GLASNIKVANJSKOTRGOVINSKE ......22 Odluka o privremenoj suspenziji carina za 2018. godinu 26 INTERVJU Gordan Milinić, direktor Agencije za unapređenje stranih investicija u BiH 30

GLASNIK VANJSKOTRGOVINSKE/SPOLJNOTRGOVINSKE KOMORE BOSNE I HERCEGOVINE

BROJ 71 • GODINA XI • FEBRUAR / VELJA 2018.ČA

InfokomInfokom

ANALIZE • MEĐUNARODNA SARADNJA •TRŽIŠTA • SAJMOVI • EDUKACIJA • EEN MREŽA •

• INTERVJU TRANSPORT • BH PRIVREDASTANDARDI • PROJEKTI

ISSN 1840-3417

WWW.KOMORABIH.BA BESPLATAN PRIMJERAK

U FOKUSU: Regionalna saradnja

2 INFOKOM – broj 71 – februar/veljača 2018.

INFOKOM

Broj 71februar/veljača 2018.

Izdavač:VANJSKOTRGOVINSKA /SPOLJNOTRGOVINSKAKOMORA BOSNE I HERCEGOVINE

Adresa:Branislava Đurđeva 1071000 Sarajevo

Uređivački kolegij:Ahmet Egrlić, predsjednikIvan MandićZdravko Marinković Nihad Bajramović Enes AliškovićOgnjenka LalovićBoris MarkovićAida KapičijaEngin Mešanović

Kontakt:Danijela KovačTel: +387 33 566-267Fax: +387 33 214-292

E- mail: [email protected]://www.komorabih.ba

Dizajn i priprema:Engin Mešanović

Štampa:Suton d.o.o. Široki Brijeg

Tiraž:2000

BESPLATAN PRIMJERAK

Sadržaj4 ANALIZA

Vanjskotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine za period 2016./2017.

8 INTERVJU Ahmet Egrlić, predsjednik Vanjskotrgovinske komore BiH

10 INTERVJU Mirko Šarović, ministar spoljne trgovine i ekonomskih odnosa

12 EEN MREŽA Dani Evropske preduzetničke mreže u Bosni i Hercegovini

14 MEĐUNARODNA SARADNJA Regionalnom saradnjom do boljih poslovnih rezultata

16 STK BiH na Regionalnom forumu za tržište, investicije i statistiku

18 Asocijacija balkanskih komora ABC

19 „NE“ barijerama u trgovini između BiH i Srbije

22 Odluka o privremenoj suspenziji carina za 2018. godinu

26 INTERVJU Gordan Milinić, direktor Agencije za unapređenje stranih investicija u BiH

30 SAJMOVI IMM Cologne

33 Nastup bh. privrede na 24. Međunarodnom sajmu Panair u Tirani

33 II sjednica Odbora prerađivača mesa i mesnih proizvoda

34 TRANSPORT I KOMUNIKACIJE Daljinar sa relacijama i minimalnim vremenima vožnje za autobuske stanice i stajališta u BiH

36 IKT Asocijacija STK BiH u 2017. godini

38 IPRU - Međunarodna unija prijevoza putnika

39 Inicijativa Evropske komisije za zaključivanje Protokola kojim se predviđaju izmjene i dopune INTERBUS-a

40 PROJEKTI USAID WHAM projekat

41 Poboljšanje konkurentnosti u sektoru pčelarstva

42 BH. PRIVREDA Odličan rad Grupacije namjenske proizvodnje Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine

43 II sjednica Odbora Grupacije prerađivača mlijeka i mliječnih proizvoda

44 Drvna industrija Bosne i Hercegovine u 2017. godini

46 AGENCIJA ZA SIGURNOST HRANE BIH Akrilamid u hrani

47 Online ATA karnet

48 STANDARDI Standard upravljanja energijom i njegova primjena u praksi

50 „Ecodesign“ direktiva i „Energy Labelling“ uredba

52 AGENCIJA ZA NADZOR NAD TRŽIŠTEM BIH Sigurnost laserskih proizvoda

INFOKOM – broj 71 – februar/veljača 2018. 3

Poštovani čitatelji,

Za sobom smo ostavili 2017. godinu za koju možemo reći da je uprkos teškoj političkoj i ekonomskoj situaciji bila uspješna.

Trendovi vanjskotrgovinske razmjene su pozitivni. Ukupan obim razmjene sve je bliži cifri od 30 milijardi konvertibilnih maraka, dok je pokrivenost uvoza izvozom rekordnih 61,71 %.

Vanjskotrgovinska komora je realizirala niz aktivnosti iz oblasti promocije privrede i mnoge druge aktivnosti u okviru svog djelokruga rada, a koje su rezultirale boljim imidžom Komore kod poslovne zajednice i nadležnih institucija vlasti te percepcijom Komore kao pouzdanog partnera u procesu donošenja raznih odluka.

Povjerenje koje nam dajete iz godine u godinu raste i motivira nas da radimo više i bolje.

U novom broju Infokoma čitajte o aktivnostima koje su obilježile kraj 2017. ali i početak 2018. godine. O tome da li je 2017. godina bila uspješna ili ne i koje su to aktivnosti obilježile rad Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine govori aktuelni ministar Mirko Šarović.

Interesiralo nas je kakva je protekla godina bila kada su u pitanju strane investicije i o tome smo razgovarali sa direktorom Agencije za unapređenje stranih investicija Bosne i Hercegovine Gordanom Milinićem.

Dakle, pred vama je i ovaj put niz zanimljivih tema, događaja i podataka za koje vjerujemo da će privući vašu pažnju.

Uvjerite se i sami.

Uvodnik


Bosna i Hercegovina je u 2017. godini ostvarila izvoz u vrijed-nosti od 11.384.774.000 KM, te

je u odnosu na 2016. godinu povećala izvoz za 16,54 %.

Vrijednost uvezene robe u Bosnu i Hercegovinu u 2017. godini iznosila je 18.447.340.000 KM, što je više za 13,44 % u odnosu na prethodnu godinu.

Ovakve promjene rezultirale su po-krivenošću uvoza izvozom od 61,71 %, što je više za 2,73 % u odnosu na prošlu godinu. Ukupan obim vanj-skotrgovinske razmjene je povećan za 14,61 % i njegova vrijednost iznosi 29.832.114.000 KM.

Vanjskotrgovinski deficit u 2017. go-dini iznosi 7.062.566.000 KM.

Porast izvoza iz BiH u odnosu na prethodnu godinu ostvaren je u svim zemljama vodećim partnerima u vanj-skotrgovinskoj razmjeni. Najviše pro-centualno ostvaren rast izvoza zabilje-žen je u Crnu Goru, Mađarsku, Srbiju, Hrvatsku itd. Kod uvoza, najveći proce-nat povećanja je zabilježen kod uvoza iz

Rusije, SAD-a, Poljske, Mađarske itd. Iz navedenih procentualnih pokaza-

telja uočavamo povećanje pokrivenosti uvoza izvozom u Hrvatsku i Srbiju u odnosu na prošlu godinu, što nas na-vodi na zaključak da se više okrećemo regionalnim partnerima kada je izvoz u pitanju. Međutim, povećan je defi-cit sa Republikom Turskom i Ruskom Federacijom uslijed povećanog uvoza iz navedenih zemalja tokom 2017. godine.

Najznačajniji partner u vanjsko-trgovinskoj razmjeni BiH je EU

Najznačajniji partner u vanjskotrgovin-skoj razmjeni BiH je EU. Od ukupnog godišnjeg izvoza, u EU plasiramo 70,4 % naših proizvoda, a ukupno uvozimo iz zemalja EU 67,4 % proizvoda.

Na tržište EU izvezeno je robe u vrijednosti od 8.018.505.000 KM, dok je uvezeno robe u vrijednosti od 12.439.010.000 KM.

Najznačajniji partner po obimu raz-mjene iz Evropske unije je Hrvatska,

a po vrijednosti izvoza Njemačka. U 2017. godini, u poređenju sa prethod-nom godinom, došlo je do povećanja ukupne vrijednosti izvoza u Hrvatsku za 30,38 %, dok je uvoz povećan za 16,18 %.

U 2017. godini ukupan izvoz iz BiH prema Hrvatskoj iznosio je oko 1,32 mi-lijarde KM, od čega je najviše izvezeno:

– Električna energija - 268,80 miliona KM

– Aluminij sirovi - 94,63 miliona KM – Drvo - 75,24 miliona KM – Sjedala - 51,51 miliona KM – Tkanine - 40,66 miliona KM

U 2017. godini iz Hrvatske je na tr-žište BiH uvezeno robe u vrijednosti od 2,96 milijardi KM, od čega najviše:

– Naftna ulja i ulja bit. min - 687,04 miliona KM


– Šećer od šećerne trske - oko 90,83 miliona KM

– Čokolada i ostali prehrambeni proizvodi koji sadrže čokoladu -

Vanjskotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine za period 2016./2017.

Vanjskotrgovinska razmjena 2016./2017.

Sektor za

(10.000.

10.000

20.000

30.000

500.0

1.000.0

1.500.0

2.000.0

2.500.0

a makroekon

.000)

-

.000

.000

.000

9

-

000

000

000

000

000

nomski siste

9.769.023

16.261.24

m VTK/STK B

2016.

8

26.030.271

BIH

-6.492.22

60,08% 11.384.774

18.447

25

2017.

7.340

29.832.114

-7.06

61,7

iz

uv

ob

sa

62.566

71%

zvoz

voz

bim

aldo

Uprkos teškoj ekonomskoj situaciji, pokazatelji vanjskotrgovinske razmjene su ohrabrujući. U ekonomskom smislu, 2017. godina je bolja od prethodne. Prema statističkim podacima, ostvarili smo rast industrijske proizvodnje i povećali stopu pokrivenosti uvoza izvozom.

ANALIZA


77,00 miliona KM – Pivo od slada - 65,14 miliona KM

Analizirajući sektorsku struktu-ru vanjskotrgovinske razmjene sa Hrvatskom, uviđamo da je BiH zabi-lježila rast izvoza svih sektora privrede osim izvoza ostalih raznih proizvoda. Proizvodi životinjskog porijekla (meso, riba, mlijeko) su ostvarili rast izvoza preko 154 % u odnosu na prethodnu godinu. Izvoz voća i povrća je smanjen za preko 20 %, šećera i njegovih proi-zvoda preko 64 % itd.

Što se tiče uvoza iz Hrvatske, poka-zatelj pokrivenosti uvoza izvozom, iako smanjen, i dalje je loš i iznosi 44,7 %. U uvozu dominiraju proizvodi elektro-energetskog i agroindustrijskog sekto-ra, povećan je uvoz električnih mašina i opreme preko 49 %, vozila i njihovih dijelova preko 42 %, oružja i municije

21 %, dok je iz agroindustrije najviše procentualno povećan uvoz žitarica - za oko 26 % više u odnosu na prošlu godinu.

Razmjena sa zemljama CEFTA

Sa zemljama CEFTA 2006 BiH uče-stvuje u ukupnoj godišnjoj razmjeni sa 17,0 % izvoza i 15,5 % uvoza. Na tržište CEFTA-e u 2017. godini je iz BiH izve-zena roba u vrijednosti od 1.931.502.000 KM i izvoz je u odnosu na prethodnu godinu veći za 27,79 %. Sa područja CEFTA-e uvezli smo robe u vrijednosti od 2.854.755.000 KM, što je za 12,53 % više u odnosu na isti period prethodne godine.

Najznačajniji vanjskotrgovinski partner iz CEFTA regiona po obimu razmjene je Srbija sa kojom bilježimo deficit razmjene iz ovog regiona. Na

tržište Srbije povećali smo vrijednost izvoza za 31,28 % u odnosu na prošlu godinu. Također je povećan i uvoz iz Srbije za 11,17 % u odnosu na prethod-nu godinu.

Sektorska struktura izvoza pokazu-je povećanje izvoza svih proizvoda na područje Srbije, što nam daje signal da naši proizvođači sve više pronalaze par-tnere na regionalnom nivou. Dvostruke stope rasta izvoza zabilježene su u elek-troenergetskom, drvnom i tekstilnopre-rađivačkom sektoru.

Nažalost, povećan je i uvoz proizvo-da iz svih sektora Srbije, gdje najveći uvoz u odnosu na prošlu godinu bilježi-mo u elektroenergetskom sektoru.

U 2017. godini na tržište Srbije naj-više se izvezlo:

– Koks i polukoks od kamenog ugljena, mrkog ugljena - 203,30 miliona KM


– Toplo valjana žica od željeza - 69,31 miliona KM

– Drvo (obrađeno po dužini) - 53,46 miliona KM

– Šipke od željeza ili nelegiranog čelika - 41,00 miliona KM

Iz Srbije smo u 2017. godini najviše uvezli:

– Naftna ulja i ulja dobivena od bitu-menskih minerala - 139,81 miliona KM

– Ulje od sjemena suncokreta - 107,25 miliona KM


– Kukuruz - 67,03 miliona KM – Kruh, peciva, kolači, keksi i ostali

pekarski proizvodi - 61,63 miliona KM

Vrijednost izvoza i uvoza u 2017. godini

BIH ( u 000 KM) IZVOZ UVOZ Pokrivenost %

Hrvatska 1.326.886 2.968.806 44,7Srbija 1.157.928 2.545.462 45,5Njemačka 1.610.227 1.750.942 92,0Italija 1.218.253 1.620.460 75,2Slovenija 987.937 1.689.569 58,5Austrija 908.856 906.272 100,3Turska 432.118 656.150 65,9Mađarska 258.055 679.069 38,0Ruska Federacija 146.939 575.974 25,5Holandija 259.103 424.031 61,1Švicarska 177.320 468.607 37,8Poljska 137.483 485.446 28,3ostale zemlje 2.763.669 3.676.550 UKUPNO 11.384.774 18.447.340

Sektor za

(10.000.

10.000

20.000

30.000

500.0

1.000.0

1.500.0

2.000.0

2.500.0

a makroekon

.000)

-

.000

.000

.000

9

-

000

000

000

000

000

nomski siste

9.769.023

16.261.24

m VTK/STK B

2016.

8

26.030.271

BIH

-6.492.22

60,08% 11.384.774

18.447

25

2017.

7.340

29.832.114

-7.06

61,7

iz

uv

ob

sa

62.566

71%

zvoz

voz

bim

aldo

Porast izvoza u 2017. godini u odnosu na prethodnu godinu

ANALIZA


Zemlje EFTANa učešće EFTA-e i ostalih zemalja spada 17,1 % uvoza i 12,60 % izvo-za. Najznačajniji partner EFTA-e je Švicarska sa kojom se gotovo i obavlja sva vanjskotrgovinska razmjena sa BiH.

U 2017. godini uvoz iz Švicarske je povećan za 2,25 % a izvoz za 8,38 % u odnosu na prethodnu godinu.

Iz BiH na tržište Švicarske izvezeno je ukupno 177,32 miliona KM, od čega najviše:


– Ostali namještaj - 15,78 miliona KM – Konstrukcije - 10,90 miliona KM – Sjedala - 8,94 miliona KM – Košulje za muškarce i dječake - 7,50

miliona KM

Sa Švicarskog tržišta uvezeno je ukupno 468,60 miliona KM, od čega najviše:

– Umjetni korund - 111,44 miliona KM

– Osobni automobili - 38,16 miliona KM

– Ljudska krv, životinjska krv (tarifa 3002) - 36,92 miliona KM

– Aluminij sirovi - 34,78 miliona KM – Električna energija - 34,65 miliona

KM

Ostala tržišta

U tzv. “ostalim tržištima“ ili „trećim ze-mljama“ najznačajniji vanjskotrgovinski partner BiH je Turska, a zatim Ruska Federacija.

U 2017. godini obim razmjene sa Turskom je iznosio oko 1,08 milijardi KM. Izvoz u Tursku je iznosio preko 432 miliona KM i veći je u odnosu na prethodnu godinu za 7,67 %. Uvoz iz

Turske povećan je za 9,86 % i iznosio je oko 656 miliona KM. Pokrivenost uvo-za izvozom je smanjena i iznosi 65,9 %.

Na tržište Turske u 2017. godini naj-više se izvezlo:

– Ulje od sjemena suncokreta - 146,28 miliona KM

– Goveđe meso, svježe ili rashlađeno - 47,39 miliona KM

– Brašno od pšenice - 45,76 miliona KM

– Otpaci od željeza i čelika - 34,07 mi-liona KM

– Sjedala 30,52 - miliona KM

U 2017. godini iz Turske se najviše uvezlo:

– Kostimi, kompleti, jakne, sakoi… - 17,02 miliona KM

– T majice, majice bez rukava i sl. - 16,22 miliona KM

– Monitori i projektori… - 14,98 mili-ona KM

– Monofilamenti bilo koje dimenzije - 13,49 miliona KM

– Lijekovi - 13,13 miliona KM

U ostalim tržištima primijećeno je povećanje izvoza i uvoza iz Ruske Federacije, SAD-a i Kine.

Iz Rusije je uvoz porastao za 430 % u odnosu na prethodnu godinu. Vanjskotrgovinski deficit sa Rusijom iznosi oko 429 miliona KM, pokrive-nost uvoza izvozom 25,5 %, dok smo 2016. godine ostvarivali suficit i pokri-venost uvoza izvozom iznosila je 101,5 %. Razlog drastičnog povećanja je uvoz nafte i ulja bitumenskih minerala (ta-rifa 2709) u iznosu preko 438 miliona KM tokom 2017. godine. Izvoz u Rusku Federaciju povećan je za 33,27 %, gdje u izvozu dominiraju lijekovi (tarifa 3004) u iznosu od 90,57 miliona KM te

proizvodi tarifne oznake 0808 jabuke, kruške dunje, u iznosu od 41,76 milio-na KM.

U strukturi vanjskotrgovinske raz-mjene prema sektorskoj strukturi pri-vrede primjetno je povećanje izvoza u svim sektorima, gdje sa procentualnim povećanjem prednjači elektroenergetski sektor. Nažalost, podaci pokazuju da je došlo do povećanja uvoza u gotovo svim sektorima.

Ukupna vanjskotrgovinska razmjena BiH po sektorima

Povoljno okruženje u EU, povećanje cijena glavnih izvoznih i uvoznih proi-zvoda te rast bh. prerađivačke industrije impliciralo se pozitivno na vanjskotrgo-vinsku razmjenu BiH u smislu da je to-kom 2017. godine došlo do rasta izvoza i uvoza.

Intenziviranje vanjskotrgovinske robne razmjene sa svijetom, i to viso-kim stopama rasta kako izvoza tako i uvoza roba, rezultiralo je vanjskotrgo-vinskim robnim deficitom od 7,06 mi-lijardi KM.

Godina 2017. u ekonomskom smislu je bolja od prethodne godine i, prema statističkim podacima, ostvarili smo rast industrijske proizvodnje i povećali stopu pokrivenosti uvoza izvozom. Po industrijskim granama najviši rast je imala kapitalna proizvodnja, odnosno proizvodnja mašina, uređaja, dijelova i sredstava rada; zatim intermedijar-na proizvodnja; proizvodnja električne energije, dok najmanji procenat ostva-rujemo u proizvodnji trajnih i netraj-nih proizvoda za široku potrošnju. Rast izvoza zabilježen je u svim sektorima, a prednjače elektroenergetski, hemijski i drvni.

Ukupna vanjskotrgovinska razmjena BiH po sektorima (u KM)

2016. 2017. porast %

uvoz izvoz uvoz izvoz uvoz izvoz

Agroindustrijski sektor 2.962.844.491 975.830.504 3.150.393.873 1.057.182.562 6,33 8,34

Mineralna goriva (ugalj, koks, plin, nafta ) i el. energija 1.897.056.434 658.264.429 2.602.438.449 943.154.368 37,18 43,28

Hem. farm. proiz., đubriva, plastika, kaučuk, guma... 2.643.707.318 1.112.500.568 2.896.623.242 1.345.992.307 9,57 20,99

Kamen, kreč, cement, beton, keramika i proizvodi 443.449.856 122.386.962 460.392.840 142.367.582 3,82 16,33

Koža, krzno, tekstil i proizvodi 1.917.222.003 1.362.827.154 2.052.266.419 1.495.058.673 7,04 9,70

Drvo, papir i namještaj 884.324.735 2.042.500.489 923.473.897 2.221.903.787 4,43 8,78

Rude, metali i proizvodi 1.588.776.007 1.700.918.137 1.981.659.256 2.065.401.216 24,73 21,43

Mašine, aparati, meh. uređaji, kotlovi, vozila, oružje 3.737.709.811 1.710.443.537 4.177.398.149 2.011.963.694 11,76 17,63

Ostali razni proizvodi 186.157.270 83.351.418 202.693.919 101.750.192 8,88 22,07

UKUPNO 16.261.247.925 9.769.023.197 18.447.340.042 11.384.774.382 13,44 16,54

7

U 2017. godini je iz BiH izve-zeno proizvoda agroindustrijskog sektora u ukupnoj vrijednosti od 1,05 milijardi KM, što je više za 8,34 % u odnosu na 2016. godinu.

Istovremeno smo uvezene agro-industrijske proizvode platili 3,15 milijarde KM, što je više za 6,33 %.

Povećanju ukupnog obima vanjskotrgovinske razmjene do-prinijeli su povećanje izvoza proi-zvoda mljekarske industrije, voća, proizvoda mlinske industrije, ma-sti i ulja, pića i alkohola i poveća-nje uvoza mlijeka i proizvoda od mlijeka, voća, masnoće i ulja.

Izvoz električne energije iznosio je 462,97 miliona KM i veći je u odnosu na prošlu godinu za preko 43 %, dok je uvoz iznosio 317,11 miliona KM.

Hemijska i tekstilna industrija nastavljaju sa pozitivnim trendovi-ma rasta izvoza. Tekstilna industri-ja ostvaruje povoljne stope rasta, zahvaljujući prvenstveno izvozu obuće i dijelova obuće, zatim odje-će i pribora za odjeću, proizvoda od kože itd.

Drvni sektor je sektor u kojem kontinuirano ostvarujemo suficit, ali i dalje sa visokim učešćem pro-izvoda drvo i proizvodi od drveta, drveni ugalj u izvozu. Međutim, neophodno je istaći činjenicu da vrijednost izvoza namještaja, po-steljina, madraca… nastavlja trend povećanja učešća u izvozu, koji je bio viši za 8,06 % u odnosu na prethodnu godinu pa ukupna izve-zena vrijednost ovih proizvoda iznosi 1,15 miliona KM.

Ako se detaljnije posmatra struktura ostvarenog rasta, vidlji-vo je da je ključni nosilac ostva-renog rasta bila bh. prerađivačka industrija u okviru koje je regi-strirano povećanje proizvodnje. Posmatrano po granama, u odnosu na prethodnu godinu, najviše sto-pe rasta, a samim tim i najznačaj-niji doprinos ukupnom povećanju industrijske proizvodnje registri-ran je u okviru grana koje imaju visok stepen izvozne orijentacije, kao što su: proizvodnja metalnih proizvoda i baznih hemijskih pro-izvoda, mašina i aparata, te tekstila i kože.

Belma Hasić n

Prezentacija spoljnotrgovinske razmjene BiH sa svijetom za

2017. godinuUz učešće velikog broja predstavnika institucija, za akreditovane amba-sadore i predstavnike diplomatskog kora i međunarodnih organizacija u Bosni i Hercegovini, kao i predstavnike medija, 5. 2. 2018. godine je u prostorijama Spoljnotrgovinske Komore Bosne i Hercegovine održana prezentacija spoljnotrgovinske razmjene BiH sa svijetom za 2017. godinu. Prisutnima su se obratili predsjednik STK BiH Ahmet Egrlić, ministar spolj-ne trgovine i ekonomskih odnosa BiH Mirko Šarović, ministar transporta i komunikacija BiH Ismir Jusko i direktor Sektora za makroekonomski si-stem BiH Momir Tošić.

Uprkos teškoj ekonomskoj situaciji, pokazatelji spoljnotrgovinske razmje-ne su ohrabrujući. U ekonomskom smislu, 2017. je bila bolja od prethodne godine. Prema statističkim podacima, ostvarili smo rast industrijske pro-izvodnje i povećali stopu pokrivenosti uvoza izvozom. Po industrijskim granama najviši rast je imala kapitalna proizvodnja, odnosno proizvodnja mašina, uređaja, dijelova i sredstava rada, zatim intermedijarna proizvod-nja, proizvodnja električne energije, dok najmanji procenat ostvarujemo u proizvodnji trajnih i netrajnih proizvoda za široku potrošnju. Rast izvoza zabilježen je u svim sektorima, gdje prednjači elektroenergetski, hemijski i drvni sektor.

Predsjednik Egrlić se osvrnuo i na aktivnosti koje je Komora u prošloj godi-ni realizovala s ciljem promocije bh. privrede u inostranstvu i poboljšanja ekonomskog ambijenta u BiH. Ministar Šarović je istakao značaj razvija-nja svijesti potrošača da kupuju domaće proizvode, jer je to najefikasniji način za smanjenje stopa uvoza. Da bi se unaprijedio poslovni ambijent, poboljšali ekonomski pokazatelji te privukli strani investitori neophodno je obezbijediti putnu infrastrukturu, o čemu je govorio ministar transporta i komunikacija Ismir Jusko.

D.K.

INFOKOM – broj 71 – februar/veljača 2018.


Koje su bile najznačajnije ak-tivnosti VTK BiH u 2017. godini?

‘’Sada već prethodna poslovna go-dina prošla je vrlo uspješno. Komora je realizirala niz aktivnosti iz oblasti pro-mocije privrede i mnoge druge aktivno-sti u okviru svog djelokruga rada, a koje su rezultirale boljim imidžom Komore kod poslovne zajednice i nadležnih in-stitucija vlasti te percepcijom Komore kao pouzdanog partnera u procesu do-

nošenja raznih odluka. Ne bih posebno nabrajao, ali imali smo odlične nastupe na sajmovima, realizirali smo nekoli-ko poslovnih foruma i B2B sastanaka uz učešće značajnog broja kompanija, organizirali smo niz seminara, konfe-rencija i okruglih stolova, fokusirajući se na teme od značaja za unapređenje poslovanja. Sa zadovoljstvom mogu reći da smo ispunili postavljenje ciljeve i za-datke i da smo se još više približili po-slovnoj zajednici koja nam ukazuje sve veće povjerenje.’’

Kako ocjenjujete trendove u bh. vanjskotrgovinskoj razmjeni u 2017. godini?

‘’Možemo biti zadovoljni pozitiv-nim trendovima u vanjskotrgovinskoj razmjeni Bosne i Hercegovine u 2017. godini čiji je ukupan obim povećan za 14,61 % i njegova vrijednost iznosi 29.832.114.000 KM. Ostvaren je izvoz u vrijednosti od 11.384.774.000 KM, što je u odnosu na 2016. godinu po-većanje za 16,54 %. Uvoz u Bosnu i

INTERVJU >>> Ahmet Egrlić, predsjednik Vanjskotrgovinske komore BiH

Pokazatelji vanjskotrgovinske razmjene za 2017. godinu su ohrabrujući. Ostvaren je rast industrijske proizvodnje i povećana stopa pokrivenosti uvoza izvozom. Tim povodom razgovarali smo sa predsjednikom Vanjskotrgovinske komore BiH Ahmetom Egrlićem o aktuelnoj ekonomskoj situaciji, o aktivnostima koje je Komora u prošloj godini realizovala s ciljem promocije bh. privrede u inostranstvu i poboljšanja ekonomskog ambijenta u BiH, kao i planovima za 2018. godinu.

Nastavićemo gradnju imidža Komore kao pouzdanog partnera bh. privrede


Hercegovinu u 2017. godini iznosio je 18.447.340.000 KM, što je više za 13,44 % u odnosu na prethodnu godinu. Vanjskotrgovinski deficit u 2017. godini iznosi 7.062.566.000 KM.

Posebno je bitno istaći da je Bosna i Hercegovina ostvarila rekordnu po-krivenost uvoza izvozom i ona iznosi 61,71 %, što je više za 2,73 % u odnosu na prošlu godinu.’’

Koje su grane privrede pokazale naj-veći potencijal?

‘’Brojni su izvozni potencijali BiH, a jedan od najznačajnijih je u drvnoj in-dustriji s obzirom na to da su šume naš važan resurs koji treba iskoristiti i stvo-riti nove prilike za drvnu industriju. Prije svega, treba obezbijediti sigurnost u snabdijevanju sirovinom prerađivača viših faza prerade drveta. BiH ima do-bru drvnu industriju s dugom tradici-jom i znanje potrebno za proizvodnju namještaja, ali bi izvoz mogao biti veći, posebno ako uzmemo u obzir zaintere-siranost Njemačke i drugih evropskih zemalja za uvoz bh. namještaja, kao i či-njenicu da raspolažemo dobrim predu-vjetima koji podrazumijevaju vlastitu kvalitetnu drvnu sirovinu, kvalificiranu radnu snagu, relativno savremenu teh-nologiju i potrebne certifikate za izvoz na tržište zemalja EU.

