Gospodarenje Šumama u Federaciji BiH u 2011. Godini

7/21/2019 Gospodarenje umama u Federaciji BiH u 2011. Godini

1/131

BOSNA I HERCEGOVINAFEDERACIJA BOSNE I HERCEGOVINE

Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva

I N F O R M A C I J A

o gospodarenju umama u Federaciji BiH u 2011. godinii planovima gospodarenja umama za 2012. godinu


2/131


3/131


4/131


5/131

SADRAJ

I. SAETAK

II. UVODNE NAPOMENE

III. ZAKONODAVNI OKVIR

IV. OPI PODACI O UMARSTVU

V. REALIZACIJA PLANA SJEA

VI. PROIZVODNJA I PLASMAN UMSKIH DRVNIH SORTIMENATA

VII. UMSKE KOMUNIKACIJE

VIII.UMSKO UZGOJNI RADOVI

IX. SJEMENARSTVO I RASADNIARSTVO

X. INTEGRALNA ZATITA UMA

XI. POKAZATELJI POSLOVANJA


6/131

I. SAETAK

Informacija o gospodarenju umama u Federaciji Bosne i Hercegovine je uraena naosnovu podataka dobijenih od kantonalnih uprava za umarstvo, preduzea kojagospodare umama i iz drugih relevantnih izvora, a izraena je u skladu sa

Programom rada Vlade Federacije Bosne i Hercegovine za 2011. godinu.ume i umska zemljita u Federaciji Bosne i Hercegovine se prostiru na povrini odoko 1.521.400 ha ili na oko 48% povrine. U dravnom vlasnitvu je oko 1.244.400ha ili oko 81,8%, a u privatnom vlasnitvu oko 277.000 ha ili oko 18,2%.Dravne ume imaju sljedeu strukturu: visoke ume su na 568.432,2 ha ili 45,6%,izdanake ume 255.615,1 ha ili 20,7, neobraslo umsko zemljite 290.881,6 ha ili23,2%. Minirane povrine u svim kategorijama uma iznose 129.453,3 ha ili 10,5%.Struktura uma je veoma nepovoljna i iziskuje velika ulaganja i dug vremenski period

za uspostavljanje normalnog stanja. Velika sredstva koja treba ulagati u ovaj resursne mogu se osigurati samo iz prihoda od drveta.

Zakonodavni okvirOblast umarstva se regulie Zakonom o umama i Zakonom o sjemenu i sadnommaterijalu umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja. Od kraja 2009. godinePresudom Ustavnog suda se ne primjenjuje Zakon o umama. Vlada Federacije BiHje kao prelazno rjeenje donijela Uredbu o umama koja se primjenjivala u 2011.godini, ali se Presudom Ustavnog suda prestala primjenjivati od 06.decembra 2011.godine. U Parlamentu Federacije BiH je u toku procedura na usvajanju novogZakona o umarstvu.

Drvna zaliha, zapreminski prirast i sjeivi etat


7/131

ukupnog etata, a u izdanakim umama 235.846 m3, to iznosi 8,0%. Iz odnosagodinjeg zapreminskog prirasta i sjeivog etata, vidljivo je da je godinji sjeivi etat

manji od godinjeg zapreminskog prirasta za 1.268.646 m3

, to iznosi 69,8% odprirasta. Vidljivo je da je godinji sjeivi etat znaajno manji od godinjegzapreminskog prirasta, ime se poveavaju ukupne drvne zalihe.

Realizacija plana sjeaUnapreenje stanja uma, ouvanje njihove bioraznolikosti, proizvodnosti, vitalnosti,te poveanje njihovog potencijala za kvalitetnu obnovu, je u direktnoj vezi sapravilnom i potpunom realizaciojom svih planova gospodarenja umama. Posebno jevana realizacija plana sjea po koliini i povrini gazdinskih klasa, kao i uih i irihkategorija uma. Da bi se utvrdilo trenutno stanje radi poduzimanja adekvatnih mjera,izvrena je analiza realizacije umskoprivrednih osnova (PO) za svaumskoprivredna podruja (PP) u Federaciji BiH. Analiza je raena za razinukategorije uma sa veoma jasnim pokazateljima koji upuuju na to da je biloodreenih prekoraenja u pojedinim kategorijama uma, a mala realizacija u drugim.Kada se posmatraju ovi pokazatelji, uoavaju se odreene nepravilnosti, one su

prisutne u pojedinim kantonima u FBiH. Meu znaajnije, a koje je neophodno ovdjeistaknuti su u Unsko-sanskom, Sarajevskom, Kantonu 10, kao i u Zeniko-dobojskomkantonu. Ovdje se uglavnom radi o prekoraenju koliine sjea u pojedinimkategorijama uma i to uglavnom u kategoriji visokih uma, a u pitanju je i procentpreene povrine kao i realizacija koliine drvne mase. Kada se posmatra procentpreene povrine dobiju se takvi pokazatelji, koji upuuju na to da realizacija sjea nepokriva cijelu planiranu povrinu. Uglavnom se radi na povrinama koji imaju boljuotvorenost i veu i kvalitetniju drvnu zalihu.

Obim umsko uzgojnih mjera u kulturama sa procjenjenom drvnom masom iizdanakim umama, je veoma mali u odnosu na planirane koliine u PO skoro usvim kantonima, a na nekim podrujima zanemariv. To e se dalje negativno odrazitina ukupno stanje uma, to stvara potrebu, a i obavezu, da se radovi uzgojnogkaraktera moraju intenzivirati na skoro svim PP. Neprihvatljivo je da se umskouzgojni radovi u ovim kategorijama uma procentualno iskazano izvravaju sa oko30%. Ovdje se mora istaknuti da su izostale veoma znaajne i neophodne melioracije

izdanakih uma koje bi se uzgojnim mjerama morale prevoditi u vrijedniji uzgojnioblik.Mnoge nepravilnosti na koje smo ukazali u dosadanjem nainu gospodarenja naimumama su umanjene u nekim segmentima i u potpunosti otklonjene, kao to je npr.nekadanje prekoraenje koliine sjea u pojedinim kategorijama uma u Kantonu10, Tuzlanskom i Bosansko-podrinjskom kantonu.


8/131

Kod liara je situacija znatno loija. Udio oblovine je samo 28%, dok je udioogrijevnog drveta oko 72%. Odnos celuloznog i ogrijevnog drveta nije realan, a

razlog za to je nepostojanje industrijskih kapaciteta za preradu celuloze liara, kaoni tvornica ploa koje su u predratnom periodu koristile liare kao sirovinu. Uprijeratnom periodu se umama liara nepravilno gospodarilo skupinastim iskupinasto-prebornim sjeama, odnosno golim sjeama na velikim povrinama, priemu su sjeena kvalitetnija stabla a ostavljana loija, ime su ume sistematinodegradirane. Potreban je dui vremenski period od najmanje 50 godina da bi se uzpaljivo planirane zahvate ovim umama vratila stabilnost i osigurala potrajnostgospodarenja. Obim uzgojnih sjea u kulturama sa procijenjenom drvnom masom i uizdanakim umama je veoma mali u gotovo svim kantonima najvie zbog potrebeulaganja znaajnih finansijskih sredstava. U finansiranju moraju uestvovati svi nivoivlasti i ostale zainteresirane strane budui da je stanje uma od izuzetnog znaaja zacjelokupnu drutvenu zajednicu.Analizom stanja u umarstvu utvreni su problemi i definisane odreene preporukeza njihovo rjeavanje. Jedan od problema je nedostatak finalnih drvnoindustrijskihkapaciteta u Bosni i Hercegovini, dok su instalisani kapaciteti za primarnu preradu

2,5 do 3 puta vei od mogue proizvodnje umarstva. umski drvni sortimenti seuglavnom plasiraju na domae trite. Drvna industrija se mora preorijentisati iprilagoditi na preradu manje vrijednih umskih drvnih sortimenata primjenjujui novetehnologije i veu finalizaciju proizvoda.

umske komunikacijeProsjena otvorenost uma u Federaciji BiH je od 7 do 14 m/ha, dok se u evropskimzemljama kree od 20 do 30 m/ha. Ukupna duina umskih puteva u Federaciji BiH,bez podataka za Hercegovako-neretvanski kanton iznosi 11.421 kilometar topredstavlja otvorenost od 10,9 m/ha. Uglavnom se otvaraju visoke ume zbogekonomske isplativosti radova, dok je otvorenost ostalih kategorija uma dalekoispod minimuma, to predstavlja primarno ogranienje za provoenje bilo kakvihuzgojnih i zatitnih mjera u gospodarenju umskim resursima. Neotvorenost uma iumskih zemljita primarnom mreom umskih puteva dovodi u pitanje realizacijuplanova umskoprivrednih osnova. Da bi se umama moglo odrivo gospodariti,

izgradnja puteva je jedan od prvih uvjeta koji mora biti rijeen. Otvorenost umadirektno utjee na izbor tehnologije pri iskoritavanju uma, distancu privlaenjadrveta i ekonominost poslovanja preduzea.Planirani obim izgradnje primarne mree umskih puteva u 2011. godini iznosio je63,0 km u vrijednosti od 5,5 milijuna KM, a realizirano je 15,1 km u vrijednosti od 0,9milijuna KM ili 24% od planiranog.


9/131

su se uplaivala na poseban raun Budeta Federacije BiH i budete kantona to jeizostalo i u 2011. godini.

Za 2011. godinu moe se generalno konstatovati da su kantonalna umskoprivrednadrutava znatno poveala ulaganja u umskouzgojne radove i to najvie upoumljavanje sadnjom sadnica, njegu nasada (kultura) i melioracije izdanakihuma. Ono emu se daje mali znaaj je ponovo melioracija degradiranih uma, tonije dobro ako se uzme u obzir njihov znaaj u unapreenju stanja uma i koritenjapotencijala zemljita u smislu poveanja zalihe i proizvodnje umskih drvnihsortimenata. Planirani obim umskouzgojnih radova za 2012. godinu je za oko 12 %manji u odnosu na plan za 2011. godinu. Iako preduzea posluju u oteanimuslovima, u narednom periodu se mora insistirati da kantonalna umskoprivrednadrutva uveavaju iznose sredstava te da se sredstva prikupljena u budetimanamjenski troe u punom iznosu.

Sjemenarstvo i rasadniarstvoOblast sjemenarstva i rasadniarstva u Federaciji BiH regulisana je Zakonom osjemenu i sadnom materijalu umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja.

Proizvodnjom sjemena umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja se bave tripravna lica u 73 registrovana sjemenska objekta koji se nalaze na teritoriju trikantona. U Federaciji BiH registrovan je samo jedan doraiva sjemena i isti moepodmiriti sve potrebe proizvoaa sjemena. Za kontrola kvalitete sjemenaregistrovano je jedno pravno lice to zadovoljava sve potrebe. Sa proizvodnjomsadnog materijala umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja situacija je netodrugaija i trenutno je registrovano osam pravnih lica. Registrovano je jedno pravnolice za kontrolu kvalitete i za struni pregled proizvodnje sadnog materijala.

Tokom 2011. godine je proizvedeno 1.172,5kg. sjemena razliitih vrsta umskog ihortikulturnog drvea i grmlja, dok je ukupna prodana koliina iznosila 371,0 kg.Unitavanja sjemena nije bilo.Ukupna koliina proizvedenog sadnog materijala umskih i hortikulturnih vrsta drveai grmlja je iznosila 5.503.201 komada, prodana koliina 522.320 komada dok jekoliina unitenog sadnog materijala iznosila 641.460 komada. Od ukupnoproizvedene koliine sadnog materijala , na sadni materijal etinara otpada oko 90 %.

Ovakav odnos izmeu etinara i liara se ponavljaiz godine u godinu bez obzira napreporuke Federalnog ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva da sepovea udio liara u poumljavanju te se ponovo preporuuje preduzeima kojagospodare umama da poveavaju udio liara u skladu sa omjerima smjesegazdinskih klasa iz umskoprivrednih osnova.


10/131


11/131

umskoprivrednim drutvima struktura uposlenih u umarstvu se postupnopoboljava.

Strateke aktivnosti u oblasti umarstvaU toku je ili pri zavretku niz stratekih aktivnosti koje imaju za cilj uspostavljanjetransparentnog sistema upravljanja i gospodarenja umama i primjene svjetskihiskustava i meunarodnih konvencija i standarda u svim segmentima umarstva.Naalost, zbog nedostatka finansijskih sredstava iz Budeta Federacije veina ovihprojekata je na ekanju.

1. umarski program Federacije BiH- CiljPrograma je definirati umarskupolitiku i petogodinju strategiju umarstva u Federaciji BiH.

