Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)-ãèéí Ìîíãîë äàõü õºòºëáºðèéí ãàçðààñ 2005 îíîîñ ýõëýí óëèðàë òóòàì ÅÁÑ-èéí áàãø íàðò çîðèóëàí “Íîãîîí ñóðãóóëü” ñýòã¿¿ëèéã ýðõëýí ãàðãàæ áàéãàà áèëýý. Òóñ ñýòã¿¿ëèéí àãóóëãûã ñàéæðóóëàõ, öàð õ¿ðýýã òýëýõ, á¿õ ÅÁÑ-ûí áàãø íàðò õ¿ðòýýìæòýé áîëãîõ çîðèëãîîð ýíý äóãààðààñ ýõëýí Øâåéöàðûí Õºãæëèéí Àãåíòëàãèéí Öºëæèëòèéã Ñààðóóëàõ Òºñºëòýé õàìòðàí “Íîãîîí õóóäñóóä” íýðýýð “Áàéãàëü îð÷èí àìüäðàë” ñýòã¿¿ëä íèéòëýõýýð áîëñîíûã òà á¿õýíä ìýäýýëýõýä òààòàé áàéíà.

Çîðèëãî

- Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîëûí (ÒÕÁ) ¿çýë ñàíààã õè÷ýýëèéí õºòºëáºð áîëîí ºäºð òóòìûí àìüäðàëä õýðõýí õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð çºâëºõ- Ýíý ñýäâýýð áàãøëàõ áîëîí ñóðàëöàõ ¿éë àæèëëàãààíä ïðàêòèê çºâëºìæ¿¿äèéã òîãòìîë ºãºõ - ÒÕÁ-ûí äýëõèé äàõèíû ÷èã õàíäëàãà, ìàíàé óëñàä ýíý àñóóäëûí õ¿ðýýíä áîëæ áóé ¿éë ÿâäëûí òàëààð ìýäýýëýõ Íîãîîí õóóäñóóä - ÅÁÑ-ûí áàãø áîëîí óäèðäàõ àæèëòíóóä- Àõëàõ àíãèéí ñóðàã÷èä, ýöýã ýõ, íóòãèéí èðãýäýä çîðèóëàãäàæ áàéíà.

ÖªËÆÈËÒÈÉà ÑÀÀÐÓÓËÀÕ ÒªÑËÈÉÍ ÒÓÕÀÉ ÒÎÂ×ÎÎÍ

Çîðèëãî: Ìîíãîë Óëñ öºëæèëòòýé ¿ð á¿òýýëòýé, èäýâõòýé òýìöýõ ÷àäàâõèéã äýìæèæ, òóñ óëñûí ãàíäóó õóóðàé íóòãèéí àðä èðãýäèéí àìüæèðãààã äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí ¿íäýñíèé áîëîí îëîí óëñûí ¿éë àæèëëàãààã íü ñàéæðóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ

Òºñëèéí 4 á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä: - Öºëæèëòýé òýìöýõ á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûã áýõæ¿¿ëýõ - Îðîí íóòãèéí ñàíàë, ñàíàà÷ëàãûã äýìæèõ (Õîâä àéìàã)- Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëýë áà òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë- Öºëæèëòòýé òýìöýõ òåõíîëîãè áà ìýäëýãèéí ìåíåæìåíò

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã 1:- Öºëæèëòòýé òýìöýõ ¿íäýñíèé õºòºëáºðèéã øèíý÷ëýí áîëîâñðóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ - Öºëæèëòòýé òýìöýõ ¿íäñýíèé õîðîîíû ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã 2:- Îðîí íóòàãò áàéãàëèéí íººöèéí òîãòâîðòîé ìåíåæìåíòèéã íýâòð¿¿ëýõ - Àðä èðãýäýä àìüæèðãààíû ýõ ¿¿ñâýðèéã òºðºëæ¿¿ëýõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ- öºëæèëòòýé òýìöýõýä çîõèñòîé òåõíîëîãè, àðãà áàðèëûã òóðøèæ, ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã 3:- Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîëûí ¿çýë ñàíààã åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîí áàãø íàðûí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ õºòºëáºðò òóñãàõ

- Áàéãàëü ýýëòýé ñóðãóóëü áóþó ýêîñóðãóóëèéí ñàíàà÷ëàãûã íýâòð¿¿ëýõ- Õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð äàìæóóëàí èðãýä, îëîí íèéò, õ¿¿õýä çàëóó÷óóäûí öºëæèëò áîëîí áàéãàëü îð÷íû òàëààðõ ìýäëýã, ìýäýýëëèéã íýìýãä¿¿ëæ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõàä ÷èãëýñýí ìýäýýëýë ñóðòàë÷èëãààíû ¿éë àæèëëàãààã õºõ¿¿ëýí äýìæèõ - Áàéãàëü îð÷íû íýâòýðõèé òîëü áîëîâñðóóëàõ

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã 4- Öºëæèëòèéã ñààðóóëàõ ìýäëýã, òåõíîëîãè, àðãà áàðèëûã èëð¿¿ëýí ìýäýýëëèéí ñàí á¿ðä¿¿ëýõ - Óëìààð îëîí íèéòýä õ¿ðòýýëòýé, áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä ÷óõàë õýðýãñýë áîëãîõ

Òºñëèéí òóõàé äýëãýðýíã¿éã www.greenmongolia.mn öàõèì õóóäàñíààñ àâíà óó.

Õîëáîî áàðèõ:Óëààíáààòàð äàõü òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ íýãæ Ø/õ 1038Óëààíáààòàð-211238Óòàñ: (976) 11-326-401, 11-326-491Ôàêñ: (976) 11-326-517Ý-øóóäàí: ulaanbaatar@greenmongolia.mn Õîâä àéìàã äàõü òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ íýãæÀéìãèéí çàñàã äàðãûí òàìãûí ãàçðûí áàéð4 äàâõàð, 414 òîîò, Õîâä àéìàãÓòàñ: (014) 322-2141Ôàêñ: (014) 322-2141 Ý-øóóäàí: khovd@greenmongolia.mn