Značajni izvozni potencijali su i u granama agroindustrijskog sekto-ra. BiH posjeduje veliki potencijal u mliječnoj industriji te je u narednom periodu potrebno unaprijediti pale-tu proizvoda. U tom smislu, na tržištu treba više proizvoditi i nuditi proizvode sa dodanom vrijednošću (maslac, sir, voćni jogurti…), što povlači smanjenje proizvodnje i izvoza UHT steriliziranog mlijeka koje ima najmanju tržišnu vri-jednost. Sudeći po podacima, očekuje nas rekordan izvoz voća i povrća a oče-kuje se i izvoz pilećeg mesa u EU, što će, pored već odobrenog izvoza goveđeg mesa u Republiku Tursku, još više oja-čati ovaj sektor.

Pred poljoprivredom u BiH i u pred-stojećem periodu kao važan prioritet ostaje potreba kreiranja agrarne po-litike i uvođenje instrumenata koji će omogućiti dinamičko restrukturiranje poljoprivrednog sektora.

Svakako je značajno spomenuti po-tencijale u metalnoj i posebno namjen-skoj industriji koja bilježi konstantan rast. Dakle, potencijala je mnogo ali ih ne koristimo dovoljno.”

Pored promocije bh. privrede, jedan od zadataka Komore jeste da zastupa i štiti interese privrednika pred insti-tucijama vlasti. Koje biste aktivnosti Komore posebno izdvojili kada je riječ o unapređenju poslovanja privrednih subjekata u 2017. godini?

‘’I sami ste svjedoci da Komora go-tovo svakodnevno upućuje inicijative ka institucijama vlasti apelirajući na donošenje određenih zakonskih i pod-zakonskih akata kojima bi se olakšalo poslovanje i stvorili povoljniji uvjeti za poslovanje, a samim tim i kreirao povoljniji poslovni ambijent. Slijedom navedenog, zadovoljstvo nam je što je nakon dvije godine donesena Odluka o uvjetima ostvarivanja prava za osloba-đanje od plaćanja uvoznih dažbina, kao i Odluka o suspenziji carina na uvoz repromaterijala za koje vjerujemo da će značajno utjecati na povećanje proi-zvodnje domaćih kompanija.

Bili smo izuzetno aktivni kada je u pitanju otklanjanje barijera u trgo-vini unutar CEFTA-e. U međusobnoj trgovini poljoprivrednim i prerađe-nim poljoprivrednim proizvodima sa Republikom Srbijom su identificirane i otklonjene barijere koje su se odnosile na izvoz mlijeka i mliječnih proizvoda, izvoz pilećeg mesa i prerađevina, piva, malina, vode, sokova i brašna.

Aktuelno pitanje je svakako dobija-nje odobrenja za izvoz peradi iz BiH u Evropsku uniju, u čemu je Komora ta-kođer dala svoj doprinos.”

Šta je po vama obilježilo 2017. godinu kada su u pitanju aktivnosti Komore na međunarodnom planu?

‘’To su svakako otvaranje Generalnog sekretarijata Komorskog investicionog foruma zapadnog Balkana (KIF ZB) u Trstu i otvaranje predstavništva Vanjskotrgovinske ko-more Bosne i Hercegovine u Republici Turskoj. Generalni sekretarijat je prva zajednička institucija u regionu, u či-jem će fokusu biti jačanje regionalnih privrednih inicijativa, povezivanje po-slovnih zajednica, otklanjanje barijera uspješnijem poslovanju, efikasnija po-drška jačanju konkurentnosti privrede, zastupanje interesa poslovne zajednice kroz preporuke vladama za unapre-đenje trgovine, investicija i poslovanja kompanija. Na samitu lidera zapadnog Balkana u Trstu, KIF je dobio svoju ulo-gu u Višegodišnjem akcionom planu o

zajedničkom ekonomskom prostoru zapadnog Balkana. I pokrenuti su odre-đeni projekti. Prvi zajednički proizvod komora u okviru KIF-a je Online in-vesticiona platforma čiji je osnovni cilj predstaviti regiju zapadnog Balkana kao jedinstven prostor za investiranje. Pokretanje ovog projekta održat će se u Londonu na Samitu EBRD-a na kojem će, pored visokih zvaničnika, učestvo-vati i više od 400 potencijalnih stranih investitora.

Kao što sam prethodno istakao, još jedna od značajnih aktivnosti na me-đunarodnom planu je otvaranje pred-stavništva Komore u Republici Turskoj koje je nedavno počelo sa radom i za koje vjerujemo da će doprinijeti jača-nju i intenziviranju uspješne saradnje sa Republikom Turskom.”

Koji su planovi Komore u 2018. godini?

‘’U ovoj godini ćemo učiniti sve da naši sektori i službe budu još aktivniji te da nastavimo izgradnju našeg imidža i povjerenja. Planiramo pojačati organi-zaciju nastupa bh. privrede na među-narodnim sajmovima i povezivanje pri-vrednika na različitim B2B susretima koji su se pokazali veoma efikasni i pu-tem kojih je značajan broj naših kompa-nija otvorio put ka značajnim tržištima. Kroz rad udruženja i asocijacija u 2018. godini ćemo nastaviti aktivnosti na predlaganju ukidanja netarifnih barije-ra i unapređenju zakonodavnog okvira u kojem posluju naše članice, s ciljem podizanja njihove konkurentnosti i olakšavanja uvjeta poslovanja. U oblasti prometa planirano je provođenje aktiv-nosti na donošenju i usvajanju izmjena i dopuna Zakona o međunarodnom i međuentitetskom cestovnom prijevo-zu, kojim će se poslovi javnih ovlaštenja zakonom prenijeti na VTK BiH, što je praksa u svim zemljama regiona. Kao i do sada, planiramo organizaciju semi-nara, škola i radionica koji će predstav-ljati kombinaciju savjetovanja i tržišno usmjerenog obrazovanja, s ciljem po-većanja proizvodne efikasnosti i tržišne konkurentnosti članica na domaćem i međunarodnom tržištu. Također se na-damo da ćemo u 2018. godini proširiti svoju mrežu predstavništava.”

RazgovaralaDanijela Kovač n

INTERVJU >>> Ahmet Egrlić, predsjednik Vanjskotrgovinske komore BiH


Како бисте оцијенили пословну 2017. годину?

‘’Из угла Министарства, прошла година није била изгубљена. Испунили смо своје планове, изузев неких који нису директно зависили од наших активности. Али, уопште гледајући, 2017. година

била је лошија од године прије ње, прије свега због погрешних тема, као што су предизборне, које су доминирале посебно у другој половини године. Штета је што је драгоцјено вријеме протраћено у празно. И поред такве атмосфере, пословни резултати остварени

у прошлој години су солидни, посебно у спољнотрговинског размјени.”

У којим областима и секторима су направљени значајни помаци?

‘’И даље предњаче ауто-индустрија, индустрија намјешта-

ИНТЕРВЈУ >>> Мирко Шаровић, министар спољне трговине и економских односа

‘’Управо водимо завршне билатералне преговоре од којих зависи и да ли ћемо крајем ове године постати и пуноправни члан Свјетске трговинске организације. Чланство ће, прије свега, позитивно утицати на општи имиџ земље у глобалном пословном свијету и одразиће се на бољу инвестициону климу и на долазак великих свјетских компанија у нашу земљу” рекао је министар спољне трговине и економских односа БиХ Мирко Шаровић у интервју за Инфоком. Са министром Шаровићем разговарали смо и о пословној 2017. години, актуелним активностима и плановима МСТЕО БиХ.

Чланство u Свјетској трговинској организацији ће позитивно утицати на општи имиџ БиХ у

глобалном пословном свијету


ја, обућарско-кожарски сектор, намјенска индустрија, а забиљежени су добри резултати у извозу угља, електричне енергије, алуминија и прехрамбеног сектора.”

Како бисте оцијенили статус Босне и Херцеговине када је у питању приступање Европској унији?

‘’Босна и Херцеговина има европску перспективу, што је јасно истакнуто и у стратегији за Западни Балкан документа који је управо објавила Европска унија. Оно што је забрињавајуће свакако је спор темпо у приближавању ЕУ, по чему је БиХ регионално препознатљива и због чега, сасвим је то видљиво, каскамо за Србијом и Црном Гором. Наредне четири године су одлучујуће које ћемо или потпуно изгубити због погрешних приоритета који ће бити у агенди носиоца власти или ћемо сустићи наше сусједе и широм отворити врата преговорима о поглављима.”

Које су биле највеће препреке у остваривању бољих резултата?

‘’Препрека је много, то најбоље знају привредници. Оптерећења компанија са различитих нивоа власти су огромна, укључујући оптерећење по сваком запосленом раднику појединачно. То их чини неконкурентним на тржишту. С друге стране, подстицаји, ако их уопште има, су ниски и недовољни.”

БиХ је у завршној фази процеса приступању Свјетској трговинској организацији. Колико ће се чланство позитивно одразити на економију Босне и Херцеговине?

‘’Управо водимо завршне билатералне преговоре са Бразилом, Русијом и Украјином. Од исхода ових преговора зависи и да ли ћемо крајем ове године постати и пуноправни члан Свјетске трговинске организације. Чланство ће, прије свега, позитивно утицати на општи имиџ земље у глобалном пословном свијету и одразиће се на бољу инвестициону климу и на долазак великих свјетских компанија у нашу земљу.”

Са којим смо то земљама у 2017. години остварили најуспјешнију сарадњу?

‘’Са Европском унијом смо генерално највише трговали, а са неким земљама чланицама ЕУ имамо и најуспјешније резултате. Ту, прије свега, мислим на Аустрију у коју много више извозимо него што увозимо, Италију и Њемачку. Од осталих земаља у укупном билансу предњачи Србија, Хрватска, Турска и Русија али, и поред добрих резултата и велике размјене, забрињава наш дефицит, односно недовољна покривеност увоза извозом.”

Које бисте активности МСТЕО БиХ у 2017. години издвојили као посебно важне?

‘’Успјели смо да испунимо услове за извоз пилећег меса и прерађевина од меса у Европску унију након вишегодишњег припремања система и перадарских фарми и прерађивача. То је огроман успјех и ту активност стављам у први план. Успјели смо да усвојимо и двије стратегије и више акционих планова. Стратегија из области заштите природне околине и Стратегија руралног развоја посебно су важне у приближавању ЕУ и отварају врата финансијским фондовима за предприступну помоћ земљама као што је БиХ.”

У прошлој години је МСТЕО БиХ дао подршку промотивним активностима бх. привреде у иностранству. Како оцјењујете резултате проведених активности?

‘’За подршку сајмовима и промотивним активностима наше привреде Министарство је у прошлој години издвојило 750.000 КМ а од тог износа највећи дио за промоцију на међународним престижним сајмовима. Ова подршка је била значајна али недовољна. Друге земље улажу за наступе својих компанија и промоцију привредних потенцијала десетороструко више средстава и то им се исто тако вишеструко врати.”

Можете ли нам нешто рећи о плановима за 2018. годину?

“Како је изборна година, моји планови за текућу годину су озбиљни и амбициозни. Прије свега, своје активности ћемо усмјерити на чланство БиХ у Свјетску трговинску организацију. Озбиљне планове имамо и у енергетском сектору, отварању нових тржишта, сарадњи са Кином и Русијом, уклањању баријера у извозним пословима, реализацији амбициозног вишеми-лионског пројекта везаног за слив ријеке Дрине…”

ПрипремилаДанијела Ковач n

ИНТЕРВЈУ >>> Мирко Шаровић, министар спољне трговине и економских односа


Učesnicima skupa su se obratili Nemanja Vasić, potpredsjednik VTK BiH, Mato Franjičević,

zamjenik ministra vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, Andrea Vera iz Delegacije EU u BiH, Giacomo Mattino, šef Generalnog direktorata za unutrašnje tržište, industriju, pre-duzetništvo i MSP Evropske komisije, Marinko Đukić, direktor Agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća RS, Vladimir Blagojević, nacionalni pred-stavnik za komunikacije, te Amir Hujić, koordinator EEN konzorcija u FBiH i Bojan Ćudić, koordinator EEN konzor-cija u RS.

Tokom izlaganja o značaju i ulozi Evropske preduzetničke mreže (EEN) istaknuto je, između ostalog, da EEN daje značajne mogućnosti bh. preduze-ćima, što to ima posebnu težinu kada je u pitanju internacionalizacija njihovog poslovanja.

U izjavi novinarima, Giacomo Mattino iz Evropske komisije je rekao da je glavni cilj podrška internacio-nalizaciji poslovanja malih i srednjih preduzeća, što je vrlo bitno za firme iz BiH koje mogu imati korist ne samo na tržištu EU već i na trećim tržištima.

Dani Evropske preduzetničke mreže u Bosni i Hercegovini

Vanjskotrgovinska komora Bosne i Hercegovine, kao koordinator Evropske preduzetničke mreže u Federaciji Bosne i Hercegovini, od 6. do 8. 12. 2017. godine organizirala je događaj na temu „Dan Evropske preduzetničke mreže u Bosni i Hercegovini“ kojem su prisustvovali predstavnici nadležnih ministarstava, institucija EU, predstavnici konzorcija Evropske preduzetničke mreže iz BiH i regiona te značajan broj privrednika.

ENN mreža, osim što pruža informacije o mogućnostima koje nudi tržište Evropske unije, obavještava poduzetnike i o evrop-skim propisima i preporukama, informira ih o zakonodavstvu i sektorskim politikama Evropske unije koje su značajne za firme, kao i programima i fondovima EU koji su namijenjeni malim i srednjim preduzećima.

EEN MREŽA


Predstavljena je i nova inter-netska stranica Evropske mre-že preduzetništva u BiH (www.een.ba) sa koje je, na jedno-stavan način, moguće doći do stranica svakog od konzorcija u BiH.

Aktivnosti konzorcija pred-stavili su Amir Hujić, koordi-nator Konzorcija Federacije BiH, i Bojan Ćudić, koordi-nator Konzorcija Republike Srpske. U okviru prezenta-cija koordinatora iz Bosne i Hercegovine, predstavljeni su uspješni primjeri (Dino d.o.o. Tuzla, Višt d.o.o. Doboj i Novi Jelšingrad iz Banje Luke) koji su na slikovit način predsta-vili prednosti korištenja uslu-ga koje pruža EEN i rezultate koje su ostvarili učestvujući na sajmovima, privrednim misi-jama, odnosno edukacijama u organizaciji EEN mreže. Također je napomenuto da usluge EEN mreže čine prven-stveno tri paketa: savjetovanje, partnerstvo i podizanje inova-tivnog kapaciteta. Istaknuto je da je Bosna i Hercegovina od 2017. godine u COSME pro-gramu koji finansira Evropsku preduzetničku mrežu te da je EEN najveća poslovna mreža na svijetu.

Nakon plenarnog dije-la, Marija Popović iz Izvršne agencije za mala i srednja preduzeća (EASME) je odr-žala prezentaciju o Evropskoj poduzetničkoj mreži i ulo-zi EASME-a u rukovođenju EEN-a.

„Evropska preduzetnička mreža na Zapadnom Balkanu – showcases“ je naziv pa-nel-diskusije u kojoj su uče-stvovali predstavnici EEN-a iz Slovenije, Makedonije, Crne Gore, Srbije i Bosne i Hercegovine, odnosno Federacije i Republike Srpske. Tokom panela razgovarano je o konkretnim primjerima po-drške malim i srednjim predu-zećima u internacionalizaciji i inovacijama, te su predstavlje-ni uspješni primjeri iz prakse.

Mersiha Selmanović n

een.ec.europa.eu

Podrška u internacionalizaciji malih i srednjih preduzeća

SavjetovanjeO mogućnostimaposlovanja nameđunarodnom tržištu

Pronađite poslovnog partneraKoristite usluge mreže da pronađete poslovnog partnera

Podrška inovacijamaKako inovativnu ideju pretvoriti u poslovni uspjeh

EEN MREŽA


Ahmet Eglić, predsjednik Vanjskotrgovinske komore BiH, koja je jedan od partnera

i organizatora Konferencije, istakao je da je za poslovnu zajednicu važno imati jasne i tačne statističke podatke.

‘’U narednom periodu trebamo ko-ristiti statističke podatke kao resurs, odnosno imati na umu kako podatke pretočiti u informaciju, a informaciju u jedan ozbiljan alat donositeljima od-luka za kreiranje politika koje treba da

doprinesu kreiranju boljeg poslovnog ambijenta. U okviru Berlinske inicijati-ve radi se na uvezivanju šest zemalja re-giona i, u tom smislu, komore tih zema-lja su formirale Komorski investicijski forum sa sjedištem u Trstu. Cilj tog fo-ruma svakako je uvezivanje poslovnih zajednica regiona, ali i Evropske unije. Bez podataka, bez informacija, nećemo moći daleko odmaći. Ova konferencija pomoći će i nadležnim institucijama i poslovnoj zajednici u BiH i regionu’’,

istakao je Egrlić tokom konferencije za medije.

Prisutnima se obratio i Adil Osmanović, ministar civilnih poslo-va Bosne i Hercegovine, koji je istakao kako ova konferencija predstavlja pri-mjer pozitivne prakse i djelovanja u smjeru ekonomskog razvoja regiona, saradnje i povezivanja vladinih, poslov-nih, obrazovnih i nevladinih organi-zacija u ostvarivanju zajedničkih eko-nomskih interesa.

Međunarodna konferencija o regionalnom tržištu, razvoju statistike i mogućnostima investiranja

Regionalnom saradnjom do boljih poslovnih rezultata

U sarajevskom hotelu Holiday, od 6. do 8. novembra 2017. godine, u prisustvu ambasadora, investitora, predstavnika privrednih komora, berzi, univerziteta, investicijskih fondova, međunarodnih organizacija, kompanija i drugih vladinih i nevladinih organizacija, održana je Međunarodna konferencija o regionalnom tržištu, razvoju statistike i mogućnostima investiranja.

MEĐUNARODNA SARADNJA


‘’Ekonomska saradnja i regionalno povezivanje su prioriteti naših država u cilju stvaranja konkurentnog tržišta i zajedničkog učešća u realizaciji mnogih ekonomskih aktivnosti u infrastruk-turnim oblastima, u oblastima tržišta energije, kapitala, radne snage, kao i poljoprivrede i turizma. Jedan od zna-čajnijih zajedničkih interesa je i privla-čenje stranih investicija, a da bi se to postiglo potrebno je stvoriti poslovni ambijent i pogodne tržišne uvjete na regionalnom nivou koje će prepozna-ti privredni sektor i investitori. BiH je zemlja sa velikim potencijalom za daljnji održivi ekonomski rast i razvoj. Posjeduje značajne prirodne resurse i radnu snagu, odnosno ima sve predu-vjete neophodne za razvoj dinamične ekonomije. Atraktivni sektori za inve-stiranje u BiH su infrastruktura, pro-izvodnja električne energije (hidro i

termo postrojenja), poljoprivreda, gra-đevinarstvo, tekstilna i drvna industrija, prerada metala te proizvodnja hrane i turizam. Sve ove oblasti daju jasnu per-spektivu mogućnosti ulaganja, a kao je-dan od primjera isplativosti ulaganja u BiH predstavlja bankarski sektor koji je uspješno privatiziran i u koji se i dalje investira. Mogućnosti za investiranje su velike, a mnogima još nepoznate, zato ih je neophodno prezentirati upravo u prilikama kao što je ova konferencija’’, poručio je, između ostalog, ministar Osmanović.

Konferencija je bila organizirana u četiri panela: tržište, investicije, stati-stika i istraživanje i razvoj. Panele su moderirali i koordinirali predstavnici organizacija iz BiH, Republike Srbije, Republike Hrvatske i Crne Gore.

Međunarodna konferencija afirmi-rala je mogućnosti regionalnog investi-

ranja, promovirala je značaj statistike, informacionih tehnologija i razvoja u oblastima industrije, tržišta kapitala, rada, poljoprivrede, energije i turizma. Jedna je od najznačajnijih konferencija u regionu koja je podržala saradnju vla-dinih institucija, međunarodnih orga-nizacija, poslovnog sektora, akademske zajednice i nevladinih organizacija sa namjerom stvaranja boljeg poslovnog okruženja, razvoja tržišta i konkuren-tnosti, kao i zajedničkog planiranja i re-alizacije regionalnih projekata.

Regionalni forum za tržište, investi-cije i statistiku (Forum TIS) prepoznat je kao platforma za nastavak razvoja regionalne saradnje i promocije zajed-ničkih aktivnosti iz oblasti biznisa, sta-tistike, investicija, istraživanja i razvoja.

‘’Ova regionalna platforma treba da bude mjesto gdje će se stvoriti poslovni ambijent, mjesto gdje će se razmjenjiva-ti ideje i koja će predstavljati platformu za podršku regionalnih projekata’’, ista-kao je Velimir Jukić, direktor Agencije za statistiku BiH.

Sudionici Foruma prepoznali su važ-nost zajedničkih aktivnosti na razvoju kompatibilnih sistema za integriranu obradu podataka, a kao primjer dobre prakse prepoznat je aktuelni razvojni projekat IST-a koji je implementiran u Srbiji, Crnoj Gori, BiH i Albaniji.

‘’Zadovoljstvo nam je što smo i ovaj put uzeli učešće u jednom ovako važ-nom regionalnom projektu. Iskreno se nadam da ćemo se tradicionalno, i to najmanje jednom godišnje, sastajati i na taj način okupljati predstavnike iz poslovnog, vladinog i nevladinog sek-tora, statistike itd.’’, dodao je Miladin Kovačević, direktor Republičkog zavo-da za statistiku Srbije.

Zaključeno je da je potrebno udru-žiti resurse kako bi se razvio kvalitetan sistem za diseminaciju podataka koji trenutno nedostaje svim regionalnim statističkim uredima, ali i drugim dr-žavnim tijelima. Za kvalitetan razvoj kvalitetnih administrativnih registara potrebno je uključiti sva tijela, kao i druga tijela državne uprave. Tokom ove konferencije prvi put je prezentirana ideja o ulozi državne statistike u najdi-rektnijoj funkciji odlučivanja na makro i mikro nivou.

Senad Tafro nSavez za podršku ekonomskog

i socijalnog razvoja Horizont 2024

Organizatori Međunarodne konferencijeOrganizatori Međunarodne konferencije o regionalnom tržištu, razvoju stati-stike i mogućnostima investiranja su Savez za podršku ekonomskog i socijal-nog razvoja “Horizont 2024”, Agencija za statistiku BiH, Ministarstvo civilnih poslova BiH, Savez komora i robne razmjene Turske – TOBB, Vanjskotrgovinska komora BiH, Sarajevska berza, Republički zavod za statistiku Srbije, Zavod za statistiku Crne Gore, Državni zavod za statistiku Hrvatske, Federalni zavod za statistiku FBiH, Republički zavod za statistiku RS, Agencija za unapređenje stranih investicija BiH (FIPA), Vijeće za strane investitore u BiH, Privredna ko-mora FBiH, Evropski pokret Srbije, Agencija za državnu službu BiH, Agencija za rad i zapošljavanje BiH, Svjetski savez dijaspore BiH, Grad Sarajevo, Visoko učilište Algebra, Best Solutions d.o.o., IN2 d.o.o., PlanB d.o.o., Centar za po-dršku demokratije i ekonomskog razvoja - UCDER i Općina Centar Sarajevo.

Za poslovnu zajednicu važno je imati jasne i tačne statističke podatke, istakao je Ahmet Eglić, predsjednik Vanjskotrgovinske komore BiH.

MEĐUNARODNA SARADNJA


Na panelu “Makroekonomski pokazatelji ekonomije BiH sa posebnim osvrtom na uvoz i

izvoz” predstavljeni su makroekonom-ski pokazatelji Bosne i Hercegovine u periodu 2012.-2016. godine te pred-stavljena analiza spoljnotrgovinske raz-mjene BiH u posljednjih pet godina, uz najznačajnije partnere u spoljnotrgo-vinskoj razmjeni BiH i sektorsku struk-turu spoljnotrgovinske razmjene sa ak-centom na najznačajnije proizvode.

Kroz navedeni panel i prezentaci-je prikazano je stanje bh. ekonomije koju u atmosferi evropske perspektive karakteriše odsustvo realne i struktu-ralne konvergencije, posebno kada je u pitanju postojanje tržišne, funkcio-nalne ekonomije i njene konkurentske sposobnosti.

Dosadašnja liberalizacija trgovine u Bosni i Hercegovini odvijala se u kon-tekstu tranzicionih reformi i građenja konkurentnosti domaće proizvodnje putem osnivanja novih i restrukturi-sanja i privatizacije naslijeđenih pre-duzeća. U okviru ukupnog procesa ekonomske tranzicije, privatizacija dr-žavne imovine predstavlja najvažniji za-datak pridruživanja i uključivanja BiH u evropske integracije.

S jedne strane, liberalizacija trgovine je vršila konkurentske pritiske na do-maću proizvodnju, dok je, s druge stra-ne, otvarala nova tržišta za obnovljene proizvodne kapacitete i doprinosila povećanom interesu za direktna strana ulaganja.

Spoljnotrgovinska i carinska politika

su, prema Ustavu, u nadležnosti insti-tucija BiH. Odredbe u Zakonu o spolj-notrgovinskoj politici BiH su vrlo slične onima iz modernih tržišnih ekonomija, bazirane su na slobodi protoka roba i usluga. Izuzetno, i samo kao privre-mene mjere, data su ovlaštenja Savjetu ministara BiH da uvede određena ogra-ničenja na cijeloj teritoriji BiH, i to u slučajevima zaštite legitimnih interesa zemlje. Odredbe spoljnotrgovinske po-litike se utvrđuju i provode u saradnji sa nadležnim organima entiteta.

BiH u posljednjih pet godina bilježi blagi porast osnovnih makroekonom-skih pokazatelja. Međutim, stope rasta BDP-a bi trebale biti udvostručene da bi bh. ekonomija počela dostizati zemlje EU.

Direktne strane investicije nisu na zadovoljavajućem nivou te je potreb-no unapređenje investicijske klime u nacionalnoj ekonomiji, što podrazu-mijeva kreiranje i unapređenje prili-ka i poticaja za poslovne subjekte za produktivna ulaganja, zapošljavanje, rast i razvoj. Povoljna investiciona kli-ma je stoga jedan od ključnih predu-slova održivog razvoja i unapređenja životnog standarda, odnosno ukupnog napretka svake države. Nažalost, Bosna i Hercegovina nije među državama koje se mogu pohvaliti takvom klimom.

Povodom novog izvještaja Svjetske banke «Doing business 2018» o lakoći poslovanja i ambijentu poslovanja BiH se nalazi na samom začelju evropskih zemalja te je dodatno nazadovala za 7 mjesta i sada je 86 država u oblasti lako-

će poslovanja.Aktuelna ekonomska situacija, rezul-

tati izvještaja, nizak nivo stranih direk-tnih ulaganja, nizak nivo zaposlenosti, standarda i kupovne moći stanovništva, kao i negativnih demografskih kretanja, jasno ukazuje na potrebu i hitnost re-formskog djelovanja.

U tom smislu su definisani i izvorni ciljevi Reformske agende u kojima je jasno izraženo opredjeljenje realizaciji mjera i zakona kako bi se otklonile ba-rijere, smanjilo porezno opterećenje na rad i kapital i smanjio nivo sive ekono-mije, čime bi se otvorio put ulaska svje-žeg kapitala, investicija, novog zapošlja-vanja i boljeg standarda.

Pitanje ekonomije i potreba za istin-skim i suštinskim promjenama eko-nomskih politika jasno upućuje na po-trebu adekvatnog djelovanja.

Smatramo da i ovaj izvještaj treba biti poziv na akciju izvršne i zakono-davne vlasti na svim nivoima BiH da se odlučnije i hrabrije krene u realizaciju.

Neefikasan pravni i pravosudni sistem, ograničen pristup finansija-ma i politička nestabilnost su oteža-vajući faktori za poslovanje u BiH. Nefunkcionisanje jedinstvenog eko-nomskog prostora u zemlji i značajne administrativne prepreke za razvoj pri-vatnog sektora su i dalje prisutne. Te prepreke uključuju složen sistem opore-zivanja, određene parafiskalne obaveze koje preduzeća moraju platiti, kao i slo-ženost i sporost javne uprave.

BiH i dalje zaostaje u odnosu na ze-mlje u regionu kada je riječ o međuna-

STK BiH na Regionalnom forumu za tržište, investicije i statistikuPredstavnici Sektora za makroekonomski sistem STK BiH učestvovali su na prvom Regionalnom forumu za tržište, investicije i statistiku koji se održao u Sarajevu 6. 11. 2017. godine.


rodnim standardima konkurentnosti i ekonomskog razvoja.

Potrebne su investicije, kako strane tako i domaće. BiH mora da oslobodi investicioni prostor za privatna pre-duzeća, što podrazumijeva smanjenje javnog sektora, uz obavezu formiranja funkcionalnih regulatora koji će imati neophodnu nezavisnost.

Istovremeno, iskustvo pokazuje da napredak na polju integracija u EU po-maže u privlačenju stranih investicija.

Kreatori politika na svim nivoima trebaju se fokusirati na dosljedne i kon-zistentne ekonomske i socijalne refor-me, promovisanje ekonomskog rasta i razvoja i pozitivnu klimu za poslovanje.

Pristupanje BiH WTO-u, parafiranje SSP-a i ulazak u Zonu slobodne trgovi-ne kroz CEFTA 2006 i EFTA-u, dio su procesa pristupanja Evropskoj uniji, što je temeljni dugoročni strateški cilj BiH. Svi ovi procesi, međutim, znače daljnju liberalizaciju bh. tržišta.