Projekat je u zavrnoj fazi u kojoj iz treba rezultata 23 studije treba definisati Opidugoroni i

izvedbeni dio i ponuditi Vladi i Parlamentu Federacije BiH na usvajanje,2. II dravna inventura uma na velikim povrinama u BiH - Cilj II dravneinventure uma je utvrivanje trenutnog stanja uma i umskih zemljita istvaranje baze podataka koji e posluiti kao osnova za:

Izradu dugorone politike i strategije umarstva Praenje (monitoring) stanja uma i umskih zemljita Postavljanje prioriteta za istraivanje i razvoj u umarstvu

Zavreni su radovi na prikupljanju i obradi podataka i tumaenju rezultata za Bosnu iHercegovinu i Federaciju BiH a preostalo je tampanje broure, snimanje filma iprezentacija.

3. Razvoj Integralnog informacijskog sistema za gospodarenje umama u FBiH - Ciljevi uspostave organiziranog Integralnog informacijskog sistema uumarstvu FBiH jesu:

Standardizovati podatke po vrsti i obimu Poveati stepen obrade podataka radi smanjenja raskoraka izmeu

karakteristika raspoloive opreme i aktivnih obrada Ubrzati razmjenu svih informacija unutar i izmeu umarskih institucija

nadlenih za gospodarenje umama.4. Dravni standardi za certifikaciju uma i certifikacija uma - Cilj je:

Uspostava jedinstvenih nacionalnih standarda u umarstvu BiH koji e bitikompatibilni sa standardima FSC-vijea i certificiranje odrivog gospodarenja svimumama Federacije BiH.

5. Monitoring zdravstvenog stanja uma- Glavni cilj Projekta je uspostavamodernog sistema za praenje zdravstvenog stanja uma na podruju FBiH.


12/131

II. UVODNE NAPOMENE

Informacija o gospodarenju umama u Federaciji Bosne i Hercegovine je napravljenana temelju podataka dobijenih od kantonalnih uprava za umarstvo, kantonalnihumskoprivrednih drutava i iz drugih relevantnih izvora, a izraena je u skladu saProgramom rada Vlade Federacije Bosne i Hercegovine za 2011. godinu.

U informaciji su dani znaajniji pokazatelji gospodarenja umama: zakonodavni okvir

povrine uma; drvna zaliha; godinji zapreminski prirast i sjeivi etat; planirane i ostvarene sjee; realizacija plana sjea po umskoprivrednim osnovama; planirana i ostvarena proizvodnja umskih drvnih sortimenata; planirana i ostvarena izgradnja i rekonstrukcija umskih komunikacija; otvorenost uma; planirani i ostvareni umsko-uzgojni radovi; sjemenarstvo i rasadnika proizvodnja; podaci o podnesenim prijavama i otuenom drvetu; podaci o umskim poarima; podaci o poslovanju kantonalnih umskoprivrednih drutava; podaci o uposlenim u kantonalnim umskoprivrednim drutvima i

upravama za umarstvo.

Izvrena je analiza stanja u oblasti umarstva na svim razinama, identificiraniproblemi i slabosti, te predloene aktivnosti na njihovom rjeavanju. U cilju cjelovitostiinformacije navedene su strateke aktivnosti i projekti iz oblasti umarstva koji su utoku i koji se planiraju realizovati u narednom razdoblju.


13/131

III. ZAKONODAVNI OKVIR

Oblast umarstva je potrebno urediti zakonom o umama. Trenutno za ovu oblastpostoji samo Zakon o sjemenu i sadnom materijalu umskih i hortikulturnih vrstadrvea i grmlja, koji ureuje proizvodnju i promet umskog sjemena i sadnogmaterijala.

1. Zakon o umamaFederalni Zakon o umama donesen je 2002. godine sa poetkom vaenja od 30.juna 2002. godine. Na inicijativu opine Konjic Presudom Ustavnog suda FederacijeBiH od 14.aprila 2009. godine se utvruje da je Zakonom o umama povrijeenopravo opina na lokalnu samoupravu i prema kojoj Zakon o umama prestaje vaiti27. novembra 2009. godine. Kao prijelazno rjeenje Vlada Federacije BiH je 23.decembra 2009. godine, donijela Uredbu o umama. Novom presudom Ustavnogsuda Federacije BiH Uredba o umama se mogla primjenjivati do 06.decembra 2011.godine tako da trenutno nema zakona koji regulie oblast umarstva.

Predstavniki dom Parlamenta Federacije BiH 24.novembra 2011. godine razmatraoje i usvojio u vidu nacrta Zakona o umarstvu iji predlagai su uvaeni poslaniciSlavia uur i Enver Mujala, te usvojio zakljuak da isti moe posluiti kao osnovaza izradu prijedloga zakona i dao obavezu predlagau da zajedno sa VladomFederacije BiH organizuje i provede javnu raspravu u trajanju od 30 dana. Taprocedura nije zavrena.Dom naroda Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine na 7. sjednici od08.12.2011. godine u prethodnom postupku odluio je da odloi raspravu o NacrtuZakon o umarstvu i zaduio predlagae da u roku od 15 dana pribave miljenje odmjerodavnih kantonalnih organa nakon ega e biti ispunjeni poslovniki uvjeti zarazmatranje ovog zakona. Do sada nisu pribavljena miljenja kantona niti je Domnaroda ponovo raspravljao o Zakonu o umarstvu.Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva je u proteklomperiodu, kako u vrijeme vaenja tako i nakon prestanka vaenja Zakona o umama,provodilo proceduru izrade novog Zakona o umama. U vie navrata Vladi

Federacije BiH je dostavilo Prednacrt odnosno Nacrt Zakona o umama. VladaFederacije BiH je imajui u vidu Presudu Ustavnog suda Federacije BiH, odnosno rokkoji je u njoj ostavljen Parlamentu Federacije BiH, u oktobru 2009. godine uputilaNacrt Zakona o umama u parlamentarnu proceduru. Predmetni Nacrt Zakona oumama je razmatran ali nakon rasprave i izjanjavanja zastupnika nije dobiopotrebnu podrku.


14/131

jedinstvenog sistema umskog i hortikulturnog sjemenarstva i rasadniarstva nateritoriji Federacije Bosne i Hercegovine.


15/131

IV. OPTI PODACI O UMARSTVU

1. Pokrivenost umama

ume pokrivaju gotovo jednu treinu kopna zemlje. Od ukupne povrine zemlje kopna, na ume otpada :

Svijet 26% ili 0,59 ha/stanovniku Europa 34% ili 0,34 ha/stanovniku

BiH 46% ili 0,57 ha/stanovniku Republika Srpska 40% ili 0,79 ha/stanovniku Federaciju BiH 48% ili 0,66 ha/stanovniku

ume i umska zemljita u Federaciji Bosne i Hercegovine se prostiru na povrini odoko 1.521.400 ha, od ega su u dravnom vlasnitvu oko 1.244.600 ha ili 81,8%, a uprivatnom vlasnitvu i vlasnitvu drugih pravnih osoba oko 277.000 ha ili 18,2%.

Za gotovo sve dravne ume, osim GP Srednjeneretvansko i podruje kraHercegovako-neretvanskog kantona, izraene su umskoprivredne osnove. Kadasu u pitanju privatne ume nisu izraene umskoprivredne osnove u Unsko-sanskom, Hercegovako-neretvanskom, Zapadnohercegovakom i Kantonu 10.Izrada umskoprivrednih osnova za dravne ume je obaveza umskoprivrednihdrutava, a za privatne ume nadlenih kantonalnih ministarstava.U nekim dijelovima Federacije BiH ume su u razdoblju planskih sjea (1970.-1992.) i u ratnom razdoblju znatno devastirane, no ipak su zadrale prirodnut kt k j b i i lj j i t i d j i ti i d


16/131

1. Struktura povrina uma i umskog zemljita

Tabela 1 u priloguVegetacijski oblik Povrina ha %Visoke ume sa prirodnom obnovom 485.658,5 39,0Visoke degradirane ume 18.349,4 1,5umske kulture sa procijenjenom drvnom masom 50.996,4 4,1umske kulture bez procijenjene drvne mase 13.427,9 1,1

Ukupno visoke ume 568.432,2 45,7Izdanake ume 255.615,1 20,5

Ukupno obraslo umsko zemljite 824.047,3 66,2Goleti pogodne za poumljavanje 181.163,5 14,6Goleti nepogodne za poumljavanje 109.718,1 8,8Ukupno neobraslo umsko zemljite 290.881,6 23,4

Ukupno za gospodarenje 1.114.928,9 89,6

Minirane povrine (u svim vegetacijskim oblicima) 129.453,3 10,4SVEUKUPNO 1.244.382,2 100,0

Iz prikazanih podataka vidljivo je da ukupna povrina uma i umskih zemljita u


17/131

kvaliteta prilino loa i drvna zaliha dosta mala. U ovim umama se moraju provoditivei uzgojni zahvati kako bi se prevodile u stabilne sastojine vrijednijeg

vegetacijskog oblika. Goleti pogodnih za poumljavanje ima oko 181.163,5 ha, toiznosi 14,6% i predstavljaju povrine na kojima se poumljavanjem odgovarajuimvrstama drvea moe poveati povrina pod umom u skladu sa prirodnim iekolokim uvjetima. Sredstva za bioloku obnovu uma koja izdvajaju kantonalnaumskoprivredna drutva su nedovoljna u odnosu na iskazane potrebe, tako da jepotrebno pronai i druge izvore finansiranja. Ovdje se prvenstveno misli nanamjenska sredstva koja se prikupljaju u Budet Federacije i budete kantona, poosnovu naknade opekorisnih funkcija uma.

Poseban problem predstavlja oko 129.453,3 ha0 ili 10,4% svih kategorija uma iumskih zemljita za koje se zna ili se pretpostavlja da su minirane. Stvarna miniranapovrina je vjerojatno znatno manja, jer se obino iz sigurnosnih razloga stvara pojasoko povrina za koje se zna da su minirane. Meu ovim umama znaajan udio ine ivisoke ekonomske ume koje su iskljuene iz redovitog gospodarenja. Ove povrinepredstavljaju sigurnosni problem, ali stvaraju i ekonomski gubitak budui da seminirane povrine ne mogu koristiti. Kada je deminiranje uma i umskih zemljita u

pitanju, ove aktivnosti napreduju veoma sporo u odnosu na stvarne potrebe. ume iumska zemljita nisu uvrtena u prioritete plana deminiranja odreenih podruja. Unarednom periodu neophodno je pronai znaajna sredstva za to je potrebnoangairanje svih segmenata drutva.

2. Prikaz drvnih zalihaTabela 2. u prilogu

Vegetacijski oblik etinari (m3

) Liari (m3

) Ukupno m3

m3

/ha %Sve visoke ume 68.020.804 74.467.429 142.488.233 251,0 88,1Izdanake ume 0 19.354.355 19.354.355 75,7 11,9Sveukupno 68.020.804 93.821.784 161.842.558 196,6 100,0

Drvna zaliha uma, pored povrine, je najvaniji element u prikazu stanja uma.Stanje drvnih zaliha je iskazana u krupnom drvetu. Krupno drvo ine svi dijelovi

stabla deblji od 7 cm bez zapremine panja. Iz podataka koji su prikazani u tablicividljivo ja da je ukupna zaliha svih uma u dravnom vlasnitvu Federacije BiH oko161.842.558 m3.


18/131

Prosjena drvna zaliha visokih uma iznosi 251,0 m3/ha, a izdanakih 75,7 m3/ha.

Prosjena zaliha za sve ume iznosi 196,6 m3

/ha. Prosjena drvna zaliha je malovea u odnosu na prikazano stanje drvnih zaliha u proloj godini.

3. Prikaz godinjeg zapreminskog prirastaTabela 2 u prilogu

Vegetacijski oblik etinari m

3

Liari m

3

Ukupno m

3

m

3

/ha %Sve visoke ume 1.988.887 1.579.336 3.568.223 6,26 84,9Izdanake ume 0 632.792 632.792 2,47 15,1Sveukupno 1.988.887 2.212.128 4.201.015 5,08 100,0

U pregledu je prikazano stanje godinjeg zapreminskog prirasta u dravnim umamaFederacije BiH. U prikazima stanja godinjeg zapreminskog prirasta, podaci su daniu krupnom drvetu kao i kod drvnih zaliha.

Iz prikaza je vidljivo da ukupni godinji zapreminski prirast svih uma iznosi4.201.015 m3. Od toga na etinare otpada 1.988.887 m3 ili 47,3%, a na liare2.212.128 m3ili 52,7%.