ÄÝËÕÈÉÍ ÁÀÉÃÀËÜ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÑÀÍ (WWF)-ÃÈÉÍ ÌÎÍÃÎË ÄÀÕÜ ¯ÉË

ÀÆÈËËÀÃÀÀ

Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF) íü 1961 îíä áàéãóóëàãäñàí, 5 ñàÿ ãàðóé ãèø¿¿í äýìæèã÷òýé, äýëõèéí 100 ãàðóé îðîíä áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã, îëîí óëñûí òîìîîõîí àøãèéí áóñ, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà þì. Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF) íü ìàíàé ãàðàã åðòºíöèéí áàéãàëü îð÷íû òýíöëèéã õàíãàõ, õàäãàëàí õàìãààëàõ, õ¿í òºðºëõòºí áàéãàëü îð÷èíòîéãîî çîõèöîí àìüäðàõ èðýýä¿éã áàòàëãààæóóëàõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëñîí áèîëîãèéí òºðºë ç¿éëèéã õàìãààëàõ, íºõºí ñýðãýýãäýõ áàéãàëèéí íººö áàÿëãèéí óðò õóãàöààíû òîãòâîðòîé àøèãëàëòûã õàíãàõ, îð÷íû áîõèðäëûã áàãàñãàí äýëõèéí óëñ îðíóóäàä ºðãºí òàðõàæ áóé àõóéí çîõèñã¿é õèéãýýä õýò õýðýãëýýã ººð÷ëºõèéã ýðõýì çîðèëãîî áîëãîí àæèëëàäàã. Ýíýõ¿¿ ýðõýì çîðèëãûíõîî õ¿ðýýíä ºíººäºð äýëõèé äàõèíàà íýí òóëãàìäñàí àñóóäàë áîëîîä áàéãàà õîâîðäîæ, óñòàõ àþóëä îðñîí àìüòàí, óðãàìëûí ç¿éëèéã õàìãààëàõ, òýäãýýðèéí àìüäðàõ îð÷èí áîëñîí îé, öýíãýã óñ, äàëàé òýíãèñèéí òýíöâýðò áàéäëûã õàíãàõ, õèìèéí õîðò áîäèñîîñ ñýðãèéëýõ, óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí ñºðºã íºëººëëèéã 纺ëð¿¿ëýõ ãýñýí ¿íäñýí 6 ÷èãëýëä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëæ, ¿éë àæèëëàãààãàà ÷èãë¿¿ëæ áàéíà. Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF) 1992 îíîîñ ýõëýí Ìîíãîë îðîíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ ýõýëñýí áºãººä 1997 îíä Ìîíãîë óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõ á¿õèé àëáàí ¸ñíû, áèå äààñàí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà áîëîí á¿ðòãýãäñýí. Áàéãóóëàãäñàí öàãààñàà ýõëýí Ìîíãîë îðíû íýí ýìçýã áºãººä óíàãàí áàéãàëèéã õàäãàëàí õàìãààëàõàä îíöãîé íºëºº á¿õèé òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòãèéí ñ¿ëæýýã ºðãºæ¿¿ëýõ, Ìîíãîëä òºäèéã¿é äýëõèé äàÿàð õîâîðäîæ, óñòàõ àþóëä îðîîä áàéãàà èðâýñ, áºõºí, àðãàëü çýðýã íýí õîâîð àìüòäûã õàìãààëàõ, óðãàìëûí îëîí ÿíç áàéäëûã õàìãààëàõ, îðîí íóòàã äàõü õàìãààëàëòûí çàõèðãààäûã áýõæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð îëîí òàëûí áîäèòîé äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ àæèëëàñàí íü çîõèõ ¿ð ä¿íãýý ºã÷ õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà, õ¿ì¿¿ñèéí èòãýë, äýìæëýãèéã õ¿ëýýæ áàéãàà áèëýý. Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)-ààñ äýëõèé íèéòèéí õýìæýýíä íýí òýðã¿¿íä õàìãààëáàë çîõèõ 35 ýêî á¿ñ íóòãèéã ñîíãîí òîäîðõîéëñîí áà ýíýõ¿¿ æàãñààëòàíä Ìîíãîë óëñààñ Àëòàé-Ñî¸íû óóëàðõàã ìóæ, Àìàð ìºðíèé ýõ áîëñîí Îíîí-Áàëæèéí ñàâ ãàçðûí íóòàã îðñîí. Èéìä Ìîíãîë äàõü õºòºëáºðèéí ãàçàð ãîëëîõ ¿éë àæèëëàãààãàà

ýäãýýð íóòãóóäàä ÿâóóëæ áàéíà. Èíãýõäýý ýíý òýðã¿¿íä öýâýð óñ, ò¿¿íèé íººö, íýí õîâîð àìüòàí, óóë óóðõàéãààñ ó÷èð÷ áóé áýðõøýýë¿¿ä, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëæ áóé íºëºº, ò¿¿íèéã äàãààä õ¿í àðä, ãàçàð íóòàãò ó÷èð÷ áóé áýðõøýýë¿¿ä, õèìèéí õîðò áîäèñûí õýðýãëýý, áàéãàëü îð÷íû õóóëü òîãòîîìæ, òýäãýýðèéí õýðýãæèëò çýðýã àñóóäëóóä äýýð ãîë àíõààðëàà õàíäóóëàí àæèëëàäàã. Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)-ãèéí Ìîíãîë äàõü õºòºëáºðèéí ãàçðààñ áàéãàëü îð÷íû àñóóäàëòàé õîëáîîòîé ºðãºí õ¿ðýýòýé ¿éë àæèëëàãààã ñàíàà÷ëàí ÿâóóëäàãèéí íýã íü ìàíàé îðíû áîëîâñðîëûí øèíý÷ëýëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Òýð äóíäàà òîãòâîðòîé õºãæèë, áàéãàëü îð÷íû áîëîâñðîëîîñ òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë ðóó øèëæèõ àñóóäëààð áàãø íàðò øèíý ìýäëýã ìýäýýëýë îëãîõ àñóóäëûã õàìãèéí àíõ áîäëîãûí ò¿âøèíä ãàðãàí òàâüñàí áºãººä ¿¿íòýé õîëáîîòîé áàãø íàðò çîðèóëæ òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë (ÒÕÁ)-ûí ¿çýë ñàíààã ñóðãàëòûí õºòºëáºð¿¿äýä òóñãàæ áîëîâñðóóëàõ ÷èãëýëýýð çààõ àðãà ç¿éí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ, ýíý ÷èãëýëýýð íîì, ñîíèí, ãàðûí àâëàãà õýâë¿¿ëýõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààã 2004 îíîîñ õîéø òàñðàëòã¿é ÿâóóëæ áàéíà. ªñâºð ¿å, õ¿¿õýä áàãà÷óóäûã àìüäàð÷ áóé îð÷íûõîî àí àìüòàí, óðãàìàë, óñ, îé ìîä çýðýã áàéãàëèéí áàÿëàã, ¿çýñãýëýíò ãàçàð, ºâºðìºö òîãòîöûã òàíèí ìýäýõ, íººö áàÿëãèéã íü õàéðëàí õàìãààëæ, çºâ çîõèñòîé àøèãëàõàä ñóðàëöàõ, áàéãàëü îð÷èí, òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë, ìýäëýã ÷àäâàðàà äýýøë¿¿ëýõ, ýêîëîãèéí ¸ñ ç¿éòýé èðãýí áîëîí òºëºâøèõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð òýäíèé ãàðãàñàí ñàíàà÷ëàãà, ¿éë àæèëëàãààã òîãòìîë äýìæäýã. Òóõàéëáàë, ñóðàã÷äûí ýêî êëóáûí ¿éë àæèëëàãààã òîãòâîðæóóëàõ, ñóðàëöàãñäàä ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã àíãè òàíõèìûí ñóðãàëòààð ýçýìøèõèéí çýðýãöýý ïðàêòèêààð òóðøèæ ¿çýí òîãòâîðòîé àìüæèðãààíä ñóðàëöàõ áîëîìæèéã îëãîõ çîðèëãîîð æèæèã õýìæýýíèé áèçíåñ ýðõëýõýä íü áîäèò äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, ýíý ÷èãëýëýýð ñóðãàëò ÿâóóëàí ÷àäàâõèæóóëàõ çýðãýýð àæèëëàæ áàéíà.

