Ik zoek een fijne plek om te overnachten inde Achterhoek. Lang hoef ik niet te zoeken.Daar is-ie, op het scherm van mijn compu-ter: ’Mijn’ plek. Een bioboerderij. Met ho-telletje met wanden van stro en leem, hou-ten vloeren. En een houtkachel. Leuk! Zalik nooit krijgen, zo’n kachel. Hij is welis-waar CO2-neutraal, maar vanwege de uit-stoot van fijnstof is hij niet geschikt voormijn woning in de stad. Met ’betoverendbiologisch uitzicht’, staat er wervend inkoeienletters bij op de website. Wat dat is?Antibioticavrije koeien met hoorns. Kruidiggrasland. Houtwallen. Een boom in de wei.Ik boek de laatste kamers voor Manlief endochters.Bij aankomst vertelt de boer dat hij op ditbedrijf is gekomen in de tijd van de ruilver-kaveling. Ha, daar weten wij ook wat van.,,Schoonvader, al twaalf jaar geleden heen-

gegaan en bij leven Rijkslandbouwconsu-lent bij de toenmalige Landbouwvoorlich-tingsdienst, promootte de ruilverkavelingin deze streek. Daarmee werkte hij wel meeaan de intensivering van de landbouwwaardoor het uitzicht op jullie land uitzon-derlijk is geworden”, merk ik op.,,Dan moet hij hier geweest zijn. Hoe heethij?”, vraagt de boer. ,,Ik geloof dat zijnnaam staat op oude melkrekeningen in m’narchief. Ik ga zoeken.” Manlief legt uit: ,,DeLandbouwvoorlichtingsdienst benutte deachterkant van de afrekeningen van demelkfabriek voor voorlichting.”En ja hoor, de volgende ochtend liggen ervier melkrekeningen uit 1957 naast onzeontbijtborden. Met aanbevelingen op deachterkant, ondertekend door wijlenSchoonvader, in die jaren nog assistent. Opde melkrekening van de maand februari

had hij getypt: ’Voor de hoger gelegenpercelen kan het zeker aanbeveling verdie-nen om al zeer binnenkort wat stikstof tezaaien’. En op die van oktober heeft hij hetover spuiten: ’Veel roggepercelen zijn alsterk bezet met onkruiden. Deze onkruidenzijn het gemakkelijkst te doden als ze nogmaar twee tot vier blaadjes hebben, dat isdus nu!’. ,,Zou Schoonvader dit anno 2020ook hebben geadviseerd”, mompel ik. Opde melkrekening van september 1957 eenverhaal over stoppelknollen. Ken ik niet.Zou het liedje ’In een groen knollenland’over deze knollen gaan? ,,Het gewas wordtgezaaid na het oogsten van graan. Het isveevoer. Wij voeren het nog steeds”, zegt deboerin die het ontbijt serveert. ,,Het is veelwerk, je wordt er niet rijk van. Toch hebbenwe een rijk leven.” We kunnen veel lerenvan vroeger, denk ik.

Journalist Leonie Groen

probeert haar naam

eer aan te doen

GroenGaatGroen

Reageren? l.groen@mediahuis.nlOngewoon uitzicht

LDN 37◆dinsdag 11 februari 2020 5Groen 5

De kiem voor de operatie energie-neutraal werd gelegd bij de ener-gieleverancier waar Budde alssoftwaretester op de afdeling factu-ratie aan het werk was. „Ik raaktein gesprek met collega’s, sloeg aanhet rekenen en kwam er al snelachter dat zonnepanelen op hethuis zich snel terugverdienen.”Zonnepanelen zijn ook nietvreemd voor Budde. Hij studeerdein het verleden lucht- en ruimte-vaarttechniek in Delft. „In deruimtevaart worden zonnepanelenal tientallen jaren gebruikt. Denkmaar aan de gps-satellieten. Dievliegen op zonnepanelen.”

Budde liet elf zonnepanelen ophet dak monteren en verving hetgasfornuis voor een elektrischekookplaat. „Elektrisch koken isveel veiliger als je kleine kinderenhebt. Geen open vuur in huis en de

plaat koelt ooksneller af dandie van eengasfornuis.”