U visokim umama prosjeni godinji zapreminski prirast je 6,26 m3

/ha, dok je kodizdanakih uma 2,47 m3/ha. Prosjeni godinji zapreminski prirast svih uma iznosi5,08 m3/ha. Treba teiti da se dobije to vei i kvalitetniji godinji zapreminski prirast,a veliine su uglavnom vezane sa veliinama drvnih zaliha.To se moe ostvariti uz bioloko-tehnike uzgojne mjere koje e se primjenjivati uprocesu gospodarenja umama, a u cilju ostvarenja to veeg i kvalitetnijeg prinosa.


19/131

Ukupni godinji sjeivi etat za sve ume zajedno iznosi 2.696.523 m3, (krupno drvo),od toga na etinare otpada 1.292.867 m3to iznosi 44,0%, a na liare 1.639.502 m3

to je oko 56,0%.

Sjeivi etat se uglavnom planira u visokim umama i iznosi 2.932.369 m3, to je oko92,6% ukupnog etata, a u izdanakim umama 235.846 m3 ili 7,4%. Ukupni sjeivietat je neto vei kod liara nego kod etinara a to je iz razloga to su ukupna zaliha

i prirast vei kod liara nego kod etinara. Ukupni godinji zapreminski prirast svihuma iznosi 4.201.015 m3, a sjeivi etat 2.932.369 m3. Iz odnosa godinjegzapreminskog prirasta i sjeivog etata, vidljivo je da je godinji sjeivi etat manji odgodinjeg zapreminskog prirasta za 1.032.800 m3ili 75,4% od prirasta.

Prema stvarnom stanju drvne zalihe koja je neto manja od normalne,potrebno je u buduem periodu nastojati da se u svim umama povea drvna zaliha,a to se moe postii odabirom optimalnog tehnikog cilja gospodarenja za sve ume,a posebno za visoke ekonomske ume, koje su nosilac umske proizvodnje.


20/131

V. REALIZACIJA PLANA SJEA

Unapreenje stanja uma je u direktnoj vezi sa pravilnom i potpunom realizacijomplanova gospodarenja umama, a naroito realizacijom plana sjea po koliini ipovrini gazdinskih klasa. Da bi se utvrdilo trenutno stanje izvrena je analizarealizacije umskoprivrednih osnova (PO) za sva umskoprivredna podruja uFederaciji BiH. Postoje umskoprivredna podruja za koja nisu usvojene, a nitiuraene umskoprivredne osnove (HNK), tako da je u tim umskoprivrednimpodrujima izostala analiza. Analiza je raena na nivou kategorije uma sa veomajasnim pokazateljima koji upuuju na to da je bilo prekoraenja u pojedinimkategorijama uma, a mala realizacija u drugim.Zakonska obaveza kantonalnih ministarstava je da detaljno prati realizaciju svihplanova gospodarenja umama po PO putem kantonalnih uprava za umarstvo.Kantonalne uprave za umarstvo preko svojih slubi prate i upozoravaju na odreenenepravilnosti. Te nepravilnosti su u predhodnom periodu bile izraene u Kantonu10, Tuzlanskom, Unsko-sanskom i u Bosansko-podrinjskom kantonu.

U daljnjem tekstu data su samo osnovna zapaanja kako su realizovane PO pokantonima to treba da bude smjernica za daljnji rad kantonalnih uprava zaumarstvo.Generalno gledano, planovi sjea za visoke ume su u granicama mogueg samanjim prehvatima ili podhvatima u pojedinim kategorijama uma s tim da je etatetinara realizovan gotovo 100% dok je etat liara znaajno podbaen.Obim uzgojnih zahvata u kulturama sa procjenjenom drvnom masom i izdanakimumama je veoma nizak u gotovo svim kantonima, na nekim podrujima zanemariv.

Osnovni problem ovakvog odnosa jeste cijena radova i plasman sortimenata koji sedobivaju ovakvim sjeama jer se radi o drvnoj masi koja je loe tehnike kvalitete, aza neke proizvode je teko nai trite.

1. UNSKO-SANSKI KANTON

U Unsko-sanskom kantonu ima pet GP. Za sva GP su uraene PO i u toku jenjihova realizacija. Osnova za PP Kljuko istekla je 31.12.2010. godine, uraenaje nova osnova i u toku je postupak usvajanja. Analizom realizacije utvreno je da suse Unsko-sanske ume uglavnom pridravale odredbi planova sjea iz PO-a zaPP kojima gospodare, osim kod PP Kljuko i PP Unsko gdje je dolo doprehvata u kategoriji visokih uma bukve, i visokih uma bukve, jele i smre. To je


21/131

proteklih 10 godina. Iz tabelarnog pregleda vidljivo je kako je realizovan plan sjea pokategorijama uma. Povrina visokih uma iznosi 24.857,8 ha a realizacija plana

sjea izvrena je na povrini od 24.428,5 ha, to iznosi 98%.Koliina sjea desetogodinjeg etata iznosi 1.604.906 m3 godinje 160.490 m3, dosada je realizovano 1.154.118 m3to je 71,9%.Na temelju prikazanog se moe zakljuiti da je ostvareni obim sjea po jedinicipovrine neto nii od planiranog.Po kategorijama uma realizacija etata je: u visokim umama bukve i visokim umama jele i smre, jele smre i bukve,

izvren je prehvat u umama etinara, dok je kod liara utvren podhvat. Do

isteka osnove obavezno smanjiti sjee etinara, a poveati sjeu liara, u kategoriji umskih kultura iznad taksacijskog praga od ukupne povrine 2.549,0

ha realizacija plana sjea izvrena je na povrini od 828,1 ha, to iznosi 32%. Izovoga se moe zakljuiti da u ovoj kategoriji nije bilo interesa za uzgojnimsjeama te je potrebno u preostalom ureajnom periodu provoditi intenzivnijeuzgojne sjee u ovoj kategoriji uma,

u kategoriji izdanakih uma povrine 24.033,3 ha, planirane sjee su ostvarene

na povrini od 12.061,4 ha ili 50%, to je manje od godinje dinamike planiranihsjea. Potrebna je intenzivnija realizacija sjea u narednom periodu, a posebno uumama hrasta kao i u kategoriji ostalih izdanakih uma gdje je realizacijaizvrena sa 13%.

1.2. PP DRVARSKO-BOSANSKO-GRAHOVSKO-dio(Tabela 3.1.2 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2005. do 31.12.2014. godine.

Realizacija plana sjea zakljuno sa 2011. godinom prikazana je za proteklih 7godina. u kategoriji visokih uma povrina iznosi 5.845,6 ha a realizacija plana sjea

izvrena je na povrini 2.002,2 ha, to iznosi 34%. Koliina sjea desetogodinjegetata iznosi 266.150 m3godinje 26.615 m3, do sada je realizovano 98.860 m3ili37,1%. Realizacija plana sjea u kategoriji visokih uma je ispod planiranedinamike osim u umama bukve, jele i smre gdje je u priblino planiranimgodinjim koliinama,

kod kultura iznad taksacijskog praga ukupne povrine 1.071,1 ha, realizacijaplana sjea izvrena je na povrini od 27,6 ha to iznosi 3%. Po pitanju drvnemase takoer je znaajan podbaaj, te u narednom periodu treba nastojati da seu ovoj kategoriji planirana koliina uzgojnih mjera dovede u to realnije okvire,

veoma mali procent realizacije sjea u izdanakim umama je prisutan i na ovom


22/131

desetogodinjeg etata iznosi 199.566 m3 godinje 19.956 m3, do sada jerealizovano 156.742 m3ili oko 78,5%.

u visokim umama bukve povrine 1.383,8 ha realizacija sjea izvrena je napovrini od 1.384,0 ha, to iznosi 100%, ali je prekoraenje sjea u koliinirealizovane drvne mase iskazano kod liara.

u visokim umama jele i smre, jele smre i bukve, povrine 1.911,6 ha sjee surealizovane na povrini 1.721,0 ha, to je oko 90%,

kulture sa procjenjenom drvnom masom povrine 779,3 ha realizacija plana sjeaizvrena je na povrini od 566,0 ha, to iznosi 73%.

u kategoriji izdanakih uma povrine 5.454,3 ha realizacija planiranih koliinasjea izvrena je na povrini od 1.020,0 ha, to iznosi 19%. Realizacija je vrlomala u ovom ureajnom periodu.

1.4. PP SANSKO(Tabela 3.1.4 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2003. do 31.12.2012. godine.Realizacija plana sjea je prikazana za proteklih 9 godina.

u kategoriji visokih uma povrina iznosi 20.874,2 ha. Relizacija plana sjeaizvrena je na povrini od 13.244,7 ha, to iznosi 63%. Koliina sjeadesetogodinjeg etata iznosi 1.167.600 m3 ,godinje 116.760 m3, do sada jerealizovano 748.583 m3ili oko 64,1%.

u kategoriji visokih uma bukve povrine 5.738,4 ha plan sjea od 5.017,9 ha ili87% je u planiranoj godinjoj dinamici po povrini, ali ispod plana po koliiniliara , a napravljen je prehvat u umama etinarima to treba ispraviti ubuduem periodu.

u drugim kategorijama visokih uma intenzitet sjea je ispod planiranog tako daima prostora za poveanje u naredne dvije godine.

u kategoriji kultura sa procjenjenom drvnom masom povrine 2.402,7 ha bila jesasvim mala realizacija uzgojnih sjea to je u narednom periodu neophodnopokuati dovesti do planiranog obima sjea.

u kategoriji izdanakih uma povrine 7.201,3 ha planirane sjee su ostvarene napovrini od 5.028,9 ha, to iznosi 70%. Ova dinamika je manja od planirane

godinje koliine tako da se u buduem periodu treba planirati jai godinjiintenzitet sjea.

1.5. PP BOSANSKO-PETROVAKO(Tabela 3.1.5 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2004. do 31.12.2013. godine.


23/131

planirane koliine sjea je u priblinim granicama po planu umskoprivredneosnove.

2. POSAVSKI KANTON(Tabela3.2.1 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2009. do 31.12.2018. godine. Povrinapodruja je veoma mala gdje su visoke ume na 226,2 ha i izdanake ume na 175,2ha. Potrebno je poeti sa izradom projekata za realizaciju planova PO kako bi sepostigao kontinuitet realizacije.Budui da na podruju kantona nije formirano kantonalno umskoprivredno drutvo,

realizaciju PO vrit e kantonalna uprava za umarstvo. Posebno treba razraditiprocedure izrade planova, projekata za izvoenje te javnih poziva za izvoenje,radova i prodaju umskih drvnih sortimenata.

3. TUZLANSKI KANTON

Na ovome kantonu se nalaze etiri PP. Realizacija plana sjea po PO, kao injihova dinamika realizacije prikazana je u tabelama po PP. Nakon analizerealizacije planova sjea po PP-a moe se zakljuiti da su ume Tuzlanskogkantona imale dobro planiranje i realizaciju PO za PP Majeviko i PPSpreko. Za PP Konjuh i PP Vlaseniko, realizacija etata u odreenimkategorijama uma po drvnoj masi je neto vea od planirane dinamike, a i preenapovrina je neto vea od planirane.

3.1. PP KONJUH

(Tabela 3.3.1 u prilogu)Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2004. do 31.12.2013. godine.Realizacija plana sjea u tabelarnom pregledu prikazana je za proteklih 8 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 20.489,5 ha a realizacija plana sjea

izvrena je na povrini 17.113,6 ha, to iznosi 84%. Koliina sjea je u planiranojdinamici po povrni i kree se u granicama planiranih godinjih koliina osim kodvisokih uma jele, smre i bukve, gdje su sjee izvrene na povrini od 92%, a toje neto jai intenzitet od planiranog.

u kategoriji kultura iznad taksacijskog praga povrine 655,1 ha realizacija planasjea izvrena je na povrini 263,1 ha, to je 40%. U ovoj kategoriji treba planiratiuzgojne sjee sa neto jaim godinjim intenzitetom u preostalom ureajnomperiodu.

u kategoriji izdanakih uma povrine 1.042,8 ha planirane sjee su ostvarene na


24/131

u kategoriji visokih uma bukve sjee su izvrene sa neto jaim intezitetom odplaniranih 89,8%. Kod ostalih kategorija sjee su planiranoj dinamici po povrini,

ali neto nia po koliini sjea. u kategoriji kultura iznad taksacionog praga povrine 917,4 ha realizacija plana

sjea izvrena je na povrini od 386,0 ha ili 42%. Slaba realizacija sjea udosadanjem periodu obavezuje da se planirane koliine sjea ubudue morajurealizirati sa neto jaim godinjim intenzitetom.

u kategoriji izdanakih uma povrine 9.020,0 ha, planirane sjee su ostvarene napovrini od 5.740,0 ha ili 63,6%. Kada je ova kategorija u pitanju moe se rei daje koliina sjea za protekli period zadovoljavajua te da se kree u okviru

planiranih koliina.