Dosadašnja liberalizacija trgovine u Bosni i Hercegovini odvijala se u kon-tekstu tranzicionih reformi i građenja

konkurentnosti domaće proizvod-nje putem osnivanja novih i restruk-turisanja i privatizacije naslijeđenih poduzeća.

Veliki problem ekonomije BiH je visok trgovinski deficit. To je jedan od razloga sporog ekonomskog razvoja zemlja baziran na rastu spoljnotrgovin-ske razmjene. Uticaj spoljne trgovine na rast GDP-a nije samo kroz njen rast nego i kroz promjenu strukture, poseb-no kod izvoza u smislu povećanja uče-šća roba sa višim stepenom obrade. To je moguće ostvariti proširenjem i pro-dubljivanjem saradnje sa zemljama EU i ostalim zemljama iz regiona. Problem trgovinskog deficita je uklanjanje even-tualnih barijera na postojećim tržištima i zahtjeva sveobuhvatan pristup. Prije svega, nužno je nastaviti sa dosljednim provođenjem privrednih i političkih reformi i usklađivanja bh. propisa sa propisima EU, stalno jačajući institu-cionalni okvir BiH kako bi se otklonile prepreke koje stoje na putu ka EU inte-gracijama, odnosno kako bi se omogu-ćio lakši pristup naših roba tržištu EU,

CEFTE i ostalih tržišta. Realizacijom navedenih mjera omogućila bi se veća i kvalitetnija proizvodnja poljoprivred-nih i prehrambenih proizvoda prema EU standardima i praksama radi omo-gućavanja izvoza takvih proizvoda na tržište EU i drugih zemalja. Supstitucija uvoza tih proizvoda, odnosno veće učešće takvih domaćih proizvoda na tržištu BiH dovelo bi do povećanja izvoza, smanjenja trgovinskog deficita, kao i sigurnijeg snabdijevanja hranom iz domaćih izvora i zaštite potrošača. Takođe, usklađivanje industrijskih po-litika u BiH sa EU principima i kreta-njima u regionu su od značaja za ispu-njavanje uslova iz SSP-a. Unapređenja sistema i infrastrukture kvaliteta će se ogledati u povećanju bezbjednosti pro-izvoda na tržištu BiH, kao ispunjavanju preduslova za olakšani izvoz proizvoda iz BiH u EU, zemlje potpisnice CEFTA sporazuma i ostala tržišta. Time bi se, između ostalog stvorili uslovi za pove-ćanje direktnih stranih investicija i do-maćih investicija bez kojih je nezami-sliv razvoj ekonomije u BiH.


U okviru Skupštine, potpred-sjednik Spoljnotrgovinske komore Bosne i Hercegovine

doc. dr sc. Bruno Bojić je održao niz bilateralnih sastanaka na kojima je razgovarano o unapređenju ekonom-ske saradnje zemalja članica ABC-a sa Bosnom i Hercegovinom. S tim u vezi, potpredsjednik Bojić je održao sastanak i sa Rifatom Hisarčikliogluom, pred-sjednikom Unije privrednih komora Republike Turske i aktuelnim potpred-sjednikom Eurokomore. Tokom raz-govora načelno je dogovoreno, između ostalog, da u prvoj polovini 2018. go-dine bude organizovana poslovna po-sjeta velike privredne delegacije Turske Bosni i Hercegovini i održani poslov-ni susreti sa privrednicima Bosne i Hercegovine.

Doc. dr sc. Bojić je iskoristio prili-ku da uruči posebno priznanje pred-sjedniku Privredne komore Crne Gore Velimiru Mijuškoviću za razvoj regio-nalne saradnje i unapređenje ekonom-skih odnosa Bosne i Hercegovine i Crne Gore.

Asocijacija balkanskih komora (ABC) je osnovana 1994. godine sa ci-

ljem podsticanja privredne saradnje i pružanja podrške ekonomskom razvo-ju zemalja članica i regiona u cјelini, olakšavanja i ukidanja viznog režima, uklanjanja barijera u trgovini i uspo-stavljanja jedinstvene zone slobodne tr-govine. Članice Asocijacije balkanskih komora su Albanija, Bugarska, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Grčka, Kipar, Makedonija, Rumunija, Srbija i Turska.

Osnovne aktivnosti ABC-a usmje-rene su ka proučavanju normativnih akata i ekonomske situacije u raznim zemljama, dodirnih tačaka između njih i komplementarnosti njihovih pri-vreda, kao i tendencije u njihovom ra-zvoju; uspostavljanje klime koja olak-šava saradnju među kompanijama iz zastupljenih strana, kao i razvijanje i proširenje već uspostavljenih kontakata između tih kompanija; olakšavanje sa-radnje između članova komora putem povećanja obima razmjene informa-cija, uspostavljanja trajne međusobne povezanosti njihovih baza podataka i rada na stalnim kontaktima između kompanija zastupljenih zemalja; unap-ređenje strukturalnih promjena u pri-vredama zemalja članica u skladu sa

ekonomskim kriterijumima i standardi-ma Evropske unije, a u cilju olakšavanja procesa tranzicije i priključenja Uniji.

Godine 2000. Unija privrednih ko-mora Njemačke (DIHK) i Asocijacija balkanskih komora (ABC) predložile su zajedničku inicijativu za dugoročno partnerstvo. Finansijsku podršku za re-alizaciju ovog partnerstva obezbijedila je Vlada Savezne Republike Njemačke preko Saveznog ministarstva za eko-nomsku saradnju i razvoj (BMZ). U početku je planirano da to bude samo faza od 3 godine, ali je zbog izuzetnog uspjeha te na zahtjev partnera projekta, produžena za još dvije faze od po 3 go-dine do kraja 2009. godine.

Iako ima 10 partnera u različitim fazama razvoja, strukture i karakteristi-ka, projekat uspijeva pronaći pravi stav kako bi zadovoljio potrebe svakog od partnera.

Generalne skupštine Asocijacije bal-kanskih komora održavaju se dva puta godišnje. U 2018. godini predsjedavanje ABC-om preuzela je Republika Turska.

Danijela Kovač n

Asocijacija balkanskih komora ABCSkupština Asocijacije balkanskih komora (ABC) održana je 7. 12. 2017. godine u Privrednoj komori Srbije u Beogradu, uz učešće predstavnika komora iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Bugarske, Makedonije, Rumunije, Turske i Srbije. Glavne teme bile su IT sektor, dualno obrazovanje i zajednički nastup na trećim tržištima.


Zajednička izjava, čiji je cilј una-pređenje trgovinskih odnosa Bosne i Hercegovine i Republike

Srbije, rezultat je sastanaka radnih ti-mova na ekspertnom nivou koje su činili predstavnici nadležnih institu-cija i poslovne zajednice iz Bosne i Hercegovine i Republike Srbije, održa-nih 4. oktobra 2017. godine u Beogradu i 30. novembra 2017. godine u Sarajevu. Tokom ovih sastanaka je ostvaren ogro-man napredak u rješavanju i prevazila-ženju barijera u međusobnoj trgovini. Tokom ovog procesa, stručni radni ti-movi dviju država razmatrali su barijere koje su prethodno identifikovane, kao i one koje su identifikovane u toku sa-mog procesa, ukupno njih 13, od kojih je odmah otklonjeno sedam, iznađeno

je rješenje da se još dvije otklone do kraja januara 2018. godine, dok će se za otklanjanje preostale četiri barijere u narednom periodu morati uložiti do-datni napori.

Inicijativa za potpisivanje Zajedničke izjave proistekla je iz dogovora po-stignutih tokom službene posje-te predsjednika Republike Srbije Predsjedništvu Bosne i Hercegovine u septembru 2017. godine, nakon čega su resorni ministri dviju država dogovorili da se preduzmu sve potrebne aktivnosti kako bi se otklonile sve barijere koje ne-gativno utiču na nesmetano odvijanje međusobne trgovinske razmjene i slo-bodan protok roba.

Kako je neophodno da se barijere u trgovini između dviju država, koje

imaju obim trgovinske razmjene na ni-vou koji to imaju Bosna i Hercegovine i Srbija, rješavaju po hitnom postupku, dogovoreno je da se uspostavi meha-nizam za brzu komunikaciju putem kontakt tačaka, koje su ovom prilikom i imenovane. Cilј ovakvog vida komuni-kacije jeste da se putem blagovremene razmjene informacija spriječi nastanak novih barijera, te da se brzo reaguje u slučaju novonastalih barijera u smi-slu brzog identifikovanja i rješavanja problema.

U nastavku prenosimo tekst potpi-sane Izjave, kao i zaključke stručnih timova.

Ognjenka Lalović n

Ukupna vanjskotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine sa Srbijom po sektorima (u KM)

1.-0.2016. 1.-9.2017. porast u %

uvoz izvoz uvoz izvoz uvoz izvoz

Agroindustrijski sektor 623.321.193 101.909.996 666.231.605 103.871.737 6,88 1,92

Mineralna goriva (ugalj, koks, plin, nafta ) i el. energija 118.135.576 155.110.556 183.095.312 273.490.946 54,99 76,32

Hem. farm. proiz. , đubriva, plastika, kaučuk, guma... 259.123.377 52.750.603 271.499.567 56.951.790 4,78 7,96

Kamen, kreč,cement, beton, keramika i proizvodi 31.483.709 13.715.689 31.156.352 18.660.841 -1,04 36,05

Koža, krzo, tekstil i proizvodi 119.479.940 14.003.237 128.688.300 18.586.191 7,71 32,73

Drvo, papir i namještaj 119.113.182 75.075.916 118.634.309 105.375.576 -0,40 40,36

Rude, metali i proizvodi 153.769.167 133.414.341 188.149.747 165.158.184 22,36 23,79

Mašine, aparati, meh. uređaji, kotlovi, vozila, oružje 253.206.932 62.285.793 280.610.283 83.511.546 10,82 34,08

Ostali razni proizvodi 8.185.961 3.185.231 8.471.607 2.908.773 3,49 -8,68

UKUPNO 1.685.819.037 611.451.362 1.876.537.082 828.515.585 11,31 35,50

*Podaci Uprave za indirektno oporezivanje BiH obuhvataju izvoz i uvoz roba prema ICD i UCD po carinskim procedurama...

„NE“ barijerama u trgovini između

BiH i SrbijeMinistar spolјne trgovine i ekonomskih odnosa BiH Mirko Šarović i ministar trgovine, turizma i telekomunikacija Republike Srbije Rasim Ljajić potpisali su 15. decembra 2017. godine u Beogradu Zajedničku izjavu o uklanjanju necarinskih barijera u trgovini između Bosne i Hercegovine i Republike Srbije.


ЗАЈЕДНИЧКА ИЗЈАВАУ складу са договором највиших званичника двију држава постигнутим током посјете предсједника Републике

Србије Предсједништву Босне и Херцеговине (Сарајево, 7. и 8. септембар 2017. године), Мирко Шаровић, замјеник предсједавајућег Савјета министара Босне и Херцеговине и министар спољне трговине и економских односа, и Расим Љајић, потпредсједник Владе Републике Србије и министар трговине, туризма и телекомуникација, одржали су састанак у циљу унапређења трговинских односа Босне и Херцеговине и Републике Србије, те се сагласили о сљедећем:

Позивајући се на одредбе Споразума о измјени и приступању Централноевропском споразуму о слободној трговини (у даљем тексту: CEFTA 2006 Споразум), којим су регулисани међусобни трговински односи Босне и Херцеговине (у даљем тексту: БиХ) и Републике Србије (у даљем тексту: Србија);

Позивајући се на договор постигнут на Самиту премијера Западног Балкана одржаном у Трсту у јулу 2017. године о формирању регионалне економске области;

Узимајући у обзир одредбе Споразума о економској сарадњи између Савјета министара БиХ и Владе Републике Србије;

Поштујући одредбе Протокола о међусобном признавању и прихватању докумената издатих од стране акредитованих лабораторија за храну и храну за животиње биљног и мјешовитог поријекла између Министарства спољне трговине и економских односа БиХ и Министарства пољопривреде, трговине, шумарства и водопривреде Републике Србије из 2012. године и Протокола о међусобном признавању и прихватању докумената издатих од стране акредитованих лабораторија за робе предметног надзора између Министарства спољне трговине и економских односа БиХ и Министарства здравља Републике Србије из 2013. године;

Одлучни да отклоне препреке у узајамној трговини у складу са одредбама Додатног протокола 5 о олакшавању трговине уз Споразум CEFTA 2006, прихваћеног од свих CEFTA страна у Београду, 26. маја 2017. године;

Уважавајући традиционално добре трговинске односе између БиХ и Србије и тежећи да се ови односи унаприједе у циљу обостране користи;

Препознајући значај раста међусобне трговинске размјене у претходном периоду за развој економија наших двију држава;

Поздрављамо закључке донесене током састанака делегација БиХ и Србије одржаних 4. октобра 2017. године у Београду и 30. новембра 2017. године у Сарајеву и констатујемо да је остварен значајан напредак у рјешавању и превазилажењу појединих питања;

Закључујемо да је, у циљу даљег интензивирања и унапређења међусобне трговине, потребно јачати административне капацитете, повећати пропусност граничних прелаза и ниво примјене анализе ризика, те оснажити систем размјене релевантних података између надлежних органа двију држава.

Сходно томе, у наредном периоду ћемо предузети мјере и активности које имају за циљ дугорочно и системско рјешавање свих питања што за резултат треба да има рјешавање постојећих и превенцију будућих проблема пословне заједнице, смањење трошкова прекограничног промета роба и услуга, те вишеструку оптимизацију процеса робне размјене уз истовремено испуњавање захтјева за безбједност потрошача.

Чврсто смо опредјељени да одмах отклонимо све нетарифне, техничке и административне баријере које негативно утичу на несметану трговинску размјену;

Позивамо све релевантне институције из БиХ и Србије да се суздрже од увођења било каквих мјера које могу негативно да утичу на несметану трговинску размјену између наше двије државе.

* * *

Вјерујемо да ће овај и други састанци на високом нивоу допринијети унапређењу сарадње релевантних институција наше двије државе и пружити додатни подстицај расту трговинске размјене БиХ и Србије, као и јачању међусобне инвестиционе сарадње.

Сагласни смо са активностима које је потребно предузети у наредном периоду у складу са Закључцима стручних радних тимова (у прилогу), те се обавезујемо да ћемо континуирано пратити њихову реализацију и ангажовати се лично тамо гдје то буде потребно.

Сачињена на језицима у службеној употреби у БиХ и српском језику и потписана у Београду, 15. децембра 2017. године.


Прилог изјаве

Закључци стручних радних тимова

Током састанака делегација БиХ и Србије одржаних 4. октобра 2017. године у Београду и 30. новембра 2017. године у Сарајеву остварен је значајан напредак у рјешавању и превазилажењу појединих питања:

1. У међусобној трговини пољопривредним и прерађеним пољопривредним производима су идентификоване и отклоњене баријере које су се односиле на:• ИзвозмлијекаимлијечнихпроизводаизБиХуСрбијуиизСрбијеуБиХ;• ИзвозпилећегмесаипилећихпрерађевинаизБиХуСрбију;• ИзвозпиваизБиХуСрбију;• ИзвозмалинеизБиХуСрбију;• Извозводе,сокова,пиваибрашнаизБиХуСрбију.

Констатовано је да потписани Ппротоколи представљају добру основу за унапређење сарадње и да се иста треба наставити и у предстојећем периоду. Стране су се сложиле да је потребно дефинисати контакт особе за имплементацију протокола.

Договорено је да се током децембра 2017. године одржи састанак, као и да се формирају билатерални ресорни тимови за унапређење сарадње.

2. У међусобној трговини индустријских производа ријешен је проблем у вези са извозом челика из БиХ у Србију.

3. Двије стране су се договориле да ће до краја јануара 2018. године потписати Меморандум о разумијевању о међусобној сарадњи и прихватању докумената издатих од стране акредитованих лабораторија за индустријске непрехрамбене производе.

4. У вези са захтјевом БиХ да се омогући извоз шећера из БиХ у Србију преко царинске испоставе Сремска Рача, Управа царина Републике Србије је иницирала измјену и допуну релевантног Правилника што ће бити реализовано најкасније до краја 2017. године.

5. Статус граничних прелаза Љубовија-Братунац и Котроман-Вардиште рјешаваће се у оквиру државних комисија за граничне прелазе.

6. Обје стране су закључиле да су неопходне додатне консултације за рјешавање сљедећих питања:• ЗаконоакцизамаБиХ-Акцизенапиво;• ПримјенапреференцијалногтретманаујавнимнабавкамауБиХ;• Привремениувозодређенихмоторнихвозила-аутодизалицауСрбију.

7. Стручни тимови Министарства спољне трговине и економских односа БиХ и Министарства трговине, туризма и телекомуникација Републике Србије, те привредних комора двију држава ће се периодично састајати и пратити реализацију закључака.

Пошто је и Спољнотрговинска комора БиХ учествовала у раду стручних тимова, и овим путем позивамо све привредне субјекте који послују са Србијом да, уколико имају сазнања о одређеним баријерама, исте пријаве путем обрасца за пријаву који се може преузети на: http://komorabih.ba/prijava-ntb/.


Kao i svake godine, Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine je povo-

dom produženja Odluke u proteklom periodu anketirala privrednike, priku-pljala podatke i uopšte zastupala interese privrednika pred nadležnim državnim organima. Nakon upoređivanja Carinske tarife Bosne i Hercegovine i Carinske ta-rife EU pokazalo se da su mnogi bosan-skohercegovački privrednici u nepovolj-nom položaju u odnosu na konkurente iz EU i regiona koji su prilikom uvoza tih istih proizvoda oslobođeni plaćanja cari-ne koja se obično kreće od 5 do 10 %.

Mnogobrojni su zahtjevi privrednika i trebamo naglasiti da Spoljnotrgovinska komora BiH, u saradnji sa entitetskim komorama, svake godine vrši objedinja-vanje zahtjeva i dostavlja ih Ministarstvu na razmatranje.

Najviše prijedloga za dopunu Odluke o privremenoj suspenziji i smanjenju ca-rinskih stopa kod uvoza sirovina i repro-materijala na adresu Komore uputili su predstavnici tekstilno-obućarke, metalne i elektroindustrije, te prehrambene i he-mijske industrije.

Ministarstvo spoljne trgovine i eko-nomskih odnosa BiH je pozitivno re-agovalo i uvažilo zahtjeve Komore i privrednika za ovu godinu u kojoj je pro-širena lista tarifnih oznaka obuhvaćenih Odlukom.

Odluka, koja obuhvata 52 tarifne oznake za repromaterijal i sirovine koje koriste proizvođači u vlastitoj proizvod-nji, a ne mogu se nabaviti u BiH, veoma je značajna za domaće privrednike radi poboljšanja uslova njihovog poslovanja

te zadržavanja postojećih i eventualnog otvaranja novih radnih mjesta.

Analizu primjene Odluke svake go-dine vrši Ministarstvo, prilikom izrade Odluke za narednu godinu, i to za sva-ku tarifnu oznaku koja je obuhvaćena Odlukom. Uglavnom je konstatovano da je u potpunosti postignut cilj Odluke da se omogući povoljnije i konkurentnije poslovanje privrednih subjekata iz obla-sti tekstilne, obućarske, hemijske, pre-hrambene, metalske i elektroindustrije. Odluka je dovela do veće angažovanosti instalisanih kapaciteta i povećanja pro-izvodnje, čime je spriječeno gubljenje radnih mjesta, a po pokazateljima iz nekih preduzeća došlo je i do novog za-pošljavanja. Cilj je da se takvo kretanje nastavi i u 2018. godini. Odluka će do-vesti do poboljšanja uslova poslovanja domaće proizvodnje, zadržavanja po-stojećih i eventualnog otvaranja novih radnih mjesta, jer se odnosi na ukupno oko 40.000 radnika. Prema saznanjima, za veliki broj preduzeća je donošenje ove odluke od presudnog značaja za opsta-nak proizvodnje.

U odnosu na Odluku o privremenoj suspenziji i privremenom smanjenju ca-rinskih stopa kod uvoza određenih roba iz 2017. godine, kojom je obuhvaćeno 56 tarifnih oznaka, u Prijedlogu za 2018. godinu su četiri tarifne oznake manje i na listi se nalaze 52 tarifne oznake.

Odlukom o privremenoj suspenziji i privremenom smanjenju carinskih sto-pa kod uvoza određenih roba do 31. 12. 2018. godine obuhvaćeno je 39 tarifnih oznaka za koje se primjenjuje tarifna sus-penzija do 31. 12. 2017. godine i 13 no-vih tarifnih oznaka.

Jedan od svijetlih primjera pozitivnog efekta Odluke, pored tekstilno-obućar-ske industrije koja zapošljava desetine hiljada radnika u BiH, jesu i prerađiva-či i proizvođači finalnih proizvoda od čeličnih obijenih limova koji su putem Odbora prerađivača lima pri Asocijaciji metala STK BiH opravdali mogućnost korištenja prednosti ove odluke.

Naime, prije 2 godine putem Komore je upućena inicijativa da se sirovine za

preradu lima obuhvate navedenom odlu-kom, što je Ministarstvo nakon detaljne analize i uvažilo. To je omogućilo pro-izvođačima i izvoznicima u BiH da se nađu u istom položaju kao i njihovi kon-kurentni iz regiona i susjednih zemalja te da se na taj način poveća njihova pro-duktivnost, nivo zapošljavanja (cca 3.000 radnika u BiH) te, posljedično, i izvoz finalnih proizvoda. Ključna napomena za ovaj sektor je činjenica da se cjeloku-pna količina potrebnih limova za daljnju preradu uvozi, jer u Bosni i Hercegovini ne postoji niti jedna firma koja proizvodi limove kao svoj finalni proizvod.

Naveli smo samo jedan primjer, ali pozitivni efekti su značajni za sve nabro-jane grane, što se iz godine u godinu po-tvrđuje primjenom ove odluke.

Bitno je naglasiti da Odluka predstav-lja ponekad i odlučujući faktor za inve-stitore prilikom planiranja njihovog dalj-njeg poslovanja u zemljama regiona.

Iako je ove godine donošenje Odluke ušlo u samu završnicu kalendarske godi-ne, ipak privreda pozdravlja njeno dono-šenje, jer ista predstavlja jednu od rijetkih poticajnih mjera za sveukupnu privredu i podizanje njene konkurentnosti.

Odluka o privremenoj suspenziji i smanjenju carinskih stopa je trenutno privremenog karaktera i vrijedi godinu dana.

Privrednici apeluju na nadležne da privremena suspenzija carinskih stopa postane trajnog karaktera, jer bi bio sma-njen rizik stranih investitora i partnera domaćih firmi u sektorima obuhvaćenim ovim povlasticama.

Dana 28. 12. 2017. godine u STK BiH je organizovana konferencija za medije s ciljem promovisanja navedene Odluke. Tom prilikom, privrednici iz navedenih industrijskih grana imali su mogućnost da istaknu značaj donoše-nja Odluke i istaknu prednosti koje one nosi kako za svaku pojedinačnu granu tako i za pojedinačna preduzeća u Bosni i Hercegovini.

Ognjenka Lalović n

Privremena suspenzija carina za 2018. godinu

Savjet ministara BiH, na prijedlog Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa, donio je 22. decembra 2017. godine Odluku o privremenoj suspenziji i privremenom smanjenju carinskih stopa kod uvoza određenih roba do 31. decembra 2018. godine.


TEKST ODLUKEO PRIVREMENOJ SUSPENZIJI I PRIVREMENOM SMANJENJU CARINSKIH STOPA

KOD UVOZA ODREĐENIH ROBA DO 31. 12. 2018. GODINE

Član 1.(Predmet Odluke)

Ovom Odlukom propisuju se kriteriji za određivanje roba koje će se uvoziti do 31. 12. 2018. godine, uz korištenje privre-mene suspenzije i privremenog smanjenja carinskih stopa utvrđenih u Zakonu o carinskoj tarifi (‹›Službeni glasnik BiH››, broj 58/12; u daljem tekstu: ‹›tarifne suspenzije››).

Član 2.(Spisak roba)

Robe koje će se do 31. 12. 2018. godine uvoziti uz korištenje tarifnih suspenzija, utvrđuju se prema kriteriju da se radi o materijalima i sirovinama koji se koriste u vlastitoj proizvodnji a koje se ne mogu nabaviti na domaćem tržištu u količinama i kvalitetu potrebnom za proizvodnju gotovih proizvoda.

Robe iz stava (1) ovog člana i carinske stope po kojima će se ove robe uvoziti do 31. 12. 2018. godine su, kako slijedi:

RB Tarifna oznaka Naziv Carinska stopa %

1 1518 00 95 00 Nejestive mješavine ili dodaci životinjskih ili životinjskih i biljnih masti i ulja i njihove frakcije 0

2 2002 90 91 00 Paradajz, pripremljen ili konzerviran na drugi način osim u sirćetu ili sirćetnoj kiselini; ostali, u originalnim pakovanjima neto-mase veće od 1 kg 0

3 2901 10 00 00 Aciklički ugljеnvodonici: zasićeni 0

4 3912 39 20 00 Celuloza i njezini hemijski derivati, koji nisu spomenuti niti uključeni na drugom mjestu, u primarnim oblicima: ostalo: hidroksipropilceluloza 5

5 3926 90 97 00 Ostali proizvodi od plastičnih masa i proizvodi od ostalih materijala iz tarifnih brojeva 3901 do 3914: ostalo 7

6 4104 41 51 00Štavljene ili “crust” goveđe kože (uključujući bivolje) i kože kopitara, bez dlake, cijepane ili necijepane, ali dalje neobrađivane; u suhom stanju (crust); goveđe; cijele kože ukupne površine veće od 28 kvadratnih stopa (2,6 m²)

2

7 4107 12 91 00

Goveđe kože (uključujući bivolje) i kože kopitara, dalje obrađivane nakon štavljenja ili crust–obrade uključujući i pergamentno obrađivanje, bez dlake, cijepane ili necijepane, osim kože iz tarifnog broja 4114; cijele kože; cijepane kože sa licem (zrnaste); goveđe kože (uključujući bivolje)

2

8 4205 00 90 00 Ostali proizvodi od kože ili od vještačke kože: vrsta koje se koriste u mašinama ili mehaničkim uređajima ili za drugu tehničku upotrebu: ostali 3

9 5205 23 00 00

Pamučna pređa (osim konca za šivanje), masenog udjela pamuka 85 % ili većeg, nepripremljena u pakovanja za pojedinačnu prodaju: jednonitna pređa, od češljanih vlakana: finoće manje od 232,56 deciteksa ali ne manje od 192,31 deciteksa (metričke numeracije veće od 43 ali ne veće od 52)

4

10 5205 24 00 00

Pamučna pređa (osim konca za šivanje), masenog udjela pamuka 85 % ili većeg, nepripremljena u pakovanja za pojedinačnu prodaju, jednonitna pređa, od češljanih vlakana, finoće manje od 192,31 deciteksa ali ne manje od 125 deciteksa (metričke numeracije veće od 52 ali ne veće od 80)

4

11 5208 21 90 00 Pamučne tkanine, masenog udjela pamuka 85 % ili većeg, mase ne veće od 200 g/m²: platnenog prepleta, mase ne veće od 100 g/m²: ostale 8

12 5210 41 00 00Pamučne tkanine, masenog udjela pamuka manjeg od 85 %, u mješavini pretežno ili samo sa vještačkim ili sintetičkim vlaknima, mase ne veće od 200 g/m²; od pređa različitih boja; platnenog prepleta

8



13 5401 10 14 00Konac za šivanje od vještačkih ili sintetičkih filamenata, nepripremljen ili pripremljen u pakovanja za pojedinačnu prodaju, od sintetičkih filamenata, nepripremljen u pakovanja za pojedinačnu prodaju, jezgrasta pređa (“core yarn”), ostali

4

14 5402 33 00 00Pređa od sintetičkih filamenata (osim konca za šivanje), nepripremljena u pakovanja za pojedinačnu prodaju, uključujući sintetičke monofilamente finoće manje od 67 deciteksa, teksturisana pređa, od poliestera

4

15 5407 10 00 00Tkanine od sintetičke filament pređe, uključujući tkanine dobivene od proizvoda iz tarifnog broja 5404: tkanine od pređe velike čvrstoće, od najlona ili drugih poliamida ili od poliestera

8

16 5407 69 90 00 Ostale tkanine, masenog udjela poliesterskih filamenata 85 % ili većeg; ostale 8

17 5408 22 90 00 Tkanine od vještačke filament pređe, ostale tkanine, masenog udjela vještačkih filamenata, traka ili sličnih proizvoda 85 % ili većeg: obojene: ostale 8

18 5503 20 00 00 Sintetička vlakna rezana, nevlačena, nečešljana niti drukčije pripremljena za predenje: od najlona ili drugih poliamida: od poliestera 4

19 5515 11 90 00 Ostale tkanine od rezanih sintetičkih vlakana: od rezanih poliesterskih vlakana: u mješavini pretežno ili samo sa rezanim vlaknima od viskoznog rajona: ostale 8

20 5609 00 00 00 Proizvodi od pređa, traka i sličnih proizvoda iz tarifnog broja 5404 ili 5405, konopca, uzica ili užadi, koji nisu spomenuti niti uključeni na drugom mjestu 6

