¶n l­îng l¾p r¸p(tÊn s¶n phÈm/ n¨m). T lµ ®Þnh møc l¾p r¸p ( giê / tÊn s¶n phÈm ). - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c khèi l­îng lao ®éng.

Theo c¸ch nµy cÇn ph¶i thùc hiÖn theo hai b­íc: 1. X¸c ®Þnh thêi gian cÇn thiÕt ®Ó l¾p r¸p mét s¶n phÈm. 2. X¸c ®Þnh tæng thêi gian l¾p r¸p toµn bé s¶n l­îng cña ph©n x­ëng. Thêi gian cÇn thiÕt ®Ó l¾p r¸p mét s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh: a) theo ®Þnh møc thêi gian cña tõng nguyªn c«ng l¾p.

n

1itcick tt

(phót/s¶n phÈm). ttci lµ thêi gian tõng chiÕc nguyªn c«ng l¾p r¸p thø i

nL

ttttt cki

mipvioitci (phót/s¶n phÈm)

tpi lµ thêi gian c¬ b¶n ( thêi gian cÇn thiÕt thùc hiÖn c¸c mèi l¾p ) tpi lµ thêi gian phô ( ®iÒu chØnh, c¹o röa, g¸ l¾p .) tpvi lµ thêi gian phôc vô cã tÝnh chÊt kü thuËt tæ chøc ( b¶o d­ìng, chê viÖc ..) tmi lµ thêi gian dµnh cho nhu cÇu tù nhiªn( nghØ gi¶i lao, vÖ sinh c¸ nh©n, ) tcki lµ thêi gian chuÈn bÞ vµ kÕt thóc nguyªn c«ng cho c¶ lo¹t s¶n phÈm (th¸o l¾p g¸, nghiªn cøu nguyªn c«ng, nghiªn cøu s¬ ®å g¸ l¾p ) nL lµ ®é lín cña lo¹t s¶n phÈm ( chiÕc/lo¹t) n lµ sè nguyªn c«ng cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh l¾p r¸p s¶n phÈm. toi vµ tpi cã thÓ gép l¹i thµnh tnci ( thêi gian nguyªn c«ng i ) tpvi = 23% tnci ; tmi = 2 4% tnci . b) Theo c¸c th«ng sè quan träng cña s¶n phÈm: C¸c th«ng sè quan träng cña s¶n phÈm c¬ khÝ ®èi víi kh©u l¾p r¸p lµ: - Träng l­îng s¶n phÈm. - Sè l­îng chi tiÕt l¾p cña mét s¶n phÈm nj . Nh­ vËy thêi gian l¾p cÇn thiÕt cho mét s¶n phÈm j ®­îc x¸c ®Þnh theo biÓu thøc thùc nghiÖm.

yj

xjtcj n.q.kT

(phót/s¶n phÈm) k lµ hÖ sè l¾p r¸p tïy theo quy m« s¶n xuÊt, träng l­îng vµ sè l­îng chi tiÕt l¾p cña mét s¶n phÈm. x,y lµ c¸c sè mò. S¶n suÊt hµng lo¹t: nj = 70 750, qj = 150 10000Kg th×: k = 1,6, x = 0,21, y = 0,99 nj = 750 1800; qj = 10000 50000Kg th×: K = 4,53 , x = 9,1; y = 1,11 S¶n xuÊt ®¬n chiÕc lo¹t nhá: nJ = 45 575; qj = 8 4000 Kg th×:

50

K = 0,37 ; x = 0,15 ; y = 1,11 Tæng thêi gian l¾p r¸p cÇn thiÕt cho c¶ s¶n l­îng cña d©y chuyÒn ph©n x­ëng l¾p r¸p ®­îc x¸c ®Þnh theo h×nh thøc tæ chøc l¾p r¸p: a) L¾p r¸p di ®éng:

N60

tT

tc ( giê/ n¨m) ttc lµ thêi gian cÇn thiÕt l¾p r¸p hoµn chØnh mét s¶n phÈm øng víi qu¸ tr×nh c«ng nghÖ l¾p r¸p ( phót/ s¶n phÈm) N lµ s¶n l­îng cña s¶n phÈm( s¶n phÈm / n¨m) b) L¾p r¸p cè ®Þnh: - L¾p r¸p cè ®Þnh tËp trung:

60.R

tNT

s

tc

(giê/ n¨m) N lµ s¶n l­îng. ttc lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó l¾p r¸p hoµn chØnh mét s¶n phÈm. Rs lµ sè thî cïng l¾p mét s¶n phÈm - L¾p r¸p cè ®Þnh ph©n t¸n:

+ Khi B

maxB

s

s

R

t

R

t

th× S

s

B

maxB

T

t.N

T

tT

(phót /n¨m)

+ Khi B

maxB

s

s

R

t

R

t

th× S

s

B

maxB

T

tN.

