gkm BzL^ 1 - gdinfotech.com · GD INFOTECH KHANNA ROAD NEAR HARNEK WORK SHOP AMLOH-147203 9501385190,8727800190 gkm BzL^ 1 gqPBL^ gfjb/ ftPt :[ZX d/ ekoDk dk toDB eo' . T[ZsoL^Introduction:-gfjbk

GD INFOTECH KHANNA ROAD NEAR HARNEK WORK SHOP AMLOH-147203 9501385190,8727800190


gkm BzL^ 1

gqPBL^ gfjb/ ftPt :[ZX d/ ekoDk dk toDB eo' .

T[ZsoLÎntroduction:- gfjbk ftPt :[ZX 1914 s'A 1918 sZe ubdk fojk . fJ; :[ZX ftu fJe gk;/ coK;, fJzrb?Av, o{; s/ ;ophnk ns/ d{i/ gk;/ iowBh s/ nk;Nohnk ;B . e[M ;w/A pknd igkB s/ fJNbh B/ fJzrb?Av dk ;kE fdZsk ns/ s[oeh s/ e[brkohnk B/ iowBh s/ nk;Nohnk dk ;kE fdZsk . fJj :[ZX :{ogh wjKdhgK s'A fJbktk J/Phnk, ncohek s/ nwohek d/ wjKdhgK ftu th bfVnk frnk . fJ; eoe/ fJ;B{z gfjbk ftPt :[ZX iK wjK:[ZX fejk iKdk j? .

gfjb/ wjK :[ZX d/ ekoD

(T) w"fbe ekoD

1) r[gs ;zXhnK dh gqDkbhL^ iowBh d/ uK;bo f;wkoe B/ iowBh dh ;[oZfynk bJh :{og d/ eJh d/PK Bkb r[gs ;zXhnK ehshnK . go fJjBK ;zXhnK eoe/ d{i/ d/PK ftueko rbs cfjwhnK g?dk j' rJhnK . j"bh^j"bh coK;ô{;, fJzrb?Av^coK;, fJzrb?Av^coK; ;wM"sk j'fJnk . fJjBK ekoB j'o d/PK ftueko sBkn g?dk j' frnk .

2) okPNotkd dk T[EkBL^ coK; dh eqKsh s'A pknd :{ogh d/PK ftu okPNotkd dh GktBk g?dk j'Jh . 1871 ftu iowBh B/ coK; d/ nbw/; s/ b'o/B gqd/P y'j bJ/ fi; ekoB coK; d/ d/P Grs GVe T[Zm/ . fi; eoe/ iowBh s/ coK; ftukb/ d[PwDh g?dk j' rJh .

3) ;?fBetkd dk T[GkoL^ 19thA ;dh d/ nZX ftu ;?fBetkd dk T[Gko j'fJnk . tZy^tZy :{ogh d/PK ftu b/yeK ftdtkBK s/ ethnK B/ gquko eoe/ :[ZX B{z Io{oh dZf;nk sK fe okPNoh T[Bsh j' ;e/ . tZy^tZy d/PK B/ ;?BktK ftu tkXk s/ ysoBke jfEnko oZyD/ P[o{ eo fdZs/ . fJzrb?Av s/ iowBh ftueko ib^;?Bk eoe/ t?o^fto'X tZXdk frnk i' :[ZX dk eoD pfDnk .

4) nkofEe ;kwokitkdL^ :{ogh wjKdhg d/ eJh d/PK B/ T[d:'fre spdhbhnK eoe/ eZu/ wkb dh b'V B{z g{ok eoB bJh ns/ wkb dh fteoh bJh p;shnK ;Ekfgs eoBhnK P[o{ eo fdZshnK . fi; ekoB d/PK ftueko sDkn pD frnk .

5) gq?; (;wkuko gZsoK) dk :'rdkBL^ gq?; B/ :{ogh d/PK dh d[PwDh tXkT[D B{z pj[s tXkfJnk . gq?P B/ tZy^tZy ftfPnK s/ gquko eoe/ d' d/PK ftu ;wM"s/ B{z Bk j'D fdZsk . nk;Nohnk ftu ;wkuko gZso fto[ZX ekotkJh ehsh rJh i' fe :[ZX dk ekoD pD frnk .

6) b'eszso B{z skBkPkjh s'A ysokL^ iowBh s/ nk;Nohnk torhnK skBkPkjh PeshnK s'A fJzrb?Av, coK;, fJNbh, nwohek nkfd d/PK B{z wfj;{; j'fJnk fe fJj b'eszso bJh ysok jB . fi; eoe/ iowBh s/ nk;Nohnk fto[ZX :[ZX P[o{ eo fdZs/ .

(n) nzsookPNoh ;zeN

1) w[oke' ;zeNL^ w[oke' ncohek dk fJe nkIkd d/P ;h I' G{ wZX ;kro s/ nzX wjK ;kro d/ B/V/ ;h . fi; eoe/ fJzrb?Av T[E/ nZvk pDkT[Dk ukj[zdk ;h go iowBh p;sh ekfJw eoBk ukj[zdk ;h . fJ; ekoB d'BK d/PK ftueko d[PwDh g?dk j' rJh .

2) p';Bhnk ;zeNL^ p';Bhnk ;zeN 1908 ftu nk;Nohnk d/ pofbB dh ;zXh dh T[bzxDk eoe/ p';Bhnk s/ joI/r'thBk d/ gqd/PK B{z ;kwkoki ftu fwbkT[D dk n?bkB eo fdZsk . fi; ekoB nk;Nohnk d/


;ophnk s/ o{; Bkb ;pzX ftrV rJ/ . fJ; :[ZX bJh o{; fsnko BjhA ;h fi; eoe/ ;zeN Nb frnk .

3) gfjbk s/ d{ik pkbeB :[ZXL^ 1911 ftu s[oeh dh fJNbh jZE'A jko j'Jh fi; ekoB pkbeB gqd/P s[oeh fto[ZX fJeZm/ j' rJ/ fi; ekoB gfjbk pkbeB :[ZX (1912) ;ophnk, wKNhfBro' s/ p[br/ohnk d/ uko pkbeB gqd/PK ftueko j'fJnk . fJ; :{ZX ftu s[oeh dh jko j'Jh . fJj :[ZX 1913 B{z bzvB ;zXh d[nkok ;wkgs j' frnk . go 1913 ftu fco d{ik pkbeB ;ophnk, :{BkB, s[oeh, o[wkBhnk dk p[brkohnk d/P fto[X j'fJnk . fJ; :[ZX ftu s[oeh s/ p[brkohnk dk ekch B[e;kB j'fJnk . ;ophnk s/ nk;Nohnk dh d[PwDh tZX rJh I' gfjb/ ftPt :[ZX dk ekoD pDh .

(J) ssekbh ekoB

nk;Noh d/ :[toki nkoe fvT{e covhB?Ab dk esb gfjb/ ftPt :[ZX dk ssekbh ekoD ;h . 28 i{B 1914 B{z :[toki nkgDh gsBh ;'ch u"N/e Bkb 15th ftnkj dh to/QrzY wBk fojk ;h sK ;ophnk fBtk;h fgqzf;g B/ r'bhnK Bkb d'tK B{z wko fdZsk nk;Nohnk B/ 48 xzfNnK ftu d'PhnK B{z cVB bJh fejk go ;ophnk B/ fJBeko eo fdZsk, fi; eoe/ nk;Nohnk B/ iowBh Bkb fwb e/ ;ophnk s/ jwbk eo fdZsk . coK; s/ o{; B/ ;ophnk dk ;kE fdZsk, fi; ekoB gfjbk ftPt :[ZX j'fJnk .

gqPBL^ gfjb/ ftPt :[ZX d/ eh Bshi/ fBeb/ . T[ZsoL^ gfjb/ ftPt :[ZX d/ ;z;ko ftu eJh wjZstg{oB Bshi/ fBeb/ I' fe fJ; gqeko jBL^

1) iB s/ XB dk Gkoh B[e;kBL^ gfjbk ftPt :[ZX :{og, ncohek, J/Phnk s/ nwohek wjKdhgK ftu uko ;kbK sZe ubdk fojk fi; ftu tZy^tZy d/PK d/ eo'VK o[gJ/ you j' rJ/ s/ bZyK fBod'P b'e s/ ;?fBe wko/ rJ/ .

2) okiszso B{z wko{ ;ZNL^ fJ; :[ZX s'A gfjbk iowBh, nk;Nohnk, s[oeh s/ o{; ftu okitzPK dk oki ;h fi; dk nzs j' frnk s/ T[;dh EK rDszso B/ b? bJh.

3) Bt/A okPNoK dh ;EgBkL^ gfjb/ ftPt :[ZX d/ pknd :{og ftu g'b?Av, :[r';btkehnk, u?e';btkehnk, fBE{nkBhnk, fJBb?Av, J/;N'Bhnk, b?Nthnk nkfd Bt/A okPNo pD/ .