Õîëáîî áàðèõ:Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)-ãèéí Ìîíãîë äàõü Õºòºëáºðèéí ãàçàðÓòàñ: 311659Ôàêñ: 310237Âýá õóóäàñ: http://www.wwf.mn

Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí (WWF)-ãèéí Õîâä õîò äàõü Àëòàé Ñî¸íû á¿ñèéí ñàëáàð Óòàñ: 01432-23849Ôàêñ: 01432-24100

ХҮНСНИЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ СОНГОЛТ

Бид өнөөдөр дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн төрөл бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүнийг хэрэглэдэг. Хүн төрөлхтний хэрэглэж буй хүнсний бүтээгдэхүүний төрөл зүйл нь өмнө байгаагүйгээр элбэг дэлбэг болжээ. Өнөөдөр аль ч хүнсний дэлгүүрт нэгэн төрлийн хүнсний бүтээгдхүүнүүд олон янзын сав баглаа боодолтойгоор худалдаалагдаж байна. Манай улс хүнсний бүтээгдэхүүнийхээ 70 орчим хувийг, хүн амын хүнсний гол хэрэглээ болох гурил буудайн 70 орчим хувь, хүнсний ногооны 50 гаруй хувийг гадаадаас авч байна.Өнөөдөр энэ олон хүнсний бүтээгдэхүүнүүдээс хүний эрүүл мэндэд аюулгүй цэвэр байгалийн гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүнийг хэрхэн таньж сонгон хэрэглэх вэ? Гэсэн хэрэгцээ шаардлага бидний өмнө гарцаагүй тулгарч байгаа билээ. Аюулгүй цэвэр хүнсийг таних олон боломжийн нэгтэй танилцъя.

Сэдэв: Бүтээгдэхүүний зураасан код ба таних тэмдэг

Багш та маргааш хичээлд ирэхдээ дараах зүйлийг авчрахыг сурагчдадаа санал болгоорой. Үүнд: Гэртээ байгаа өдөр тутмын хоол хүнсэндээ хэрэглэдэг хүнсний бүтээгдэхүүний /бүтээгдэхүүнийг нь хэрэглэж дууссан, хаягдал/ сав баглаа, боодол хүн бүр 2 ширхэгийг авчрах. Жишээ нь: гурилын цаасан уут, төрөл бүрийн бүтээгдэхүүний лааз, хайрцаг, жижиглэн худалдаалдаг бүтээгдэхүүний уут, ундааны сав гэх мэт.

Дэлхийн улс орнуудын нийгэм,эдийн засгийн хөгжилд нааштай олон ахиц гарсан хэдий ч хүн амын өсөлт,хотжих үйл явц, орчны бохирдол,амьдралын хүчин зүйл, шинжлэх ухаан,техник технологийн хөгжлийн өндөр хурдацаас шалтгаалан дэлхий ертөнцийн унаган төрх алдагдсаар байна. Тухайлбал: Өндөр хөгжилтэй орнууд хөгжлийн өндөр түвшинд хүрэхдээ байгаль орчныг хамгаалах, зохистой ашиглах асуудалд хайнга хандсаны улмаас сүүлийн үед дэлхийн дулаарал, “озоны цоорхой”, ган, цөлжилт, элдэв өвчин зэрэг хүн төрөлхтнийг түгшээсэн олон асуудлууд бий болоод байна. Үүнийг аливаа нэгэн улс орон дан ганцаараа шийдэж чадахгүй, харин харилцан ойлголцож, хамтран ажилласнаар аюулыг багасгаж чадна. Үүний тулд дэлхийн улс орнууд эдийн засаг, байгаль орчин, нийгмийн хөгжлийн асуудлыг зохистой нийцүүлэн хөгжүүлэх буюу тогтвортой хөгжлийн бодлого явуулахад ихээхэн анхаарах боллоо. Тухайн улс орны тогтвортой хөгжлийн бодлогын нэг үзүүлэлт нь хүнсний аюулгүй байдал билээ. Хүнсний аюулгүй байдал нь даяаршлын өнөө үед зөвхөн тухайн орны бус олон улсын амин чухал асуудал юм. Өнөө үед хүн төрөлхтний болон бидний эрүүл мэнд, өдөр тутам хэрэглэж байгаа хоол хүнс яах аргагүй байгаль орчны өөрчлөлт, экологийн тэнцвэргүй байдлаас хамаарах болоод байна. Бидний хоол хүнс байгаль орчинтой ямар холбоотой юм вэ? Ямар ч холбоогүй гэж лав хэн ч хариулахгүй байх. Дэлхийн улс орнуудад технологийн дэвшил гарч байгаатай уялдан, эрүүл, тэжээллэг чанартай

хүнсний бүтээгдэхүүний хэрэглээ нэмэгдэж, үүнийг дагаад зах зээл дэх бүтээгдэхүүний нэр төрөл олширч, сонголт ч өргөн хүрээтэй болж байна. Хүнсний бүтээгдэхүүнд нөлөөлөх байгалийн хүчин зүйл юу болох, ямар хүнсний бүтээгдэхүүнийг хэрхэн сонгон авах, түүнийг хэрхэн хадгалах, боловсруулах талаар хүн бүр зохих мэдлэгтэй байж хэмээн эрүүл байж нийгэмд үр бүтээлтэй ажиллаж, урт наслах болно. Хүний эрүүл байх нь амьдралын хэв маягтай шууд холбоотой бөгөөд орчин үед хүмүүс эрүүл мэндээ хоол хүнсээрээ төдийгүй, хөдөлгөөн, хүрээлэн буй орчинтойгоо холбон зохицуулах болжээ. Хүнсний аюулгүй байдал гэдэг нь маш өргөн хүрээтэй асуудал бөгөөд энэ асуудалтай холбоотой “Хүнсний бүтээгдэхүүний сонголт”-ын талаарх мэдээлэлтэй танилцья.

ÒÎÃÒÂÎÐÒÎÉ ÕªÃÆÈË ÁÀ Õ¯ÍÑÍÈÉ

ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄÀË

Сурагчид хэсгээр ажиллана. Ангид хийх үйл ажиллагаа: 1. Хэсгүүдийн өөрсдийн авчирсан сав, баглаа боодлуудыг дараах ангилалаар ялгаж тэмдэглэл хийнэ. Үүнд:• Манай орны үйлдвэр, компануудын үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнүүд, гаднаас импортоор орж ирж байгаа бүтээгдэхүүнүүд.• Сав, баглаа боодлууд дээр зураасан код ба тэмдэгүүд байгааг олох.• Сав, баглаа боодол дээр зураасан код байгаа бүтээгдэхүүнүүд байхгүй бүтээгдэхүүнүүд.• Сав, баглаа боодол дээр зураасан код байгаа бүтээгдэхүүн дээр хэдэн оронтой тоо байгааг олох.• Өөр өөр сав, баглаа боодол дээр байгаа зураасан кодын тоо хооорондоо тохирч байгаа эсэхийг тодорхойлох /нэг сав дээр 8 оронтой тоо байвал нөгөө бүтээгдэхүүний сав дээр мөн 8 тоо эсвэл 10 оронтой тоо байна уу гэх мэт/.• Зураасан кодын тоо ижил байгаа бүтээгдэхүүнүүдийг ялгах.• Зураасан кодгүй бүтээгдэхүүнүүдийг ялгаж эдгээр бүтээгдэхүүн манай эх орны үйлдвэрийнх үү? импортынх уу? гэдгийг тогтоох.