T

tT

(phót /n¨m) trong ®ã: tBmax lµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó l¾p mét côm, bé phËn phøc t¹p nhÊt(phót/ cum, bé ph©n) ts lµ thêi gian l¾p chung mét s¶n phÈm tõ c¸c côm, bé phËn ( phót / s¶n phÈm) RB lµ sè l­îng thî cïng l¾p r¸p mét côm , bé phËn phøc t¹p nhÊt. RS lµ sè l­îng thî l¾p r¸p mét s¶n phÈm tõ c¸c côm, bé ph©n. N lµ s¶n l­îng yªu cÇu cña s¶n phÈm ( s¶n phÈm/ n¨m)

4.6 Sè l­îng c¸c tr¹m l¾p r¸p. 4.6.1. L¾p r¸p cè ®Þnh.

Sè l­îng c¸c tr¹m , vÞ trÝ l¾p r¸p cÇn thiÕt theo h×nh thøc l¾p r¸p cè ®Þnh cã thÓ x¸c ®Þnh theo hai c¸ch. a – Theo ®Þnh møc thêi gian l¾p:

60.R.m.F

t.Nc

min

tc

hoÆc 60.R.m.F

t.Nc

tb

tc

ttc lµ ®Þnh møc thêi gian l¾p r¸p mét côm, bé phËn, s¶n phÈm( phót) F lµ quy thêi gian lµm viÖc cña mét tr¹m, vÞ trÝ l¾p. F = A.L.K A lµ sè giê lµm viÖc cña mét c«ng nh©n. L lµ sè ngµy lµm viÖc ( ngµy/ n¨m) K lµ hÖ sè xÐt ®Õn thêi gian b¶o d­ìng, söa ch÷a d©y chuyÒn l¾p r¸p, nghØ ng¬i K = 0,97 1 m lµ sè ca s¶n xuÊt trong mét ngµy ®ªm. Rtb lµ sè thî trung b×nh cÇn thiÕt ®Ó cïng l¾p r¸p mét côm, bé phËn, s¶n phÈm. Rmin lµ sè l­îng thî tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó cïng l¾p r¸p mét cum, bé phËn, s¶n phÈm

51

b- Theo n¨ng suÊt l¾p r¸p quy ®Þnh .(q)

q

Nc

trong ®ã : N lµ s¶n l­îng yªu cÇu ( s¶n phÈm/n¨m) q lµ n¨ng suÊt l¾p r¸p quy ®Þnh cho mét tr¹m, vÞ trÝ l¾p r¸p(s¶n phÈm/ n¨m)

4.6.2. L¾p r¸p di ®éng. a. §èi t­îng l¾p di ®éng. Trong tr­êng hîp nµy cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c ®¹i l­îng : nhÞp s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng l¾p raps( Tn), nhÞp s¶n xuÊt cña mét d©y chuyÒn l¾p r¸p(tn). - NhÞp s¶n xuÊt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p( Tn)

N

m.F.60Tn

( phót/côm, bé phËn, s¶n phÈm) F lµ quü thêi gian lµm viÖc cña ph©n x­ëng l¾p r¸p theo chÕ ®é 1 c«ng nh©n s¶n xuÊt/ngµy ®ªm ( F = A.L.K) M lµ sè c«ng nh©n s¶n xuÊt trong mét ngµy ®ªm. N lµ s¶n l­îng yªu cÇu( cum, bé ph©n, s¶n phÈm/n¨m) - NhÞp s¶n xuÊt cña mét d©y chuyÒn l¾p r¸p(tN) + §èi t­îng l¾p di ®éng liªn tôc: tN = ttcmax . + §èi t­îng l¾p gi¸n ®o¹n: tN = ttcmax + t® . ttcmax lµ thêi gian nguyªn c«ng l¾p dµi nhÊt. t® lµ thêi gian dÞch chuyÓn ®èi víi ®èi t­îng l¾p r¸p gi÷a 2 tr¹m, vÞ trÝ l¾p r¸p nãi tiÕp nhau cña d©y chuyÒn l¾p r¸p. - Sè l­îng tram, vÞ trÝ l¾p r¸p cÇn thiÕt cña mét d©y chuyÒn l¾p r¸p: + Theo nguyªn c«ng l¾p r¸p i:

minN

tcii

R.t

tc

hoÆc tbN

tcii

R.t

tc

+ Theo d©y chuyÒn l¾p r¸p víi n nguyªn c«ng.