21 5804 21 00 00 Čipka mašinski rađena, od vještačkih ili sintetičkih vlakana 8

22 5903 10 10 00Tekstilni materijali impregnirani, premazani, prevučeni, prekriveni ili laminirani plastičnim masama, osim onih iz tarifnog broja 5902: sa poli(vinil hloridom): impregnirani

8

23 5903 10 90 00Tekstilni materijali impregnirani, premazani, prevučeni, prekriveni ili laminirani plastičnim masama, osim onih iz tarifnog broja 5902: sa poli(vinil hloridom): premazani, prevučeni, prekriveni ili laminirani

8

24 5903 90 91 00

Tekstilni materijali impregnirani, premazani, prevučeni, prekriveni ili laminirani plastičnim masama, osim onih iz tarifnog broja 5902: ostali: premazani, prevučeni, prekriveni ili laminirani: sa celuloznim derivatima ili drugim plastičnim masama, sa licem od tekstilnog materijala

8

25 5903 90 99 00 Tekstilni materijali impregnirani, premazani, prevučeni, prekriveni ili laminirani plastičnim masama, osim onih iz tarifnog broja 5902: ostali 4

26 6217 10 00 00 Ostali gotovi pribor za odjeću; dijelovi odjeće ili pribora za odjeću, osim onih iz tarifnog broja 6212: pribor 7

27 6406 10 90 00 Gornji dijelovi obuće i njihovi dijelovi, osim umetaka za ojačanje: od ostalih materijala 3

28 6406 20 10 00 Dijelovi obuće: vanjski đonovi i pete: od gume 3

29 6406 90 50 00 Dijelovi obuće: ulošci i drugi izmjenljivi dodaci 3

30 6406 90 60 00 Dijelovi obuće: vanjski đonovi od kože ili vještačke kože 3

31 6406 90 90 00 Dijelovi obuće: ostalo 3

32 7210 49 00 00 Pljosnati valjani proizvodi od željeza ili nelegiranog čelika širine 600 mm i veće, platirani ili prevučeni: prevučeni cinkom na drugi način: ostali 0

33 7210 70 80 00 Pljosnati valjani proizvodi od željeza ili nelegiranog čelika širine 600 mm i veće, platirani ili prevučeni: obojeni, lakirani ili prevučeni plastičnom masom: ostali 0

34 7403 11 00 00 Rafinirani bakar, u sirovim oblicima: katode i sekcije katoda 0

35 7408 11 00 00 Bakrena žica: od rafiniranog bakra: najveće dimenzije poprečnog presjeka veće od 6 mm 0

36 7601 10 00 00 Nelegirani aluminij 0

37 7605 11 00 00 Žica od aluminija: od nelegiranog aluminija: najveće dimenzije poprečnog presjeka veće od 7 mm 0



38 7605 21 00 00 Žica od aluminija: od legura aluminija: najveće dimenzije poprečnog presjeka veće od 7 mm 0

39 7605 29 00 00 Žica od aluminija: od legura aluminija: ostala 0

40 8308 10 00 00 Kukice, ušice, rupice; od običnih metala 3

41 8308 20 00 00 Cjevaste ili račvaste zakovice, od običnih metala 3

42 8308 90 00 00 Ostalo, uključujući dijelove, od običnih metala 3

43 8501 10 99 00 Električni motori i električni generatori (osim generatorskih agregata): motori snage ne veće od 37,5 W: istosmjerni motori 3

44 8522 90 80 00 Dijelovi i pribor pogodni za upotrebu samo ili uglavnom sa aparatima iz tarifnih brojeva 8519 ili 8521: ostalo 3

45 8534 00 11 00 Štampani krugovi: samo sa elementima vodiča i kontaktima: višeslojni štampani krugovi 0

46 8536 10 10 00 Osigurači: za struje ne veće od 10 A 3

47 8536 69 90 00 Utikači i utičnice: ostalo 3

48 8536 90 10 00 Ostali aparati: spojni i kontaktni elementi za žice i kabele 0

49 8544 42 90 00 Ostali električni vodiči, za napon ne veći od 1000 V: sa priključnim uređajima: ostali 4

50 8544 49 93 00 Ostali električni vodiči, za napon ne veći od 1000 V, ostali, za napone ne veće od 80 V 4

51 8547 20 00 00

Izolacioni dijelovi električnih mašina, uređaja ili opreme, izrađeni u potpunosti od izolacijskog materijala ili samo sa manjim komponentama od metala (npr. čahurama sa navojem) utisnutim isključivo za potrebe ugradnje, osim izolatora iz tarifnog broja 8546; cijevi i njihove spojnice od prostih metala, obložene izolacijskim materijalom, za električne provodnike: izolacijski dijelovi od plastičnih masa

3,7

52 9607 19 00 00 Patentni zatvarači: ostali 8

Carinske stope na robe navedene u stavu (2) ovog člana ne odnose se na robe koje su porijeklom iz zemalja sa kojima Bosna i Hercegovina ima zaključene sporazume o slobodnoj trgovini.

Radi ostvarivanja prava na uvoz robe navedene u stavu (2) ovog člana, uz carinsku deklaraciju se podnosi i potvrda Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine da se roba ne proizvodi u Bosni i Hercegovini ili roba domaće proizvodnje ne zadovoljava potrebe privrede i tržišta.

Član 3.(Preispitivanje Odluke)

Bez obzira na rok primjene određen prema ovoj Odluci, Vijeće ministara Bosne i Hercegovine može dva puta godišnje preispitivati primjenu ove Odluke, i na osnovu činjenica utvrđenih u tom postupku, na prijedlog Ministarstva vanjske trgovi-ne i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Ministarstvo), donijeti Odluku o prestanku primjene tarifne suspenzije za konkretnu robu, ako više nije u interesu bosanskohercegovačke privrede ili zbog tehničkog razvoja proizvoda ili izmijenjenih okolnosti ili ekonomskih trendova na tržištu.

Ministarstvo prati primjenu ove Odluke.U svrhu praćenja primjene Odluke Uprava za indirektno oporezivanje će na zahtjev Ministarstva dostaviti podatke o uvozu

roba iz člana 2. ove Odluke.

Član 4.(Stupanje na snagu)

Ova Odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u ‹›Službenom glasniku BiH››, a primjenjivat će se od 1. januara 2018. godine.


Kako biste ocijenili 2017. godinu s as-pekta stranih investicija?

‘’Sigurno je možemo ocijeniti kao uspješnu, jer imamo očigledno naju-spješniji devetomjesečni period u po-sljednjih desetak godina, što ukazuje na to da će do kraja godine biti ispunjen plan direktnih stranih investicija (DSI) za 2017. godinu zacrtan u projekcija-ma DEP-a, i da postoje velike šanse da 2017. godina bude proglašena naju-spješnijom u pogledu privlačenja direk-tnih stranih investicija u istoriji BiH.

Prema preliminarnim podacima Centralne banke BiH u okviru Platnog bilansa, strane investicije sa procije-njenim iznosima zadržanih zarada u BiH, za period januar-septembar 2017. godine, su iznosile 630,8 miliona KM ili 322,5 miliona eura. Podaci ukazu-

ju na porast stranih investicija za 60,6 % u odnosu na iznos u istom periodu 2016. godine ili za 26,5 % u odnosu na petogodišnji prosjek za devetomjesečni period.

Uvažavajući osnovnu zakonom de-finisanu misiju FIPA-e (promovisanje Bosne i Hercegovine kao zemlje poželj-ne za strane investitore) i sve poteškoće sa kojima se suočavamo u svom radu, prevashodno nestabilnom političkom situacijom i nekonkurentnim poslov-nim ambijentom, našim intenzivnim naporima uspjeli smo prvi put od 2008. godine i velike svjetske ekonomske i finansijske krize zabilježiti ovakav zna-čajan porast priliva direktnih stranih investicija.

Naše dosadašnje i planirane aktiv-nosti predstavljaju odraz dosljednosti

FIPA-e da ostane na mapi efikasnih pro-motora investicijskih potencijala Bosne i Hercegovine, usmjerenih na jačanje bosanskohercegovačke ekonomije, ko-jim šaljemo poruku ostalim stranim investitorima da je Bosna i Hercegovina zemlja u kojoj je ulaganje stranog ka-pitala sigurno i rentabilno, te značajno doprinosimo poboljšanju imidža BiH, kako u poslovnom tako i u političkom smislu. U uslovima kada je konkuren-cija sve veća, poseban značaj dobivaju naša zalaganja za intenzivniju promo-ciju investicijskih potencijala i zalaganja protiv brojnih ograničenja koja utiču na to da stranih direktnih investicija bude manje od potencijalno mogućih.

Ovakav pozitivan trend rasta priliva direktnih stranih investicija očekuje-mo i u narednom periodu. Uz pomoć

FIPA će nastaviti svoju koordinirajuću ulogu svih organa u procesu privlačenja

stranih investicija u BiH

INTERVJU >>> Gordan Milinić, direktor Agencije za unapređenje stranih investicija u BiH

Direktor Agencije za

unapređenje stranih

investicija u Bosni i

Hercegovini Gordan

Milinić u intervju za

“Infokom” govorio je o

rezultatima Agencije

na čijem je čelu,

kao i o planiranim

aktivnostima za

2018. godinu.


FIPA doprinosa i podrške za realizaci-ju projekta RiTE Kamengrad, završena je prva faza pregovora vezana za pro-jekat, koja je okončana potpisivanjem Memoranduma o razumijevanju 27. 11. 2017. u Budimpešti između kompani-je China Energy Group i Lager d.o.o. Posušje. Ovim su stvoreni preduslovi za realizaciju investicije od milijardu i 20 miliona KM, koja će imati znača-jan uticaj na privredni razvoj Bosne i Hercegovine.

Shvatajući našu zajedničku opre-dijeljenost da doprinesemo ekonom-skom razvoju zemlje, otvaranju novih radnih mjesta i poboljšanju životnog standarda naših građana kroz privlače-nje stranih investicija, pored nadležnih ministarstava na nivou BiH i entiteta, moramo istaći izvanrednu saradnju sa Spoljnotrgovinskom komorom BiH, Privrednom komorom Federacije BiH, Privrednom komorom RS, udruže-njima poslodavaca i svim privrednim

Prepared by:

Pripremio/la:

Austrija

Hrvatska

Srbija

Slovenija

Rusija

Holandija

Njemačka

Italija

Švajcarska

Velika Britanija

Ostale zemlje

asocijacijama.Povećanje investicija je rezultat za-

jedničkog rada nadležnih institucija u BiH na privlačenju stranih investicija i poboljšanju poslovnih prilika u zemlji, promociji mogućnosti za ulaganja, te pružanju podrške stranim investitorima u BiH.

FIPA je i u 2017. godini, i pored povremenih perioda političke krize i nestabilnosti u Bosni i Hercegovini, in-tenzivno radila s potencijalnim stranim investitorima, održavala sastanke s nji-ma, pronalazila nove investitore, infor-misala ih o raspoloživim projektima za ulaganje, organizovala posjete lokacija-ma, direktno posjećivala kompanije u inostranstvu kojima je nudila da ulažu u BiH i slično.

Strani investitori posebno insistiraju na stabilnoj političkoj situaciji i sigur-nosti uloženog kapitala, pa je u nared-nom periodu veoma važno pokazati političko jedinstvo u naporima za eko-

nomski napredak zemlje, jer bez takvog jasno pokazanog opredjeljenja ni FIPA niti bilo koja druga institucija pojedi-načno neće biti u stanju dovesti investi-tore u značajnijoj mjeri.’’

Koliki je iznos ukupnih investicija u protekloj godini?

‘’Centralna banka BiH je objavila po-datke o direktnim stranim investicijama u BiH za devet mjeseci 2017. godine. Dostignuti iznos od 630,8 miliona KM predstavlja rekordan iznos DSI-a u BiH evidentovan za prvih devet mjeseci u posljednjih nekoliko godina.

Ovaj podatak je preliminaran i obu-hvata zadržane zarade u strukturi stra-nih investicija. Iznos stranih investicija u devet mjeseci 2017. godine predstavlja porast od 60,6 % u odnosu na isti period prethodne godine. To je ujedno i najveći devetomjesečni priliv stranih investicija evidentovan u prethodnom periodu u BiH i za 26,5 % je veći u odnosu na pe-togodišnji prosjek devetomjesečnih pri-liva (period 2012.-2016. zbir Kvartal 1, Kvartal 2 i Kvartal 3). Vrijednost DSI-a za devet mjeseci 2017. godine je čak iznad iznosa godišnjih priliva u posljed-njih 5 godina (izuzev 2014. godine).’’

Ko su najznačajniji investitori?‘’U donjoj tabeli dat je prikaz naj-

značajnijih zemalja investitora u Bosni i Hercegovini u periodu maj 1994.- de-cembar 2016. godine, a vrijednosti su izražene u milionima KM.

Tradicionalno najveći investito-ri u Bosni i Hercegovini su Austrija, Hrvatska i Srbija. Ove tri države su uku-pno uložile 6,8 milijardi KM, što čini 53 % ukupnih stranih investicija u BiH u periodu 1994.-2016. godine. Stanje direktnih stranih investicija u Bosni i Hercegovini na dan 31. 12. 2016. iznosi 12.964,4 miliona KM.

Iako nedovoljan, ukupni iznos DSI-a od 13 milijardi KM svrstava Bosnu i Hercegovinu na drugo mjesto zemalja u užem regionu, iza Srbije, ne uzimajući u obzir Hrvatsku i Sloveniju koje su regi-strovale mnogo veća ulaganja u odnosu na Bosnu i Hercegovinu.

Kada je riječ o Srbiji, ona je za peri-od od 2013. do 2016. godine registro-vala iznos od 6 milijardi eura stranih investicija.

Najveća pojedinačna strana investici-ja je prodaja Telecom RS, kojeg je kupio Telekom Srbije 2007. godine kada je za-bilježen rekordni godišnji priliv stranih investicija u BiH (1,3 milijarde eura).

1,566

447

505

556

560

725

816

9502,116

2,493

2,230

Godišnji iznos (Tokovi DSI) Prva tri kvartala (Platni bilans)


Ruske investicije, prije svega u naf-tnu industriju RS (Rafinerija nafte, Rafinerija ulja, Petrol) smjestile su ovu državu na peto mjesto država najvećih ulagača u BiH.

Prema podacima za devet mjese-ci 2017. godine, koji su privremeni i nekompletni, naviše su investirale: Švajcarska, Slovenija, Saudijska Arabija, Srbija, Ujedinjeni Arapski Emirati i Kuvajt.’’

U koje se sektore najviše ulaže?‘’Najveći iznos direktnih stranih

investicija u Bosni i Hercegovini u pe-riodu 1994.-2016. godine je uložen u sektor proizvodnje (34 %), a značajan udio u okviru ukupnog priliva direk-tnih stranih ulaganja imao je i bankar-ski sektor (24 %).

Proizvodne djelatnosti u kojima je zabilježeno najviše stranih investicija u proteklom periodu su: proizvodnja koksa i rafiniranih naftnih proizvoda, proizvodnja prehrambenih proizvoda, proizvodnja ostalih nemetalnih mine-ralnih proizvoda, proizvodnja hemi-kalija i hemijskih proizvoda, vađenje ugljena i lignita.

U bankarskom sektoru, tačnije u dje-latnosti klasifikovanoj kao finansijske uslužne djelatnosti, osim osiguranja i penzionih fondova, zabilježeno je preko tri milijarde KM.

Bankarski sistem u Bosni i Hercegovini je u većinskom privatnom vlasništvu s dominantnim učešćem stranog kapitala. U vlasničkoj strukturi prednjači učešće austrijskog kapitala. Pored evropskih, u BiH uspješno po-sluju banke i finansijske institucije iz Turske, Saudijske Arabije, Ujedinjenih Arapskih Emirata i Rusije. Bankarski

sistem u BiH je stabilan i likvidan i go-tovo sve banke pozitivno posluju.

Strane investicije u sektoru teleko-munikacija čine 13 % ukupnih stranih investicija u BiH u periodu 1994.-2016. godine. Najveći dio ovih investicija se odnosi na privatizaciju državnog tele-komunikacijskog operatera.

Sektor trgovine je bio jedan od naja-traktivnijih za strane investitore u Bosni i Hercegovini, bilo da su na naše tržište dolazili putem otvaranja svojih tržnih centara po “Greenfield principu” ili preuzimanjem već postojećih domaćih maloprodajnih lanaca. Danas na doma-ćem tržištu posluju Konzum, Mercator, Tropic, Jysk, OBI, DM.

U oblasti poslovanja nekretninama evidentirano je ukupno 500 miliona KM.

Djelatnosti u okviru kojih je u prvih devet mjeseci 2017. godine registrova-no najviše direktnih stranih investicija (preko 20 miliona KM) su: proizvodnja baznih metala, poslovanje nekretnina-ma, trgovina na veliko i proizvodnja i snabdijevanje električnom energijom, plinom, parom i klimatizacija.’’

Koje su bile najveće prepreke u privla-čenju stranih investitora?

‘’Naš najveći problem je politička ne-stabilnost koja plaši investitore. Svako malo imamo neku političku krizu koja šalje negativne poruke stranoj poslov-noj zajednici, zbog čega nas investitori zaobilaze. Potom slijedi komplikovan poslovni ambijent.

Investitori imaju veliki broj primjed-bi na poslovni ambijent u BiH, a one se odnose na dugotrajne procedura za izdavanje PDV broja, građevinske dozvole, radne i dozvole za privreme-

ni boravak za strane radnike i poreze, problem sporosti sudova kod naplate potraživanja, prevelika fiskalna i para-fiskalna davanja, nametnuta obaveza revizije finansijskih izvještaja za velika i srednja preduzeća. Tu su i nedovoljne subvencije za energiju dobivenu iz ob-novljivih izvora, neusklađena zakonska legislativa, često međusobno i suprot-stavljena, česta izmjena zakonske regu-lative, odsustvo značajnijih poticaja za strane ulagače, diskriminacija stranih ulagača pri dodijeli poticaja, parafiskal-ni nameti itd.

Postepeno, ali veoma sporo, poprav-ljamo situaciju, ali ona je različita u svakoj opštini. Postoji nekoliko opšti-na u BiH u kojima investitor završava sve tehničke obaveze vrlo brzo. S druge strane, pojedine opštine znatno kasne u tom procesu. Recimo, izdavanje gra-đevinskih dozvola je veliki problem, jer procedure predugo traju. U zemlja-ma regiona dozvole se mogu dobiti za tri dana, a kod nas se čeka mjesecima. Takođe, imali smo problem i sa UIO BiH, jer se prilikom registracije firme čekalo 35 dana na izdavanje PDV broja, bez kojeg se to ne može uraditi. FIPA je intervenisala kod nadležnih i tražila da se skrati rok za izdavanje navedenih do-zvola, jer investitori ne žele trošiti svoje dragocjeno vrijeme na bosanskoherce-govačku birokratiju. Oni odlaze tamo gdje je lakše poslovati, a nama je interes da oni ostanu u BiH. Ukoliko to želimo, onda ne možemo sebi dozvoliti da nam procedura izdavanja PDV broja traje 35 dana, dok u susjednim zemljama to tra-je mnogo kraće.

U više navrata tokom 2017. godine FIPA je pomogla investitorima da u kraćem roku riješe neke od administra-tivnih problema s kojim su se suočili u procesu implementacije investicije, što je doprinijelo širenju investicije ili im-plementaciji nove. Otklanjanje odre-đenih prepreka zahtjeva sistemsko rje-šavanje, a samim tim i duži vremenski period za otklanjanje prepreka.

Stoga FIPA svake godine predlaže mjere za unapređenje poslovnog okru-ženja u zemlji s ciljem poboljšanja kon-kurentnosti BiH i privlačenja stranih investicija. Izvještaj mjera za unapređe-nje poslovnog okruženja usvaja Savjet ministara BiH i spušta na niže nivoe vlasti radi implementacije.’’

Prepared by:

Pripremio/la:


Koje su to najznačajnije pogodnosti koje Bosna i Hercegovina nudi stra-nim investitorima?

‘’Neki od razloga zašto je BiH ade-kvatna lokacija za profitabilno i sigurno ulaganje su:

– dostupnost prirodnih resursa i ljepota

– duga tradicija u različitim industrij-skim granama

– obilje industrijskih zona, atraktiv-nih lokacija i raspoloživih proizvodnih pogona

– adekvatno pravno okruženje s ga-rancijama i pravima koja štite strano ulaganje

– niske poreske stope: 10 % porez na dobit, 25 % ukupne poreske stope

– visokoobrazovana i cje-novno konkurentna radna snaga

– stabilna domaća valuta KM vezana za EURO

– ugovori o slobodnoj trgovini sa svim zemlja-ma jugoistočne Evrope, Moldavije i Turske

– činjenica da je BiH unaprijedila sistem pre-ferencijalnih izvoznih režima sa zemljama EU, SAD-om, Švajcarskom, Norveškom, Rusijom, Japanom, Iranom i dru-gim zemljama.

– blizina tržištu EU

Investitori se najčešće opredjeljuju za BiH zbog radne snage, niskih operativ-nih troškova i duge industrijske tradici-je. Takođe imamo najnižu stopu poreza na dobit kompanija u regionu i EU.’’

Šta biste posebno izdvojili kao najzna-čajniji rezultat FIPA-e u 2017. godini?

‘’To je najprije uspostavljanje kon-takta s kompanijom China Energy Group koja je izrazila interes za pro-jekat RiTE Kamengrad kod Sanskog Mosta. Dalji angažman FIPA-e doveo je do potpisivanja Memoranduma o razumijevanju 27. novembra 2017. u Budimpešti između kineske kompanije i firme Lager Posušje koja je vlasnik na-vedenog projekta.

Ovim su stvoreni preduvjeti za re-alizaciju investicije od 1 milijarde i 20 miliona KM, koja će imati znača-jan uticaj na privredni razvoj Bosne i Hercegovine.

Potom je tu povezivanje drugih inve-stitora s vlasnicima investicionih proje-

kata u BiH koji pregovaraju o ulaganji-ma i pomaganje stranim investitorima u otklanjanju administrativnih prepre-ka na putu širenja njihovog biznisa u BiH.

Takođe, izdvojio bih i izbor FIPA-e u Upravni odbor Svjetske organizacije agencija za strana ulaganja (WAIPA) na 22. Svjetskoj investicijskoj konferenciji WIC17 koja se održala u Dubaiju u no-vembru 2017. godine, što će doprinijeti značajnijoj promociji BiH u međuna-rodnim privrednim krugovima, uspo-stavljanju kontakata s privrednicima i investitorima iz cijelog svijeta, te pred-stavljanju BiH na važnim investicionim konferencijama.’’

Kakvi su planovi FIPA-e za 2018. godinu?

‘’Mi ćemo u 2018. godini nastaviti s promocijom ciljnih sektora: poljopri-vrede i prehrambene industrije, turiz-ma, metalskog sektora, industrije au-todijelova, kao i investicionih lokacija (poslovnih zona, objekata, zemljišta), ali i drugih sektora za koje investitori iskažu interes u saradnji s ostalim nad-ležnim institucijama za privlačenje stra-nih ulaganja u BiH.

Aktivnosti FIPA-e i u 2018. godini će takođe biti usmjerene na uspostav-ljanje novih i održavanje kontakata s potencijalnim i postojećim stranim in-vestitorima, posrednicima, predstavni-cima institucija u zemlji i inostranstvu, međunarodnim organizacijama, kao i drugim vladinim i nevladinim insti-tucijama i kompanijama koji direktno ili indirektno mogu uticati na proces donošenja odluka o investiranju. FIPA posjeduje preko 7.000 kontakata stra-nih investitora s kojima je u stalnoj ko-

munikaciji i koje poziva da investiraju u BiH predstavljajući im odgovarajući projekte.

Takođe ćemo nastaviti sa prikuplja-njem investicijskih projekata te ćemo jačati saradnju sa svim nosiocima pro-jekata bilo da se radi o institucijama ili kompanijama. Dobro i kvalitetno pri-premljeni prijedlozi projekata i inve-sticionih lokacija, raspoložive poslovne zone, poslovni objekti i zemljišta su od ključnog značaja u procesu privlačenja investitora. Jačaće se saradnja sa me-đunarodnim i regionalnim organizaci-jama, diplomatskim predstavništvima, partnerskim institucijama, kao i sarad-nja u okviru Contact Mechanism for the Investment Promotion Agencies

of China and CEE Countries. Takođe, nasta-viće se saradnja FIPA-e sa WAIPA-om i RCC-om na polju promocije BiH kao investicione lokacije.

Već je dogovoreno or-ganizovanje nekoliko bi-znis foruma i prezentacija u svijetu u 2018. godini, kao i obavljanje direktnih posjeta holandskim fir-mama kojima ćemo nuditi naše projekte.

Nastavićemo raditi na medijskoj promociji BiH u svijetu u skladu s finan-sijskim mogućnostima i u saradnji sa DKP mrežom,

kao i stranim ambasadama u BiH.

Uz navedene aktivnosti mi ćemo na-staviti i sa predlaganjem mjera za una-pređenje poslovnog ambijenta, što je preduslov za značajniji priliv stranih ulaganja. Bez unapređenja poslov-nog ambijenta, neće biti ni stranih investitora.

Takođe, veliki značaj za promoci-ju zemlje predstavlja i ulazak FIPA-e u Upravni odbor Svjetske organizaci-je za investicije, što znači bolji pristup stranim investitorima i značajniju pro-mociju zemlje na svim investicionim skupovima.

FIPA će i u 2018. godini nastaviti svoju koordinirajuću ulogu svih orga-na koji učestvuju u procesu privlačenja stranih investicija u BiH.’’

RazgovaralaDanijela Kovač n


Unatoč olujnom nevremenu koje je zadesilo Keln u vrijeme održavanja sajma i zastojima

u prometu, konačni bilans od 125.000 posjetitelja Međunarodnog sajma na-mještaja i interijera imm cologne, koji se održao od 15. do 21. januara 2018., doista je impresivan.

Sajam imm cologne svake parne go-dine održava se “rame uz rame” sa saj-mom Living Interiors, a neparnih godi-na paralelno sa sajmom Living Kitchen, stoga se i zabilježeni rezultati porede sa adekvatnim “tandemom” sajmova iz prethodne sezone. Na imm 2018, rast inozemnih posjetitelja dostigao je 50 procenata, što je za 4 procenta više u odnosu na 2016. godinu. Od evropskih zemalja, najveći porast bilježe Španija (31 %), Belgija (16 %), Francuska (11 %) te istočnoevropske zemlje (54 %), sa posebno visokim rastom posjete iz Ruske Federacije (69 %).

Od azijskih zemalja prednjače Kina i Japan, sa rastom posjetitelja od 82 i 63 procenta, respektivno. Znatno je više posjetitelja i iz Australije i Oceanije, Sjeverne i Centralne Amerike, te sa

Bliskog istoka.Međutim, internacionalni doseg saj-

ma u poslovnim krugovima ne mjeri se samo rastom omjera inozemnih prema domaćim posjetiteljima i izlagačima već i ocjenom kvaliteta i relevantnosti ostvarenih kontakata. Predstavnici TOP 30 globalnih prodajnih lanaca, među-narodnih distributera visokog ranga, te online-prodajnih platformi, registrirani su kao poslovni posjetitelji. Delegacija od 80 specijalističkih salona za dizaj-nirani namještaj i uređenje interijera iz Sjedinjenih Američkih Država i Kanade (uključujući Luminaire iz Majamija i DDC iz Njujorka) doputovala je poseb-no zbog ponude noviteta u okviru se-gmenta “Pure”.

Nove teme i trendovi privukli masu posjetitelja

Osvjetljenje, kupaone i “smart home” glavne su teme ovogodišnjih Interijera na sajmu u Kelnu. Analizirajući ove teme, unutar konceptualnog segmenta “Pure Architects”, adresirana su ključna pitanja koja će u budućnosti imati sve

veći značaj za kreiranje funkcionalnih i dopadljivih interijera. Posebnu pažnju privukla je instalacija “Das Haus” dizaj-nerice Lucie Koldova - simulacija doma u kojoj dominira igra svjetlosti.

Megatrendovi poput globalizacije, urbanizacije, digitalizacije, individuali-zacije i neo-ekologije, također sve više dobivaju na značaju – potvrdilo se kroz ponudu na sajmu. Proizvođači namje-štaja i drugih proizvoda za interijer drže korak sa savremenim kretanjima i nude sve više različitih opcija u svome asor-timanu. Potrebe potrošača ne mogu se više prosto svrstati po ciljnim grupama ili socio-ekonomskim kategorijama – danas se načini života pojedinaca pre-više razlikuju za tako pojednostavljen pristup. Naprimjer, megatrend indivi-dualizacije intenzivirao se u sektoru na-mještaja najmanje na dva nivoa: katalo-zi “pršte” od raznovrsnosti ponuđenih proizvoda, a internet, kao prva “stanica” za istraživanje ponude, nudi sve više portala sa aplikacijama pomoću kojih kupac kreira vlastiti dom u prostoru virtualne realnosti.

Digitalizacija, vidljivo na primje-

Dinamičan početak poslovne godine za tržište namještajaNjemački industrijalci u sektoru namještaja i uređenja interijera slažu se u ocjeni da sve uspješniji imm cologne, za njih predstavlja glavni podsticaj za razvoj branše u godini koja je pred nama…

imm cologne

SAJMOVI


ru “smart home” koncepta, također značajno utječe na način življenja i korištenje proizvoda i prostora koji nas okružuje. Međutim, i retro-no-stalgija kao trend doživljava svoj povratak. U našem vremenu “brzog tempa” nije rijetka pojava da mnogi ljudi žele malo “predahnuti” i osjetiti užitak slušanja muzike sa vinil-plo-ča, zavaljeni u fotelju starinskog sti-la… Fenomen je to povratka ugode u naše domove ili “hygge”, kako ga zovu u Danskoj.