Эдгээр үйл ажиллагааг хийсний дараа өөрсдийн цуглуулсан мэдээлэл дээр тулгуурлан хэсэг дотроо зураасан код ба тэмдэгүүдийн талаар санал бодлоо солилцоорой.

2. Зураасан кодын талаар дараах мэдээлэлийг хэсгүүдэд тараан өгч сурагчид мэдээлэлтэй танилцана. Мэдээлэлийг ашиглан өөрийн хэсэгт байгаа бүтээгдэхүүний зураасан кодыг уншиж код үнэн эсэхийг шалгаарай.3. Сав баглаа боодлыг ялгасан үйл ажиллагаа ба мэдээлэлийг хооронд нь нэгтгэн өөрийн хэсгийн сав баглаа боодолуудын талаар дүгнэлт хийж хэсгүүд хоорондоо мэдээлэлээ солилцоно.

Энэ мэдээлэлдээ дараах зүйлийг анхаарна.- Зураасан кодгүй бүтээгдэхүүний талаар өөрсдийн бодлыг илэрхийлэх.- Зураасан кодын ач холбогдлыг тодорхойлох.

Бүтээгдэхүүний зураасан код

Манайд vйл ажиллагаа явуулдаг хvнсний зах, томоохон худалдаа vйлчилгээний төвvvдэд зарагдаж буй бүтээгдэхүүнүүд зураасан кодтой байдаг. Кодыг танигч машинаар хормын төдийд уншуулан төлбөр тооцоогоо хийж хэрэглэгчдэд тvргэн шуурхай vйлчилдэг болсоор багагvй хугацаа өнгөрчээ. Харин тэр кодон дээрх зураас, тоонууд юу илэрхийлдэгийг бид тэр бvр нарийн мэддэггvй. Тухайн улсад бараа бүтээгдэхүүний код бий болгох эрхийг “EAN International” буюу Олон улсын бараа бvтээгдэхvvн дугаарлалын байгууллага олгодог. Энэ байгууллагын гишүүн улс бүр бараа бүтээгдэхүүнийг таних өөрийн кодтой байдаг.

Манай улс 2003 оны 12 дугаар сард энэ байгууллагын 101 дэх жинхэнэ гишүүнээр элсч, өөрсдийн бараа бүтээгдэхүүндээ “865″-аар эхэлсэн 13 оронтой зураасан код авах болсон. Манай компаниудын бvтээгдэхvvнд зураасан код олгох, дугаарлах чиглэлийн vйл ажиллагааг Монголын vндэсний худалдаа аж vйлдвэрийн танхимын дэргэдэх GS1-Mongolia нийгэмлэг гvйцэтгэж байна. Одоогоор 50 гаруй компани өөрийн бараа бvтээгдэхvvндээ код авчээ.

стандарт Герман

стандарт Австри

стандарт Бельги

стандарт Голланд

стандарт Швейцарь

стандарт Норвеги

стандарт Итали

стандарт Франц, Канад

стандарт Финлянд

стандарт Швед

cтандарт ОХУ

Зураасан код нь vйлчилгээний шат дамжлага, солилцоо, бvртгэл зэргийг богино хугацаанд хэрэглэгчдэд хvргэх vйл ажиллагааг хялбаршуулах зорилготой барааг таних тэмдэг бөгөөд тухайн бүтээгдэхүүнд аль улсаас код авсан бэ гэдгийг илэрхийлдэг. Тухайлбал ОХУ-аас импортлон оруулж ирж байгаа чихрийг Монголын хэрэглэгчдэд зориулан бага хэмжээгээр савлан борлуулж байгаа тохиолдолд GS1 Mongolia-аас “865”-аар эхэлсэн код авч болох юм. Энэ нь тухайн бүтээгдэхүүнийг Монголд үйлдвэрлэсэн гэсэн үг биш. Зөвхөн Монголоос код авсан гэдгийг илэрхийлж байгаа хэрэг. Бүтээгдэхүүн зураасан кодтой байна гэдэг бол чанартай гэдгийг шууд илтгэхгүй боловч зураасан кодын тусламжтайгаар бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг хянах боломжтой.

Зураасан кодон дээр 13-аас дээшгүй тоо байна. Зарим жижиг бүтээгдэхүүний код 8 оронтой тоо байдаг.- Эхний хоёр /зарим тохиолдолд гурав/ тоо нь олон улсын бараа бvтээгдэхvvн дугаарлалын байгууллагаас тухайн гишvvн оронд олгосон бvртгэлийн дугаар. - Дараагийн 5 оронтой тоо нь тухайн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэсэн улс, үйлдвэрийн нэр.- Дараагийн 5 оронтой тоо нь тухайн барааны түүхий эд, хэмжээ, жин, өнгө.- Хамгийн сvvлийн нэг тоо нь хяналтын дугаар юм. Энэ нь тухайн зураасан кодын vнэн худлыг шалгаж баталгаажуулдаг аж.

Эдгээр тоонуудыг тусгай программд оруулснаар тоон утга нь зураасаар илэрхийлэгдэж тухайн бvтээгдэхvvний код бэлэн болдог . Код хэзээ ч давхацдаггvй.

Барааны сав баглаан дээр зураасан кодноос өөр юу байна вэ?

Хүнсний дэлгүүрээс та ямар нэг бүтээгдэхүүн худалдан авахдаа тухайн бүтээгдэхүүний сав баглаа боодол дээр зураасан код ба тухайн бүтээгдэхүүний орц, хэрэглэх заавар, хүчинтэй хугацаа, хаана үйлдвэрлэсэн зэрэг мэдээллүүд байхын зэрэгцээ үл мэдэх төрөл бүрийн жижиг тэмдэгүүд байдгыг ажигладаг уу? Эдгээр тэмдэгүүд ямар утга учиртайг мэддэг үү?

Дэлхийн зарим улс орнуудын стандарт тэмдэг болон экологийн цэвэр бүтээгдэхүүний таних тэмдгүүдийг толилуулж байна.

Хөх тэнгэрийн элчСкандиновын орнууд

Европын холбооны улсууд

Франц Швед

Япон Цагаан хунГерман

Дээрх тэмдэгүүд дараах утга санааг агуулж байдаг:

- Байгалийн цэвэр экологийн бүтээгдэхүүн. - Байгалийн цэвэр түүхий эдээр үйлдвэрлэгдсэн органик бүтээгдэхүүн. - Технологийн хөгжлийн ололтоор бүтээгдэхүүний сав баглаа боодлыг дахин боловсруулж шинэ бүтээгдэхүүн бий болгосон. (үүний үр дүнд өдрөөс өдөрт багасч буй дэлхийн түүхий эдийн нөөцийн ашиглалтад чухал ач холбогдол үзүүлдэг).

Бүтээгдэхүүний зураасан кодыг хэрхэн унших вэ?