3.3. PP MAJEVIKO(Tabela 3.3.3 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2006. do 31.12.2015. godine.Realizacija plana sjea prikazana je u tabelarnom pregledu za proteklih 6 godina. u kategoriji visokih uma povrina iznosi 4.997,4 ha a realizacija plana sjea

izvrena je na povrini 3.128,7 ha, ili 62,6% , realizacijaje neto slabija od ukupnoplanirane godinje koliine. za kategoriju visokih uma bukve povrine 4.523,5, ha realizacija sjea izvrena

je na povrini od 3.022,1 ha, to iznosi 66,8%. Kada je realizacija sjea u ovojkategoriji uma u pitanju moe se rei da je u priblino planiranim koliinama.

u kategoriji kultura iznad taksacionog praga povrine 202,0 ha, sjee surealizovane na povrini od 4,7 ha ili 2%, a po drvnoj masi su neznatne, mala jerealizovana povrina u pitanju.

kod izdanakih uma na ovom PP je znaajnije zastupljena jedna kategorijauma, izdanake ume bukve na povrini od 2.395,2 ha, planirane sjee surealizovane na povrini 1.196,7 ha, ili 50%, ali su po drvnoj masi manje odplaniranih, te ih treba intenzivirati u narednom periodu.

3.4. PP VLASENIKO(Tabela 3.3.4 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2006. do 31.12.2015. godine.Realizacija plana sjea u tabelarnom pregledu prikazana je za proteklih 6 godina. u kategoriji visokih uma povrina iznosi 2.938,9 ha, realizacija plana sjea

izvrena je na povrini 1.822,1 ha, ili 62%, to predstavlja neto veu realizacijuod planirane po umskoprivrednoj osnovi.

imajui u vidu prilino malu povrinu kategorije umskih kultura iznad taksacionog


25/131

4. ZENIKO-DOBOJSKI KANTON

Na ovom kantonu je pet PP. Realizaciju plana sjea po PO-a kao i njihovudinamiku dajemo u tabelarnom pregledu po PP. Treba upozoriti preduzee da sesjeivi etat realizuje na cijeloj planiranoj povrini gazdinske klase.Analizom realizacije utvreno je da su se PD ume Zeniko-dobojskog kantonauglavnom pridravale odredbi planova sjea u visokim umama sa prirodnomobnovom, iz PO-a za PP kojima gospodare. Znaajan zaostatak je iskazan kodrealizacije planova sjea, odnosno uzgojnih zahvata u kulturama sa procjenjenomdrvnom masom i izdanakim umama, to e se dalje negativno odraziti na ukupno

stanje uma.Ove radove potrebno je intenzivirati u narednom periodu do istekavaenja PO-a.

4.1. PP OLOVSKO(Tabela 3.4.1 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2002. do 31.12.2011. godine.Realizacija plana sjea u tabelarnom pregledu prikazana je za proteklih 10 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 28.055,0 ha, do sada je realizovano

27.248,0 odnosno 97%. Na temelju prikazane koliine sjea desetogodinjegetata 1.516.000 m3 do sada je realizovano 1.432.913 m3, ili 94,5%. Iz ovogaproizlazi da je realizovana koliina sjea u visokim umama u planiranoj dinamicite da ovim intenzitetom treba nastaviti.

Neto jai je zahvat bio u visokim umama jele, smre i jele ,smre i bukve, dok jemanji zahvat u umama borova i hrastovim umama to treba u narednomperiodu ispraviti.

kategorija kultura iznad taksacionog praga ima povrinu od 36,0 ha i nemajuplaniran sjeivi etat, ali u njima treba provoditi redovne uzgojne zahvate. u izdanakim umama povrine 256,0 ha, ukupni planirani obim od 3.100 m3,

realizovano je 384 m3. Ostatak treba realizovati u narednom periodu do istekavaenja PO.

4.2. PP GORNJE BOSANSKO(Tabela 3.4.2 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2003. do 31.12.2012. godine.Realizacija plana sjea u tabelarnom pregledu prikazana je u proteklih 9 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 18.300,0 ha, do sada realizovano je

15.631,0, ili 85%. Na osnovu koliina sjea desetogodinjeg etata 1.126.080 m3do sada je realizovano 894.771 m3 ili 79,4%, moe se rei da je realizovana


26/131

4.3. PP KAKANJSKO(Tabela 3.4.3 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2003. do 31.12.2012. godine.Realizacija plana sjea prikazana je u tabelarnom pregledu za proteklih 9 godina. visoke ume se nalaze na povrini 13.215,0 ha.Do sada je realizovano na

povrini od 11.1941 ha, ili 84,7%. Koliina etata iznosi 675.200 m3 ili 67.520 m3

godinje. Do sada je realizovano 472.277 m3, ili 69,9%. Iz prikazanog se moezakljuiti da je koliina realiziranih sjea u kategoriji visokih uma u planiranojgodinjoj dinamici, ali je izvrenje neto vee u kategoriji uma jele, smre ibukve, tako da ovaj trend treba smanjiti u buduem periodu.

kultura iznad taksacionog pragase nalaze na povrine 1.965,0 ha, do sadarealizovano je 1.411,0 ha, ili 71,8%. Koliina sjea desetogodinjeg etata iznosi14.300 m3, godinje 1.430 m3do sada je realizovano 7.708 m3, to iznosi 53,9%.Neto slabija realizacija u dosadanjem periodu obavezuje da se planiranekoliine sjea ubudue moraju realizovati sa neto jaim godinjim intenzitetom.

u kategoriji izdanakih uma na povrini od 3.688,0 ha, sjeivi desetogodinjietat iznosi 73.900 m3 godinje 7.390 m3 .Do sada je realizovano 36.768 m3 ili49,7%. Ova dinamika je manja od planirane koliine, tako da se u buduemperiodu treba planirati neto jai intenzitet sjea uglavnom uzgojnog karaktera.

4.4. PP KRIVAJSKO(Tabela 3.4.4 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2007. do 31.12.2016. godine.Realizacija plana sjea prikazana je za proteklih 6 godina. kategorija visokih uma na povrini od 55.818,0 ha, koliina sjea

desetogodinjeg etata iznosi 2.209.000 m3

godinje 220.900 m3

, do sada jerealizovano 568.429 m3, ili 25,7 %. Realizacija sjea u dosadanjem periodu je umanjem obimu od planiranih, tako da je poeljno pratiti planiranu dinamikuumskoprivredne osnove.

kategorija kultura iznad taksacijskog praga povrine 6.181,0 ha, koliina sjeadesetogodinjeg etata 133.000 m3godinje 13.300 m3, do sada je realizovanosamo 8.417 m3, ili 6,3%. Ova dinamika je znatno manja od planirane koliine,tako da se u buduem periodu treba planirati neto jai godinji intenzitet sjea

uzgojnog karaktera. u kategoriji izdanakih uma povrine 10.362 ha, koliina sjea desetogodinjeg

etata 194.000 m3godinje 19.400 m3, do sada je realizovano 18.118 m3, ili 9,3%.Ova dinamika je u dosadanjem periodu znatno manja od planirane godinjekoliine, tako da se u buduem periodu vaenja umskoprivredne osnove treba


27/131

kategorija kultura iznad taksacijskog praga povrine 1.649,0 ha, koliina sjeadesetogodinjeg etata izunosi 33.000 m3 , godinje 3.300 m3, do sada je

realizovano 3.420 m

3

, ili 10,3%. u kategoriji izdanakih uma povrine 3.027,0 ha, koliina sjea desetogodinjeg

etata 71.000 m3, godinje7.100 m3, do sada je realizovano 12.908 m3, ili 18,1%.Realizacija plana sjea u svim kategorijama uma je ispod prosjene planiranekoliine, tako da se narednom periodu treba nastojati pratiti planirane godinjekoliine.

5. BOSANSKO-PODRINJSKI KANTON

Na ovom kantonu je formirano jedno PP koje je nastalo od dijelova podrujapodijeljenih entitetskom linijom.Analizom je utvreno da su planiranje i realizacija kod visokih uma sa prirodnomobnovom dobro provodi, a da treba intenzivirati radove u kulturama sa procjenjenomdrvnom masom, kao i u izdanakim umama.

5.1 PP BOSANSKO-PODRINJSKO(Tabela 3.5.1 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2007. do 31.12.2016. godine. Utabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana je za proteklih 5 godina. kategorija visokih uma povrine 11.813,8 ha, do sada je realizovano 2.597 ili

21%. Koliina sjea desetogodinjeg etata iznosi 306.600 m3 , godinje 30.600m3, do sada je realizovano 153.111 m3ili 49,9% desetogodinjeg etata. Na ovom

PP realizacija sjea u dosadanjem dijelu ureajnog perioda uglavnom pratidinamiku planiranih koliina. kategorija kultura sa procijenjenom drvnom masom povrine 1.677,0 ha, koliina

sjea desetogodinjeg etata iznosi 25.500 m3 , godinje 2.550 m3, do sada jerealizovano 1.907 m3 ,to je 7,5%. Treba intenzivirati uzgojne radove u ostatkuureajnog perioda.

kategorija izdanakih uma ima povrinu od 6.906,9 ha, koliina sjeadesetogodinjeg etata 75.000 m3 , godinje 7.500 m3, do sada realizovano je10.036 m3 ili 13,4%. Treba intenzivirati uzgojne sjee u ovoj kategoriji u ostatkuureajnog perioda.

6. SREDNJOBOSANSKI KANTON/KANTON SREDINJA BOSNA


28/131

6.1. PP LAVANSKO(Tabela3.6.1 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2006. do 31.12.2015. godine.Realizacija plana sjea prikazana je u tabelarnom pregledu za proteklih 6 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 45.388,0 ha, etat je do sada realizovan

na povrini od 18.838,0 ha, ili 41%. Koliina sjea desetogodinjeg etata iznosi1.721.300 m3godinje 172.130,0 m3, do sada je realizovano 1.019.367 m3toiznosi 59,2% i u planiranoj je dinamici.

u kategoriji kultura iznad taksacionog praga povrine 7.318 ha, koliina sjeadesetogodinjeg etata iznosi 82.300 m3 , godinje 8.230,0 m3, do sada

realizovanog 20.837 m3ili 25,3%. Slaba realizacija sjea u dosadanjem perioduobavezuje da se planirane koliine sjea moraju realizovati sa neto veimgodinjim intenzitetom.

u kategoriji izdanakih uma povrine 9.024,0 ha, sjeivi etat je do sadarealizovano na povrini od 624,0 ha, ili 7%. Realizacija je slaba kao i kodkategorije kultura.

6.2. PP GORNJEVRBASKO (Tabela3.6.2 u prilogu)Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2004. do 31.12.2013. godine.Realizacija plana sjea prikazana je u tabelarnom pregledu za proteklih 8 godina. u kategoriji visokih uma povrina iznosi 35.992,7 ha, a realizacija sjea izvrena

je na povrini 20.036,0 ha, ili 56%. Koliina sjea desetogodinjeg etata iznosi1.180.270 m3, godinje 118.027,0 m3, do sada je realizovano 795.042 m3, to jeoko 67,4%. Moe se kazati da je dinamika sjea u neto manjim koliinama od

planiranih. kategorija kultura iznad taksacionog praga povrine 4.363,1 ha sjeivi etat je do

sada realizovan na povrini od 250,9 ha, ili 6%. U preostalom ureajnom periodupotrebno poveati godinji intenzitet uzgojnih sjea.

u kategoriji izdanakih uma povrine 7.888,2 ha sjeivi etat je do sadarealizovan 784,1 ha, ili 10%. U ovoj kategoriji u preostalom ureajnom periodutreba znaajno poveeti godinji intenzitet sjea kao i u kulturama.

6.3. PP FOJNIKO(Tabela3.6.3 u prilogu)

Vanost PO za ovo PP je od 01.01.2007. do 31.12.2016. godine. Realizacijaplana sjea prikazana je za proteklih 5 godina. kategorija visokih uma povrine 25 752 1 ha sjeivi etat je do sada je


29/131

kategoriji treba znaajno poveati intezitet sjea u preostalom dijelu ureajnogperioda.

