1

غوجىمۇھهممهت مۇھهممهت شئېرلىرىدىن تالالنماغوجىمۇھهممهت مۇھهممهت شئېرلىرىدىن تالالنماغوجىمۇھهممهت مۇھهممهت شئېرلىرىدىن تالالنماغوجىمۇھهممهت مۇھهممهت شئېرلىرىدىن تالالنما

ياش شائىر غوجىمۇھهممهت مۇھهممهت بىلهن سۆھبهتياش شائىر غوجىمۇھهممهت مۇھهممهت بىلهن سۆھبهتياش شائىر غوجىمۇھهممهت مۇھهممهت بىلهن سۆھبهتياش شائىر غوجىمۇھهممهت مۇھهممهت بىلهن سۆھبهت

مۇتهللىپ ئىقبال

ئۇيغۇر ئهدهبىياتى ئۆز مۇساپىسى داۋامىدا كۆپلىگهن ئهدىب ۋه سهنئهتكارالرنى

خىي ئهدهبىياتتىن ئىبارهت بۇ مهنىۋى ھادىسه ئۆزىنىڭ ئۇزاق تارى. روياپقا چىقاردى

جهريانىدا خهلقنىڭ ئېستېتىك تهشنالىقى ۋه روھىي كهچۈرمىشلىرىنىڭ بىۋاسىته شاھىدى

ئهنه شۇ . بولۇش سۈپىتى بىلهن ، خهلق بىلهن بىر تىنىق بولۇپ يۇغۇرۇلۇپ كهتتى

خهلقنىڭ روھىغا ياندىشالىغان ئهدىب ۋه سهنئهتكار ئهسىرلهردىن بېرى خهلقنىڭ قهلبىده

2

بىر ئهدىبنىڭ خهلقنىڭ مۇڭىغا مۇڭ ، دهردىگه داۋا . ياشاپ كهلدى ، ئۆزلۈك جىلۋىلىرىده

بواللىشى دهل ئۇنىڭ ھهققانىيهت روھى تۇغقان مۇھهببهت كۈچىنىڭ سهنئهتلىك

ئهدهبىياتتىن ئىبارهت بۇ روھىي زېمىن ئهنه ئاشۇ جهڭگىۋار . ئىپادىلىنىش جهريانىدۇر

بۇ روھىي زېمىن . دۇ ئهزىمهتلهر ئارقىلىق يۈكسىلىش ۋه گۈللىنىش تاپى

قاچانكى ئهدىب بۇ روھىي زېمىنغا يۈزلىنهلمىسه ، ئۇنىڭغا خهلقنىڭ . تۇغقان ئۇالرنى

ھهربىر تىنىقىدىن ئۆرلهپ چىقىۋاتقان ھاياتىي ئىنكاسىنى گۈل قىلىپ تېرىيالمىسا ،

. ئهدىب ۋه ئهدهبىيات ئۆزىنىڭ مهنىۋى ئىقتىدارى ۋه ھاياتىي كۈچىدىن ئايرىلىپ قالىدۇ

ئهدهبىياتنىڭ گۈلتاجى بولغان شېئىرىيهت باشقا ژانىرالرغا قارىغاندا تۇيغۇنى

ئىدراكىيلىق ۋاسىتىلهر بىلهن ئهكس ئهتتۈرۈش خۇسۇسىيىتى ئارقىلىق ،

. ئىنكاسچانلىقى تېز بولۇش ، تهسىر كۆرسىتىش نۇقتىسى كهڭ بولۇشتهك رولغا ئىگه

شته شېئىرىيهتتىنمۇ كهڭرهك زېمىن بولمىسا بىزگه نىسبهتهن ئېيتقاندا ، ئۆزىنى ئىپادىله

.كېرهك

. دهرۋهقه تارىختىن بۇيان خهلقىمىزنىڭ شېئىرىيهتتىن ئىزدهيدىغىنى كۆپ بولۇپ كهلدى

ئورمانلىرى ، -چىمهنلىرى ، قۇش-بوستانلىرى ، گۈل-شېئىرىيهتنىڭ باغۇ

ام ۋه مهلھهم دهريالىرى ئارقىلىق ئۆزىنىڭ پسىخىكىسى ۋه روھىيىتىگه مهنىۋى ئىلھ-تاغ

رىقابهت ۋه كرىزىس بىلهن تولغان بۈگۈنكى كۈنده ، ئهدهبىياتتىن . ئىزدهپ كهلدى

ئىبارهت بۇ ئابىھايات بىزگه ئۆزىمىز توغرىسىدا ئويلىنىش پۇرسىتى ۋه ياشاش ھېكمىتى

شېئىرىيىتىمىزده نېمىنى يېزىش ۋه قانداق يېزىش مېتودىنى . ئاتا قىالاليدۇ ، ئهلۋهتته

ئېستېتىك ئېڭى ۋه رېئال ھاياتى بىلهن بىرلهشتۈرۈش بىر شائىرغا نىسبهتهن خهلقنىڭ

. ئېيتقاندا ، ۋىجدانىي مهسئۇلىيهت ۋه ئىنسانىي كامالهت بولۇشنى تهلهپ قىلىدۇ

شائىر ئۇنى تىل . روشهنكى ، شېئىر ئاۋۋال خهلقنىڭ ۋۇجۇدىدا ساقلىنىۋاتقان بولىدۇ

تىقادى بىلهن بىرلهشتۈرۈش ئارقىلىقال يېزىپ ئارقىلىق جۇالالندۇرۇپ ، يۈكسهك ئې

3

كېيىن شېئىر يهنه كىتابخانالر نهزىرىگه تاپشۇرۇلىدۇ ، ماھىيهتته ئۇ . چىقىدۇ

مهيلى مۇھهببهت تېمىلىرىغا بېغىشالنغان ئۆلمهس . ئۆزىگه قايتقان بولىدۇ -ئۆز

ن مىسراالر مىسراالر بولسۇن ۋه مهيلى ئىنسانىي قىممهتنى ئىزدهش روھىغا بېغىشالنغا

پاراسهتنى ، -شائىر ھېكمهت. بولسۇن ، شېئىر شائىرغىال تهۋه ئهمهس

تهشنالىق ئوتىدا . كامالهتنى بايقىغۇچى ۋه ئۇنىڭغا مهڭگۈ سېغىنغۇچى -ئېتىقاد

؟ دهرۋهقه شېئىرىيىتىمىزنىڭ !تۇرۇۋاتقان شائىرنىڭ پاساھىتىگه نېمىلهر تهڭ كهلسۇن

غىنىدهك ، ئۇ يېتىشتۈرگهن شائىرالرمۇ كۆپ ئاچچىق قىسمهتلىك جهريانى كۆپ بول

تۆۋهنده ئاشۇ شائىرالرنىڭ ئىچىدىكى ياش تاالنتلىق شائىر غوجىمۇھهممهت . بولدى

مۇھهممهت بىلهن ئېلىپ بارغان سۆھبهت خاتىرىسىنى ئوقۇرمهنلهرنىڭ ھۇزۇرىغا

.سۇندۇم

غا كىرىپ شائىرنىڭ ئىجادىيهت يولى-ئهلۋهتته ، ھهرقانداق يازغۇچى: مۇئهللىپ

ئهنه ئاشۇ چاغ ھهربىر ئىجادىيهتچىنىڭ ئۆزىگه . كېلىشىده مۇئهييهن سهۋهب بولىدۇ

سىز بۇ يولغا قهدهم باسقان چاغدىكى . نىسبهتهن تۇنجى ئهسىرى يېزىلغان دهۋر بولىدۇ

كهچۈرمىشلىرىڭىزنى سۆزلهپ بېرهمسىز؟

. اخشى كۆرهتتىم مهن كىچىك ۋاقتىمدا كىتاب ئوقۇشنى ئىنتايىن ي: غوجىمۇھهممهت

كېيىنچه ئوقۇغانلىرىمدىن خاتىره قالدۇرىدىغان ، ماڭا ئاالھىده تهسىر قىلغان ئىشالر

بىر مهزگىل كۈندىلىك . ھهققىده كۈندىلىك خاتىره يازىدىغان ئادهت يېتىلدۈرۈۋالدىم

شائىرالرنىڭ -خاتىره يېزىش بىلهن ئۆتتۈم ، شۇ چاغالردا راستىنى ئېيتسام ، يازغۇچى

ژۇرنالالردا ئېالن قىلىدىغانلىقىدىن خهۋهرسىز -رلىرىنى ھهر خىل گېزىتئهسه

بۇيهردىن تېپىۋالىدىغان ژۇرنالالرنى -قىزىقىشىم ئاشقانسېرى ئۇيهر. ئىكهنمهن

قارىسام ، ژۇرنالدا بېرىلگهن ھېكايىلهر بىلهن يازمىلىرىمنىڭ . ئوقۇيدىغان بولدۇم

4

ئهسهر ئهۋهتىپ بېقىش ئىستىكى شهكلى ئاساسهن ئوخشاپ كېتىدىكهن ، مهنده

ئۇزۇن . خاتىرهمدىكى ئۆزۈمگه ئهرزىگهن نهرسىلهرنى كۆچۈرۈپال ئهۋهتتىم . تۇغۇلدى

يۈهن 58ژۇرنىلىدا تۇنجى ھېكايهم ئېالن قىلىندى ھهمده »شىنجاڭ ياشلىرى«ئۆتمهي

غان گهرچه مهن شۇ چاغدا ئهسهر ئېالن قىلىپ بېقىش نىيىتىده بول. قهلهم ھهققىمۇ كهلدى

بولساممۇ ، لېكىن قهلهم ھهققى شۇ ۋاقىتتىكى ئىقتىسادىي ئهھۋالىمغا نىسبهتهن

يۈهن بولغاچقا ، مهنده 56مېنىڭ شۇ چاغدىكى مائاشىم . ناھايىتى يۇقىرى پۇل ئىدى

كېيىن . ئىقتىساد ھهۋىسى ئاستىدا ئهدهبىياتقا زور دهرىجىده قىزىقىش پهيدا بولدى

. ىلدىن كېيىن مهنده شېئىر ياكى ھېكايه يېزىش ئويى بولدى بىر مهزگ. شېئىرمۇ يازدىم

سىز شېئىر «: مېنىڭ ئىجادىيهت ئهھۋالىمغا يېقىندىن باھا بېرىۋاتقان ئابلىكىم مۇساق

بهلكىم شۇ چاغدا مېنىڭ شېئىرىيهتتىكى قابىلىيىتىم . دېدى » يازسىڭىز بولىدىكهن

ژۇرنىلىدا خېلى ئهسهر ئېالن »يېڭى قاشتېشى«مهن . كۆزده تۇتۇلغان بولسا كېرهك

قىلغان ھهم ئىش ئورنۇم بىلهن تهھرىر بۆلۈم ئارىلىقى يېقىن تۇرغان تۇرۇقلۇق ، تهھرىر

گهرچه ئون نهچچه قېتىم ئىزدهپ بارغان بولساممۇ . بۆلۈمىنى بىلمهيتتىم

.تاپالمىغانىدىم

007«سانىدا سىزنى-1يىللىق -2002ژۇرنىلىنىڭ » يېڭى قاشتېشى«: مۇئهللىپ

ئۇنىڭدىن كېيىنمۇ يهنه . دهپ تونۇشتۇرغانىدى » پارچىگه يېقىن شېئىرى ئېالن قىلىندى

سىز دېمهتلىك شائىرالرغا نىسبهتهن بۇ زور . بىر بۆلۈك شېئىرالرنى ئېالن قىلدىڭىز

. دېيىشىدىكهن » ھېچ ئىش قىلماي شېئىر يازىدىغان ئوخشايدۇ«: سىزنى بهزىلهر. سان

. ىزنىڭ كۆپلۈكى بىلهن مۇناسىۋهتلىك بولسا كېرهك بهلكىم بۇ ئهسهرلىرىڭ

ئهسهرلىرىڭىز سان جهھهتتىن كۆپ بولۇپال قالماي ، سۈپهت جهھهتتىنمۇ خېلى زور

سىزدىكى بۇ خىل شېئىرىيهتكه ئۆزىنى بېغىشالش روھىدىن . سالماقنى ئىگىلهيدۇ

دىكى سهۋهبمۇ ئهسهرلىرىڭىزنىڭ كىشىلهر قهلبىنى لهرزىگه سااللىشى. سۆيۈنۈش كېرهك

5

سىز سان بىلهن سۈپهت ھهققىده بىرنېمه دهپ بېرهمسىز؟. ، سۈپىتىنىڭ يۇقىرىلىقىدا

مهن ھهقىقهتهن نۇرغۇن شېئىرالرنى ئېالن قىلدىم ، لېكىن مهن : غوجىمۇھهممهت

بىر ئهدىبكه . شېئىردىكى ساننىڭ كۆپلۈكىنى ئۆزۈمنىڭ مۇۋهپپهقىيىتى دهپ قارىمايمهن

دا ، ھهممىدىن مۇھىم ئورۇندا تۇرىدىغىنى سۈپهت ، ياخشى يېزىلغان نىسبهتهن ئېيتقان

لېكىن ھهممىنى . بىر ئهسهر يهنه بىر قانچىلىغان ئهسهرنىڭ ئورنىنى تولدۇرۇپ تۇرااليدۇ

بىراقال دهۋالىمهن دهپ پۇرسهت كۈتۈش ، ئۈزلۈكسىز غىدىقلىنىپ تۇرىدىغان شائىر روھىغا

ئۆزىنى -شۇنداق بولغانىكهن ، ئۆز. هلمهيدۇ نىسبهتهن سىقىلىشتىن باشقىنى ئهك

قانداقتۇر شېئىر يازغاندا ساننىڭ . ۋاقتىدا بوشاندۇرۇپ تۇرۇشى كېرهك -ۋاقتى

شېئىرلىرىمنىڭ سان . ئۆزىنى ئىنكار قىلغانلىق بولىدۇ -ئهندىشىسىگه قېلىش ئۆز

ى جهھهتتىن كۆپلۈكى مېنىڭ ئاچچىق قىسمهتكه تولغان روھىمنىڭ ھهربىر نۇقتىدىك

. ئىنكاسىدۇر ھهم ساننىڭ كۆپ بولۇشى خالىغانچه دهۋالسا بولىدىغان ھادىسه ئهمهس

. ئۇنىڭغا يهنه بىر ئهدىبنىڭ جاپالىق ئىزدىنىشى ۋه ئىلمىي ئهمگىكى سىڭگهن بولىدۇ

ناۋادا ئاز يېزىپ ، ئاز ئېالن قىلدۇرغان بولساممۇ ھازىرقىدىنمۇ سۈپهتلىك ئۆلمهس

لېكىن . بولسام ، بۇنى ھهقىقىي مۇۋهپپهقىيىتىم دهپ قارايتتىم ئهسهرلهرنى يارىتالىغان

.مهن ئۇ سهۋىيىدىن خېلىال يىراق

مهيلى بىز سىزنىڭ قايسى ئهسىرىڭىزنى ئوقۇمايلى ، ئۇنىڭدا شېئىرغا خاس : مۇئهللىپ

ئۆزگىچه ئاالھىدىلىك بولۇش بىلهن بىرگه سىزنىڭ شېئىرغا بولغان كۈچلۈك مۇھهببهت

ئهلۋهتته ، بۇ مۇھهببهت تۇيغۇسى ئاسانلىقچه . س قىلغىلى بولىدىكهن تۇيغىڭىزنى ھې

بۇ خىل مۇھهببهت تۇيغۇسىنى ئهمهلىي رېئاللىقتىن ئايرىپ قاراش . قولغا كهلمهيدۇ

ئاقىالنىلىق بولمىسا كېرهك؟

ئهلۋهتته دۇنياغا تۆرهلگهن ھهربىر ئىنسان ياشىغانىكهن ، ھاياتىدا : غوجىمۇھهممهت

بۇ . ئۇنىڭ ئۈچۈن كۈرهش قىلىدۇ . مۇددىئا ئۈچۈن ئۆزىنى بېغىشاليدۇ -مهلۇم كهسىپ

6

بۇ نۇقتىدا مېنىڭ . ھهم رېئاللىقنىڭ تهقهززاسى ، ھهم ئادىمىيلىك ئېھتىياجى

ھاياتىمنىڭ مۇھىم بىرقىسمى بولغان ، مېنىڭ ياشىشىمنى قىممهتكه ئىگه -ئېتىقادىم

. ڭغا مهڭگۈ ئۆزۈمنى بېغىشاليمهن قىلىپ تۇرىدىغان يېزىقچىلىقال بولىدىكهن ، ئۇنى

ئهلۋهتته . دېگهن ھېكمهت بار » جاندىن كهچمىگۈچه جانانغا يهتكىلى بولماس«كونىالردا

. كۆزلىگهن ئېتىقاد ، نىشان ئۈچۈن نۇرغۇن بهدهللهرنى تۆلهشكه توغرا كېلىدۇ

شكه مهقسهت ئۈچۈن مهلۇم نهرسىلهردىن كېچى-ياشاشتىكى يادرو بولغان مهلۇم مۇددىئا

شۇنداق بولغانىكهن ، مهنمۇ بهزى قۇربان . ، ئۇنى قۇربان قىلىشقا توغرا كېلىدۇ

ھاياتىم بولغان -مهن ئهزهلدىن ئېتىقادىم. بېرىشلهردىن خالىي بواللمىدىم

بۇ يهرده بهدهل . شېئىرىيهتكه ئاسىيلىق قىلمىدىم ، ئۆزۈمگه ئاسىيلىق قىلمىدىم

هن ئاشۇ شېئىرالرغا ئۆزۈمنى بېغىشلىغان م. تۆلهش ئانچه مۇھىم نهرسه ئهمهس

كهچمىشلىرىمنى ھهر خىل قېلىپالردىن خالىي -دهقىقىدىكى روھىيىتىمدىكى ئازاب

...ئىپادىلهشكه تىرىشتىم

بهلكىم سىزنىڭ . بۇ يهرده بهدهل تۆلهش توغرۇلۇق سۆزلهر بولۇندى : مۇئهللىپ

. اكى چۈشىنىشكه بولمايدۇ ھاياتىڭىزغا نىسبهتهن بۇ گهپنى مۇنداقال دهپ قويۇش ، ي

مېنىڭ قارىشىمچه ، سىزنىڭ بۇ جهھهتتىكى تۆلىگهن بهدهللىرىڭىزنى ھهقىقهتهن بىر

ھهممىگه مهلۇم . ئهدىبنىڭ سهنئهتلىك ۋىجدانىي نۇقتىسىدىن تىلغا ئېلىشقا ئهرزىيدۇ

، شېئىر رېئاللىقتىكى بارلىق شهكىل ، فورمۇال ، يوسۇنالردىن قۇتۇلۇشنى ، مهۋجۇت

شېئىر ئۈچۈن بهدهل تۆلهش . هرتىپلهردىن خالىي ئىپادىلىنىش خاھىشىنى تهلهپ قىلىدۇ ت

تارىختىن بۇيان داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان ھادىسه ، بۇ خىل روھىي ھالهت دهۋرىمىزگه

سىزنىڭ بۇ جهھهتتىكى تۆلىگهن . كهلگهنده ئهڭ سۇس ھالهتكه چۈشۈپ قالدى

بهدهللىرىڭىزنى سۆزلهپ بېرهلهرسىزمۇ؟

بۇ ۋاقىتتا نېمىنى سۆزلهي ، ئايالىم بىلهن بىر باالمنى يېتىم قىلىپ : غوجىمۇھهممهت

7

ئاجرىشىپ كهتكىنىمنىمۇ ياكى تۇرمۇش ئېلىپ كهلگهن ئىقتىسادىي بېسىمنىمۇ؟ گهرچه

مېنىڭ دهسلهپكى قىزىقىشىم ئىقتىساد ھهۋىسى ئاستىدا بولغان بولسىمۇ ، كېيىنچه

مهن تاكى توي قىلىپ بىر . لۇق قۇتۇلۇپ چىقتىم ئىقتىسادنىڭ ۋهسۋهسىسىدىن تو

ئائىلىگه ئىگه بولغۇچه ئىقتىسادقا ئانچه قىزىقمىدىم ، توي قىلغاندىن كېيىن كۆز

مهن بۇرۇن ئىجادىيهتكه بولغان زىياده . ئالدىمدا يېپيېڭى بىر دۇنيا كۆز ئاچتى

مهن ئۆزۈمنىڭ . ھېرىسمهنلىك تۈپهيلىدىن بۇالرنى ئويالشقىمۇ ئۈلگۈرمىگهنىكهنمهن

روھىي دۇنياسى بىلهن ئهمهلىي رېئاللىق ئوتتۇرىسىدا ناھايىتى چوڭ ھاڭنىڭ بارلىقىنى

سهزگهن ۋاقتىمدا ، مهن سهنئهت دۇنياسىدىن ماددىي مهئىشهت دۇنياسىغا كىرىشكه

ئىش ھهققىمنىڭ تۆۋهن بولۇشى . يېگانه ، قۇپقۇرۇق ئىدىم -مهن يهككه. مهجبۇر بولدۇم

نىزاالرنى ئهكهلگىلى -ئائىلىده ئىقتىسادىي بېسىم تۈپهيلىدىن جېدهلبارا -بارا

مهن يهنىال ئاۋۋالقى ھالىتىمده ياشاپ . بۇ ھالهت خېلى ئۇزۇن داۋامالشتى . تۇردى

مهن كهسكىن تالالشقا . ماددىي گادايلىق ئاخىر گېلىمنى بوغدى . قېلىشنى خااليتتىم

ىن رېئال ئىجتىمائىي كىشىلهر توپىغا مېنىڭ ئۆز روھىي دۇنيايىمد. دۇچ كهلدىم

بىراق بىز چىقىشالمىدۇق ، زىددىيهت . قېتىلىشقا خېلى ئۇزۇن ۋاقىت كېتهتتى

. ئاخىر بهش يىللىق چىقىشالماسلىق تۈپهيلى ئايالىمدىن ئاجرىشىپ كهتتىم . كۈچهيدى

مهن ھېچبولمىسا ئۆزۈمنىڭ ئورنىنى قايتا . بۇالرنى بهدهل دېگىلى بولماس

.ييهنلهشتۈرۈش ئۈچۈن ئۇرۇندۇممۇئه

سىزنىڭ ھازىرقى . مۇشۇ يهرده مۇنۇ گهپنى قىستۇرغۇم كېلىۋاتىدۇ : مۇئهللىپ

شېئىرلىرىڭىزدا تهسۋىرلهنگىنىدهك مۇقىم تۇرالغۇ ئۆيىڭىزنىڭ ، ئايالىڭىزنىڭ ،

بۇنىڭ نۆۋهتتىكى ئىجادىيىتىڭىزگه . خىزمىتىڭىزنىڭ يوقلۇقى ھهققىده ئاڭلىدىم

ىرى قانداق بولدى ، سىز ھهممىدىن ئايرىلىپ قالدىم دهپ قارامسىز؟ ئۇالر بولغان تهس

ئېلىپ كهلگهن پسىخىك بېسىم قانداق بولدى؟

8

بۇنىڭدىكى نۇرغۇن سهۋهبلهر ئهسلى ئۆزۈمدىن كېلىپ چىققان ، : غوجىمۇھهممهت

چۈنكى مهن . جهمئىيهتتىن ، باشقىالردىن ئاغرىنىشقا ھېچقانداق ھهققىم يوق

مهن بۇرۇن بۇنىڭغا . كهنمهن ، ماددىي موھتاجلىق يهلكهمنى بېسىپ تۇرىدۇ ياشىغانى

يېزىقچىلىقنى بىردىنبىر نىشان قىلغانلىقىم ئۈچۈن مهنده . ئانچه پهرۋا قىلمىغانىدىم

يېگانه يۈرۈشكه قىزىقىدىغان ھالهت -جهمئىيهتتىن ئايرىلىپ قالىدىغان ، يهككه

هنگىنىدهك ئايالىمدىن ئاجرىشىپ يۇقىرىدا سۆزل. شهكىللىنىپ قالغانىدى

كېتىشىمدىكى سهۋهب ، بىر مهزگىل ئىجادىيهتكه بېرىلىپ كېتىپ ، مائاشقا قاراپ

مېنىڭ ئىلگىرى . ياشاپ ئىقتىسادىي جهھهتتىن كېلىشهلمىگهنلىك سهۋهبىدىن بولدى

. ى يېزىقچىلىق ھاياتىم مۇھىم ئورۇندا تۇرغاچقا ، رېئاللىققا بولغان تونۇشۇم ناچار ئىد

ئىش ھهققىنىڭ زىياده تۆۋهنلىكى ، ئىشنىڭ ئېغىرلىقى ، روھىي بېسىم تۈپهيلى زاۋۇتتىن

كېيىن ئىقتىساد بىر ئادهمنىڭ ھاياتى بىلهن . چىقىپ كېتىشكه مهجبۇر بولدۇم

چهمبهرچاس باغلىنىپال قالماستىن ، بىر مىللهت تهقدىرى بىلهن بولغان مۇناسىۋىتىنى

ئىقتىساد بىر مىللهتكه نىسبهتهن شېئىردهك ، بهلكى . ھهقىقىي تونۇپ يهتتىم

ئىجادىيىتىمگه بولغان تهسىرى دېگهنده رېئاللىقتا . ئۇنىڭدىنمۇ مۇھىم ئىكهن

تهبىئهتتىن . يېگانه قالدىم ، ھهممه ئىشتا ئۆزۈمگه تايىنىشقا توغرا كهلدى -يهككه

ىن ئىجتىمائىي ئادهم ياتلىشىۋاتقان ئادهملهر توپىغا كىرىش ئۈچۈن تهبىئىي ئادهملىكت

تهرىپىگه يۈزلىنىش كېرهك بولغاچقا ، ئىلگىرىكى ھهممه نهرسهمنى شۇ يهرده قويۇپ

لېكىن بۇ ۋاقىتلىق ھادىسه ، مهن مۇقىم تۇرمۇش كاپالىتىگه . قويۇشقا توغرا كهلدى

.ئىگه بولغاندىن كېيىن ، يهنه ئۆزۈمنى تېپىۋالىمهن

ئال روھىي ھالىتىڭىزنىڭ ئىنكاسىمۇ؟شېئىرلىرىڭىز ھهقىقهتهن رې: مۇئهللىپ

شۇنداق . مهن ئهزهلدىن شېئىرىيهتكه ، ئۆزۈمگه ئاسىيلىق قىلمىدىم : غوجىمۇھهممهت

بولغانىكهن ، مېنىڭ ئۆز قهلبىمنى ئاشكارىالشقا ئۇرۇنۇشۇمدىن تۇغۇلغان تۈزىندىلهر

9

.ئۆزۈمنى ئىزدهشنىڭ قىسمهتلىك جهريانى ، خاالس-دهل ئاشۇ ئۆز-

سىزنىڭ شېئىرىڭىز مهزمۇن ياكى شهكىل جهھهتتىن ھهر خىل سۈنئىي :مۇئهللىپ

شېئىردىكى لىرىكىلىق كهيپىياتنىڭ چىنلىقى ھامان ئوقۇغان . بېزهكلهردىن خالىي

بۇ جهھهتته نېمه دېيىش مۇمكىن؟. كىشىنى ئۆز دۇنياسىغا ئاپىرىپ تاشاليدۇ

ى ھهر خىل قېلىپالردىن كهچمىشلهرن-مهن ئۆز روھىيىتىمدىكى ئازاب: غوجىمۇھهممهت

شېئىر يېزىۋاتقاندا مهتبۇئاتتا ئېالن . خالىي ئهركىن ئىپادىلهشكه تىرىشتىم

پهقهت ئۆزۈمنى ئاشكارىالشقا . قىاللماسلىق بىلهن ھېسابلىشىپ ئولتۇرمىدىم -قىلىش

.ئۇرۇندۇم ، مهن تهبىئىيلىكنى ياقتۇرىمهن

روھى بىلهن ئۆلمهس ئوبرازالرنى شېئىرلىرىڭىزدا يۈكسهك ۋهتهنپهرۋهرلىك: مۇئهللىپ

بۇ ئوبرازالر ئۆزىنىڭ ھهقىقهتپهرۋهرلىكى ، ئىنسانپهرۋهرلىكى ، . ياراتتىڭىز

بۇ . مۇھهببهتپهرۋهرلىكى بىلهن يۈكسهك تهۋهككۈلچانلىق روھىنى بىرلهشتۈرگهن

ئوبرازالرنى رېئاللىقتىكى قاغجىراشنىڭ بهدىئىي خۇسۇستىكى ئىنكاسى دهپ چۈشهنسهك

اق بوالر؟قاند

شېئىرلىرىڭىزدا رېئالىزملىق روھ «: شېئىر يازىدىغان بۇرادهرلىرىم: غوجىمۇھهممهت

يازغان ھهربىر شېئىرىمدا مىللهت پسىخىكىسىدىكى ھهر خىل . دېيىشىدىكهن » كۈچلۈك

لېكىن بۇنى ئىپادىلهش ئانچه ئاسان . قاتالمالرنى ئهكس ئهتتۈرۈشكه تىرىشىمهن

ي ۋاسىتىلهردىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىش ئارقىلىق دېمهكچى ھهر خىل بهدىئى. ئهمهس