n

1iicc hoÆc tbN

n

1ici

R.t

t

c

­ Sè d©y chuyÒn l¾p r¸p cÇn thiÕt trong ph©n x­ëng l¾p r¸p:

n

Nd

T

tc

b - §èi t­îng l¾p cè ®Þnh: Trong tr­êng hîp nµy c¸c ®èi t­îng l¾p ®­îc ®Æt thµnh hang, tõng thî hoÆc nhãm thî ®i ®Õn tõng ®èi t­îng l¾p vµ thùc hiÖn nguyªn c«ng do m×nh chuyªn tr¸ch. Nh­ vËy sè l­îng c¸c tr¹m, vÞ trÝ l¾p r¸p cÇn thiÕt ph¶i t­¬ng øng víi sè ®èi t­îng l¾p trong mét lo¹t (nL) còng nh­ sè nguyªn c«ng cÇn thiÕt (m) cña qu¸ tr×nh l¾p r¸p. C = nL = m

c – Theo n¨ng suÊt l¾p r¸p quy ®Þnh: q

Nc

4.7. Sè l­îng lao ®éng.

Thµnh phÇn lao déng cña ph©n x­ëng l¾p r¸p th­êng lµ c«ng nh©n s¶n xuÊt( thî nguéi, thî l¾p, thî kiÓm tra chÊt l­îng l¾p) , c«ng nh©n phô ( vËn chuyÓn, cÊp ph¸t vËt t­, kü

52

thuËt ) , nh©n viªn phôc vô ( vÖ sinh c«ng nghiÖp, ) lao ®éng gi¸n tiÕp ( kü thuËt viªn, v¨n th­, qu¶n lý ®iÒu hµnh, .).

4.7.1. C«ng nh©n s¶n xuÊt: a- Thî nguéi:

b- c

m

1jjtcnj

NF.60

N.t

R

trong ®ã: ttcnj lµ thêi gian söa nguéi cÇn thiÕt cho mét chi tiÕt l¾p lo¹i j (phót/chi tiÕt) m lµ sè lo¹i chi tiÐt ph¶i söa nguéi cña mét s¶n phÈm. Nj lµ sè l­îng chi tiÕt ph¶i söa nguéi lo¹i j ( chi tiÕt/ n¨m) Fc lµ quü thêi gian lµm viÖc cña mét thî nguéi hµng n¨m theo chÕ dé mét ca mét ngµy mét ®ªm(giê/n¨m) b- Thî l¾p r¸p. - L¾p r¸p cè ®Þnh. + Theo ®Þnh møc thêi gian l¾p r¸p (ttc).

c

mintcL

F.60

m.R.t.NR

hoÆc c

tbtcL

F.0i6

m.R.t.NR

N lµ sè l­îng ®¬n vÞ l¾p (côm, bé phËn, s¶n phÈm). ttc lµ ®Þnh møc thêi gian l¾p r¸p mét ®¬n vÞ l¾p( phót/ ®¬n vÞ l¾p) Rmin lµ sè l­îng thî tèi thiÓu ®Ó cïng l¾p mét ®¬n vÞ l¾p t¹i mættam, vÞ trÝ l¾p. m lµ sè ca s¶n xuÊt trong mét ngµy ®em. Fc lµ quü thêi gian lµm viÖc theo chÕ ®é ca s¶n xuÊt trong ngµy ®ªm. + Theo sè l­îng tram, vÞ trÝ l¾p r¸p cÇn thiÕt (c) RL = c.Rmin = c. Rtb . + theo n¨ng suÊt l¾p r¸p quy ®Þnh cho mét thî l¾p r¸p: RL = N/q N lµ s¶n l­îng yªu cÇu. q lµ n¨ng suÊt l¾p l¾p rap quy ®Þnh cho mét thî l¾p r¸p. - L¾p r¸p di ®éng. + §èi t­îng l¾p di ®éng: * Cho tõng nguyªn c«ng (i). RLi = ci.Rmin.m = ci.Rtb.m * Theo c¶ qóa tr×nh c«ng nghÖ l¾p gåm n nguyªn c«ng:

n

1iLiL RR

+ §èi t­îng l¾p cè ®Þnh: RL = c.Rmin = c.Rtb Thî l¾p r¸p cã bË thî b×nh qu©n Bbg øng víi quy m« s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ®¬n chiÕc, hµng lo¹t: Bbg = 4 4,5 S¶n xuÊt hµng khèi Bbg = 3,5 4

4.7.2. Sè l­îng c¸c thµnh phÇn lao ®éng kh¸c. a- C«ng nh©n phô: Sè l­îng c«ng nh©n phô cÇn thiÕt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi tæng sè l­îng thî nguéi vµ thî l¾p r¸p cÇn thiÕt. S¶n xuÊt ®¬n chiÕc - hµng lo¹t: Rp = 20 25%(RN + RL)

53

S¶n xuÊt hµng khèi: Rp = 15 20%(RN + RL) b- Gi¸n tiÕp: Sè l­îng lao ®éng gi¸n tiÕp cña ph©n x­ëng l¾p r¸p ®­îc x¸c ®Þnh theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi tæng sè thî nguéi, thî l¾p vµ c«ng nh©n phô: ( RN + RL + RP) Nh©n viªn phôc vô: 23% Kü thuËt viªn: 810% Nh©n viªn v¨n phßng : 45%

4.8. DiÖn tÝch vµ bè trÝ mÆt b»ng ph©n x­ëng. Ph©n x­ëng l¾p r¸p th­êng cã nh÷ng thµnh phÇn sau : bé phËn s¶n xuÊt( nguéi, l¾p r¸p , thö s¶n phÈm, hiÖu chØnh, bao gãi , kiÓm tra ) bé phËn phôc vô( kho, hÖ thèng vËn chuyÓn, n¨ng l­îng, ), bé phËn phôc vô vµ sinh ho¹t ( v¨n phßng, phßng nghØ ).

4.8.1. DiÖn tÝch l¾p r¸p: DiÖn tÝch cña ph©n x­ëng l¸p r¸p ®­îc x¸c ®Þnh theo c¸c c¸ch sau: a – Theo tû lÖ phÇn tr¨m so víi diÖn tÝch ph©n x­ëng c¬ khi: ­ DiÖn tÝch ph©n x­ëng l¾p r¸p ( ALR) so víi ph©n x­ëng cã khÝ ( Ack) tïy thuéc theo

lo¹i s¶n phÈm. Lo¹i s¶n phÈm c¬ khÝ DiÖn tÝch l¾p r¸p Xe t¶i, m¸y n«ng nghiÖp ALR = 15 20%ACK M¸y c«ng cô 2230% M¸y n©ng 31 51% ®éng c¬ ®iªnk 3842% ­ DiÖn tÝch ph©n x­ëng l¾p r¸p so víi ph©n x­ëng c¬ khÝ tïy theo d¹ng s¶n xuÊt: D¹ng s¶n xuÊt DiÖn tÝch l¾p r¸p §¬n chiÕc – lo¹i nhá ALR = 50 60% ACK Lo¹t võa 35 40% Lo¹t lín – hµng khèi 25 30% b – Theo diÖn tÝch b×nh qu©n quy ®Þnh: Tïy theo diÖn tÝch b×nh qu©n quy ®Þnh Ao tÝnh theo ®¬n vÞ m2/thî, hoÆc m2/tÊn s¶n phÈm mµ diÖn tÝch cÇn thiÕt cña ph©n x­ëng l¾p r¸p cã thÓ x¸c ®Þnh nh­ sau: ALR = Ao. R hoÆc ALR = Ao . Trong ®ã R lµ tæng sè thî ë ca s¶n xuÊt ®«ng nhÊt. Q lµ s¶n l­îng ( tÊn/ n¨m). c – Theo quy ho¹ch mÆt b»ng cña mét tr¹m, vÞ trÝ l¾p r¸p. - L¾p r¸p ®èi t­îng l¾p lín, nÆng trªn x­ëng. DiÖn tÝch b×nh qu©n quy ®Þnh cho mét ®èi t­îng l¾p Ao lµ: Ao = K.Asp

x.LBy. Trong ®ã: Asp lµ diÖn tÝch cña mét ®èi t­îng l¾p. x,y lµ sè mò. LB lµ tû lÖ kÝch th­íc chiÒu dµi so víi chiÒu réng cña mét ®èi t­îng l¾p : ThÝ dô: ASP = 0,5 52,5m2 vµ thî l¾p r¸p tõ 2 phÝa th×: K = 10,64; x = 0,5; y = 0,11