6.4. PP SREDNJEVRBASKO(Tabela3.6.4 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2006. do 31.12.2015. godine. Utabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana za proteklih 6 godina. kategorija visokih uma se nalazi na povrini 13.187,2 ha, sjeivi etat je do sada

realizovan na povrini od 6.709,8ha, to iznosi 51%. Koliina sjeadesetogodinjeg etata iznosi 580.300 m3 , godinje 58.030 m3, do sada je

realizovan 391.692 m3, ili 67,5%. Moe se rei da je intenzitet sjea u kategorijivisokih uma u dinamici planiranih koliina.

kategorija kultura iznad taksacionog praga se nalazi na povrine od 931,8 ha.Sjeivi etat je do sada realizovan na povrini od 37,0 ha, ili 1%.Koliina sjeadesetogodinjeg etata 10.381 m3, godinje 1.483 m3, do sada realizovano je 285m3to je 2,7%. Slaba realizacija sjea u dosadanjem periodu obavezuje da seplanirane koliine sjea moraju realizovati sa neto veim godinjim intenzitetomu preostalom djelu ureajnog perioda.

u kategoriji izdanakih uma povrine 5.454,6 ha, koliina sjea desetogodinjegetata iznosi 44.527 m3, do sada je realizovano 5.020 m3odnosno 11,3%. Zbogslabe realizacije sjea u dosadanjem periodu intezitet sjea se u narednimgodinjim planovima obavezno mora poveati.

7. HERCEGOVAKO-NERETVANSKI KANTON

Na ovom kantonu postoje etiri PP: Konjiko, Kalinovakodio, SrednjeNeretvansko i Podruje kra. umskoprivredne osnove su izraene i usvojene zaPP Konjiko, Kalinovakodio i u toku je njihova realizacija. Kantonalnoministarstvo nije dostavilo kompletne podatke o gospodarenju umama i realizacijiPO, tako da se ne mogu prikazati rezultati realizacije planova sjea u dosadanjemperiodu.

8. ZAPADNOHERCEGOVAKI KANTON(Tabela3.8.1. u prilogu)

Na ovom kantonu formirano je jedno PP Posuko za koje je izraena i usvojenaumskoprivredna osnova. Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2008. do31.12.2017. godine. U tabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana je zaprotekle 4 godine.


30/131

6.654 m3 ili oko 20,2%. Zbog slabe realizacije sjea u dosadanjem perioduintezitet sjea se u narednim godinjim planovima obavezno mora poveati.

9. KANTON SARAJEVONa ovom kantonu se nalaze tri PP i dijelovi tri PP koji su uspostavom kantonalnihgranica pripojeni Kantonu Sarajevo.Analizom realizacije obima sjea po PP vidi se da su PD Sarajevo umeuglavnom pratile planirane obime sjea za visoke ume, s tim da su imale malopojaane intenzitete u pojedinim kategorijama uma. Obim sjea u kulturama saprocjenjenom drvnom masom i izdanakim umama je neznatno realizovan i treba

nastojati da se radovi uzgojnog karaktera intenziviraju pri planiranju u ostatkuperioda realizacije PO-a.

9.1 PP IGMANSKO(Tabela 3.9.1 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2004. do 31.12.2013. godine.Realizacija plana sjea u tabelarnom pregledu prikazana je za proteklih 8 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 14.824,5 ha, sjeivi etat je do sada

realizovan na povrini od 9.550,7 ha, odnosno 64%. Koliina sjeadesetogodinjeg etata iznosi 681.700 m3 , godinje 68.170 m3, do sada jerealizovano 489.342 m3ili 71,8%. Moe se rei da je intenzitet sjea u kategorijivisokih uma u dinamici planiranih koliina.

u kategoriji kultura sa procjenjenom drvnom masom povrine 1.643,0 ha, koliinasjea izvrena je na 317,0 ha, ili 19%. Desetogodinji etat iznosi 20.000 m3 ,godinje 2.000 m3, do sada je realizovano 12.289 m3, ili 61,4%. Zbog slabe

realizacije sjea u dosadanjem periodu intezitet sjea se i povrine koje setrebaju tretirati, u narednim godinjim u planovima obavezno se moraju poveati. u kategoriji izdanakih uma povrine 3.198,6 ha do sada j realizovano na

povrini od 693,0 ha, to iznosi 22%. Desetogodinja planirana koliina sjeaiznosi 33.500 m3godinje 3.350 m3, do sada realizovano 17.743 m3, ili 52,9%. Uovoj kategoriji u preostalom ureajnom periodu treba znaajno poveati godinjiintenzitet sjea da bi se ostvarila planirana koliina po umskoprivrednoj osnovi.

9.2 PP TRNOVSKO(Tabela3.9.2 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2005. do 31.12.2014. godine.Realizacija plana sjea prikazana je u tabelarnom pregledu za proteklih 7 godina. kategorija visokih uma povrine 9.096,0 ha sjeivi etat je do sada realizovan na


31/131

m3 godinje 4.500 m3 ,do sada je realizirano 9.239 m3 ili 20,3%. Zbog slaberealizacije sjea intezitet sjea u narednim godinjim planovima se treba poveati.

9.3 PP BISTRIKO(Tabela3.9.3 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2005. do 31.12.2014. godine. Utabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana je za proteklih 7 godina. u kategoriji visokih uma povrine 2.211,6 ha, plan sjea je do sada realizovan

na povrini od 1.307,2 ha, to iznosi 59%. Koliina sjea desetogodinjeg etataiznosi 96.500 m3 ,godinje 9.650 m3, do sada je realizovano 66.143 m3 ili oko

68,5%. Moe se rei da je koliina realiziranih sjea u planiranoj godinjojdinamici, sa neto jaim intenzitetom u visokim umama bukve. u kategoriji umskih kultura sa procjenjenom drvnom masom povrine 358,1 ha

plan sjea je do sada realizovan na povrini od 158,4 ha, to iznosi 44%. Unarednom periodu plan sjea potrebno je intezivirati.

u kategoriji izdanakih uma povrine 1.643,1 ha, koliina desetogodinjeg etataiznosi 16.000 m3, godinje 1.600 m3, do sada je realizovano1.651 m3ili 10,3%. Uovoj kategoriji u preostalom ureajnom periodu treba poveati godinji intenzitetsjea da bi se ispunili planovi umskoprivredne osnove.

9.4 PP GORNJEBOSANSKO-dio(Tabela3.9.4 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2003. do 31.12.2012. godine.Realizacija plana sjea prikazana je u tabelarnom pregledu za proteklih 9 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 9.923,9 ha plan sjea do sada

realizovano na povrini od 9.051,7 ha ili 91%. Koliina sjea desetogodinjegetata iznosi 774.000 m3 , godinje 77.400 m3, do sada je realizovano 578.670m3, odnosno 74,7%. U svim kategorijama visokih uma prosjena realizacija jeneto ispod godinjeg plana sjea, tako da u narednom periodu treba zadovoljitiplanirane okvire.

u kategoriji umskih kultura iznad taksacionog praga povrine 171,4 ha koliinasjea desetogodinjeg etata iznosi 2.100 m3, do sada je realizovano 418 m3ili19,9%.

u kategoriji izdanakih uma povrine 421,2 ha koliina sjea iznosi 3.000 m3,do sada je realizovano 1.642 m3 ili 54,7%.

Ove dvije kategorije imaju malu povrinu, tako da nemaju nekog veeg ukupnogznaaja na razini podruja.


32/131

10. KANTON 10

Na ovom kantonu je est PP. Realizaciju plana sjea kao i njihovu dinamikudajemo u tabelarnom pregledu po PP.Analizom je utvreno da su PD Hercegbosanske ume prilino dobro gospodarilevisokim umama na veini PP i realizacija sjea se kree uglavnom u onimkoliinama koje su planirane u umskoprivrednim osnovama.Realizacija etata u kulturama sa procijenjenom drvnom masom i izdanakim umamaje prilino zapostavljena, a radi se o veoma malim koliinama realizacije na svimPP, kako po povrini tako i po drvnoj masi. U cilju realizacije planiranih koliina

umskouzgojnih mjera, neophodno je u ovim kategorijama uzgojne sjee intenzivnijeplanirati u ostatku ureajnog perioda.

10.1 PP GLAMOKO(Tabela3.10.1 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2003. do 31.12.2012. godine. Utabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana za proteklih 9 godina.U kategorijama visokih uma povrine 23.082,0 ha, do sada je realizovano 20.096,0

ha, ili 87%. Koliina desetogodinjeg etata iznosi 1.757.540 m3,godinje 175.754 m3,do sada je realizovano 1.530.367 m3 ili 87,1%. Realizacija plana sjea u kategorijivisokih uma je u planiranim godinjim koliinama. kategorija kultura iznad taksacionog praga povrine 658,9 ha, plan sjea je do

sada realizovan na povrini 593,0 ha ili 90%. u kategoriji izdanakih uma povrine 3.321,0 ha,plan sjea je do sada realizovan

na povrini od 90 ha to je 3%. Koliina realizovanih sjea je vea od planiranih, a

realizovano je 3.599 m3

.10.2 PP DRVARSKO

(Tabela3.10.2 u prilogu)Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2005. do 31.12.2014. godine.Realizacija plana sjea u tabelarnom pregledu prikazana je za proteklih 7 godina. povrina kategorije visokih uma iznosi 22.583,3 ha, plan sjea je do sada

realizovan na povrini od 11.843,6 ha, to iznosi 52%. Koliina sjea

desetogodinjeg etata 1.360.000 m3, godinje 136.000 m3, do sada realizovano964.587 m3 ili 70,9%.Realizacija plana sjea u kategoriji visokih uma je ugranicama planiranih koliina.

u kategoriji kultura sa procjenjenom drvnom masom povrine 2.385,0 ha,plansjea je do sada realizovan na povrini od 124,0 ha, to iznosi 5%. Realizacija


33/131

kategorija visokih uma se nalazi na povrini od 22.056,6 ha, plan sjea je dosada realizovan na povrini od 9.387,3 ha, to iznosi 42%. Koliina sjea

desetogodinjeg etata iznosi 1.018.023 m

3

, godinje 101,803 m

3

, do sada jerealizovano 651.574 m3 ili 51%. Koliina realizovanih sjea je neto ispodplaniranih koliina.

kod kategorije kultura iznad taksacionog praga povrine od 1.168,0 ha,plan sjeaje do sada realizovan na 75,9 ha ili 6%. Koliina sjea desetogodinjeg etataiznosi 2.630 m3 , odnosno 263 m3 godinje. Nije bilo sjea u dosadanjemperiodu realizacije umskoprivredne osnove. Ove nepravilnosti je potrebnoispraviti u ostatku ureajnog perioda.

u kategoriji izdanakih uma na povrini od 4.119,3 ha, plan sjea je do sadarealizovan na 96,7 ha, to iznosi 2%.Od koliina sjea od 11.900 m3, do sada jerealizovano 5.255 m3 ili 44,2%. Moe se rei da je dosadanja realizacija sjeamala. Slabu realizaciju sjea u dosadanjem periodu potrebno je poboljati ubuduem godinjem planiranju.

10.4 PP KUPREKO(Tabela3.10.4 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2005. do 31.12.2014. godine. Utabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana je za proteklih 7 godina. u kategoriji visokih uma povrine 16.326,3 ha, plan sjea je do sada realizovan

na povrini od 10.290,8 ha, to iznosi 63%. Koliina sjea desetogodinjeg etataiznosi 460.793 m3 ,godinje 46.079 m3, do sada je realizovano 329.678 m3 ili71,5%. Moe se rei da je koliina sjea oko planiranih godinjih koliina. Netonia je kod visokih uma bukve kao i kod uma jele, smre i bukve.

u kategoriji umskih kultura sa procijenjenom drvnom masom povrine od 2.276,4ha, do sada je realizovano na povrini od 1.093,3 ha, odnosno 48%. Koliinasjea desetogodinjeg etata iznosi 13.303 m3 , godinje 1.330 m3, do sada jerealizovano 1.246 m3 ili 9,4%. Zbog slabe realizacije sjea u dosadanjemperiodu intezitet sjea u narednom godinjm periodu treba poveati..

kategorija izdanakih uma ima povrinu od 1.926,2 ha, do sada je realiziovanona povrini od 1.255,4 ha, to iznosi 65%. Koliina desetogodinjeg etata iznosi33.700 m3,godinje 3.370 m3, do sada je realizovano 15.873 m3ili 47,1%. Zbogslabe realizacije sjea u dosadanjem periodu intezitet sjea u narednomgodinjm periodu treba poveati.