U skladu s kontrastima aktuelnih trendova, sasvim prirodno dolazi trend ultraljubičaste boje koja će do-minirati 2018. godine. To je boja koja je koliko kreativna i ekstravagantna za svijet budućnosti i virtualne stvar-nosti toliko i mistična i spiritualna za vezu sa tradicionalnim vrijednosti-ma. Spektar plavih tonova, posebno u namještaju za sjedenje, i dalje je u modi. Nova trendi boja je i maslina-stozelena, koja predstavlja prirodu i mladost. Sve boje imaju primjesu sive, što ih čini zagasitim i umiru-jućim. Organski dizajn i dinamične linije prednjače u odnosu na geome-trijske oblike. Na ponudi je široka le-peza prirodnih tkanina za tapecirani namještaj, gdje baršun ima vodeće mjesto.

Linoleum, materijal prirodnog porijekla, koristi se sve više u izradi namještaja, npr. površina stola, fron-ta na komodi i sl. Puno drvo također jača svoju poziciju. Dizajn masivnih stolova, stolića i komoda elegantan je i delikatan, tako se udaljavajući od rustičnog izgleda. Hrast ostaje najtraženije drvo, no orah i trešnja ne gube na značaju. Popularne su kombinacije drveta sa ostalim pri-rodnim materijalima poput stakla i metala. Na sajmu je prisutan i trend industrijskog, nedorađenog izgleda namještaja, koji se ističe grubljim li-nijama i težim materijalima, često u kombinaciji hrast – crni metal.

Vizualni kvalitet namještaja u svim cjenovnim kategorijama ge-neralno je poboljšan. U budućnosti, neće se dobro prodavati namještaj koji izgleda “jeftino”. U svakom po-gledu, očekuje se da ponuđači od-skoče od dnevne rutine i običnosti te da prate inovacije u dizajnu.

Lejla Međedović

Koelnmesse – globalna kompetencija u namještaju, interijeru i dizajnu Koelnmesse je vodeći svjetski organizator sajmova u oblastima opremanja interijera i kreiranja koncepta stanovanja. U svome sjedištu u gradu Kelnu organizira više manifestacija koje predvodi najvažniji svjetski sajam imm cologne, a tu su i renomirani ORGATEC, spoga+gafa, interzum, te Kind + Jugend. Ovi sajmovi prezentiraju kompletnu ponudu industrije namještaja i pratećih proizvoda za interijer (uključujući i kuhinje i uredski namještaj), kao i namještaja za eksterijer. Tokom posljednjih 5 godina, Koelnmesse je svoj portfolio proširio s nekoliko sajmova na najvažnijim svjetskim tržištima, kao što su LivingKitchen/CIKB Šangaj i interzum Guangzhou u Kini, te Pueri Expo Sao Paulo u Brazilu. Koelnmesse upravlja i elektronskom mrežom “Ambista” koja povezuje sve relevantne aktere, proizvode, kompetencije i događaje u ovom sektoru.

Das Haus 2018 - Lucie Koldova

SAJMOVI


Ni ovogodišnje izdanje imm colognea nije prošlo bez adekvatnog predstav-ljanja bosanskohercegovačke ponude namještaja. Uporedo sa rastućim bro-jem individualnih nastupa bh. kom-panija, realiziran je i osmi grupni na-stup na štandu Bosne i Hercegovine, uz organizacionu i finansijsku podrš-ku Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine. U toku perioda pripreme, potpisivanjem uzajamnog Protokola, pristigla je i određena finansijska podrš-ka Ministarstva vanjske trgovine i eko-nomskih odnosa Bosne i Hercegovine.

Pod sloganom „Tradition for Future“, u hali 3.1 na površini od 210 m² pred-stavljen je paviljon Bosne i Hercegovine, dizajniran u modernom, otvorenom konceptu koji pogoduje grupnoj izlož-bi. Selekcija izložbenih eksponata na bh. štandu oslikavala je strukturu top-izvoznih proizvoda na tržište Njemačke i EU, tj. izložen je uglavnom namještaj od punog drveta za dnevne sobe, trpe-zarije i spavaće sobe, kao i tapecirani namještaj originalnog dizajna.

Grupna postavka okupila je 8 kompanija: BOKSIT a.d. Milići, EMA KONJUH International d.o.o. – Sarajevo/ Teslić, FEF Export Import d.o.o. – Sarajevo, H.M.M. d.o.o. – Gradačac, Lignacon d.o.o. – Teslić, MALAK JANJ d.o.o. – Donji Vakuf, Solidwood d.o.o. – Gradačac i WoodLaB d.o.o. - Sarajevo.

Kompanije su ostvarile preko 230 kontakata sa partnerima iz ukupno 48

zemalja. Najviše partnera je iz Evrope (Njemačka, Francuska, Danska, Velika Britanija, Italija, Austrija...), među ko-jima je i nekoliko velikih distributivnih i prodajnih lanaca, kao što su Steinhoff i Mobel Kruger iz Njemačke, Pfister i Toptip iz Švicarske, Dan Garden (Danska), But (Francuska) i drugi. Posebno je primjetan rast interesa za bh. namještaj u nordijskim zemljama, gdje prednjači Danska. Također, znača-jan je broj posjetitelja iz prekomorskih zemalja (Sjeverna Afrika, Bliski istok, Azija).

Predstavnici bh. kompanija izrazi-li su zadovoljstvo brojem i kvalitetom kontakata, a firme koje izlažu više puta su potvrdile da je sajam za njih značio pronalazak kupaca, rast izvoza i broja zaposlenih, ali i omogućio uspostavlja-nje saradnje sa ostalim izlagačima na bh. štandu i domaćim dizajnerima. Već za vrijeme trajanja sajma, zaprimljeni su zahtjevi za ponude čija se vrijednost procjenjuje na preko 600.000 eura, te narudžbe u vrijednosti oko 20.000 eura.

Naši izlagači su izrazili želju da Komora organizira zajedničke nastu-pe i na drugim tržištima, kao što su Skandinavija, Velika Britanija i azijske zemlje.

Osim grupnog nastupa 8 bh. kom-panija, u prestižnim halama izlaga-lo je još 7 bh. firmi: Zanat Konjic, Artisan Tešanj, Standard Furniture Factory, Sinkro Mebl Štof Sarajevo,

Gazzda Sarajevo, MS & Wood Fojnica i Woodteam Ilijaš. Zapažen je bio i na-stup Akademije likovnih umjetnosti iz Sarajeva (Odsjek za produkt dizajn), koja je izlagala studentske radove u okviru segmenta “Pure Talents”.

Ukupni nastup izlagača iz Bosne i Hercegovine zauzimao je površinu od oko 1.200 m², pri čemu ne uzimamo u obzir činjenicu da se namještaj proi-zveden u Bosni i Hercegovini na ovom sajmu redovno izlaže i pod zastavom drugih država/ stranih ulagača ili pod brendom inozemnog kupca.

U okviru promocije nastupa Bosne i Hercegovine na sajmu imm 2018, Vanjskotrgovinska komora BiH je pri-premila specijalni prilog o bh. kom-panijama izlagačima koji je, pod na-zivom “Furniture Made in Bosnia and Herzegovina”, objavljen u decem-barskom izdanju vodećeg austrijskog stručnog časopisa iz oblasti uređenja interijera WOHNKULTUR i distribui-ran na 12.000 adresa stručnih čitatelja u Austriji i Njemačkoj.

Projektom nacionalnog paviljona Bosne i Hercegovine na sajmu imm u Kelnu do sada je podržan ukupno 61 nastup firmi iz cijele BiH, tj. podržani su nastupi (često 2-3 puta uzastopno) 36 različitih kompanija. Vanjskotrgovinska komora BiH je već izdvojila sredstva za naredni projekat i izvršila zvanič-nu prijavu prostora za štand Bosne i Hercegovine na imm cologne 2019.

L. M.

Bosna i Hercegovina na sajmu namještaja i interijera imm cologne 2018


Vanjskotrgovinska komora Bosne i Hercegovine, uz podršku Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odno-sa Bosne i Hercegovine, i ove godine je organizirala zajednički nastup bh. kompanija na Međunarodnom sajmu Panair, 24. po redu, koji je održan od 23. do 26. novembra 2017. godine u Tirani (Albanija).Još od 1994. godine, Međunarodni sajam u Tirani se smatra najznačaj-nijim promotivnim događajem u Albaniji. Ovaj sajam redovno posjeću-ju trgovci, predstavnici industrijskih branši, vladinih institucija iprivatnih preduzeća, dobavljači i potrošači, malotrgovci, veletrgovci, izvoznici, marketinške agencije, proizvođači ra-zličitih proizvoda iz svih industrijskih grana, proizvođači repromaterijala, predstavnici ministarstava i općina, lokalni i internacionalni mediji, aka-demici i studenti.Na sajmu mogu učestvovati kompa-nije iz sljedećih industrijskih grana: inženjering, građevinarstvo i industri-ja građevinskih materijala, transport i autoindustrija, elektrodistribucija, električni materijali, metaloprerada i mašinogradnja, rudarstvo i meta-lurgija, tehnologija za klimatizaciju i rashlađivanje, industrijsko pakiranje, tehnologija za zaštitu okoliša, poljo-privreda i prehrambena industrija

hrane i pića, industrija tekstila i odje-će, industrija elektronskih elemenata, IT i razvoj softvera, proizvodnja na-mještaja i ostalih proizvoda od drve-ta, zdravstveni, medicinski preparati i pomagala, bankarstvo i finansijske usluge, usluge edukacije i treninga...Ove godine 380 izlagača privuklo je poslovne posjetioce iz preko 25 zemalja. Svečanom otvaranju sajma prisustvovao je i premijer Albanije Edi Rama.Kompanije iz Bosne i Hercegovine su na sajmu izlagale na štandu površine 60 m2 koji se nalazi u centralnom di-jelu palate Kongresa. Između ostalih, na štandu Bosne i Hercegovine su se

predstavile i kompanije MBA Centar d.o.o. Sarajevo i Favorit Marketing d.o.o. Tuzla, koja je na sajmu zastupa-la proizvode 12 bh. kompanija.Posjetioci štanda imali su priliku in-formirati se o kompanijama iz obla-sti poljoprivredne i prehrambene industrije, turističkim potencijalima, te mogućnostima za saradnju sa Bosnom i Hercegovinom. Bh. kompanije koje su nastupile na zajedničkom bh. štandu zahvalile su Vanjskotrgovinskoj komori BiH na angažmanu i uspješnoj organizaciji.

Aida Vidimlić

U prostorijama Vanjskotrgovinske ko-more Bosne i Hercegovine je održana II sjednica Odbora prerađivača mesa i mesnih proizvoda VTK BiH. Sjednici su, pored članova Odbora, prisu-stvovali i predstavnici Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih od-nosa BiH, Ureda za veterinarstvo BiH i Izvoznog vijeća BiH. Na sjednici je, iz-među ostalog, prezentirana vanjsko-trgovinska razmjena mesa i mesnih prerađevina za 10 mjeseci 2016/17. godine.

Mesoprerađivačka industrija u BiH je za 11 mjeseci ostvarila izvoz od preko103 miliona KM, dok je taj iznos manji za 1 milion u odnosu na isti pe-riod prošle godine. Pokrivenost uvo-za izvozom iznosila je 36 %. Najviše smo izvozili mesne prerađevine, te goveđe meso svježe ili rashlađeno te meso peradi. Uvoz mesa i mesnih prerađevina u spomenutom periodu iznosio je oko 290 miliona KM, što je manje za oko 4 miliona u odnosu na prošlu godinu. Najviše smo uvozili

goveđe i svinjsko meso, svježe ili ras-hlađeno, te mesne prerađevine. Na sjednici je istaknut problem ne-mogućnosti izvoza crvenog mesa u Evropsku uniju, ali su i pohvaljeni napori relevantnih institucija da se omogući izvoz mlijeka, piletine i jaja na isto tržište. Osim toga, diskutiralo se i o količinama i raspodjeli kvota uvoznog mesa za preradu u domaćoj industriji.

Održana II sjednica Odbora prerađivača mesa i mesnih proizvoda

Nastup bh. privrede na 24. Međunarodnom sajmu Panair u Tirani


Daljinar je tehnički dokument koji sadrži podatke o mini-malnim vremenima vožnje i

udaljenostima između pojedinih sta-nica/stajališta/graničnih prijelaza u Bosni i Hercegovini a koji se koristi pri kreiranju prijedloga redova vožnje za usklađivanje međunarodnih ili među-entitetskih autobuskih redova vožnje. Izgradnja cestovne infrastrukture i po-vezivanje eventualno nedostajućih re-lacija ili tačaka spajanja u postojećem Daljinaru iziskuju povremeno poduzi-manje potrebnih radnji u cilju dopuna i/ili izmjena postojećih relacija, odno-sno otklanjanja uočenih nedostataka i prepreka koje sadrži važeći Daljinar.

Na inicijativu Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine, krajem 2016. godine održan je sastanak pred-stavnika nadležnih državnih i entitet-skih institucija i organa te nadležne službe Vlade Brčko distrikta. Sastanak je rezultirao inicijativom za izmjenu i/ili dopunu važećeg Daljinara Bosne i Hercegovine. Vanjskotrgovinska komo-ra Bosne i Hercegovine je, osim svojih predstavnika, stavila na raspolaganje i svoja materijalno-tehnička sredstva

s ciljem uspješne realizacije ovakve aktivnosti.

Izmjene i/ili dopune važećeg Daljinara podrazumijevale su provje-ru postojećih relacija, odnosno unos novih, nedostajućih. Daljinar sa otklo-njenim nedostacima pomoći će bosan-skohercegovačkim prijevoznicima u pripremi prijedloga redova vožnje, što bi u konačnici značilo brže i efikasnije rješavanje zahtjeva za usklađivanje au-tobuskih redova vožnje.

Na ovoj aktivnosti svoj puni doprinos, pored predstavnika Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine, dali su i predstavnici Ministarstva komunikacija i prome-ta Bosne i Hercegovine, Federalnog ministarstva prometa i komunika-cija, Ministarstva saobraćaja i veza Republike Srpske, Vlade Brčko distrikta Bosne i Hercegovine i Privredne komo-re Republike Srpske.

Nakon šest radnih sastanaka i kon-stantnog zalaganja svih nabrojanih uče-snika, Vanjskotrgovinska komora Bosne i Hercegovine je u decembru 2017. go-dine uputila Ministarstvu komunika-cija i prometa Bosne i Hercegovine na

mišljenje i usvajanje izmijenjeni i/ili dopunjeni Nacrt daljinara sa relacija-ma i minimalnim vremenima vožnje za autobuske stanice i stajališta u Bosni i Hercegovini.

Ministarstvo komunikacija i prome-ta Bosne i Hercegovine je 12. januara ove godine na svojoj službenoj internet-skoj stranici objavilo Daljinar sa relaci-jama i minimalnim vremenima vožnje za autobuske stanice i stajališta u Bosni i Hercegovini. Činom objave na službe-noj internetskoj stranici Ministarstva, Daljinar je stavljen u upotrebu i na ko-rištenje pri kreiranju prijedloga redova vožnje za međunarodne i međuentitet-ske autobuske linije.

Integralni tekst Daljinara, osim re-lacija sa minimalnim vremenima za autobuske stanice i stajališta u Bosni i Hercegovini, sadrži i spisak stanica i stajališta, spisak relacija te Vodič za korištenje Daljinara sa relacijama i mi-nimalnim vremenima vožnje u Bosni i Hercegovini.

Irnis Delija, Mihrudin Mujkić n

Objavljen dopunjeni Daljinar sa relacijama i minimalnim vremenima vožnje za autobuske

stanice i stajališta u Bosni i Hercegovini

TRANSPORT I KOMUNIKACIJE


V O D I Čza korištenje Daljinara sa relacijama i minimalnim vremenima vožnje u Bosni i Hercegovini

I (primjena)

Daljinar sa relacijama i minimalnim vremenima vožnje u Bosni i Hercegovini (u daljem tekstu: Daljinar) primjenjuje se prili-kom projektiranja redova vožnje na međunarodnim i međuentitetskim autobuskim linijama.

II(elementi za planiranje i projektiranje redova vožnje)

(1) Daljinar prikazuje udaljenosti i minimalno vrijeme vožnje između stanica, stajališta, graničnih prijelaza i raskrsnica. Kombinovanjem stanica, stajališta, graničnih prijelaza i raskrsnica datih po relacijama, zbrajanjem međusobnih udalje-nosti i vremena vožnji, dobiju se elementi za planiranje i projektiranje redova vožnje.

(2) Naziv mjesta u Daljinaru (kolona “B“) za koje u koloni “L“ Daljinara za međunarodne redove vožnje upisano “NE“ služi za izračunavanje udaljenosti i vremena vožnje, ne navode se u redu vožnje i ne mogu se planirati za zaustavljanje autobu-sa u smislu izlaska/ulaska putnika.

(3) Naziv mjesta u Daljinaru (kolona “B“) za koje u koloni “M“ Daljinara za međuentitetske redove vožnje upisano “NE“ služi za izračunavanje udaljenosti i vremena vožnje, ne navode se u redu vožnje i ne mogu se planirati za zaustavljanje autobusa u smislu izlaska/ulaska putnika.

III(stanice/stajališta)

(1) Prilikom planiranja i projektiranja međunarodnog reda vožnje mogu se unositi sve stanice/stajališta za koje je u koloni ”L” Daljinara upisano ”DA”.

(2) Prilikom planiranja i projektiranja međuentitetskog reda vožnje mogu se unositi sve stanice/stajališta za koje je u koloni ”M” Daljinara upisano ”DA”.

(3) Naziv stanice/stajališta u redu vožnje mora biti identičan kao u Daljinaru (npr. Tuzla “MAS“, Bijeljina “AS“, Nemila, Podnovlje itd.).

IV(zadržavanje na autobuskim stanicama/stajalištima)

Prilikom planiranja i projektiranja reda vožnje, u polaznoj/završnoj stanici/stajalištu, na vrijeme vožnje autobusa ne do-daje se vrijeme iz kolone “G” Daljinara, dok se na ostalim stanicama/stajalištima na izračunato vrijeme vožnje, dodaje jednako ili veće vrijeme zadržavanja autobusa prikazano u minutama iz kolone “G” Daljinara.

V(zadržavanje na graničnim prijelazima između Bosne i Hercegovinei susjednih država)

(1) Prilikom planiranja i projektiranja međunarodnog reda vožnje na graničnom prijelazu Bosne i Hercegovine upisanom u red vožnje, u odlasku, prijevoznici upisuju vrijeme dolaska na granični prijelaz, a na graničnom prijelazu susjedne države upisuju vrijeme odlaska sa graničnog prijelaza, tako da navedeno vrijeme zadržavanja autobusa između dva susjedna granična prijelaza odgovara vremenu zadržavanja iz kolone “G” Daljinara, npr:

(2) Prilikom planiranja i projektiranja međunarodnog reda vožnje na graničnom prijelazu susjedne države upisanom

u red vožnje, u povratku, prijevoznici upisuju vrijeme dolaska na granični prijelaz, a na graničnom prijelazu Bosne i Hercegovine upisuju vrijeme odlaska sa graničnog prijelaza, tako da navedeno vrijeme zadržavanja autobusa između dva susjedna granična prijelaza odgovara vremenu zadržavanja u koloni “G” Daljinara,npr:

VI(oznaka puta koji se koristi)

Prilikom planiranja i projektiranja reda vožnje, upisuju se sve oznake puta iz kolone “H” Daljinara, od početne do završ-ne stanice/stajališta.

Zupci „GP“ 15:15Sitnica „GP“ 15:00

Zupci „GP“ 15:00Sitnica „GP“ 15:15

TRANSPORT I KOMUNIKACIJE


Organizovanje i aktivnosti IKT Asocijacije Spoljnotrgovinske komore Bosne i Hercegovine

u 2017. godini značajno su pomogle unapređenju poslovanja članica ove Asocijacije, razvoju IKT industrije u našoj zemlji, kao i vidljivosti kompa-nija i preduzeća iz ovog sektora u pri-vrednom životu Bosne i Hercegovine. Istovremeno, IKT Asocijacija uspo-stavila je korisnu i efikasnu saradnju s nadležnim institucijama na svim nivo-ima vlasti u BiH s ciljem pripreme za-konskih akata i druge pravne regulative od značaja za poslovanje IKT sektora, kao i sa nevladinim sektorom, akadem-skom zajednicom i međunarodnim or-ganizacijama u funkciji integrisanja i pristupa bosanskohercegovačkih IKT kompanija evropskim i svjetskim teh-nološkim trendovima.

Sve ovo istaknuto je tokom 2. sjednice Skupštine IKT Asocijacije Spoljnotrgovinske komore Bosne i Hercegovine, koja je krajem decembra prošle godine održana u zgradi STK u Sarajevu. Učestvujući u radu ove sjed-nice, potpredsjednik STK BiH Bruno Bojić naglasio je namjeru STK BiH da svoje resurse stavi u funkciju udruživa-

nja privrednika iz IKT sektora, te dodao da je Komora u obavezi da, u skladu s mogućnostima, implementira sve pri-jedloge i zaključke IKT Asocijacije koje se odnose na bolje poslovanje ovog sek-tora u našoj zemlji.

Na Skupštini je usvojen izvještaj o radu IKT Asocijacije Spoljnotrgovinske komore BiH za 2017. godinu, pri čemu je predsjednik Asocijacije Brano Vujičić istakao da je tokom godinu dana posto-janja IKT Asocijacija, koja danas broji

oko 460 kompanija i preduzeća, realizo-vala niz aktivnosti s ciljem poboljšanja poslovnog okruženja u IKT sektoru, te postala pouzdan partner institucijama vlasti i nevladinom sektoru u realizaciji projekata od značaja za državu i druš-tvo u cjelini.

Od aktivnosti, koje su realizovane u 2017. godini, posebno je istaknuta organizacija međudržavnih poslov-nih susreta predstavnika IKT sektora. Zajedničkom inicijativom Privredne

IKT Asocijacija STK BiH u 2017. godini

IKT Asocijacija uspostavila je korisnu i efikasnu saradnju s nadležnim institucijama na svim nivoima vlasti u BiH s ciljem pripreme zakonskih akata i druge pravne regulative od značaja za poslovanje IKT sektora, kao i sa nevladinim sektorom, akademskom zajednicom i međunarodnim organizacijama

Potpisan Sporazum o poslovnoj saradnji sa RAK-om BiHPrepoznajući važnost razvoja IKT sektora i promovisanja usluga u najboljem interesu IKT industrije u BiH, predstavnici IKT Asocijacije Spoljnotrgovinske komore BiH i Regulatorne agencije za komunikacije (RAK) BiH potpisali su u decembru 2017. godine Sporazum o poslovnoj saradnji.

Prema potpisanom Sporazumu, IKT Asocijacija i RAK BiH u narednih pet godi-na razmjenjivaće informacije i iskustva u oblasti informaciono-komunikacio-nih tehnologija, ostvarivati zajedničku i saradnju sa zemljama regiona u ovoj oblasti, iznalaziti mogućnosti za privlačenje stranih investicija u IKT industriji, stvarati bolji ambijent za poslovanje IKT industrije kroz aktivno učešće u kre-iranju sistemskih propisa u ovoj oblasti, koordinisati i učestvovati u procesu izrade i provođenja strateških i razvojnih dokumenata u ovoj oblasti te pred-stavljati interese IKT kompanija i preduzeća u zemlji i inostranstvu.


komore Srbije i STK BiH u Sarajevu su održani poslovni su-sreti (B2B razgovori) IKT kompanija iz dvije države. Takvi susreti, u okviru USAID-ovog razvojnog projekta, održani su i u Dablinu, gdje su susrete imali predstavnici IKT kom-panija iz Irske i Bosne i Hercegovine. Međudržavni susreti privrednika iz ove oblasti održani su i na relaciji Njemačka – Bosna i Hercegovina i Austrija – Bosna i Hercegovina.

Tokom 2017. godine uspostavljena je neposredna i stalna saradnja sa Ministarstvom komunikacija i transporta BiH, Regulatornom agencijom za komunikacije (RAK) BiH i Centralnom izbornom komisijom (CIK) BiH, državnim in-stitucijama koje su prepoznale značaj osnivanja i rada IKT Asocijacije Spoljnotrgovinske komore BiH.

U „Infokomu“ je objavljen intervju sa ministrom komu-nikacija i transporta BiH Ismirom Juskom, koji je govorio o svim značajnim temama iz ove oblasti. Istovremeno, na sa-stanku sa predstavnicima Ministarstva saobraćaja i komuni-kacija IKT asocijaciju su predstavljali dominantni telekom operateri, javni i privatni RTV emiteri, kao i predstavnici vo-dećih IT firmi iz Bosne i Hercegovine.

U okviru saradnje sa RAK-om BiH, zajednički je organi-zovan Okrugli sto na temu „Digitalizacija elektronskih medi-ja u BiH“, na kome je istaknuta potreba ubrzavanja procesa digitalizacije i što hitnijeg uključivanja privatnih TV emitera u ovaj proces. U vezi s ovom temom, u novembru 2017. go-dine u sjedištu STK BiH održan je i sastanka predstavnika Odbora IKT Asocijacije sa predstavnicima javnih i privat-nih TV emitera, predstavnicima Ministarstva komunikacija i transporta BiH i predstavnicima RAK-a BiH na kome je razmatran problem priključivanja privatnih TV emitera (ko-mercijalnih TV stanica) na MULTIPLEX A.

Saradnja IKT Asocijacije sa CIK-om BiH realizova-na je kroz organizaciju serije okruglih stolova na temu „Digitalizacija izbornog procesa u BiH“. Cilj ovih skupova, koji su održani u Sarajevu, Banjoj Luci i Mostaru, bio je da doprinesu javnoj raspravi o mogućnostima modernizacije i digitalizacije izbornog procesa u Bosni i Hercegovini, te da se sagledaju mogućnosti domaće IKT industrije u pogledu primjene najnovijih tehnoloških rješenja primjenjivih u iz-borima u svijetu u i BiH. Predstavljena su neka od najnovijih tehničkih dostignuća u oblasti digitalizacije izbornog proce-sa i naglašena potreba njihove primjene u izbornom procesu kako bi se spriječile izborne nepravilnosti i ubrzalo saopšta-vanje rezultata izbora u Bosni i Hercegovini. Posebno je na-glašeno da IKT industrija u BiH ima i znanje i potencijal da u cijelosti implementira projekat digitalizacije izbornog pro-cesa u našoj zemlji.

U 2017. godini održane su i četiri otvorene sjednice Odbora IKT Asocijacije u Sarajevu, Mostaru, Banjoj Luci i Tuzli, na kojima su usvojeni prijedlozi sastava stručnih ko-misija koje će se baviti rješavanjem specifičnih pitanja unutar pojedinih grana IKT industrije u BiH.

Organizovana je i tradicionalna konferencija za me-dije povodom 17. maja, Svjetskog dana telekomunikaci-ja, a preduzete su i aktivnosti na prijemu IKT Asocijacije Spoljnotrgovinske komore BiH u Balkan & Black Sea ICT Cluster Network, međunarodnu mrežu kompanija iz oblasti IT sektora koja će omogućiti ostvarivanje uticaja i saradnje sa nizom drugih međunarodnih organizacija, te učešće članova IKT Asocijacije u realizaciji međunarodnih projekata u ovoj oblasti.

Smiljka Žuža n

CHAMBERTRUST Seal je međunarodni pečat po-slovnog poverenja ustanovljen od strane Svjetske komorske mreže – World Chambers Network (WCN), Svjetske komorske federacije – World Chambers Federation (WCF) i Međunarodne trgovinske komo-re – International Chamber of Commerce (ICC).

ChamberTrust je standardizovani komorski alat koji omogućava preduzećima širom svijeta da lako nađu nove poslovne partnere čije je postojanje, profil, proizvodi i usluge ovjereno od strane Komore.

ChamberTrust predstavlja verifikacijski pečat kojim se verifikuju objektivne informacije objavljene na web stranici jedne kompanije.

Pečat se izdaje na period od godinu dana, uz mo-gućnost obnove, ukoliko preduzeće i dalje ispunja-va tražene uslove.

Sve dodatne informacije o mogućnostima za do-bijanje CHAMBERTRUST seal – Pečata komorskog poslovnog poverenja, zainteresovana preduzeća mogu dobiti na sljedećoj adresi:

Vanjskotrgovinska komora Bosne i Hercegovine BHEPA - Agencija za promociju izvoza BiHBranislava Đurđeva 10, 71000 SarajevoTel: + 387 33 566-235 e-mail: [email protected]: www.komorabih.ba

ChamberTrust SealChamberTrust Seal

PEČAT POSLOVNOG POVJERENJA


Šta je IPRU? Potpuno podržana od Ministarstva saobraćaja Republike Turske, Međunarodna unija putničkog cestov-nog prijevoza (International Passenger Road Transport Union - IPRU) je ne-profitna organizacija međunarodnih udruženja čiji je cilj predstavljanje sek-tora putničkog prijevoza i međunarod-no očuvanje potrebe sektora, s obzirom na to da je nesmetan međuregionalni putnički prijevoz između Bliskog istoka, Evrope, Azije i Afrike ključan za razvoj međukontinentalne i regionalne trgovi-ne i turizma.