دهرۋهقه مىللىتىمىزنىڭ روھىيهت . بولغان نهرسىلهرنى ئاشكارىالشقا توغرا كېلىدۇ

پسىخىكىسىدىكى نورمالسىزلىق تۈپهيلى ئۈمىدسىزلىك ، چۈشكۈنلۈك ، زىياده خىيالغا

. ېشىمىزدا ئۇچۇپ يۈرۈپتۇ بېرىلىش ، ئۆزىنى بايقىيالماسلىقتهك روھىي پاجىئهلهر ب

مېنىڭچه بولغاندا ، بىر ئادهمگه نىسبهتهن ئېيتقاندا ئهڭ ئاۋۋال ئۆزىنى تونۇش ، ئاندىن

شېئىرلىرىم . كۆز ئالدىدىكى مۇھىتقا تهدبىر ئىزدهش خاھىشى بولۇشى كېرهك

10

مىللىتىمىز . ئۆزىنى بايقىشىغا تۈرتكه بولسا ئهجهب ئهمهس -كىشىلىرىمىزنىڭ ئۆز

كىسىدىكى قاراملىق ، مىجهزىدىكى چۇسلۇق ، باتۇرلۇق ، ھهققانىيلىق پسىخى

كىشىلهر . قاتارلىق ئهركهكلىك ئامىللىرى بۈگۈنكى كۈنده بهلكىم ئۇنتۇلۇپ كهتتى

ئهمدى ئهكس ئهتتۈرۈشته . ئۆزىنى تونۇشتا ئۆز تارىخىغا نهزهر سالىدۇ -ئهلۋهتته ئۆز

ل روھىي كهچۈرمىشلىرىم ، ۋۇجۇدۇمدىكى تىل ئىپادىلهش جهھهتتىكى ئادىتىم ، ھهر خى

.ئاشۇالر بهلگىلىگهن بولسا كېرهك.. . غۇرۇر ئوتلىرى

ھهرقانداق بىر شائىر شېئىر ئىجادىيىتىگه كىرىشكهن ۋه ئۆز قابىلىيىتىنى : مۇئهللىپ

، كېيىنكى ئورنىنى دهڭسهۋاتقان ۋاقىتتا كۆزگه كۆرۈنگهن ئىقتىدارلىق ئهدىبلهرنى

. تىدۇ ھهم ئىجادىيىتىگه مۇئهييهن تهسىرلهرنى قوبۇل قىلىدۇ ئۆزىگه ئۇستاز تۇ

جۈملىدىن سىزمۇ ئىجادىيهت مۇساپىڭىزده بۇ جهرياننى بېسىپ ئۆتكهن بولغاچقا ، بۇ

بۇ ھهقته ئىچكى سهرگۈزهشتىلىرىڭىزنى بىلىپ . ھهقته سۆزلهش مۇھىم دهپ قارايمهن

.باققۇم بار

ناشتىن قۇتۇلغاندىن كېيىن ، ئىمىن ئهڭ دهسلهپته بارماق سا: غوجىمۇھهممهت

ناملىق » گۈلگۈن دالىالر«ئۇنىڭ . ئهھمىدىنىڭ شېئىرلىرى ماڭا ئاالھىده تهسىر قىلدى

شېئىرالر توپلىمىنى سۆيۈنۈش ئىچىده ئوقۇدۇم ھهم مۇئهييهن تهسىرلهرنى قوبۇل

ئۇنىڭدىن كېيىن بوغدا ئابدۇلال شېئىرلىرى مېنى بهدىئىي جهھهتتىكى . قىلدىم

ئاالھىدىلىكى بىلهن شېئىرىيهتنىڭ پهلسهپه ، تارىخ ، ئۆتمۈش ، رىۋايهت تۈسى

ياش شائىرالردىن ئهخمهتجان . بىرلىشىپ كهتكهن سىرلىق قهسىرىگه باشالپ كىردى

ئوسمان ، ئۆمهر مۇھهممهدئىمىن قاتارلىقالرنىڭ شېئىرلىرى ئىجادىيىتىمگه بهلگىلىك

. ئۇالرنى ئۇستازىم دهپ قارايمهنبۇنىڭدىن كېيىنمۇ. تهسىر كۆرسهتكهن

شېئىرلىرىڭدا بىر خىل مهشرهپ روھى ، تهۋهككۈلچىلىك ، ئىسيانكارلىق ، : مۇئهللىپ

سىزنىڭ بۇ خىل روھىي ھالهتنى تاللىشىڭىزنىڭ . ئهسهبىيلىك بار دهپ قارايمهن

11

مۇئهييهن ئاساسى بارمۇ؟

. ى تاللىغان بولسا كېرهك مهن بۇ خىل روھنى ئهمهس ، بۇ خىل روھ مېن: غوجىمۇھهممهت

بۇنداق دېيىشىمده ، مهن ھهرقانداق شېئىر يازغىنىمدا مهشرهپ ئۇسلۇبىدا يازاي ،

پهقهت ئۇنىڭ شېئىرلىرىنى سۆيۈپ . ئۇنداق يازاي ، بۇنداق يازاي دهپ ئويلىمايمهن

بهلكىم شۇ خىل روھ ئىجتىمائىي قىسمهتلىرىمگه بولغان قاراشلىرىمنى . ئوقۇغانمهن

.دىلهشته مېنى شۇنداق تالالشقا تهقهززا قىلغان بولسا كېرهكئىپا

شېئىرىڭىزنى ئوقۇغاندا ھهربىر كىتابخان بهدىئىي تاالنتىڭىزغا قايىل : مۇئهللىپ

بهزىلهر سىزنى بۇ جهھهتته مهلۇم پهلله ياراتقان . بولماي قالمايدۇ ، ئهلۋهتته

سىز بۇ نۇقتىغا قانداق قارايسىز؟. دېيىشىدىكهن

شېئىر ئهدهبىياتنىڭ گۈلتاجى ، شېئىرىيهتكه نىسبهتهن ئېيتقاندا ، : ىمۇھهممهتغوج

پهلله ئۇقۇمىغا كهلسهك ، بهلكىم . ئۇنىڭ مهڭگۈ پهللىسى بولغان ئهمهس ھهم بولمايدۇ

بىر ئهدىب ئىجادىيىتىده بىرنهچچه ئۈزۈلۈش جهريانى بولۇشى مۇمكىن ، بىر خىل

. ئوتتۇرىسىدا مۇئهييهن بوشلۇق ھاسىل بولىدۇ سهۋىيه بىلهن يهنه بىر خىل سهۋىيه

ئادهم بىر خىل رهۋىشته . ئۆزىنى ئىنكار قىلىش جهريانى -مانا بۇ شائىرنىڭ ئۆز

شېئىر ئۇنى باشقىچه شهكىلگه . يېزىۋهرگهندىن كېيىن زېرىكىش تۇيغۇسى شهكىللىنىدۇ

ئۇنىڭ . كېلىدۇ شۇ نۇقتىدا شائىر بىر بالداق قاڭقىشقا توغرا . كىرىشكه قىستايدۇ

كۇچا تهرهپلهرگه ئۆتتۈم ، -مهن ئاقسۇ. تاالي ئارزۇسى پهلله بولۇشى مۇمكىن

لېكىن مهن بهدىئىي پهلله ياراتتىم دهپ . ئوقۇرمهنلهرنىڭ ئىنكاسى ياخشى بولدى

ئهدهبىيات ئىنسان روھى بىلهن تاشقى . قارىمايمهن ، ئهدهبىياتنىڭ چېكى بولمايدۇ

. لۇش سۈپىتى بىلهن ، ئۇ ھهرقاچان يېڭىلىنىشنى تهلهپ قىلىدۇ دۇنيانىڭ دىئالوگى بو

ئىنسان ھهرىكىتى . ئىنسان ئاخىرالشمايدىكهن ، تهبىئهت ، جهمئىيهت ئاخىرالشمايدۇ

شۇڭالشقا پهلله مهۋجۇت . ئۆزىنى ئىنكار قىلىش بىلهن راۋاج تاپىدۇ -ھامان ئۆز

12

دىكى دىئالوگنىڭ شهكلى ، ئادهم بىلهن تهبىئهت ، جهمئىيهت ئوتتۇرىسى. ئهمهس

.مهزمۇنىدىن ئۆزگىرىش بىر نۇقتىدا تۇرۇۋېلىشنى ئانچه خالىمىسا كېرهك

ھازىرقى ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ ئومۇمىي ئهھۋالىغا قانداق قارايسىز؟: مۇئهللىپ

مهن ئۆزۈمنى ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ ھازىرقى ئهھۋالىغا باھا : غوجىمۇھهممهت

.ئىگه ئهمهس ، دهپ قارايمهنبېرهلىگۈدهك الياقهتكه

ھازىر مهتبۇئاتتا ئېالن قىلىۋاتقان شېئىرلىرىڭىز مهيلى سان ۋه سۈپهت : مۇئهللىپ

شېئىرلىرىڭىزنىڭ سهۋىيه جهھهتتىن . جهھهتتىن بولمىسۇن ، كىشىنى زوقالندۇرىدۇ

يۇقىرىلىقى بىلهن بىرهر كىتاب چىقىرىشقا ئىمكانىيىتىڭىز بار ئىدى ، نۇرغۇن

سىز بۇ . نلهر ۋه ھهۋهسكارالر شېئىرالر توپلىمىڭىز بولۇشىنى ئارزۇ قىلىدۇ ئوقۇرمه

ھهقته بىرنېمه دهپ باقامسىز؟

ھهممىگه چۈشىنىشلىك ، بازار ئىگىلىكىنىڭ تهلىپىگه ماسلىشىپ : غوجىمۇھهممهت

شۇنداق بولغانىكهن ، دهۋرىمىزده مهلۇم . ئورۇنلىرى بازارغا يۈزلهندى نهشرىيات

كۈچ بولمىسا مهنىۋى ئهمگهكلىرىمىزنى كىتاب قىلىپ چىقىرىش خېلىال ئىقتىسادىي

بازار ئىگىلىكىگه يۈزلهنگهن نهشرىيات ئورۇنلىرى ۋه كىتاب سودىگهرلىرى . قىيىن

خهلققه زۆرۈر بولغان ، تېز ياقىدىغان ، سېتىلىش دائىرىسى كهڭرهك بولغان بىرقىسىم

بۇنداق شارائىتتا شېئىر بىر . دىكهن تهرجىمه ئهسهرلىرىگه بهكرهك قىزىقى-ماقاله

شېئىرغا مهبلهغ . بولۇپ تۇرۇۋاتىدۇ چهتته بوينىنى قىسىپ تۇرۇشقا مهجبۇر

ھازىر خهلقىمىزنىڭ باشقا . سالىدىغان كىتاب سودىگهرلىرىنى ئۇچراتماق تهس

يازمىالرغا قارىغاندا شېئىرغا بولغان ئىستېمالى تۆۋهن ، يهنه بىر تهرهپتىن ،

لهر تهۋهككۈلچىلىك قىلىپ مهبلهغ سااللىغۇدهك دهرىجىده ئىلگىرىلهپ سودىگهر

.كېتهلمىدىم ، دهپ قارايمهن

ھاياتىڭىزدا ئالىي مهكتهپته ئوقۇش خىيالىدا . ھهممه ئادهمده ئارزۇ بولىدۇ : مۇئهللىپ

13

بولۇپ باققانمۇ؟ بهلكىم ئالىي مهكتهپته ئوقۇپ مۇكهممهل تهربىيىگه ئىگه بولغان

ازىرقىدىنمۇ ياخشىراق يېزىشىڭىز مۇمكىنمىدى؟بولسىڭىز ھ

راستىنى ئېيتسام ، كىممۇ ئۇنداق خىيالدا بولمايدۇ دهيسىز ، مېنىڭ : غوجىمۇھهممهت

لېكىن ئائىله قىيىنچىلىقىمىز بولغاچقا ، بىر كهسىپ . كىچىك ۋاقتىدا ئوقۇغۇم بار ئىدى

ىر تهربىيىلىمهيدىغانلىقىنى كېيىنچه ئالىي مهكتهپته شائ. يولى تالالشقا توغرا كهلدى

دۇنيادا ئىككى . ئۆزۈمدىن قانائهتلىنىشكه باشلىدىم -چۈشهنگهندىن كېيىن ، ئۆز

شېئىرىيهتته ئۇستاز . كهسىپنىڭ ئۇستازى يوق ، بىرى شائىرلىق ، يهنه بىرى ئاشىقلىق

سىزده مهلۇم تاالنت بولغاندىال ، ئاندىن شېئىرنىڭ پېشىنى . تۇتقىلى بولمايدىكهن

ئالىي مهكتهپته ئوقۇغانالرنى ئېلىپ ئېيتساق ، ئۇالرنىڭ ھهممىسىنىڭ . تۇتااليسىز

تهربىيه مهسىلىسىگه كهلسهك ، مهن ئۆزۈمدىن رازى . شائىر بولۇپ كېتىشى ناتايىن

ھهۋهس قىلغان ، بىر ئېتىقاد بىر بولماي قىينالغان چاغلىرىمدا مهكتهپ تهربىيىسىگه

. ق مۇكهممهل تهربىيىمۇ جۇۋالدۇزدىن باشقا نهرسه بولمايدۇ مۇھهببهت بولمىسا ھهرقاندا

ئۆكۈنگهن چاغلىرىمنى ئېلىپ . شائىرنىڭ ئهڭ ياخشى مهكتىپى ئۆز قهلبىدىن ئىبارهت

ئېيتسام ، شائىر شېئىر يېزىشنى بىلىپال قالماستىن ، بهلكى تهبىئىي پهن بىلىمىگه ئىگه

ىمائىي پهن بىلىمى مول بولمىسا ، ئۇ شائىرنىڭ يهنه ئىجت. بولۇشى ئىنتايىن زۆرۈر

سىز مىللىتىڭىزنىڭ تىلى ، . شېئىر يازدىم دېگهنبىلهن ياخشى نهرسىلهرنى يازالمايدۇ

جۇغراپىيىسى ھهققىده تونۇشىڭىز بولمىسا ، سىزنى مۇكهممهل ئهدىب دېگىلى

تهبىئىي پهن بىلهن شېئىرىيهتنىڭ زىچ باغلىنىشلىقى ئاللىقاچان . بولمايدۇ

شېئىر تهبىئهت زېمىنىدا كۆكلهيدىكهن ، ئۇنىڭ ئاشۇ تهبىئهت . اتلىنىپ بولدى ئىسپ

بۇ پهقهت . توغرىسىدىكى تهبىئىي پهنلهر بىلهن چوقۇم قويۇق مۇناسىۋىتى بولىدۇ

ئۇنىڭ ئۈستىگه . شېئىرنىڭ ھهقىقىي مهنىسىنى چۈشهنگهندىال ئاندىن ئىشقا ئاشىدۇ

بۇالرنى ھېس . مىنىڭ بولماسلىقى زور پاجىئهدۇر ئهدىبكه نىسبهتهن مۇكهممهل تارىخ ئىل

14

قىلغان ۋاقتىمدا ئاللىقاچان ئوقۇش پۇرسىتىدىن مهھرۇم بولۇپ تۇرمۇش قاينىمىغا

.كىرىپ قالغانىدىم

ئىككى يىلدىن بېرى بۇرۇنقىغا قارىغاندا بهدىئىيلىك ، شهكىل جهھهتتىن : مۇئهللىپ

، » ئهرنىڭ ئىپپىتى«مهسىلهن ، . دىڭىز بىرقهدهر يۇقىرى بولغان شېئىرالرنى ئېالن قىل

بۇنىڭغا بولغان .. . »جېنىمغىنه جېنىم ئامرىقىم«، » قۇم شهھهر«، » ئوتتۇز ياش«

ئوقۇرمهنلهرنىڭ ئىنكاسى قانداق بولدى؟

ناملىق شېئىرىمنى ئوقۇغان بهزى يېقىنلىرىم ھازىرقى » ئوتتۇز ياش«: غوجىمۇھهممهت

دهرۋهقه ھهقىقىي بىر . ئهكس ئېتىپتۇ دېيىشتى تۇرمۇش ئهھۋالىڭ ناھايىتى ياخشى

. ئهمهلىيهتنى ، تىپىك ۋهقهلهرنى لىرىك كهيپىياتتا ئىپادىلهش بىرقهدهر قىيىن

. شېئىرىم ھهققىده ئوقۇرمهنلهردىن خهت تاپشۇرۇۋالدىم » جېنىمغنه جېنىم ئامرىقىم«

پلهرنى رېئالنى توغرىسىدىكى تىلدىكى ئهسهبىيلىك ، چېچىالڭغۇلۇق تهره» قۇم شهھهر«

.روھىي كهيپىياتىم بىلهن مۇناسىۋهتلىك دهپ قارايمهن

ھازىرمۇ بۇرۇنقىدهك شېئىر يېزىش ئىزچىللىقىڭىزنى ساقالپ : مۇئهللىپ

كېلىۋاتامسىز؟

ھازىرچه . شېئىر يازغان ۋاقتىمدا كهيپىياتقا بهكرهك ئهھمىيهت بېرىمهن : غوجىمۇھهممهت

بهزىده . كانسىزلىق تۈپهيلى كۆپ قىينىلىمهن مۇقىم تۇرالغۇم يوق ، شۇ سهۋهب ما

مهن تۇرمۇشتىن داۋاملىق ئىلھام . شېئىر يېزىش ئىشتىياقى مېنى قاتتىق چۇلغىۋالىدۇ

ئىزلهيمهن ، شېئىر يېزىۋاتقان ۋاقتىم دهل ئىلھامدىن ئىلھام تۇغۇلۇۋاتقان مهزگىل

نىڭ داۋاملىشىشىغا ئومۇمهن ئېيتقاندا ، ماكانسىزلىق ئىزچىللىقىم. بولۇشى مۇمكىن

.توسالغۇ بولۇۋاتىدۇ

سىز بىر چاغدا يازغان ھهرقانداق شېئىرىمنىڭ ھهربىر مىسراسى مۆھۈردهك : مۇئهللىپ

مېنىڭچه ، ھهرقانداق شائىرنىڭ ئۆزىگه خاس ئادىتى . ئېسىمده قالىدۇ دېگهنىدىڭىز

15

نى سۆزلهپ سىز شېئىر يېزىش ئادىتىڭىزنى ۋه بۇ چاغدىكى روھىي ھالىتىڭىز. بولىدۇ

بېرهمسىز؟

شېئىر يېزىش ئادىتىمنى سورىسىڭىز ، كۆپىنچه كۈندۈزى يازىمهن ، : غوجىمۇھهممهت

كهچلىرى ياكى كېچىلىرى يازالمايمهن ، يازدىم دېگهندىمۇ بىر كېچه ئۇخلىماي چىقىشقا

شېئىر يازغاندا قانداقتۇر بۇرۇن ئويلىنىۋالىدىغان ئهھۋالالر يوق ، . توغرا كېلىدۇ

شېئىر يازغۇم . اق خاھىشقا كۆپىنچه ئىپادىلهشته توسالغۇغا ئۇچراپ قالىمهن بۇند

كهلگهن ۋاقىتتا ئالدىمغا بىر ۋاراق ئاق قهغهزنى ئهكېلىپ قويۇپ يادىمغا كهلگهن

شهكىللهرنى سىزىمهن ، ھۆسنخهتلهرنى يازىمهن ، تۇيۇقسىز شېئىرغا بولغان تهقهززالىق

...ر چېچىلىپ چىقىشقا باشاليدۇشۇندىال پىكىرله. مېنى قىستايدۇ

بهدىئىي قىممهتكه ئىگه ئهسهرلهر بىلهن ئىجتىمائىي قىممهتكه ئىگه : مۇئهللىپ

ئهسهرلهرنىڭ رولىغا قانداق قارايسىز؟

سهنئهت نۇقتىسىدىن چۈشهنگهنده ھهرقانداق ئهسهر ھهم بهدىئىي : غوجىمۇھهممهت

ر جهمئىيىتىده دېھقانالرنىڭ نىسبىتى ئۇيغۇ. قىممهتكه ، ھهم ئىجتىمائىي قىممهتكه ئىگه

كۆپرهك ، زىيالىيالرنىڭ ساپاسى نىسبهتهن تۆۋهن ھهم ئىجتىمائىي قىممىتى بار ھهم

. بهدىئىي قىممىتى بار ئهسهرلهرنى يېزىپ مۇئهييهنلهشتۈرۈشكه ئېرىشمهك تهس

نهۋائىينى ئېلىپ ئېيتساق ، ئۇنىڭ ئون بهشىنچى ئهسىر ئهدهبىياتىدىكى پارالق

ئۇ بىزگه نىسبهتهن بهش ئهسىردىن بېرى . مهيهنده ئىكهنلىكىنى ھهممىمىز بىلىمىز نا

چۈنكى ئۇ ساپ سهنئهت نۇقتىسىدا تۇرۇپ ئهسهر . تېخى تولۇق ئېچىلمىغان سىر

بىر ئهسهرنىڭ قىممىتىنى بايقاشتا سهنئهت نۇقتىسىدىن تهھلىل قىلىنمىسا ، . يازغان

ر دهۋرگه ۋهكىللىك قىلىش بىلهن چهكلىنىپ ئۇنىڭ ئىجتىمائىي قىممىتى مهلۇم بى

ئۇنىڭدىن ساپ سهنئهتنىڭ نۇرلىرىنى تېپىش . كېيىنچه تارىخقا ئايلىنىپ قالىدۇ

.قىيىنغا توختايدۇ

16

سىزنىڭچه كىشىلىرىمىز تهبىئهتتىن ياتلىشىۋاتقان مۇشۇنداق بىر پهيتته : مۇئهللىپ

ممۇ؟تهبىئهت بىلهن ئادهمنىڭ مۇناسىۋىتىنى ئىپادىلهش مۇھى

مېنىڭچه ، تهبىئهت دېگهنده تهبىئهت دۇنياسى ھهم ئىنسانالرنىڭ : غوجىمۇھهممهت

ئىنساننىڭ ئهسلى خاراكتېرىنىڭ . ئهسلى ماھىيىتى بولغان تهبىئىيلىك كۆزده تۇتۇلىدۇ

. بىرىدىن ياتلىشىشى زور پاجىئهدۇر -تهبىئهت بىلهن ياتلىشىشى ، ئىنسانالرنىڭ بىر

نىڭ بۇزۇلۇشى ئادهمنىڭ روھىدىكى بۇزۇلۇشنى كهلتۈرۈپ تهبىئهتتىكى ئېكولوگىيى

ئۈرۈمچىده تۇرغان تۆتىنچى ئاي مهزگىلىده مۇنداق تۆت نهرسىنى كۆرمىدىم . چىقىرىدۇ

ئۈرۈمچىده . ، بىرى ، قۇياش؛ بىرى ، بىر دانه قۇش ، بىرهر تۈپ گىياھ ، بىر سىقىم توپا

بۇنىڭ ئۆزى . ئىش ئهمهس ئۆستهڭلهرنى كۆرهلمهسلىك ھهيران قاالرلىق-ئېرىق

ئۇالرنىڭ يۈرۈشى ، . ئىنسانالرنىڭ تهبىئهتتىن قانچىلىك ياتالشقانلىقىنى بىلدۈرىدۇ

سۆز ، ھهرىكىتى قاتارلىقالر پۈتۈنلهي مېخانىكىالشقان ، ئۇالرنىڭ تهپهككۇرى ، -گهپ

ق چىرايالردىكى چۈشكۈنلۈك ، سۇلغۇنلۇ. تهسهۋۋۇرى ئۆز ئوقىدىن ھالقىپ چىقالمايدۇ

ئۇالر بىرنهرسىدىن . ، بىتاقهتلىك ھالهتلىرى تهبىئهتتىن ياتلىشىشنىڭ ئىپادىسىدۇر

ئۇچۇر . خاتىرجهمسىزلىنىدۇ ، نېمىلهرنىدۇر ئىزدهيدۇ ، سېغىنىدۇ ، ئهمما تاپالمايدۇ

دهۋرىدىكى كىشىلهرنىڭ تۇرمۇش ئېقىمىنىڭ تېز ، كۆڭۈلنىڭ قۇرغاق بولۇشى پهقهت

. ۋاقىتلىق داۋاغا ئېرىشهلهيدۇئهدهبىي ئهسهر ئارقىلىقال

بهزى ئهسهرلهرنى تىل ئارقىلىق ئۇقۇپ ، كالال ئارقىلىق تهپهككۇر قىلغىلى : مۇئهللىپ

. ئۇنى پهقهت يۈرهك ئارقىلىق ئۇقۇپ ، يۈرهك ئارقىلىق چۈشهنگىلى بولىدۇ . بولمايدۇ

قتىدىن بۇ نۇ. قېلىپالرغا سېلىپ ئۆلچىگىلى بولمايدۇ -بۇنداق ئهسهرلهرنى شهكىل

شېئىرنى چۈشىنىش مهسىلىسىگه قانداق قارايسىز؟

شېئىر مۇزىكىغا ئهڭ يېقىن نهرسه ، شېئىرنى چۈشىنىش ئهمهس ھېس : غوجىمۇھهممهت

چۈشىنىش كاللىدا بولىدۇ ، ھېس قىلىش يۈرهكته ، مېنىڭ . قىلىش ئهڭ مۇھىم

17

، ئهمما ئهسهرلىرىمنى تامامهن چۈشهنگهن بولسىڭىز ئۇنىڭ ھاياتى ئاخىرالشتى

سىزنىڭ قهلبىڭىزده شۇ شېئىرغا بولغان قىزىقىش ئاساسىي ئورۇندا تۇرسا شېئىر

بهزى شېئىرالرنى ئوقۇپ ناھايىتى زور ھاياجانغا تولىسىز ، ئهمما ئۇ . ياشىغان بولىدۇ

شېئىر سىزگه پۈتۈنلهي تهئهللۇق بولمىغاچقا سىزده . ھهقته ھېچنېمه دېيهلمهيسىز

.ئىنتىلىش مهۋجۇت

شائىرالر ئۈستىدىن نارازى ئىكهنلىكىنى -جهمئىيهتته بهزىلهر يازغۇچى: هللىپمۇئ

بۇنىڭ ئاساسلىق سهۋهبى ، ئهدىبلهرنىڭ ئهخالقىي پهزىلىتى بىلهن ئۇنىڭ . ئېيتتى

سىز ئادهملىك پهزىلىتى بىلهن ئهدىبلىك . يازمىلىرى ئوتتۇرىسىدىكى پهرقلهر ئىكهن

انداق قارايسىز؟بۇرچى ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋهتكه ق

شائىرالرمۇ ئاۋۋال ئادهم ، ئاندىن كېيىن ئهدىب -يازغۇچى: غوجىمۇھهممهت

ئهدىبلهرنىڭ يازمىلىرىغا . لېكىن بۇ يهرده پهزىلهت مهسىلىسى مهۋجۇت . ھېسابلىنىدۇ

ئهمهلىيهت بىلهن . قارىسىڭىز ، ئۇالر رېئاللىقتىن ئۈستۈن ئۇلۇغۋار روھ بولۇپ تۇغۇلىدۇ