10.5 PP "LIVANJSKO(Tabela3.10.5 u prilogu)


34/131

kategoriji u preostalom ureajnom periodupotrebno je poveati godinji intenzitetsjea.

10.6 PP TOMISLAVGRAD(Tabela3.10.6 u prilogu)

Period vaenja PO za ovo PP je od 01.01.2011. do 31.12.2020. godine. Utabelarnom pregledu realizacija plana sjea prikazana je za proteklu 1 godinu. u kategoriji visokih uma povrine 5.308,3 ha do sada je realizovano 295,9 ha,

to iznosi 6%. Koliina sjea desetogodinjeg etata iznosi 233.000 m3, godinje23.300 m3, do sada je realizovano 14.804 m3 ,odnosno 6%. Realizacija je u

planiranim okvirima. kategorija umskih kultura iznad taksacionog praga povrine 823,2 ha, plan sjea

je do sada realizovano na povrini od 9,0 ha, to iznosi 1%. Koliina sjeadesetogodinjeg etata iznosi 19.500 m3 , godinje 1.950 m3, do sada jerealizovano 2.167 m3 ili 11,1%. Sjee uzgojnog karaktera u ovoj kategoriji su uplaniranim koliinama.

u kategoriji izdanakih uma povrine 9.711,9 ha, plan sjea je do sadarealizovan na povrini od 90,0 ha, ili 1%. Koliina sjea desetogodinjeg etataiznosi 39.500 m3 godinje 3.950 m3, do sada realizovano 550 m3 to je 1,4%.Realizacija sjea je u prvoj godini neto slabija od planirane realizacije PO.


35/131

VI. PROIZVODNJA I PLASMAN UMSKIH DRVNIH SORTIMENATA

Na osnovu podataka za sve kantone ukupno, utvreni su sljedei pokazateljiizvrenja obima sjea, uz napomenu da podaci za Hercegovako-neretvanski kantonnisu kompletni, jer preduzea koja ne ulaze u sastav PD/GD umeHercegovako-neretvanske, ne dostavljaju podatke kantonalnoj upravi zaumarstvo:

Planirane i izvrene sjee u 2011. god. i plan sjea za 2012.god.

(Tabela 4.)Dozvoljeni Plan Izvreno Plan

Vrsta drveta etat 2011. god 2011. god 2012. godm3 m3 m3 m3

1 2 3 4 5

etinari 1.292.866 1.118.791 1.112.226 1.118.116Liari 1.639.503 1.160.249 1.179.626 1.191.383Ukupno 2.932.369 2.279.040 2.291.852 2.309.499


36/131

Izvrenje sjea za period od 2007. do 2011. godine

Izvreno u godiniVrsta drveta

Dozvoljeni

etat2007. 2008. 2009. 2010. 2011.

m3 m3 m3 m3 m3 m31 2 4 5 6 7 8

etinari 1.283.420 1.132.169 1.089.122 958.738 1.038.731 1.112.226

Liari 1.633.442 1.280.854 1.247.723 1.151.363 1.079.720 1.179.626

Ukupno 2.916.862 2.413.023 2.336.845 2.110.101 2.118.451 2.291.852

Na temelju uvida u umskoprivredne osnove i stvarnog stanja uma u Federaciji BiH,utvreno je da dozvoljeni sjeivi etat iznosi 2.916.862 m3. Mogui obim sjea seprilikom godinjeg planiranja u praksi redovno smanjuje. Podaci o izvrenju sjea zaperiod od 2007.-2011. godine pokazuju da se dozvoljeni etat nikada nije realizovao upunom obimu.

Obim uzgojnih sjea/zahvata u kulturama sa procjenjenom drvnom masom iizdanakim umama je veoma mali gotovo u svim kantonima, a na nekim podrujimaje zanemariv Ovo se negativno odraava na stanje tih uma Ovdje se posebno


37/131

Ostvareni obim sjea koji se realizira u umama etinara blii je dozvoljenom nego zadrvo liara. Dobro koritenje drvne mase etinara objanjava se osiguranimplasmanom oblovine u drvopreraivake kapacitete.

U 2011. godini od ukupno realizovane drvne mase etinara, na oblovinu otpada oko74% (Trupci F/III+ostala oblovina), a poveani plasman celuloznog drveta u iznosuod oko 26% rezultat je poveane potranje industrijskih kapaciteta. To je pokazateljpravilnog gospodarenja ovim umama u prethodnom periodu.

Ostvarena proizvodnja umskih drvnih sortimenata u 2011. godini i planproizvodnje za 2012. godinu

Neto masa u m3 (Tabela 5)

Vrsta sortimentaPlan u 2011.

god.Ostvareno u2011. god.

Procentualniudio

Plan u 2012. god.

m3 m3 % m3etinari:

Trupci F/III 670.188 631.954 67,58 655.361

Ostala oblovina 67.507 56.909 6,09 70.331

Celulozno drvo 178.241 245.080 26,21 176.353

Ogrijevno drvo 5.192 1.217 0,13 5.907

Ukupno 921.128 935.160 100,00 907.952

Liari:

Trupci F/III 288.152 269.708 28,18 287.747

Ostala oblovina 2.069 96.164 10,05 74.284

Celulozno drvo 9.662 360 0,04 1.719

Ogrijevno drvo 691.743 590.703 61,73 626.553

Ukupno 991.626 956.935 100,00 990.303UKUPNO 1.912.754 1.892.095 1.898.255


38/131

Kod liara je situacija znaajno loija u odnosu na etinare. Naime, u 2011. godinirealizovano je oblovine za industrijsku preradu u iznosu od oko 28%, dok je

zastupljenost ogrijevnog drveta liara ak oko 62%. Odnos realizacije celuloznog iogrijevnog drveta nije realan, a razlog tomu je nepostojanje industrijskih kapacitetaza preradu celuloze liara, kao ni tvornica ploa koje su u predratnom periodukoristile liare kao sirovinu.Vei dio celuloznog drveta se plasira kao ogrijevno drvo to ima negativan finansijskiefekt na poslovanje preduzea koja gospodare umama. U 2011. godini je zbogsnijega i niskih temperatura bilo dosta teta, pa je kroz sanitarne sjee realizovano10% ostale oblovine, koja je takoer najveim dijelom prodana kao ogrijevno drvo.U prijeratnom periodu se umama liara nepravilno gospodarilo skupinastim iskupinasto-prebornim sjeama, odnosno golim sjeama na velikim povrinama,naroito umama bukve. Tada su sjeena kvalitetna stabla, a ostavljana loija, imesu ume sistemski znaajno degradirane. Potreban je dui vremenski period odnajmanje 50 godina da bi se uz paljivo planirane zahvate ovim umama vratilastabilnost i osigurala odrivost gospodarenja.To implicira da ume u Federaciji BiH nisu zavidne kvalitete, a finansijska sredstva

koja treba ulagati u resurs ne mogu se osigurati samo iz ume. Za sve ostalekategorije osim visokih uma upitna je rentabilnost gospodarenja.Ukupna proizvodnja umskih drvnih sortimenata u odnosu na prethodni periodzadrava tendenciju poveanja od oko 10%, ali je treba poveati do mogueg etatapo umskoprivrednim osnovama.


39/131


40/131

Akcent se naroito mora staviti na realizaciju etata u izdanakim umama i ukulturama sa procjenjenom drvnom masom u skladu sa umskoprivrednimosnovama. O ovim, finansijski zahtjevnim poslovima, u kojima su se do sada pravilisamo povremeni zahvati, vodilo se rauna i pri izradi PO, ije odredbe su zakonskiobavezujue. U protivnom, kontinuirano iskoritavanje uma na nain da se koristikvalitetna drvna masa, a zanemaruju ostali umskouzgojni radovi, vodi daljojdegradaciji umskih resursa.

Prikaz sortimentnog udjela etinari i liara za period od 2007.-2011. godine

Ostvareno u godiniVrsta sortimenta 2007. 2008. 2009. 2010. 2011.

m3 m3 m3 m3 m3

ETINARI

Trupci F/III 675.524 694.411 526.085 587.514 631.954

Ostala oblov./celulo 238.912 248.520 193.145 271.057 301.989

Ogrijevno drvo 5.532 3.594 3.173 3.557 1.217

Ukupno: 919.968 946.525 722.403 862.128 935.160

LIARI

Trupci F/III 395.642 314.102 230.677 243.145 269.708

Ostala oblo./celulo 4.527 2.606 3.455 2.847 96.524

Ogrijevno drvo 691.860 730.137 652.019 661.837 590.703Ukupno: 1.092.029 1.046.845 886.151 907.829 956.935

UKUPNO: 2.011.997 1.993.370 1.608.554 1.769.957 1.892.095

Zastupljenost pojedinih sortimenata kroz period koji je i dui od prikazanog (5 godina)ima ujednaen trend. Nastavlja se tendencija prodaje oblovine postojeim

instaliranim pilanskim kapacitetima.Podaci o proizvodnji umskih drvnih sortimenata pokazuju da preporuke za izgradnjunovih pogona za proizvodnju liarske celuloze, raznih vrsta ploa, izradu peleta ibriketa kako bi se ostvarila vea dobit od proizvodnje manje vrijednh sortimenata nisuimplementirane. Dio celuloznog drveta se plasira kao ogrijevno drvo, to ima veliki


41/131

Poveanje proizvodnje ostale oblovine za 10% u odnosu na prethodnu godinuposljedica je vremenskih neprilika i snjegoloma na povrini od preko 20.000 ha u

Unsko-sanskom kantonu gdje je bilo neophodno provesti sanitarne sjee.

Analizom stanja u umarstvu prije vie godina utvreni su problemi i definisaneodreene preporuke za njihovo rjeavanje. Neki od njih su nedostatak preraivakih


42/131

Ovo je takoe pokazatelj ne naroito zavidne kvalitete uma u Federaciji, afinansijska sredstva koja treba ulagati u resurs ne mogu se osigurati samo iz ume.Za sve ostale kategorije osim visokih uma upitna je rentabilnost gospodarenja,odnosno vea su ulaganja od mogueg prihoda. Za postizanje vee transparentnostiu sektoru umarstva, a takoer i da bi se postizali bolji proizvodni rezultati, potrebnoje realizovati Zakljuak Vlade Federacije kroz program o transparentnoj prodajidrveta i umskoprivrednim drutvima omoguiti trino poslovanje.Uvidom u plan proizvodnje za 2012. godinu konstatuje se da preduzea umarstvanastavljaju jednak trend koritenja uma kao i prethodnih godina. U promjenama

moraju uestvovati sve zainteresovane strane u umarstvu, od zakonodavne doizvrne, budui da se finansijska sredstva, koja je potrebno ulagati u resurs ne moguosigurati samo iz ume, a stanje ovog prirodnog resursa od izuzetnog je znaaja zacjelokupnu drutvenu zajednicu.


43/131

VII. UMSKE KOMUNIKACIJE

Otvorenost uma mreom primarnih i sekundarnih puteva direktno utie na izbortehnologije pri iskoritavanju uma, distancu privlaenja drveta, kao i naekonominost poslovanja preduzea. Prema autoru ikiu i dr. (1989.) minimalnaotvorenost planinskih predjela potrebna za racionalno gospodarenje umskimresursima (a koji dominiraju u Federaciji BiH), iznosi 15 m/ha.Ukupna duina umskih puteva u Federaciji BiH (Tabela 8.) bez podataka zaHercegovako-neretvanski kanton iznosi 11.421 kilometar, to predstavlja otvorenost

od 10,9 metara po hektaru. Najvea otvorenost je u visokim umama, jer se visokeume otvaraju radi njihove ekonomske komponente. Imperativ za odrivogospodarenje umskim resursima je znaajno poveavanje i otvaranje ostalih uma iumskih zemljita radi obaveza provoenja intenzivnih uzgojnih mjera. Prosjenaduina umskih puteva po kategorijama uma i umskih zemljita u Federaciji BiH jeneravnomjerno rasporeena po umskoprivrednim podrujima i manja je odoptimalne, a naroito na povrinama koje zahtjevaju intenzivnije uzgojne zahvate.Otvorenost uma u Federaciji Bosne i Hercegovine je od 7-14 m/ha dok se uevropskim zemljama kree od 20 do 30 m/ha. Dravne ume u F BiH su nedovoljnootvorene to ima za posljedicu neravnomjernu realizaciju etata na cijeloj povrini podumom.

Ostvarena izgradnja i rekonstrukcija umskih kamionskih puteva u 2011. i plan za2012. godinu

(Tabela 7)

Vrstakomunikacije

Plan u2011.god.

Vrijednostradova

Ostvarenou 2011.

god.