Код дахь сондгой байршилтай цифрүүдийн нийлбэр дээр тэгш байршилтай цифрүүдийн нийлбэрийг гурваар үржүүлэн нэмэхэд аравтай тэнцэж байвал энэ бүтээгдэхүүн “ориг” гэдэгт итгэж болно. Энд нэг зүйлийг анхааруулахад цифрүүдийг зүүн гар талаас нь эхлэн тооцох хэрэгтэй бөгөөд бодлогын нэмэгдэхүүн болон гарч ирсэн тоонуудын аравтын орныг нь гээх хэрэгтэй. Жишээ нь, 4606895 000062 гэсэн код бүхий барааг шалгая.

1. 3үүн гар талаас нь жагсаавал 260000 5986064 болно.2. Сондгой байршилтуудыг түүгээд нэмчихье. 2+0+0+5+8+0+4=19.Үүний аравтын орныг гээвэл 9. Энэ бол эцсийн үйлдэл оролцох нэг нэмэгдэхүүн.3. Тэгш байршилтай цифрүүдийн нийлбэр 6+0+0+9+6+6=27. Үүнийг гурваар үржүүлбэл 81. Аравтын орныг нь гээвэл 1. Бас нэг нэмэгдэхүүн маань энэ байх нь.4. Бодолтоор гарсан хоёр тооны нийлбэр 9+1=10 байгаа биз. Фирмийн бүтээгдэхүүний кодыг уншихад зөвхөн 10 гарна. Харин хувийн үйлдвэрлэгчдийнх бол ямар ч дүн гарч болох юм.

ЭЦЭГ ЭХ ТА БҮХЭН ХҮҮХДЭЭ ИРЭЭДҮЙД ХЭРХЭН БЭЛТГЭЖ

БАЙНА ВЭ ?

Бид бүгдээрээ хүүхдийнхээ ирээдүйн төлөө санаа тавьдаг боловч хэзээ нэг цагт өөртөө Би хүүхдээ ирээдүйд хэрхэн бэлтгэж байгаа вэ? асуултыг тавьж түүндээ хариулж байсан тохиолдол байгаа эсэхийг эргэн санаарай.

• Ирээдүйн нийгэм õ¿í òºðºëõòíèé ºìíө äýâøèãäýí áóé ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõын тулд миний хүүхдийн áîëîâñðîë ÿìàð áàéõ âý?• Миний хүүхэд ирээдүйд хэрхэн бэлтгэгдэж байна вэ? • Эцэг эх бид хүүхдээ ирээдүйд хэрхэн бэлтгэх вэ? • Зөвхөн сургууль хүүхдийг ирээдүйд бэлтгэх ёстой юу?• Таны хүүхэд зөвхөн мэдлэгтэй л болвол хангалттай гэдэгтэй та санал нийлж байна уу? Эдгээр асуултуудыг эцэг эх та бүхэн өөртөө тавиад хариулах гээд үзээрэй.

Ирээдүйд таны хүүхэд сайн сайхан амьдрахын тулд:• áèå äààñàí ñýòãýëãýýòýé• øóäðàãà ºðñºëäºõ ÷àäâàðòàé• á¿òýýë÷ ¿éë àæèëëàãààòàé• ººðèéíõºº ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàðòàé• àæ àõóé, àæèë õºäºëìºð ýðõëýõ ÷àäâàðòàé• õàìò îëíû äóíä íèéãýìøèí àìüäðàõ ÷àäâàðòàé • ººðèéíõºº òàíèí ìýäýõ áîëîìæèéã äýýä õýìæýýíä àøèãëàæ ÷àääàã• ãîî ç¿éí ìýäðýìæ òàøààëàà õºãæ¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé• ¿çýë áîäëîî ÷ºëººòýé èëýðõèéëæ áàéð ñóóðèà õàìãààëäàã èðãýí болох øààðäлага бидний өмнө тулгарч áàéíà.

ЭИРЭ

Одоо энэ чадваруудаас аль танай хүүхдэд бий вэ? Эдгээр чадваруудыг хүүхдэдээ төлөвшүүлэхийн тулд эцэг эхийн зүгээс юу хийх вэ?Энэ чадваруудыг хэдэн наснаас нь хүүхдэдээ төлөвшүүлэх вэ? Цэцэрлэгээс үү? 1-р ангиас уу? 11-р анги төгсөхөд нь үү? Эндээс харахад эцэг эх бидний өмнө хүүхдээ ирээдүйд бэлтгэхэд тулгамдсан маш олон асуудлууд байгаа нь харагдаж байна.Энэ бүх асуудлыг зөвхөн мөнгө л байвал шийдэж болох уу?Энэ асуудлын талаар та бүхэн хэн нэг хүнтэй санал бодлоо хуваалцаж байсан уу? Жишээ нь багш, найз нөхөд гэх мэт.Хүүхдэдээ тулгамдаад байгаа ямар асуудал байгааг түүнээс асууж, асуудлыг шийдэхэд түүнд туслаж, хамтран шийдэж эсвэл шийдэх арга замын талаар зөвлөж байсан тохиолдол байна уу?Энэ бүхнийг та эргэцүүлэн бодоод ойр орчмын хүмүүстэйгээ санал бодлоо солилцоод үзээрэй.

Мөн та хүүхдээ хүмүүжүүлж чадаж байгаа эсэхээ дараах жижиг сорилоор шалгаарай.

Та хүүхдээ хүмүүжүүлж чадаж байна уу?Хүүхдийнхээ хүмүүжилд та байнга анхаарал тавьдаг уу?Та хүүхдээ хайрлаж чадаж байна уу? Та өөрийнхөө хүүхдийг ойлгодог уу? Энэ асуултуудад хариулахад таньд дараах жижиг сорил туслах болно.

1. Танайд хүүхдийн өрөө бий юу ? тийм – 5 үгүй – 1

2. Өдөр болгон та хүүхдээ анхаарч чаддаг уу? тийм – 5 үгүй - 1

3. Хүүхэд буруу зүйл хийхэд та түүнийг тэвчиж чаддаг уу? чаддаг – 5 хааяа – 3 үгүй – 1

4. Хүүхдийнхээ дүрсгүйтэх, сахилгагүйтэхийг уучилж чаддаг уу? тийм – 5 хааяа – 3 үгүй – 1

5. Хүүхдээ та чимхэх, алгадах, зодох шийтгэлээр шийтгэдэг үү? байнга – 1 хааяа – 3 огт үгүй – 5

6. Хүүхэд тань бүх асуудлаа таньтай хуваалцдаг байхыг та хүсдэг үү? тийм – 1 хааяа – 3 үгүй – 5

7. Танай хүүхэд дуулгавартай юу? тийм – 5 хааяа – 3 үгүй – 1

8. Та хүүхдээ ямар нэг зүйл хийхийг хориглож байгаа бол түүнийхээ учир шалтгааныг хүүхдэдээ тайлбарладаг уу? тийм – 5 хааяа – 3 үгүй – 1

9. Та өөрийнхөө шаардсан болгоныг хүүхэд тань хийх ёстой гэж үздэг үү? үргэлж – 5 хааяа – 3 үгүй - 1

10. Та сурган хүмүүжүүлэх ухааны номыг уншиж дагаж мөрддөг үү? тийм – 5 хааяа – 3 үгүй – 1

ДҮГНЭЛТ

10 – 23 оноо:Та хүүхэддээ нэг их анхаарал тавьдаггүй юм байна. Та хүүхэд үймүүлэх, элдэв зан гаргах нь хүүхдэд байх асуудал гэдгийг мэддэггүй байж магадгүй. Хүүхдэдээ анхаарал тавьж, хүүхэд хүмүүжүүлэх гэдэг ямар ээдрээтэй асуудал гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. 24 – 37 оноо:Та зарчмын хувьд хүүхдээ зөв хүмүүжүүлэх хандлагатай байна. Харин танд бага зэргийн тэвчээр хэрэгтэй байж магадгүй. Цаашид хүүхэд та хоёрын дунд ямар нэг асуудал үүсэхгүй байхын тулд хүүхэддээ анхаарал тавих хэрэгтэй.