Profesionalni prijevoz putnika vital-no je sredstvo za ekonomski, socijalni i ekološki napredak širom svijeta, a sam transport je jedan od najvažnijih eleme-nata međuzavisne ekonomske saradnje. Bez efektivnih, pouzdanih i efikasnih transportnih sistema među zemljama ozbiljno su pogođene međunarodne in-vesticije i trgovina.

U realizaciji svojih ciljeva, IPRU:a) priprema programe rada koji se

odnose na ekonomske, socijalne i eko-loške ciljeve održivog razvoja u naci-onalnom i međunarodnom prijevozu putnika u cestovnom prometu, analizi-ra zakonodavne regulative i tržišne uv-jete za razvoj profesionalnog prijevoza putnika u cestovnom prometu i uspo-stavlja tijesnu saradnju između vlada i međunarodnih organizacija;

b) formira potrebno okruženje i ra-zvija strategiju za saradnju između pri-vatnog sektora u zemljama u kojima se vrši prijevoz putnika u cestovnom pro-metu, razvija standarde rada u oblasti prometa održavajući razmjenu infor-macija između ostalih sektora u pogle-du prijevoza putnika i osigurava sarad-nju između svojih članova;

c) preduzima potrebne radnje za in-tegraciju nacionalnog zakonodavstva

na putnike u cestovnom prijevozu pre-ma normama međunarodnog prava:

d) preduzima mjere radi lakše raz-mjene administrativnih, operativnih i tehničkih informacija među članovima, u cilju promocije učinkovitosti rada svakog člana.

Prva Generalna skupština Međunarodne unije putničkog cestov-nog prijevoza održana je u Istanbulu 20. 8. 2015. godine. Na Generalnoj skup-štini, nakon informiranja delegata o še-stogodišnjim aktivnostima koje su pret-hodile formiranju IPRU-a, izabrani su osnovni organi, tj. Upravni i Nadzorni odbor IPRU-a, te potvrđen prijedlog sjedišta IPRU-a (u Istanbulu). S tim u vezi, u ime Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine - Udruženja pri-jevoznika u međunarodnom i među-entitetskom cestovnom prijevozu put-nika, čije je članstvo potvrđeno na ovoj skupštini, za člana Upravnog odbora IPRU-a, na prijedlog potpredsjednika Vanjskotrgovinske komore BiH, imeno-vana je Sabrina Teskeredžić.

Na skupštini je zaključeno da se na-redna Generalna skupština održi za dvije godine, do kada će izabrani or-gani IPRU-a biti fokusirani na kreira-nje ostalih potrebnih akata, unutrašnju

organizaciju i pozicioniranje IPRU-a kod međunarodnih institucija i orga-nizacija, te njegovu promociju i pristu-panje novih članova. Trenutno članovi IPRU-a dolaze iz 17 država Europe, Azije i Afrike: Slovenije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Srbije, Makedonije, Ukrajine, Rumunije, Bugarske, Ruske Federacije, Turske, Jordana, Azerbejdžana, Sudana, Gruzije i Irana.

Važno je istaknuti da je članstvo u IPRU-u osigurano uvažavajući zaklju-čak 7. skupštine Udruženja prijevozni-ka u međunarodnom i međuentitet-skom prijevozu putnika VTK BiH, na osnovu kojeg su pokrenute aktivnosti na potpisivanju Memoranduma o ra-zumijevanju sa turskom asocijacijom TOFED i ispunjenju drugih uvjeta za punopravno članstvo.

Na sjednici Izvršnog odbora, održa-noj 21. 5. 2016. godine u Istanbulu, de-finirane su temeljne vrijednosti, misija i vizija IPRU-a, što je svakako od veli-kog značaja i za prijevoznike putnika u Bosni i Hercegovini. Cilj IPRU-a je štititi ulogu nacionalnih i međunarod-nih prijevoznika putnika u cestovnom prometu s ciljem razvoja putničkog ce-stovnog prijevoza i uspostavljanja eko-

IPRU Međunarodna unija prijevoza putnika


nomske i tehničke saradnje među zemljama. Više informacija o ciljevima i zadacima Unije možete pronaći na internetskoj stranici www.ipru.org.

Na istanbulskoj sjednici Izvršnog odbora je još jednom potvrđena mogućnost da međunarodna ili nacionalna unija poput IPRU-a može dobiti prava za izdavanje dokumenata i certifikata koji su u okviru transportnih propisa (naprimjer, CPC dozvola za vozače i menadžere, razne vrste trenin-ga itd.). Jedan od predloženih ciljeva je i predstav-ljanje IPRU-a pred zvaničnim tijelima Evropske unije, prije svega, Evropske komisije za mobilnost i transport, odnosno institucionalno predstavlja-nje IPRU-a kako bi se poboljšale okolnosti u put-ničkom cestovnom prijevozu.

Održana 2. Generalna skupština IPRU-a

Dana 8. 10. 2017. godine u Istanbulu je odr-žana 2. Generalna skupština Međunarodne unije putničkog cestovnog prijevoza, čiji je punoprav-ni član od samog osnivanja i Vanjskotrgovinska komora Bosne i Hercegovine, odnosno njeno Udruženje prijevoznika u međunarodnom i me-đuentitetskom cestovnom prijevozu putnika.

Članove delegacije VTK BiH predvodio je Ahmet Egrlić, predsjednik Vanjskotrgovinske ko-more Bosne i Hercegovine, a u sastavu delegacije su bili i Nihad Bajramović, zamjenik generalnog sekretara VTK BiH, Sabrina Teskeredžić, direk-torica Sektora za transport i komunikacije, te predstavnici Udruženja prijevoznika u međuna-rodnom i međuentitetskom cestovnom prijevozu putnika VTK BiH Dragana Đurić Zečević, Ratko Močić i Ahmedin Šabanagić.

Zasjedanje 2. Generalne skupštine IPRU-a obi-lježile su teme međunarodnog cestovnog prijevo-za putnika, sa posebnim osvrtom na pojedinačne tema cestovnog prijevoza putnika država člani-ca IPRU-a, zastupnika na Skupštini. Delegacija Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine upoznala je zastupnike o trenutnim izazovima u sektoru domaćeg i međunarodnog cestovnog pri-jevoza putnika.

Skupština je razmatrala aktuelna pitanja me-đunarodnog cestovnog prijevoza putnika, usvoji-la Izvještaj o radu IPRU-a za period 2015.-2017. godine, usvojila izmjene statutarnih odredbi koje se odnose na pitanja članstva u IPRU-u, način iz-bora i izbor organa IPRU-a, članarinu, vremenske odrednice održavanja sjednica Generalne skupšti-ne i dr.

Skupština je usvojila i prijedlog imenovanja članova Upravnog odbora IPRU-a u čiji je sastav ponovo izabrana Sabrina Teskeredžić, direktorica Sektora za transport i komunikacije VTK BiH, kao punopravni član.

Sabrina Teskeredžić n

Inicijativa Evropske komisije za zaključivanje Protokola kojim se predviđaju izmjene i dopune INTERBUS-a

Sporazum o međunarodnom povremenom prije-vozu putnika običnim i putničkim autobusima, tzv. INTERBUS sporazum, kojem je Bosna i Hercegovina pristupila već davne 2001. godine, u narednom perio-du će, sada je već izvjesno, doživjeti izmjene i dopune. Evropska komisija je Bosni i Hercegovini u 2017. godini dostavila inicijativu za zaključivanje Protokola kojim se predviđaju izmjene i dopune INTERBUS-a, na način da se oblast njegove primjene proširi na linijski i poseban linijski prijevoz putnika.

U decembru 2017. godine, Generalni direktorat za mobilnost i promet (DG MOVE) Evropske komisije je Bosni i Hercegovini, kao potpisnici INTERBUS-a, putem Ministarstva komunikacija i prometa Bosne i Hercegovine, dostavio konačnu verziju teksta Protokola, ponuđenog za potpisivanje u periodu od 15. januara do 17. septembra 2018. godine.

Imajući u vidu obaveze koje Bosna i Hercegovina ima u procesu evropskih integracija, pa samim tim i u oblasti međunarodnog cestovnog prijevoza put-nika, Ministarstvo komunikacija i prometa Bosne i Hercegovine je dalo pozitivan odgovor na inicijativu Evropskoj komisiji.

Bosanskohercegovačko prihvatanje Protokola uz INTERBUS moguće je pod uvjetom da se u Bosni i Hercegovini promijeni ili prilagodi dosadašnji koncept pristupa tržištu i pristupa profesiji, direktnom primje-nom obavezujućih uredbi EU br. 1071,1073/2009, kao i drugih evropskih propisa koji uređuju ovu oblast.

Nacrtom protokola uz INTERBUS predviđen je potpuno novi način uspostave međunarodne autobuske linije, novi sistem rješavanja zahtjeva, jedinstvene procedure, standardizirana dokumentacija za zahtjev te jedinstven obrazac dozvola za sve potpisnice Protokola.

U narednom periodu Bosna i Hercegovina će morati obratiti posebnu pažnju i postići sveobuhvatni konsen-zus svih zainteresiranih strana o odredbama Protokola koje isključuju usklađivanje međunarodnih redova vožnje na principima koji su do sad bili na snazi, što u konačnici znači radikalnu izmjenu postojećeg koncep-ta pristupa tržištu i izmjenu postojeće prakse u Bosni i Hercegovini kada je u pitanju međunarodni cestovni prijevoz putnika.

Irnis Delija n


Projekat unapređenja radne snage i većeg pristupa tržištima (engl. USAID Workforce and Higher

Access to Markets - WHAM proje-kat) otpočeo je sa radom u julu 2017. godine, a nizom prezentacija održa-nih u decembru 2017. u Banjoj Luci, Bihaću, Prijedoru, Tešnju, Zenici, Tuzli, Mostaru i Sarajevu sve njegove grantov-ske linije, mogućnosti tehničke podrške i aktivnosti detaljno su predstavljene domaćoj poslovnoj zajednici u BiH.

Projekat unapređenja radne snage i većeg pristupa tržištima je finansira-la Američka agencija za međunarod-ni razvoj (USAID), a implementira ga International Executive Sevice Corps (IESC) iz SAD-a kroz Savez volontera za ekonomski rast (VEGA) i saradnju sa domaćim partnerom, konsultantskom kompanijom ENOVA. USAID WHAM projekat je novi, trogodišnji program koji ima za cilj stimuliranje otvaranja novih radnih mjesta i povećanje nivoa prihoda i izvoza kroz unapređenje trgo-vinske ekspanzije Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i na regionalna tržišta. Projekat ovo prvenstveno namjerava ostvariti putem programa dodjele bes-povratnih sredstava domaćim malim i srednjim preduzećima (MSP) te orga-nizacijama koje predstavljaju preduzeća s izvoznim potencijalom u sektorima drvoprerade, metaloprerade i tekstila/obuće (https://www.whambih.org/).

U svom mandatu USAID WHAM projekat radit će na unapređenju ka-paciteta brzorastućih, izvozno ori-jentiranih i izvozno spremnih MSP-a dodjelom grantova i tehničke pomoći kroz tri glavna područja intervencije: Unapređenje radne snage u ciljnim sek-torima; Povećanje pristupa tržištima; Poboljšanje kvaliteta proizvoda i uvo-

đenje novih tehnologija za upravljanje kvalitetom i certifikaciju.

Unapređenje radne snage u ciljnim sektorima namjerava se ostvarivati kroz razvoj partnerstava između javnog i privatnog sektora za podršku aktivnosti kao što su dijeljenje troškova zapošlja-vanja i prekvalifikacije radne snage za potrebne vještine, dok će se povećanje pristupa tržištima ostvariti kroz pru-žanje podrške i pripreme lokalnih pre-duzeća u identifikaciji i pristupu novim tržištima. Poboljšanje kvaliteta proizvo-da, kao i uvođenje novih tehnologija za upravljanje kvalitetom i certificiranje, realizirat će se putem aktivnosti podrš-ke preduzećima u ciljnim sektorima da uvedu sisteme upravljanja kvalitetom, tehnološke nadogradnje i potrebnu cer-tifikaciju proizvoda i usluga potrebnih za pristup međunarodnim tržištima.

Primjeri podrške koji su dostupni kroz USAID WHAM projekat uključu-ju: Sufinansiranje/podrška obuke (pre-kvalifikacije) radne snage za stjecanje neophodnih vještina u ciljnim sekto-rima; Podrška preduzećima prilikom izlaganja na glavnim regionalnim i me-đunarodnim sajmovima (trgovačkim misijama itd.); Podrška pri identificira-nju ciljnih tržišta, formiranju agentske mreže i sl.; Podrška pri izradi promotiv-nih materijala, brendinga i sl.; Podrška pri uspostavljanju sistema kvaliteta i/ili certifikacije proizvoda.

Bitno je naglasiti da pored grant li-nija, implementator projekta IESC ras-polaže velikom bazom iskusnih eksper-tnih volontera iz raznih industrijskih sektora, finansijskih institucija i drugih oblasti, koji će korisnicima projekta biti na raspolaganju za tehničku pomoć ukoliko u svoje koncept note i prijave za dobivanje grantova aplikanti uvrste

takav zahtjev.Kada je u pitanju dodjela grantova,

projekat će pretežno biti fokusiran na rad kroz posrednike, kao što su: re-gionalne/gradske/općinske razvojne agencije, privredne komore ili poslovne asocijacije/ udruženja, lokalne poslov-ne razvojne službe - LSPs (npr. trening centri i sl.) te univerziteti i/ili srednje škole.

Projekat također ohrabruje grant aplikante da osiguraju izvore finansijske poluge (doprinosa treće strane) kroz sredstva vladinih organizacija, resornih ministarstava, lokalnih samouprava i/ili drugih međunarodnih donatorskih organizacija i/ili da učestvuju u troško-vima u odnosu najmanje 1:1.

Na svojoj internetskoj stranici, USAID WHAM projekat objavio je prvi javni poziv za sve organizacije u BiH koje ispunjavaju uvjete da dostave koncept note i projektne aplikacije za dodjelu grantova. Otvoreni poziv bit će otvoren do 22. novembra 2018. godine i namijenjen je organizacijama koje za-stupaju izvozno spremne kompanije iz oblasti metalne i drvne industrije, kao i industrije tekstila/obuće u BiH koje za cilj imaju jačanje vlastitih kapaciteta, ši-renje na nova tržišta i otvaranje novih radnih mjesta. Detaljnije o svemu svi zainteresirani mogu pronaći na projek-tnoj internetskoj stranici i aplicirati za dodjelu grantovskih sredstava: https://www.whambih.org/.

Krajnji cilj USAID WHAM projek-ta je rast zaposlenosti i kreiranje preko 1.500 novih radnih mjesta u BiH, uz povećanje izvoza za 30 % i prodaje za 50 % u potpomognutim preduzećima.

USAID WHAM Projekat n

USAID WHAM projekatUSAID WHAM projekat dodjeljuje podršku rastućim malim i srednjim preduzećima s izvoznim potencijalom u drvnoj, metalnoj i tekstilnoj industriji

PROJEKTI


Na poziv za grantove za pobolj-šanju konkurentnosti sekto-ra pčelarstva u BiH, koje je

USAID/Sweden FARMA II objavio u aprilu 2017. godine, odazvalo se uku-pno 56 aplikanata, od kojih se njih 18 kvalificiralo za dobivanje sredstava. Ukupna investicija kroz podržane pro-jekte iznosi 1,6 miliona KM, što uklju-čuje udio USAID/Sweden FARMA II u iznosu od oko 750.000 KM, dok će apli-kanti sami uložiti oko 850.000 KM.

Kroz planirane projekte bit će

pružena direktna podrška za 516 pčelara, a bit će zaposleno i sedam novih radnika. Dodijeljeni grantovi će omogućiti korisnicima nabavku puni-lica za med, mašina za pravljenje koš-nica, nabavku raznovrsnih pčelarskih sredstava, kao i nabavku 2.534 košnice. Podržani su i projekti vezani za organ-sko pčelarenje, uvođenje mladih u proi-zvodnju, registraciju geografske oznake porijekla meda na međunarodnom trži-štu i slično.

Dobitnici grantova su pčelarska

udruženja Kesten Cazin, Iva Posušje, Vrijesak Živinice, Medovina Rudo, Krajiška pčela Velika Kladuša, Leotar Trebinje, Golub Brčko, Radilica Fojnica, Pčela Čapljina i Kadulja Ljubinje, za-tim zadruga LAG iz Tomislavgrada i kompanije Košnica Gradiška, Nature Line Trebinje, Krajinamed Banja Luka, Pčelica Medina Žepče, BKV Group Bileća i Beemed Tuzla, kao i Poljoprivredno-prehrambeni fakultet Sarajevo.

Poboljšanje konkurentnosti u sektoru pčelarstva

U Sarajevu je 12. decembra 2017. godine potpisano 18 ugovora o dodjeli bespovratnih finansijskih sredstava (grantova) između USAID/Sweden FARMA II projekta i pčelarskih organizacija iz cijele BiH, u ukupnom iznosu od 1,6 miliona KM.

PROJEKTI


Grupacija namjenske proizvod-nje Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine predstav-

lja asocijaciju privrednika koji usagla-šavanjem zajedničkog interesa proizvo-đača oružja i municije djeluju u cilju jačanja izvoznih kapaciteta i unapređe-nja referentne zakonske legislative. Od ukupno 41 registrirane kompanije koje posluje u oblasti proizvodnje oružja i municije, realno je aktivno njih tek dva-desetak, a rezultati koje one ostvaruju nadprosječno su dobri i daje se utisak da se radi o mnogo većem broju.

U periodu 2017. godine, Grupacija je ostvarila izvoz u vrijednosti od 193 mi-liona KM, što je za preko 12 % više nego prošle godine. Ipak, treba očekivati da će podaci Ministarstva vanjske trgovi-ne i ekonomskih odnosa BiH dobiveni prema kriteriju izdatih dozvola za izvoz vojne opreme, naoružanja i proizvoda dvojne namjene biti i mnogo pozitivni-ji. Struktura tržišta se mijenja u skladu sa promjenama potražnje na globalnom tržištu koja je u ovom sektoru jako ela-stična pa tako u prethodnoj godini u vi-šemilionskom iznosu imamo Saudijsku Arabiju (25 %), Afganistan (15 %), SAD (14 %), Tursku (9 %), Egipat (6 %) i UAE (6 %). Tržišta su visoko diferen-cirana i ove godine prvi put bilježimo izvoz na svim kontinentima.

Nastup na sajmovima

Vanjskotrgovinska komora BiH je mje-sto gdje se članovi Grupacije često su-

sreću i vode razgovore sa poslovnim partnerima i predstavnicima vladinih institucija, a sve u cilju bolje i direktnije informiranosti i otvaranja mogućno-sti za nove poslovne ugovore. Tako je u prošloj godini, na inicijativu članica Grupacije, Komora organizirala na-stup na sajmu IDEF› 17 Istanbul koji se smatra najvećim regionalnim i jed-nim od pet najvećih svjetskih sajmova namjenske industrije. Ovogodišnji, 13. po redu, sajam održao se u TUYAP centru pod pokroviteljstvom predsjed-nika Republike Turske, Ministarstva odbrane Turske i Vojnih snaga Turske. Ove godine 820 kompanija iz 50 zema-lja privuklo je 65.782 posjetitelja iz čak 116 zemalja svijeta. Vanjskotrgovinska komora je za potrebe predstavljanja bh. kompanija zakupila prostor od 40

m². Štand je bio uređen tako da pred-stavlja cjelokupnu namjensku industri-ju BiH pod motom „Defense Industry of Bosnia and Herzegovina“. Nastupilo je 8 bh. kompanija, i to: Igman Konjic, Unis Ginex Goražde, Pretis Vogošća, Tvornica remonta Bratunac, Pobjeda Technology Goražde, Ac-Unity Goražde, Binas Bugojno i Unis Group Sarajevo. Sumirajući utiske sa sajma i rezultate ankete, evidentno je da su sve kompanije učesnice izuzetno zadovolj-ne time kako je Komora organizirala učešće na sajmu, u prilog čemu govori i činjenica da su ove godine kompani-je ostvarile kontakt sa preko 200 po-tencijalnih partnera. Zaključak svih kompanija je da je ovakva uspješna or-ganizacija i promocija jako korisna, te da se treba nastaviti pod zajedničkim logom „Defence industry of Bosnia and Herzegovina“, zbog čega je već započet proces organizacije sajamskog nastupa na EUROSATORY 2018 u Parizu. Tu će već spomenute kompanije imati priliku promovirati svoje proizvode i ostvari-ti kontakte za sklapanje potencijalnih ugovora sa kupcima.

Inicijative za unapređenje zakonskog okvira

Pored podrške u izvozu, planirano je na-staviti sa inicijativama za unapređenje zakonskog okvira kojim se regulira ova grana privrede. Imajući u vidu da se radi o potpuno kontroliranoj grani privrede, administrativno-tehničke barijere su vi-

Odličan rad Grupacije namjenske proizvodnje VTK BiH

BH. PRIVREDA

Grupacija namjenske proi-zvodnje Vanjskotrgovinske komore BiH predstavlja asocijaciju privrednika koji usaglašavanjem zajednič-kog interesa proizvođača oružja i municije djeluju u cilju jačanja izvoznih kapaciteta i unapređe-nja referentne zakonske legislative.


soke. Međutim, sa sigurnosnog aspekta te barijere su sasvim opravdane i poželj-ne ne samo u Bosni i Hercegovini već i svim razvijenim zemljama koje drže do visokih sigurnosnih standarda. Ali, u svakom slučaju sva moguća reduk-cija barijera koja ne ugrožava sigurno-sne kriterije, poput nedavne izmjene Zakona o kontroli vanjskotrgovinskog prometa roba i usluga, od strateške je važnosti za još bolje izvozne rezultate ovih kompanija.

U tom kontekstu, u prošloj godini je pokrenuta inicijativa za rješavanje pro-blema pribavljanja avansnih garancija. Naime, učešće domaćih preduzeća na međunarodnim tenderima, isporuka opreme ili izvođenje radova u inostran-stvu su obično praćeni zahtjevom kup-ca/investitora za osiguranjem odgova-rajuće bankovne garancije. Trenutno, kod većine kupaca/investitora u ino-stranstvu postoji izvjesno nepovjerenje prema bankama iz BiH pa im njihove garancije nisu prihvatljive. Dodatno, cijena takvih usluga komercijalnih ba-naka je visoka, podrazumijeva i kola-teral, te kao takva predstavlja trošak koji direktno utječe na konkurentnost bosanskohercegovačkih kompanija. Kompanije iz oblasti namjenske pro-izvodnje, koje su uglavnom dionička društva sa većinskim državnim kapita-lom, su u većoj mjeri pogođene proble-mom dobijanja bankarskih garancija u odnosu na kompanije iz drugih sektora privrede zbog zabrane komercijalnih banaka za izdavanje garancija za nao-ružanje i vojnu opremu. Stoga su naše kompanije primorane da rade sa dvije do tri banke sa područja cijele Bosne

i Hercegovine, što im predstavlja ve-liku barijeru u poslovanju. Imajući i vidu da su izvozne performanse člani-ca Grupacije namjenske proizvodnje u proteklom periodu bile izuzetne te da će se trendovi rasta nastaviti, očekivati je da će i potreba za dobijanjem avan-snih garancija biti veća.

Također, putem Vanjskotrgovinske komore BiH članovi Grupacije su po-zvani da učestvuju u Radnoj grupi za donošenje podzakonskih akata Zakona o obilježavanju malog oružja, lakog naoružanja i pripadajuće municije. U 2017. godini održano je 7 sastanaka Radne grupe povodom donošenja pro-vedbenih akata Pravilnika o obilježa-vanju oružja i municije. Radne verzije podzakonskih akata su finalizirane i usaglašeni tekst Pravilnika o postupci-ma i metodama obilježavanja oružja i municije i Uputstva o dobijanju ovlašte-nja za obilježavanje oružja i municije, u formi prednacrta, trenutno prolaze kroz procesa konsultacija, nakon čega će se održati zajednički sastanak sa pri-vrednicima kako bi se razmijenila mi-šljenja i sugestije.

Na zadnjem sastanku Grupacije se raspravljalo i o novom Pravilniku o in-dustrijskoj sigurnosti donesenom 22. 6. 2017. (Službeni glasnik BiH, broj 55/17). Predstavnici Ministarstva sigur-nosti Bosne i Hercegovine su članicama Grupacije prezentirali važne informa-cije te ponudili odgovore na sva pita-nja privrednika u cilju rješavanja svih nedoumica povodom primjene ovog pravilnika.

Istom prilikom pokrenuta je ini-cijativa rješavanja problema visokih

troškova pratnje pripadnika policije kod kretanja (prijevoza) oružja i voj-ne opreme. U skladu sa odredbama Zakona o kontroli kretanja oružja i voj-ne opreme (Službeni glasnik BiH, br. 53/09, 22/16) i Instrukcije o posebnim mjerama sigurnosti prilikom kretanja oružja i vojne opreme (Službeni glasnik BiH, br. 95/16), za dobijanje odobre-nja za kretanje oružja i vojne opreme svako privredno društvo iz oblasti na-mjenske proizvodnje obavezno je od Ministarstva sigurnosti BiH osigurati odobrenje za kretanje naoružanja i voj-ne opreme. Odobrenje mora biti u skla-du sa odredbama Zakona i Instrukcije i utvrditi opravdanost podnesenoga zahtjeva, a nalaže posebnu mjeru sigur-nosti prilikom kretanja oružja i vojne opreme. Vanjskotrgovinska komora će u februaru 2018. održati konsultativ-ni sastanak između članica Grupacije i predstavnika Ministarstva sigurnosti BiH na temu redukcije troškova i dru-gih barijera prilikom primjene Zakona o kontroli kretanja oružja i vojne opreme.

Sa zadovoljstvom možemo zaključiti da je 2017. godina bila uspješna i da je u oblasti namjenske industrije napravljen veliki iskorak. Samim tim, Grupacija namjenske industrije Vanjskotrgovinske komore Bosne i Hercegovine dobila je novi vjetar u leđa i u 2018. godini pla-nira intenzivirati saradnju sa nadležnim institucijama, te jačati promociju ove izuzetno značajne privredne grane na međunarodnim tržištima.

Adela Vukotić-Terek n

Sjednica Odbora Grupacije prerađi-vača mlijeka i mliječnih proizvoda VTK BiH, druga po redu, održana je u prostorijama Komore u Sarajevu. Na sjednici Odbora, između ostalog, pre-zentirana je Analiza stanja u mljekar-skoj industriji sa indikatorima uvoza/izvoza za period od 5 godina.

Mljekarska industrija BiH, u proteklih pet godina može se pohvaliti poveća-njem proizvodnje i otkupom sirovog mlijeka. Kada je riječ o preradi, po-smatrajući period od 2013. do 2016. godine proizvodnja konzumnog

mlijeka je smanjena sa 141.405 t na 124.627 t (12 %), dok proizvodnja jogurta i ostalih fermentiranih pro-izvoda bilježi povećanje i u 2016. godini je dostigla skoro 40.000 t. Osim toga, povećana je i proizvodnja pavlake i milerama za 52 %, te sira za 8 %. Poredeći 11 mjeseci 2016/17. godine došlo je do povećanja i uvoza i izvoza. Izvezeno je mlijeka i mliječ-nih proizvoda u vrijednosti od oko 73 miliona KM a uvezeno preko 135 mili-ona KM. Najbitnija izvozna tržišta bila su Crna Gora, Hrvatska, Makedonija

i Kosovo. Najviše proizvoda uvezli smo iz Njemačke, Hrvatske, Slovenije, Mađarske i Srbije.

Na sjednici je istaknut problem ne-postojanja robnih rezervi i rješavanje tržišnih viškova mlijeka te manjkavo-sti inspekcijskog sistema na terenu. Grupacija je usvojila Smjernice rada za narednu godinu, kroz koje će se raditi na rješavanju problematike u ovom sektoru te promociji sektora prerade mlijeka na domaćem i stra-nom tržištu.

Održana II sjednica Odbora Grupacije prerađivača mlijeka i mliječnih proizvoda


Drvna industrija Bosne i Hercegovine u posljednjih de-setak godina ima trend pove-

ćanja proizvodnje i izvoza. U 2017. go-dini izvoz je iznosio 1.297.918.763 KM, što je za 9,2 % više nego u 2016. godini. U okviru toga, izvoz proizvoda u sku-pini drvo i proizvodi od drveta činio je 60,1 %, a izvoz namještaja i montažne drvene gradnje 39,9 %, što je povoljnije sa aspekta izvoza finalnih proizvoda od drveta nego prošle godine.

U okviru izvoza grupe drvo i pro-izvodi od drveta, izvoz proizvoda šu-marstva činio je 14 %, što je nešto više nego u 2016. godini, posmatra-no u apsolutnim iznosima. Proizvodi šumarstva najviše su se izvozili u Italiju, Sloveniju, Austriju, Njemačku, Hrvatsku, Srbiju, Rumuniju, Mađarsku i Makedoniju.