4) okPNotkd dk gq;koL^ fJ; :[ZX s'A pknd b'eK ftu okPNoh GktBk g?dk j' rJh fi; d/ cb;o{g :{og ftu nkfJob?Av B/ nkikdh bJh s/ fw;o ftu fJzrb?Av fto[ZX nzd'bB eoB/ P[o{ eo fdZs/ . s[oeh ftu th w[;sck ewkb gkPk B/ rDszso dh BhAj oZyh . Gkos B{z th fJ; :[ZX s'A pj[s T[sPkj fwfbnk .

5) b'eszso dk T[EkBL^ gfjb/ ftPt :[ZX s'A pknd pj[s ;ko/ d/PK B/ ;zftXkBK dk fBowkD ehsk s/ b'eK d[nkok u[Dh ;oeko dh ftt;Ek ehsh .

6) o{;h eqKshL^ gfjb/ ftPt :[ZX ekoD 1917 JhL ftu o{;h eqKsh j'Jh . o{; ftu Iko d/ skBkPkjh Pk;B dk ykswk j' frnk s/ ;wkitkdh rDszso dh ;EkgBk j'Jh .

7) Pesh ;zs[bB dk nb'g j'DkL^ fJ; :[ZX fgS'A o{;, iowBh s/ nk;Nohnk dh PeshnK xZN rJhnK . j"bh^j"bh o{; dh Pesh tZX rJh . o{; B/ fJzrb?Av, :{ n?; J/, coK; fto[ZX efwT{fBPN r[ZN dk fBowkD ehsk .


8) :{ n?; J/ dh nkofEe ;opT[ZuskL^ gfjb/ ftPt :[ZX ftu Gkr b? oj/ d/PK B/ bZrGr 1200 eo'V vkbo nwohek s'A eoik fbnk fi; ekoB nwohek B{z ftnkI gZy'A ekch XB gqkgs j'fJnk ns/ nwohek nkofEe gZy s'A y[Pjkb pD frnk .

9) okPNo ;zx dh ;EkgBkL^ ;z;ko ftu PKsh g?dk eoB d/ T[d/P d/ Bkb 1919 JhL ftu okPNo ;zx dh ;EkgBk j'Jh .

10) xZN frDsh ikshnK dh ;wZf;nkL^ ftPt :[ZX s'A pknd xZN frDsh ikshnK dh oZfynk Bkb ;pzXs eJh soQK dhnK ;wZf;nktK g?dk j' rJhnK .

11) wId{oK dh nt;Ek ftu ;[XkoL^ tZy^tZy d/PK d[nkok wId{ok dh jkbs ftu ;[Xko eoB bJh eJh soQK d/ ekB{zB pDkJ/ . okPNo ;zx B/ th nzsookPNoh wId{o ;zrmB dh ;EkgBk ehsh .

12) fe;kBK dhnK IwhBK T[go wbehnsL^ ftPt :[ZX s'A pknd coK; ftu fe;kBK B/ IwhBK ftu tkXk eoe/ tZv/ ckow pDk bJ/ . g'b?Av, u?e';btkehnk s/ o[wkBhnk ftu fIwhdkoK s'A IwhBk b? e/ fe;kBK B{z wkbe pDk fdZsk . o{; ftu th 1917 dh eqKsh pknd fe;kBK B{z IwhBK ;"g fdZshnK .

13) d{ik wjK :[ZXL^ fJj :[ZX d{i/ wjK :[ZX dk w{b ekoB f;ZX j'fJnk . fJNbh ftu w[b'fbBh dh nrtkJh j/m ckf;Iw s/ iowBh ftu fjNbo dh nrtkJh j/m BkIhtkd dk T[Gko j'fJnk . gfjb/ ftPt :[ZX d/ c?;fbnK dh T[bzxDk ehsh ikD bZrh fijV/ d{i/ ftPt :[ZX dk ekoD pD/ .

gkm BzL^ 2

gqPBL^ d{i/ ftPt :[ZX dk ekoBK dk toDB eo' .

T[ZsoLÎntroduction:- d{i/ ftPt :[ZX s'A gfjbk g{o/ :{og ftu pj[s ;kohnK PeshnK dk T[Gko j'fJnk . :{og ftu d' fto'Xh ;?fBe XfVnK ftu tzv j' rJh . d' pj[s jh PeshPkbh r[ZN pD rJ/ fJe gk;/ iowBh, fJNbh, ikgkB ;B s/ d{i/ gk;/ fJzrb?Av, coK; s/ nwohek ;B . fJjBK dhnK rshftXhnK d[nkok jh d{ik ftPt :[ZX P[o{ j'fJnk

ekoD

1) to;kfJ dh ;zXhL^ to;kfJ dh ;zXh Bkb iowBh s'A pj[s ;ko/ gqd/P y' bJ/ ;B . T[BQK dh ;?fBe frDsh th fJe bZy sZe ;hfws eo fdZsh ;h T[jBK T[go pj[s ;kok joikBk E'g fdZsk ;h . go 1933 JhL ftu fjNbo B/ i[owkBk d/D s'A fJBeko eo fdZsk s/ iowBh dh ;?Bk ftu tkXk eoBk P[o{ eo fdZsk . fJ; Bkb fto'Xh d/PK B/ fto'X P[o{ eo fdZsk .

2) okPNoh GktBk dk T[EkBL^ fJNbh s/ iowBh ftu ckf;;N s/ BkIh d/ T[Gko ekoB b'eK ftu nkgD/ d/P dh oZfynk eoB bJh okPNoh GktBktK g?dk j' rJhnK . fJBQK dbK d/ B/sktK B/ eJh BhshnK pDkJhnK .

3) nkofEe ;wkitkdL^ gfjb/ ftPt :[ZX s'A pknd fJNbh s/ iowBh B{z pj[s xZN gqd/P gqkgs j'J/ . ikgkB iowBh s/ fJNbh B/ eZu/ wkb dh ewh B{z g{ok eoB bJh p;shnK pDkT[D dk c?;bk ehsk . sK fe eZuk wkb nk;kBh Bkb wb ;e/ . s/ T[j t;sk pDk e/ t/u ;eD . iowBh, fJNbh s/ ikgkB B/ ;?fBe w[zfjwK P[o{ eo fdZshnK i' d{i/ ftPt :[ZX dk ekoD pDhnK .

4) b'eszso s/ skBkPkjh dk NeoknL^ iowBh ftu fjNbo s/ fJNbh ftu w[;'fbBh dk skBkPkjh oki ;h . I' b'eszso bJh ysok ;h . fJzrb?Av, coK; s/ :{ n?; J/ B/ skBkPkjh dk fto'X eoB bJh fJe r[ZN pDk fbnk . fi; Bkb d'BK ftueko :[ZX dh ;zGktBk tZX rJh .


5) fBP;soheoB dh ;wZf;nkL^ iowBh B/ fejk fe T[j fBP;soheoB dhnK PosK nB[;ko ;?Bk dh ;zfynk B{z sK jh xNkJ/rk i/eo gfjb/ ftPt :[ZX d/ i/s{ d/P xNkT[Dr/ . go coK; s/ fJzrb?Av B/ ;?fBeK dh frDsh xNkT[D s'A fJBeko eo fdZsk . fi; Bkb :[ZX dh ;zGktBk tZX rJh .

6) s[PNheoD dh BhshL^ fJzrb?Av dk ftPtk; ;h fe iowBh B{z nkpkdh tkb/ fJbke/ d/ fjNbo y[P j' ikt/rk s/ :[ZX BjhA eo/rk . go iowBh B/ fJzrb?Av dh Bowh dk bkG T[mk e/ ;?Bk dh frDsh tXkT[Dh P[o{ eo fdZsh I' d{i/ wjK:[ZX sk wkoB pDh .

7) okPNo ;zx dh n;cbskL^ okPNo ;zx ;EkgBk ;z;ko ftu PKsh ekfJw eoB bJh ehsh rJh ;h . go nkofEe wzdh ekoB d/PK ftueko g?dk j'J/ wsG/dK B{z okPNo ;zx d{o Bk eo ;fenk . fi; Bkb d/PK ftueko d[PwDh tZX rJh .

8) fJzrb?Av s/ coK; ftueko wsG/dL^ gfjb/ ftPt :[ZX ftu fJzrb?Av s/ coK; fJeZm/ bV/ ;h go :[ZX s'A pknd d'BK ftueko wsG/d g?dk j' rJ/ . fJzrb?Av PKsh ftu ftPtk; oZydk ;h s/ coK; :{og ftu ;G s'A PeshPkbh pDB dh fJZSk oZydk ;h .

