Georgios Andreadis Tamama [1990] i m

8/10/2019 Georgios Andreadis Tamama [1990] i m

http://slidepdf.com/reader/full/georgios-andreadis-tamama-1990-i-m 1/184

ΓΕΩΡΙΟΣ ΑΝΔΡΕΔΗΣ

ΟΟΥΜΕΝ ΟΥ ΠΟΟΥ

Digitized by 10uk1s, Jan. 2010



Τ

Δματική αν η συλλογή α των παιδι. Τα παιδιά

στο αίΚQυσμα του Έλληα παπά, σκάλου και ΤούΡου

αστομικού, το οποίο οε καν ώιζαν, aQVιόoav να το ακολοήσο. ταλαιQία τ EOQUxς και η πείνα

που πσαν θQιε μέσα το το β να ακολοήσο

άγντο αo Αάλιαζαν το �ετoύ γονείς το

,�μΙΤ

ο αστομικός και "ία τα αποσπούσε για να

φQει στο σττόπε qασία αή

λ

α

τ

α

α

μ

έ

ν

α




Ο Γεώργος Ανδρεάδης γεννήθηκε ιςπαράγκες της Καλαμαριάς το 1936. Φοί-

τησε στο Αμερικανκό Κολέγιο ΑΝΑΤΛΑ, με υποτροφία Fulbght κα μετά σπού-δασε Πολτική Οκονομα ο Πανεπιμιο

του Φρά'μπουργκ, στη Γερμανία. Ασχο-λούμενος με τα εθνικά μας θέματα, έχε επ-σκεφθεί τ γ των προγόν μας, Μαύρη

Θάλασσα, 52 φορές, από το 960 μέχρι το998 και έχει δημοσιεύσει μέχρι τώρα 36βιβλία, σχετικά με τον χώρο εκείνο, πολλάαπό τα οποία κυκλοφόρησαν και στην αγ- γλική, γερμανική, ρωσική, τουρκκή, αρμενκή, κουρδική και κινεζκή γλώσσα

ο βιβλίο του, ΑΑΜΑ, βραβεύτηκε το 992 ην Κωνανινούπολη, με το Βρα

βείο ΙΕΚΗ, αά κα απελάθηκε ο ίδιοςαπό την ουρκία, στς 5 Δεκεμβρίου 998,εξ αιτίας της επιρροής που επέφεραν έξιαπό τα ββλία του, σε τουρκική έκδοση, οχώρο της δανόησης και της νεολαίας, η γείτονα χώρα ον Δεκέμβριο του 2000 ηΑκαδημία Αθηνών, βράβευσε τον συγγρα-φέα εώργο Ανδρεάδη, διά χεός τ Προ-έδρου της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφα-νόπουλ, διά το ραφικό του έργο, αάκαι διά την αφύπνση των εναπομεινάντωνεξσλαμισθέων Ποίων της Μαύρης Θάλασσας. Digitized by 10uk1s, Jan. 2010



ΓΕΓΙΣ ΑΕ

ΤΑΜΑΜΑ

(Η ΓΝΟΟΥΕΝΗ ΟΥ ΠΟΝΟΥ)

δέκατη έκδοση

Γόρις




• Το βιβλίο ΑΜΑΜΑ ενέπνευσε τν γ esim Utaoglu να δημουργήσε φνσκό σενάρο σε συνεργσ με ον Πέροάρκρ, σρζόμεν σ σορκά δεδομέν ου πρόνο

ββλου γ ν προυσάσε προβλήμ ων ορφνών Γενοκον που εξσλμσκν κ εκουρκσκν δερ όν έφσν σε ώρμ λκ ψάχνονς ρζε ου,κ ν σκνοθεήσε ν ν «ΕΙΜΕΝΟΝΑ ΑΥΝΝΕΦΑ». Το έργο ν γλλκή ερε SILKROAD M COMPANY κ εν σύμπρ ων ΚένρωνΚνμογράφου λλάδ κ Τουρκ που πέσπσε πολ-λά βρβε σ δεθνή φεσβάλ κνμογράφου

συγγρφέ εκχώρσε συγγρφκά ου δκώμπό ν ουρκκή έκδοσ υπέρ προπή ΟΥΝΕΚΟ, που νέλβε ν νσήλωσ σορκή ονήνγ Σουμελά σον όνο