شائىرالرنى -دىنىي قاراشالردا يازغۇچى. رىسىدا روشهن پهرقلهر بولىدۇ يازما ئوتتۇ

دهرۋهقه ئهدىبنىڭ . پهيغهمبهردىن قالسىال ئهڭ ھۆرمهتكه اليىق كىشى دهپ قارايدىكهن

ئهدىبلهر رېئاللىقتىكى . ئۇلۇغلىنىشى ئۇنىڭ يازمىلىرى ئارقىلىق ئىپادىلىنىدۇ

بىلهن مهسىلىلهرنى كۆرهلهيدىغان ، تهھلىل كىشىلهردىن بىرنهچچه دهرىجه يۇقىرى كۆز

قىالاليدىغان بولغاچقا ، ئۇنىڭ يازمىلىرىدا مهلۇم ئىلغارلىق ، كۆزقاراشنىڭ بولۇشى

بىزنىڭ كالسسىك ئهدهبىياتىمىزدىكى بۈيۈك نامايهندىلهر ئۆزىنىڭ چىن . تهبىئىي

ك تۈپهيلى كۆڭۈل ئهخالقىي پهزىلىتى ، ئىنسانىي كامالىتى ، ئهسهرلىرىدىكى يۈكسهكلى

ئۇالرنىڭ يازغان ئهسهرلىرى بىر . خانىمىزدا ھهقىقهتنىڭ نۇرىغا ئوخشاش چاقناپ تۇرىدۇ

بۈگۈىكى دۇنيا مۇرهككهپ ، . قامۇس بولسا ، تىرىك ھاياتى بىر قامۇس ھېسابلىنىدۇ

ئهدىبلهردىكى . ياشىغانىكهنسىز ئىجتىمائىي توپ ئىچىدىن ھالقىپ چىقالمايسىز

18

زىلهت بىلهن يازمىسى ئوتتۇرىسىدىكى پهرق رېئاللىقتىن ئهخالقىي په

بۇ ئۇنداق ئوڭاي جهريان ئهمهس ، . ھالقىيالماسلىقتىن كېلىپ چىققان -ھالقىش

ھهرقانداق كىتابخان ئهدىبنىڭ ئهسىرىنى ئوقۇپ مهلۇم تهسىرگه ئۇچرىغانىكهن ،

ئۆزىگه -مېنىڭچه ، ئوقۇرمهن ئۆز. ئهدىبنىڭ ھاياتىنى سۈرۈشتۈرۈش ھاجهتسىز

شائىرالرمۇ -يازغۇچى. مۇستهقىل ئىگه بولۇش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشى كېرهك

.رېئاللىقتىن ھالقىشى ، ئۆز تهشهببۇسىغا اليىق ئىش قىلىشى كېرهك

سىز شېئىر ئىجادىيىتىڭىزدىكى نهتىجىلىرىڭىز بىلهن بۇ سهپته بهلگىلىك : مۇئهللىپ

ئېيتقاندا ، تۇرمۇشنىڭ پايانى بىر ئهدىبكه نىسبهتهن. تهسىرگه ئىگه بولدىڭىز

شۇنداق بولغانىكهن ، نوقۇل بىرال ژانىرنى تۇتقا قىلىش مهلۇم چهكلىمىلهرنى . بولمايدۇ

سىزنىڭ شېئىرىيهت جهھهتتىكى قابىلىيىتىڭىزگه باشقىالر قايىل ، . ئېلىپ كېلىدۇ

سىز يهنه باشقا ژانىرالردا يېزىپ بېقىشنى ئويالپ باقتىڭىزمۇ؟

سىز تۇرمۇشنىڭ ھهر خىل قاتالملىرىدا ياشىغانىكهنسىز ، ئۇنىڭدىن : هتغوجىمۇھهمم

دهرۋهقه . بهلگىلىك ئىجادىيهت ئوزۇقى ، روھىي ئېنېرگىيه ئىزدهشكه توغرا كېلىدۇ

شېئىرلىرىمنى . ھهممه نهرسىنى بىرال تىلدا ئىپادىلهيمهن دېيىش ئانچه ياخشى ئهمهس

للىقنىڭ قاتالملىرىنى ئاقتۇرۇپ مهنه ئېلىپ ئېيتساق ، ئۇ مېنىڭ ئهنه شۇ رېئا

بىر ئهدىبكه نىسبهتهن ژانىر مهسىلىسى . ئىزدهۋاتقان ھالىتىمنىڭ تىپىك سىزمىسىدۇر

ئانچه مۇھىم ئهمهس ، مۇھىمى كىشىلهر قهلبىنى تهسىرلهندۈرهلىگۈدهك بىرنهرسه

.يېزىش

بۈگۈن ھهققىده بىرنېمه دهپ باقامسىز؟: مۇئهللىپ

بىزنىڭ . ئۈچۈن بۈگۈندىنمۇ زۆرۈر نهرسه بولمىسا كېرهك بىز : غوجىمۇھهممهت

بۈگۈنىمىز گاڭگىراش ، سۈكۈت ۋه پسىخىكا جهھهتتىكى نورمالسىزلىق قاتارلىق روھىي

ئۆزىنى بىلىش -ھهرقانداق بىر قوۋم پهقهت ئۆز. ئامىلالر ئارىسىدا ياشاۋېتىپتۇ

19

هۋقۇلئادده بىر دهۋر بولغان بىز ئۈچۈن پ. ئارقىلىقال ئىقتىسادنى مۇستهھكهملىيهلهيدۇ

بۈگۈنكى زامان ئىقتىساد جهھهتتىكى يۈكسىلىش ۋه تاكامۇللۇقنى تهلهپ قىلىدۇ ،

.ئۇنداق بولمايدىكهن ، بىزنىڭ روھىمىز بىزنى تاشالپ كېتىپ قالىدۇ

گهرچه بۇ سۆھبهتلهر قىسمهتلىك شائىرنىڭ رېئال دۇنياسى ، روھىي كهچۈرمىشلىرى ،

ىلهن مۇناسىۋهتلىك بولسىمۇ ، ئوقۇرمهنلهرگه شائىرنىڭ شېئىرىيهت قارىشى ب

ئۇدۇلال قىلىپ . شېئىرلىرى توغرىسىدا ئىككى ئېغىز سۆز قىلىشنى اليىق تاپتىم

ئېيتقاندا ، شائىرنىڭ شېئىر ئاالھىدىلىكى ۋه بهدىئىي تاالنتىنى مۇنۇ نۇقتىالرغا

.يىغىنچاقالش مۇمكىن

ىرنىڭ شېئىرلىرىدا ئۆزگىچه جۇالالنغان بولۇپ ، بۇ نۇقتا شائ. مهدهنىيهت قاتلىمى ( 1

شائىرنىڭ شېئىرلىرى يىراق ئات ئۈستى مهدهنىيىتىنىمۇ ھهم تېرىم مهدهنىيىتىنىڭ

گۈزهل ئهپسانىلىرىنىمۇ ، يىراق شامانىزم ئېتىقادىدىن يېقىنقى زامان تهسهۋۇپ

ئۇنىڭ . ىلغان پهلسهپىسى شهكىللهندۈرگهن ئىجتىمائىي قاتالمالرنىمۇ ئۆزىگه مهنبه ق

شېئىرلىرى روشهن خاسلىققا ئىگه بولۇپ ، باتۇرلۇق ، قاراملىق ، ياۋايىلىق ، شۇنداقال

مۇھهببهتكه تولغان گۈزهل دۇنياغا قاراپ -چۇس مىجهز بىرلىشىپ كهتكهن سۆيگۈ

. ئىلگىرىلهپ كېتىۋاتقان شائىر بىزنىڭ ھازىرقى ھالىتىمىزگه قاراپ ئۈنلۈك نىدا قىلىدۇ

ىرلىرى شېئىرىي مۇھىتنىڭ قهدىمىيلىكى ۋه ھازىرقى زامان رېئال قىسمىتى ئۇنىڭ شېئ

بىلهن كېسىشىش ھاسىل قىلغان بولۇپ ، ئۇ بىزنى ئاجايىپ قىممهتلىك ھاياجانغا ۋه

ھاياتىيلىق . گۈزهل ئهستىلىكلهرگه سېلىش بىلهن بىرگه ھهسرهتلىك خىيالغا تاشاليدۇ

بوغدا . ىش تۇيغۇمىزنىڭ تىپىك نامايهندىسى بىزنىڭ ئهجدادالر روھىغا بولغان سېغىن

شېئىرنىڭ ئهڭ يۈكسهك مهقسىتى شۇ خهلق ، شۇ مىللهت روھىنى «: ئابدۇلال ئېيتقاندهك

ئۇنىڭ شېئىردا ئىپادىلهنگهن قهدىمىي روھ مىللهتنىڭ بىر پۈتۈن . » داۋامالشتۇرۇش

.مهدهنىيىتى بىلهن چهمبهرچاس باغلىنىپ كهتكهن

20

شائىرنىڭ تىلىنىڭ ئۆزگىچه ، شهكلىنىڭ رهڭدار ، مهزمۇنىنىڭ . ى تهپهككۇر قاتلىم( 2

شېئىرالردا ھېسسىيات . چوڭقۇرلۇقى دهل ئۇنىڭ بهدىئىي تهپهككۇرىنىڭ نهتىجىسىدۇر

بىلهن ئهمهلىيهت ، ئهقىل بىلهن ئىالھىيهتنىڭ دىئالوگى شېئىرنىڭ ئۆزىگه خاس دۇنيا

بىرىگه -ىردا تۇيغۇ بىلهن ئهمهلىيهت بىرشېئ. بولۇپ يارىلىشىدا مۇھىم قىممهتكه ئىگه

. قوشۇلۇپ كېتىدۇ ، تهسىر كۆرسىتىدۇ ، يېڭىۋاشتىن باشقىچه ھالهتته تۇغۇلىدۇ

شېئىردىكى تهپهككۇرنىڭ قاتالملىق بولۇشى شائىر روھىيىتىنىڭ ئهركىن ، ئازادىلىكىنى

ر ئوبيېكتىپ ئهمهلىيهت بىلهن سۇبيېكتىپ قىسمهت شائى. بېشارهتلهپ بهردى

ئۆزىنى -تهسهۋۋۇرىنىڭ كىشى ھېس قىلماس دهرىجىدىكى ئهپسانىۋى ھالىتىده ئۆز

بۇ خىل گۈزهللىك شائىرنىڭ تهۋۈككۈلچىلىك بىلهن . يۈگهنسىز ھالدا ئىپاده قىلدى

ئۇ بۈگۈنكى يۈكسهك دهرىجىده . تولغان روھىيىتىگه يۈكسهكلىك ئاتا قىلدى

سىلىلهرنى تهبىئىي ئادهمنىڭ كۆزى بىلهن ئىجتىمائىيالشقان زامانىۋى جهمئىيهتتىكى مه

تهبىئىي )كۆرۈپ ، ھهرىكىتى ئارقىلىق ئۆلچهپ ، سۆزى بىلهن ئاڭالپ تهبىئىي ئادهم

ئۇ شېئىرالردا ئهنه شۇ تهبىئىي ئادهم . ئالىمىدىكى گۈزهللىكنى نامايان قىلىدۇ ( روھ

تهرهپ قىلغان بىلهن ئىجتىمائىي ئادهم ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋهتنى ئهڭ ياخشى بىر