38 – 50 оноо:Та бол чадварлаг хүүхдээ хүмүүжүүлэгч, гэр бүлдээ хайртай юм байна. Танд хязгааргүй тэвчээр, хүүхдийг хайрлах сэтгэл байна. Энэ маш чухал.

ӨДӨР ТУТМЫН АМЬДРАЛД ТОХИОЛДОХ ЭНГИЙН АСУУДЛЫГ ШИЙДЭЖ ЧАДАЖ БАЙВАЛ БЭРХШЭЭЛ БАГА ТОХИОЛДОНО

Дараах асуудлуудыг шийднэ үү ?

1. Аавын чинь ажлын өрөөнд цахилгааны уртасгагч хэрэгтэй болжээ. Чи дэлгүүр явж уртасгагч худалдан авах болов. Чи ямар уртасгагч авъя гэж бодож байна вэ? Дурын уртасгагч худалдан аваад ирж болох уу? Ааваасаа авах уртасгагчийн талаар ямар мэдээлэл авах хэрэгтэй вэ? Ааваасаа асуух асуултуудаа жагсаан бичнэ үү.

2. Ээж, аав хоёр чинь 2 хоногийн хугацаатай хөдөө явах болжээ. Чи дүүтэйгээ гэртээ үлдэв.Ээж чинь чамд энэ 2 хоногт хүнсэндээ хэрэглээрэй гэж 20 000 төгрөг өгчээ. Юу авахаа тооцоолно уу? Үүнээс чамд энэ 2 хоногт хэрэгцэээтэй зүйлийг аваад өөртөө хэрэглэх мөнгө үлдээх боломж байна уу?

Мөнгө үлдвэл энэ мөнгө яагаад үлдэж байгааг тайлбарлана уу?

ӨДШ

3. Танайх зуслангийн байшингийнхаа том өрөө болон гал тогооны өрөөний шалыг хулдааслах хэрэгтэй болов. Аав чинь чамайг өвөөгийн хамт зах орж шалны хулдаас авчрахыг санал болгов. Хулдаасыг ямар хэмжээтэй авахаа тогтоохын тулд ямар ямар хэмжилт хийх вэ? Зах дээр очтол 2, 3, 4 метрийн өргөнтэй хулдаас байв. Алинаас нь хэдэн метрийг авах вэ? Ямар өнгийг сонгох вэ? Яагаад ийм сонголт хийснээ тайлбарлана уу?

4. Хичээлийн шинэ жил эхлэх гэж байна. Танайхаас хэдэн хүн ерөнхий боловсролын сургуульд сурдаг вэ?- Гэр бүлийнхээ хүрээнд өөрийн болон ах эгч дүү нарынхаа энэ хичээлийн жилд хэрэглэх сурах бичгийн нийт зардлын тооцоог гаргана уу?- Энэ зардал танай гэр бүлийн нэг сарын мөнгөн орлогын хэдэн хувь болж байна вэ? Энэ сард танай гэр бүлийн орлого, зарлага ямар байхыг тооцоолно уу? Хүндрэл гарвал хэрхэн асуудлыг шийдэхээ гэр бүлийнхээ дотор хамтран ярилцана уу?

5. Өглөө ээж ажилдаа явахдаа сүү аваарай гэж 1000 төгрөг өгөв. Сүү авахаар гартал байшингийн гадаа 1 литр сүү 500 төгрөг гээд зарж байна. Хажуугийн дэлгүүрт ортол гадаадын болон манай үйлдвэрийн цаасан ууттай, 1 литр хэмжээтэй сүү 1000 төгрөг гэж байв. Энэ 3 сүүний алийг сонгох вэ ? Яагаад ийм сонголт хийснээ ээждээ тайлбарлана уу?

ДЭЛХИЙН ХУДАЛДАА - ТОГЛООМ

Зорилго: Байгалийн баялаг, хүн, үйлдвэрлэл, макроэдийн засгийн хоорондын холбоо хамаарлыг судлах, танин мэдэх.

Хэрэглэгдэх зүйл: А 4 – хэмжээтэй цаас 14 ширхэг, харандаа 4 ширхэг, гортиг, шугам 2 ширхэг, транспфортер, гурвалжин дүрс. Тоглоом тоглох явцад сурагчид хоорондоо холбоо хамаарал бүхий олон асуудлуудад анхаарлаа хандуулж:• Олон улсын болон үндэсний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх ашиглах, эдийн засгийн үндсийг судлах,• Байгаль, хүний үйл ажиллагаа, эдийн засаг, үйлдвэрлэлийн технологийн хэрэглээ, эдийн засгийн хөгжлийг судлах,• Улс орнуудын хамтын ажиллагааг хүлээн зөвшөөрөх болно.

Тоглоомонд оролцох 3 хэсэг нь эдийн засгийн хөгжлийн янз бүрийн түвшинд байгаа 3 орныг төлөөлнө. Хэсэг тус бүрт тоглоход хэрэглэгдэх материалын цуглуулга буюу мөнгө байна. Үүнд: А4 цаас нь байгалийн баялагийг /ой, газар, ус гэх мэт/, бусад хэрэгслэл нь үйлдвэрийн багаж хэрэгслэлийг төлөөлнө. Тоглоомонд оролцож байгаа орнууд тус бүр дараах байгалийн баялаг, үйлдвэрлэлийн багаж хэрэгсэл ба мөнгөтэй байна:

1-р хэсэг буюу “А” орон: харандаа 2 ширхэг, трансфортер, гортиг, А4 цаас 1 ширхэг, хайч, 80 мөнгө.

2-р хэсэг буюу “В” орон: харандаа 1 ширхэг, А4 цаас 3 ширхэг, тэнцүү талт гурвалжин, шугам 2 ширхэг, 50 мөнгө.

3-р хэсэг буюу “С” орон: харандаа 1 ширхэг, А4 цаас 10 ширхэг, 20 мөнгө.