συγγρφέ κ μεφράσρ κ ΟΥ ΚΑΪ εκχώρσν δκώμά ου πό ν κνεζκή έκδοσ υπέρ δμουργ σν γκά Κένρου λλνκού ολσμού

συγγρφέ μεέφερε ο έργο ΑΑΑ σε θερκό σενάρο με σκνοθεσ ου Γώργου δρόπουλου κ ο πρέδωσε ε δωρεάν χρήσ εσε σον Σύλλογο ΚυκσωνΚλμρά « ΡΟΗΘΕΑ

© Ανδρεάδ εώργοζούνο ΚλμράΤλ/Fa:

κδόσε Γόρδοκεδον ΑθήνΤλ Fax: mal: ordobook@yahoor

B




Το βιβλίο ΤΑ ΜΑ ΜΑ βραβεύτηκε στην Κωνστα-ντινούπολη, με τ ο βραβείο Αμπντή !πεκτσή τ ο

ουρκι κή έ κδοση υ βιβλίου ΤΑΜΑΜΑ τ ο χαρακτηρίστηκε σαν Best SeJer ξένου βιβλίου στηνΤουρκία με την διάθεση ρεκόρ εκεί αντιτύ

πων.

Τ ο ίδιο όμως βιβλίο οδήγησε ην τορκική εξουσίαην απόφαση ν' απε λάσει τ ον συγγραφέα από τηνΤουρκία στις Δεκεμβρίου

Τον Δεκ έ μβριο τ ου η Α καδημία Αθηνών διαχειρός του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλου βράβευσε τον συγγραφέα, δια ο εν γέ-νει συγγραφικό τ ου έργο, α λλά και δια την αφύπνισηων εναπομειν άνων εξισλαμισθέΥτων Ποντίων, στην

Μ αρη Θάλασσα




τφ 'Ενι μο61Φ .\o Γ�ωOYΙ φ Λ60Ό, 1έx τn, μ

"�oιότ t I\O'" ΑΥατΦ. χ40 χΙ νη XQgd O

� ε1ς άΝι τδ κολλΟ Ινδι φo ( ΥΧΙ ν�φ"

τ6 fYV τnς το Υαητf, 'Ε6-ο; "H Τ4μ

dvλόΥΟ\ χ( PaQV1tOoc 4χ6 σΥχιήJ� tχοφοήθη�ν x το'

t' τμ Υομα f όν θΔον δ; Ό βιλC

dλr υXY τή σc_η τν

ΧεοeG ( κυ ιλ6c Oyί χα{ ΤQν.

E θΙ εΥ Au ' Ε &Wl κ �C

u(ς ( Έλ σ v Τ axev ω vθ<:w TcV η Υ xa Qu e "η, ή

δύ. 4 tαλ5 Φ λΎ α(

,oγδίaι. aC Δερόινα τ� ίΎI συΥχλονι1 Χ toc

{

lσοΟν tοv 1 tη

έ.ι θ ( wcν :ΤΙ ό _οι χε fv 0Ι ν

Ε α ό J OV ο !λΕΟ , L 6αι λuv-e !σ Γ

όλ8υμο v s-L xlv χ( Πσι o fv ΕΟ




σα χέρια μου βρέθη ο βιβλίο σας Η ΤΑΜΑΜΑ, οοποίο διάβασα απνυσί Θέλω να σας συγχαρώ για ηνπροσπάθιά σας αι ο γλαφυρό ύφος ης διήγησής σαςΕύχομαι ο Θός να σας βοηθήσ να μας παραδώσ αάλλα ανάλογα έργα για ό συνέβη σην Αναολή

Ο Βορε ο & Ν ο ο Α μερ κή Ι ά κ ο

Δν μπορώ να φράσω ο μέγθος ης συγίσηςπου ένοιωσα διαβάζονας ην ΤΑΜΑΜΑ. Το πάθος αι ούφος ης διήγησης μαζί μ ην δραμαιή ουσία ηςυπόθσης μ νέβαλαν σ πλήθος σέψων όχι μόνον γιαην ραγή ηρωίδα αλλά αι για όλον ον μαρυριόνΕλληνισμόν ης Αναολής. Σας συγχαίρω από αρδας

