KULTURA TRADICIONALE

Kulture tradicionale e nje populli e nje kombi jane doket dhe zakonet, menyra e jetesesmenyra e komunikimit dhe e krijimtarise gojore.K.Gojore eshte me e hershme se K.e shkruar pasi edhe vet shkrimi lindi me vone.K.Gojore eshte anonime, kalon brez pas brezi prandaj teksti i saj eshte i ndryshueshem.K e shkruar e ka autorin e vet ka tekstin e fiksuar dhe eshte krijim individual.Vepra dhe autori mbeten te pandryshueshem dhe te lidhur pazgjidhshmerisht me njeri-tjetrin.

KANUNI I LEKË DUGAGJINIT

Sistemimin e kesaj vepre qe i ka rrenjet qysh n e kohen e mesme e ka bere dijetari i kultures shqipe Shtjefen Gjeçovi (1874-1929). Vepra u botua ne Shkoder me 1993.Per titullin e kesaj vepre ka mendime te ndryshme, disa e lidhin me Leke Dugagjini si personazh i rendesishem i epokes se Skenderbeut,te tjere mendojne se emri eshte marr nga krahinat shqiptare veriore Leke (Malesi) e Dugagjin.Kanun d.m.th(masë).Ka 12 libra 1 kisha 2 familja 3 martesa 4 shpi gja e prone 5 puna 6 te dhanunat 7 fjala e gojes 8 ndera 9 damet 10 kanuni kundra mbrapshtivet 11 kanuni i pleqnise12 shlirime e perjashtime .

KENGET KRESHNIKE

Krijime te moqme e me te bukura te letersis gojore shqiptare.Eposi per Mujin dhe Halilin.Figura stilistike kryesore eshte hyperbola [ zmadhimi ( sterzmadhimi ) i gjerave ].

BALADA

Forme e veqant e letersis gojore, jane te perziera elementet epike e dramatike por zotrojnato lirike. Emri del nga folja NEOLATINE “ballare” ( vallezoj ) .Ne qender ka tragjiken individuale, koncept themelor i saj eshte nder apo besa e dhene.

PERRALLA

Forma me e gjate e letersis gojore.Ngjarje e trilluar.Perrallat e gjata quhen perralla novelistike.Cilesit kryesore te diskursit te perralles jane FANTASTIKJA dhe e MREKULLUESHMJA.Fundi i lumtur. :C

DOKUMENTET E PARA TE GJUHES SHQIPE

1.Formula e pagezimit 1462 nga Pal Engjelli qe ishte kyreipeshkv i Durresit.

Kjo u nenshkrua ne Mat, me 8 nentor 1462.Ajo u shkrua me qellimin qe femijet te mund te pagezoheshin edhe ne shtepi, duke pare pamundesin ose rrezikun per t’i pagezuar femijet ne kishe.E zbuloi dhe e botoi i pari historiani rumun Nikollae Jorga me 1915.

2. Fjalorthi i Aron Von Harfit 1947 ky ishte nje kalores gjerman i cili gjate udhetimit te tij per ne Palestin kur ndodhej ne bregdetin shqiptar ndermjet Ulqinit dhe Tivarit shenoi disa fjale shqipe qe i duheshin per nevojat e tij gjate udhetimit.Fjalorthi ka 28 fjale,8 fraza dhe disa numeror.

3.Ungjelli i Pashkeve shek.XV i pari ne dialektin toske.Teksi permban kenge pashkesh.

LETERSIA E VJETER SHQIPTARE

Ndahet ne tri faza ( periudha ) e para LETERSIA E HUMANIZMIT ne krye me Marin Barletin shek XVI.E dyta LETERSIA FILOBIBLIKE perfshin autoret e shekujve XVI XVII XVII:Gjon Buzukun,Pjeter Budin,Frang Bardhin,Pjeter Bogdanin,Leke Matrengen,Jul Variboben e Pjeter Zarishin.E treta LETERSIA LAIKE JO FETARE ( E BEJTEXHINJEVE ) shek.XVIII.Perfaqesues Nazim Beratin,Hasan Zyko Kamberin,Muhamed Kyqykun Etj.