54

ASP = 0,5 52,5m2 vµ thî l¾p r¸p tõ mét phÝa th×: K = 16,9; x = 0,55; y = 0,07. Tæng diÖn tÝch l¾p r¸p cÇn thiÕt ALR :

A

n

1iitcioi

LR f.m.F

N.T.A

A hoÆc

n

1iAioiLR f.c.AA

Aoi lµ diÖn tÝch b×nh qu©n cña mét tr¹m, vÞ trÝ ( gåm: diÖn tÝch bµn nguéi, diÖn tÝch th¸c

t¸c , diÖn tÝch kho , diÖn tÝch phô )

ci lµ sè tr¹m, cÞ trÝ l¾p cho ®èi t­îng l¾p lo¹i i.

4.8.2. Bè trÝ mÆt b»ng l¾p r¸p:

MÆt b»ng l¾p r¸p ®­îc quy ho¹ch theo h×nh thøc tæ chøc l¾p r¸p:

D©y chuyÒn l¾p r¸p cum, bé phËn:

B¨n t¶i

D©y chuyÒn l¾p chung s¶n phÈm.

L¾p r¸p cè ®Þnh ph©n t¸n:

L¾p r¸p s¶n phÈm

( l¾p chung )

L¾p r¸p côm, bé phËn

Bµn l¾p r¸p

KiÓm tra

chÊt l­îng

(KCS)

Kho chi tiÕt l¾p côm,

M¸y Ðp M¸y c¾t

N¬i tËp kÕt c¸c linh kiÖn l¾p ( côm, bé phËn )

Bµn l¾p

C¸c bé phËn phô

Kho s¶n phÈmm

N¬i tËp kÕt c¸c linh kiÖn(côm,bé phËn) l¾p r¸p

Kho

s¶n

phÈ

m

KiÓ

m t

ra c

h©t

l­în

g

Kho

c¸c

chi

tiÕ

t

C¹o röa chi tiÕt

55

Tõng tr¹m, vÞ trÝ l¾p cã thÓ ®­îc quy ho¹ch theo mÉu mÆt b»ng l¾p r¸p

+ L¾p r¸p trªn bÖ (MA), thao t¸c l¾p mét phÝa, kh«ng dïng m¸y n©ng h¹, thî l¾p r¸p ngåi.

LAP

BAP

a1

a2

H­íng vËn chuyÓn

a1 = 0,8m ; a2 = 0,9m ; LAP 2,0m ; BAP 1,6m;

h­íng bè trÝ c¸c tr¹m , vÞ trÝ l¾p tiÕp theo.

N¬i ®Æt linh kiÖn, dông cô l¾p.

+ L¾p r¸p trªn nÒn x­ëng, thao t¸c hai phÝa, kh«ng

dïng m¸y n©ng h¹, thî l¾p r¸p ®øng.

KÝch th­íc

Sè thî cïng l¾p r¸p

R = 1 R 2

a1 0,65 1

m

1,1 1,5 m

a2 1m 1,4m

a3 1m 1,5m

H­íng vËn chuyÓn.

+L¾p r¸p trªn gi¸ ®ì (MS) thao t¸c mét phÝa, dïng m¸y n©ng h¹ , thî l¾p r¸p ngåi.

T tr¹m biÕn thÕ

MS gi¸ ®ì

S bµn ®iÒu khiÓn

CÇn cÈu quay

BÖ l¾p r¸p (MA)

56

a1 = 1,3m ; a2 = 0,9m

a3 = 0,9m ; a4 = 0,9m

+ L¾p r¸p trªn b¨ng t¶i, kh«ng

dïng m¸y n©ng h¹, thao t¸c mét

phÝa, thî l¾p r¸p ngåi.

a = 0,8m

LAP 1,2m

BAP 1,6 m