Ο Κρήνη & Κα λαμαρά Προκό ο

. Δύο αδέλφια ου παέρα μου σην ίδια ηλιία μ ουςήρως ων έργων σας Τ ΑΜΑΜΑ αι ΘΔΩΡΟΝ χάθηανμέσα σην πυρπολημένη μύρνη. Εγώ μγάλωσα μ' αυέςις δηγήσις ου παέρα μου Χρισόφορου για ον ξρι-ζωμό α α μαρύρα ης πονμένης ωμιοσύνης. Παρ'

όλα αυά αγωνζομαι ον ωραίο αγώνα ης Ερήνης ηςσυμφιλίωσης αι ην αανόησης ων γιονιών μας λαώνπου η Ισορία ούς υπχρέωσ να συζούν αι να υπρβούνις διαφορές

Ο Λ έρο Κα λύ μνο κα Ασ α λα α Ν εκ άρο




3 Αυγούστου 73. Η ώρα ήταν 12 σηέρι ι η ζέστηαπόφορη Ποτέ η Άγυρα δν ίχ τέτοια ζέστη Η θρ-μορασία ξπρνούσ τους 4 βαθμούς αι αλλοίονο σ'όποιον βρίσονταν άτω από τις αυτρές ατίνς του

ηλίου. Η αφυδάτωση θα ήταν σγουη αι η ηλίαση πολύπιθανή. Η ζέστη ήταν πράγματι αφόρητη. Η άπνοια υ-ριαρχούσ σ όλη την πόλη αι παρέλυ άθ διάθση γιαδουλιά Όσοι αό ανάγη ρέθηαν στο δρόο μαριάαπό τα σπτια τους λιγοστοί βέβαια έτρχαν βιαστιάαταδρωμένοι να φτάσουν σ άποιο αταφύγιο σιάςΟύτ ί ούτ αι μέσα στα σπίτια βρίσαν αλύτρηατμόσφαιρα Η ατάσταση ήταν ανυπόφορη. Ο ήλιος θέριζόλς τις συνοιίς αι τους δρόμους της Άγυρας

Το Τάτογαν ια όμορφη γιομάτη δέντρα συνοιία τηςΆγυρας άστραφτ υριολτιά από το διάφανο φως τουλαρού αλοαιριάτιου ήλιου. Πάνω δέσποζ ο τρά-στιος λόφος μ το μομαυσωλίο του μγάλου ανα-μορφωτή της χώρας του Κμάλ Α τατούρ.

Σ' ένα ομψό διαμέρισμα στην συνοια Τατογάν η

ναρή δασάλα Σέλμα πριμένι τον άνδρα της Καϋχάν ναγυρσι από την δουλιά του.

ίναι μια όμορφη μλαχροινή μ αμυγδαλωτά άτια μστρογγυλό πρόσωπο γιοάτα χίλη πάντα χαογλαστά.ιατί να μην ίναι χαρούμνη Έχι ένα όμορφο άνδρα πουτην λατρύι αι μια χαριτωένη ορούλα ένα όμορφοσπιτιό. Δν ναι αυτά αρτά να γιομσουν υτυχία την

ψυχή μιας ρωτυμένης γαας;Το πρω άθ πρωί σηώνται νωρς μαζί μ τον άντρατης. Του τοιμάζι το πρωινό του άθται μαζ του να




πιουν το τσά τους αι να συζητήσουν για διάφορα αδάφορα πράγματα συνήθως ή αι να μνουν σωπηλο μα μμια σωπή τόσο γμάτη που πότρο τους νώνι

Εναι λγς στιγμές συνηθισμένς μα τόσο υτυχισμένςΈτσ α σήμρα ατυόδωσ τον άνρα της αι όπωςπάντα νορά μέσα της προσυχήθη στον Αλλάχ να τονέχι πάντα αλά αι ύστρα αταπάστη μ την λάτρατου σπιτιού της

Η ορούλα της ξύπνησ ατά τις 0 η ώρα έφαγ τοπρωνό της αι άθσ σ μα άρη στο αθστιό αράδασ

τις ούλς της μια σιρά έβγαλ αι τ ' άλλα παιχνδιαα άρχισ να παζι μ ' αυτά αι να τα μιλά σα νάταν ζωντανά που συμμτχαν στο παιχνδι της