Vrijednostradova

Procentrealizacije

Plan u2012.god

Vrijednostradova

km KM km KM % km KM

Izgradnjaumskih puteva

63,0 5.509.000 15,1 910.400 24,0 52,7 4.358.300

Rekonstrukcija 208,1 2.269.400 94,9 815.400 45,6 263,2 3.900.000

Ukupno: 271,1 7.778.400 110,0 1.725.800 315,9 8.258.300

Planirani obim izgradnje umskih puteva u 2011. godini iznosio je 63,0 km.Vrijednost planiranih radova za izgradnju umskih puteva je ca. 5,5 milijuna KM.Realizirano je 15,1 km, a vrijednost izvedenih radova na izgradnji umskih puteva je

910 400 KM t d t lj 24% k i ih kih t 2011


44/131

Prikaz izgradnje i rekonstrukcije umskih puteva za period od 2007.-2011. godine

Kilometara Izgradnja umskih puteva Rekonstrukcija umskih puteva

Plan Ostvareno % ostv. Plan Ostvareno % ostv.

2007. 109,8 75,1 68 425,2 367,5 86

2008. 112,1 55,7 50 397,2 338,8 85

2009. 82,6 33,0 40 333,7 132,4 40

2010. 70,0 29,1 42 148,6 109,4 74

2011. 63,0 15,1 24 208,1 94,9 46Ukupno 437,5 208,0 1512,8 1043,0

Prikaz trokova izgradnje i rekonstrukcije umskih puteva za period od 2007.-2011.godine

Vrijednost(KM)

Izgradnja umskih puteva Rekonstrukcija umskih puteva

Plan Ostvareno%

ostva-renja

Plan Ostvareno% ostva-

renja

2007. 6.630.500 3.400.320 51 2.939.500 1.869.350 642008. 6.867.500 3.837.300 56 2.924.900 3.041.900 104*2009. 7.191.100 2.733.200 38 3.335.700 1.878.100 562010. 5.198.400 1.786.800 34 1.620.800 1.133.100 222011. 5.509.000 910.400 17 2.269.400 815.400 36

Ukupno 31.396.500 12.668.020 13.090.300 8.737.850

(*2008. godine je za rekonstrukciju KP investirano za 4% vie sredstava nego to je to bilopredvieno planom , ali je pri tome rekonstruirano 60 km puta manje od plana.)

Za promatrani period planirano je izgraditi ukupno oko 437,5 km puteva, dok jerealizovano tek oko 208 km ili 48%.


45/131

U istom periodu je za rekonstrukciju KP planirano ukupno 1512,87 km, arealizovano 1043,23 km ili 69%.

Za izgradnju KP u promatranom periodu planirano je investirati 31.396.500 KM, arealizovano je 12.668.020 KM ili 40%. U istom periodu za rekonstrukciju KPplanirano je investirati 13.090.300 KM, a realizovano je 8.737.850 KM ili 67 %.U poreenju sa rezultatima studije umska transportna infrastruktura u kojoj jepromatrani period bio od 2005.-2009. godine, negativni trend smanjenja kako plana

tako i realizacije izgradnje i rekonstrukcije umskih puteva se nastavlja.Poznata je takoer i injenica da su do sada uglavnom otvarane visoke ume, dok jeotvorenost ostalih kategorija uma daleko ispod minimuma. Ova situacija predstavljaprimarno ogranienje za provoenje bilo kakvih mjera u gospodarenju umskimresursima. Da bi se umama uope moglo odrivo gospodariti putevi su jedan odprvih uvjeta koji mora biti rijeen, odnosno mora se omoguiti pristup umama iumskom zemljitu. Posebno loe su otvorene visoke degradirane i izdanake ume.Neotvorenost uma i umskih zemljita primarnom mreom umskih puteva dovodi u

pitanje realizaciju ostalih planova umskoprivrednih osnova.Otvorenost uma direktno utjee i na izbor tehnologije pri iskoritavanju uma,distancu privlaenja drveta, te ekonominost poslovanja preduzea. U umarstvu seve dui niz godina primjenjuju specijalizirani viefunkcionalni strojevi za sjeu iizvlaenje drveta, koji se kod nas, izmeu ostaloga, vrlo teko ili nikako ne mogu


46/131

nemogunost osiguravanja povoljnih izvora finansiranja su osnovni razlog skromnihrezultata u ovoj oblasti.Mahanizacija za gradnju i odravanje umskih kamionskih puteva kojima raspolau

preduzea umarstva je uglavnom zastarjela i uglavnom nedovoljna za samostalnoizvoenje zahtjevnih graevinskih radova na gradnji KP. Bez znaajnih ulaganja uobnovu mehanizacije nee biti u mogunosti realizirati bilo kakve ozbiljnije projekte uovoj oblasti.Prema zakljucima studije umska transportna infrastruktura, dostizanje potrebnogstepena minimalne otvorenosti od 15 m/ha nije realno oekivati u kraemvremenskom periodu, ali je realna pretpostavka dostizanje prosjene otvorenosti

uma od 12 m/ha u periodu od 5 godina i uz dinamiku gradnje od 200 do 250km/god., za to bi trebalo osigurati finansijska sredstva u iznosu od 10-12 milijunaKM godinje za izgradnju novih puteva.Optimalna otvorenost je konani cilj kojem se tei u otvaranju uma za koji jeneophodno osigurati kontinuiran adekvatan priliv finansijskih sredstava. Takoer jepotrebno provesti inventarizaciju i kategorizaciju umskih kamionskih puteva,tehnikih elemenata i objekata na putevima, a podatke pohraniti u GIS bazupodataka to bi predstavljalo dobru osnovu za pravovremeno i transparentno tekue

i investicijsko odravanje i planiranje u oblasti umske transportne infrastrukture.


47/131

VIII. UMSKO UZGOJNI RADOVI

Pod umsko-uzgojnim radovima ili biolokom obnovom uma se podrazumijeva:priprema zemljita za prirodno podmlaivanje, poumljavanje neobraslog umskogzemljita sadnjom sadnica, poumljavanje neobraslog umskog zemljita sjetvomsjemena, popunjavanje, njega i ienje umskih kultura, prorjeivanje sastojina,sanacija poarita, prevoenje degradiranih sastojina u vii uzgojni oblik (melioracijedegradiranih uma), rekonstrukcija i konverzija izdanakih uma (melioracijeizdanakih uma) i ostali radovi na podizanju, njezi i unapreenju stanja uma.

umsko-uzgojni radovi, iji je obim i vrsta definisan vaeom umskoprivrednomosnovom, finansiraju se iz prihoda koji korisnici dravnih uma ostvare prodajomumskih drvnih proizvoda, prodajom ostalih proizvoda ume kao i iz drugih izvora.Takoer, umsko-uzgojni radovi su se finansirali i iz sredstava koja su se do06.12.2011. godine izdvajala u skladu sa lankom 46. Uredbe o umama (Slubenenovine Federacije BiH broj 83/09, 26/10 i 38/10) i koja su se uplaivala na posebanraun Budeta Federacije i budete kantona.Ovdje je vano napomenuti da su u periodu do 2010. godine umsko-uzgojni radovi

finansirani iz sredstava jednostavne reprodukcije uma koja su se po tada vaeemZakonu o umama izdvajala u iznosu od 15% od prihoda ostvarenog od prodajeumskih drvnih proizvoda i ostalih proizvoda ume. Takoer, u tom periodu su seumskouzgojni radovi finansirali i sredstvima koja su se po osnovu proirenereprodukcije uma prema tada vaeem Zakonu o umama izdvajala u iznosu od 3%od prihoda ostvarenog od prodaje umskih drvnih proizvoda i ostalih proizvoda umei uplaivala se u Budet Federacije BiH (dio ovih sredstava je u periodu do 2009.godine troen nenamjenski a u 2009. godini ta sredstva su u potpunosti utroenanenamjenski) i budete kantona. Dio ovih sredstava se iz budeta kantona uplaivaoza razvoj nerazvijenih dijelova opina.

Plan i ostvarenje umsko-uzgojnih radova u 2011. godini i plan za 2012. godinu(Tabela 9 u prilogu)

2011. 2012.Plan Izvrenje Sredstva Plan Sredstva

Vrsta umsko uzgojnih radova

ha ha KM ha KMPriprema zemljitaza poumljavanje 563,5 459,8 295669 488,2 156633

Poumljavanjesadnjom sadnica 1352,0 1177,8 2519755 1133,4 2150287

Poumljavanjesjetvom sjemena 31,7 26,5 11564 22,9 16131


48/131

Utroeno u 2011. Plan za 2012.Materijal

etinari Liari Ukupno etinari Liari Ukupno

Sadnice (kom) 3086069 488214 3574283 2689220 511415 3200635Sjeme (kg) 210,5 0 210,5 296,5 0 296,5

Kako se vidi iz dijagrama, umskouzgojni radovi u obje godine su izraeni u tripravca, i to: poumljavanje sadnjom, njega nasada (kultura) i melioracije izdanakih

uma. Takoer, ponovo je veoma mali znaaj dat poumljavanju sjetvom sjemena alii melioracijama degradiranih uma (visokih i izdanakih), to nije dobro ako se uzmeu obzir njihov znaaj u unapreenju stanja uma i koritenja potencijala zemljita.Planiranje velikog obima radova na njezi nasada je vrlo pozitivno (u posljednje dvijegodine je u porastu), naroito ako se uzme u obzir injenica da se u prethodnomperiodu potenciralo poumljavanje bez adekvatne njege podignutih nasada ime jedolo do njihovog propadanja. Propadanje je naroito izraeno kod poumljavanja napovrinama na kojima je vrena direktna konverzija izdanakih uma liara te su

prirodni izbojci iz panjeva zaguili podignute nasade.Za poumljavanje i popunjavanje u 2011. godini utroeno je 3.574.283 komadasadnica od ega 86,34 % etinara i 13,66 % liara, tako da u odnosu na plan od3.587.852 komada procent izvrenja od 99,62% to je dobro imajui u vidu da je uproteklim godinama zabiljeen pad procenta izvrenja u odnosu na planirano. Za


49/131

Dinamika umskouzgojnih radova za period od 2005. do 2011. godine

2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 2011.Vrsta umsko

uzgojnih radova ha ha ha ha ha ha haPriprema zemljita zapoumljavanje

1.736,30 1.091,44 610,89 886,00 342,70 360,60 459,8Poumljavanjesadnjom sadnica

2.258,73 2.087,52 1.834,68 1.616,30 1.260,70 1.099,80 1177,8Poumljavanjesjetvom sjemena

25,30 54,00 107,70 7,50 30,80 23,80 26,5

Popunjavanje nasada 789,69 650,26 433,26 847,00 544,40 471,20 436,9Njega prirodnogpodmlatka 631,97 81,70 133,50 462,10 609,80 732,30 519,1Njega nasada(kultura)

6.887,04 4.004,41 4.077,61 3.540,10 3.164,70 2.610,60 3253,2Melioracijedegradiranih uma

0,00 83,10 22,00 148,00 143,50 130,00 106,0

Melioracijeizdanakih uma 170,00 2.645,85 2.110,11 2.516,70 2.629,4 2.987,2 3315,70

UKUPNO 12.497,89 10.998,40 9.514,40 10.023,70 8.726,00 8.415,50 9.295,0

Utroena sredstva(KM) 10,999.747 9,168.768 8,118.114 8,396.524 6,462.561 3,620.029 6,324.579

MaterijalVrstadrvea

2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010. 2011.

etinari 5,747.497 5,146.667 4,210.800 3.969.116 2,963.904 3,091.931 3,086.069Sadnice(komada) Liari 909.820 1.296.242 711.752 708.833 733.842 286.591 488.214

Ukupno 6,657.317 6,442.909 4,922.552 4.677.949 3,697.746 3,378.522 3,574.283

etinari 86,00 339,00 387,00 75,40 18,00 217,00 210,5Sjeme(kg) Liari 6,00 3,00 17,00 3.315,00 0,00 0,00 0

Ukupno 92,00 342,00 404,00 3.390,40 18,00 217,00 210,50


50/131

Ako se posmatraju umskouzgojni radovi u koje se najvie ulae moe se vidjeti daje u 2011. godini prekinut trend kontinuiranog smanjenja obima poumljavanjasadnjom kao i obima njege kultura. Ovo znaajno poveanje obima pomenutih

umskouzgojnih radova u proloj u odnosu na prethodnu godinu pokazatelj jepozitivnijeg odnosa prema umi i umskom zemljitu, pogotovo kada se u obzir uzmeekonomska kriza, smanjenje obima proizvodnje i slabiji ukupni rezultati poslovanja.