9) :{og dh d' XfVnK ftu tzvL^ :{og ftu d' XV/ pD rJ/ ;B fJe gk;/ iowBh, fJNbh s/ ikgkB ;B i' g{oh okPNo ejkT[Ad/ jB . d{i/ gk;/ fJzrb?Av s/ coK; ;B i' fwZso d/P ejkT[Ad/ ;B .

10) d'jK XfVnK tZb'A :[ZX dhnK fsnkohnKL^ d'BK XfVnK B/ jfEnko fJeZm/ eoB/ P[o{ eo fdZs/ . fi; Bkb :[ZX dk tksktoB fsnko j' frnk .

11) iowBh dk g'b?Av T[s/ jwbkL^ ssekfbe ekoBL^ 1 ;szpo 1939 B{z fjNbo B/ g'b?Av s/ jwbk eo fdZsk . 3 ;szpo B{z fJzrb?Av s/ coK; B/ iowBh B{z :[ZX ;wkgs eoB dh fusktBh fdZsh . go iowBh B/ d'jK fto[ZX :[ZX dk n?bkB eo fdZsk .

gqPBL^ d{i/ ftPt :[ZX d/ eh Bshi/ fBeb/ <

iK

d{i/ ftPt :[ZX d/ gqGktK pko/ dZ;' <

T[ZsoLÎntroduction:- d{i/ ftPt :[ZX B/ :{og jh BjhA ;r'A ;z;ko dh ;w[Zuh okiBhsh s/ pj[s fInkdk gqGkt gkfJnk .

okiBhfse Bshi/ 1) iowBh d/ N'N/L^ d{i/ ftPt :[ZX ftu iowBh dh fGnkBe jko j'Jh . uko i/s{ d/PK fJzrb?Av, coK;,

nwohek, o{; B/ iowBh B{z uko GkrK ftu tzv fdZsk . iowBh dh okiXkBh pofbB B{z th d' GkrK ftu tzv fdZsk frnk .

2) fJNbh B{z Gkoh ;ZNL^ d{i/ ftPt :[ZX pknd fJNbh s'A fbphnk, J/ohNqhnk, ;'wkbhb?Av s/ fJE'ghnk p;shnK y' bJhnK . fJNbh dh ;?fBe Pesh x Neo fdZsh ns/ fJNbh ftu ckf;Iw dk nzs eo fdZsk .

3) igkB dk PeshjhD j'DkL^ fJ; :[ZX s'A pknd igkB d/ gqf;ZX Bro jho'Phwk s/ Bkrk;keh spkj j' rJ/ . 1951 dh ;zXh Bkb igkB s'A e'ohnk, cko;'wk, ;ZykfbB gqd/P y'j bJ/ .

4) coK; ftu u"E/ rDszso dh ;EkgBkL^ fJ; :[ZX fgS'A coK; ftu u"E/ rDszso dh ;EkgBk j'Jh ns/ ;wkitkdh db d/ Bt/A wzsoh wzvb dk fBowkD ehsk frnk .


5) o{; dh Pesh s/ ;BwkB ftu tkXkL^ fJ; :[ZX s'A pknd o{; dh Pesh tZX rJh . T[;B{z J/;N'Bhnk, b/Nthnk, fbE{nkBhnK, g'b?Av s/ fcBb?Av d/ e[ZM gqd/P gqkgs j' rJ/ o{; ftu ;NkfbB dh fJZIs ftu pj[s tkXk j'fJnk .

6) nwohek dk ;z;ko dk wjkB Pesh ti'A T[EkBL^ fJ; :[ZX ftu nwohek dk pj[s xZN B[e;kB j'fJnk . jho'Phwk s/ BkrkPkeh s/ ;[ZN/ gqwkD{ pzpK Bkb ;z;ko B{z T[;dh ;?fBe Pesh d/yD B{z fwbh . fi; Bkb T[;dh ;?fBe Pesh dh Xke g{o/ ;z;ko ftu iw rJh .

7) fJzrb?Av ftu b/po db d/ wzsoh wzvb dk fBowkDL^ fJ; :[ZX s'A pknd fJzrb?Av dh b/po gkoNh B/ uofub s/ o{VQhtkdh db B{z jokfJnk . b/po gkoNh dk B/sk n?ANbh fJzrb?Av dk gqXkB wzsoh pfDnk .

8) ;z;ko ftu d' r[ZNK dh j'AdL^ fJ; :[ZX s'A pknd ;z;ko ftu d' r[ZN pD/ . gfjbk efwT{fB;N r[ZN ;h fi;dk B/sk o{; ;h s/ d{ik g{zihtkdh s/ b'eszsoh PeshnK dk r[ZN ;h . fi; dh nrtkJh nwohek B/ ehsh.

9) J/Phnk s/ ncohek d/ d/PK B{z ;[szsosk bJh gq/oDkL^ fJ; :[ZX s'A pknd fJzrb?Av B{z Gkos, gkfe;skB, powk, wbkfJnk, d/PK B{z nkIkdh d/Dh gJh . fJ;/ soQK coK; s'A ezp'vhnk, bkT[;, thnsBkw s/ jkb?Av s'A iktk, ;[wkNok s/ p'ofBU nkIkd j'J/ .

10) ;z:[es okPNo ;zx dh ;EkgBkL^ fJ; :[ZX s'A pknd e[M d/PK d/ B/sktK B/ GftZy ftu :[-ZX dh ;zGktBk B{z ysw eoB bJh s/ nkg;h fwbtosB g?dk eoB bJh 24 nes{po 1945 B{z ;z:[es okPNoh ;zx dh ;EkgBk ehsk .

11) Gkoh ikBh s/ wkbh B[e;kBL^ fJe nB[wkB nB[;ko fJ; :[ZX ftu brGr fJe eo'V s'A tZX ;?fBe brGr 2 eo'V BkrfoeK dh w"s j'Jh.

gqPBL^ d{i/ wjK:[ZX dhnK w[Zy xNBktK dk ;zy/g ftu jkb fby' <

T[ZsoLÎntroduction:- d{ik wjK:[ZX X[oh PeshnK ns/ fJzrb?Av, coK;, nwohek fwZso d/PK ftueko j'fJnk .

:[ZX dhnK xNBktK

1) :[ZX dk nkozGL^ fjNbo B/ 1 ;szpo 1939 B{z g'b?Av s/ jwbk eo fdZsk . fJ;d/ d' fdB pknd coK; s/ fJzrb?Av B/ iowBh fto[ZX :[ZX dk n?bkB eo fdZsk . fJNbh igkB s/ o[wkBhnk iowBh dk ;kE d/D bJh ;[ZX ftu Pkfwb j' rJ/ . o{; B/ gfjbk iowBh s/ pknd ftu fwZso d/Pk dk ;kE fdZsk .

2) g'b?Av dk gsBL^ o{; s/ iowBh B/ g'b?Av B{z fiZs e/ nkg; ftutzv fbnk . 3) o{; dk pkbfNe okiK T[s/ nfXekoL^ o{; B/ gZSwh ;hwk s'A nkgDh ;[oZfynk tXkT[D bJh o{; s/

fcBb?Av s/ nfXeko eofbnk . pknd ftu pkbfNe okiK b?Nthnk, J/;N'Bhnk ns/ fbE{nkBhnK s/ epic eo fbnk .

4) iowBh dh v?Bwkoe, Bkot/, p?bihnw s/ jkb?Av dh fiZsL^ 9 ngq?b 1940 B{z iowBh B/ v?Bwkoe s/ jwbk eoe/ T[; T[w/ nfXeko iwk fbnk . pknd ftu iowBh B/ Bkot/ p?bihnw s/ jkb?Av B{z th fiZs fbnk .

5) coK; dh iowBh jZE'A jkoL^ iowBh B/ fszB gkf;nK s'A coK; T[go jwb/ eoe/ 1940 JhL B{z g?fo; nkgD/ nXhB eo fbnk . coK; dh :[ZX ;wZroh T[go th iowBh dk nfXeko j' frnk .


6) iowBh dk fJzrb?Av T[s/ jwbkL^ iowBh B/ coK; B{z jokT[D s'A pknd fJzrb?Av T[go jwbk eoB dh fsnkoh ehsh . 1940^41 JhL d"okB iowB d/ jtkJh ;?Bk B/ fJzrb?Av d/ jtkJh nZfvnk, pzdorkjK, y[oke d/ GzvkoK, PfjoK s/ fJwkosK T[s/ pzp ;[ZN/ . fJ; ftu brGr 33,000 jIko b'e wko/ rJ/ .

7) ncohek ftu fJNbh dh jkoL^ nzro/Ik B/ 1941 JhL ftu fJNbh B{z jok e/ ;'wkbhb?Av, J/ohNqhnk ns/ fJE'ghnk s'A pkjo eZY fdZsk .