ZonneverandaIn 2018 kwamThuisbaas inbeeld. De kos-ten voor eenovergang wer-den beraamd op

31.000 euro. Het resultaat: twaalfzonnepanelen op het dak erbij(totaal 23) en een heuse zonneve-randa met vijf zonnepanelen. „Deveranda bevalt uitstekend. Ik kannu prima in de tuin zitten als hetregent. De panelen laten licht door,zodat het binnenshuis niet te don-ker wordt.” Van een warmtepompkwam het niet. „ Een warmtepomp

is op zijn efficiëntst wanneer ze dehele dag door energie kan leveren,maar bij ons is er overdag niemandthuis.”

Budde schafte zeven infrarood-panelen aan om het huis te verwar-men. „In elke kamer een, behalvein mijn slaapkamer. Als het echtkoud wordt, trek ik een extra de-ken over me heen. Voor de doucheen de afwas heb ik een instantheater, een elektrische boiler diesnel heet water levert. Je moet weleen energiebesparende douche-knop installeren, de heater kan zesliter per minuut aan terwijl ernormaliter tien liter door de dou-che gaat. Het spaart niet alleenwater, ook mijn douchebeleving iser niet minder op geworden. Ikword nog net zo schoon als eerst.”

DrijfveerZoals velen die het aardgas de deurwezen, noemt hij het milieu alsdrijfveer. „Ik wil dat mijn kinderenin een schone, veilige wereld kun-nen leven. Ik doe het ook voor hetgeld, ik heb nu geen energiereke-ning meer, over twaalf jaar heb ikde investering terugverdiend.”Budde heeft nog een derde, bijzon-dere reden. „Ik ben opgegroeid inGroningen. De verhalen die ik

hoorde van mijn familie en vrien-den daar over de aardbevingenwaren huiveringwekkend. Van hetene op het andere moment staat jehuis te trillen en heb je scheuren inje huis. Daar kwam de ellende vande NAM nog eens overheen. Elkmiddel werd door de schadebehan-delaars te baat genomen om ondereen claim uit te komen. Al dieellende was voor mij een reden temeer om te ontgassen. Wat mijbetreft gaat Nederland zo snelmogelijk van het gas af.”

Buddes tuin van 100 vierkantemeter onderging ook een meta-morfose. Tegels werden verwij-derd; esdoorn, wilg, hazelaar,

hondsroos en rode kornoelje kwa-men er voor in de plaats. „Ideaalvoor de insecten, opvang van wateren de nodige verkoeling. Ik heb numijn eigen tiny forest”, zegt hijlachend.

Hij gelooft niet in een klimaat-ramp. „Ik denk dat de mens inven-tief genoeg is om de milieuproble-men te tackelen. Er valt ook ge-noeg aan het milieu te verdienen.Als we maar genoeg inzetten optechnische kennis over alternatieveenergie, dan kunnen we die ideeënlater mooi exporteren naar de restvan de wereld. Kassa.”

Peter de Jong

Van het gas aflevert geld op

Henri Budde met zijn dochters Willemijn en Josefien. FOTO MEDIAHUIS

◆Huis verduurzamenThuisbaas

Dit jaar moeten we beginnenmet het verduurzamen vanonze woningen. Dat is nodig,want 23 procent van deCO2-uitstoot in Nederland isafkomstig van woningen en erzijn nog maar weinig huizenenergieneutraal. Op deze plekvertellen huiseigenaren hoe zijhet aanpakken. Zij wordendaarbij geholpen doorThuisbaas, de socialeonderneming die is ontstaanvanuit de stichting Urgenda –de organisatie die Nederlandsneller duurzaam wil maken.

◆

Henri Budde (42)woont met zijn doch-

ters Willemijn (4) en Josefien (6)in de groene wijk Frederiks-oord, een vriendelijke jaren-70-wijk in Rijnsburg, in de Bollen-streek. „We wonen er sinds eind2014, een ideale omgeving voorkinderen”, aldus Budde.

’Er valt genoegaan milieu

te verdienen’