.شائىردۇر

مهشۇقىغا بولغان تهشنالىق شائىرنىڭ رېئالنى ھالىتىدىن تاكى . ئاشىقلىق ئېڭى ( 3

تهسهۋۋۇر ئالىمىگىچه سوزۇلغان بولۇپ ، شېئىردا بۇ نۇقتا ناھايىتى كهڭرى

مىسراالر ئارىسىدىن نېمىگىدۇر تهلپۈنۈش ، نېمىگىدۇر زارىقىش ئوتى . قويۇۋېتىلگهن

. برازالرنى غىدىقالپ سۆزلهشكه ، ھهرىكهت قىلىشقا تهقهززا قىلىدۇ شېئىرىي ئو

ھاياتىدىن ھالقىشتهك بۈيۈك مهقسهتنى ئورۇنالۋاتقان شائىرنىڭ قىسمهتلىك پاجىئهسى

تراگېدىيىلىك ئاڭدىن ئىبارهت بۇ . ئهڭ گۈزهل تراگېدىيىلىك ئاڭنى پهيدا قىلىدۇ

هنه شۇنداق دهردكه مۇپتىال قىلغان ، ئېستېتىك ۋهسۋهسىنىڭ قېنىشى شائىر روھىنى ئ

21

ئۇنىڭ شېئىرلىرىدىكى ھهربىر سۈكۈت ، ھهربىر تهنھالىق ، ھهربىر غېرىبلىق

شېئىردىكى . ئوقۇرمهنلهرنى ئۈزلۈكسىز ئويلىنىشقا ، تهپهككۇر قىلىشقا ئۈندهيدۇ

ئاشىقلىق ئېڭى خهلقىمىزنىڭ يىراق قهھرىمانلىق پسىخىكىسىنى ئۆزىگه مهنبه

ئۇ ۋىسالغا يېتىش ئۈچۈن ھهرقانداق نهرسىنى بۇزۇشنى ، ھهرقانداق .قىلغان

قاراملىقالرنى قىلىشتىن نۆۋىتى كهلگهنده ئۆز ھاياتىنى مۇھهببىتىگه ئاتاشتىن

مىسراالردىكى ئېتىقاد ، ئىنسانىي قىممهت ئۈچۈن تۆكۈلگهن ھهر تامچه ياش . يانمايدۇ

. ىمىزغا باشالشنى تهلهپ قىلىدۇ ، ھهر تامچه قان قاغجىراپ كهتكهن قهلب ئېتىز

.ئاشىقلىق دېمهك شېئىرىيهت دېمهكتۇر

بۇ قامۇسقا دۇنيانىڭ ھېكمىتى . شۇنداق ، دۇنيادا شائىردىن ئىبارهت بىر قامۇس بار

يېگانىلىققا -دۇنيا شائىرنى يهككه. ، ئىنسانىيهتنىڭ قىسمىتى خاتىرىلهنگهن بولىدۇ

دۇنيا شائىرنى ئۆز قهلبىدىن . ىقلىق ئوتى بار قىستايدۇ ، ۋهھالهنكى ، شائىردا ئاش

ۋهھالهنكى ، شائىردا . چىقىشقا يول قويمايدۇ ، مۇھىمى ئۇنىڭ ھاالكىتىنى ياقتۇرىدۇ

تهدبىركار دۇنيا ھهممه نهرسىنىڭ ئىپپىتىنى . تىرىلىش بار ھاالكهتتىن كېيىنكى

ى ، شائىردا تهڭرىنىڭ ۋهھالهنك. بۇزىدۇ ، شائىرنى مۇھهببهت كۈچىدىن مهھرۇم قىلىدۇ

دۇنيا شائىرنى ئۆز ھوقۇقىدىن كېچىشكه مهجبۇر . گۈزهللىكىگه بولغان تىۋىنىشى بار

...قىلىدۇ ، ۋهھالهنكى ، شائىردا ئهركىنلىكتىن ھالقىغان مهجبۇرىيهت بار

ۇپجـان ئـارا جـانـان يـاتۇر ئـايهت ئـوقـ

)1 (

رده ئاھىم،كهزسهم خوتهننى، قهشقه

. ياش تۆكتى ئاقسۇ، مىڭ ئهرده ئاھىم

ئىزدهپ تىنچلىق بارسام ئىلىغا،

22

. قانىتى بوغۇق كهپتهرده ئاھىم

ئاتۇشقا چىقسام تاشالر يېرىلدى،

. جاندا بىلهنگهن شهمشهرده ئاھىم

تۇرپاندا قهبره، بولدۇم ھازىدار،

. شائىرنى چاپقان خۇمپهرده ئاھىم

هش چۆرگىلهپ، كهزدىم ۋهتهننى ئون ب

. ئون بهش تامچه قان مهھشهرده ئاھىم

) 2 (

. ئالمىخاننىڭ ئالمىسى بار، باغى يوق

. لهيلىخاننىڭ گۈلى بار، گۈلزارى يوق

سايرىماڭالر غۇنچىخانغا تهلمۈرۈپ،

. ئېچىلىشقا بهھرى ئاپتاپ يازى يوق

تاڭغا يىغالپ ئولتۇرىدۇ نۇرىخان،

. يوقتۈنده كهلمهڭالر ئۇنىڭ چىراغى

چىللىماڭالر ھۆرىخاننى بهزمىگه،

. سهردارى يوق-ئاڭا ئاشىق يىگىتى

تىڭشىماڭالر كۈيلىسه ئازادىخان،

. جان غېمىدىن كۆڭلىنىڭ ئارامى يوق

) 3 (

. يارىم كېلىپتۇ كۆرۈپ كهتكىلى

. ساچىنى چۇۋۇپ، ئۆرۇپ كهتكىلى

جېنىمنى ئويناپ بارماقلىرىدا،

23

. هتكىلىبارماقلىرىمدا ئۆلۈپ ك

دوزاق ئوتىدىن ئالغاچ كېلىپتۇ،

. ئۆچكهن قېنىمغا كۆمۈپ كهتكىلى

لهۋلىرى سهرسان، كۆكسىده ئىسيان،

. يىغالپ كېلىپتۇ، كۈلۈپ كهتكىلى

سۇندۇر قهدهھنى، جىسمىم شاراپتۇر،

. يارىم كېلىپتۇ چۈمۈپ كهتكىلى

) 4 (

. گۈل ئېچىلدى، تاڭدا ئۇخالر بۇلبۇلى

. ۇدا ئوينار سۇمبۇلىتال يىشىندى، س

چۆل مۇقام چالۇر بوران پهنجى ئىله،

. شه ياڭرار مۇساپىر مهرغۇلى-شهمۇ

ئهر باالغهت دهشتىده پىيادىدۇر،

. ئىنتىزار ، باغالقتا كىشنهر دۇلدۇلى

جان ئارا جانان ياتۇر ئايهت ئوقۇپ،

. نۇر چاچار كۆزىده ئىشرهت يۇلتۇزى

ىڭ ماڭا، ئهي خۇدا سهن كىمنى يار قىلد

! جىسمى خار، قهلبى مۇھهببهتنىڭ قۇلى؟

)5 (

. تهرسالىقىمدا ئىتائهت ئۆلمهس

. رهسۋالىقىمدا مۇھهببهت ئۆلمهس

24

ئۆلۇم دهشتىگه سالمىسام ئاتنى،

. ھايات باغچامدا ھاالكهت ئۆلمهس

مىڭ بىر كېچىگه ياقمىسام چىراغ،

. قاباھهت ئۆلمهس-جىنالرنىڭ سۈرى

ىدا يۇيۇنمىسام گهر رهقىپ ياشلىر

. يۈرىكىمدىكى جاراھهت ئۆلمهس

قۇتۇلمىغىچه جان ھىجرانىدىن،

. روھىمدىكى جىنايهت ئۆلمهس

) 6 (

. ئۆزۈمگه بىر ئۆزۇم ھهقدا قهلهندهر مهن

. ساپايهم زارىدىن سهۋدا قهلهندهرمهن

كېچىپ نىگاردىن كىم يهتتى ھىجرانغا،

. نئۇنىڭ ھۆر قان ۋه ياشىدا قهلهندهرمه

ۋىسال ئارغامچىسىدا كىم باغلىنىپ يىغالر؟

. بهخت ئىچره جۇداسىدا قهلهندهرمهن

بىراۋنىڭ تاجى كۈلپهتتۇر بۇ باشىمغا،

. شهھانه قۇل ئاراسىدا قهلهندهرمهن

بىھۇشلۇق چۆلىنى ئىستهيدۇ بۇ كۆڭلۈم،

. يېشىلسهم گۈل بازارىدا قهلهندهرمهن

) 7 (

. جكۆنسه كۆرۈمگه كۈلپهت نائىال

.كۆنسه ئۆلۈمگه قىسمهت نائىالج

25

ۋهھىمه بىرلهن مهھكهم تاقالغان

. قهبرهئى دىلغا رىغبهت نائىالج

قىزىل قان، - قىلىچ، نۇرى -ھهقىقهت

. بىلمىگهن ئهرگه ھېكمهت نائىالج

ئۇنتۇپ ياشىغان ئۆلهر سېغىنىپ،

. سېغىنمىغۇچه ئىبرهت نائىالج

قۇلۇڭدا جاھان،-جان تهنده ئامان

. بىلمىسهڭ مهڭگۈ پۇرسهت نائىالج

) 8 (

. سېغىن باش ئۇرغىلى خۇدا ياخشى

. ئاڭا يهتكىلى ھهم گۇنا ياخشى

ۋهتهنسىز قالمايدۇ ئىتمۇ ئاخىرى ھهرگىز،

. سانا ياخشى-تىللىما زىكرىگه ھهمدۇ

گادايلىق تونىنى سال ، دېدىڭ كىمگه؟

. بىراۋنىڭ تاجىدىن ئهسكى كۇال ياخشى

ا تهلمۈرۈپ ياتقان كېچهلهردىن، قۇياشق

. سهپهرده بولغىنىڭ جاندىن جۇدا ياخشى

غوجى جان ئايۋانىدىن چىق قىلىپ ئىسيان،

. سايدىكى قارا تاشقىمۇ سادا ياخشى

) 9 (

. نهۋائىي ھهزرىتىم ياققان چىراغمهن

. شاھ مهشرهپ چۆلىده ياالڭ ئاياغمهن

26

جاھاننى تهلمۈرتۈپ مهيسىز، بادهسىز،

. يامنىڭ قولىدا سۇنغان ئاياقمهنھهي

كۆيىمهن دوزاخ مهنده بولغىچه ۋهيران،

. زېمىننىڭ قهلبىده يانغان پىراقمهن

ئىسمىمدىن قان ئاقىدۇ، جىسمىمدىن جان،

. تۇلپار ئىزىغا قايتقان تۇپراقمهن

كهچۈر ئهي تهڭرىم ئازسا قهلىمىم،

. قۇياشقا يېقىن تاڭدىن يىراقمهن

) 10 (

. ڭ مىڭ بولۇپ چېچىلغايمهنبىر دېسه

. مىڭ دېسهڭ بىر بولۇپ يىغىلغايمهن

سىر دېسهڭ كۆز يېشىمنى چۈشهنمهستىن،

. قىزىل قان بۇلۇپ ئېچىلغايمهن-قىپ

ئۆلدى دهپ سۈرهن سالساڭ ئالىمىڭگه،

. قايتىدىن دارلىرىڭغا ئېسىلغايمهن

تۈن دىسهڭ ھاياتىمنى، تۈن كۆكسىگه

. پ يىزىلغايمهننۇر دېگهن ئهشار بولۇ

مهن بار مهن سېنىڭ پۈتكۈل ھاياتىڭدا،

. تاكى سهن ئۆلمىگىچه ياشىغايمهن

) 11 (

. ئېگىلگهن باشقا ئۇرارمهن قېلىچ

. ئېزىلگهن تاشقا ئۇرارمهن قېلىچ

27

ئهڭ چوڭ دۈشمىنىم بىچارىلىكتۇر،

. تۆكۇلگهن ياشقا ئۇرارمهن قېلىچ

رهقىبىم بولسا ئامان قويمىسۇن،

. رگهن ئاشقا ئۇرارمهن قېلىچئۇ به

ئۆتتى پۇشايماندا ھهر بىر كېچهم،

. ئارسىز قۇياشقا ئۇرارمهن قېلىچ

قهبىھ قهيسهرلىكىمده مهۋجۇتمهن،

. تىترهپ ياشاشقا ئۇرارمهن قېلىچ

) 12 (

. دهم دهرىزهمنى قاقار بىر كىم-ئۇھسىنىپ دهم

. پهرىشان كۆڭلۈمنى يهنه سۇندۇرۇپ چاقار بىر كىم

مۇھهببهت تۇندىكى بىر تال يۇلتۇزدا ئويغاق،

. خىيالىمنى ئېغىر ساپانغا قاتار بىر كىم

جېنىم سهرسان ، ئۆلۈم دهرۋازىسىنى ئهتمهپتۇ،

.يۈرىكىمدىكى پىراق داۋانىدىن ئاشار بىر كىم

ئهرنىڭ ئىپپىتىئهرنىڭ ئىپپىتىئهرنىڭ ئىپپىتىئهرنىڭ ئىپپىتى

! كۈلسه لهۋلىرىده گۈللهر ئېچىالر

يىغلىسا كۆزلىرىدىن ئۈنچه چېچىالر

.اڭسا ئايىغىدىن تىلال تۆكۈلهر م

28

نهدىسهن مېنىڭ گۈزهل مهلىكهم؟

خوتهن دهشتىده مهن پىياده

.ھاسام ئۇپرىدى قۇياش كۆزىده

ئولتۇرۇپ ئهڭ ئېگىز بىنانىڭ پهلهمپىيىده

تاكسىدىن چۈشۈۋاتقان، ئىشتان كىيمىگهن

قىزالر ئىچىده

.سېنى بارمىكىن دهپ قاراپ قالىمهن

چىم-رهتتىن يۈزلىرىم چىم قاتتىق ھاقا

ئانا گۆشى ساتماقتا بىر كىم

.سهن تېخى قاندىن قورقىدىغانلىقىڭنى بىلمهيتتىڭ

دهرهخ شېخىدىكى ھىجرانكار كاككۇك

. مېنىڭ ساڭا چاڭقاشلىرىمنى چۈشىنهر بهلكىم

سهن بىلمهيسهن، بۇ يهرده

.ئۇر توقماق ئهسهبىيلىشىپ ئۆز ئىگىسىنى ئۆلتۈرۈپ قويدى

. ئېچىل داستىخان ئېچىلىۋېرىپ قۇرۇتىۋهتتى ئېتىزدىكى ئاخىرقى داننى

ساڭقاڭ ئىشىكىم ئوغرىالندى، تهڭگىلهرنىڭ شاراقالشلىرىدىن

. كېلهر ئۇنىڭ تاياق ئازابىدا ھاڭرىغان ئۈنى

چۈشۈپ ئاسماندىن ياغاچ ئاتقا مىنگهن شاھزاده

. سېتىۋهتتى ئاچلىقتىن ئېتىنى ئوتۇن بازىرىدا

دىچى تازنىڭ مهلىكىنىڭ سوئاللىرىغا جاۋاب ئىزدهپ پا

تۇرغىنىنى كۆردۈم كىتابخانىدا

پهرھاد ئون يىل تهشتى بىتون ئهمهس شېرىن تېغىنى،

29

. غېرىب پاالندى چۆلگه ئهمهس سهنهمنىڭ مۈشكۈل مۇھهببىتىگه

تاھىر ئاقتى دهريادا ئهمهس زۆھرهنىڭ كۆز ياشلىرىدا

.هڭگۈ ئاشىقتىن ئۆزگهچۈشهنمهيدۇ بۇنى م

سهن نهده قهدىمدىنمۇ يىراق بىر يهرده

دهرهخ كاۋىكىدا مېنى ساقالپ تۇرامسهن؟

ئاسمان، دېڭىز، تاغ

...تۇغۇالمدۇ ئۈچ ئوغلۇم قايتا؟

!...ئۇالرنى سهن تۇغۇپ بېرهمسهن؟

مهن ئورۇق، ئاچ

مهن ساڭا خۇمار

.ى بولدى يۈز يىلالرئهرلهر ئىپپىتىنى يوقاتقىل

رادىئو جىنسىي كېسهل توغرۇلۇق بهرمهكته ئېالن

ئهرلهرنى چۆچۈتكىنى ئېالن ئهمهس

.قهرز سۈيلهۋاتقان تهلۋه ئايالالر

ۋهتهن

. ئهرنىڭ ئىپپىتى

ۋهتهن

ئهرنىڭ ياتالشقان ئېتىقادىدا

سۇسالشقان ئىمانىدا

داتالشقان پىچىقىدا

قان بىر سىقىم تۇپراقچاڭقاپ يات

30

. قانغا، ۋىجدانغا

قورقۇپ كهتتىم

لهخته قىلىپ ئۇھسىنىشىدىن-ئۈمىدسىزلىكنىڭ يۈرىكىمنى لهخته

ئايال كۆز يېشىنىڭ مۇشتۇملىرىنى تۈگۈشىدىن

ئىشتان بېغىغا قول ئۇزاتقاندا

. پۈتمهس قهرزلهرنىڭ ئهسهبلىرىمنى بوشىتىشىدىن

لىكهم ئاھ، مېنىڭ گۈزهل مه

كۈلمهي، يىغلىماي، ماڭماي مېنى ساقالپ تۇرامسهن

.ئۇيغۇر خهلق چۆچهكلىرىده

.....ئۆلدى

شام ئالدىدا پهرۋانه ئۆلدى،

.نان ئالدىدا دىۋانه ئۆلدى

شاراب، -ھهييام بىر ئۆمۈر ئىچمهي مهي

. جام ئالدىدا مهردانه ئۆلدى

31

ئاشىق تۈنلهرگه سۆزلهپ يۈرمىسۇن،

. وردىسىدا تىنهپ يۈرمىسۇنئاي ئ

... مهشۇقى دىلدا ئىزدهپ يۈرمىسۇن

. بۇلبۇل گۈل نازىغا ھهيرانه،ئۆلدى

يىڭنه قۇلىقىدىن ئۆتتى كارۋانالر

. ئۇستىخان سۆڭهكلىرىدىن قۇردى ئايۋانالر

تهن قالدى، روھنى كۆمدى بارخانالر

. ۋهتهنسىز ئۆز يىرىده سهرسانه ئۆلدى

، بىلمىدى، كۆچتى، پۇرسهتتۇر-تىرىكلىك

. ھېكمهتتۇر، بىلمىدى، ئۆچتى-يورۇقلۇق

جهننهتتۇر، بىلمىدى،يۈتتى، -ئهرك

. زهردارنىڭ قولىدا دۇردانه ئۆلدى

زهئىپ نالىلهردىن قهبره ئېچىلماس،

. مهككىگه بارسىمۇ ئىمان تېپىلماس

.... ئېگىلگهن باشقا قېلىچ چېپىلماس

. ده، ئۆلدى، ھامانه ئۆلدى-دېدى

ىر دهريا دهردىم بار،مىنىڭ بىر دهريا،ب

.دهريانىڭ بويىدا بىر مايماق سۆگهت

بىر قاغا سۆگهتنىڭ شېخىغا قونۇپ،

32

.چىلاليدۇ يار سىنىڭ ئىسمىڭنى ئهبهت

شۇ قهدهر ئۇزۇن ھهم چوڭقۇر ئۇ دهريا،

.يوق لېكىن دهريادا بىر تامچىمۇ سۇ

چاكۇچاك يىرىلغان قاپاقنى يۈدۈپ،

.ۈنى سۇغا كىلىدۇبىر ئايال ھهر ك

شۇ ئايال سهن بولساڭ ئاھ جىنىم يارىم،

.دهريانىڭ بويىغا كهلمىگىن ئهمدى

مۇھهببهت دهرياسى قۇپقۇرۇق لېكىن،

.رهھىمسىز دولقۇنى غهرىق قىالر سېنى

)1 (

كۆزلىرىمدىن ئارمانىمنى كۆر ،

. كىرپىكىمدىن كارۋانىمنى كۆر

ئاڭالپ ھايات قوشاقلىرىنى ،

. قالغان گۈلخانىمنى كۆر مۇزالپ

ناماز ئوقۇر جېنىم تېنىمده ،

. ئىمان ئېيتقان شهيتانىمنى كۆر

قايتار ھهممه ھهقكه ، رهھىمگه ،

. قايتىۋاتقان جهريانىمنى كۆر

33

)2 (

بىناالرنىڭ قورسىقى ئاچتى ،

. رهستىلهر -ئۇسساپ كهتتى كوچا

قا ، » گۇناھ«قوللىرىنى سوزار

. للهر ، كهشتىلهر يۈرهكتىكى گۈ

ھۇررا توۋالپ ئۆتهر كۆلهڭگه ،

. پات -ئهگهشتۈرۈپ جىنالرنى پات

ئادهملهرنىڭ بىلىمى ئاشتى ،

. ساۋادسىز بوپ قالدى ئېتىقاد

)3 (

ئايغا قاراپ بولدۇم يالىڭاچ ،

. كۈنگه قاراپ قالدىم نائىالج

گۈلگه قاراپ يارىمنى كۆردۈم ،

. ن تاج تاقىۋاپتۇ خازانالردى

داپتا بوران ، تهمبۇردا ئىسيان ،

. دۇتار چېلىپ قالدىم باالدا

34

كۇالنى ، -جۇل جهنده-كىيىپ جۇل

. ناخشا ئېيتار كۆڭلۈم تاالدا

)4 (

تۇرار جايىم بولمىسا مېنىڭ ،

. بارار جايىم باردۇر ئهلۋهتته

ياشار جايىم بولمىسا مېنىڭ ،

. ئۆلهر جايىم باردۇر خىلۋهتته

ياماشقاندهك ئايغا مهجنۇنتال ،

. ياماشارمهن يارغا يا دارغا

تاڭال باھارىم بولمىسا مېنىڭ ،

! قانداق دهسسهي گۇناھسىز قارغا ؟

تارىخ

ۋاراقلىدىم تهن گۈلخانلىرىنى

قۇياش مۇزالپ ياتقان ئاسماننى كۆردۈم

ۋاراقلىدىم چۆل بارخانلىرىنى

ىماننى كۆردۈم يىلتىزى سارغىيىپ كهتكهن ئ

ۋاراقلىدىم روھ ئىسيانلىرىنى

35

. مهشرهپ دارغا ئېسىلغان جهرياننى كۆردۈم

شهھهر سهھراالردىن كهتتى يىراقالپ،

تاشالر سايدا ياتار يېلىڭ، يانچىالپ،

... دهرياالر ئاقار ئۈنسىز، قىرغاق قاغجىراپ

بىر سىقىم توپىنى ئالسام قولۇمغا

. كىندىك قېنىمداۋهتىنىم يۇيۇنىۋىتىپتۇ

بىر سىقىم قۇمنى ئالسام قولۇمغا

. ئاتالر كىشنهپ كهتتى شۇئان جېنىمدا

ئېچىپ كۆكسۈمنى

. تۆشۈك بوپ كهتكهن قالقاننى كۆردۈم–ئۆتمه

ئېلىپ قالقاننى

. خۇدا ئۇخالپ ياتقان ئايۋاننى كۆردۈم

شهھهرده ياشايمهن،

كۆللهرنى ئۆيۈمگه باشالپ –دهريا

. رهخلهرنى شېشىلهرگه قاچىالپ يهيمهنده

ئون قهۋهت بىنانىڭ پهلهمپىيىده

قاراپ سهدىقه تىلهۋاتقان ئىككى ئادهمگه

ئۇيغۇر چۆلىده

36

.تۆگىسىگه مىنهلمهيۋاتقان كارۋاننى كۆردۈم

ئايغا قاراپ بولدۇم يالىڭاچ

)1(

كۆزلىرىمدىن ئارمانىمنى كۆر ،

.كىرپىكىمدىن كارۋانىمنى كۆر

ڭالپ ھايات قوشاقلىرىنى ،ئا

.مۇزالپ قالغان گۈلخانىمنى كۆر

ناماز ئوقۇر جېنىم تېنىمده ،

.ئىمان ئېيتقان شهيتانىمنى كۆر

قايتار ھهممه ھهقكه ، رهھىمگه ،

.قايتىۋاتقان جهريانىمنى كۆر

)2(

بىناالرنىڭ قورسىقى ئاچتى ،

.رهستىلهر -ئۇسساپ كهتتى كوچا

قا ،» ناھگۇ«قوللىرىنى سوزار

.يۈرهكتىكى گۈللهر ، كهشتىلهر

ھۇررا توۋالپ ئۆتهر كۆلهڭگه ،

.پات -ئهگهشتۈرۈپ جىنالرنى پات

ئادهملهرنىڭ بىلىمى ئاشتى ،

37

.ساۋادسىز بوپ قالدى ئېتىقاد

) 3(

ئايغا قاراپ بولدۇم يالىڭاچ ،

.كۈنگه قاراپ قالدىم نائىالج

گۈلگه قاراپ يارىمنى كۆردۈم ،

. خازانالردىن تاج تاقىۋاپتۇ

داپتا بوران ، تهمبۇردا ئىسيان ،

.دۇتار چېلىپ قالدىم باالدا

كۇالنى ،-جۇل جهنده-كىيىپ جۇل

.ناخشا ئېيتار كۆڭلۈم تاالدا

)4(

تۇرار جايىم بولمىسا مېنىڭ ،

.بارار جايىم باردۇر ئهلۋهتته

ياشار جايىم بولمىسا مېنىڭ ،

.ئۆلهر جايىم باردۇر خىلۋهتته

ياماشقاندهك ئايغا مهجنۇنتال ،

.ياماشارمهن يارغا يا دارغا

تاڭال باھارىم بولمىسا مېنىڭ ،

!قانداق دهسسهي گۇناھسىز قارغا؟

توي كېچىسى كهلدى يادىمغا

38

ئات بازىرىدا كېتىۋاتاتتىم

. ئىككى ئهر مۇشتلىشىۋېتىپتۇ

بىرسىنىڭ كۆڭلىكى يىرتىلىپ

.مهيده تۈكلىرى ھۈرپىيىپ

بىرسىنىڭ قانلىرى چېچىلىپ،

...قىزىل گۈلدهك ئېچىلىپ

توي كېچىسى كهلدى يادىمغا،

ھوجرا

. خوتۇنۇمنىڭ كۆزلىرىدهك قاراڭغۇ ئىدى

مهن پهردىنى قايرىۋېتهي دېگهن

.ئۆينى ئۆرۈۋېتىشنى ئويلىمىغان

قان ئاققۇزاي دېگهن،

.ئۆلتۈرىۋېتىشنى ئويلىمىغان

-ئهتىسى سهھهرده

ۇ دېگهن يهڭگىلهر،گۈل ئېچىلىپت

مهن بۇلبۇل بولۇپ سايرىغان،

شۇندىن بېرى قىزىل گۈلنى مهن

...پاك سۆيگۈگه سىمۋول قىلغان

39

تارىم

1

دهھشهتلىك دولقۇنغا تىكىلگهن قىرغاق

. گوياكى ۋىسالغا زارىققان قىزچاق

كېلىدۇ سهھهرده ئاتلىق قاراقچى،

. قولىدا شهمشىرى يېنىدا پىچاق

اپقارا تاشالر ۋارقىراپ يىرىالر ق

. ئاقىدۇ كۆك ئاسمان يهرگه تامچىالپ

قاراقچى قىزچاقىنى كىتىدۇ بۇالپ

. چۆل،ئاھ چۆل،ۋهتهننىڭ روھىغا قاراپ

چۆلده قۇم، توغراق ۋه قۇرۇق ئۇستىخان،

... ئاشىق، ئوتۇنچى، تۇزچى ۋه خاقان

بايراق بوپ لهپىلدهر تۆكۈلگهن قانالر،

! الر، قىرىق كۈن ئىسيانقىرىق كۈن توي بو

2

بىر ياۋاش كالىدهك ساپانغا قاتقان،

ئهركسىز قهۋىمدهك زهنجىرلهپ چاتقان

قهيهرگه ماڭدىڭسهن خىيالدىن ئېزىپ

! ماكانىڭ قايدا، نىشانىڭ قايان؟

40

: كهلدى تارىمدىن كۈتمىگهن سادا

ئوقالر دۇتار جاننىڭ ئىچىده،

ىده، خارلىق ئۇسسۇل ئوينار قاننىڭ ئىچ

. ئاچلىق ناخشا توۋالر ناننىڭ ئىچىده

قۇياشقا نه كېرهك ئاسماندىن بۆلهك،

ئاشىققا نه كېرهك ھىجراندىن بۆلهك،

خۇدا قايغۇرماس ئىنسانغا ئهسال،

بولدى كۆپ زامانالر،دولقۇنۇم شېھىد،

ماڭدىم تىرىلگىلى تهكلىماكانغا،

ھهركىم جان بهرسۇن ياكى جان ئالسۇن،

... ئۆزىدىكى جانغا،جانانغايهتكىلى

3

كىم ئۇ تارىمنى قۇرۇپتۇ دېگهن،

. تارىم قۇرىمايدىغان تهكلىماكاندۇر

كېم ئۇ ئىتقادنى ئۆلۈپتۇ دېگهن،

. ئېتىقاد ئۆلۈمدىن يۈكسهلگهن جاندۇر

قۇم دېڭىزىغا سالدىم كېمهمنى،

كىم ئۇ غهرق قىاللماس بورانالر دېگهن؟

الماستىن قۇالق، تۇلپارنىڭ كشىنىشىگه س

! كىم ئۇ ئۇيقۇدا بارخانالر دېگهن ؟

41

سانىدىن ئېلىندى – 3يىللىق -2003تۇرپان ژورنىلىنىڭ

غېرىبنىڭ ناخشىسى

قهلبىمدىكى چۆلگه پاالندىم

. سۆڭهكلىرىمده ھارۋا غىچىراليدۇ

ئېيتقان ناخشلىرىمدا يارىالندىم

گۆشلىرىمده ئىتالر قاۋايدۇ

سۇ يالىڭاچ ئهينهك يالىڭاچ،

. تۇپراق توختىماستىن مېنى باغاليدۇ