8) pkbeb gqd/PK ftu :[ZXL^ ncohekftu n;cbsk s'A pknd fJNbh B/ :{BkB T[s/ jwbk eo fdZsk . fJ; :[ZX ftu fjNbo B/ fJNbh dk ;kE fdZsk . j"bh^j"bh fjNbo B/ :{BkB, eqhN, J/ihgnB, ;kro, s/ :{r';bkthnk s/ nfXeko iwk fbnk .

9) iowBh dk o{; T[s/ jwbkL^ 21 i{B 1941 JhL B{z iowBh B/ fszB gkf;nK s'A o{; T[s/ jwbk eo fdZsk . gfjb/ uko wjhfBnK ftu o{; d/ tZv/ Gkr B{z fiZs fbnk . go ;odh dh o[Zs P[o{ j[zd/ jh iowBh B{z pj[s ;kohnK w[PfebK nkT[D bZrhnK . 1942 ftu iowBh B/ o{; d/ ;NkfbvBrokd T[go jwbk eo fdZsk fJ; :[ZX ftu o{; dh bkb ;?Bk B/ iowBh dk vN e/ w[ekpbk ehsk s/ iowBh d/ 2 bZy ;?fBe wko fdZs/ .

10) ikgkB s/ nwohek dk :[ZX ftu gqt/P eoBkL^ d;zpo 1940 JhL ftu ikgkB B/ fwZso d/PK fto[ZX :[ZX ftu gqt/P ehsk . ikgkB B/ nwohek d/ ;w[zdoh ;?fBe nZv/ T[gojwbk eo fdZsk . e[M ;w/A fgS/ nwohek d/ jkopo T[s/ jwbk eo fdZsk . fJ; Bkb nwohek eq'fXs j' frnk s/ T[;B/ X[oh PeshnK ftu :[ZX ftu Pkfwb j' frnk .

11) fJNbh dh jkoL^ i[bkJh 1943 JhL B{z fwZso d/PK dhnK ;?BktK B/ fJNbh T[go jwbk eo fdZsk . iowBh s/ fJNbh dh ;?Bk w[ekpbk Bk eo ;ehnK . nzs 2 ;szpo 1943 B{z fJNbh B/ jko wzB bJh s/ w[;'fbBh dk gsB j' frnk .

12) iowBh dk gsBL^ i{B 1944 JhL B{z fwZso d/PK B/ nwoheh iBob nkJhIBjkto dh nrtkJh j/m iowBh d/ gqd/P Bkowzvh s/ jwbk eo fdZsk . j"bh^j"bh fwZso d/PK B/ iowBh dh ;?BK B{z coK; ftu'A eZY fdZsk . ngq?b 1945 JhL sZe fwZso d/PK B/ iowBh dh ;koh jtkJh Pesh g{oh soQK spkj eo fdZsh . 2 wJh 1945 B{z o{; dk pofbB T[s/ nfXeko j' frnk . 8 wJh B{z iowBh B/ jfEnko ;[ZN fdZs/ . fi; Bkb d{i/ wjK:[ZX dk nzs j' frnk .

13) ikgkB dh spkjh ns/ :[ZX dk nzsL^ fwZso d/PK B/ 6 s/ 9 nr;s 1945 JhL B{z ikgkB d/ gqf;ZX BroK jho';hwk s/ Bkrk;keh T[s/ n?Nw pzp ;[ZN/ . fi; Bkb ikgkB dh Gkoh spkjh j'Jh . nzs 14 nr;s B{z ikgkB B/ fpBK Pos jfEnko ;[ZN fdZs/ . fi; Bkb d{i/ wjK:[ZX dk nzs j' frnk .

gkm BzL^ 3

gqaPBL^ Phs :[ZX s'A eh Gkt j?, fJ;dh gqfeosh s/ ;kXBK dk toDB eo' . T[ZsoLÎntroduction:- d{i/ ftPt :[ZX s'A pknd d' wjK PeshnK ;z;[es oki nwohek s/ ;'thns ;zx T[Go e/ nkJ/ . d'jK d/PK ftu tXd/ j'J/ w[ekpb/ B/ ftPt B{z d' r[ZNK ftu tzv fdZsk . g{zihtkdh r[ZN fi;dh nrtkJh nwohek, s/ ;kwtkdh r[ZN fi;dh nrtkJh ;'thns ;zx eo fojk ;h . fJjBK d'B/ r[ZN fJe d{i/ B{z e{NBhse, ;wkfie, ;ZfGnkukoe, okiBhfse s/ ;?fBe w'ou/ s/ jokT[D bJh ukbK y/vD bZr gJ/ . fi; Bkb g{o/ ;z;ko ftu ;zxoP dh ;fEsh g?dk j' rJh . fi; Bkb Bt/A :[Zr dk nkozG j'fJnk . fi;B{z ‘PPso PKsh dk :[ZX* iK ‘Phs :[ZX* d/ BK Bkb ikfDnk iKdk j? .

Phs :[ZX dk noE


Phs :[ZX s'A Gkt j? d' fto'Xh Pesh r[ZNK ftukb/ w"I{d nfijh ftt;Ek fi; ftu T[j :[ZX s'A pud/ jB . gozs{ nfijk tksktoB pDkJh oZyd/ jB fi; Bkb :[ZX B{z T[sPkj fwb/ . fJe gk;/ s/ d'B/ r[ZN ftukb/ rZbpks uzr/ Yzr Bkb j[zdh ofjzdh j? s/ d{i/ gk;/ d't/A jh r[ZN nfij/ w"e/ dh sbkP eod/ jB fi; Bkb T[jBK B{z BhtK fdykfJnk ik ;e/ .

Phs :[ZX dh gqfeosh 1)d't/A r[ZN nkgD/^nkgD/ ;fj:'rh d/PK Bkb nkgD/ gqGkt B{z tXkT[Ad/ jB . 2)d't/A r[ZN ftPt d/ ewI'o r[ZNK B{z nkgD/ gZy ftu eoB bJh nkofEe ;jkfJsk fdzd/ jB . 3)Phs :[ZX B{z ‘row PKsh* th fejk iKdk j? Phs :[ZX ftu Bk sK g{oh soQK PKsh j[zdh j? s/ Bk jh :[ZX . 4)Phw ;[ZX Bkb ;z;ko ftu nksze s/ vo B{z ekfJw oZydh j? . 5) fJj ftt;Ek PKsh pDkJh oZyD bJh :[ZX ftu ftPtk; eodh j? . 6) Phs :[ZX ftu d'B/ r[ZN fJe d{i/ T[go d'P brkT[Ad/ jB . 7) Phs :[ZX B{z :[ZX dh gfjbh g"Vh fejk iKdk j? . 8) Phs :[ZX ftu jfEnkopzd :[ZX s'A fJbktk j'o ;G sohfenK Bkb fJe d{i/ B{z ewI'o pDkT[D dk :sB

eod/ jB . 9) d't/A gZy ewI'o d/PK s'A ik;{;h ;?fBe dyb^ndkIh jfEnkoK dh ;gbkJh, PPsoheoB, ;?fBe

r[ZNpzdh bJh ezw b?Ad/ jB . Phs :[ZX d/ ;kXB

1) gqukoL^Phs :[ZX d"okB gquko okjhA b'eK ftu d[PwD d/P fto[ZX Bcos s/ fwso d/PK d/ gqsh fgnko dh GktBk g?dk eoBk j? . gquko o/vhU, N?bhftIB, n\pkoK, gZsoK gZsfoektK okjhA ehsk iKdk j? .

2) e{NBhshL^Phs :[ZX d"okB d'jK wjKPeshnK nkgDhnK^nkgDhnK e{NBhfse ukbK ojhA fJe d{i/ B{z ewI'o eoB dh e'fPP eod/ jB .

3) ik;{;hL^Phs :[ZX d"okB d'B/ r[ZN fJe d{i/ dhnk ;?fBe s/ izrh Pesh dk gsk eoB bJh ik;{;h eotkT[Ad/ jB . U-2 jtkJh Ijki dh d[oxNBk ik;{;h d/ ekoB j'Jh ;h .

4) nkofEe ;jkfJskL^d't/A r[ZN ewI'o d/PK s/ nkgDk ezNo'b eoB bJh eJh soQK d/ nkofEe g?e/i, eoIk, seBheh ;jkfJsk nkfd fdzd/ jB .

5) Pesh dk gqdoPBL^d'B/ r[ZN ;?fBe ;kXBK s/ gqwkD{ jfEnkoK okjhA Pesh dk gqdoPB eod/ jB . ;z;ko ftu vodk tksktoB fsnko eod/ jB .

gqPBL^Phs :[ZX d/ eoBK dk toDB eo' . T[ZsoL^ Phs :[ZX d/ ekoB

1) ftukoK ftu wZsG/dL^d{i/ ftPt :[ZX s'A pknd nwohek g{zihtkdh s/ ;'thns ;zx ;kwtkdh ftt;Ek d/ ;woEe ;B d'B/ jh ;z;ko ftu nkgDh^nkgDh ftukoXkok dk gquko eo oj/ ;B i' Phs :[ZX dk ekoB pfDnk .