Αφού τλωσ η Σέλμα τη λάρα του σπτιού α μόλιςτομασ το αγαπημένο φαγητό του αϋχάν άθσ αποαμωμένη σ μα πολυθρόνα της τραπζαρας ι άφησ τηματά της να πλανηθ έξω από το παράθυρο απέναντι στο

λόφο όπου άστραφτ άτω από τόν ήλο το μαυσωλοτου Κμάλ ΑτατούρΈνωθ πολύ ουρασμένη όχ μόνο από τις δουλιές του

σπτιού αλλά υρως ήταν ξουθνωμένη από τη ζέστη τηναφόρητη που τούτη την ώρα 2 μμ ξπέρασ τους 420 Οιδρώτας έτχ στην ραχοοαλά της α το χνούδι πάνωαπό τα παχά της χλη ήταν υγρό

Έαν όμως μια προσπάθια αόμη να στρώσ τοτραπέζ Έβαλ τρα σρβτσα μ τρα ρυστάλλνα ποτήρια που έλαπαν από πάστρα α τα πάργυρα μαχαροπήρουνα δπλα στα πιάτα Σ λγο θα γυρνούσ ο Καϋχάνθάταν ουρασμένος α μπαλντσμένος από τη ζέστη θαήθλ να φά αι να ομηθ

Του άρσ του αϋχάν α τις αθημρινές μέρς αόμηνα βρσι το τραπέζι στρωμένο μ τα αλά σρβτσια Το

θωρούσ ανότο να έχουν τα αλά σρβτσα μόνο γατους ξένουςΉθλ το αθτ όμορφο, που υπήρχ μέσα στο σπτι να




ο απολαάνει και να ο χαίρεαι αζί ε ην οικογένειάο, κι η Σέλα δεν ο χαλούσε ποέ ο χαήρι.

Μικρές χαρές. Μα ί παραπάνω είναι η ευχία, εκός

από πολλέςπολλές ικρές και σύνοες χαρέςΣαν έπαινε σο σπίι ο, όλος ο χώρος φωζοναν

από ο πλαύ ο χαόγελο. Ήαν πάνα γελασός καπάνα είχε έναν καλό λόγο να πει ση γναίκα ο. Άρπαζεσα δναά ο χέρια ην κόρη ο, ην σήκωνε ηλά, ηνσριφογύριζε σον αέρα κι έδινε δύο ραναχά φιλιά σαρόδινα ης άγουλα κι η ικρή γελούσε ε ην καρδιά ης κι

έδειχνε όσο εχισέ.Αφού έλειωσε ε ο σρώσιο ου ραπεζιού η Σέλα,έβγαλε ην παλιά ρόπα ης δολειάς, πλύηκε, άλλαξε,χένισε α πλούσια ακριά αλλιά ης, έβαλε ια ιδέα ροζσα άγουλα ης και λίγο κραγιόν σα χείλη ης κι έσιπεριποιηένη και καθαρή κάθισε κονά σο πικάπ ε οςδίσκους. βαλε έναν δίσκο και απαλά έσα σο δωάιοξεχύθηκε ια νοσαλγική αναολίικη ελωδία, απόακρηκαι γλκειά.

ώρα έγινε 3 . και πάνα έοια ώρα ερχόαν ο Καϋ-χάν σπίι. Πάνα έοια ώρα η Σέλα ένιωθε ια γλκειάανασάωση.

Ήαν όσο ερωεένη ε ον άνρα ης όπως ονπρώο καιρό, πο ον πανρεύηκε και ε η ίδια πάναλαχάρα ον περίενε.

ώρα έγινε 3.30 κι ο Καϋχάν δεν φάνηκε ακόη. ανασάωση έγινε αγωνία. Δεν ην χωρά ο όπος. φερνεένα γύρο σο δωάιο, από ο πικάπ σο παράρο καιπάλι πίσω σο πικάπ. Ούε πο θυάαι πόος γύροςέκανε κι ο ωροδείκης σο ρολόι αδσώπηα προχωρούσε,χωρίς να νοιάζεαι για ις ανθρώπινες αγωνίες

Ο Καϋχάν ήαν όσο πικός, σαν κορνισένο ρολ6,

ποέ δεν ξέφεγε από ην ώρα ο. Τι να συνέβη σλλογί-ζεαι η Σέλα νιωσε ια πικρή γεύση σο σόα ης έναςκόος έφραξε ον λαιό ης κι ένιωσε σα άια ης ην