Izvoz rezane građe činio je 27,7 % ukupnog izvoza, što je nešto više nego u 2016. godini, posmatrano u apsolut-nom iznosu. Građa se najviše izvozila u Hrvatsku, Srbiju, Njemačku, Italiju, Austriju, Sloveniju, Kinu i Egipat. Izvoz ploča i furnira činio je 5,3 %, a parketa 4,3 %, dok je izvoz građevinske stola-rije činio 5,4 % ukupnog izvoza, što je približno kao i u 2016. godini. Furnir i ploče najviše su se izvozili u Italiju,

Hrvatsku, Njemačku, Belgiju, Sloveniju, Maroko, Švicarsku i Francusku, a parket u Njemačku, Srbiju, Holandiju i Italiju. Građevinska stolarija se najviše izvozila u Italiju, Hrvatsku, Njemačku, Belgiju, Sloveniju i Maroko.

Izvoz namještaja

Izvoz namještaja učestvovao je sa 38,9 % u ukupnom izvozu, što je za 12,7 % više nego u 2016. godini. U njegovoj strukturi najviše se izvozilo: sjedišta i dijelovi od drveta, namještaj za trpeza-rije i dnevne sobe, ostali drveni namje-štaj, namještaj za spavaće sobe, drveni kuhinjski namještaj i kancelarijski na-mještaj. Sjedišta su se najviše izvozila u Njemačku, Austriju, Italiju, Hrvatsku, Holandiju, Švicarsku i Francusku. Kancelarijski namještaj se najviše izvo-zio u Njemačku, Švedsku, Hrvatsku, Austriju, Švicarsku, Sloveniju i Crnu Goru, dok se kuhinjski namještaj izvo-zio u Švicarsku, Hrvatsku, Norvešku, Austriju, Sloveniju, Njemačku, Švedsku i Francusku. Spavaće sobe i namještaj od drveta za dnevne sobe i trpezarije naj-više se izvozio u Njemačku, Holandiju, Hrvatsku, Austriju, Srbiju, Francusku, Sloveniju, Češku i Dansku.

Ostali drveni namještaj i dijelovi

izvozili su se pretežno u Njemačku, Hrvatsku, Češku, Italiju, Austriju, Francusku i Sloveniju.

U posmatranom periodu, izvoz montažnih drvenih kuća činio je 0,9 % ukupnog izvoza i smanjen je u odno-su na 2016. godinu. Montažne drvene kuće najviše su se izvozile u Švedsku, Švicarsku, Francusku, Hrvatsku, Veliku Britaniju, Austriju i Njemačku.

Struktura uvoza

Uvoz drvnog sektora je u 2017. iznosio 347.455.020 KM, ili 5,5 % više nego u 2016. godini. Pokrivenost uvoza izvo-zom je iznosila 373,5 %, što je povoljnije nego u 2016. godini.

U strukturi ukupnog uvoza najzna-čajnija stavka su ploče (42,8 %), a za-tim slijedi namještaj (25,9 %) i rezana građa (16,1 %). Ploče su se pretežno uvozile iz Hrvatske, Rumunije, Srbije, Austrije,Turske, Češke, Mađarske, Njemačke i Slovenije. Što se tiče na-

Drvna industrija Bosne i Hercegovine u 2017. godini

Struktura izvoza po grupama proizvoda koji su najviše zastupljeni u izvozu

Grupe proizvoda Vrijednost ostvarenog izvoza Bosne i Hercegovine u KM

Struktura ostvarenog izvoza ( %)

2017. 2016. 2017. 2016.Proizvodi šumarstvaRezana građaPloče, furnirParket i ostalo profilirano drvoGrađevinska stolarija

181.972.663360.296.942

69.148.56356.012.85570.857.226

173.977.526341.934.750

65.599.95245.636.22763.654.491

14,027,7

5,34,35,4

14,628,7

5,53,85,3

Ukupno drvo i proizvodi od drveta 780.024.421 724.926.352 60,1 60,9

Namještaj 505.291.038 448.057.548 38,9 37,7

Montažne drvene kuće 12.613.305 15.881.549 0,9 1,3

Ukupan izvoz drvne industrije 1.297.918.763 1.188.865.450 100,0 100,0


mještaja, pretežno se uvozio: drveni kuhinjski namještaj, drveni namještaj za spavaće sobe, namještaj za trpe-zarije i dnevne sobe te kancelarijski namještaj. Namještaj se najviše uvo-zio iz Srbije, Poljske, Turske, Italije, SAD-a, Njemačke, Slovenije, Hrvatske, Ukrajine i Turske. Rezana građa se najviše uvozila iz Hrvatske, Srbije, Njemačke, Češke, Italije, Slovenije, Austrije i Ukrajine.

Na sastancima Odbora Asocijacije vođena je rasprava o stanju i proble-mima u drvnoj industriji zbog sve ve-ćeg izvoza šumskih sortimenata. Porast izvoza šumskih sortimenata i rezane građe se negativno odražava na proi-zvodnju i izvoz proizvoda drvne indu-strije viših faza prerade, zbog nesigur-nosti u osiguranju potrebne sirovine i nemogućnosti zaključivanja dugoroč-nijih izvoznih poslova. Mnoge zemlje raznim ekonomskim mjerama, pa čak i zabranom izvoza, štite sirovinu, što nije slučaj u Bosni i Hercegovini.

S obzirom na to da zabrana izvoza šumskih sortimenata nije mjera koja bi dala rezultate u dužem roku, pre-ma zaključku Odbora, upućen je dopis

Izvoznom vijeću BiH u kojem se traži da se na nivou Vijeća ministara BiH što prije donese Odluka o uvođenju taksi na izvoz ogrjevnog drveta prečnika pre-ko 8 cm, trupaca i rezane građe lišćara, kako bi se smanjio prekomjeran izvoz sirovine iz Bosne i Hercegovine. U na-vedenoj odluci treba svakako navesti da sredstva iz takse trebaju biti namjenska, u svrhu unapređenja poslovanja i izvoza drvne industrije, a posebno finalne pre-rade drveta.

Neophodno donošenje strategije rasta i unapređenja izvoza drvne industrije

Godine 2012. urađena je Strategija rasta i unapređenja izvoza drvne industrije BiH, s obzirom na to da je drvna in-dustrija prepoznata kao jedna od stra-teških izvoznih grana privrede Bosne i Hercegovine. Nažalost, Strategiju nije usvojilo Vijeće ministara BiH, ali su re-alizirane neke od aktivnosti koje su bile predviđene u okviru jačanja marketinga i podrške malim i srednjim preduzeći-ma. Nositelj navedenih aktivnosti je bila Vanjskotrgovinska komora BiH. Ključni

problemi / slabosti koji su istaknuti u ranijoj Strategiji uglavnom nisu riješeni i oni egzistiraju i danas.

Neuređen sistem raspodjele sirovine i cijena, kao i neujednačena zakonska rješenja u šumarstvu su slabosti koje imaju negativan utjecaj na drvni sektor i ostvarenje još boljih izvoznih rezultata. Kompanije imaju skromne tehnološke kapacitete zbog slabog pristupa povolj-nim kreditnim sredstvima i nepostoja-nja sistemske podrške nadležnih insti-tucija. Zbog neusklađenosti formalnog obrazovnog sistema sa potrebama pri-vrede i neadekvatnih programa obrazo-vanja evidentan je nedostatak stručnih kadrova, posebno tehničke struke.

Imajući u vidu potencijale drvnog sektora i postojeće stanje u proizvodnji i preradi drveta, predstavnici kompani-ja su inicirali neophodnost donošenje Strategije izvoza drvnog sektora BiH za period od 2018. do 2022. godine kako bi drvna industrija dostigla i održala lidersku poziciju izvoznika proizvoda višeg nivoa finalizacije u regionu, uz punu podršku svih relevantnih institu-cija BiH.

Nakon održanog sastanka pred-stavnika Asocijacije drvne industrije i šumarstva VTK BiH kod predsjeda-vajućeg Vijeća ministara BiH Denisa Zvizdića i ministra vanjske trgovi-ne i ekonomskih odnosa BiH Mirka Šarovića i odluke Odbora Asocijacije, formirana je radna grupa u cilju koor-diniranja aktivnosti na izradi Strategije rasta i unapređenja izvoza drvnog sek-tora BiH.

U toku 2017. godine održano je šest sastanaka radne grupe na kojim je pre-zentiran koncept Strategije, kompletna situaciona analiza (sirovinski resursi, opremljenost proizvodnih kapaciteta, ljudski resursi i tržišta), kao i SWOT analiza bh. sektora te opravdanost i ste-pen utjecaja elemenata SWOT analize na sektor drvoprerade.

Na sastancima radne grupe prezen-tiran je Izvještaj o izvoznim tržištima i izvoznim potencijalima drvnog sektora, strateški ciljevi izvozne Strategije, mje-re i aktivnosti, kao i nositelji aktivnosti. Sve navedene faze Strategije podržali su članovi radne grupe.

Selma Bašagić n

Struktura uvoza ostvarenog u 2016. i 2017. godini

Grupe proizvoda Vrijednost ostvarenog uvoza Bosne i Hercegovine u KM

Struktura ostvarenog uvoza ( %)

2017. 2016. 2017. 2016.

Rezana građaPločeGrađevinska stolarija

55.975.260148.653.215

14.967.837

56.718.917123.092.275

13.572.187

16,142,8

4,3

17,237,4

4,1

Ukupno drvo i proizvodi drveta 256.841.080 235.926.312 73,9 71,6

Namještaj 90.181.775 93.018.494 25,9 28,2

Ukupan uvoz 347.455.020 329.336.568 100,00 100,00

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

proizvodišumarstva

rezana građa ploče i furnir parket i ostaloprofilirani

drvo

građevinskastolarija

namještaj montažnedrvene kuće

Izvoz drvnog sektora BiH 2017. i 2016. (000 KM)

2016. 2017.


Akrilamid je supstanca koja je sastavni dio hrane od tre-nutka kada smo je počeli ter-

mički obrađivati. U prehrambenim namirnicama otkrili su je tek 2002. go-dine švedski naučnici. Naučni Odbor za kontaminente u prehrambenom lancu Evropske agencije za sigurnost hrane (CONTAM) je 2015. godine donio mi-šljenje o akrilamidu u hrani.

Evropska agencije za sigurnost hra-ne (European Food Safety Authority - EFSA) je na osnovu istraživanja na ži-votinjama potvrdila zaključke prethod-nih procjena prema kojima prisutnost akrilamida može povećati rizik od poja-ve raka u svim životnim dobima.

Mnoge studije su potvrdile da akri-lamid nastaje Maillardovom reakcijom koja se odvija između karbonila (redu-ciranih šećera, najčešće glukoze) i ami-nokiseline asparagin prilikom termičke obrade hrane (prženje, pečenje) na tem-peraturama iznad 120⁰ C. Reakcija stva-ranja akrilamida odvija se na površini zagrijavane namirnice a povoljni uvjeti za njeno stvaranje su visoka temperatu-ra i niska vlažnost. Posmatrano okom običnog čovjeka, može se zaključiti da što je pržena/pečena namirnica tamnije boje, to se u njoj nalazi veća koncentra-cija akrilamida.

Akrilamid je prisutan u hrani koja se svakodnevno konzumira, a u hra-nu najbogatiju ovom supstancom spa-daju: proizvodi od krompira (prženi i pečeni), hljeb, fini pekarski proizvodi, žitarice (musli), kafa i zamjene za kafu. Dojenčad i mala djeca su najizloženiji ovoj supstanci zbog male tjelesne težine.

Zbog male molekulske mase, sup-

stanca se brzo i lako apsorbira u crije-vima i distribuira u ostale organe. Lako prolazi kroz placentu dojenčadi a u ma-lim količinama se izlučuje i kroz mlije-ko sisara.

Studije urađene na životinjama su pokazale da je akrilamid neurotoksi-čan, da utječe na muško reproduktiv-no zdravlje te da je kancerogen. Studije urađene na ljudima su ograničene.

Međunarodna agencija za istraži-vanje raka (International Agency for Research on Cancer - IARC) je klasifi-cirala akrilamid u grupu 2A vjerovatno kancerogen za ljude. Prema mišljenju EFSA-e, akrilamid i njegov metabolit je genotoksičan i kancerogen. EFSA je procijenila raspon doza u okviru kojih bi akrilamid mogao uzrokovati malu, ali mjerljivu pojavu kancerogenih efe-kata ili drugih štetnih efekata poput utjecaja na reproduktivno zdravlje. Donja granica ovog raspona naziva se Referentna doza sa nižom grani-com intervala pouzdanosti Benchmark (BMDL 10). Poređenje BMDL 10 sa prehrambenom izloženosti akrilamidu može ukazati na nivo zdravstvene za-brinutosti o prisutnosti materije u hrani bez kvalifikacije rizika i poznata je gra-nica izloženosti (Margine of exposu-re - MOE). Korištenje MOE-a pomaže menadžerima rizika u definiranju mo-gućih mjera potrebnih za održavanje izloženosti što je moguće niže.

Naučni odbor EFSA-e navodi da za materije koje su genotoksične i kance-rogene granica izloženosti od 10.000 ili više predstavlja nizak nivo rizika za jav-no zdravlje. Za negenotoksične materi-je, granica izloženosti od 100 ili više ne

ukazuje na zabrinutost za javno zdravlje.Granice izloženosti za efekte akrila-

mida povezanih sa neoplastičnim efek-tima kreću se u rasponu od 189 za odra-sle do 91 za djecu. Ovi rasponi ukazuju na zabrinutost za javno zdravlje.

Granice izloženosti za neurološ-ke efekte kreću se od 477 za prosječne odrasle potrošače do 204 za djecu.

Dok je u Evropskoj uniji već godina-ma na snazi Uredba koja definira pre-poručeni sadržaj akrilamida u hrani, u BiH se tek očekuje donošenje Pravilnika o dozvoljenom sadržaju akrilamida u prehrambenim proizvodima uskla-đenog sa Uredbom EU 2017/2158. Potrebu za donošenje spomenutog Pravilnika potaklo je vraćanje tri po-šiljke konditorskih proizvoda sa gra-nice namijenjene izvozu u Republiku Hrvatsku zbog identificiranog preko-račenja indikativnog limita za akrila-mid. U vrijeme vraćanja proizvoda s granice, ni u Bosni i Hercegovini ni u Hrvatskoj zakonom nisu bile propisane najveće dopuštene količine akrilamida u ovim proizvodima te su se nadležni organi Hrvatske pozivali na Preporuku Komisije o ispitivanju nivoa akrilamida u hrani (2013/647/EU).

Nakon ovog događaja, Agencija za si-gurnost hrane BiH i Vanjskotrgovinska komora BiH su održale info dan za proizvođače konditorskih i pekar-skih proizvoda s ciljem ukazivanja na štetnost prekoračenja indikativnog li-mita za akrilamid u prehrambenim proizvodima.

Tijana Muhamedagić n

AGENCIJA ZA SIGURNOST HRANE BIH

AKRILAMID U HRANIAgencija za sigurnost hrane BiH i Vanjskotrgovinska komora BiH su održale info dan za proizvođače konditorskih i pekarskih proizvoda s ciljem ukazivanja na štetnost prekoračenja indikativnog limita za akrilamid u prehrambenim proizvodima.


Aplikacija je napravljena tako da se u nekoliko koraka pošalje zahtjev i ATA karnet je auto-

matski spreman za preuzimanje. Jedino o čemu se treba voditi računa jeste da preuzimanje bude u toku radnog vre-mena Komore. Aplikacija se može po-puniti u bilo koje doba dana ili noći, ali preuzimanje je moguće prvog rad-nog dana u kancelariji koju je korisnik ATA karneta naveo u aplikaciji. Dakle, prva prednost aplikacije je kraći rok izdavanja.

Druga prednost je jednostavnost, jer se popunjavanje zahtjeva putem aplika-cije vrši odgovaranjem na pitanja koja sadrže primjer u zagradi.

Korisnik sam sastavlja popis robe unošenjem stavki koje sačinjavaju rob-nu listu. Prilikom prvog izvoza korisnik mora nositi svu robu sa spiska, dok za svako naredno putovanje sa robne li-ste može izabrati samo ono što mu je potrebno. Na taj način uklonjen je problem sa kojim su se korisnici ATA karneta konstantno suočavali na gra-ničnim prelazima, što je, ujedno, treća prednost aplikacije.

Kako aplikacija izgleda?

Prilikom registracije korisnik će napra-viti svoj nalog i moći će mu pristupiti

kad god želi. Na početnoj stranici nalaze se četiri

prozora: – Podaci o korisniku – Novi ATA karnet – Dodatni listovi – Pregled unesenih zahtjeva

Klikom na željeni prozor korisnik odgovara na pitanja i na taj način daje podatke koji će u konačnici sačiniti ATA karnet. Prilikom izrade korisnik se može vrati na početak i provjeriti da li je sve ispravno uneseno. Kada se uvjeri da je sve ispravno popunjeno, potvrđu-je zahtjev i on se automatski šalje u naš sistem na izradu, a korisnik automatski dobija e-mail sa jasnim uputama koji su njegovi slijedeći koraci.

U aplikaciji se nalaze i dodatne in-

formacije koje korisnika mogu zanima-ti, kao što su: cijena, uputstvo za popu-njavanje aplikacije ili kontakt telefoni kancelarija u kojim se štampaju ATA karneti.

Da Komora ide u korak sa vreme-nom i potrebama korisnika dokaz je i ova aplikacija. U skladu sa tržišnim promjenama, tj. potrebama korisnika da završe posao elektronskim putem, papirne zahtjeve smo zamijenili elek-tronskim, a telefonsku komunikaciju onom koja se vrši putem e-mail. Na taj način gradimo bolji odnos između Komore i krajnjih korisnika. Takođe, Komora kao garantno udruženja ATA karneta je u stalnoj komunikaciji sa Međunarodnom trgovinskom komorom (International Chamber of Commerce - ICC) koja je tvorac ATA karneta, ali i sa svim zemljama koje su u ATA lancu. Razmjenjujemo iskustva, iznosimo pro-bleme i tražimo najbolja rješenja kako bismo korisnicima omogućili lakše ko-rištenje ATA karneta. Tako korisnici dobijaju informacije koje su im vrlo ko-risne za putovanje, budući da se pravila korišćenja ATA karneta mogu razliko-vati od zemlje do zemlje.

Naš primarni cilj više nije da napra-vimo ATA karnet, to sad korisnik radi sam kroz aplikaciju, nego da informiše-mo korisnika o pravilima ponašanja sa ATA karnetom i načinu korišćenja kako bi mu putovanje bilo što lakše i ugodni-je. Tu smo da im skrenemo pažnju na specifičnosti zemlje u koju planiraju ići i da im pomognemo ukoliko naiđu na problem. Ako dođe do problema, u tre-nutku kad nam se korisnik obrati za po-moć njegov problem postaje naš i kroz ATA sistem ga rješavamo.

Ekonomisti kažu da opstaje samo onaj ko je spreman da prihvati promi-jene tržišta. Dokaz te tvrdnje je Komora koja više od 100 godina oko sebe oku-plja privrednike. Ako ste se do sada pi-tali zašto, nadamo se da više nemate tu dilemu, a ova aplikacija je samo jedan korak na putu ka velikim promjenama.

Marina Popović n

ONLINE ATA KARNET LAKŠE DO VAŠEG PASOŠA ZA ROBU

Osluškujući potrebe pri-vrednika korisnika ATA kar-neta, Spoljnotrgovinska ko-mora BiH je razvila online ATA karnet aplikaciju kojom se olakšava način dobijanja ATA karneta.


Globalni kontekst Energetika je stub rasta, razvoja i kon-kurentnosti modernih ekonomija u svijetu. U posljednja dva vijeka bila je i ostala pokretač i ključni faktor svih ekonomskih promjena, kičma privred-nog razvoja zemalja. Svi podaci i ana-lize ukazuju na sve veću potrebu čo-vječanstva za energijom i prognoze su da će se te potrebe i dalje povećavati. Nekadašnje teorije o postepenom sma-njivanju značaja energetskih resursa zasnovanih na pretpostavkama kori-šćenja visokosofisticiranih i sve manje energetski intenzivnih tehnologija su se pokazale kao netačne. Zbog toga ne treba da čudi i to što je u čitavom svijetu i dalje na djelu strateško pozicioniranje država, nacija i velikih kompanija sa ci-ljem pristupa preostalim energetskim resursima, posebno fosilnim izvorima energije, nafti i gasu. Istovremeno sa razvojem energetike zasnovane na fo-silnim gorivima, postalo je jasno da ona predstavlja i industrijski sektor sa najvećim negativnim uticajem na život-nu sredinu. Neobnovljivost ovih izvora energije i njen veliki uticaj na životnu sredinu otvaraju ozbiljna pitanja održi-vosti razvoja na globalnom nivou. Zbog svega ovoga se pitanje planiranja razvo-ja energetike, okretanje ka obnovljivim izvorima, efikasnog korišćenja energije i resursa te povećanje energetskih per-formansi postavlja na najviši nivo kako na globalnom tako i na lokalnom nivou. Takođe, planiranje na najvišem nivou

se postavlja i sa svih ostalih aspekata: razvojnih, tehničko-tehnoloških, eko-nomskih, ekoloških, socijalnih i drugih. Sve zemlje su pristupile izradi strateš-kih dokumenata za razvoj energetike, akcionim planovima i programima za realizaciju, uvođenju sistema uprav-ljanja energijom na državnom nivou, usklađivanju sa evropskom zakonskom regulativom i stvaranju uslova za im-plementaciju do nivoa organizacije i pojedinca. Zemlje se uključuju u ener-getske zajednice, prihvataju zajedničke planove i ciljeve, rade na izradi i uskla-đivanju zakonske regulative, harmoni-zaciji propisa i standarda sa ciljem lakše implementacije u praksi i ostvarivanja zajedničkih ciljeva. Prepoznato je da se racionalnijem i efikasnijem upravljanju energijom i resursima u svim fazama, počev od proizvodnje (transformacije), preko prenosa (transporta) i distribuci-je, sve do zadnjeg korisnika energetske usluge, mogu ostvariti značajne uštede, pa se danas energetska efikasnost tretira i kao „novi energetski izvor“.

Benefiti za organizacije

Uvođenjem Standarda za menadžment energijom ISO 50001:2011, odnosno si-stemskim pristupom upravljanju ener-gijom se ostvaruju sljedeći benefiti:

– povećanje profita kroz smanjenje troškova za energiju,

– povećanje produktivnosti i kvali-teta proizvoda i usluga,

– unapređenje konkurentnosti na tržištu,

– obezbjeđenje sistemskog okvira za promociju efikasnog korišćenja energije i resursa u čitavom lancu snabdijevanja,

– vrednovanje i implementacija naj-novijih energetsko efikasnih tehničko-tehnoloških rešenja,

– demonstriranje vlasnicima i osta-lim zainteresovanim stranama posve-ćenost efikasnom korišćenju energije i resursa, a time i stabilnom rastu, odno-sno, održivom razvoju,

– povećanje sigurnosti snabdijeva-nja energentima i poboljšanje kvaliteta energenata,

– inkorporiranje sistema me-nadžmenta energijom u ostale siste-me upravljanja u organizaciji, a time i ukupno poboljšanje performansi organizacije,

– smanjenje uticaja na životnu sre-dinu, a time i smanjenje troškova po-trebnih za održavanje usklađenosti sa zakonskim zahtjevima i zahtjevima drugih zainteresovanih strana u vezi sa uticajem na životnu sredinu,

– poboljšanje reputacije organizaci-je kao društveno odgovorne u pogledu realizacije ciljeva energetske održivosti i u pogledu smanjenja uticaja na životnu sredinu,

– smanjenje emisije gasova sa efek-tom staklene bašte (GHG), odnosno, ispunjavanja globalnih i nacionalnih zahtjeva za održivim razvojem.

Standard upravljanja energijom i njegova primjena u praksi

ISO 50001:2011

Standard insistira na principu liderstva i posvećenosti menadžmenta u načinu upravljanja, implementaciji, održavanju i stalnom poboljšavanju sistema energetskog menadžmenta, kao i strateškom pristupu, odnosno integraciji ovog sistema u sve ostale sisteme i poslovne tokove u organizaciji.


Osnovni pojmovi i njihovo značenje Energija: razne vrste goriva, električna energija, toplotna, vodena para, kom-primovani vazduh. Može se pojavljivati u različitim neobnovljivim ili obnov-ljivim oblicima. Postoje četiri osnovne vrste energije: primarna energija – u energentu; sekundarna energija – po-slije prvog stepena transformacije (pro-izvodnje); finalna energija – poslije distribucije, na pragu prodaje; korisna energija – koja se iz finalne dobije kao koristan rad u procesu proizvodnje. Može se definisati i kao „sposobnost si-stema da proizvede eksternu aktivnost ili izvrši koristan rad“.

Energetska efikasnost je odnos (kvantitativni ili druga vrsta veze) iz-među izlaznih elemenata (proizvedene robe ili usluge) i za to utrošene energije na ulazu. To znači da za isti nivo i kvali-tet proizvedene robe ili izvršene usluge utrošimo manje energije, ili da za isti nivo utrošene energije dobijemo više proizvoda ili usluga ali istog kvaliteta i performansi. Svi ulazni i izlazni ele-menti moraju biti definisani i mjerljivi.

Energetska performansa: mjerljiva vrijednost koja se odnosi na energet-sku efikasnost, korišćenje i potrošnju energije.

Indikator energetske performan-se je kvantitativna vrijednost ili mjera energetske performanse koju definiše organizacija.

Standard upravljanja energijom ISO 50001:2011 je skup međusobno povezanih i djelujućih elemenata za us-postavljanje energetske politike i opštih energetskih ciljeva, kao i utvrđivanje procesa i procedura za realizaciju po-stavljenih ciljeva.

Implementacija sistema menad-žmenta energijom omogućava organi-zacijama da uspostave sisteme i procese neophodne za poboljšanje svojih ener-getskih performansi, uključujući ener-getsku efikasnost, korišćenje i potrošnju energije i resursa. Implementacija ovog sistema menadžmenta dovodi i do sma-njenja emisije gasova sa efektom stakle-ne bašte (GHG), kao i generalno sma-njenja uticaja na životnu sredinu.

Karakteristike i metodologija

Standard upravljanja energijom je za-snovan na Metodologiji stalnog una-pređenja i poboljšanja, poznatom kao P-D-C-A princip, odnosno: Planiraj-Uradi-Provjeri-Djeluj. Odnosi se i na

svakodnevne aktivnosti u radu organi-zacije, i to na sljedeći način:

Planiraj: - uradi kompletan energetski pregled

u organizaciji, definiši sve energetske tokove, vrste, količine, dinamiku, kvali-tet i ostale podatke vezane za energiju,

- definiši energetske poredbene vri-jednosti, indikatore energetskih perfor-mansi (EnPI), opšte i posebne ciljeve i programe, kao i akcione planove za nji-hovu realizaciju.

Uradi: - primjeni i realizuj akcione planove

sistema upravljanja energijom.

Provjeri: - prati, mjeri i zapisuj podatke i vri-

jednosti svih ključnih parametara, ak-tivnosti i procesa. Vrednuj rezultate u odnosu na definisane poredbene vri-jednosti, vrednuj njihovu usklađenost sa zakonskim zahtjevima i zahtjevima drugih zainteresovanih strana.

Djeluj: - primjenjuj sve mjere i aktivnosti

u cilju stalnog poboljšanja i unapre-đenja, preventivne i korektivne mjere, kao i preispitivanje od strane najvišeg rukovodstva.

Osnovni koraci za implementaciju Standarda upravljanja energijom

Definisati predmet i područje primjene sistema; obezbijediti liderski stav i po-svećenost rukovodstva; uspostaviti or-ganizacionu strukturu, definisati tim za energetski menadžment i predstavnika rukovodstva (energetski menadžer); de-finisati i obezbijediti resurse; definisati energetsku politiku; obezbijediti kom-petencije i svijest među zaposlenima o potrebi uvođenja ovog sistema; utvrditi energetski profil organizacije (energet-ski pregled); identifikovati, vrednovati i pratiti zakonske i druge zahtjeve; mjeri-ti, pratiti i analizirati sve podatke o po-trošnji energije; identifikovati značajne energetske potrošače; identifikovati i prioritizirati mogućnosti za poboljša-nja; uspostaviti energetske poredbene vrijednosti; uspostaviti indikatore ener-getskih performansi (EnPI); uspostaviti ciljeve, programe i akcione planove za realizaciju; uspostaviti internu i ekster-nu komunikaciju; definisati način izrade i primjene dokumentacije; definisati na-

čin kontrole operacija; uspostaviti kri-terijume energetske efikasnosti u dijelu projektovanja i nabavke; pratiti, mjeriti i analizirati sve ključne parametre; kali-brirati i pratiti mjernu opremu; redovno vrednovati i pratiti usklađenost sa za-konskim i drugim zahtjevima; planirati i sprovoditi interne provjere; preduzi-mati akcije za realizaciju preventivnih i korektivnih mjera; provjeravati i pratiti upravljanje informacijama i zapisima; pripremati i redovno sprovoditi preis-pitivanje od strane rukovodstva; stalno raditi na poboljšanju i unapređenju si-stema energetskog menadžmenta.