سهنهمجانىمسهن قايدىسهن،

. بۇالنغان كۈلپىتىمده قالدىم يېگانه

بوران قول ياغلىقىنى قويدى يۈتتۈرۈپ

. تارام ياشلىرىمدىن تولمىدى تامچه–تارام

يالىڭاچلىقى –مۇساپىر باياۋىننىڭ ئاچ

. چۈشلىرىمگه تاشلىدى سايه

قۇرىدى، يۇلغۇن چىچهكلىمىدى، توغراق

. ئاتالر پىياده، تۆگه پىياده

سهنهمجانىم قايدىسهن،

. بۇالنغان ھهسرىتىمده قالدىم يېگانه

ئىنتىقام ئالغۇچه ئۆلدى ئارىسالن

42

. لىق ھىجران-ئهينهك شىشىلهرده لىپمۇ

ئازابلىرىمدىن گۈلدهسته تىزدىم

. قالمىدى ئۈستۈمده بىر زهرره ئاسمان

. سېنى سۆيگۈدهكمۇ قالمىدى تاقهت

قېنى مۇھهببهتنىڭ شاھى ئابباسخان؟

سهنهمجانىم قايدىسهن،

. بۇالنغان تهقدىرىمده قالدىم يېگانه

سۆيگۈ رهسۋالىقنى يۈردۈم كۆتۈرۈپ

. ئهسىرلهر ئۇنىڭدىن توقىدى قىسسه

يىڭنه ئۇچىغا دۆۋىلهپ قۇمنى

. ئۇخالر خااليىق بارخان ئىچىده

باغلىغان زهنجىر روھىمدا مېنى

. مېنى بهنىت قىلغان قهپهز ئىچىمده

مېنى پالىغان چۆل قهلبىمده

زار -نالهم مۇقامالردا ياڭرىسا زار

. ئۇالر ئۇسۇل ئويناپ قىلدى تهنتهنه

سهنهمجانىم قايدىسهن،

. بۇالنغان نهپرىتىمده قالدىم يېگانه

چاھار باغنى تاپالمايمهن،

. ر، دهرد يىتىپ گۈلگهتاپسام چۆل بولۇ

43

سېنى كۆرهلمهيمهن،كۆرسهم ئشىق ئوتلىرىم ئۆچۈپ

. ھاياتىم ئايلىنار بىرسىقىم كۈلگه

سېنىڭ دهردىڭده مهن غىرىب

. پاالنغان مهڭگۈلۈك سهندىكى چۆلگه

سهنهمجانىم قايدىسهن،

بۇالنغان مۇھهببىتىمده قالدىم يىگانه

قاراقچى

ن، قېنى، سۆلكهتلىك پهرىشتهم قېنى سه

. باھاردهك باغرىڭغا ئالمامسهن مېنى

يۇلتۇزالر تۆكۈلگهن كۆزۈڭگه قاراپ،

. سهزمهكته يۈرىكىم ئۇزاق كېچىنى

ئاق ئېتىم باغالقلىق چۆلده توغراققا،

. يايلىنى تارايدۇ ئۇنىڭ بورانالر

قىلىچىم پارقىراپ تۇرۇپتۇ،ئايدا،

. بىلهيدۇ توختاۋسىز ئۇنى زامانالر

يارمهن كۈلپهتكه،تهييارمهن دهردكه، تهي

. تهنتهنه قىلىمهن چهككهنچه ئازاب

بىر جېنىم مىڭ بولۇپ قىلىدۇ بايرام،

. ئۆلۈمنىڭ يهنه بىر ئىسمىنى توۋالپ

44

كېتىمهن تۇيدۇرماي يېرىم كېچىده

. قاراقچى ده، لېكىن تۆكمىگىن كۆزياش

بىلهيسهن،باغاليدۇ نۇرىدا مېنى،

. چىققان شۇ شۇ قۇياشسهھهرده شهرقتىن

رهزىل ئايالنىڭ ھىكايىسى

ئېتىم، -مۇھهببهت،مۇھهببهت مېنىڭ نام

. كۈتىمهن زارىقىپ قاراقچىنى مهن

تىنجىماس دۈپۈرلهپ قهلبىمده ئاتالر

... بېسلماس روھىمدا چوقان ۋه سۈرهن

بۇ تىنجىق موھىتتىن بۇالپ كهتكىلى

! كهلمهيدۇ ۋه لېكىن شهكىلسىز ئۇ تهن

كۈتىمهن قاتىلنى قانغا مېلىنىپ

. كۆكسۈمده مهڭگۈلۈك بىر سۇنۇق پىچاق

ئازابلىق ۋه شېرىن ئاغرىق ئىچىده

. قارايمهن زۇلمهتلىك تامالرغا ئۇزاق

ئۆلسهم ئاھ ۋهسلىگه يىتهتتى جىنىم،

... ياكى چىن ھاياتقا كۆز ئاچسام تېزراق

. كهلمهيدۇ ۋه لېكىن ئۇ قاتىل ھىچ ۋاق

45

هن ئوغرىنى،ۋهھشى قىمارۋاز كۈتىم

تېشىپ تامالرنى ...رهھىمسىز بىر لۆكچهك

چېقىپ ئىشىك ۋه دېرىزىلهرنى

. كهتسه بۇ ھاياتتىن ئوغىرالپ مېنى

ئۇتتۇر قىمارۋاز،چهيلىسه لۆكچهك

يىرتىلسا سۈكىتىم قىپقىزىل يهرده

... تاپسام بۇدۇنيانىڭ چىن مهنىسىنى

ئۇالر كهلمهيدۇ ۋه لېكىن كهلمهس ئاھ

. يوقاتقان ئۆزىنىڭ رهزىللىكىنى

كېزهر ئاي بىپايان تۈن ئاسمىنىدا

. ئۇ مهڭگۈ يىگانه،ئۇ مهڭگۈ تهنھا

بىلمهس ئۇ ئۆزىنىڭ بهخىتسىزلىكىنى،

. تارايدۇ چېچىنى،ئىيتار شاد ناخشا

سۆيمهيدۇ ھېچ كىشى ئۇنى ۋه لېكىن

. قوشاقالر قاتىدۇ ئاتاپ ئۇنىڭغا

گۈل ھهر باھار تاڭدا ئېچىالر قىزىل

. ئۈزىدۇ مهپتۇن بوپ ئۇنى ھهممىال

سۇلىدۇ شۇھامان تۈگهيدۇ ئۆمرى

. لېكىن گۈل ئىستهيدۇ پهقهت شۇنىال

سۆيمهيدۇ ھېچ كىشى گۈلنى ۋه لېكىن

46

... ئۈزىدۇ سۆيگۈچۈن ئۇنى يهنىال

تۇرىمهن تېنىمنى سىيالپ ئامالسىز

. ھامان بىر ئىستهككه قانمىغاندهكال

قوشاقالر توقۇلغان ماڭا ساناقسىز،

ئۈزگهن ھهم نهچچه رهت ئىتهكلىرىمده

. قالغىنى بىر سىقىم خازان ئارانال

! ئاھ نهپرهت

كىم ماڭا قوزغىتار نهپرهت؟

. نهپرهت ئۇ سۆيگۈنىڭ قايناق بۇلىقى

ئاتسۇن تاش چالمىالر،قان يىرىڭ ئىچره

ۋارقىراي سۆيگۈنىڭ ھهقىقىتىنى؛

ۆنمهيدۇ مېھرىبانلىققا مۇھهببهت ك

كىم ئۇ قۇل، يىلنىپ باش ئۇرغان ئاڭا؟

ھېچ كىشى ھېچكىمىنى سۆيمهس زهررىچه

. ماكان ئېتهر ئۆز ھىسياتىغا

دۇنيادا پهقهتال بىرال ئادهم بار،

. باردۇر بۇدۇنيادا ھهم بىرال خۇدا

سۆيگۈچى قۇتۇلسۇن ئۆلىۋىلىپ،يا

. ئۆلتۈرۈپ سۆيگۈنى قىلسۇن ئۇ ئادا

كېچىلىك بازاردا كىمدۇر،مهن ـــ جاالپ،

47

. جهيناماز ئۈستىده كىمدۇر،مهن ـــ ئانا

خاقاننى قهسىتلىگهن كىمدۇر،مهن ــ جادى،

... ياۋالرنى تىترهتكهن تۇمارىس يانا

شېئىرالر جىنايهت ئۆتكۈزدى مهنده،

. رهسىملهر خىيانهت قىلماقتا ماڭا

مۇزىكا ئهسهبىي قىلماقتا قىرغىن

. استۇرۇپ كىرىپ ئۆز جىمجىتلىقىغاب

بۇ دۇنيا ماڭا ھېچ كېلهلمهيدۇ يۈز،

. قېنى ئهر، ئاھ ماكان بولغۇدهك ماڭا

بىر رهزىل ئايالمهن سهرسان،ماكانسىز،

! قاراقچى،قاتىل ھهم ئوغرىغا تهشنا

رهڭگارهڭ سۆزلهر

ئۆلۈمنىڭ ئاپئاق رهڭگىنى قارا رهڭده ئالداۋاتىسهن

رىق سۇلىرىنى يېشىل رهڭده چايقاۋاتىسهن ھاياتنىڭ سى

ئۆمرۈڭنى زىرىكىشلىك قىزىل رهڭده بوياۋاتىسهن

مۇھهببهتنىڭ مهينهت كېسهللىكىنى

ھهتتا

يۈرىكىڭنىڭ مۇشۇ كېسهل بىلهن ئۆلگهنلىكىنى

ئۆتكهن كۈنلهرنىڭ

48

قاراڭغۇ كوچىالردىن مهشئهل كۆتۈرۈپ ئۆتكهنلىكىنى

هسسۇمىدا ئۆلۈكلهرنىڭ ئهبهدىلىك تهب

تهڭرى چىھرىدهك

كېسىل ئۆچكهنلىكىنى -ھهممه رهڭلهرنىڭ ئۈزۈل

...سۆزلهۋاتىسهن

قات قىلۇر-گۈلىنى پىنھان قىلىپ، غۇنچىسىن قات

قات قىلۇر، - گۈلىنى پىنھان قىلىپ، غۇنچىسىن قات

. بۇلبۇلى بىچارىنىڭ كۆڭلىنى ناشاد قىلۇر

هقتىن چۈشۈپ قاشىدىن ئهگىپ ئۆتهر ئايمۇ مۇئهلل

. مهيخانه ھامان پهرياد قىلۇر-لهۋلىرىده مهيۇ

ساچىنىڭ بوستانىدا ئوتالر كىيىك

. كىرپىكىن قاقىپ نۆۋهر جالالت قىلۇر

ئۆلگىلى ياتسام ئۇنىڭ قۇچاغىدا

. بىر كۈلۈپ ئهجهلنى ئۇ بهرباد قىلۇر

نه قىالي بۇ جان بىلهن جاھاننى مهن؟

. يهنه ئۈلپهت قىلۇر بىرىگه ئىككى ئالهمنى -بىر

. ئاھ، بۇ دهردىم كىمگه ئىيتاي، بىلمىدىم

. تهڭرىمۇ ھهم ئىشىق ئۈچۈن خىزمهت قىلۇر

49

گۇگۇمدىكى ئالۋاستىالر

سۇنىڭ پىشانىسىدىن

ئوتنىڭ غهۋغاسىدىن

توپىنىڭ زهنجىرىدىن

قۇمنىڭ غهلۋىرىدىن

نۇر ۋه زۇلمهت ئۇچراشقان جايدىن

ئهڭ يىراق سايدىن

... ئورۇق قهبرىلهردىن

ئايهت ئوقۇۋىتىپ ئاداشقان

ئۆلۈۋىتىپ كۆزىنى ئاچقان

كۆمۈلمهي قالغان

... غىرىب جهسهدلهردىن

مهينهت يۈندىلهردىن

تۇپراق قوينىغا ئالمىغان قاندىن

تا ئۆلگهندىمۇ

چىقىپ بواللمىغان جاندىن

توپ ئالۋاستى -كهلدى توپ

50

مېنى ئارىغا ئالدى

دىشاھىمىز، دېدى بۈيۈك پا

قولى يوقلىرى ساز چالدى

پۇتى يوقلىرى ئۇسسۇل ئوينىدى

تىلى يوقلىرى ناخشا ئىيىتتى

بېشى يوقلىرى سورۇنغا باش بولدى

كۆزى يوقلىرى كۈزهتچى بولدى

يۈزى يوقلىرى تۆرگه ئۆتتى

مهن راستىنالر سېلهرنىڭ پادىشاھىڭالرمۇ، دېسهم

بهرھهق، ئالىلىرى

چۈنكى

... ېلىنىڭ ھىچنمىىلىرى يوق، دېدىس

! ئاھ، مېنىڭ خهلقىم

قهتله بايان

جهننهت ئىرىقلىرىدىكى ئاسمانالرنىڭ بىر تامچىسىنى

دوزاخ شاخلىرىدىكى گۈلخانالرنىڭ بىر غۇنچىسىنى

يۈرهكتىكى قارا تاشالرنىڭ تۈگۈنچىسىنى

ئايغا ئاققان قوشاقالرنىڭ سۆيۈنچىسىنى

رنىڭ جهسهدلىرى كۆمۈلگهن داستانالرنىڭ بىر ۋارىقىنى قهھرىمانال

دهپ ۋارقىرىغانچه ئىلگىرىلهۋاتقان ئۆتمۈشنى ! ئالغا

51

كىرىۋاتقان، چىقىۋاتقان جانالرنىڭ

ئېچىلىۋاتقان، يېپىلىۋاتقان ئىشىكلهرگه ئوقۇۋاتقان مهدھىيىسىنى

بارغانسىرى يىقىن بولغان يىراقتىكى قهبرىلهرنى

تهكرارالنماس قىز باال ھهم تهكرارالنغان كارۋاتالرنى

قاندىكى سۇ، گۆشتىكى نان، سوڭهكتىكى قهسهملهرنى

باشقا قىلىچ ئۇرۇلۇشنى، بويۇنغا سىرتماق سېلىنىشنى، كۆكرهككه ئوق

تېگىشنى

ئاخىرقى تىنىقتا كۆز ئالدىغا كهلگىنىنىڭ

ۈشمهن ئىكهنلىكىنى ۋهتهن دېگهن كىشهن ئىكهنلىكىنى، خهلق دېگهن د

ئۇ ئارزۇ قىلغان گۈزهل ھاياتنىڭ

... ئۆزى خازان قىلغان گۈلشهن ئىكهنلىكىنى

ئۆزۈمدىن بىر ۋاراق ئاچسام

ئۆزۈمدىن بىر ۋاراق ئاچسام

چېچىم ئۆركهشلهر شامالالرنىڭ قهلهندىرىگه

... ئۆزۈمدىن بىر ۋاراق ئاچسام

مهنده مهندىن باشقا ھىچكىم يوق

مهندىمۇ يوق يالغۇزلۇق مهنده

مهنده چىقىپ كهتكهن ئايالنىڭ بوش كارۋىتى

زىننهت ساندۇقى -مهنده قايتىپ كېلىدىغان ئايالنىڭ زىبۇ

52

مهنده كهلمهيدىغان، كهتمهيدىغان ئايالنىڭ قۇرۇپ قالماس ئىلھام بۇلىقى

سازالر ۋارقىرار قاندىن سوڭهككه

ۈرهككه يېتىپ بارالماس ھىچىبىر كارۋان تهشنا ي

كۆرمهس چۈشلهرنى كېچىلهرده نه قىالي؟

قېچىپ يۈرگهن ئاسمان بىلهن ئهگهشمىگهن دۇنيانى

ئهينهك دېرىزىنى ئاچقاننى، ئۆلگهن ئادهم قىپيالىڭاچ قاچقاننى

ۋىل تۈگمىلهرنى يهشكهننى -سۇدىن تار ئهشكهننى، ئوتتىن ۋىل

!... ئاھ

قاراڭغۇدىن يورۇق يۈزۈم كۆرۈندى

! ن بىر ۋاراق ئاچسامئۆزۈمدى

يۇلتۇزالر قانات قېقىشقا باشلىغاندا

يۇلتۇزالر قانات قېقىشقا باشلىغاندا

تاتلىق ئۇيقۇغا كهتكهن چۈشۈمدىكى كارۋاتتىن چۈشۈپ

. ساڭا ياستۇقۇمدىكى دېڭىزدىن قۇرۇقلۇق ئىزدهيمهن

باھاردىن يهلپۈگۈچ، يامغۇردىن چىراغ

غاق سۇدىن ئهينهك، ئوتتىن تار

تاغدىن چىچهكلىگهن بۆره

باغدىن يىغالۋاتقان سهھهر

53

... ئۆلۈمدىن بىر ۋاراق قهغهز ئىزدهيمهن

ساڭا مهن سۇمبۇل چاچلىرىڭنىڭ نهمخۇش شامىلى

بورانالر ئېچىۋهتكهن مۇقام سوڭىكى

ئوڭدا ياتقاندا غۇنچىلىغان ئهمچهك بارخان

ن تهكلىماكان ئهرۋاھ قوشاقالرنى ئاڭلىغانچه شاراب ئىچىۋاتقا

.... يوتاڭدىكى شىلدىرالپ ئېقىۋاتقان دهريادىن قىرغاق ئىزدهيمهن

ئىزدهپ تاپقىنىمدا سهنده مهن

!... مهنده مهن يوق، يىغاليمهن

بۈگۈن مهھشهر، ئۆلۈم ئهينهك

بۈگۈن مهھشهر، ئۆلۈم ئهينهك

. يار دوزاختا، مهنزىل جهننهت

يال سۆزلهرنى يىشىندۈرهر بهش ۋاخ ئا

... شېئىر يوق بولغۇچه ئىبادهت

ئىزھار بولماس چىقمىغۇچه جان

. باھار كهلمهس قىزارمىسا قان

تاشنىڭ ئىشىكىنى ئاچسا جاھالهت

54

. سۇنىڭ لهۋلىرىگه سۆيسه باياۋان

ماڭا ئوخشاتما بۇلبۇلگويانى

گۈلگه ئېچىلىشنى ئۈگهتكۈچى مهن،

ماڭا باشلىما كهرباالنى

... تۈگهتكۈچى مهنياشاپ دۇنيانى

ئاخىر، قالىدۇ يهر بىلهن ئاسمان

ئاندىن جامالىنى ئاچىدۇ سۇبھان

!...ئاڭغىچه ھارۋامنى تاراقلىتاي

يورۇق پهسىللىرىڭنى باشالپ كهل

يورۇق پهسىللىرىڭنى باشالپ كهل

قاراڭغۇ قۇشلىرىڭنى باشالپ كهل

ئۈرۈك چېچهكلىرىدىن تۈزۈپ ناز

قۇيۇنتازمۇقام مهرغۇللىرىدىن

توغراق شاخلىرىدىن باياۋان

بوم پهدىدىن داپ

نهيدىن تىرهكلهرگه يامىشىپ

سۇنايدىن يالىڭاچ

ساتاردىن ياالڭئاياغ

تهنبۇردىن مىڭ قهلهندهرنى

راۋاپتىن ساراڭ جىنالرنى

...!ئاھ

55

ئۆلۈم ھارۋىسىنى ھهيدهپ

مۇھهببهتته-ھارۋىدىكى ئىشىق

...ايلىدوزاخقا ئوت قالىغىلى بار

يهكهندىكى ئايال داستان

يهكهنده بىر ئايالنىڭ سهككىز ئايمىقى

قولىدىكى جامدا ئۆلۈمنىڭ قايمىقى

جۇرۇڭ ئىشانلىرى بار-جاراڭ

...لهۋلىرىنىڭ خانىقاسىدا

كۆزىدىكى جام بىلهن

يۈزىدىكى ئايدىڭدا ئىچتۇق مۇسهللهس

ئهلهس-بولدۇق مهست

ئايۋانداتېنىنىڭ ئىچكىرىدىكى

. ناۋا-ياڭرايدۇ نهغمه

ئىككى پۇتى ئىككى ياققا ماڭغاندا

باياۋاندا-ئارىدىكى دهشتى

ئاھ

كۆزلىرىنى يۇمۇپ ئهتىرگۈل ئولتۇرۇر،

56

تىالۋهتلىرىنى-ئۇنىڭ دۇئا

...تهڭرى بىلهر، ياكى بىلمهس

بىز باشقا تامدىن ئارتىلدۇق

ئۆلۈۋىلىشقا كهلگهن ئۇ ئايال،

بولسا ئىدى، كاشكىشېئىر

شېئىر بولسا

خوتهن سهھرالىرىدىكى لهيلى غهزهل

...قهشقهر كوچىلىرىدىكى مهجنۇن مۇخهممهس

ئىالھا،

ئۆلۈمدىن بىر ۋاراق بهر

ئۇ جهننىتى شهيتاننى

ئۇ دوزىخى رىزۋاننى

!داستان قىاليلى

!!!...داستان قىاليلى

قىزچاق

زېمىن نۇرلىرى ئۆچكهن گۇگۇمدا

سهھرانىڭ توپىلىق خلۋهت يولىدا

ماڭدىڭ قهيهرگه ئۆيۈڭنى تاشالپ،

57

... مۇھهببهت ئادهمنى قويىدۇ ئالداپ

: ئىيىتتىڭ پىچىرالپ ۋهزمىن ئاھاڭدا

! ۋهلىكىن ئادهمنى ئالدىماس ئازاب

ئاسماندا يۇلتۇز يوق، كۆرۈنمهس ئاي ھهم

زۇلمهتلىك جىمجىتلىق باسقان ھهرياننى،

. ىن، تاپالمايسهن مهنزىلگاھىڭنىقايىتق

: ئىيىتتىڭ پىچىرالپ ۋهزمىن ئاھاڭدا

! يورۇتار يولۇمنى ھىجران يۇلتۇزى

رېئاللىق مۇدھىش ھهم رهھىمسىز شۇنچه

باش ئهگكىن، قايتىپ كهت ئىللىق ئۆيۈڭگه،

. سۆيگۈڭگه تهڭلهپ ئۇ قىلىچ تۇرۇپتۇ

: ئىيىتتىڭ پىچىرالپ ۋهزمىن ئاھاڭدا

! گه ئاسىيلىق قىاللماسمهن ھىچقهلبىم

كىمسهن ئهي يېنىمدا ئولتۇرغان ئادهم

كىمسهن ئهي يېىنمدا ئولتۇرغان ئادهم؟

... قاراڭغۇ باغچىدا سۈرىمهن خىيال

58

مهن كىم ئهي يېنىڭدا ئولتۇرغان ئادهم؟

... ئىككىمىز ناتونۇش ئهمهس ئىھتىمال

مۇشۇدهم غىرىبلىق چىرمىغان مېنى

تىرىك بولساممۇ ن مۇشۇدهم،ئۆلگهنمه

. تۈگىگهن ھاياتىم، قالمىغان زهرره

نىچۈن سهن كېلىپ ئۇ قايناق ھاياتتىن

يۆلىنىپ تۇرىسهن جانسىز گهۋدهمگه؟

كۆزلىرىڭ يۇلتۇزدهك تۇرۇپتۇ چاقناپ،

. دهيسهن پىچىرالپ... مۇھهببهت، مۇھهببهت

ئىيتىسهن قورقۇنىچلۇق بۇ سۆزنى نىچۈن،

! هي ئۆلۈككه سۆزلىگهن ئادهم؟كىمسهن ئ

شائىر

.مهن تامام ئۆزۈمنى ئهيلىدىم قۇربان

كىشىلهر ئىيتالماي يۈرگهن سۆز ئۈچۈن

. شائىر بوپ تىنچىدىم مىسكىن، باغرى قان

دهرىخا

بىلمهيمهن، نىمه ئۇ ئۇالر ئىزلىگهن،

59

!قانداق سۆز ئۇالرنىڭ ئىيىتماق بولغىنى؟

كۆڭۈل

يىغلىغىن زار ئهي كۆڭۈل، دىسىدا ھېجران ۋا-داغى

ئۆزۈڭنى ئهيلىگىن خار ئهي كۆڭۈل،- يىغال، ئۆز-يىغال

مهيلى كۈلپهت تارت ۋهلىكىن بولما مهككار ئهي كۆڭۈل،

دىل قىلما ئىزھار ئهي كۆڭۈل، دهردىسىز غهمخانىگه

بولكى ئىشرهت خانىسىده مهيگه ئهپكار ئهي كۆڭۈل،

ما تارمار ئهي كۆڭۈل،قول بېرىپ شهھۋهتكه زىنھار بول

ھهرنه بول لىكىن تىلهككه بولما ئهغيار ئهي كۆڭۈل،

.ھهر مىنۇت دىل يارلىقىدىن بول خهۋهردار ئهي كۆڭۈل

كۆز ئېچىپ باقساڭ پهلهككه زهرره ئاسمان كهلمىسه،

زار قان يىغلىساڭ بىر قهتره ئوكيان كهلمىسه،-زارۇ

مىسه، بوستان كهل-قانلىرىڭ ساچىلسا يا بىر باغۇ

كۈنده مىڭ ئۆلسهڭ ۋهيا بىر مهرره جهۋالن كهلمىسه،

كهلمىسه ياردىن خهۋهر، ۋهياكى پهرمان كهلمىسه،

خۇرامان كهلمىسه،-گۈل ئېلىپ، ئىيتىپ غهزهل ۋهسلى

60

يىغلىغىن، يىرىتقىن ياقا، توۋالپ مۇقامالر ئهي كۆڭۈل،

.كهت چۆلى ئاۋارىگه، بولغىن سىتهمكار ئهي كۆڭۈل

مهن ھىچقاچاندا سهن كهبى بىچارىنى،كۆرمىدىم

ئهلهم خۇمارىنى،- پهرياد، دهرد- ھهسرهت، ناله-قايغۇ

تهلۋه سهۋدا، خانۇۋهيران، بىماكان ئاۋارىنى،

تېنى ئاشكارىنى،-باش كۆزى قان، ئهڭلى ھالالڭ، ئهت

ئۆزىگه زۇلمى قىلغان بىرهھىم خۇنخارىنى،-ئۆز

ت سهردارىنى،ئىشىق ئېلىنىڭ بىر قۇلى ھهم شاھ سۈپه

يار كويىدا بول قهلهندهر، قايىتما زىنھار ئهي كۆڭۈل،

.جان پىدا قىلماققا يارغا ئىزلىگىن دار ئهي كۆڭۈل

ماالمهتتىن ھامان پهريادى قىل،- تۈن ئىشقى-كۈنۈ

ئۆزۈڭنى توختىماي ئاۋاره قىل،-چهك نادامهت، ئۆز

پهرياد، قايغۇنى زىياده قىل،- ھهسرهت، ناله-دهردى

قىل يىراق يولنى، پىراق كارۋانىنى پىياده قىل،

كهز باياۋان، يۇلتۇزۇڭنى توختىماس سهيياره قىل،

لهشكىرىڭ ئاشكاره قىل،... زارى مهجنۇن، كى قهلهندهر

گادايالرنى ئاڭا بىچاره قىل،-كۇللى ئهل، شاھۇ

زار ئهي كۆڭۈل،-ئول شهرهپشاندا يهنه ئاھ، يىغال زار

.نازاڭ كهينىدىن يار، ئهي كۆڭۈلچۈنكى كهلمىشتۇر جى

61

بۇ يۈرهك

ئاھ، بولدى خۇمدان بۇ يۈرهك، جانان دهردىده-يارۇ

يىغلىدى زار، قىلدى ناله، چهكتى ئهبغان بۇ يۈرهك،

ئىشىق چۆلىده مهشرهبىدهك قىلدى ئىسيان بۇ يۈرهك،

بۇلبۇلى بىچارىدهك گاھ يىغلىدى قان بۇ يۈرهك،

هشتى ھېجران، بۇ يۈرهك،كهزدى گاھى بوپ قهلهندهر د

. چىمهنلهر ئىچره رهيھان بۇ يۈرهك-بولدى سۇلغۇن گۈل

كهلمىدى ئاھ، سۈرتكىلى ياشىنى چۆللهردىن بوران،

كهلمىدى يا بىلگىلى دهردىنى تاغالردىن تۇمان،

كهلمىدى ياكى سوراپ ھالىنى باغالردىن خازان،

كهلمىدى يار، ياكى تهندىن چىقمىدى بۇ خهسته جان،

بولدى ۋهيران بۇ يۈرهك، ول پىراقنىڭ خهنجىرىدهئ

.لهئلى مارجاندهك چېچىلدى، بولدى سهرسان بۇ يۈرهك

كۈندۈزى كۈنگه بېقىپ، زۇمرهت ساماغا يىغلىدى،

كېچىسى تۈنگه كىرىپ غايىب ساداغا يىغلىدى،

گۈر كۆيۈپ تۇرغان گۇناغا يىغلىدى،-قهلبىده گۈر

ۇداغا يىغلىدى،يىغلىدى، سوزدى قولىن، قادىر خ

يىغلىدى ئاھ يىغلىدى، بولدى پهرىشان بۇ يۈرهك،

62

. ئهلهمگه بولدى سۇلتان بۇ يۈرهك- ياش، دهردى-قانۇ

مهي دېدى كهلدى زهھهر ئاھ، گۈل دېدى كهلدى تىكهن،

سۇ دېدى كهلدى باياۋان، چۆل دېدى كهلدى چىمهن،

بار دېدى يوق بولدى ھهممه، يوق دېدى بولدى رۇشهن،

تېنىگه ئاخىر جۇدالىقتىن كىپهن،-ى ئۇ روھكىيد

بارچه غهۋغاالرنى يارسىز، ئىيىتتى يالغان بۇ يۈرهك،

.يار يولىغا تهلمۈرۈپ ئاھ، تۆكتى گىريان بۇ يۈرهك

بولمىسا سۆيگۈ ئهگهر دۇنيا بىنا بولماسمىدى؟

كۆيمىسه دىلدا پىراق، دوزاخ ئوتى يانماسمىدى؟

رهك قانماسمىدى؟تۇرمىسا كۈنده ئۆلۈپ ئاشىق يۈ

مۇراد،ئالهمده يار قالماسمىدى؟-تاپسا گهر ۋهسلى

كۆيدى دوزاختهك الۋۇلداپ، بولدى گۈلخان بۇ يۈرهك،

.يهتته ئىقلىمغا ئىشىقنى قىلدى داستان بۇ يۈرهك

ئىزلهيمهن...