αλυρή γεύση ων ακρύων κι όαν η ώρα έγινε 4.30 . ηαγωνία ης έγινε απόωση. α πόα ης εν ην σοπια. Π έφει βαρά σην πρώη πολυθρόνα που βρίσκεαι

προά ης επάζει ε α χέρια ης ο πρόσωπό ης α οκεφάλι ης είναι άειο εν πορεί πια να σκεφεί. Σαν ναάκουσε ην κορούλα ης να κλαίει σο βάθος ου αίουα νιει αύναα α πόια ης να κάνο έσω και ιακίση και ξάφνου να ο θάα ακούει ον γνώριο ήχο ουκλειιού καθώς ο Καϋχάν ανοίγει ην πόρα

Θέλει να ρέξε η καριά ης χοροπηά από χαρά α

κάι ην παγώνε. Ο Καϋχάν σέκει εκεί ση πόρα χλω-ός αλλοπαρένος κι ένα νευρικό ικ κουνάει ασυναίσθηαα χείλη ου.

Ποιό είναι αυό ο κακό που απορρύθισε κυρολεκικά ον όσο ήρεο Καϋχάν; Αλλά η Σέλα εν πορείνα ρωήσε ίποε. Μπορεί να έγινε ασκάλα αλλά ο νόοςκαι οι παραόσεις ης Αναολής συνεχίζουν να ισχύυν Αν

εν ήξερε ον άνρα ης για πισό ουσουλάνο θα πίσευεόι ήαν εθυσένος. Προσπαθεί όνο ε α άα ης πουον κοιάζουν ικεευικά να ανλήσει κάποια εξήγηση.

Αλλά ίποα εν βοηθά. Η Σέλα πλησιάζει ειλά ονΚαϋχάν. Προσπαθεί να ραβήξει ο βλέα ου επάνω ηςα ο Καϋχάν εν φαίνεαι να ην βλέπε Σέρνονας αβήαά ου πέφει πάνω σε ια πολυθρόνα ο βλέα ουάειο προσηλώνεαι σε κάποιο σηείο και ένει ακίνηο καιροαγένο σα να βλέπει ένα φάνασα. Η Σέλα απορεί.Μήπως συβαίνε ίποα κακό ε ην άνα Ραφέ;

Ναι η άνα Ραφέ ήαν άρρωση σο νοσοκοείο α οιγιαροί που ην εξέασαν ιεπίσωσαν ελαγχολία καισυπώαα αλάκυνσης σον εγκέφαλο όως η καά-σαση ης ήαν κάπως βελιωένη κι έσ εν πορούσε ναικαιολογηθεί αυή η υχολογική καάσαση ου Καϋχάν.

Η Σέλα ήξερε ό ο Καϋχάν σήερα εά ο γραφείο θαπερνούσε από ο νοσοκοείο να ει ην θεία ου Ραφέπου από ικρό παιί συθιζε να ην φωνάζε Μάνα γιαί




γιατόν πήρξε ια δεύτερη άνα.Η Ρα"φέ καθώς ήξερε η Σέλα, ήταν ακρι εξαδέλφη

της ητέρας το Καϋχάν της πεθεράς της της σέ

Η Ραφέ ορφάνεε 0 χρόνων κι ο πατέρας της σέ,πο ήταν στρατιωτικός, την πήρε αζί το και την εγάλωσε αζί ε την κόρη κι ούτε ποτέ την ξεχώρισε από τοπαιδ ί το Ήταν χηριός και η σέ ήταν χρόνων και 0χρόνων η Ραφέ. Προσπάθησε ν' αναθρέει τα δύο κορίτσιαόνος το δεν θέλησε να ξαναπαντρετεί Σα στρατιωτικόςκαριέρας έζησε όλες τις περιπέτειες και τις εταθέσεις της

πηρεσία το ακολοθούενος παού ό τις δύο κόρεςτο, όπως τις αποκαλούσε τσι οι ξαδέλφες εγάλωσανσαν αδελφές και δέθηκαν σναισθηατικά πιότερο.

Ο πατέρας πέθανε νωρίς, όλις είχε προλάβει ναπαντρέει την εγάλη την σέ, έναν νεαρό αξιωατικόκαι φσικά η Ραφέ σνέχισε να ένει ε την ξαδέλφη της.