2) p'b;/fte eqKshL^1917 ftu ;'thns o{; ftu b?fBB dh nrtkJh ftu wId{oK ns/ fe;kBK p'b;/fte eqKsh ehsh ;h . fi; Bkb g[zihtkdh d/PK B{z vo g?dk j' frnk fe T[jBK d/ d/PK ftu wId{o s/ fe;kB ftdo'j Bk eo d/D . T[jBK Bz{ ;kwtkdh eqKsh dk fto'X eoBk P[o{ eo fdZsk .

3) d{i/ w'ou/ dk gqPBL^d{i/ ftPt :[ZX ;w/A fjNbo dh ;?Bk ;'thns ;zx ftu dyb j'D ekoB pj[s Gkoh B[e;kB j' frnk ;h sK ;NkfbB B/ fjNbo dk fXnkB fyZuD bJh fpqN/B s/ nwohek shik w'ouk y'bD bJh fejk go nwohek s/ fpqN/B B/ wBk eo fdZsk . fi; Bkb ;'thns ;zx nwohek s/ fpqN/B d/ fto[ZX j' frnk i' Phs :[ZX dk ekoB pfDnk .


4) nwohek d[nkok gqwkD{ pzp dk gq:'rL^;'thns ;zx B{z dZ;/ fpBK nwohek B/ gqwkD{ pzp pDkfJnk s/ T[;dh tos'A ikgkB fto[ZX ehsh . fi; Bkb ;'thns ;zx pj[s ;dwk bZfrnk ns/ d'BK ;pzXk ftu c[ZN g? rJh .

5) ;'thns ;zx d[nkok xkbNk ;wM"s/ dh T[bzxDkL^;'thns ;zx d/ nfXekoh ;NkfbN fpqN/B d/ uofub s/ nwohek d/ o{it/bN B/ :kbNk ;wM"s/ s/ d;sys ehs/ ;B . go ;'thns ;zx B/ ;wM"s/ d/ tuBK s'A w[eoBk P[o{ eo fdZsk .

6) ;'thns ;zx d[nkok pkbekB ;zXh dh T[bzxDkL^1944 ftu ;'thns ;zx s/ fpqN/B ftukb/ pkbekB ;zXh j'Jh ;h fi; d[nkok ;NkfbB B/ g{oph :{og dh tzv B{z ;fjwsh d/ fdZsh ;h . go E'VQ/ ;w/A pknd ;'thns ;zx B/ ;zXh d/ fto[ZX ezw eoBk P[o{ eo fdZsk .

7) ;'thns ;zx fto[ZX gqukoL^nwohek s/ fpqN/B B/ nkgD/ ;?fBeK ftu o{; dh skes dk vo ftyk e/ T[; fto[ZX Bcos dk gquko ehsk s/ ;kwtkd B{z Jh;kJh Xow bJh ysok dZf;nk . nwohek d/ ;wkuko J/iz;hnK B/ th ;'thns ;zx B{z jwbkto d/P dZf;nk . fJ; Bkb sDkT[ tZX frnk .

8) nwohek fto'Xh gqukoL^d{i/ ftPt :[ZX pknd ;'thns ;zx B/ nkgDhnk ;oekoh gquko J/iz;hnK dh tos'A eoe/ nwohek fto[ZX gquko ehsk . J/iz;hnK B/ nwohek dhnK BhshnK s/ gq'rokwK dh nkb'uBk ehsh .

9) :{BkB ns/ s[oeh ftu ;'thns ;zx dh dyb^nzdkIhL^d{i/ ftPt :[ZX pknd s[oehftu ;'thns ;zx B/ pk;c'o; s/ e[M j'o fJbkfenk ftu ;?fBe nZv/ pDkT[D bJh dpkn gkT[Dk P[o{ eo fdZsk .d{i/ gk;/ nwohek B/ fejk fe jwbk ;fjD BjhA ehsk ikt/rk b'V g?D s/ wkwbk ;[oZfynk gfoPd e'b ikt/rk .

10) pofbB dh BkekpzdhLî{B 1948 ftu ;'thns ;zx B/ bzdB gq'N'e'b dh T[bzxDk eod/ j'J/ pofbB s/ gZSwh iowBh ftueko o/b, ;Ve s/ ib nktkikJh pzd eo e/ pofbB dh g{ohsoQK Bkekpzdh eo fdZsh . nwohek B/ fJ;dk g{oh soQK fto'X ehsk .

11) gZSwh okPNoK dk ckf;;NK Bkb rmi'VL^;'thns ;zx d/ tXd/ gqGkt s'A vo e/ gZSwh d/PK fJNbh, |oK; nkfd d/PK Bkb ;?fBe rmpzXB pDk fbnk ;h . d{i/ gk;/ fcBb?Av B/ o{; s/ jwbk eo fdZsk . fi; Bkb ;'thns ;zx d/ wB ftu fJjBK d/PK gqsh o'; g?dk j' frnk .

gkm BzL^ 4

gqPBL^ mzY/ :[ZX iK Phs :[ZX d/ w;b/ iK xNBktK dk toDB eo' .

T[ZsoLÎntroduction:- P[o{ ftu sK mzY/ :[ZX Ppd dh tos'A 1945 JhL sZe nwohek ns/ ;'thns o{; d/ fto'Xh r[ZNK dh nkg;h d[PwDh bJh jh ehsh iKdh ;h gozs{ pknd ftu ;z;ko d/ e'Jh th d' iK d' s'A tZX d/PK dh d[PwDh bJh th fJ; Ppd dh tos'A nkw ehsh ikD bZrh . mzY/ :[ZX iK Phs :[ZX Bkb ;pzXs pj[s ;ko/ w;b/ ;B, fiBQK B/ mzY/ :[ZX iK Phs :[ZX B{z GVekT[D dk ezw ehsk .

mzY/ :[ZX iK Phs :[ZX ;pzXh w[Zy w;b/

1) d' fto'Xh r[ZNK dh ;EkgBkL^ 1945^48 JhL d"okB o{; d/ gqGkt j/m g'b?Av, o[wkBhnK, fJzBb?Av, jzroh, u?e';b'tkehnk, pbrkohnk, :{r';btkehnk nbpkBhnK ns/ g{oph iowBh ftu efwT{fB;N Pk;B ;Ekgs j' frnk . j"bh^j"bh uhB, coK;, fJNbh nkfd s/ j'o gZSwh d/PK ftu efwT{fB;N gkoNhnK


dk gqGkt tZX frnk . :{ogh d/PK ftu efwT{fB;NK d/ tZX oj/ gqGkt B{z o'eD bJh ns/ fJBQK d/PK B{z nkgD/ gqGkt j/m fbnkT[D bJh 1947^48 JhL ftu :{ n?; J/ B/ eJh :'iBktK pDkJhnK fit/A feL^

(T) wkoPb :'iBkL^ wkoPb :'iBk d/ nXhB nwohek B/ pj[s ;ko/ :{ogh d/PK dh wkbh ;jkfJsk ehsh . j"bh^j"bh fJj d/P wkbh ;jkfJsk bJh nwohek s/ fBoGo ofjD bZr/ . :{ n?; J/ dk fJjBk d/PK Bkb tX/o/ okiBhfse ns/ ;?fBe ;fj:'r tZX frnk .

(n) :{ n?; J/ dh j'o d/PK Bkb ;zXhL^ ngq?b 1949 JhL B{z :{ n?; J/ d/ :sBK Bkb :{ n?; J/, eBkvk, fJzrb?Av, coK;, Bkot/, fJNbh, p/bihnw, Bhdob?Av, br;wpor, v/Bwkoe, nkJh;b?Av s/ g[osrkb ftukb/ fJe wjZstg{oB ;zXh j'Jh . fJ; ;zXh dh w[Zy Xkok fJj ;h fe :{og iK T[soh nwohek ftu fJBQK d/PK ftu'A fe;/ fJe T[s/ jwbk, fJBQK ;kfonK s/ jwbk ;wfMnk ikt/rk .

(J) BkN' dh ;EkgBkL^ :{ n?; J/ tZb'A :{og d/ eJh d/PK B{z ;?fBe ;jkfJsk fdZsh ikD bZrh, fi; ;dek :{ n?; J/ dh nrtkJh j/m nB/eK d/PK dk fJe r[ZN BkN' j'Ad ftu nkfJnk . E'VQ/ ;w/A pknd :{BkB, s[oeh, gZSwh iowBh nkfd d/P th fJ; ftu Pkwb j' rJ/ .