نىدايىمنى ئىزلهيمهن، زارالر ئىچىدىن-ناله

63

لهيمهن،كۆيمهك ئۈچۈن ئوت بولۇپ گۇناھىمنى ئىز

گۇناھلىرىم ئىچىدىن خۇدايىمنى ئىزلهيمهن،

.خۇدايىمغا يهتمهككه قازايىمنى ئىزلهيمهن

پىغان چهكمهكتۇر،-نامىم ئاشىق قهلهندهر، ئىشىم

باال گهردان چۆللهرگه ئۆزۈم تهنھا كهتمهكتۇر،

كارۋان تارتىپ ئۆزۈمگه، ھهق ۋهسلىگه يهتمهكتۇر،

.ئىزلهيمهنھهق ئىگهمگه مۇناسىپ سىماھىمنى

ئاشىققا جان نه كىرهك؟: چۇقان سېلىپ ئۆتهرمهن

ھېجران نه كىرهك؟-جاندا جانان بولمىسا دهردۇ

روھتا پهرۋاز بولمىسا، قۇشقا ئاسمان نه كىرهك؟

. زار سادايىمنى ئىزلهيمهن-كۆڭۈللهردىن زارۇ

مهن ئۆزۈممهن ئۆزۈمگه جهننهتلهرنىڭ يول خېتى،

پىلسىراتنىڭ كۆۋرۈكى،مهن ئۆزۈممهن، ئۆزۈمگه

مهن ئۆزۈممهن، ئۆزۈمگه يهتته دوزاخ تۈۋرۈكى،

.مېنى ماڭا قۇل قىلغان ئىالھىمنى ئىزلهيمهن

ياندىم، ئۆچتۈم، كۈل بولدۇم، مهنده ئارمان قالمىدى،

ھېجران قالمىدى،- كۇالھنى ، ناله-سالدىم جهنده

ئايان بولدۇم ھهمىگه، زهرره پىنھان قالمىدى،

64

.ردىم ئىچىمگه، سامايىمنى ئىزلهيمهنقانات كه

كېتهي دهيمهن پىنھانه جېنىمدىكى ئايۋانغا،

بوستانغا،-تېنىمدىكى خۇشھاۋا گۈزهل باغۇ

... رهيھانغا-قانلىرىمدا ئېچىلغان گۈلى الله

.بىر دهم ئارام ئالماققا پاناھىمنى ئىزلهيمهن

...ئىزىڭدىن ماڭدى دىۋانه

)هرسىيهئاتامغا مۇۋهششهھى م(

ماالمهت، جهبرىلهر ئىچره تېپىپسهن رهھنهمالىقمنى،

.كىيىپ ھهم ئىشىق ئارا جهنده كېزىپسهن ئهۋلىيالىقنى

دۇردانه،-ئۇزايىڭ ھالهتى ئهنۋهر، سۆزۈڭ ھهم دۇررى

. ئهل قىبلىگاھىڭدۇر، يۇرۇتقان ئهنبىيالىقنى-ۋهتهن

ھامانه ئىزدىدىڭ ئىمكان كۆرۈشكه ھهق دىدارىنى،

.ۈڭگه كۇللى غهۋغادىن راۋا دهپ بىر خۇدالىقنىئۆز

65

يان بولدى،- دهم ئۆرلهپ پهلهككه يانمۇ-ئهقىدهڭ دهممۇ

. زىيالىقنى-سامادا مىڭ قۇياش يىغالپ تىلهيدۇ نۇر

تۇتىيا قىلدىڭ، مۇشهققهت ئىچره مېھنهتنى ئۆزۈڭگه

. ئاشىنالىقنى-دىلىڭغا يار قىلىپ ھهر ئان مۇھهببهت

زارىدا ھهرچاغ پىراققا ئىنتىلىپ ئۆتتۈڭ،مۇراد گۈل

.ئىشىقنىڭ لهشكىرى كهلسه ئادا قىپ جان پىدالىقنى

ئهقىدهڭ يۇلتۇزى چاقناق، كۆڭۈلكى ئۇندا بىر ئاسمان،

.تاالشتى بارچه سهيياره ئۇنىڭدىن مۇترهبالىقنى

دهرىخا، بىۋاپا ئالهم جۇدا قىلدى سېنى بىزدىن،

. مهرھابالىقنىراۋا دهپ روھىناتىڭغا بىھىشته

ئىغىر يهر ھهم ئىغىر ئاسمان ئارا يهنچىلدى ئارمانالر،

.سېلىپ دىلالرغا ھىجراندىن ئهبهدلىك مۇپتىاللىقنى

ساداقهت تهڭرىگه بولسۇن ۋهياكى خهسته تۇپراققا،

.ئهگهر چىن بولسا ئۇ تاپقاي ھامانه دىلرابالىقنى

مهجنۇن، چاك -مۇقامالر نه ئۈچۈن يىغالر ياقاسى چاكۇ

.ئىشىقتىن بولمىسا پهرياد، ئاۋات قىپ كهرباالاللىقنى

66

ماجرادۇر جاھاننىڭ تهپسىرى ئاخىر،-ئازاره، غهلۋه

. گۆھهر ئىچره يوقاتسا كهھرىبالىقنى-كىشىكىم دۇر

ياتارغا يهر ئىرۇر كۆرپه، يىپىنچا ھهم ئاڭا ئاسمان،

.كىشىكىن كۆڭلى سهرساندۇر، ئۇنۇتسا بورىيالىقنى

ئىزىڭدىن ماڭدى دىۋانه، خۇدا دهپ نالىلهر ئهيلهپ،

.يېتهي دهپ ۋهسلىگه ھهقنىڭ، تامام قىپ بۇ جۇدالىقنى

يادىم، يۈزۈمدۇر قىبلىگه ھهيھات،-لىكىن ئاھ، ياردا ئهس

!ئهپۇ قىلغايمۇ مهھشهرده ئىگهم بۇ بىۋاپالىقنى؟

ئاھ مېنىڭ تهڭرىم، ئاھ مېنىڭ تهڭرىم

هننهتته سهيلهر، مېنىڭ پۇتلىرىم ج

. مېنىڭ بېشىم دوزاختا كۆيهر

مهن ئۈزگهن گۈل خازاندۇر

...مهن سۆيگهن يار ئالهمده يوق

تاشنىڭ ئىشىكىدىن كىردىم، بىسمىلالھ

67

ئاڭلىدىم شۈكرىسىنى، يا رهسۇلىلالھ،

قۇلىقىم يوقتۇر، : تاش دهيدۇكى

!...ئهلھهمدۇلىلالھ... كۆزۈم ھهم ئاغزىم يوق

ڭزىمدىكى بىر تامچه ياشنى، سۈرتتۈم مه

بۇ نه كۈچ، غهيرهت؟: ياش دىدىكى

شۇنچه ئاپتىپى بىلهن بىر تامچه ياشنى

! قۇرۇتالمىغان قۇياشقا لهنهت

يولۇم ئهلمىساقتىن ئهبهدىيهتكه

ماڭا ھهمرا كىمدۇر، تهڭرىمدىن بۆلهك؟

ئۇ مېنى بار قىلدى، مېنىڭ بارلىقىم

!لسا كىرهكئۇنى ھهم ھهرتىنىقىمدا بار قى

ئۆلگۈر بىناالر ئالدىمنى توسما،

. ئىچىمده بىر يول بار ئاسمانغا تۇتاش

يهنه يالغۇز قالغۇدهك ... ئهگهر ئۆلسهم

!...ئاھ مېنىڭ تهڭرىم، ئاھ مېنىڭ تهڭرىم

كۈزدىكى سېغىنىش

68

لىققىده مۇھهببهت قاچىالنغان شامال ھارۋىسىدا

ئۈكلشىپ كهتكهن قانىتىدا خازانالرنىڭ مۇھهبهت ئۇچقۇنلىرىدا

سۇنىڭ يىنىك ئهللهي ئېتىپ ئۇيقۇغا كېتىۋاتقان كۆزلىرى ۋه

گۈس قهدهملىرى ئاستىدا -تۇپراقنىڭ باغرى قاتتىق ئاتىدهك گۈس

...سېنىڭ سېغىنىنشقا تولغان چىرايىڭ

بىر سۆز ئاسماننىڭ يهتته قات چىكىدىن كېلىپ

مېنىڭ كۆكرىكىمنى ماكان ئېتىپ

. تتى يۈرىكىمنىڭ ھهر بىر سوقۇشىدا كېتىۋاتقان سۇبھاننىتوختا

بىر ناخشا ئاۋازىمدىكى ھهررهڭ تاۋۇشالر ئىچىدىن سۇغۇرۇلۇپ چىقىپ

.ئويغاتتى ئىسسىق گۆشلىرىم ئارىسىدا ئۇخالۋاتقان ھايۋاننى

بىر نىدا

يهرنىڭ يهتتىنچى قهۋىتىدىكى ۋهيلۇن دوزاختا

.سوڭهكلىرىمده قىلىچ تاۋلىماقتا

زهنجىرلهر-كۆز ياشلىرىمدىكى كىشهن

...پاچاقالپ تاشالنغان سېنىڭ قولۇڭدا

دهرهخلهر قوللىرىنى سوزۇپ

. تۇتۇۋالماق بوالر قۇياشنى

يهنهبىر قۇياش

.سهن بار يهرده ئاچ بۆرىدهك ھۇۋاليدۇ

بىر بىنا پهلهمپهينىڭ ئالدىدا توختىدى

69

تونۇش بىر يىغا ئاۋازى

.ھهر بىر دېرىزىده

سېنى ئېلىپ كهتكهن ماشىنا

كۈز غازاڭلىرىدهك

شامال ھارۋىسىدهك

...لىققىده مۇھهببهت قاچىالنغان

خوراز چىلاليدۇ

خوراز چىلاليدۇ ، چىلاليدۇ

.ئالدىدا نۇر توشقۇزۇلغان سۈبھى پىيالىسى

شاھانه شاخالرنى مېكىيانغا بهرمهيدۇ

.بېشىدا قىپقىزىل يالقۇن تاجىسى

رىۋايهتته قېرىمايدۇھايات

.مۇھهببهت پۇچۇق ئهينهك ئالدىدا چېچىنى تارايدۇ

ھاياجان مهڭگۈ يالىڭاچ ،

.ئهقىل ئۆمرىده بىر رهت ئىشتىنىنى سالمايدۇ

.ھهر قهدهمده ئاخىرهت

70

.ھهر ۋۇجۇد بىر خاقانه

ھهر نهپهسته بىر جۇدا ،

.. .ھهر كۆڭۈل بىر دىۋانه

تهن زۇلمىتىدىن دىل زۇلمىتىگه

.خوراز چىلاليدۇ ، چىلاليدۇ

ئهي ئانا

ئهي ئانا مهن بىر غىرىب، مهن بىر غىرىب،

. ئهي ئانا مهن بىر ساراڭ، مهن بىر ساراڭ

ئىشهنمه تۈننى مهڭگۈ زۇلمهت دېسه،

...مهغرىبتىن قۇياش چىقىپ ئاتمايدۇ تاڭ

چوققىالر يۈكسهكلىكنى چۈشهنمهيدۇ

. نمهيدۇدېڭىزالر چهكسىزلىككه ئىشه

گۈللهر ھهم بهرگى خازان توننى كېيىپ

. باھارنى كىپهنلهيدۇ، كىپهنلهيدۇ

بارخانالر ئۇخالر بوران كىرپىكىده،

71

. توغراقالر ئۆز سازىمنى چالسام دهيدۇ

ۋهتهندۇر مېڭىپ يۈرگهن ھهر بىر ئادهم،

. ئۆزۈمده قالسام دهيدۇ-يهر مهڭگۈ ئۆز

هت ھهم، مۇھهببهت ئۈچۈن بارچه جىناي

. ئهبهدىي ياشاش ئۈچۈن ئۆلىدۇ شام

توسالماس، توسالمايدۇ، توسالمايدۇ

. چۈشلهرنىڭ پهرۋازىنى زۇلمهتلىك تام

ئىشهنمه چۆللهردىكى سۈكۈناتقا،

. ئىشهنمه سايالردىكى ئۆلگهن تاشقا

ئىشهنمه تۇرغىنىمغا كۈلۈمسىرهپ،

. ئىشهنمه كۆزۈمدىكى تامچه ياشقا

ايهتنى قايىتماس دېسه، ئىشهنمه رىۋ

...سهلتهنهت جهسهدلهردىن ئۆره بولغان

ئهي ئانا مهن بىر غىرىب، مهن بىر غىرىب،

!ئهي ئانا مهن بىر ساراڭ، مهن بىر ساراڭ

ئون بهش ياشلىق ئايالالر

72

ناۋا—ياڭرار چۈش ئوردىسىدا نهغمه

سۇدا سۈزۈك ، ئوتتا خۇشال ، قۇمدا سهرسان

.ايالالر ئون بهش ياشلىق ئ

تېنىنى تېپىپ كېلهر تۇپراقالردىن

كۆزىنى سۈزۈپ ئاالر بۇالقالردىن

چېچىنى ئاالر ئۆرۈپ زۇلمهتلهردىن

يامغۇر ۋه شامال بېرهر التاپهتنى

ئاي ھهمده يۇلتۇز بېرهر سائادهتنى ،

ئىپپهتنىڭ قاپقاراڭغۇ تۈنلىرىده

ئۈچ بۇرجهك تۈڭلۈكىدىن ۋۇجۇدىنىڭ

اقالرغاباقار ئاسماندىنمۇ يىر

.. .قازاغا�تهلپۈنۈپ دهھشهتلىك باال

تاالدا ئۆلۈم بىلهن ئالغان نهپهس

قان تۆكۈپ ئوينايدىغان قارا ھهۋهس

ئهينهكنى چاقار شامال ، ئهينهك خۇشال ،

.ئايالنى خىيال بۇزار ، تۈكلۈك خىيال

جىمىرالپ ئاقار دهريا يوتىسىدا ،

.تىرىلهر تاشالر يىغالپ بارمىقىدا

ن تهن ئىشىكىنى چهكسىزلىككهئاچقا

.خۇرام �جان كىرىپ ، چىقىپ تۇرار خۇشال

ئولتۇرۇپ كىرپىكنىڭ دالدىسىدا

73

يىرتىپ�قارار ئۇ رومىلىنى يىرتىپ

!.. .خۇرام�يىرتىلىش ئاھ ، نهقهدهر خۇشال

ئۆتتى ئات چاپتۇرۇپ قىرىق چهۋهنداز

.لىپ قىلىپ بىر قېتىم كىرپىك قاققۇچه

بولۇپ زور قىرغىنئۆتتى بىر زامان ،

. ئاچقۇچه —كۆزىنى بىر قېتىم يۇمۇپ

رېئاللىق قېرىپ كهتتى بىر دهمدىال

.قۇياشنى سۆرهپ يۈرهر ساقاللىرى

رىۋايهت قېرىمايدۇ مىڭ يىلدىمۇ

قېرىماس ئون بهش ياشلىق ئاياللىرى

ماي

بۇ قاقاس كۈنلهرده مهن ھېچكىم ئهمهس،

.يېنىمدا بىر دهريا ئاقار سۇسىراپ

قولۇمدا دۇتار قىز، قارنى يېرىلغان،

.ىمدا بىر ناخشا ئۆلهر چىرقىراپتىل

ماشىنا نهقهدهر يېقىمسىز ئادهم،

.ئادهم نهقهدهر ئاجىز ماشىنا

74

ئهرلهرنىڭ ئهسلىده پادىشاھى يوق،

.قازاغا-تهلپۈنهر ئايالالر باال

قىزالرنى ئهينهكلهر يهيتتى سۇندۇرۇپ،

...ىزمهت، پۇلئهرلهرنى پارچىالپ يهيتتى خ

تۇيۇقسىز چىقىپ مهن تېرهم ئىچىدىن،

.ئهڭ خىلۋهت بىر ئۆڭكۈرگه ئۇدۇلقاچتىم

نۇر چاچار ھهسرىتىم ئهينهك ساندۇقتا

ھېچنېمهڭ بولمىسا ئهي قېرى كېچه،

.مهن سېنىڭ ئاشناڭمهن تهنھا، ئۇيقۇسىز

چۇۋۇۋهت چېچىڭنى تاپىنىڭغىچه،

.بهت ئون بهشكه تولمايدىغان قىزمۇھهب

نۇر چاچار ھهسرىتىم ئهينهك ساندۇقتا،

.يىرتىلغان خهتلهرده يىرتىق ھاياجان

بۇرۇتۇم،-ئۆسمهكته تهلپۈنۈپ ساقال

.اي چۈشلىرى تامانكۈلپهتلىك تولۇن ئ

بىلمهيسهن، توساتتىن مهن ئالهمده يوق،

75

.جهسىتىم ئېسىقلىق تۇرار بازاردا

خۇرام ئوينايدۇ ئۇسسۇل،-ئادهملهر شاد

.هممه يهر مېنىڭ ناخشامغاىدۇ ھتول

دۇتارچى ئايال

بارمىقىڭ چاپتۇرۇپ كېلهر قىقاسالپ،

.تارالرنىڭ ئۈستىده ساناقسىز ئاتنى

...بىر چىنه قىزىق چاي ھور ئۆرلهپ تۇرغان

.كېلهر ئېھ، گۈپپىده ئىچكۈم ھاياتنى

ھېلىقى كوچىغا باشلىدىڭ يهنه،

.يارىمنىڭ كۆڭلىكى قىپقىزىل ئىدى

بىرلهپ تۈگمىلىرىمنى،- بىريهشمهكته

.سېنىڭ ناخشاڭنىڭ نازۇك قوللىرىئاھ،

ئۆرگىلهي ئاسماندا ئايىڭ بولمىسا،

.قايتايمهن تېمىڭنى ئۆرۈپ كېچىده

مۇھهببهت دۇنيادا ئهڭ يامان ئوغرى،

.تۇتۇلماي كهلگهن ناخشا ئىچىده

76

ئىباگۈل

ھېچكىمنىڭ چۈشىگه كىرمهيدۇ بۇ يهر،

. ئاقىدۇ كۆڭۈليۇلتۇزلۇق ئۆستهڭده

كىرىدۇ جىرىڭلىتىپ قوڭغۇرىقىنى،

.چهكسىز باياۋىنىمغا غېرىب ئىباگۈل

ئۇنىڭ چاچلىرىدا قىرىق بىرىنچى قاراقچىمهن،

.ئۇنىڭ كىرپىكلىرىده سهرسان يولۇچىمهن

لهۋلىرىده تهلۋه شارابخورمهن،

.كۆزلىرىگه چۆكۈپ كېتىمهن

ئۇنىڭ بارماقلىرىدا بىھوش ناۋاالر،

.تلىرىغا ئېسىالر يىغالپتۇپراق پۇ

كۆلگه ئوت كېتهر چۈشسه شولىسى،

.قىلىچنىڭ بىسىدهك باقسا قايرىلىپ

سۇنار ئهينهك تاراڭالپ،

.تېنىمنىڭ ئىشىكىنى ئېچىپ تېنىده

ئهپچىقار ئۇ مېنى روھ ئالىمىگه،

.پىراقتا-ئۇ يهرده مىڭ يىللىق ئىشقى

بىرىنى ئادهم ۋه ھاۋا،-ئىزدهر بىر

77

.ئاسمان-ن ئاۋازىسۇنىڭ شارقىرىغا

تۇپراق ئايدىڭدا قاناتالر قاققان،

.قايتار بارچه شهيئى يوق ھالىتىگه

ۋىسالغا يېتىدۇ ئادهم ۋه ھاۋا...

...گۇناھ، گۇناھ: ئىباگۈل ئىڭرايدۇ

...ئاستا بولىدۇ بىنا-نيا ئاستادۇ

.جىرىڭالر باياۋىنىمدا ئالتۇن قوڭغۇراق

ئىككى تاش مۇڭدىشىپ ئولتۇرار سايدائىككى تاش مۇڭدىشىپ ئولتۇرار سايدائىككى تاش مۇڭدىشىپ ئولتۇرار سايدائىككى تاش مۇڭدىشىپ ئولتۇرار سايدا

دهرياالر سۈپسۈزۈك نومۇس ئىچىده

.چېچىنى تارايدۇ تاغالرغا قاراپ

ئورمانالر كىرپىكى تۆكۈلهر كۈزده،

.يۇلتۇزالر گاھىدا قويىدۇ قاۋاپ

يۆتىلهر دالىدا قىرى گۈلخانالر،

.ئىككى تاش مۇڭدىشىپ ئولتۇرار سايدا

چىغىر يول ئېزىقىپ قالىدۇ دائىم،

.ايدابىر قىزچاق توختىماي يىغاليدۇ ئ

كۆكسىگه تهڭلهنگهن مىلتىقنىڭ ئۇچى،

78

...سايرايدۇ بىر قۇشقاچ پهرۋاسىز، خۇشال

بهلكىم بۇ بىر پارچه رهڭسىز رهسىمدۇر،

. ئايال يا چېچى چۇۋۇلغان سهمىمىي

قاشتېشى ئىزدهش

توساتتىن ئويغانغان دهريا بويىدا

.ساناقسىز ئايالالر تاشتۇر يالىڭاچ

ن ۋه ساختا،چىڭقى چۈش شۇقهدهر قىزغى

.بىر يوچۇن ئامهتنى ئىزدهشتۇر ياشاش

كۈنلهر تاش بولسىمۇ قاتتىق ۋه ئېغىر

.بار كۈنلهر ئىچىده قاشتېشى كۈنلهر

ئۆلۈمنى كۈيلهشمۇ ھاياتنى سۆيۈش،

.جۇدالىق ئىچىده ئېچىالر گۈللهر

كهلمهس كېلهچهك كۈتكهنچه چاقناپ،

.كېلهر ئۇ توساتتىن، ئالدىنار يۈرهك

قاشتېشى ئىزدهش دهملىرىگۈزهلدۇر

.گۈزهل ھهم بىباھا قاشتېشىدىن بهك

تىۋىش

79

بۇ كوچا، ئۇ كوچا ئوخشاش بىر كوچا

.بارغىلى بولىدۇ يارنىڭ ئۆيىگه

ئۇ ناخشا، بۇ ناخشا ئوخشاش بىر ناخشا

.ئوت قويار بهرىبىر كۆڭۈل ئۆيىگه

ئادهملىك كۈلپىتى يىراق يېزىدا

.ىپبىر كونا تاغاردىن تۇرار چېچىل

قىزىل گۈل ۋارقىراپ توزۇش ئالدىدا

.ئاداققى چهككىچه باقار ئېچىلىپ

بىر پاشا، ھهتتاكى ئاشۇ بىر پاشا

.ئهڭ مهشھۇر قانخوردۇر نامى تارالغان

ئادهملهر يوشۇرۇن ماڭار ئۆلۈمگه،

!بىلمهيدۇ، ماشىنا ئۆرۈلهر قاچان؟

شهخسىي ئازاب

مهن قېچىپ كېتىمهن ئهينهكتهك چوڭقۇر

.نۇرى ئوت قويغان خىلۋهت ئورمانغائاي

چۈنكى مهن قىز بىلهن سۆيۈشۈۋېتىپ

.ئايلىنىپ قالىمهن دائىم ھايۋانغا

80

يالىڭاچ ئېقىۋاتقان دهريا مهلىكه،

ياكى تاغ شاھزاده ئىسقىرتىۋاتقان

.يولۇمنى توسالماس، توسالماس ھامان

ئاھۇ كۆز توغرۇلۇق شېئىر يازمايمهن،

.ۈنمهس قاپقانبار مۇڭلۇق كۆزلهرده كۆر

يۈرىكىمنى يىرتىۋهتتىم

...گوياكى ساالم خهتنى يىرتقاندهك، يىغالپ

قىزىل گۈل ئهسلىده قىزىل ئهمهسمىش،

! قومۇش پۆپىكىده نه قىلسۇن ئازاب

ۋهزنى ئهرۈزلهر

مهن كېتهي

)غهزهل(

پهلهك، تۇپراق ئاتامغا مهن كېتهي،-يىغلىدىم ئاسمان

. ئانامغا مهن كېتهيتۈن بويى دهردىم بىلهن ئويغاق

مهن غىرىب بىچارىنى، چۆل ھامان پاالر سهنهمگه

81

. جۇل مۇقامغا مهن كېتهي-يارىدىن بولغان جۇدا جۇل

رهت ئولتۇرۇپ- مهۋجۇداد روھىمدا رهت-كۇللى يهرۇ

.نۇش ئېتىپ تۇرغان ئهجهل پهيۋهسته جامغا مهن كېتهي

پ،يهتته دوزاخ لهۋزىدىن قهلبىمده گۈلخان ياندۇرۇ

.دىلدا جهننهت كۈلكىسى ئاققان كاالمغا مهن كېتهي

ھېجرانى ھهقنىڭ تهندىكى جانىڭ سېنىڭ ؟: دهيدۇ كىم

.ئاھ، يېشىپ بوينۇمنى داردىن، قهتلىئامغا مهن كېتهي

باغىدىن بىر باغ ئهجهلنى باغلىدى خوش، مهرھابا،

. ئېھتىرامغا مهن كېتهي قهبرىلهر چۆككهن ئهبهدلىك

ئهبهدلىك تهختىده ئولتۇرغىلى،: ىتقىنئهي غوجى ئىي

!ئهسساالمدىن ۋهئهلهيكۇم ئهسساالمغا مهن كېتهي

82

ئۇيغۇر قىزىئۇيغۇر قىزىئۇيغۇر قىزىئۇيغۇر قىزى

)مۇخهممهس(

ئاھ گۈزهللىك بابىدا شاھى جاھان ئۇيغۇر قىزى،

چىھرىده ئاتهش زىيا، ماھىتابان ئۇيغۇر قىزى،

كىرپىكى ئوقيا گويا، قاشى كامان ئۇيغۇر قىزى،

ابا، روھى راۋان ئۇيغۇر قىزى،جىسمى گۈل، خۇلقى س

.زاتى ئۇيغۇرغا بېھىشتىن ئارمىغان ئۇيغۇر قىزى

بىر كۈلۈپ باقسا قۇياشمۇ تۇتۇالر ھهيران بولۇپ،

چۆللهر پىرقىرار سهرسان بولۇپ،-ئايىغىدا دهشتى

ئىقلىم ئاھ ئۇرار ۋهيران بولۇپ، غهمزىسىدىن يهتته

بولۇپ،ئولتۇرار دىل تهختىده ئۇ بىرهھىم سۇلتان

.جاننى جاڭگالدا قويادۇ غازىيان ئۇيغۇر قىزى

83

غۇر شامال، لهرزان سۇبات، مامۇق بهدهن،-قهدىمى غۇر

لهۋلىرى گۈل كاسهسدۇر، سۆزلىرى شىرىن سۇخهن،

چىشلىرى دۇررى گۆھهر، مهڭزى گويا بهرگى سهمهن،

قامىتى سهرۋى خىرامان، ھالىتى ئاندىن لهۋهن،

.م بۇ جان، ئۇيغۇر قىزىلهشكهرى نازالرىغا تهسلى

دوپپىسى گۈلگه تولۇپتۇ، گۈللىرى باغدىنمىكىن؟

ئوسمىسى كۆپكۆك ئىكهن، پهسلى باھار چاغدىنمىكىن؟

چاچلىرى بهلگه چۈشۈپتۇ، رىشتى بهلباغدىنمىكىن؟

جىلۋىسى ئۈركۈپ تۇرۇپتۇ، ئاھۇسى تاغدىنمىكىن؟

.گاھ بۇ جاننىڭ ئاپىتى، گاھ ناتىۋان ئۇيغۇر قىزى

شىقى جانالرىدۇر بوينىدىكى مارجانىسى،ئا

تۈنده ئاي، تاڭدا قۇياش مىسكىن، غىرىب پهرۋانىسى،

84

ئىشىكى ئالدىدا يهر، ئاسمان ئۇنىڭ دىۋانىسى،

چېقىالر قولالرىدا ئالهم ئۇنىڭ پىيالىسى،

. بىر بايان ئۇيغۇر قىزى-جىلۋىگهر ئهپسانىدىن بىر

هس شامال، غۇر قىلىپ ئهتل-يهلپۈنهر بويالرىدا غۇر

ھايا، ئوغرى خىيال،-تهلپۈنهر ئويالرىدا شهرم

جاالل،-يۈز تۈمهن لهشكهرى بار خۇيالرىدا جهللۇ

يىقىالر تاغالر ئۇنىڭ ئاياغىغا ئىزدهپ ۋېسال،

.جان ئارا جاندهك ياتادۇ جانىجان ئۇيغۇر قىزى

رهستىگه ھهريان ئېتىپ پهيكانىنى، چىقتى ئۇ ئاھ

ى گۈللهر كۆرۈپ سۇلتانىنى،ئهگدى تىترهپ باشىن

چاقتى ئهينهكلهر ئۆزىنىڭ يهتته قات ئاسمانىنى،

...كىم كۆرۈپتۇركىن ئىشىقنىڭ بۇنچه زور كارۋانىن؟

85

.ئۆزى بىلمهس جهبرىسىن ئاھ، مېھرىبان ئۇيغۇر قىزى

كۆڭۈلكۆڭۈلكۆڭۈلكۆڭۈل

))))مۇسهممهنمۇسهممهنمۇسهممهنمۇسهممهن((((

يىغلىغىن زار ئهي كۆڭۈل، ھېجران ۋادىسىدا-داغى

ۈڭنى ئهيلىگىن خار ئهي كۆڭۈل، ئۆز- يىغال، ئۆز-يىغال

مهيلى كۈلپهت تارت ۋهلىكىن بولما مهككار ئهي كۆڭۈل،

دىل قىلما ئىزھار ئهي كۆڭۈل، دهردىسىز غهمخانىگه

بولكى ئىشرهت خانىسىده مهيگه ئهپكار ئهي كۆڭۈل،

قول بېرىپ شهھۋهتكه زىنھار بولما تارمار ئهي كۆڭۈل،

يار ئهي كۆڭۈل،ھهرنه بول لىكىن تىلهككه بولما ئهغ

.ھهر مىنۇت دىل يارلىقىدىن بول خهۋهردار ئهي كۆڭۈل

كۆز ئېچىپ باقساڭ پهلهككه زهرره ئاسمان كهلمىسه،

86

زار قان يىغلىساڭ بىر قهتره ئوكيان كهلمىسه،-زارۇ

بوستان كهلمىسه،-قانلىرىڭ ساچىلسا يا بىر باغۇ

كۈنده مىڭ ئۆلسهڭ ۋهيا بىر مهرره جهۋالن كهلمىسه،

كهلمىسه ياردىن خهۋهر، ۋهياكى پهرمان كهلمىسه،

خۇرامان كهلمىسه،-گۈل ئېلىپ، ئىيتىپ غهزهل ۋهسلى

يىغلىغىن، يىرىتقىن ياقا، توۋالپ مۇقامالر ئهي كۆڭۈل،

.كهت چۆلى ئاۋارىگه، بولغىن سىتهمكار ئهي كۆڭۈل

كۆرمىدىم مهن ھىچقاچاندا سهن كهبى بىچارىنى،

ئهلهم خۇمارىنى،- پهرياد، دهرد- ھهسرهت، ناله-قايغۇ

تهلۋه سهۋدا، خانۇۋهيران، بىماكان ئاۋارىنى،

تېنى ئاشكارىنى،-باش كۆزى قان، ئهڭلى ھالالڭ، ئهت

ئۆزىگه زۇلمى قىلغان بىرهھىم خۇنخارىنى،-ئۆز

ئىشىق ئېلىنىڭ بىر قۇلى ھهم شاھ سۈپهت سهردارىنى،

هي كۆڭۈل،يار كويىدا بول قهلهندهر، قايىتما زىنھار ئ

87

.جان پىدا قىلماققا يارغا ئىزلىگىن دار ئهي كۆڭۈل

ماالمهتتىن ھامان پهريادى قىل،- تۈن ئىشقى-كۈنۈ

ئۆزۈڭنى توختىماي ئاۋاره قىل،-چهك نادامهت، ئۆز

پهرياد، قايغۇنى زىياده قىل،- ھهسرهت، ناله-دهردى

قىل يىراق يولنى، پىراق كارۋانىنى پىياده قىل،

ۋان، يۇلتۇزۇڭنى توختىماس سهيياره قىل،كهز بايا

لهشكىرىڭ ئاشكاره قىل،... زارى مهجنۇن، كى قهلهندهر

گادايالرنى ئاڭا بىچاره قىل،-كۇللى ئهل، شاھۇ

زار ئهي كۆڭۈل،-ئول شهرهپشاندا يهنه ئاھ، يىغال زار

.چۈنكى كهلمىشتۇر جىنازاڭ كهينىدىن يار، ئهي كۆڭۈل

!!!!پىچاق ئاسقان ئهرپىچاق ئاسقان ئهرپىچاق ئاسقان ئهرپىچاق ئاسقان ئهر

ر بهدهل تۆلهر دىل ئهسلهشكه بىر رهت، زو

. ئۇنىڭ شاپ بۇرىتىنى تولغاشلىرىنى

88

ئۇنتۇشچۈن بىر ئۆمۈر قىينىالر ئادهم،

. ئۇنىڭ كۆك يالقۇنلۇق چوڭقۇر كۆزىنى

رهستىنى تىرىتىپ كېلهر ئۇ گۈس گۈس،

. ئۆلگىلى ماڭغاندهك ئۆلتۈرگىلى ھهم

ۋهرت يىرتىلىپ تۇرار، -كۆڭلىكى ۋهرت

. لغان بهستىگه چىدالماي ھهردهمچىڭقا

سهن كىم دهپ سوراشقا بولمايدۇ ئهسال،

:ئۇنىڭچۈن ئانا يهر بېرىدۇ جاۋاپ

ئۇ يۈز يىل بۇرۇنقى پىچاق ئاسقان ئهر،

.ۋه يۈز يىل كىيىنكى ئهسلهنگهن ئازاپ

قۇم بىلهن چۆل، خوتهن بىلهن مهن قۇم بىلهن چۆل، خوتهن بىلهن مهن قۇم بىلهن چۆل، خوتهن بىلهن مهن قۇم بىلهن چۆل، خوتهن بىلهن مهن

يۇرۇڭقاشنى تۆكتى قاشتېشى

. هنۆبىتىنىڭ غهزهللىرىگ

چىن ماچىننى كۆمدى زهلىلى

. يارنىڭ نازۇك بهدهنلىرىگه

توغراقالرغا سالدى ئۇسسۇلغا

. قهلهندهرنىڭ تهكلىماكانى

ھالقىپ ئۆتتى سانسىز كېچىدىن

. مۆجىزىنىڭ يورۇق كارۋانى

89

نهزمىسىدىن تۇردى ھهر سهھهر

. ئون سهككىزگه كىرىپ تهجهللى

پ ئۆلسهم تهڭرىم يالغۇز قاالر، ده

. ئهزرائىلغا بهردىم تهسهللى

ئۆلۈم قهغهزدۇر ئاپئاق : دېدى

.شېئىر يازماق ئۈچۈن ھاياتقا

قوندى قۇشتهك ئىسمائىل ھاجى

. ئاسمانلىرى تۈزگهن قاناتقا

ساالم بېرهر ھهر تاڭ قۇياشقا

. قانات ياساپ تۇرغان قهبرىلهر

ئىللىتار ئىھ، ئانا ماكاننى

... ق سهترىلهرئۇالر يازغان ئوتلۇ

قۇم بىلهن چۆل، خوتهن بىلهن مهن

. قول تۇتۇشۇپ ماڭدۇق ئهتىگه

مۇقامالرنىڭ ئهڭ كونىسىنى

...توۋلىغانچه يېڭى پهدىگه

90

يورۇق تۈندىن بىر جام ئهكهلدىم يورۇق تۈندىن بىر جام ئهكهلدىم يورۇق تۈندىن بىر جام ئهكهلدىم يورۇق تۈندىن بىر جام ئهكهلدىم

يورۇق تۈندىن بىر جام ئهكهلدىم

.يارىم سېنىڭ خىلۋهت تويۇڭغا

لهڭگهر تاشالپ ماڭدى بورانالر

.الپ قالغان زۇمرهت بويۇڭغائۇخ

قهبرىلهردىن چوڭقۇر لهھهتكه

. ئىچكىرلىدىم غىرىب جهسهتكه

ئهلهمدىن -لىق توشقۇزدۇم قايغۇ

. قوشاقالرنى ئالتۇن سىۋهتكه

كۆڭلىكىڭنىڭ شاماللىرىدا

. يهلكهن تارتىپ ماڭدى كۆك دېڭىز

چاچلىرىڭنىڭ كۆيۈك پۇرىقى

. جهھهننهمدىن ئۆرلىدى ئىگىز

سۇ تېنىڭنى ئاسمانغا يىغالپ،

. ئوت قاقاقالپ ئايالندى كۈلگه

توپ بۇلۇتالر -چۆكۈپ كهتتى توپ

91

...باغرىڭدىكى پايانسىز كۆلگه

........!.!.!.!.ھهق دوست، يائالالھھهق دوست، يائالالھھهق دوست، يائالالھھهق دوست، يائالالھ

مهنده ياتقان دوزاختا ياتتىم

. مهنده ئاققان توپاندا ئاقتىم

ماۋى ئاسمان كۆنگىرىگه قويۇپ

. مان كۈلۈپ باقتىممهشرهپ كهبى ھهقكه ھا

بارخان -چۆلده دىلبهر ئوڭدا ياتۇر بارخان

. رهيھان-جېنىمدا جان جلۋه قىلۇر رهيھان

غىرىب بېشىم، يالغۇز بېشىم، ساياق بېشىم

... قاتتىم-ئۇنى ئهجهل ھارۋىسىغا قاتتىم

پهرىشتىلهر ئۇخالپ ياتقان ئايىغىمدا

غىرىب مۇسا ھاسا قىلغان تايىغىمدا

بولغان قهلهندهرلىك بايرىقىمدا جۇل-جۇل

... قاقتىم-يهتته ئاسمان ئىشىكىنى قاقتىم

ھهق دوست، يائالالھ

ئېگهم مېنى

ئاپارغاندا ساتقىلى قۇل بازىرىدا

!يىغالپ تۇرار ئۇندا يارىم بىر پۇلى يوق

92

ئۆلىدىغان ئادهممهن ئۆلىدىغان ئادهممهن ئۆلىدىغان ئادهممهن ئۆلىدىغان ئادهممهن

مېنى جاھانىڭغا پاتقىلى قوي

. قىلى قويئهسكى سارايىڭدا بىردهم يات

ھهسرهتلىرىمنى باغالپ، باغالپ

...گۈل بازارىدا ساتقىلى قوي

كۆزۈم يار شولىسىنى ئاسمانالرغا تېگىشمهس

يۈزۈم يار جىلۋىسىنى رهيھانالرغا تېگىشمهس

سېسىپ كهتكهن جېنىمنى !... ئهييۇھانناس

...ھىچكىم ئۆلمهيدىغان داستانالرغا تېگىشمهس

هن، نىتهي، ئۆلىدىغان ئادهمم

يار قېشىغا ماڭدىم دهپ

.كۈلىدىغان ئادهممهن

ئارقامدىن ئهگهشكهن ئىزلىرىمنى

قهبرهمنىڭ يېنىدا قالدۇرۇپ،

ئۆزۈم تىخىمۇ چوڭقۇر

تىخىمۇ زۇلمهتلىك ئىز بولۇپ

...پايانسىز يوقلۇققا چۆكىدىغان ئادهممهن

كىپىنهك توننى كېيىپ

گۈلخاندا يېتىپ،

يا بىلهن ئوقنى ئېلىپ

93

دۈشمهننى ئېتىپ

ئۇيغۇر خهلق قوشاقلىرىدا

...يارغا يارايدىغان ئادهممهن

قۇمنىڭ ئىشىكىدىن كىرىپ

ئۆلگهن ئادهمدهك مىڭ ياشقا كىرىپ

توغراقتىن ساپايىنى

بوراندىن داپنى ئېلىپ

چېلىپ

ئهجهل ئاستانىسىدا

!...ئهشهددىي مۇقامالرغا ئۇسسۇل ئوينايدىغان ئادهممهن

...