Iz prethodnog grafikog prikaza se moe vidjeti da su sredstva koja su kantonalnaumskoprivredna drutva ulagala u bioloku obnovu dravnih uma u periodu 2005. 2010. bila u kontinuiranom padu i njihov iznos u 2010. godini je za oko tri putamanji u odnosu na iznos istih u 2005. godini. Imajui u vidu injenica da je dobar dio

sredstava namijenjenih za bioloku obnovu uma koja su se prikupljala u BudetFederacije BiH i budete kantona u periodu od 2002. do 2009. godine, troennenamjenski, moe se konstatovati da je ovo poveanje iznosa sredstava uloenih uumskouzgojne radove u 2011. godini u odnosu na prethodnu veoma pozitivanpogotovo kada se zna trenutno stanje uma i umskog zemljita. Planirani iznosfinansijskih sredstava i obim umsko uzgojnih radova za 2012. godinu se smanjujuu odnosu na 2011. godinu to nije u skladu sa planovima iz umskoprivrednih osnovai treba ih kroz rebalanse poveati.


51/131

Na kraju treba istaknuti da posebnu ulogu u praenju realizacije umsko-uzgojnihradova kao i praenju pravdanja sredstava namjenjenih za bioloku obnovu umaimaju kantonalne uprave za umarstvo te je prioritetno njihovo definitivnouspostavljanje u punom kapacitetu u svim kantonima.


52/131

IX. SJEMENARSTVO I RASADNIARSTVO

1. Sjemenarstvo

Oblast sjemenarstva u Federaciji Bosne i Hercegovine regulisana je Zakonom osjemenu i sadnom materijalu umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja (Slubenenovine Federacije BiH broj 71/05, 08/10). Proizvodnjom sjemena, odnosnosakupljanjem sjemena se moe baviti pravno lice koje je u skladu sa Zakonom

upisano u Registar proizvoaa sjemena a koji se vodi kod Federalne uprave zaumarstvo. Na podruju Federacije BiH su registrovana tri proizvoaa, odnosnosakupljaa umskog i hortikulturnog sjemena i to:1. KPD Sarajevo ume d.o.o. Sarajevo,2. KPD Srednjobosanske ume/ume Sredinje Bosne d.o.o Donji Vakuf, i3. KPD Zeniko - dobojskog kantona d.o.o. Zavidovii.KPD Sarajevo ume d.o.o. Sarajevo vri proizvodnju, odnosno sakupljanjeumskog i hortikulturnog sjemena u deset registrovanih sjemenskih objekata.

KPD Srednjobosanske ume/ume Sredinje Bosne d.o.o Donji Vakuf vriproizvodnju, odnosno sakupljanje umskog i hortikulturnog sjemena u petnaestregistrovanih sjemenskih objekata.KPD Zeniko dobojskog kantona d.o.o. Zavidovii vri proizvodnju, odnosnosakupljanje umskog i hortikulturnog sjemena u etrdeset osam registrovanihsjemenskih objekata.U skladu sa Zakonom registrovani proizvoai, odnosno sakupljai umskog ihortikulturnog sjemena su duni do 31. marta naredne godine obavjestiti Federalnoministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstava i Federalnu upravu zaumarstvo o koliini proizvedenog, prodatog i unitenog sjemena u prethodnoj godini,zavisno od vrste i vremena proizvodnje sjemena.

Proizvedena, prodana i unitena sljedea koliina umskog i hortikulturnog sjemena:Rednibroj

Vrsta (latinski/narodni naziv) Proizvedenokg

Prodatokg

Unitenokg

1. Abies alba/Obina jela 262,5 0 02. Picea abies/Smra 0 83 03. Pinus sylvestris/Bijeli bor 16 32 04. Pinus nigra/Crni bor 5,5 0 05. Pinus heldreichii/Munika 0 1 0


53/131

Prije stavljanja u promet sjeme mora biti doraeno, to podrazumjeva: njegovosuenje, truenje, ienje, umjeravanje (kalibriranje), odreivanje kvaliteta, prema

potrebi zatita zatitnim sredstvima, pakiranje, plombiranje, te deklarisanje sjemena.Doraivanje sjemena vri pravno lice koje je registrovano i upisano u Registardoraivaa sjemena koji se vodi kod Federalne uprave za umarstvo. Na podrujuFederacije BiH registrovan je samo jedan doraiva umskog i hortikulturnogsjemena KPD Srednjobosanske ume/ume Sredinje Bosne d.o.o Donji Vakuf.Kontrolu kvalitete umskog i hortikulturnog sjemena na podruju Federacije BiH vriumarski fakultet Univerziteta u Sarajevu koji je jedini registriran i upisan u Registarlaboratorija za kontrolu kvaliteta sjemena umskih i hortikulturnih vrsta drvea igrmlja.Za uvoz sjemena na podruju Federacije BiH registrovan je jedan uvoznik a to jeKPD Hercegbosanske ume d.o.o. Kupres.

2. Rasadniarstvo

Oblast rasadniarstva u Federaciji Bosne i Hercegovine regulisana je Zakonom osjemenu i sadnom materijalu umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja (Slubenenovine Federacije BiH broj 71/05, 08/10). Proizvodnjom sadnog materijala se moebaviti pravno lice koje je u skladu sa Zakonom upisano u Registar proizvoaasadnog materijala, koji se vodi kod Federalne uprave za umarstvo. Proizvodnjasadnog materijala u toku vegetacije podlijee dva puta obaveznom strunompregledu koji vri umarski fakultet Univerziteta u Sarajevu kao jedina ovlatenaustanova za podruje Federacije BiH.Na podruju Federacije BiH trenutano je registrovano osam proizvoaa sadnogmaterijala umskih i hortikulturnih vrsta drvea i grmlja, i to:

1. KPD Zeniko - dobojskog kantona d.o.o. Zavidovii u rasadnicima: Olovo(objekat Ajdinovii i objekat Glog), epe, Zavidovii i Teanj.

2. KPD Sarajevo ume d.o.o. Sarajevo u rasadnicima: Tarin i Sedrenik.3. KPD Unsko- sanske ume d.o.o. Bosanska Krupa u rasadniku: Cazin.4. KGD upanije Zapadnohercegovaked.o.o. Posuje u rasadniku: Vinjani.

5. PPD Prunus d.o.o. Kakanj u rasadniku: Kakanj.6. KPD Srednjobosanske ume/ume Sredinje Bosne d.o.o Donji Vakuf urasadnicima: Busovaa, Travnik i Bugojno.

7. KPD Hercegbosanske ume d.o.o. Kupres u rasadniku: Prine. i8. KJKP Park d.o.o. Sarajevo u rasadnicima: Sokolovi Kolonija i Nedarii.

Proizvedena prodana i unitena koliina sadnog materijala umskih i hortikulturnih


54/131

Proizvedena, prodana i unitena koliina sadnog materijala umskih i hortikulturnihvrsta drvea i grmlja:

Rednibroj

Vrsta (latinski/narodni naziv) Proizvedenokom

Prodatokom

Unitenokom

1. Abies alba/Obina jela 302683 1728 195962. Picea abies/Smra 3164587 121557 2328103. Piceaomorica/Panieva omorika 6000 6 04. Pinus sylvestris/Bijeli bor 1025502 194600 2521505. Pinus nigra/Crni bor 609745 42463 122356. Pinus mugo/Bor krivulj 0 30 07. Pseudotsuga menziessi/Duglazija 4750 0 08. Fagus sylvatica/Bukva 8650 37 789. Carpinus betulus/Obini grab 50 302 010. Quercus petraea/Hrast kitnjak 80690 15460 910011. Quercus robur/Hrast lunjak 1000 12 4641

12.Ulmus sp./Brijest

2000 0 013. Acer pseudoplatanus/Gorski javor 74200 18914 1650014. Fraxinus excelsior/Bijeli jasen 99138 6267 1900015. Tilia cordata /Sitnolisna lipa 0 349 40516. Castanea sativa/

Pitomi kesten9550 1140 17400

17. Aesculus hippocastanum/Divlji kesten 7300 597 440418. Sorbus torminalis/Brekinja 200 14 3

19. Prunus avium/Divlja trenja 458 869 478720. Malus sp./Divlja jabuka 1450 0 021. Pyrus piraster/Divlja kruka 200 300 180022. Junglans regia/Obini orah 5866 280 112023. Robinia pseudoacacia/Bagrem 1240 9804 2000024. Hortikulturne vrste drvea i grmlja 97942 107591 25431

UKUPNO 5503201 522320 641460


55/131

X. INTEGRALNA ZATITA UMA

Integralna zatita uma podrazumjeva planiranje i provoenje preventivnih irepresivnih mjera zatite od biotikih i abiotikih faktora.Integralna zatita uma u nadlenosti umskoprivrednih drutava , odnosnoumarija i kantonalnih uprava za umarstvo,a izmeu ostalog obuhvata:- zatitu biodiverziteta, to je glavna obaveza i prema meunarodnoj legislativi;- iskoritavanje proizvoda ume u kontinuitetu, to znai osiguravcanje odrivosti

prinosa, a kod nas je osnovni nauni koncept gospodarenja, koji se, naalost,

negdje naruava;- odravanje stabilnosti i diverziteta umskih ekosistema kao cjelina, to znai dase gospodarenjem ne smije ugroziti bilo koja gradivna komponenta ,jer ekosistemikao cjeline pruaju najbolju zatitu rijetkim i ugroenim organizmima;

- uspostavljanje i odravanje optimalne strukture (arhitekture) uma u skladu saspecifinostima pojedinih stanita;

- ostvarivanje maksimalnog prinosa drveta i drugih proizvoda uma;- rekonstrukciju degradiranih niskoproduktivnih uma i njihovo prevoenje u vii

gospodarski oblik, jer se na ovaj nain poveava prinos drveta u umama ipostiu mnogi drugi korisni efekti;

- poumljavanje goleti;- zatitu i unapreivanje autohtonog genofonda;- odravanje higijene uma, to je osnova kontrole zdravstvenog stanja uma;- izgradnju i odravanje infrastrukture koja je u funkciji kvalitetnog koritenja

resursa;

- saradnju sa nauno-obrazovnim, dravnim i meunarodnim institucijama;- razvoj monitoringa, kojim se omoguava otkrivanje greaka u gospodarenju iupuuje na pravovremene korekcije prethodnih mjera;

- saradnju sa javnou itd.Integralna zatita uma bazira se na dobroj organizacijskoj strukturi i hijerarhijiodgovornosti.Povrina uma per capita u BiH iznosi oko 0,6 ha. Vrijeme je da se suoimo saistinom da nismo bogati kvalitetnim umama. Meutim, ono u emu istinski

prednjaimo jeste gospodarenje na principima prirodne obnove ime se uvabiodiverzitet naih uma. Prirodnu obnovu ne smijemo dovoditi u pitanje jer je toosnova stabilnosti umskih ekosistema i njihovog diverziteta.Integralna zatita uma obraena je kroz sljedea poglavlja:

1 Zatita od tetoina

potkornjaka na smri, a od 2003. godine u zapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, na


56/131

potkornjaka na smri, a od 2003. godine u zapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, nanekim lokalitetima na podruju Unskosanskog kantona i na jeli. Odmah se pristupilosanaciji uma i postavljanju kontrolnih klopki sa feromonima, radi spreavanja irenja

potkornjaka i praenja brojnosti.umskoprivredna drutva su nabavila potreban broj klopki i feromona i redovnoprovode mjere zatite uma od potkornjaka pod nadzorom i uz edukaciju od straneprofesora sa Katedre za zatitu uma i urbanog zelenila umarskog fakultetaUniverziteta u Sarajevu.Od 2004. godine u Republici Srpskoj pojavilo se prenamnoenje gubara koji napadapreteno hrastove sastojine. Po saznanju o ovoj pojavi reagovalo je Federalnoministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva koje je zajedno sa umarskimfakultetom Univerziteta u Sarajevu organizovalo seminar o kontroli brojnosti inainima borbe protiv gubara. Educirani su kadrovi koji se bave zatitom uma upreduzeima umarstva. U toku zimskog perioda 2005. godine poduzete su mjere namanuelnom uklanjanju legala gubara gdje je uoena njegova pojava, tako da uFederaciji BiH nismo imali pojava prenamnoenja gubara i on se i dalje dri podkontrolom.Nastavljen je intenzivan rad ministarstava, uprava za umarstvo i umsko privrednih

drutava na suzbijanju i kontroli tetnika i u 2011. godini, te je u potrebn

Documents

Gospodarenje Šumama u Federaciji BiH u 2011. Godini