2) ;'thns o{; tZb'A :'iBktK pDkT[Dk

(T) tko;k g?eN ;zrmB dk fBowkDL^ ;'thns o{; B/ BkN' d/ fBowkD s'A fuzss j' e/ wJh 1955 JhL ftu tko;k g?eN Bkwe fJe ;zrmB dk fBowkD ehsk frnk, fi; ftu ;'thns o{;, pbrkohnk, u?e';b'tkehnk, g{oph iowBh, jzroh, g'b?Av, o[wkBhnk ns/ nbpkBhnK Pkwb j'J/ . fJ; ;zrmB ftu Pkwb j'D tkb/ d/PK ftu ;'thns ;?fBe N[eVhnK oZyhnK rJhnK ns/ fJBQK dh ;z:[es ;?Bk dh ewKv ;'thns o{; B{z ;"Agh rJh .

(n) thsBkw :[ZXL^ nr;s 1945 JhL ftu thsBkw dk rDszso j'Ad ftu nkfJnk ns/ j' uhB fwzB fJ;dk ok;Nogsh pD frnk ;h e[M ;w/A fgS'A coK;h;hnK ns/ thsBkwhnK ftu :[ZX fSV frnk . I' o{; ns/ :{ n?; J/ ftu mzY/ :[ZX iK Phs :[ZX dk fjZ;k pD frnk . o{; ns/ uhB B/ ‘j' uh fwzBQ* dh ;jkfJsk ehsh ns/ d{i/ gk;/ :{ n?; J/ B/ coK;h;hnK dk ;kE fdZsk .

1945 JhL ftu j'J/ iB/tk ;wM"s/ nB[;ko thsBkw dk pNtkok eo fdZsk frnk T[Zsoh thsBkw efwT{fB;NK d/ nXhB, ns/ dZyDh thsBkw coK;h;hnK nXhB nk frnk .

thsBkw ftu bVkJh fSV rJh fi; ftu :{ n?; J/ B/ dZyDh thsBkw s/ efwT{fB;N o{; ns/ uhB B/ T[soh thsBkw dh ;jkfJsk ehsh . fJ; bVkJh ftu :{ n?; J/ B{z Gkoh ikBh s/ wkbh B[e;kB T[mkT[Dk fgnk . T[;d/ brGr 46,000 ;?fBe wko/ rJ/ . nzs 1975 JhL ftu efwT{fB;NK dh g{oh soQK fiZs j'Jh ns/ dZyDh thsBkw T[soh thsBkw dk fjZ;k pD frnk .

(J) g{oph :{og d/ d/PK ftu ;kwtkdh Pk;B dh ;EkgBkL^ ;'thns o{; d/ gqGkt j/m :{og d/ d/PK ftu ;kwtkdh dbK dh ;EkgBk j' rJh ns/ 1945 ^48 JhL d/ d"okB g'b?Av, u?e';btkehnk o{wkBhnk, jzroh, :{r';btkehnk ns/ nbpkBhnk ftu efwT{fB;NK dk Pk;B ;Ekgs j' frnk . fJBQK d/PK ftu ;kwtkd d/ gq;ko ns/ ;'thns ;zx d/ fBZs tX oj/ gqGkt ekoB :{ n?; J/ fuzss j' T[Zfmnk .

gkm BzL^ 5


gqPBL^ ;z:[es okPNo fet/A j'Ad ftu nkfJnk < fJ;d/ T[d/PK s/ f;XKsK T[s/ ukBDk gkT[ . T[ZsoLÎntroduction:-;z:[es okPNo dh T[sgshL^ gfjb/ ftPt :[ZX T[gozs to;kfJ dh ;zXh nB[;ko 10 iBtoh 1920 JhL B{z okPNo ;zx dk iBw j'fJnk ;h . fJj ;zx ;z;ko ftu nzsookPNoh ;fj:'r s/ PKsh g?dk eoB d/ T[d/P Bkb ekfJw ehsk frnk ;h .

4 cotoh 1945 JhL ftu :kbNk fty/ nwohek, fpqN/B s/ ;'thns o{; d/ j'J/ ;zw/bB ftu fJj c?;bk fbnk frnk fe ;z;ko ftu PKsh s/ ;[oZfynk d/ T[d/P Bkb nzsookPNoh ;zx bJh ukoNo fsnko eoB bJh ngq?b 1945 JhL ftu ;kBcqkf;;e' fty/ ;zw/bB p[bkfJnk ikt/rk . ;kBcqkf;;e' fty/ 25 ngq?b s'A 26 i{B 1945 JhL sZe j'J/ ;zw/bB ftu ;z:[es okPNo dk ukoNo fsnko ehsk frnk fi; T[go 50 d/PK d/ 282 gqsfBXhnK B/ j;skyo ehs/ . pkn ftu g'b?Av B/ th ukoNo ;theko eo fbnk . fJj ukoNo 24 nes{po 1945 JhL B{z bkr{ ehsk frnk . ;z:[es okPNo d/ ukoNo dh gq;sktBkL^fJ; ukoNo dh gq;sktBk ftu fejk frnk j?, ‘‘n;hA ;z:[es okPNo d/ b'eK B/ gZek fBPuk ehsk j? fe nkT[D tkbhnK ghVQhnK B{z :[ZX dh fGnkBe w[;hps s'A puktKr/ fi;B/ ;kv/ ihtB ekb ftu jh d' tko wB[Zy iksh T[s/ nefj d[Zy Ykj/ jB .**

;z:[es okPNo d/ T[d/P ns/ f;XKs (T) T[d/P

(1)nzsoôkPNoh PKsh ns/ ;[oZfynk ;EkgB eoBk . (2)tZy^tZy d/PK ftu fwZsosk^g{oB ;pzX ;EkgB eoBk . (3)nzsoôkPNoh nkofEe, ;wkfie s/ ;ZfGnkukoe ;wZf;nktK B{z nkg;h ;fj:'r Bkb jZb eoBk . (4)wkBt iksh d/ w{b nfXekoK dh oZfynk eoBk . (5)nzsoôkPNoh PKsh Gzr eoB tkb/ d/PK fto[ZX T[fus ekotkJh eoBk . (6)T[gob/ T[d/PK B{z g{ok eoB bJh tZy^tZy okPNoK ftu w/bî'b ekfJw eoBk.

(n) f;XKs ;z:[es okPNo dh d{ih Xkok ftu f;XKsK dk toDB ehsk frnk j? . (1) ;z:[es okPNo d/ ;ko/ w?Apo fJe ;kwkB jB . (2) ;G w?Apo nkgD/ eosZtK dh mhe soQK Bkb gkbDk eoBr/ . (3) ;ko/ w?Apo d/P nzsoôkPNoh MrfVnK dk jZb PKsh Bkb eoBr/ . (4) e'Jh w?Apo d/P d{i/ d/P dh okiBhse ;[szsosk ns/ gqd/fPe nkyzvsk d/ fto[ZX Pesh dh tos'A BjhA eoBr/ . (5) ;ko/ w?Apo d/P ukoNo d/ nXhB ;z:[es okPNo dh jo gqeko Bkb ;jkfJsk eoBr/ . (6) ;z:[es okPNo fe;/ w?Apo oki d/ nzdo{Bh wkwfbnK ftu dyb BjhA eo/rk. (7) r?o w?Apo okiK d/ Bkb nfijk fttjko ehsk ikt/rk fe T[j ;z;ko ftu nwB s/ PKsh pDkJh oZyD .

(J) ;z:[es okPNo d/ w?Apo ukoNo dh Xkok fszB ftu fiBQK w?Apo okPNoK B/ ;kBcqkf;;e' ;zw/bB ftu ukoNo T[s/ j;skyo ehs/ ;B T[j w"fbe w?Apo wzB/ iKd/ jB . ukoNo dh Xkok uko nB[;ko okPno ;zx d/ Bt/A w?Apo pDB dh ftt;Ek ehsh rJh j? .

(;) w[Zy dcso


;z:[es okPNo dk w[Zy dcso nwohek d/ Pfjo fBT{:koe ftu ;fEs j? . fJ; dk :{ogh wjKdhg dk dcso iB/tk ftu ;Ekfgs ehsk frnk j? .

(j) ;oekoh GkPktK ;z:[es okPNo dh ekotkJh bJh nzro/Ih, noph, ;g?fBP, uhBh, |oK;h;h s/ o{;h GkPk B{z wkBsk fdZsh rJh j? . (e) ;z:[es okPNo d/ ;ko/ you dh ftt;Ek w?Apo d/PK tZb'A fdZsh rJh ;kbkBk XB okPh Bkb ehsh iKdh j? .

gqPBL^ ;z:[es okPNo d/ w[Zy nzrK dk t/otk fdT[ . T[ZsoL^ ;z:[es okPNo ;zx d/ 6 nzr jB .

