Gospodarka rynkowa.Gospodarka rynkowa.Rynkowy mechanizm popytu i Rynkowy mechanizm popytu i

podażypodaży..

Agnieszka Stus

ZagadnieniaZagadnienia Rynki elastyczne i zmonopolizowane. Funkcje popytu i podaży (położenie,

przesunięcie). Równowaga rynkowa. Prawo popytu i

podaży. Model pajęczyny.

Miary elastyczności popytu i podaży. Czynniki determinujące elastyczność popytu. Wykorzystanie funkcji popytu w decyzjach

przedsiębiorstw.

Pojęcie rynkuPojęcie rynku Miejsce dokonywania sprzedaży i zakupu

towarów [B. Oyrzanowski].

Proces, w którym nabywcy i sprzedawcy określają przedmiot obrotu i warunki tego obrotu [J. Laudańska-Trynka].

Zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu miedzy kupującymi a sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług [D. Begg].

Pojęcie rynku c.d.Pojęcie rynku c.d.

Transakcje kupna i sprzedaży oraz warunki, w jakich one przebiegają [R. Milewski].

Syntetyczne pojęcie określające proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiedniemu dostosowaniu cen [D. Begg].

Kryteria klasyfikacji rynkówKryteria klasyfikacji rynków

Rynek ze względu na przedmiot obrotu Rynek ze względu na zasięg działania Rynek ze względu na sytuację rynkową Rynek ze względu na charakter dóbr Rynek ze względu na stopień wyrównywania

się cen

Rynek doskonałyRynek doskonały

Rozproszenie po stronie popytu i podaży Brak barier wejścia i wyjścia na rynek Przejrzystość (transparencja) Jednorodność dóbr i usług

Funkcje rynkuFunkcje rynku

Wycena dóbr (produktów i zasobów) Źródło informacji dla podmiotów gosp. Warunek racjonalnego wykorzystania

zasobów Ustalanie stanów równowagi w gospodarce Dostosowanie produkcji do potrzeb

Cechy dojrzałej gospodarki rynkowejCechy dojrzałej gospodarki rynkowej Dominacja własności prywatnej i

swoboda transferu praw własności Swoboda prowadzenia działalności

gospodarczej Istnienie sprawnie działających instytucji

obsługujących rynek Integralność rynku, czyli wzajemne

uzależnianie się od siebie rynków Istnienie konkurencji między

podmiotami

Zalety gospodarki rynkowejZalety gospodarki rynkowej

Umożliwienie efektywnej alokacji zasobów

Sprzyjanie lepszemu zaspokojeniu potrzeb nabywców

Tworzenie efektywnego system motywacyjnego

Zapewnienie dużej innowacyjności gospodarki

Wady gospodarki rynkowejWady gospodarki rynkowej Sprzyjanie rozwarstwieniu społecznemu Występowanie tzw. efektów

zewnętrznych Sprzyjanie rozwojowi społecznie

niepożądanych dóbr Skłonność do proliferacji produkcji Społeczny koszt dochodzenia gospodarki

do równowagi rynkowej

PopytPopyt

Ilość danego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Zależy od: ceny dobra determinant pozacenowych (np. dochody

nabywców, ceny innych dóbr, przyszła sytuacja rynkowa, gusty nabywców, struktura ludności).

Popyt a cena – zależność odwrotnaPopyt a cena – zależność odwrotna

Q (ilość)

Pp (popyt)C (cena)

Q2

C2

C1

Q1 Q3

C3

0

Popyt jako malejąca funkcja ceny (typowa krzywa popytu).

Nietypowe reakcje popytu na cenęNietypowe reakcje popytu na cenę

Nietypowe krzywe popytu

C (cena)

Q (ilość)

Pp3

Pp2

Pp1

0

C1

Pozacenowe determinanty Pozacenowe determinanty popytupopytu

Q (ilość)

Pp1C (cena)

Q1

C1

Q2Q3

Pp2

Pp3

wzrost popytu

spadek popytu

Przesunięcie krzywej popytu pod wpływem czynników < > ceny

PodażPodaż

Ilość dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.

Zależy od: ceny dobra determinant pozacenowych (np. koszty

produkcji, rentowność dobr substytucyjnych, czynniki naturalne i inne o charakterze obiektywnym).

Podaż a cena – zależność jednokierunkowaPodaż a cena – zależność jednokierunkowa

Q (ilość)

Pd (podaż)

Q2

C2

C3

Q1 Q3

C1

Podaż jako rosnąca funkcja ceny (krzywa podaży)

Pozacenowe determinanty podażyPozacenowe determinanty podaży

Q (ilość)

C (cena)

Pd1

Q1

C1

Q2 Q3

Pd3

Pd2spadek podaży

wzrost podaży

Przesunięcie krzywej podaży pod wpływem czynników < > ceny

Cena równowagi rynkowejCena równowagi rynkowej

Q (ilość)

Pp (popyt)C (cena)

Pd (podaż)

A (punkt równowagi rynkowej)

Qr

Cr

Równowaga rynkowa

Nadwyżka rynkowaNadwyżka rynkowa

Q (ilość)

Pp (popyt)C (cena)

Pd (podaż)