قېتىغا يوشۇرغان گۈل غۇنچىسىنى -اتمېنى ق

يىغالپ ئېچىلدۇرىدىغان بۇلبۇلالر،

مېنى باغاليدىغان ئۇزۇن چاچالرنى

ئۆستهڭگه تاشالپ ئوينايدىغان سۇمبۇلالر،

ۋهتهن دېگهن سۆزنىڭ قارنىنى يېرىپ

جهسىتىمنى ئېلىپ چىقىدىغان خىيالالر،

مېنى سۆيگۈ دېگهن ھارۋىغا قېتىپ

تۇن توشۇيدىغان ئايالالردوزاخقا ئو

ئىككى ئالهمنىڭ ئارىسىدىكى ئۇزاق يولدا

كېتىۋتقاندا

: ئىيىتقان ناخشامنى ئاڭالمسىلهر

94

ئايارهي

يارسىز مىڭ يىل ياشىسام

. ئۆتكهن كۈنۈم بىر كۈنچه يوق

ئىشىق ئوتىنىڭ ئالدىدا

...دوزاخ ئوتى ئۇچقۇنچه يوق

مهن بۇ ناخشىنى بىركىمدىن ئاڭلىغان

ىككى ئالهمنىڭ ئارىسىدىكى ئۇزاق يولدا ئ

...كېتىۋاتقاندا

...كېتىۋاتقاندا

تۆشۈك مۇھهببهت تۆشۈك مۇھهببهت تۆشۈك مۇھهببهت تۆشۈك مۇھهببهت----ئۆتمهئۆتمهئۆتمهئۆتمه

ئايرىلمايلى، دۇنيا تولغۇچه

. بىرىمزنى-قۇچاقاليلى بىر

توپان كهلمهكته، بىزنىڭ كىمىمىز

بىزنىڭ

. تۆشۈك مۇھهببىتىمىز-ئۆتمه

چېچى ئۆستهڭدىكى يىالن

بىزنىڭبىزنىڭ مهختۇمسۇال،

.ئهينهكتىكى قاراڭغۇ ئاسمان

95

تېنى قهشقهرلىك ئايال داستان

بىزنىڭ نۇزۇكۇم، بىزنىڭ

.رهستىدىكى يالىڭاچ ئورمان

ئهجهلنى قوشاققا قېتىپ يىغالۋاتقان،

بىزنىڭ ئانىمىز، بىزنىڭ

ئۆلۈكىنى تۆگىگه ئارتىپ

.كېتىۋاتقان تهكلىماكان

ئايال بىزنىڭ ئهر بولغىنىمىز

.بىزگه قايتىدىغان چۆلشېئىر

ھايات بىزگه پاتىدىغان كۈن،

.ئۆلۈم بىزده ئېچىلىدىغان گۈل

بىردهم توختايلى

تهنبۇر چالغان غىرىب زهخمهككه

.نهي ياماشقان يالغۇز تىرهككه

ھېجرانغا-دۇتار چالغان دهردى

پىغانغا،-ساتار قىلغان ناله

...راۋاپ ئوت قويغان ئىگىزئاسمانغا

بىردهم توختاپ

بولغان چاغدا مۇقام قهلهندهر

ئۆلۈۋىلىشقا كهلگهن بىر توپ ئهر

96

ئۆرگىلىگهن، چۆرگىلىگهن يهر

ئهينهكلهردىن قاچقان ئايالالر

كىيىملىرى ئهتلهس شامالالر

بهدهنلىرى شاخالپ، غۇالچالپ

بۇزۇۋهتكهن قىرغاقلىرىنى

ئېقىپ كهتكهن، ئاققان ئاھ، تاكى

...قۇرۇپ كهتكهن تهكلىماكاندهك

بىرىمىزنى-قۇچاقالپ تۇرۇپ بىر

!بىردهم يىغاليلى

سهندىن كۆڭۈل تىلهيدىغان مهن سهندىن كۆڭۈل تىلهيدىغان مهن سهندىن كۆڭۈل تىلهيدىغان مهن سهندىن كۆڭۈل تىلهيدىغان مهن

...بۇ

مهن

قارا كۆزلىرىڭنىڭ ئۇيغۇر كېچىسى

قارا قاشلىرىڭنىڭ قۇرئان تهكچىسى

قارا چاچلىرىڭنىڭ جهڭجىسى

باغرىڭنى سۇغا ئايالندۇرىدىغان تاش ناخشىسى

سۇغا ماڭغان كۆڭلۈڭنى شهرهتلهپ

. ماڭغان قاشتېشى لگه چۆ

قۇمنى بارماقلىرىڭدا

. بارخان توقۇيدىغان بوران

97

ئۆلۈكىنى داستان قىلىپ

.مۇقام ئوقۇيدىغان تهكلىماكان

قولۇڭ تهگسه

يىغاليدىغان ساتار

... بوزاليدىغان دۇتار

ساڭا كۆڭلۈمنى بېرىپ بولۇپ

كۆڭۈلسىز بولۇپ

!سهندىن كۆڭۈل تىلهيدىغان مهن

ملىرىم ئىشىك ئالدىداملىرىم ئىشىك ئالدىداملىرىم ئىشىك ئالدىداملىرىم ئىشىك ئالدىداقهسهقهسهقهسهقهسه