1) wjK ;GkL^ wjK ;Gk B{z ;z:[es okPNo dh ;z;d fejk iKdk j? . ;z:[es okPNo d/ ;ko/ w?Apo d/P fJ; ;Gk d/ w?Apo j[zd/ jB . jo/e w?Apo d/P fJ; ;Gk ftu 5 gqshfBX G/i ;edk j? . wjK ;Gk nkgDk ezw ubkT[D bJh jo ;kb fJe gqXkB s/ ;Zs T[g^gqXkB u[Ddh j? . wjK ;Gk dk jo ;kb ;szpo d/ wjhB/ sh;o/ wzrbtko B{z nfXt/PB P[o{ j[zdk j? . (A) wjK ;Gk d/ ezwL^ (1) fJ;B{z ukoNo d/ Bkb ;pzXs ;ko/ wkwfbnK T[s/ ftuko eoB dk nfXeko j?. (2) fJj nzsoôkPNoh PKsh s/ ;[oZfynk d/ gqPBK s/ ftuko eodh j? . (3) fJj ;z:[es okPNo d/ ;kbkBk piB B{z gk; eodh j? . (4) fJ;B{z d' fsjkJh pj[ws okjhA ukoNo ftu ;'X eoB dk nfXeko j? . (5) fJj nzso okPNoh ndkbs d/ 15 iZiK dh u'D eodh j? . (6)fJj nzsoôkPNoh fwbtosB pDkT[D d/ :sB eodh j? .

2) ;[oZfynk gfoPdL^ fJj ;z:[es okPNo dk ekoiekoh nzr j? . fJ;d/ e[b w?Apo 15 j[zd/ jB . 10 n;EkJh s/ 5 ;EkJh w?Apo j[zd/ jB . fJ; dh p?me 14 fdBK ftu fJe tko Io{o j[zdh j? . (A);[oZfynk gfoPd d/ ezwL^ (1) wjK ;Gk Bkb fwb e/ ;[oZfynk gfoPd B{z ukoNo ftu d' fsjkJh pj[ws Bkb ;'X eoB dk nfXeko j? . (2) wjK ;eZso dh fB:[esh bJh BK dh f;cko; ;[oZfynk gfoPd eodh j? . (3) fJj wjK ;Gk Bkb fwb e/ nzsookPNoh ndkbs d/ 15 iZiK s/ ;[oZfynk gfoPd d/ w?ApoK dh u'D ftu Gkr b?Adh j? . (4)fJj nzsookPNoh MrfVnK B{z jZb eoB bJh T[fus ;kXBK dh f;ckoP eodh j? .

3) nkofEe s/ ;wkfie gfoPdL^ fJ;d/ w?ApoK dhfrDsh 54 j? . fJjBK d/ w?ApoK dh u'D wjK ;Gk fszB ;kbK bJh eodh j? . fJjBK ftu'A fJe fsjkJh w?Apo jo ;kb foNkfJo j' iKd/ jb . fJ;dk ;Gkgsh gfoPd d/ w?ApoK d[nkok u[fDnk iKdk j? . (A) w[Zy ezwL^ (1) ;z;ko d/ b'eK dk ihtB gZXo T[Zuk u[ZeDk fJ; dk w[Zy T[d/P j? . (2)I.L.O, UNESCO, W.H.O., NHE fJ;d/ nXhB ezw eodhnK jB .

4) ;zoZfynD gfoPdL^ fJ;d/ w?ApoK dh frDsh 7 j? . fJj gfoPd ;zofyns y/soK ftu ofjD tkb/ b'eK dh nkofEe ;wkfie s/ okiBhfse y[Pjkbh bJh :sB eodh j? .

5) nzsoôkPNoh ndkbsL^ fJ; ndkbs d/ 15 iZi j[zd/ jB . fe;/ th wkwb/ B{z ;[DB bJh xZN'A^xZN 9 iZiK dk jkIo j'Dk Io{oh j? . fJ; ndkbs dk w[Zy dcso jkb?Av ftu j/ok fty/ ;fEs j? . fJ; ndkbs dk fJe gqXkB s/ fJe T[g^gqXkB j[zdk j? .


(A)w[Zy ezwL^ (1)fJj ndkbs okPNoK d/ nkg;h MrfVnK dk fBgNkok ekB{zB okjhA eodh j?. (2) fJj ndkbs ;z:[es okPNo dh wjK ;Gk ns/ ;[oZfynk gfoPd B{z ekB{zB ;pzXh ;bkj d/Adh j? .

6) ;eZso/sL^ fJj ;z:[es okPNo dk gqPk;fBe nzr j? . fJj ;eZso/s w[Zy ;eZso d/ nXhB ezw eodk j? . w[Zy ;eZso/s dh fB:[esh ;[oZfynk gfoPd d[nkok 5 ;kb bJh ehsh iKdh j? . ;eZso d/ w[Zy dcso nwohek s/ fBT{:koe ftu jB . (A)w[Zy ezwL^ (1) w[Zy ;eZso wjK ;Gk ;[oZfynk gfoPd, nkofEe ns/ ;wkfie gfoPd s/ ;zofynD gfoPd dhnK whfNzrK p[bkT[Adk j? . (2) w[Zy ;eZso wjK ;Gk d/ ;kjwD/ ;z:[es d/ ezwK dh ;kbkBk fog'oN g/P eodk j? .

gqPBL^ ;z:[es okPNo dhnK ;wkfie s/ nkofEe y/so ftu gqkgs ehshnK T[gbpXhnK dk toDB eo' . T[ZsoL^;wkfie y/so ftuL^ (1) ;z:[es okPNo dh wjK;Gk B/ 20 ;szpo 1948 JhL B{z wB[Zyh nfXekoK dk n?bkB ehsk . fi; ftu ihtB, ;zgZsh ns/ ftneshrs ;[oZfynk Xkofwe ;[szsosk, x[zwD^fcoB dh ;[szsosk, ftuko gqrN eoB dh ;[szsosk, t'N gkT[D s/ u'D bVB dk nfXeko Pkwb jB .

2) ;z:[es okPNo dh wjK;Gk B/ 1974 JhL ftu dZyDh ncohek dh ozr G/d dh Bhsh fto[ZX eJh gq;skt gk; ehs/ .

3) ;z:[es okPNo B/ fgZSV/ j'J/ d/PK ftu f;Zfynk s/ ftfrnkBe y/so ftu pj[s ;jkfJsk fdZsh . 4) ;z:[es okPNo B/ p/;jkok s/ :shw pZfunK dh ;jkfJsk bJh eJh :'iBktK pDkJhnK . 5) ;z:[es okPNo fGnkBe phwkohnK B{z o'eD s/ b'eK dh f;js ;[XkoB bJh ftPt f;js ;zx dh

;EkgBk ehsh . nkofEe y/so ftu

1) fgSV/ d/PK dh noE ftt;Ek dk ftek; eoB bJh seBheh ;jkfJsk fdZsh. 2) ;z:[es okPNo dh ftPt p?Ae B/ pj[s ;ko/ fgSV/ j'J/ d/PK B{z eo'VK vkbo dh nkofEe ;jkfJsk

fdZsh . 3) ;z:[es okPNo B/ nzsoôkPNoh wId{o ;zx dh ;z;Ek pDkJh fi; Bkb wId{oK d/ fjZsK dh

oZfynk ehsh rJh . 4) y/shpkVh ftu tXhnk seBhe dk ftek; ehsk frnk .

gqPBL^ ;z:[es okPNo d/ ewhnK dk toDB eo' . T[ZsoL^ 1) tZvhnK PeshnK dh gqw[ZyskL^ ;z:[es okPNo nwohek, o{;, fJzrb?Av nkfd tZvhnK PeshnK dh emg[sbh pD e/ ofj frnk ;h. ;z:[es okPNo s/ nwohek dk gqGkt pj[s tZX frnk ;h fi; ekoB ;z:[es okPNo ;zrmB j'D dh pikfJ ;z:[es oki nwhoheh okPNo pDdk ik fojk ;h .

2) fBy/X nfXekoL^ nwohek, o{;, uhB, fJzrb?Av ns/ |oK; B/ fBy/X nfXeko dk eJh tko d[oT[g:'r ehsk j? .T[dkjoB ti'A 26 nr;s 1972 B{z ;wktkdh uhB B/ fBy/X nfXeko dk gq:'r eoe/ BtiBw/ pzrbkd/P B{z ;z:[es okPNo ftu dkyb j'D s/ o'e fdZsk ;h .

3) eJh wkwfbnK ftu'A e'Jh ekotkJh BjhA ehshL^ 1952 ftu id'A jzroh dh eqKsh B{z dpkT[D d/ bJh jIkok jzroh fBtk;hnK B{z g{op ;'thns ;zx d/ ;?fBeK B/ w"s d/ xkN T[sko fdZsk ;h sK ;z:[es okPNo B/ e'Jh ekotkJh BjhA ehsh ;h . nfij/ pj[s ;ko/ j'o th eJh wkwb/ jB .