Qr

Cr

nadwyżkaC1

Q1 Q2

A (punkt równowagi rynkowej)

Niedobór rynkowyNiedobór rynkowyPp (popyt)

C (cena)Pd (podaż)

A (punkt równowagi rynkowej)

Qr

Cr

niedobór

C1

Q1 Q2 Q (ilość)

Przesunięcia krzywej popytuPrzesunięcia krzywej popytu

Q (ilość)

Pp1(popyt)

C (cena)

Pd (podaż)

A1

Q1

C1

A2C2

Q2

A3C3

Q3

Pp2

Pp3

Przesunięcia krzywej podażyPrzesunięcia krzywej podaży

Q (ilość)

Pp (popyt)

C (cena)

Pd1(podaż)

A1

Q1

C1

A2 C2

Q2

A3C3

Q3

Pd2

Pd3

Równoczesne przesunięcia krzywychRównoczesne przesunięcia krzywych

Q (ilość)

Pp1

C (cena)

Pd1

A1

Q1 Q3

C1

A2 C2

Q2

Pd2

Pp2

A3C3

Wzrost podaży i spadek popytu

Szczególne przypadki Szczególne przypadki równowagirównowagi Krzywa podaży jest sztywna tzn. niezależna

od ceny - podaż doskonale nieelastyczna - wówczas: cena równowagi określona jest

przez popyt a ilość określona jest przez podaż.

Krzywa podaży jest wyjątkowo wrażliwa na cenę (konkurencja doskonała w długim okresie) - podaż doskonale elastyczna – wówczas: cena równowagi jest określona przez podaż a ilość jest określona przez popyt.

CCena ena określona określona przez popytprzez popyt a a iilość określona przez podalość określona przez podażż

C (cena)

Q (ilość)

Pp Pd

0

C0

Q

C (cena)

Q (ilość)

Pp

Pd

0

C0

Q

C1

Pp1

Cena określona przez podaż a Cena określona przez podaż a ilość określona przez popytilość określona przez popyt

C (cena)

Q (ilość)

Pp

Pd

0

C

Q0

Pp1C (cena)

Q (ilość)

Pp

Pd

0

C

Q0 Q1

Podaż i cena a czynnik czasuPodaż i cena a czynnik czasu

Q (ilość dobra)

C (cena)

Pp1

Pd1

A

B

CD

C1

C2

Q1 Q2 Q3

C3

C4

Pp2

Pd2

Pd3

Podaż w różnych okresach

„„Model pajęczyny” - założeniaModel pajęczyny” - założenia

Podjęcie decyzji o produkcji dobra „X”

Długotrwały proces produkcji

dobra „X”

Wprowadzenie na rynek dobra „X”

t0 t1

Schemat Procesu: Od podjęcia decyzji o produkcji do wprowadzenia wyrobu na rynek

„„Model pajęczyny” Model pajęczyny” obejmuje trzy przypadkiobejmuje trzy przypadki

Oscylacja Gasnąca

Oscylacja Wybuchowa

Oscylacja Periodyczna

Oscylacje gasnące (tłumione)Oscylacje gasnące (tłumione)

t Q0 Q2 QE Q1 Q (ilość)

Pd

PP

C (cena)

C0

C2

CE

C1

E

E0

Oscylacje periodyczneOscylacje periodyczne

t Q0 QE Q1 Q (ilość)

Pd

Pp

C (cena)

C0

CE

C1

E

E0

Oscylacje wybuchoweOscylacje wybuchowe

t Q2 Q0 QE Q1 Q3 Q (ilość)

Pd

Pp

C (cena)

C2

C0

CE

C1

E E0

Narzędzia analizy podaży i popytu jako Narzędzia analizy podaży i popytu jako instrument opisu sytuacji rynkowych nainstrument opisu sytuacji rynkowych naprzykładzie podatku VAT.przykładzie podatku VAT.

Opisywanie rynku przed nałożeniem podatków i po ich nałożeniu ma wielkie znaczenie dla prowadzenia polityki gospodarczej.

Podstawą dla zrozumienia podatków jest uświadomienie sobie, że kiedy funkcjonuje podatek, na rynku występują dwie ceny: cena, którą płaci nabywca i cena, którą otrzymuje dostawca. Te dwie ceny – cena popytu i cena podaży – różnią się o wielkość podatku.

Wskaźnik podatkowy - określa podział podatku pomiędzy sprzedawcę i kupującego.

Podatek nałoPodatek nałożżony na sprzedawcony na sprzedawcęę

275 300 325 350 375 400 425 450 475

1.0

500

2.0

3.0

4.0

5.0 4.5

2.5

Pp

Pd

Pd + podatek na sprzedawcy

ilość

cena

E0

1,5 euro podatku

cena dla sprzedawcy

cena bez podatku

cena dla kupującego

Podatek nałożony na kupującegoPodatek nałożony na kupującego

275 300 325 350 375 400 425 450 475

1.0

500

2.0

3.0

4.0

5.0 4.5

2.5

Pp

Pd

ilość

cena

E0

1,5 euro podatku

Pp-podatek kupujacego

1.5

cena dla sprzedawcy

cena bez podatku

cena dla kupjacego

Pytania?Pytania?

Dziękuję za uwagę.Dziękuję za uwagę.