Тоглоомын явц:- 3 орны төлөөллөөс гадна дэлхийн банкны 2-3 төлөөлөгч байна.- 3 орон бүтээгдэхүүнээ дэлхийн банкинд зарна.- Дэлхийн банк улсуудаас чанартай бүтээгдэхүүнүүдийгн тухайн үеийн ханшаар худалдан авна. Дэлхийн банк худалдаагаа улсуудад ил тод явуулна. Үүний тулд самбар эсвэл том цаасан дээр улс орнуудаас ямар бүтээгдэхүүн, ямар үнээр авахаа бичиж зарлана.- Улсууд өөрсдийн байгалийн баялаг ба тоног төрөөрөмжөө /зөвхөн тоглоомонд хэрэглэгдэж буй материалыг хэрэглэнэ/ ашиглан бүтээгдэхүүн хийж дэлхийн банкинд зарна. Жишээ нь: байгалийн баялагаараа /А4 цаасаараа/ гурвалжин, дөрвөлжин, дугуй бүтээгдэхүүн хийж зарах гэх мэт.- Дэлхийн банк улсуудаас зөвхөн бүтээгдэхүүн л худалдаж авна /байгалийн баялаг, тоног төрөөрөмж авахгүй/.- Байгалийн баялаг, тоног төрөөрөмж дутагдсан тохиолдолд улсууд хоорондоо наймаа хийнэ.

Үүнд: байгалийн баялагаа нөгөө улсад зарах, тоног төхөөрөмж худалдан авах буюу түрээслэх гэх мэт.

Тоглоомын явцад анхаарах зүйл:- Хүч хэрэглэж болохгүй- Зөвхөн тоглоомонд хэрэглэгдэх зүйлсийг ашиглана.

Тоглох явцад бэрхшээлүүд их тохиолдоно:- Байгалийн баялаг ихтэй, тоног төхөөрөмжгүй орон яах вэ?- Мөнгөө яаж өсгөх вэ? Мөнгөгүй болчихвол яах вэ?- Өөрт байгаа баялагаа хэрхэн үр ашигтай ашиглах вэ?- Баян орнууд байгалын баялагыг хямд авах гэнэ. Энэ тохиолдолд яах ёстой. Гэх мэт аливаа тулгамдсан асуудлыг хэсэг дотроо хамт олноороо ярилцаж зөв шийдвэр гаргах ёстой. Хүн бүр өөрийн оюун ухааны зарах шаардлага гарч ирнэ. Шийдвэр гаргахад санал хуваагдана. Тодорхой хугацааны дараа тоглоомыг зогсооно.

ДҮГНЭЛТ Улс орнууд дэлхийн банкны худалдаанд ороцсоноор өөрийн орны эдийн засаг ямар болсонд үнэлгээ дүгнэлт өгнө. Энэ үнэлгээ дүгнэлтэндээ тулгуурлан цаашид дэлхийн худалдаанд оролцох эсэхээ шийднэ. Дэлхийн худалдаанд оролцохгүйгээр эдийн засгаа хөгжүүлэх арга зам байгаа эсэхийг хамтран ярилцаж шийднэ.

ӨӨРТ ТУЛГАМДСАН АСУУДЛЫГ ЧИ ӨӨРӨӨ ШИЙДВЭРЛЭХ ЧАДВАРТАЙ ЮУ?

1. Өөрт тулгамдсан асуудлууд болон тохиолдсон эвгүй байдлаа чи бусдад ярьдаг уу? а. Үгүй, энэ надад тус болохгүй - 3 б. Тийм, хэрвээ ярилцах боломжийн хүн байвал - 1 в. Хааяа, бусдад ч бас өөрсдөд нь асуудлууд байгаа - 2

Ө

2. Эвгүй байдал тохиолдоход чи маш ихээр санаа зовдог уу? а. Үргэлж. Надад маш хүнд байдаг - 4 б. Тухайн байдлаас шалтгаална - 0 в. Хэзээ нэг цагт энэ байдал өөрчлөгдөнө гэдэгт итгэдэг - 2

3. Санаанд ороогүй, гэнэтийн ямар нэгэн явдалд гайхаж гомддог уу? Энэ тохиолдолд та юу хийх вэ?

а. Хэнд ч, хэзээ ч, юу ч тохиолдож болно - 0 б. Өөрийн сайн найз нартаа ярина - 2 в. Өөртөө харамсаад гэртээ байна - 4

4. Таны ойрын тань хүн таныг гомдоовол та яах вэ? а. Дув дуугүй байна - 3 б. Яагаад ингэсэн талаар тайлбар шаардана - 0 в Өөрийг нь сонсох хүн болгонд ярина - 1

5. Аз жаргалтай үедээ:

а. Муу юмны тухай бодохгүй - 1 б. Энэ аз жаргал удахгүй алга болно - 3 в. Амьдралд сайн, муу юм аль аль нь байдаг - 5

6. Сэтгэл зүйн эмч нарын талаар та юу гэж боддог вэ?

а. Өвчтөн нь болохгүй л юмсан гэж бодно - 4 б. Эд нар ч олон хүнд тусалсан даа гэж бодно - 2 в. Хүн бүр эмчийн туслалцаагүйгээр өөрийгөө аварч чадна гэж бодно - 3

7. Хувь тавилан гэж таныхаар юу вэ?

а. Байнга л намайг зовоож байдаг - 5 б. Хувь тавилан надад хатуу, миний хувьд шудрага биш байдаг - 2 в. Хувь заяандаа баяртай байдаг - 1

8. Хайртай хүнтэйгээ маргалдчихаад тайвширахаараа та юу гэж боддог вэ?

а. Ийм юм болсон нь ч сайн боллоо - 1 б. Нууцаар чадаж хариугаа авна - 2 в. Тэвчиж өнгөрөөе - 3

7 – 15 оноо: Та өөрт тохиолдсон эвгүй үйл явдалтайгаа амархан эвлэрч, хүлээн зөвшөөрдөг, тэр ч бүү хэл түүнийгээ ойлгож, үнэлж чаддаг юм байна. Таны сэтгэлийн тэнцвэрт байдал гайхалтай байна гэж үзэж болно.

16 – 26 оноо: Та өөрийнхөө хувь заяанд жаахан дундуур байдалтай байна. Өөрийнхөө асуудал, эвгүй байдлыг бусдад тохох дуртай юм байна. Магадгүй өөрийгөө захирч, удирдаж сурах хэрэгтэй юм байна.

27 – 36 оноо: Та өөрийнхөө алдаа, өөрт учирсан зовлонг шийдэж чаддаггүй хүн байна. Магадгүй иймээс л танд ийм юм тохиолддог байх. Та өөртөө үргэлж харамсаж байдаг юм байна. Хэрэв та зоригоо чангалж, сэтгэл зүрхээ чиглүүлж чадвал өөрт тохиолдож буй хэцүү асуудлаа шийдэж чадна.