4) PPsoK dh d"VL^ jfEnkoK dh d"V B{z o'eD d/ bJh ;z:[es okPNo e'Jh wjZstg{oB ekoi Bk eo ;fenk . 11 d;zpo 1975 B{z ;z:[es okPNo dh wjK ;Gk fBPPsoheoB Bkb ;pzXs 24 gq;sktK B{z ;ysh Bkb gk; Bk eotk ;eh .

5) XzB dh xkNL^ ;z:[es okPNo d/ ezw pj[s tZX rJ/ jB fi; ekoB T[jBK B{z ;z:[es okPNo B{z fJ;d/ e[Zb XzB dk 30# Gkr rqKN d/ ti'A fdzdk j? . fi; eoe/ ;z:[es okPNo nwohek d/ gqGkt j/m ofjzdk j? .

6) ;?fBe ekotkJh eoBh pj[s efmBL^ ;z:[es okPNo dh nkgDh e'Jh ;EkJh ;?Bk BjhA j? . ;zeN ;w/A tZy^tZy d/PK s'A ;z:[es okPNo B{z ;?Bk dh ;jkfJsk b?Dh g?Adh j? . i/eo e'Jh d/P ;?Bk d/D s'A fJBeko eo d/t/ sK ;z:[es okPNo T[; fto[ZX e'Jh ekotkJh BjhA eo ;edk .

7) em'o ;zftXkBL^ ;z:[es okPNo dk ;zftXkB em'o j? . ;zftXkB ftu e'Jh ;'X eoB d/ bJh wjK;Gk d/ e[Zb w?ApoK d/ d'^fsjkJh pj[ws d[nkok gq;skt gk; j'Dk Io{oh j? . pknd ftu ;z:[es okPNo dh ;[oZfynk gfoPd d/ d[nkok nkgD/ e[Zb w?ApoK d/ 2$3 pj[ws okjhA gk; j'Dk Io{oh j? s/ ;[oZfynk gfoPd d/ 5 ;EkJh w?ApoK dh ;fjwsh j'Dh th Io{oh j? .

8) xo/b{ wkwfbnK dh XkoBk fInkdk n;gPNL^ ;z:[es okPNo d/ nB[S/d dh Xkok 7 ftu fejk frnk j? fe ;z:[es okPNo oki d/ xo/b{ wkwfbnK ftu dyb^nzdkIh BjhA eo/rk . fJ; bJh pj[s ;ko/ okPNo fit/A dZyDh ncohek, izB;zfynk s/ ozr^G/d d[nkok ehs/ nZfsnkukoK B{z xo/b{ wkwbk dZ; e/ ekotkJh s'A pud/ oj/ jB .

gqPBL^ ;z:[es okPNo d[nkok ;w/A ;w/A s/ nzsookPNoh MrfVnK d/ fBgNko/ bJh ehs/ rJ/ :sBK dk t/otk fdT[ . T[ZsoL^

1) ;'thns ;zx s/ JhokB ftueko MrVkL^1946 JhL ftu ;'thns ;zx s/ JhokB ftueko MrVk j' frnk . o{;h ;?Bk JhokB ftu dkyb j' rJh ;h . ;z:[es okPNo B/ S/sh s'A MrVk fBgNk fdZsk s/ o{; ;?Bk B{z JhokB d/ gqKs niopkJhiB ftu'A jNkT[D bJh wIp{o eo fdZsk .

2) T[Zsoh e'ohnk dk dZyDh e'ohnk s/ jwbkLî{B 1950 JhL ftu T[Zsoh e'ohnk B/ nukBe dZyDh e'ohnk s/ jwbk . d'BK ftueko fGnkBe bVkJh j' rJh . ;z:[es okPNo B/ nwoheh ioBb w?e nkoEo dh nrtkJh ftu ;?Bk T[Zsoh e'ohnk fto[ZX G/i fdZsh . fi;B/ T[Zsoh e'ohnk dh ;?Bk tkg; w'V fdZsh .

3) fJIokfJb dk fw;o T[s/ jwbkL^1956 JhL ftu fw;o d/ okPNogsh Bk;o B/ ;[fJI Bfjo ezgBh dk okPNoheoD eo fdZsk . fi; s'A eq'fXs j' e/ fJIokfJb B/ fw;o T[s/ jwbk eo fdZsk . ;z:[es okPNo B/ ibdh jh nkgDh ;?Bk fw;o dh ;[oZfynk bJh G/i e/ PKsh pjkbh eotkJh .

4) ekr' d/ eNKrk gqKs ftu epkfJbh r[ZNK dh prktsL^30 i{B 1960 JhL B{z ekr' B/ p?bihnw s'A nkIkdh gqkgs eoB pknd b[w{zpk B{z ekr' dk gqXkB^wzsoh pDkfJnk . go e[M ;w/A pknd ekr' d/ eNkrk gqKs ftu ephb/ d/ r[NK B/ prkts eo fdZsh . p?bihnw B/ :{oghnBK dh oZfynk dk pjkBk pDk e/ ekr' ftu nkgDh ;?Bk G/i fdZsh . b[w{zpk ;oeko B/ ;z:[es okPNo s'A wdd wzrh . ;z:[es okPNo B/ ekr' dh oZfynk bJh nkgDh ;?Bk G/i fdZsh uko ;kbK d/ ;zxoP fgZS'A ;z:[es okPNo B/ ekr' ftu PKsh ;Ekfgs ehsh .

5) :{BkBhnk s/ s[oeK dh bVkJhL^1946 JhL ftu ;z:[es okPNo B/ G{^wZX ;kro d/ ;kfJgq; Nkg{ ftu ;?Bk G/i e/ :{BkBhnK s/ s[oeK ftu bVkJh pzd eotkJh s/ ;kJhgq; ftu PKsh ;Ekfgs ehsh .


6) Gkos s/ gkfe;skB ftueko d{ik :[ZXL^1965 JhL ftu ;z:[es okPNo B/ Gkos s/ gkfe;skB ftueko d{;ok :[ZX pzd eotkfJnk . 1966 JhL d/ skPezd ;wM"s/ okjhA d'BK d/PK ftu PKsh ;Ekfgs ehsh .

7) fJIokfJb dk fw;o s/ i'ovB s/ jwbkL^5 i{B 1967 JhL B{z fJIokfJb B/ fw;o s/ i'ovB T[go jwbk eo fdZsk . fJIokfJb B/ S/ fdBK ftu jh fw;o, i'ovB s/ fJIokfJb d/ eJh fJbkfenK T[go epIk eo fbnk . 22 Btzpo cf1967 JhL d/ fJe gq;skt okjhA ;z:[es okPNo B/ fJIokfJb d/ epI/ tkb/ fJbkfenK B{z ykbh eoB bJh fejk .

8) fw;o s/ ;hohnk dk fJIokfJb s/ jwbkL^6 nes{po 1973 JhL B{z fw;o s/ ;hohnK dhnK ;?BktK B/ fJIokfJb s/ jwbk eo fdZsk . ;z:[es okPNo B/ fJIokfJb 1974 B{z fw;o s/ 1975 JhL B{z ;hohnk Bkb ;wM"sk eotk fdZsk .

9) fJoke dk e[t?s s/ jwbkL^2 nes{po 1990 JhL B{z fJoke B/ e[t?s s/ jwbk eo fdZsk s/ e[t?s s/ nfXeko eo fbnk . ;z:[es okPNo B/ 15 iBtoh 1991 JhL sZe e[t?s dk ;kok fJbkek ykbh eoB dk nkd/P d/ fdZsk . fJoke B/ wzBD s'A fJBeko eo fdZsk . 28 d/PK dhnK ;z:[es ;?Bk B/ Jhoke s/ jwbk eoe/ T[;dh ;?Bk B{z g{oh soQK BPN eo fdZsk s/ JhokB B/ e[t?s ykbh eo fdZsk .

12) ;'thns ;zx d[nkok ‘thN'* dh tko^tko tos'AL^;z:[es okPNo ftu ;'thns ;zx B/ tko^tko thN' dk gq:'r eoe/ T[;d/ ezwK ftu dyb nzdkIh eoBh P[o{ eo fdZsh . fJ; Bkb nwohek s/ ;'thns ;zx ftueko sBkn tZX frnk .

Documents

gkm BzL^ 1 - gdinfotech.com · GD INFOTECH KHANNA ROAD NEAR HARNEK WORK SHOP AMLOH-147203 9501385190,8727800190 gkm BzL^ 1 gqPBL^ gfjb/ ftPt :[ZX d/ ekoDk dk toDB eo' . T[ZsoL^Introduction:-gfjbk