Από το γάο της, η σε απόκτησε τρία παιδιά ον

Καϋχάν την Χούλια και την Γκιούλ.Η Ραφέ δεν παρεύηκε κι αφοσιώθηκε αζί ε τηνσέ, πο και αή νωρίς χήρεε, στο εγάλωα των τριώνπαιδιών.Τα παιδιά γνώρισαν και τις δύο σαν άνες και δεντις ξεχώρ αν ποτέ. Ο Καϋχάν άλιστα είχε ιδιαίτερη αδναία στην Ραφέ γιατί αή τού κανε όλα το τα χατήριακαι τον κάλπτε, προστατεύονάς τον κάθε φορά πο ηαά σέ ήθελε για κάποια αταξία, να τον τιωρήσει.

Και στην γειτονιά, αλλοίονο σε κείνον, πο θα θελε ναπειράξει τον Καϋχάν θα χε να κάνει ε την άνα Ραφέ

Μετά την χηρεία της σέ οι δύο γναίκες ε τα παιδιά,βρέθηκαν στην Αγκρα και εκεί οι δύο αζί αγωνίστηκανκαι εγάλωσαν τα τρία παιδιά. ταν ο Καϋχάν έφτασε σεηλικία γάο, τον πάντρεαν ε την Σέλα, την όορφηδασκάλα και η άνα Ραφέ έκλαιγε από χαρά και σγκίνη

ση καθώς έβλεπε τον κανακάρη τος γαπρόβαλε η Σέλα κατά έρος την ντροπή και δειλά δειλάρωτά:




Συμβαίνε τίπτα σβαρό στην μάνα Ρα·φέ;Ο Καϋχάν υψώνε επτέλυς τα μάτα τυ επάνω της, μα

δεν την τά Είνα σα να βλέπε άτ τρμερό πέρα απ

αυτν α τραυλίντας μνλγεί Δεν είνα δυνατό δεν είνα δυνατό Καϋχάν αγετα δελά α παραλητά η φων της

Σέλμα Δυό δάρυα ανάβλυσαν στς άρες των ματών τυΚαϋχάν νευρά α άπως ντρπασμένα τα συπίεσβε τ εφάλ α η φω τυ σπασμένη α άπωςσφυρχτή βγαίνε από τα χείλη τυ

Η Ραφε είνα ρωμά ίνα χρστανή, την λένε Τα-μάμα υτό ήταν τ μεγάλ μυστό της γένεας άϋ Η

Ραφέ δεν εχε αμά σγγένεα μα τυς ήταν ένα χαμένπαδί άπας ρωμέ"ης γένεας, πυ τ είχε περμαέψε από τυς δόμς α την ρφάνα πατέρας τηςίσέ τ 99 Την έλεγαν Ταμάμα α ήταν τότε μόλς 0

χρόνωνΟ Καϋχάν τώρα μόλς τόμαε α μέσα τυ αντμάχνταν χλάδες σνασήματα, π τν εξυένωσαν

Η Ταμάμα γεννήηε στην όμρφη παραλία της Μαύρηςλασσας, σ' ένα γραφό χωρό πυ λεγόταν Εσπέ Τχρό είχε δ μαχαλάδες, όλ όλ πό την μα ήταν χρστανί α από την άλλη μυσλμάν Ο χωρίσαν σε χωρστύς μαχαλάδες χωρίς όμως να έχυν απρβλήματα μεταξ τυς γσαν συγχωρανί απρστάτευαν ένας τν άλλ α ασάννταν τ ίδ συ-μπατρώτες Ησαν Εσπελήδες

Δεν τυς απασχλσε χωρσμός τυς σε μαχαλάδεςΕτσ τα βρήαν από τν παππ τς α αυτός από τνδό τυ Εξάλλυ όλα τα χωρά της Μαρης λασσαςείχαν τ ίδ χαρατηρστό γνώρσμα ρω από την

ελησία δημυργσαν χρσταν την συνία τυςα δίπλα στ ταμί μσυλμάν τν δό τς μαχαλά. Ηταν άτ τ αυτνόητ




Μέσα στη χρστανή συνία υψώννταν η ελησίατυ γίυ Γεωργίυ, με παπά τν Παπαγάη τη Κτράντων Σήμερα α τν λέγαμε, πατήρ Ιωάννης Κτρίδης,