Øâåéöàðèéí õºãæëèéí àãåíòëàã íü 2007 îíîîñ ýõëýí Áàéãàëüä ýýëòýé ñóðãóóëü áóþó ýêîñóðãóóëèéí ñàíàà÷ëàãûã íýâòð¿¿ëæ áàéãàà áèëýý. Ýêîñóðãóóëèéí ¿íäñýí çîðèëãî íü ñóðãóóëèéí ãàäíàõ áîëîí äîòîðõ îð÷íûã ñàéæðóóëæ, ýð÷èì õ¿÷, óñíû õýðýãëýýã çîõèñòîé õýìæýýíä áàéëãàæ, ñóðàã÷èä áàãø àæèëëàãñäûí áàéãàëü îð÷íû ìýäëýã ìýäýýëëèéã íýìýãä¿¿ëýí, ýåðýã á¿òýýë÷ õàíäëàãàòàé èðãýíèéã òºëºâø¿¿ëýõýä îðøèíî. Ýêîñóðãóóëèéí ¿éë àæèëëàãàà íü äàðààõ 7 àëõìûí äàãóó ÿâàãäàíà. ¯¿íä:

1. Áàãø, ñóðàã÷èä, ýöýã ýõ÷¿¿ä, îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû òºëººëºë á¿õèé Ýêî-ñóðãóóëèéí çºâëºëèéã ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð áàéãóóëàõ 2. Ñóðãóóëèéí îð÷èí áîëîí îðîí íóòãèéí áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûã òîäîðõîéëîõ, ¿íýëýõ3. ¯íýëãýýí äýýð òóëãóóðëàí ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ4. Îðîí íóòãèéí îíöëîãèéã òóñãàñàí áàéãàëü îð÷íû/èðãýíèé áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõ ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ5. Ñàíàà÷ëàãûã õýðýãæ¿¿ëýõäýý çºâõºí áàéãàëèéí

ÌÝÄÝÝ

óõààíû áàãø, èäýâõòýé ñóðàã÷äûí îðîëöîîãîîð õÿçãààðëàõã¿é íèéò ñóðãóóëü, ýöýã ýõ÷¿¿ä, îðîí íóòãèéí èðãýäèéã òàòàí îðîëöóóëàõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ àæèë ¿éëñèéí ìàíëàéëàã÷ áîëîõ 6. Ýêî êîä áóþó ýêîñóðãóóëü á¿ð ººðèéí ýðõýì çîðèëãî, óðèàã òîäîðõîéëîí äàãàæ ìºðäºõ7. ¯éë àæèëëàãààíä òîãòìîë õÿíàëò, ¿íýëãýý õèéæ áàéõ Ýä¿ãýý Óëààíáààòàð õîòîä ãóðàâ (32-ð ñóðãóóëü, 36-ð ñóðãóóëü–Èðýýä¿é öîãöîëáîð, Àìãàëàí öîãöîëáîð), Õîâä àéìàãò åñ (àéìãèéí òºâèéí 1, 2-ð ñóðãóóëü, Áóÿíò, Ìÿíãàä, Ýðäýíýá¿ðýí, Õîâä, Äóóò, ×àíäìàíü, ĺðãºí ñóìä), Áàÿíõîíãîð àéìàãò ãóðàâ (Íîìãîí öîãöîëáîð, Æèíñò ñóì, Øàðãàëæóóò áàã) íèéò 15 ñóðãóóëü ýíýõ¿¿ ñàíàà÷ëàãà õýðýãæèæ áàéíà. 2009-2010 õè÷ýýëèéí æèëä ÓÁ-ò øèíýýð õî¸ð ÅÁÑ, Õîâä àéìàãò ìºí øèíý õî¸ð ÅÁÑ ñîíãîí øàëãàðóóëæ ýêîñóðãóóëèéí òîîã íýìýãä¿¿ëíý. 2011 îíû ýöýñò íèéò 32 ýêîñóðãóóëü á¿õèé ¿íäýñíèé ñ¿ëæýý áèé áîëíî. 7. Ýêîñóðãóóëèéí ìýäýýëëèéã www.mnec.mn, www.esd.mn ãýñýí õàÿãààð ¿çíý ¿¿.

Äýëõèé íèéòýýðýý ýêîëîãèéí áîëîâñðîëîîñ áàéãàëü îð÷íû áîëîâñðîë, áàéãàëü îð÷íû áîëîâñðîëîîñ áàéãàëü îð÷íû àñóóäëûã íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí àñóóäàëòàé öîãöîîð íü ñóäëàãäàõóóí áîëãîæ áàéãàà Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë (ÒÕÁ)-ûã õ¿¿õýä çàëóó÷óóä áîëîí íèéò èðãýäýä ýçýìø¿¿ëýõ ÷èã õàíäëàãûã áàðèìòàëæ áàéãàà áèëýý.

Òºñºë íü ÁÑØÓß áîëîí ÒÕÁ-ûí áàãèéí ãèø¿¿äýä ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã 12 æèëèéí ñóðãàëòûí õºòºëáºðò òóñãàí îðóóëàõ òàëààð çºâëºìæ, ãàðûí àâëàãà áîëîâñðóóëàõàä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, 5 ºäðèéí ñóðãàëò ñåìèíàðûã çîõèîí áàéãóóëëàà. Ñåìèíàðûã ÿàìíû óðèëãààð õ¿ðýëöýí èðñýí ÕÁÍÃÓ-ûí õýìæýýíä ͯÁ-ààñ çàðëàñàí ÒÕÁ-ûí 10 æèëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ Äóãóé øèðýýíèé àõëàã÷ Äóéñáóðãèéí Èõ ñóðãóóëèéí ïðîôåññîð õ. Êðèñòà Õåíöå-ãèéí äýìæëýã, òóñëàëöààòàéãààð àìæèëòòàé õèéëýý.

Ñåìèíàðûí ¿åýð òóõàéí áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí àãóóëãàä ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã òîäîðõîé ñýäâèéí õ¿ðýýíä õýðõýí òºëºâø¿¿ëæ áóé íºõöºë áàéäëûí òóõàé òàíèëöóóëàí ñàíàë ñîëèëöñîí.

Ò¿¿í÷ëýí áàãøèéí ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëòàä çîðèóëàí ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã òóñãàñàí àãóóëãà, àðãà ç¿éí çºâëºìæ á¿õèé íîì áýëòãýõ òàëààð ºðãºí õ¿ðýýíä ÿðèëöëàà.

Öààøèä ÁÑØÓß ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðò òóñãàõ çºâëºìæ, çºâëºãºº ãàðãàæ, ÒÕÁ-ûí õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòèéí ìîíèòîðèíãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áîëîâñðóóëàõ àæëûã òºëºâëºæ áàéíà.

Òºñëèéí 3-ð á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí õ¿ðýýíä ìîíãîë óëñûí ñóðãàëòûí òîãòîëöîî 12 æèëä øèëæñýíòýé õîëáîãäóóëàí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã øèíý÷ëýõ, ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã áàãà äóíä áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðò òóñãàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, ͯÁ-ààñ çàðëàñàí ÒÕÁ-ûí 10 æèëèéí õýðýãæ¿¿ëýõýä íü Çàñãèéí ãàçàðò äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ àæèë ÿâàãäàæ áàéíà. Ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã øèíý÷ëýõ, õÿíàæ, ¿íýëãýý ºãºõ ¿¿ðýã á¿õèé ÁÑØÓß íü 2008-2015 îíä ÒÕÁ-ûí ¿çýë ñàíààã åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðò òóñãàí îðóóëàõ ¿¿ðýã á¿õèéí ÒÕÁ-ûí áàãèéã áàéãóóëàí, àæèëëàæ áàéíà.

ÁÀÉÃÀËÜÄ ÝÝËÒÝÉ ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÒÎÎ ÍÝÌÝÃÄÝÍÝ

ÕÁÍÃÓ-ÛÍ ÒÓÐØËÀÃÀÀÑ ÑÓÐÀËÖËÀÀ