قهسهملىرىم ئىشىك ئالدىدا

. يىغالپ قايىتتى يۈرهكتىن پىچاق

يالغۇز قالغان ۋىسال ئاخشىمى

. يۇلتۇزالغا قىلماقتا چاقچاق

نىمه دېگهن ھهسرهتلىك شېئىر

. يول بويىدا تۇرغان تىرهكلهر

ماشىنىالر ئېلىپ قاچماقتا

. تولغان كاسا، يۇمران ئهمچهكلهر

ناالردا شاراقاليدۇ پۇل بى

. دهيدۇ ناخشىالر!... ئۆلتۈرۈۋهت

98

ياشىيالماي كهتمهكته قېچىپ

. بۇ دۇنيادىن بارچه ياخشىالر

تهڭرى ئۈچۈن قۇي ... شاراب قۇي ئهي

. ئادهم بولغانغا... شاراب قۇي ئهي

ئۆلۈكۈمنى ئۆزۈمگه قالدۇر

...تىرىكىمنى قىرىق يالغانغا

ناتونۇش

بۇرۇنبۇرۇنبۇرۇنبۇرۇن.1.1.1.1

ده، قهلهمنى ئالدىم،-دېدىم! ئىالھا

.قهلبىمده بىر زهرره شېئىر قالمىدى

مهن خۇدانىڭ قولىدا ھهردهم بولغاچ

.ئاھ، مېنى ئۇنىڭدهك ھىچكىم چالمىدى

ئايال بار بولسىمۇ مهنده، يوشۇرۇن

. قات كىيىملىرىمنى-سالدىم مهن قاتمۇ

چۈشلهرگه لىق تولغان كارۋاتقا قاراپ

.ېئىرلرىمنىيىغلىدىم دهھشهتلىك ش

يىغلىدىم ھاياتنى ھهركۈنى مۇڭلۇق،

. دانه-يىغلىدىم ئۆلۈمنى دانىمۇ

يىغلىدىم نهپرهتنى مۇھهببهت بىلهن

.يىغلىدىم دهردىمنى قىلىپ يىگانه

يىغلىدىم، يىغلىدىم، يىغلىدىم تىنماي،

99

.يىغاليمهن، يىغاليمهن، يىغاليمهن يهنه

يىغلىسام قهلبىمنى قۇتقۇزار شېئىر

…غا كۆڭلۈمنى قىلىپ دىۋانهيوق يار

ناتونۇشناتونۇشناتونۇشناتونۇش .2.2.2.2

تۇغۇلغان چېغىمدا ئىدىم ناتونۇش،

.بىلگهنتىم، گۈل ماڭا قالغانتى ھهيران

ئوت مېنى قىلماقچى بولغاندا دوزاخ،

.بوالتتى ئاۋال ئۇ بىر تامچه توپان

تونۇماس ئىدىم مهن، قهلبىم يوق ئىدى،

ئهينهكته كۆرۈنگهن شهيتانمۇ يا خۇدا؟

ېتهتتىم پارالپ باھاردهكيىغلىسام ك

.مىڭ يىللىق يۈزۈمنى يۇغاندهك گويا

ئهتراپىم مهن بىلهن لىق تولغان ئىدى،

.بهزىده پۇتلىشىپ كېتهتتىم تىخى

ئىسمىمنى چاقىرسا مېھرىبان ئانام

… بهزى ئۆزۈمنى تاپالماي قاالتتىم

ئاھ، ئۇندا بالىلىق قۇچقاچالر بىلهن

.تكونا تام تۆشۈكى، گۈللۈك مۇھهببه

چاچرىغان قۇمالرغا ياالڭئاياغ ياش،

.ئېشهكلهر ھاڭرىغان ساددا تهبىئهت

ئىشتاننى سالغاندا گۈللهر قاقاقالپ

.قويالرغا لېۋىنى تۇتقۇزمىغان ساي

100

چېنىگه يۈرهكنى سېلىپ ئىچكهن ئاش،

… ھاي-ئىرىققا پاتمىغان دهرياالر ئاي

قىزالرنىڭ ئېغى يوق گۈللۈك ئىشتىنى

.يۇمۇۋالغان قانغۇنچىالپ كۆزىنى

كۆكسىنى قوزىنىڭ تۇمشۇقى بىلهن

.سىيلىغان غۇبارسىز كىچىككىنه جان

پىت باققان يوتقاندا ئۇزاق قاراڭغۇ

.تاكى تاڭ ئاتقۇچه سايرىغان دۇتار

ئۆزىنى ئاسمانغا تاشلىغان باال

.قهدىمقى زاماندىن كهلگهن ھارۋىالر

ئون بهش كۈن يۈزىنى يۇمىغان كېچه

.ىن بىر تال ئاق چېچهكئالۋاستى چېچىد

كهتمهنگه پاتمىغان ئۆكتهم ئېتىزالر

.ناتونۇش چۈشلهرگه يىقىلغان يۈرهك

ناتونۇش چىرايالر، ناتونۇش ئۈنلهر

ناتونۇش يىغلىغان، ناتونۇش كۈلگهن

…ناتونۇش يۈگۈرگهن كۈندۈزلهر، تۈنلهر

موزاينىڭ كىرپىكى تۆكۈلگهن سهھهر،

رتهخهيدهك سۇباتتىن قالدى كۆڭۈلله

يوتقاندىن مهڭگۈلۈك چىقتى مۈشۈكلهر

دېگهنچه لېۋىنى سوزۇپ! سۆيمهيمهن

101

يىغالشقا باشلىدى ئىتالر، كۈچۈكلهر

…مهكتهپكه ماڭدىم مهن سومكامنى ئېسىپ

خهتلهرنىڭ گۈلزارلىقىدۇر مهكتهپ

.سىنىپ ھهم گۈللهرنى ئوقۇيدىغان خهت

پارتىالر يۈزىنى يۇمايدىغان سۇ،

.دېگهن بىرال خهت» ئا«كىتاب ھهم مهڭگۈ

قهغهزده ماڭغان ناتونۇش -قهلهم

.قهيهرگه بېرىشنى بىلمهيدىغان يول

ئۆزىدىن سۇغۇرۇپ ئېلىپ -مۇئهللىم

…ىگه تاشاليدىغان قول»ئۆز«باشقا بىر

ئهر، ئايال قوشۇلسا ئادهم بولىدۇ،

.دوزاخقا جهننهتنى قوشسا ھهم خۇدا

ئوتقا ئوت قوشۇلسا بولىدۇ گۈلخان،

.ۇ قوشۇلسا بولىدۇ دهرياسۇغا س

مهن بۇرۇن ئۆزۈمگه دېمىگهن ئىدىم

.بىرگه بىر قوشۇلسا بىر بولىدۇ دهپ

دىن باشقا»1«قهيهرگه بارىسىلهر شۇ

…!بىر ئۆمۈر بۇ كونا ھارۋىنى ھهيدهپ؟

شۇنداق دهپ توۋلىدىم ئون يىلدىن كىيىن

!مهكتهپكه بېرىپ ئاھ، بالىالرغا مهن

خۇداخۇداخۇداخۇدا .3.3.3.3

102

ئۇ ياراتتى مېنى ،دېدىم ! مهن خۇدا

.ئاندىن ئۇ يهتتىنچى ئاسمانغا چىقتى

خۇدا تۇرغان يهتتىنچى ئاسمان

.شۇ ھامان مېنىڭكى قهلبىمگه چۆكتى

…

بۇ نىمه، ئۆلۈمنىڭ تاغاق سوڭىكى،

.بۇ نىمه، ياشاشقا كۆنگهن جىنازا

بۇ نىمه، دهپتهردىن يىرتىلغان سىياھ،

.بۇ نىمه، قۇتۇلغان ۋهيلۇن دارازا

كلىك ئاسماننىڭ ئوتتۇرىسىدائهينه

يېشىنگهن لهۋلهرنىڭ گۈلزارلىقىدا

كىيىكلهر ئوتلىغان سهبىي يۈرىكىم،

ئاھ خۇدا،كىرلهشكهن بۇ كۆڭلۈم بىلهن

.ئۆكسۈپ ياش تۆكمىسهم كۆرۈنمهس ھىچكىم

ئهڭ رهزىل بىناالر ئىگىزلىمهكته

.پهلهمپهي كۆكسۈمگه دهسسهۋاتىدۇ

چى قىزغىن بۇالڭ ئهڭ قىزىل ماشىنا

.قىزالرنىڭ كۆڭلىنى چهيلهۋاتىدۇ

قىزالرنىڭ كۆڭلىده ئاتتىن يىقىلسام

.قىزالرنىڭ تېنىده ھايۋانلىنىمهن

قىزالردىن دار ياساپ ئېسىلسام ئاڭا

.تىخىمۇ ئۆلىمهن، راۋانلىنىمهن

103

مهن ئۆلدۈم، دېگهنده قهلبىم مېنىڭكى

.قىزالرنىڭ ئىسمىدا چۆلگه قېچىپ كهت

لۈك ئايۋانداقۇياشقا مىخالنغان گۈل

.قاراڭغۇ چۈشلهردىن قۇترار سهلتهنهت

…

توساتتىن مهن يولنىڭ چىقتىم تېشىغا

.ئهي ناخشا، كۆڭلۈمنى قايتۇر ئۆزۈمگه

مهن شېئىر يېزىشقا يارالغان كىشى،

.ئايالالر، غهزهبلىك باققىن كۆزۈمگه

ئۇ كىمدۇ، دهردىمنى ھارۋىغا قاتقان،

قهدهھته قاينىغان تهڭرى كۈلكىسى؟

هينهكلهر سۇنغاندا ئاسماننى ياشاپ،ئ

.يۇلتۇزالر يۈرهككه قېچىپ كهتكۈسى

ئهڭ گۈزهل بىر ئايال تاۋۇتۇم بولسا،

.ئۆلمىدىم تېنىمدىن چىقماي تۇرۇپ جان

مۇھهببهت، شىرىن ئىنتىقام،-ئاھ سۆيگۈ

.جېنىمدىن ئات مىنىپ ئۆتتى قهبرىستان

كىرلىكتهك يىرتىلغان دهريادىن ئۆتۈپ

.انىتى بولۇپ قالدى قانشامالنىڭ ق

مېنى دهپ تۇغۇلغان ئايالالر ئۈچۈن

.قىاليمهن ئۆمرۈمنى ئۇزۇن بىر داستان

بۇ يهرده بىر قىز بار، مىللىتى ئۆلۈم

104

.مېنى دهپ تهڭرىدىن چوغ سوراۋاتقان

بۇ يهرده بىر قىز بار، مىللىتى شېئىر

.مېنى دهپ دوزاخقا ئوت قاالۋاتقان

قهلبى يوقبۇ يهرده بىر قىزنىڭ يىرىم

.دېرىزه ئالدىدا ئايدىن خىجالهت

تېنىنىڭ ئالدىدا يۈكۈنۈپ بىر قىز

.مۇھهببهت ئۈستىدىن قىالر شىكايهت

ھهممه قىز ئاخىرى بىرال ئۆلۈمدۇر،

.دهھشهتلىك مۇقامغا تاشاليدۇ تۇرمۇش

كۆڭۈلنى دۆۋىلهپ قويار ھهر باھار

.ئهتىرگۈل بهرگىدهك ھهسرهتلىك ئۇرۇش

قىزقىزقىزقىز .4.4.4.4

قۇز يېشىمدا ئون توققۇز باھار،ئون توق

.ئون توققۇز باھاردا ئون توققۇز چېچهك

ئون توققۇز چېچهككه ئىيتىپ ئهلۋىدا

.يىغاليدۇ كۆكسۈمده بىر قانلىق يۈرهك

بۇ يۈرهك شارابقا لىق تولغان قهدهھ

.بۇ يۈرهك ناخشىدا يارىالنغان گۈل

بۇ يۈرهك سۆيگۈگه ماڭغان يولۇچى،

.ۆلۈۋالغان چۆلبۇ يۈرهك بىر قىزدا ئ

خىيالالريۈرهككه تاشاليدۇ ئوتۇن،

.يهكشهنبه ئهزهلدىن دوزاخقا تۇتاش

105

ئاھ،ئۇ قىز جېنىمنىڭ جانانىسىده

.سهھهرده شهرقتىن بالقىغان قۇياش

ئاھ ئۇ قىز كىرپىكىم ئالدىدىن ئۆتكهن

.يارىدار كىيىكنىڭ ياش يۇقى كۆزى

ئۇ كىيىك تاغالرغا قاچقاندا ئۈركۈپ

.الرنىڭ ئاقارغان يۈزىقاپقارا تاش

ئۇ قىزنىڭ ئېچىلغان دهرۋازىسى يوق

.ئۇ قىزنىڭ ئهينىكى يهتتىنچى ئاسمان

ئۇ قىزنىڭ قىز بولغان مهسۇم غۇنچىسى

.قاراڭغۇ ئورماندا ھۇۋلىغان ھايۋان

كۆڭلىكى شامالغا ئهتلهس توقۇيدۇ،

.گۈل بهرگى ئىشتىنى گاھىدا بۇلبۇل

پۇتلىرى جىرىڭالپ قىلغاندا نهغمه

.پهلهكمۇ ئۆرگىلىپ ئوينايدۇ ئۇسسۇل

كۆزىده چۆچهكچى مىڭ بىر كېچه بار

.ھهر كېچه ئۆلىدۇ بىردىن شهھرىزاد

لېۋىده كىپىنهك قهبرىستانلىقى

.جهسهدسىز كۆڭۈللهر ئۈنلهيدۇ ناشاد

ئۇ قىز بىر يالىڭاچ شېئىردىن چىققان

.ئۇ قىز بىر رهسىمده كارۋاتتا ياتقان

ىماس يېشى،ئۇ قىز بىر ناخشىنىڭ قۇر

.ئۇ قىز بىر ئۆلۈمگه جېنىنى چاتقان

106

ئۇ قىزنىڭ چۆل بولۇپ قۇرۇغان تېنى

.بىر تهشنا بۇالقتا ئاقار بۇلدۇقالپ

ئۇ قىزنى ھهتتاكى كۆكتىكى ئايمۇ

.ئوقۇيدۇ، ئوقۇيدۇ، چهكسىز دۇدۇقالپ

ئۇ قىزغا دۇتارنىڭ مهيلى بارمىكىن،

.شاخالرنى سۇندۇرۇپ سايرايدۇ قۇچقاچ

كېتىدۇ دهھشهتنى كېسىپقارلىغاچ

.قان يۇقى پهردىنى غۇۋا قايرىغاچ

ئۇسسۇلغا سالىدۇ ساراڭ جىنالرنى

.گۈلهخچى راۋابالر باياۋانىدا

چۆكتۈرۈپ ئوينايدۇ مىڭ قهلهندهرنى

.تهنبۇرچى مۇقامنىڭ قۇرۇق جامىغا

ئۇ قىزدا تىز پۈكمهس سۇۋادان تىرهك

.ئۇ قىزدا چېچهكلهپ تۇرار جىگدىلهر

تۇراتتى ئىيتىپ ئهلۋىدا ئۇ قىزدا

. بىرىگه سانسىز قهبرىلهر-بىر

ئۇ قىزدا قهدىمقى ئاپئاق سوڭهكلهر

.ئۆلۈشتىن بۇرۇنقى شانلىق جهسهدلهر

ئهڭ ئىگىز بىناالر، چوڭقۇر ئازگالالر

.يامغۇردهك شارقىراپ يىغلىغان خهتلهر

پۇلالرنىڭ شاراقالپ سايرىغان ئۈنى،

.قانشارابالر لېۋىده قېتىپ قالغان

107

ماشىنا ئۆلگهن كۈن، تۈمۈردهك سوغۇق

.سۇلياۋغا ئورالغان بۈگۈنكى زامان

ئۇرۇشتىن ئاتقان يېڭى تاڭ… ئاھ ئۇ قىز

.قۇياشتىن قۇتۇلغان سهلتهنهتلىك قۇل

ئۆلۈمگه بارمايمهن دېگهن ئهر كىشى

.دوزاختىن جهننهتكه ماڭغان ئۇزاق يول

رهستىده يالىڭاچ ياتقان ئاي نۇرى،

. مۇدھىش ۋه سوغۇق يوتقاندهكقاراڭغۇ

چۈشىدىن چىقىپال ئىزىقىپ قالغان

.ھهددىدىن تاشقىرى زۇلمهتلىك يورۇق

مۇزىكا ئهۋجىده لهيلهپ تۇماندهك

.كۆز يېشى ئېقىتىپ ئهكهلگهن زىندان

پايانسىز ۋادىدۇر ئۇ قىزنىڭ تېنى

. قهھرىمان باغالردهك مېھرىبان، تاغدهك

كىچه،ئاھ ئۇ قىز قىز تۇرار قىيامهت

.چۈنكى ئۇ قهلبىمده نۇرالنغان يوق قىز

تۇغۇلۇپ مهن ئۆلگهن كۈنى جاھانغا

.شهرمهنده يۈزۈمنى قىلغان يورۇق،قىز

شېئىرنىڭ چېچىنى سۆرهپ كېچىدىن

ئۆلۈمنىڭ كۆزىگه تىقىپ قولىنى،

قات ئېچىلغان گۈلنىڭ ئىچىدىن-قاتمۇ

…سۇغارغان تۈرمىنىڭ داغدام يولىنى

108

هرۋازىالرغايۈرهكنى مىخالشنى د

كىشهنگه،-ئۈگهتكهن سايراشنى زهنجىر

پايانسىز يوتقاننىڭ قاراڭغۇسىدا

… تۈگهتكهن چۈش كۆرۈپ ئانا ۋهتهننى

جېنىنى بېرىشكه تىلهمچىلهرگه

ھهر كۈنى قۇياشقا مهجبۇرالنغان تاڭ،

ئۆزىنى ئۆلتۈرۈپ ئويناشقا ئهرنى

…گۆرلهردىن ياڭرىغان سهۋدايى ئاھاڭ

ۇمنى قىالر ئاخىرهتئاھ ئۇ قىز، قول

. رهت-باغرىمدا تىپىرالپ ئۆلهر رهتمۇ

بۇلۇتى ئاسماننى قىالر ئاستىمدا

.ئۇ قىزنىڭ كىيىمى گۈزهل تهبىئهت

ئۇنىڭغا جېنمىنى بېرىپ بواللماي

.ھاياتمهن ھهتتاكى مىڭ جهسهدكىچه

ناخشامنى قهپهزگه سوالپ قويۇڭالر

…سوزۇالر بۇ ئۆلۈم قىيامهتكىچه

ياريارياريار .5.5.5.5

گه كهلگهنده يالىڭاچ ئىدىمقهلبىم

.تۇراتتى كۆكسۈمده پارالپ كېچىلهر

… يوق؟-ئاسمانغا قارايىتتىم، تهڭرى بارمۇ

. كىشىلهر ياشىماي تۇرۇپال ئۆلسه

ئهڭ گۈزهل بىر گۈلنى قىالتتىم خىيال

109

.ئهينهكنىڭ كهينىده تۇرسا ئايالالر

يار يىغالپ تۇراتتى ئىشتان بېغىمدا،

.اقنايىتتى باھارئهڭ ئىسسىق قان ئارا چ

…

يولنىڭ ئوڭ چېتىده ماڭسام مۇاليىم

.دهسسهلگهن ئهرۋاھالر تۇرماقتا قارغاپ

ۋهھىمه ياپيېشىل كۆزلۈك پاھىشه

…ئايالالر يىرتىلغان يۈرهكنى ياماپ

تاپاننىڭ ماتكىسى غايهت قىزىل گۈل

.ساڭگىالپ ئېچىلغان ئىدى ھاياجان

كارۋاتنى قوغلىغان كېسهل مۇھهببهت

…سىز تۈنلهرنى قىالتتى ماكانمادار

ئىزىمدا قهبرىلهر پۇالڭلىتار قول

مهن قاچان كهتكهنمهن قۇياشنى كۆزلهپ؟

يولۇچى ئۆلۈمنى كىرگۈزسهم ئۆيگه

بېرهرمۇ تهڭرىدىن ھېكايه سۆزلهپ؟

ئاھ تهڭرى، مهن ساڭا بولدۇم ئىنتىزار

.سهن مېنى قۇل قىلساڭ دېگهيمهن جانان

همقۇلىغا ئىگىسى بهرمىسه قهل

نهپرهتلىك تهقدىرنى يازىدۇ قاچان؟

بۇ يولدا ئاتالرنىڭ يايلى قارا چاچ

. قهلهندهر، سهۋدايى جاھان-كهتكهن چۆل

110

ئۆلۈمنى ئىچىمگه قويدۇم توشقۇزۇپ

… بىرلهپ ئاسان-ياشايمهن ھهر كۈننى بىر

ھهر كۈنى مهن ساڭا كېتىۋاتىمهن

.يىقىندا كۆرۈنگهن يىراققا قاراپ

ڭ پهلهمپىيىدىنيهتتىنچى ئاسماننى

. بىرلهپ چۈشىمهن چېچىڭنى تاراپ-بىر

يار دېگهن دار ئهمهس دېمىدىم ھامان

مهرمهردهك تېنىڭدىن قهلبىمنى ياساپ،

يوق،-مهن يازغان شېئىردا دوزاخ بارمۇ

…ئاھ، سېنىڭ ئىشقىڭدا ماڭا ئوت قاالپ؟

ئاھ سېنىڭ ئىشقىڭ ئوت، ئىشقىڭ قىزىل ئوت

.چى سهن يارئوتالرنى ئۇلغايتىپ تۇرغۇ

جهھهننهم ئېيىنىڭ بىرىنچى كۈنى

.تاۋۇتقا ئهگىشىپ كهلگۈچى سهن يار

جۈپ چهشمه بۇالقتىن ئوخچۇپ ئاقار قان

.زهنجىرلهر تارتىلغان ئايدىن قۇياشقا

قان يۇقى كىرپىكلهر سايرار الۋۇلداپ

.دىلدىكى ياغلىقنى قانغا بوياشقا

مېنىڭ زار قهلبىمنى تۆگىگه ئارتىپ

.چۆللهرده يۈرگۈچى سهن ياريالىڭاچ

يېشىپ ئاداققى جېنىمنى تېنىمدىن

.بىر تامچه قېنىمدا كۈلگۈچى سهن يار

111

…

سهن ئۈچۈن رازىمهن مىليۇن جهسهدكه

.رازىمهن ياشاشقا قىيامهتكىچه

تامالرنى كۆڭۈلدىن چاقاي ساراڭدهك

.ئۆلتۈرهي ئۆلۈمنى مۇھهببهتكىچه

قان ئاغزىمدىن ئاقسۇن قىزىل دېگهن… !يار

.يۈزۈمنى يىرتاي ھهم كۆزلىرىڭ بىلهن

قهبرهمده ئۆزۈمنى ياالي مۈشۈكتهك

.جېنىمنى قۇرۇتاي سۆزلىرىڭ بىلهن

ئورماندا شاخلىرىڭ بىلهكلىرىمدۇر

.ئهينهكسىز شهھرىڭگه كىرهي يالىڭاچ

سهن مېنى ئۆلتۈرمه، سېنى دهپ ئۆلهي

. قاچ-قاراڭغۇ چۈشۈڭده بولغاندا قاچ

قورقۇپ سېغىنايمهن سېنى ئۆلۈمدهك

.مهن سېنى ناخشىدىن چىقاي قۇتقۇزۇپ

ئاھ سهندهك يالغۇز ھهم دهھشهتلىك مهينى

.ئىچهي مهن تېنىڭگه لىپلىق تولدۇرۇپ

سهن ئوڭدا ياتقاندا قۇياش بولۇپ مهن

.باياۋان تېنىڭگه قىالي جان پىدا

يۈگۈرهي جهسهدكه كۆرگىلى سېنى

…بىر سىقىم توپىغا قىلىپ ئىلتىجا

لهم يار بىلهن لىق تولغان دهيدۇبۇ ئا

112

بۇ سېنىڭ يوق بولغان بارلىقىڭمىدۇ؟

يۈرىكىم يار ئۈچۈن ئۆلمىدىڭ دهيدۇ،

بۇ سېنىڭ ئاداققى يارلىقىڭمىدۇ؟

يامغۇرالر سىمىلدار تهشنالىق بىلهن

.سېنى ھهر ئويلىسام زېمىندهك يېتىپ

ئىچىمده بولساڭ گهر تېشىمدا يوقسهن

.ىساڭ قېچىپمهن قانداق ئۆلىمهن، چىقم

قېچىپ چىق، بۇ يورۇق ئالهمگه ئهي يار

.گۈركىرهپ چاپماقتا سانسىز ماشىنا

قاقاقالپ كۈلمهكته پۇلالر قىپقىزىل

.شارابالر مهست بولۇپ قۇسماقتا راسا

كىيىمنى يالىڭاچ قىلغان ئايالالر

.تېنىدىن زىرىكىپ سالماقتا چۇقان

ناخشىالر يۈزىگه كهينىنى قىلىپ

.شلهرنى قىلماقتا راۋانئهڭ سۇيۇق چۈ

ئېتىزدا مىڭلىغان ئهمگهكچى خهلق

.چاپماقتا كهتمهننى جهننهتكىچه تا

يىگىتلهر قىزالرنى يىتىلهپ يۈرۈپ

…كهتمهكته كىنودهك ئۆلۈپ، ئاھ خۇدا

قېچىپ چىق، ئىچىم بىر زۇلمهتلىك ساراي

.تۈرمىگه سوالنغان قهبرىدىكى شام

هك زهرداپ ئۇسۇلغان بىر ئهسكى چىل-قان

113

.ئۆلۈمدىن ئۆزگه ئاھ، ھىچنىمه يوق جام

تولغاندۇر ۋهھىمه، قانلىق ئىنتىقام

.ئۇنىڭغا… ۋهسۋهسه، جىنايهت، شېئىر

ئهبهدىي ئۆلهلمهي، قانداق ئازاب بۇ

!نه كۈن بۇ ساڭا؟… دوزاقتا قىينىلىپ

قېچىپ چىق، توختىما مىنۇت، سېكىنۇت،

.قېچىپ چىق، قېچىپ چىق، قېچىپ چىق ھامان

ىقىپ بولغاندا ئاندىن مهن ئۆلهيسهن چ

!ئاھ، سېنىڭ ئىشقىڭدا بولۇپ قهھرىمان

شېئىرشېئىرشېئىرشېئىر .6.6.6.6

مهنكى بۇ زهھهرنى ئۆلگهنده ئىچكهن

.مهنكى بۇ سۆزلهرنى قىلغاندا جهسهت

تىلىمدا ئاققاندا سۆزلهر توپانى

.غايهت زور كىمىده ئاقار قىيامهت

بىراقال يىغلىدىم ئاسمان ۋه پهلهك

.ڭا قهدهھنى ئۇزاتئاھ ئازاب سهن ما

جېنىمنى بهرمهيمهن ياردىن بۆلهككه

.تۇپراققا ئاداققى تىنىقىمنى چات

ئىزىقىپ يۈرمىسهم تاپالمىدىم يول

.چۆل دېگهن ئايالنى مۇقامالرغا سات

يالىڭاچ بولغۇچى كۆرسهت ئۆزۈڭنى،

…تېنىڭده كوالنغان لهھهتلهرده يات

114

ئۇ كۈنى چۈشىدىن ئويغاندى كارىۋات

.ئهتىرگۈل كېسهل مۇھهببهتئۇ كۈنى

قۇياشقا بېرىلگهن ئاخىرقى تۈنده

.كۆزۈمدىن باشالندى قاپقارا زۇلمهت

تۆشۈكلهر ئېچىلدى يىرىم كېچىگه

.ئارقىسى تارتىلدى ئالدى تهرهپكه

يىغلىدى قايغۇدىن ئىگىز ئولتۇرۇپ

.بىلمىدى، بىلىمدىن قايتىپ ئهدهبكه

تۇپراقلىرى-ھهر يهرده بىر يهرنىڭ تاش

.هر كىمده بىر ئادهم كۆتۈردى چۇقانھ

مهن بىلهن كهتكىن خۇداغا،: ئۇ دېدى

.پهقهتال كهتمهسلىك يولدۇر ئهڭ راۋان

ئهينهكلهر چاققاندهك ئاسمانلىرىنى

.يىرتىلغان قىز دېدى شېئىر ئۆزىنى

قاغىالر چوقۇالپ بىر جۇپ كۆزىنى

.قانالرغا بويىدى ئاپئاق يۈزىنى

تولغاپقانالرنىڭ ئىچىده بېلىنى

.كۆز يېشى كۈلهتتى شالالق ھهم رهسۋا

ئورنىدىن تۇراتتى بىردهم يۈگۈرۈپ

:يۈكۈنۈپ كېلهتتى دارنىڭ ئالدىغا

ھهيرانمهن دار سېنىڭ ئىگىزلىكىڭگه

ساڭا كىم ئېسىلىپ ئاسماندا ياشار؟

115

نىچۈن بار قىلىشقا كهلگهنده ئۆلۈم

بىر باھار؟ ئۇپۇقتا لهپىلدهر يهنه

قوللىرىدۇر-نىڭ پۇتبۇ ئورمان كىملهر

بۇ جاڭگال قهيهرگه كېتىۋاتقان جان؟

دېگهن قايسى چۆل بهدىنىمدىكى… !ھۇ

…خۇدا دهپ قهلبىمده ئىڭرىسا ئىمان

خىيالنىڭ تۈكلىرى ئۇزۇن ۋه قارا

.قۇرتالر چېچهكلهر ئارمانلىرىدا

ئهڭ خۇشال قايغۇالر يارنى سېغىنار

.كۆڭۈلنىڭ قاراڭغۇ ئايۋانلىرىدا

ىغلىغان شىلدىرالپ ئهبهددهريامۇ ي

.پهقهتال بىر پارچه قول ياغلىق ئۈچۈن

ھىچقاچان بولغاندۇر مىسراالر ئارا

.بولماستىن مهن ياشاپ تۇرغاندا بۈگۈن

ئاسمانالر ئۆلىدۇ قهپهزدىن چىقىپ

.چىقمىسۇن شۇڭالشقا دىلدىن شېئىرمۇ

بۇنى كىم ئىيىتمىغان بولسىمۇ ماڭا

غىرمۇ؟ئۇنتۇشالر ئاقىۋهت شۇنداق ئى

نادامهت-مهن چهككهن بۇ ئازاب، ھهسرهت

مهن تۇرغان يالىڭاچ، سۈرگهن پاراغهت،

مهن تۇتقان ئاتهشلهر، ماڭغان نهپهسلهر

…مهن تۇرغان ئۆلۈكلهر، كهتكهن ھهۋهسلهر

116

كىرلهشكهن ئاخشامالر، جىنالر، بالىالر

كىتابالر، ئۇرۇشالر، قانالر، چېچهكلهر،

ت يۈرهكلهرئوق ئاتقان گۈللهر ھهم شىھى

…كىرپىكلهر، بارماقالر، قولالر، بىلهكلهر

دهھشهتلىك تۈڭلۈڭلهر، قىزغىن يىالنالر

ئاي ئىيىتقان يۇلتۇزالر، پهشتاقلىق دىلالر

ھهممىسى يالتايغان شېئىر بولۇشتىن

…قالمىغان بىھىساب، چهكسىز ۋه غايهت

بولۇشتىن بولماسلىق شۇنداق خۇشالمۇ

ك چالىمهن؟مهن قاچان بولمايمهن، چاۋا

مهن قاچان مهن ئهمهس، قاچان ھىچقاچان،

جېنىمنى ئۆلگهندهك يولغا سالىمهن؟

ئهرشتىن ساڭگىالپ تۇرار يالغۇزلۇق

.بۇ گۈلنى تاشلىدى زېمىنغا ھىچكىم

قۇتۇلۇپ ئۆلگهنده ئادهم بولۇشتىن

.تۇپراقنى يىتىلهپ يۈرهتتى ھهر كىم

قهيهرگه بارىدۇ تۇپراق، :سورىدىم

سهن ئۇنى ئۆلۈكته بىر دهم؟قويساڭچۇ

تهڭرىنىڭ دهسمايىسى ئۇ: دېدى ئۇ

…ھهر كۈنى ئۇنىڭدىن ياسايدۇ ئادهم

شائىرشائىرشائىرشائىر .7.7.7.7

117

بهش يۈز يىل بۇرۇنقى سايرىغان قاغا

نهقهدهر قارىسهن، نهقهدهر ئۇزاق؟

چۈش كۆرگهن كارۋاتالر قوپقاندا سهندىن

قهلبىڭده پارلىغان ئۇ قانداق پىراق؟

استىغا ئېلىپئاسماننى قانىتىڭ ئ

.تۇرىسهن تىرهكنىڭ ئۇچىدا زۇلمهت

سېنى بۇ كېچىلهر قانداق ئايرىغان

ئهبهد؟- تال چاچالردىن ئهبهدىل-تالۇ

زهھهرنى كىمنىڭ ھهسىلى، بۇزدى بۇ

. مهست بولدى شاراب بىر قهدهھ يىغالپال

ئۆلۈشكه تاشلىغان ھهر بىر قهدهمنى

.ئاستا ئاھ، بهك ئاستا تۇرماقتا ياشاپ

ن ساڭا ئىيتىمهن تۇغۇلغىنىمنىمه

.ئۆلۈمدىن ئۆلۈمگه يۈگۈرگىنىمنى

شېئىرنىڭ دهردىده تهڭرىمگه قاراپ

…ئۆزۈمنى ئۆزۈمگه تۈكۈرگىنىمنى

ھىچقاچان بولسىمۇ بولىدىغان ئىش

تىخىچه بولمىغان قهبرىسىزلىكىم،

ئاھ، پۈتكۈل ئايالغا قىلىپ جان پىدا

…سۆيگۈسىز دۇنياغا يۈكۈنگىنىمنى

دهپال ياشىدىم… ن، ئۆلىمهنئۆلىمه

ماشىنا غۇيۇلداپ ئۆتهر ئۈستۈمدىن

118

بىناالر بېشىمدا تۇرار قهد كېرىپ

بهك ئېغىر كېسهلمهن پانى ئالهمنىڭ

نازۇك ۋه ئۇياتلىق بهدىنىدىكى،

يامغۇرلۇق خىيالدىن كېچىپ ئۆتىمهن

ئاھ، بىرال كارۋاتلىق قهبرهمده يېتىپ

…ئۇ يورۇق دۇنيادىن كىمنى كۈتىمهن؟

باھارنىڭ قايغۇلۇق بىر ئهتىگىنى

.بىلمهيمهن، شېئىردىن باشقا بىر ئايال

يۈزۈمنى سىلىغان يوپۇرماقلىرى

…كۆڭلىكى ئاستىدىن چاقىرغان خىيال

بۇ مېنى ياشاشقا ئهۋهتكىنىڭمۇ،

. ده بهزى ۋارقىراپ-دهيمهن… !ئهي تهڭرى

مهن ئهمدى ئهينهكلهر ھهققىده سۆزلهپ

.ارقىراپكۆكتىكى دهريانى ئاقاي ش

سۆزلهرمۇ ئورنىدىن قوزغالسۇن ئهمدى

.تۈك باسقان كېچىلهر كهتكهن شهپهقته

ھاياتنىڭ قاراڭغۇ ۋاگونلىرىدا

.ۋاقىتنىڭ قۇيرۇقى ھۆلدۇر ھهمىشه

ئولتۇرۇپ تهبهسسۇم گۈللۈكلىرىده

.ئهسلهي ئىھ، تۈرمىنىڭ تاملىرىنى مهن

تامالرنىڭ چاچلىرى كىمنىڭ قولىدا،

ت سهۋهبى بىلهن؟شهپقهتسىز ھېسسىيا

119

ئۇيغۇر سوالنغان تۈرمىنىڭ تېمى. ئا

. قات يورۇقلۇق بىلهن-سوقۇلغان قاتمۇ

ئۇندىكى ئهڭ يورۇق تاملىق كامىردا

.ئۇ شېئىر يازاتتى خۇشاللىق بىلهن

مۇتهللىپ سوالنغان تۈرمىنىڭ تېمى

. چېچهكلهر بىلهن-سوقۇلغان ئىدى گۈل

ئۇندىكى قىزىلگۈل تاملىق كامىردا

.شېئىر يازاتتى قىزىللىق بىلهنئۇ

ئاھ مېنىڭ تۈرمهمنىڭ بىرمۇ تېمى يوق

تامغا شېئىر يېزىشتىن ئۆزگه مهن نىمه؟

خهلقىمنىڭ ئالدىدا مهيدهمنى كېرىپ

…!ئهمدى نه يۈزۈمده قىالي تهنتهنه؟

مېنىڭ خهلقىم مهن… ياق، ياق، ياق… ھا،ھا،ھا

مهن مېنىڭ خهلقىدۇر ئىتنىڭ تۈكىدهك

.سهممۇ قالمايمهن تۈگهپھهركۈنى ئۆل

قهدهمده-ئۆلۈكۈم ئۇچرايدۇ قهدهم

. ھهسسىلهپ -ئۆلىمهن مهن يهنه ھهسسه

ئۆلۈشنىڭ بۇ قهدهر ئالىيجانابلىقى

ئۆلۈشنىڭ چىنلىقى، گۈزهللىكى ھهم

!نهقهدهر يۈكسهكتۇر ئۆلتۈرۈشتىن ئاھ

ئهگهرده ئاسماندا ياشىغان بولسام

…بوالتتىم چوقۇمكى ئۆلگۈچى ئىالھ

120

چاغدا ئهشهددى ئاسىي ئاتالدىمشۇ

.بولمىغاچ تۈرمهمنىڭ بىر تالمۇ تېمى

ساناقسىز-ئۆلگهچ مهن ھهركۈنى سانسىز

.شۇ قهدهر قىزغىن ۋه شۇنچه سهمىمىي

مهيلىال، ئالدىمدا يول يوقتۇر مېنىڭ

.كهينىمده بىر تالمۇ قهبره قالمىغان

كۆتۈرۈپ بىر ئۆزۈم جىنازامنى مهن

.هشت يۈرهي سهرگهردان د- شه، دهشتمۇ-شهمۇ

يار دېسهڭ يالغۇز بول دېدى بىر كىتاب

نهكى، مهن يالغۇزمهن خۇدادىن بۆلهك؟

كېلىڭالر، ۋهتهننى تېپىۋىلىڭالر

…يېرىلىپ كهتمهكته مهندىكى يۈرهك

ھىچكىمھىچكىمھىچكىمھىچكىم .8.8.8.8

بۇ بوشلۇق، مهنىسىز تىل ئۈستىدىكى

.چۈشتىكى جاڭگالدا كۆرۈنهر غۇۋا

ۇقالرداھىچكىم يوق ئولتۇرغان ئورۇند

…!كىم ئاستا ئورنىدىن تۇرماقتا ئالغا

مېنى ئاتاشتىن قىلىڭالر جۇدا… !ئۇھ

مېنى بۇ ئىسمىمدىن قىلىڭالر ھاالك،

تېنىمنىڭ مهزمۇت ھهم بهردهملىكىنى

.قاراڭغۇ كىيىمگه يېقىڭالر چىراق

ئهمالىم-مېنىڭ بۇ دهھشهتلهك نامۇ

121

.قۇرتالردهك ياشاشقا قىلماقتا مهجبۇر

لماقتا ئىدىم تاڭغىچهتىرهمنى سا

…گۆشۈمنى ئىشقىمغا قاقالپ بهھوزۇر

تىز پويىز كهلمهكته ئاق سۈتنى ئېلىپ

.كهتمهكته بۇ يهرلهر ئادهمسىزيهرگه

ئورمانالر يولۇچى بولۇۋالماقتا

.ئايالالر ئورنىدىن تۇرماقتا ئهرگه

ئىشتاننىڭ بېغىدا باققان بالىالر

.مۇھهببهت ئالدىدا قاالر ئىشتانسىز

مهيدۇ شېئىرنى مهڭگۈلۈك ماكانبىل

.كېچىده تېنىدىن قېچىپ چىققان قىز

قۇم كۆچۈپ، مۇقامنى ئېلىپ كهتكهن ئاي

يۇلتۇزغا سۆزلهيدۇ قايسى دهريانى؟

سالىدۇ توختىماي كىيىملىرىنى

. ھايانى-كۆرسهتمهك بولۇپ ئۇ شهرمى

بىلمىدىم بۇ قارلىق كېچىده ئۆلسهم

…اغمهن ئۈچۈن ئورنىدىن تۇرىدىغان ت

چۆلنى بىر بۇالققا قاندۇرغان جهرهن

…قهبرىده سوڭهكچى ياندۇرغان چىراغ

مهن خۇدا دېگهندىن كىيىن… !ئاھ خۇدا

.يوقۇلۇپ كهتسهم ئاھ، يۇمشاق ۋه شىرىن

بولمىسام تۈنۈگۈن ئولتۇرغان يهرده

122

…لهۋلهرگه چىشىمنى قانىتىپ شىرىن

بولمىسام كىتابنىڭ گۈلزارلىقىدا

. كىپىنهك جهسهدگۈللهرنىڭ بهرگىده

بىلمىسهم تېنىمنىڭ قايسى يېرىده

…!ماڭا بۇ ھاياتنى بهرگهن تهبىئهت؟

شۇ چاغدا ئاستىمدا ئۇچقۇر ماشىنا

.قولۇمدا يالقۇندهك ھارارهتلىك پۇل

شۇ چاغدا پۇتلىرىم ھهر بىر مۇقامدا،

…يۈزلىرىم ئاسمانغا قارايدىغان قۇل

شۇ چاغدا پىت باسقان قهبرىستانلىقىم

.ھالر ئاقىرىپ ئوينايدىغان تويئهرۋا

شۇ چاغدا بۇ چاغدىن بهكمۇ يىراقتا

…بىر قهدهھ شاراب ئاھ، شىرىن ۋه خۇشبۇي

مېنى مهن بىر پىچاق بىلهن ئۆلتۈرمهس،

.ئۆلتۈرمهس سىرتماق ھهم ھهتتا ئوق بىلهن

ئۆلتۈرمهس بىر شانلىق كىشى ھهتتاكى

…! لىق ۋهتهن -چىقىرىپ قهلبىدىن لىپمۇ

ئۆلتۈرهر، سۆزسىز ئۆلتۈرهرمېنى سۆز

.ئۆلتۈرهر، ئۆلتۈرهر، چهكسىز ئۆلتۈرهر

مهن سۆزلهر ئىچىده سۆزلهۋاتقاندا

.ئۆلۈمنى ياشاشقا شېئىر كهلتۈرهر

ئۇ شېئر سۆزلهرنىڭ خانىقاسىدۇر،

123

.سهجدىده كۇپرىدىن قايتماس خىيالى

ئۇ شېئىر سۆزلهرنىڭ رهھنىماسىدۇر

.قۇتۇلۇش ئۈچۈن ھىچ يوقتۇر ئامالى

ئۇ شېئىر سۆزلهرنىڭ قاتىلى گويا

.توپلىشىپ ئۆلىدۇ كىتابتا خهتلهر

ئۇ شېئىر سۆزلهرگه چۈمۈلگهن دهريا

…ئىچىده چۆل بولۇپ كهتكهن جهسهدلهر

ئۇ شېئىر ھېچنىمه سۆز بولمىغاندا

.ھىچكىم ئۇ شېئىرنى يېزىۋاتقان مهن

بىر سۆزدىن بىر سۆزگه كېتىۋاتقاندا

…ن مهنئۆلۈمدىن ئۆلۈمگه قېچىۋاتقا

ھازىر مهن قۇتۇلغان شېئىر يېزىشتىن

.ھازىر مهن بۇرۇندا بهلكىم يوق ئىدىم

كىمكى بىر نامهلۇم دۇدۇقلىغاندا

!دهڭالر بۇ شېئىرنى يازمىغان ھىچكىم

ئۆلۈشئۆلۈشئۆلۈشئۆلۈش .9.9.9.9

ئاداققى بىر شىرىن تىنىقتىن كىيىن

.گۈزهل بىر شېئىردهك ئاخىرالشتى تهن

تۈگىدى سۆزلهرمۇ شارابتهك گويا

… يۇت ۋه ۋهتهن- مۇھهببهت، ئهلتۈگىدى

مېنى كىم ئۆلتۈردى، ئۆزۈممۇ، ئهمهس؟

!دهپ باشالنغان بىر بهت ساالم خهت؟! خهير

124

باھارنىڭ بىر تامچه ئىللىق يامغۇرى،

ئىچىمده تۇغۇلغان چاغدىكى جهسهت؟

ئهزهلدىن مهندىكى يوشۇرۇن كېسهل،

بىنانىڭ ئونىنچى قهۋىتى ياكى؟

پىچاق يا زهھهر،ئارغامچا، بىر پاي ئوق،

…خۇدىنى يوقاتقان ماشىنا چاقى؟

مۇھهببهت، قاتىللىق، ئۇرۇش، يهر تهۋرهش

ئوت كېتىش، سۇ بېسىش، قورقۇش، ۋهھىمه؟

ساندۇق قان،-بىر دهھشهت ئىنقىالب، ساندۇق

…!چىرايلىق ئايالالر قىلغان تهنتهنه؟

مېنى كىم ئۆلتۈردى، ئۆلتۈردى مېنى

لىرىمۇ؟شاتلىقمۇ، يا ئۇنىڭ ئازاب

ئۇالر ئادهم ئۆلتۈرىدىغان

…!ئهزرائىلنىڭ ئهسۋابلىرىمۇ؟

سوراڭالر سۇئالىڭالرنى… مهن ئۆلدۈم

.مهن ئهمدى سېلهرگه بهرمهيمهن جاۋاب

سېلهر مېنى كۆرهلمهيسىلهر

.سېلهرگه مهن مهڭگۈ تۇرىمهن قاراپ

ئىسمىمنى ھهرقانچه چاقىرساڭالرمۇ

.دېگهن ئاۋازىم كېتهر ئهبهدكه… !ھه

اليدۇ پهرىشته قاناتلىرىنىچى

.سىلهر گۆش يېمىگهن سىسىق جهسهدكه

125

سىلهرنى قىلىشقا ئۆلۈك… مهن ئۆلدۈم

.سېلهرنى تۈگىتىشكه يهپ… مهن ئۆلدۈم

يهنه يۈز مىڭ يىللىق دوزاختىن كىيىن

…تىرىلىڭالر دهپ) ئىچىم بىر جهننهتتۇر(

…

:سېلهر ھېچ قورقماستىن تىلالڭالر ئهمدى

. قهلهندهر-نۇن، ئاشىقئىدى ئۇ بىر مهج

ئۇ شېئىر يازاتتى يارنى ئۆلتۈرۈپ

.ۋۇجۇدى بايراقتهك ھهردهم لهپىلدهر

ئىچىدىن چىقاتتى گويا ئۆلۈمدهك

.تېشىدا تۇراتتى دائىم بىز بىلهن

ئايالنىڭ تېنىنى سىزاتتى تاڭغا

.ئۆزىنىڭ چۈشىنى كۆرمهيىتتى قهستهن

ئۇ ھامان ئۆلمهكچى ئىدى كۈندۈزده

.شۇڭالشقا يىرىم كېچنىياشايىتتى

تېنىنى سۇندۇرۇپ قىالتتى ھاسا،

.تاالغا قوغاليىتتى ئۆينىڭ ئىچىنى

ئۇ دهھشهت قارىغۇ ئىدى قۇياشتهك

.ئۇ زۇلمهت گاس ئىدى ئايسىز، يۇلتۇزسىز

سۈرهنلىك گاچا-ئۇ ئىدى ئهڭ شاۋقۇن

…ئۇ ئىدى ئۆزىگه ئهگهشمىگهن ئىز

كارۋاتنى قىالتتى سهرسان: تىلالڭالر

126

.تنى گۈل ئېچىده ئېچىلدۇراتتىئو

يالىڭاچ يىغلىسا ئاينىڭ شېخىدا

.قهلبىنى شېئىرالر كۆرۈپ قاالتتى

خهتلهرنى كىتابتىن قوغلىۋهتتى ئۇ

.ئۇرۇشالر توختىسۇن دېدى تارىختا

مېنى كىم ئۆلتۈرسه خۇدادۇر دېدى،

…!ئۇ ئۆلدى ئاخىرى، كهتتى خۇداغا

كىيىنكىيىنكىيىنكىيىن .10.10.10.10

ۋىجدانخۇشاللىق، تهنتهنه، بۇرچ ۋه

نهپرهت ھهم- شهرهپ، غهزهپ- نۇمۇس، شان-ئار

… سۆيگۈ ۋه قىساس رهزىللىك، چۈشكۈنلۈك،

يوق

گوياكى چىنىدهك پاكىز بىر ئالهم

:تۇراتتى ئالدىمدا پىچىرالپ ماڭا

دېگىن مهن ئادهم: سهن كىم دهپ سورىسا

ئۆلۈشنى بىلمهيمهن تۇغۇلمىغاچقا

ئىسمىمنى بىلمهيمهن چاقىرمىغاچقا

رمهيمهن تېنىمنىڭ يالىڭاچلىقىنىكۆ

قهلبىم يوق ھهتتاكى ئۆزۈم ياتقۇدهك

بۇ ئالهم پهقهتال مهنال پاتقۇدهك

بىلمهيمهن، بىلىشتىن نۇرغۇن ئىلگىرى

…ھازىرقى ھىچيهرده تۇرغان ھىچكىممهن

127

يهنه بىر ئالهملىك ئهلمىساقتىكى

ئهگهرده ئىككىنچى ئادهم بولسام مهن

مهن،قوۋۇرغامنى ئوبدان ساقالي

مهڭگۈلۈك پايانسىز ئادهم بولغىلى

ھهر يهردىن كېلىپ مهن ماڭا تولغىلى

ئېتىمهن مهڭگۈلۈك قۇالقلىرىمنى

…سۆزلهشكه باشلىسا ئايال قوۋۇرغام

! ئۇ مېنىڭ دۈشمىنىم-يهنه بىر ئادهم

…

خوتهن. ئىيۇل-18 يىلى -2010

ئاشىقلىق ۋە ئهرك

ن سېنى ئۈزمهيمهن، كهچۈرگىن ئهي گۈل، مه

.گۈزهللىك ئالدىدا بولىمهن تهسلىم

ئىشقىمنىڭ بورانلىق، چاڭقاق چۆلىده،

.جۇل يىرتىلىپ قهلبىم-تۇرسىمۇ ئاھ جۇل

مهن سېنى تۇتمايمهن كهچۈرگىن ئهي قۇش،

. ئازاد كۈي ئالدىدا ئېگىمهن بېشىم

128

ئاھ،چهكسىز جىملىقتىن بولسىمۇ پاره،

.غېرىب ھهم ۋهيرانه كۆڭۈل قهپىزىم

هن،مۇھهببهت ئاالر جېنىمنى، بىلىم

. ئۈلگۈرمهي يارىمنى ئۆپۈشكه بىر رهت

دهيمهن پىچىرالپ،... گۈزهللىك،ئازاد كۈي

.ئاداققى نهپسىمده شۇ سۆزنى پهقهت