Jako je važno shvatiti da je ovo teh-nički standard, odnosno, da se sve pla-nira, prati, mjeri, analizira i preispituje konkretnim brojkama i vrijednostima. Takođe, da se njime obuhvataju svi pro-cesi i sistemi koji mogu da se kontrolišu, odnosno, kojima može da se upravlja. Kao na primjer: veliki elektromotorni sistemi i pogoni, razne vrste industrij-skih peći i sušara, sistemi osvjetljenja, sistemi za grijanje, hlađenje, ventilaciju, klimatizaciju, termotehnička i termo-energetska oprema, prenosni sistemi (cjevovodi, dalekovodi), pumpe, venti-latori, duvaljke, kompresori, rashladni sistemi, čileri. Posebnu pažnju treba po-svetiti i zgradama, odnosno objektima, načinu i kvalitetu izgradnje, kao i nizu drugih organizacionih netehničkih mjera koje mogu značajno da utiču na potrošnju energije i resursa.

Zaključak: Standard insistira na principu liderstva i posvećenosti me-nadžmenta, posebno najvišeg rukovod-stva, u načinu upravljanja, implementa-ciji, održavanju i stalnom poboljšavanju sistema energetskog menadžmenta, kao i strateškom pristupu, odnosno integra-ciji ovog sistema u sve ostale sisteme menadžmenta i poslovne tokove u or-ganizaciji. Takođe, izuzetno je važno, kroz obuke zaposlenih i menadžmen-ta, obezbijediti njihove kompetencije i svijest o neophodnosti primjene i una-pređenja sistema energetskog menad-žmenta. Kada je u pitanju energetska efikasnost, stalni razvoj ljudskih resursa i potencijala je prioritet u rastu i održi-vom razvoju organizacija.

Radovan Mijailović n

SGS Certification & Business EnhancementEnergy Efficiency Coordinator


Svi proizvodi imaju određeni utjecaj na okolinu kroz sve faze životnog ciklusa, odnosno od

„koljevke do kraja života“, uključujući korištenje sirovina i prirodnih resursa, proizvodnju, pakovanje, transport, od-laganje i recikliranje. Više od 80 % utje-caja na okolinu je određeno u fazi diza-jna, odnosno projektiranja proizvoda. „Ecodesign“ podrazumijeva uzimanje u obzir svih okolinskih utjecaja proi-zvoda upravo od najranije faze dizajna, odnosno projektiranja istog. Posebno je bitno istaći da se na ovaj način pristu-pa koordinirano planiranju proizvoda tako da, naprimjer, eliminiranje toksič-nih supstanci u proizvodu ne bi trebalo voditi ka većoj potrošnji energije, što u konačnom može imati negativan utjecaj na okolinu.

„Ecodesign“ direktiva Evropske unije osigurava okvir koji omogućava postavljanje obaveznih „ecodesign“ za-htjeva za određene proizvode. Dakle, „Ecodesign“ direktiva se implementira putem specifičnih uredbi koje se odno-se na pojedine proizvode i sve su direk-tno primjenjive u državama članicama EU. „Ecodesign“ uredbe se odnose na uređaje poput televizora, kompjutera, mašina za pranje suđa ili veša, frižidera, klima-uređaja, usisivača, vodenih pum-pi i sl. „Ecodesign“ uredbe nastoje da promoviraju održivu konkurentnost na način da omogućavaju proizvođačima da steknu povoljniju konkurentsku po-ziciju putem poboljšanih karakteristika svojih proizvoda. Usklađena pravila na nivou Evropske unije onemogućavaju da bilo kakve nacionalne ili regionalne mjere u vezi „ecodesigna“ ometaju slo-bodno kretanje roba, tako da proizvo-đači mogu iskoristiti pogodnosti eko-nomije obima.

Naprimjer, „Ecodesign“ uredba (Ecodesign Regulation) o „standby“ zahtjeva od 2013. godine da mnogi električni i elektronski proizvodi za do-maćinstvo poput mašina za pranje veša, TV-a ili kompjutera ne troše više od 0,5W u „off “ modu. Međutim, „ecode-sign“ zahtjevi ne mogu smanjiti funkci-onalnost proizvoda, njegovu sigurnost, imati negativan utjecaj na njegovu pri-stupačnost ili zdravlje potrošača.

Naprimjer, ako „ecodesign“ zahtje-vi za frižidere za domaćinstvo koji su

propisani u „Ecodesign“ direktivi nisu ispoštovani, niti jedan takav frižider ne može dobiti CE znak, što znači da ne može biti plasiran na tržište Evropske unije.

Zahtjevi za potrošnjom energije koje propisuje „Ecodesign“ direktiva vode ka značajnim uštedama energije. Do 2020., prve „Ecodesign“ uredbe za 13 grupa proizvoda (frižideri, televizori, mašine za pranje veša, mašine za pranje suđa, klima-uređaji, rasvjeta, električni moto-ri itd.) treba da omoguće uštede ener-

ENERGETSKA EFIKASNOST I ZAŠTITA OKOLINE U EU

„Ecodesign“ direktiva i „Energy Labelling“ uredba

„Ecodesign“ direktiva Evropske unije osigurava okvir koji omogućava postavljanje obaveznih „ecodesign“ zahtjeva za određene proizvode. Usklađena pravila na nivou Evropske unije onemogućavaju da bilo kakve nacionalne ili regionalne mjere u vezi „ecodesigna“ ometaju slobodno kretanje roba.

Slika 1: Energetska naljepnica za rashladne uređaje

Slika 2: Energetska naljepnica za televizore


gije koje iznose više od 12 % potrošnje električne energije EU u 2009. godini. „Ecodesign“ zahtjevi se odnose samo na glavne okolinske parametre proi-zvoda koji imaju značajnu prodaju u Evropskoj uniji (obično više od 200.000 jedinica), značajan okolinski utjecaj i potencijal za poboljšanje.

„Ecodesign“ zahtjevi moraju ostati troškovno efikasni. Prekomjeran admi-nistrativni teret za proizvođače se mora izbjeći, kao i negativni utjecaji na mo-gućnost da potrošači sebi priušte ove proizvode te na konkurentnost samih proizvoda.

„Ecodesign“ direktiva je proširena 2009. godine na sve proizvode čije kori-štenje ima utjecaj na potrošnju energije, uključujući:

– proizvode koji koriste energiju: proizvodi koji koriste, generiraju, pre-nose ili mjere energiju (npr. struja, gas, druga fosilna goriva), uključujući po-trošačke proizvode poput kotlova/boj-lera, kompjutera, TV uređaja, mašina za pranje, sijalica i industrijskih proizvoda poput transformatora, industrijskih fe-nova, industrijskih peći i sl.

– druge proizvode vezane za ener-giju: proizvodi koji ne moraju koristiti energiju, ali imaju direktan ili indirek-tan utjecaj na potrošnju energije i mogu doprinijeti uštedama energije poput prozora, izolacijskog materijala ili ure-đaja za kupatilo (npr. tuševi i slavine).

Kao što je već ranije navedeno, „Ecodesign“ direktiva ne postavlja oba-vezujuće zahtjeve za proizvode, ali su zahtjevi za proizvode propisani u odgo-varajućim uredbama Komisije za poje-dinačne proizvode.

„Ecodesign“ direktiva predviđa dva tipa obaveznih zahtjeva za proizvode, i to specifične zahtjeve poput postavlja-nja graničnih vrijednosti (npr. maksi-malna količina energije ili minimalna

količina recikliranog materijala) i opće zahtjeve koji ne propisuju granične vri-jednosti i mogu zahtijevati da je proi-zvod energijski efikasan ili da se može reciklirati (usklađenost sa relevantnim harmoniziranim evropskim standar-dima daje pretpostavku o usklađenosti sa ovim zahtjevom). U okviru općih zahtjeva mogu se tražiti informacije o najboljim praksama za korištenje i odr-žavanje proizvoda sa ciljem minimizira-nja utjecaja na okolinu te da proizvođač provede analizu životnog ciklusa proi-zvoda kako bi identificirao alternativne opcije za dizajn proizvoda i rješenja za poboljšanje.

„Ecodesign“ direktiva treba se kori-sti zajedno sa drugim instrumentima, a posebno „Energy Labelling“ uredbom. Ova uredba postavlja okvir koji se pri-mjenjuje na sve proizvode koji imaju veze sa energijom koji se plasiraju na tržište ili stavljaju u upotrebu. Uredba propisuje postavljanje naljepnica (la-belling) na ove proizvode i osigurava standardne informacije o proizvodu u smislu energijske efikasnosti, odnosno potrošnje energije u toku korištenja proizvoda te na taj način omogućava kupcima da izaberu energetski efikasni-je proizvode kako bi smanjili potrošnju energije. Ova uredba se ne primjenjuje na: polovne proizvode, izuzev ako su uvezeni iz trećih zemalja, i na sredstva za transport ljudi i roba.

„Ecodesign“ direktiva omogućava Komisiji da regulira minimalne ka-rakteristike proizvoda. To ima za po-sljedicu da se proizvodi sa najlošijim energetskim karakteristikama ne mogu pojaviti na tržištu. Pored toga, ener-getska naljepnica klasificira proizvode na skali od A do G, gdje je A najefika-sniji, a G najmanje efikasan proizvod. Zahvaljujući naljepnicama, kupci mogu jasno vidjeti koji proizvodi su energet-

ski najefikasniji. Efekti obavezujućih zahtjeva iz direktive i uredbe mogu biti značajno snažniji ako se kombiniraju sa drugim dobrovoljnim šemama poput „EU Ecolabel“. Za neke grupe proizvo-da energetski najefikasniji proizvodi su identificirani putem „Ecolabela“.

Oko 40.000 proizvoda i usluga posje-duju „EU Ecolabel“, od odjeće za djecu do elektronske opreme. Ova naljepnica identificira proizvode i usluge sa sma-njenim utjecajem na okolinu. Proizvodi označeni sa „EU Ecolabel“ mogu biti iz bilo kojeg dijela svijeta ukoliko zado-voljavaju kriterije za postavljanje ovog znaka na proizvod.

Pored toga, energija je jedan od prioriteta Evropske unije za period 2014.-2020. godine. Horizont 2020 je program Evropske unije za istraživanje i inovacije te se u okviru istog mogu pronaći brojni pozivi za dostavu pro-jektnih prijedloga sa ciljem finansiranja najperspektivnijih projekata u području energije i drugih prioritetnih oblasti u EU. Više informacija o mogućnostima finansiranja projekata u području ener-gije može se naći u Radnom programu 2018.-2020. (Secure, Clean and Efficient Energy):

http://ec.europa.eu/research/parti-cipants/data/ref/h2020/wp/2018-2020/main/h2020-wp1820-energy_en.pdf

Korisni linkovi: – https://ec.europa.eu/energy/sites/

ener/files/documents/list_of_ecode-sign_measures.pdf

– http://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2017/1369/oj

– http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/

Pripremio: mr. sci. Senad Hromić n

Slika 3: Ecolabel Slika 4: Primjer proizvoda označenih sa „Ecolabel“


AGENCIJA ZA NADZOR NAD TRŽIŠTEM BIH

Da bi se laserski proizvodi mo-gli staviti na tržište Bosne i Hercegovine oni moraju biti

sigurni u skladu sa Zakonom o općoj sigurnosti proizvoda („Službeni glasnik BiH“, broj 102/09). Laserski proizvodi se smatraju sigurnim ukoliko ispunja-

vaju sve sigurnosne zahtjeve propisane u bosanskohercegovačkom standardu BAS EN 60825-1:2016 Sigurnost laser-skih proizvoda - Dio 1: Klasifikacija opreme i zahtjevi.

Prema standardu BAS EN 60825-1:2016, laser je svaki uređaj napravljen

da proizvodi ili pojačava elektroma-gnetno zračenje opsega talasnih dužina od 180 nm do 1 mm, prvenstveno pro-cesom kontrolisane stimulisane emi-sije. Također, laserski sistem je laser u kombinaciji sa odgovarajućim izvorom laserske energije. Laserski proizvod je

Sigurnost laserskih proizvodaAgencija za nadzor nad tržištem Bosne i Hercegovine u saradnji sa inspektoratima entiteta i Brčko distrikta Bosne i Hercegovine je 2017. godine realizovala proaktivni nadzor laserskih pokazivača. Rezultati nadzora su pokazali da ni jedan kontrolisani proizvod nije ispunjavao propisane sigurnosne zahtjeve. Stoga je osnovni cilj ovog teksta informisati poslovne subjekte, koji laserske proizvode stavljaju na tržište Bosne i Hercegovine, sa sigurnosnim zahtjevima koji se na njih odnose.

LASE

NOP

LASE

NELASE

NE ZUGLED

LASER

NEVID

LASE

ERSKI PROI

LASERSKO ZE GLEDATI DPTIČKIM INSTRSKI PROIZ

LASERSKO ZE ZURITI U LAERSKI PROI

LASERSKO ZURITI U LASEDATI DIREKTN

INSTRUMRSKI PROIZ

DLJIVO LASESLIJEDI INS

RSKI PROIZ

IZVOD KLAS

ZRAČENJE DIREKTNO SATRUMENTIMAZVOD KLAS

ZRAČENJE ASERSKI ZRAZVOD KLAS

ZRAČENJE RSKI ZRAK ILNO SA OPTIČ

MENTIMA ZVOD KLAS

RSKO ZRAČESTRUKCIJE ZVOD KLAS

SE 1

A A E 1M

AK SE 2

LI NE ČKIM

E 2M

ENJE

SE 1C

LASEIZBJEG

IZLLASERSKI

LASEIZBJEG

LASLASERSKI

LASEIZBJEGAVA

KOŽE DIR

LASERSK

ERSKO ZRAČGAVATI DIRELOŽENOST O

PROIZVOD

ERSKO ZRAČAVATI IZLOŽERSKOM ZRAPROIZVOD

ERSKO ZRAČATI IZLOŽENOREKTNOM ILI

ZRAČENJUKI PROIZVOD

ENJE EKTNU OKA D KLASE 3R

ENJE ŽENOST AKU

D KLASE 3B

ENJE OST OKA ILI RASUTOM

D KLASE 4

4

Slika 1. – Laserski pokazivači


svaki proizvod ili sklop koji sadrži ili u kojeg se namjerava ugraditi laser ili la-serski sistem. Riječ LASER je akronim od Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation, odnosno pojača-nje svjetlosti pomoću stimulisane emi-sije zračenja.

U zavisnosti od talasne dužine i ni-voa dostupnog zračenja, odnosno izla-zne snage, laseri se klasifikuju u četiri klase i nekoliko podklasa. Klase katego-rišu lasere prema njihovoj sposobnosti da nanesu povrede izloženim osobama, odnosno od Klase 1 (nema opasno-sti tokom normalnog korištenja) do Klase 4 (teška oštećenja očiju ili kože). Laserski proizvodi koji se najčešće mogu pronaći u slobodnoj prodaji na tržištu Bosne i Hercegovine su laserski pokazivači i laserske igračke.

U skladu sa tačkom 7. standarda BAS EN 60825-1:2016, svaki laserski proizvod, u zavisnosti od klase kojoj pripada, mora biti označen znakom upozorenja i odgovarajućim znakovima obavještenja. Tekst, okvir i simboli mo-

raju biti crni na žutoj pozadini, osim za Klasu 1, gdje se ova kombinacija boja ne mora koristiti.

Tekstovi na znakovima obavještenja ne moraju biti identični navedenim i mogu biti zamijenjeni drugim koji ima-ju isto značenje. Ukoliko je zbog veli-čine ili dizajna proizvoda označavanje nepraktično, oznake mogu biti prilože-ne uz uputstvo za upotrebu ili na pako-vanju proizvoda.

Također, proizvođač laserskih pro-izvoda mora osigurati (ili se pobrinuti da bude dostupno korisnicima) uput-stvo za upotrebu koje sadrži sve potreb-ne sigurnosne informacije:

– odgovarajuće uputstvo za pravil-no sklapanje, održavanje i sigurno ko-rišctenje, uključujući i jasna upozorenja u vezi sa mjerama predostrožnosti kako bi se izbjeglo eventualno izlaganje opa-snom laserskom zračenju;

– za laserske proizvode klase 1M i 2M, dodatno upozorenje da gledanje u laserski zrak pomoću teleskopskih op-tičkih uređaja (npr. teleskop ili dvogled) može predstavljati opasnost za oko i da korisnik ne smije usmjeravati laserski zrak u područje gdje se takvi uređaji koriste;

– čitljive reprodukcije svih potreb-nih oznaka i upozorenja koje su postav-ljene na laserski proizvod ili priložene uz njega, uz navođenje gdje se te oznake nalaze na proizvodu.

Uputstvo za upotrebu mora biti napi-sano na jednom od jezika koji su u služ-benoj upotrebi u Bosni i Hercegovini.

Laseri, u zavisnosti od klase, mogu uzrokovati fotohemijska i toplotna ošte-ćenja u tkivima oka i kože. U nastavku je dat opis i potencijalne opasnosti za svaku klasu lasera.

Laser klase 1 je siguran za upotre-bu u svim razumno predviđenim uslo-vima upotrebe. Njegova izlazna snaga je ispod nivoa koji može dovesti do oštećenja oka. Laserski proizvod klase 1 može da sadrži lasere više klase, ali čiji zraci su ograničeni u odgovarajućem kućištu, tako da je pristup laserskom zračenju fizički spriječen. Primjer ova-kvih proizvoda su laserski štampači i CD plejeri.

Laser klase 1M proizvodi zrake veli-kih prečnika ili zrake koje su divergen-tni pa samo mali dio cijelog laserskog zraka može da uđe u oko. Siguran je za gledanje golim okom, ali kada zrak prolazi kroz optičko povećalo može biti štetan za oči. Ovi laseri se koriste u op-tičkim telekomunikacionim sistemima.

Laserski proizvodi klase 1C su na-mijenjeni za direktnu primjenu laser-skog zračenja na kožu ili unutrašnja tkiva, kod medicinskih, dijagnostičkih, terapeutskih ili kozmetičkih postupaka kao što su uklanjanje dlačica, zatezanje bora, uklanjanje akni. Iako samo laser-sko zračenje može biti klase 3R, 3B ili 4, izloženost oka takvom zračenju je spri-ječena pomoću odgovarajućih zaštitnih sredstava.

Laser klase 2 emituje vidljivo zrače-nje opsega talasnih dužina od 400 nm do 700 nm, i siguran je za trenutnu izlo-ženost oka, čak i kroz optičko poveća-lo, jer će treptajni refleks oka ograničiti izloženost na ne više od 0,25 sekundi. Ponovljeno, namjerno izlaganje laser-skom zraku (duže od 0,25 s) može biti opasno i štetno za oči. Neki laserski po-kazivači i bar kod čitači su laserski pro-izvodi klase 2.

Laser klase 2M emituje vidljivo zra-čenje i siguran je za trenutnu izloženost

Prema standardu BAS EN 60825-1:2016 postoje sljedeće klase lasera:

KLASA Dostupno zračenje AE

1AE< 0,39mW1M

1C2

AE< 1Mw2M3R 1<AE< 5mW3B 5<AE< 500mW4 >500mW

LASE

NOP

LASE

NELASE

NE ZUGLED

LASER

NEVID

LASE

ERSKI PROI




INSTRUMRSKI PROIZ


RSKI PROIZ

IZVOD KLAS




MENTIMA ZVOD KLAS


SE 1

A A E 1M

AK SE 2

LI NE ČKIM

E 2M

ENJE

SE 1C

LASEIZBJEG

IZLLASERSKI

LASEIZBJEG

LASLASERSKI

LASEIZBJEGAVA

KOŽE DIR

LASERSK


PROIZVOD





ENJE ŽENOST AKU

D KLASE 3B


D KLASE 4

4

LASE

NOP

LASE

NELASE

NE ZUGLED

LASER

NEVID

LASE

ERSKI PROI




INSTRUMRSKI PROIZ


RSKI PROIZ

IZVOD KLAS




MENTIMA ZVOD KLAS


SE 1

A A E 1M

AK SE 2

LI NE ČKIM

E 2M

ENJE

SE 1C

LASEIZBJEG

IZLLASERSKI

LASEIZBJEG

LASLASERSKI

LASEIZBJEGAVA

KOŽE DIR

LASERSK


PROIZVOD





ENJE ŽENOST AKU

D KLASE 3B


D KLASE 4

4

Slika 2. – Laserske igračke Slika 3. – Znak upozorenja


golog oka, jer će treptajni refleks oka ograničiti izloženost na ne više od 0,25 sekundi. Trenutna izloženost kroz op-tičko povećalo i ponovljeno, namjerno izlaganje laserskom zraku (duže od 0,25 s) može biti opasno i štetno za oči. Neki laseri koji se koriste kao mjerni uređaji u građevinarstvu su laserski proizvodi klase 2M.

Laser klase 3R je laser kontinuira-nog talasa, može imati maksimalnu izlaznu snagu od 5 mW ili pet puta višu granicu dostupnog zračenja od lasera klase 1 ili 2. Iako najveća dozvoljena izloženost može biti prekoračena kod direktnog gledanja laserskog zraka i potencijalno može izazvati povrede oka, rizik od povreda u većini slučaje-va je relativno nizak. Rizik od povre-da raste s trajanjem izloženosti i kod namjernog izlaganja očiju laserskom zraku. Zrak laserskog proizvoda klase 3R može izazvati kratkotrajno sljepilo i naknadne slike, naročito u uslovima

niskog ambijentalnog osvjetljenja, te može imati indirektne opće sigurnosne posljedice koje proizlaze iz privreme-nog poremećaja vida. Takvi poremećaji vida mogu biti posebno opasni ako na-stanu prilikom obavljanja rizičnih po-slova kao što je rad sa mašinama, rad na visini, rad sa visokim naponom ili pri vožnji i pilotiranju. Laser klase 3R treba koristiti samo kada je direktno izlaganje laserskom zraku malo vjerovatno.

Laser klase 3B se smatra opasnim jer može imati izlaznu snagu do 500 mW, što je dovoljno da izazove povre-du oka ako se ono direktno izloži la-serskom zraku. Difuzne refleksije nisu štetne. Laser klase 3B može izazvati i manje povrede kože, a predstavlja i opasnost za paljenje zapaljivih materi-jala. Međutim, to je moguće samo ako zrak ima mali prečnik ili je fokusiran.

Laser klase 4 ima izlaznu snagu preko 500 mW i ne postoji gornja gra-nica izlazne snage. Direktno gledanje

laserskog zraka može izazvati ozbiljne povrede oka i trajno oštećenje vida, a izlaganje kože može izazvati opekotine. Zrak ovog lasera je opasan i ukoliko je reflektovan, pa čak i od difuzne površi-ne. Ovi laseri također često predstavlja-ju opasnost od požara jer mogu zapaliti lako zapaljive materijale. Laserski proi-zvodi klase 4 se koriste pri sječenju me-tala, laserskim operacijama i sl.

Na osnovu opisanih opasnosti i pro-cjene rizika, smatra se da svi laserski proizvodi iznad klase 2M predstavlja-ju ozbiljan rizik za potrošače jer mogu izazvati oštećenje vida i povrede oka, te kao takvi ne smiju biti dostupni na trži-štu u slobodnoj prodaji.

Mladen Batković, stručni savjetnik Agencija za nadzor nad tržištem BiH ([email protected])

Slika 4. – Znakovi obavještenja

LASERSKI PROIZVOD KLASE 1

LASERSKO ZRAČENJENE GLEDATI DIREKTNO SA

OPTIČKIM INSTRUMENTIMALASERSKI PROIZVOD KLASE 1M

NEVIDLJIVO LASERSKO ZRAČENJESLIJEDI INSTRUKCIJE

LASERSKI PROIZVOD KLASE 1C

LASERSKO ZRAČENJENE ZURITI U LASERSKI ZRAK

LASERSKI PROIZVOD KLASE 2

LASERSKO ZRAČENJENE ZURITI U LASERSKI ZRAK ILI NEGLEDATI DIREKTNO SA OPTIČKIM

INSTRUMENTIMALASERSKI PROIZVOD KLASE 2M

LASERSKO ZRAČENJEIZBJEGAVATI DIREKTNU

IZLOŽENOST OKALASERSKI PROIZVOD KLASE 3R

LASERSKO ZRAČENJEIZBJEGAVATI IZLOŽENOST

LASERSKOM ZRAKULASERSKI PROIZVOD KLASE 3B

LASERSKO ZRAČENJEIZBJEGAVATI IZLOŽENOST OKA ILIKOŽE DIREKTNOM ILI RASUTOM

ZRAČENJULASERSKI PROIZVOD KLASE 4

Vanjskotrgovinska komora Bosne i Hercegovine, kao ko-ordinator Evropske preduzetničke mreže (EEN) u Federaciji BiH, u saradnji sa partnerima iz konzorcija (Sarajevska re-gionalna razvojna agencija, Univerzitet u Sarajevu, INTERA Tehnološki Park Mostar, BIT Centar Tuzla, Razvojna agencija Unsko-sanskog kantona Bihać i Zenička razvojna agencija), na web stranici www.een.ba objavljuje ponude iz baza koje evidentiraju EEN profile poslovne saradnje, profile iz obla-sti istraživanja i razvoja, kao i ponude iz baze koja eviden-tira EEN tehnološke profile onih privrednih i istraživačko-tehnoloških subjekata koji su iskazali interes za saradnju sa kompanijama iz Bosne i Hercegovine.

Sve ponude koje su prezentirane iz baze poslovne sa-radnje EEN mreže su odabrane po kriterijima koji su pri-hvatljivi za izvozno orijentirane kompanije, što znači da se uzimaju u obzir samo one poslovne ponude (profili) koje

povećavaju izvozni kapacitet malih i srednjih preduzeća iz Bosne i Hercegovine.

Ako želite stupiti u kontakt s preduzećima čije ponude su objavljene ili ako želite da se ponuda / profil Vašeg pre-duzeća nađe u bazi podataka EEN mreže, kontaktirajte nas putem e-maila koji je naveden na svakoj ponudi/profilu. Procedura je vrlo jednostavna:

– Ispunite obrazac / profil za poslovnu / istraživačku / teh-nološku saradnju;

– Ponuda / profil Vašeg preduzeća se unosi u EEN bazu podataka;

– Vaš ponuda / profil se dalje objavljuje u poslovnim ma-gazinima / internet stranicama EEN centara / kontakt tačaka u zemljama u kojima tražite poslovnog partnera. Usluge EEN mreže su provjerene, brze i besplatne.

Usluge EEN mreže su provjerene, brze i besplatne

INFOKOM – broj 69 – novembar/studeni 2017. 57

Poštovani čitaoci, Vanjskotrgovinska / Spoljnotrgovinska komora Bosne i

Hercegovine, kao koordinator Evropske preduzetničke mreže (EEN) u Federaciji Bosne i Hercegovine, u saradnji sa par-tnerima iz konzorcija (Sarajevska regionalna razvojna agen-cija, Sarajevo, Univerzitet u Sarajevu, INTERA Tehnološki Park, Mostar, BIT Centar, Tuzla, Razvojna agencija Unsko-sanskog kantona, Bihać i Zenička razvojna agencija, Zenica), u ovom broju INFOKOMA, pored odabranih ponuda ino-stranih kompanija iz baze koja evidentira EEN PROFILE POSLOVNE SARADNJE, objavljuje i ponude iz baze koja evidentira EEN PROFILE IZ OBLASTI ISTRAŽIVANJA I RAZVOJA, kao i ponude iz baze koja evidentira EEN TEHNOLOŠKE PROFILE onih privrednih i istraživačko-tehnoloških subjekata koji su iskazali interes za saradnju sa kompanijama iz Bosne i Hercegovine.

Sve ponude koje su prezentirane iz baze poslovne saradnje EEN mreže su odabrane po kriterijima koji su prihvatljivi za izvozno orijentirane kompanije iz Bosne i Hercegovine, od-

nosno Federacije Bosne i Hercegovine, što znači da se uzi-maju u obzir samo one poslovne ponude (profi li) koje pove-ćavaju izvozni kapacitet malih i srednjih preduzeća iz Bosne i Hercegovine.

Ako želite stupiti u kontakt s preduzećima čije ponude su objavljene ili ako želite da se ponuda / profi l Vašeg preduzeća nađe u bazi podataka EEN mreže, kontaktirajte nas putem e-maila koji je naveden na svakoj ponudi/profi lu. Procedura je vrlo jednostavna:

– Ispunite obrazac / profi l za poslovnu / istraživačku / teh-nološku saradnju;

– Ponuda / profi l Vašeg preduzeća se unosi u EEN bazu podataka;

– Vaš ponuda / profi l se dalje objavljuje u poslovnim maga-zinima / internet stranicama EEN centara / kontakt tačaka u zemljama u kojima tražite poslovnog partnera. Usluge EEN mreže su provjerene, brze i besplatne.

Usluge EEN mreže su provjerene, brze i besplatne

Partneri BITNET konzorcija u Federaciji Bosne i Hercegovine

Putem dolje datog linka možete SAMI pronaći opciju search (Partnering opportunities) i pregledati sve ponude / zahtjeve inostranih privrednih entiteta (business entities):

http://een.ec.europa.eu/tools/services/SearchCenter/Search/Profi leSimpleSearch?shid=32db25cb-726f-43b0-8b5f-7742d0935799

www.een.ba

Documents

GLASNIKVANJSKOTRGOVINSKE ......22 Odluka o privremenoj suspenziji carina za 2018. godinu 26 INTERVJU Gordan Milinić, direktor Agencije za unapređenje stranih investicija u BiH 30