στ πνταό όμως δίωμα α την συνήεα της επχής,ήταν Γάννες, της γενείας των Κτράντων

Νόπαρς παπαΓάης, με την παπαδά τυ τηνΚυραή, έτε στην Έσπε τ σπτό τυ Στα χωράφα μετην παπαδά, φρόντε γα την επβίωση της γένεάς τυα στην ελησία φρόντε γα την πνευματή τρφή όλωντων χρστανών της Έσπε Ήταν ένας αγαπητός παπάς Ο

πανάγας εός τυ χάρσε γα πρώτ παδί μία όμρφηρύλα, την Μαρύλα Γα ένα χωρό Πό, ήταν ηπρώτη ρυάδα της ωής τυ, γατί όνερ α μεγάληεπυμία όλων α τυ Παπαγάν ήταν, τ πρώτ παδί ναείνα αγόρ Γρήγρα όμως η όμρφη Μαρύλα απάλυνετην πρία τυ πρώτυ σ Κρυφά μέσα στην ελησά τυγίυ Γεωργίυ, Παπαγάνης, ανάεσα στς αημερνές

πρσευχές, με π

όν ψυχής, παραα

λ

ύσε τν

Θεό, τδεύτερ παίδ να είνα αγόρ Η Παπαδά ήταν ήδη έυς

α από ώρα σε ώρα ερχόταν αρός να γεσε Η αγωνίατυ Παπαγάνη, γα τ αναμενόμεν παδί ήταν τρμερή

Ήταν όμ ς έα, ότ Θεός τν πί υπηρετύσε, αάυγε τυλάχστν στην μία από τς τόσες πρσευχές, πυμε πόν ψυχής, επί μήνες τώρα, Τυ απηύυνε Τ δυστυχίαόμως, όταν η μαμή ξεγέννησε την Κυραή, την παπαδά,

πυ πάλ γέννησε ρίτσ Η Συμέλα ήταν τ δεύτερρίτσ τυ Παπαγάννη Δύ χρόνα αργότερα η παπαδάπερίμενε πάλ παδί υτή τη φρά Παπαγάννης δενήξερε τ να άμε Να πρσευχηεί, ή όχ Μήπως Θεόςτν άυσε τς πρηγύμενες φρές; Η Π ίστη τυ λνί-στηε Ζύσε την βυβή αγωνία τυ, μέχρ την ημέρα, πυ ηπαπαδά γέννησε τ τρίτ παδί α πάλ ρίτσ Ο παπάς

τ βάπτσε α έδωσε τ όνμα ΑΑΑ Όνμα άγνωστμέχρ τότε στυς χρστανύς Βγαίνε από τα τύρα ασημαίνε άτ σαν φτάνε πα γανάτησε Π




γάννης κα με τ Θεό τυ κα σαν εκδίκηση τ βάπτσε καέδωσε όνμα άγνωστ γα κρίτσ κα μάλστα στα τρκκα σαν να τυ έλεγε εέ μυ φτάνε πα

Στενό συγγε Παπαγάς είχε στην Έσπε τναδελφό τυ τν Κωστή με την γυναίκα τυ την Ελέ ΟΚωστής ήταν μεγαλτερς στην ηλκία κα λίγ ασενκόςΖσαν πλ αγαπημένα κα τα σπίτα τυς ήσαν πλκντά τ ένα με τ άλλ Τα σπίτα τυς είχαν κνό φράχτηκα ελεερα τα παδά μπρσαν να πάνε από τ ένα σπίτστ άλλ χωρίς να βγυν από τν περρσμέν με φράχτη

αυλόγυρ Δυστυχώς η εία Ελένη δεν απόκτησε πτέ τηπαδά πράγμα πυ πλ στεναχωρσε την ίδα κα τνΚωστή Ευτυχώς τα παδά τυ Παπαγά μίρααν τηνχαρά κα στ δκό τυς σπίτ Πτέ Κωστής κα η Ελένηδεν μπρσαν να καταλάβυν την στεναχώρα τυ παπάπυ δεν απόκτησε αγόρ ς είχαμε κα εμείς ένα παδίέλεγαν κα ας ήταν κρίτσ Έτσ είνα άνρωπς Μόνν

όταν στερηεί κάτ τότε κανπείτα κα ευτυχεί με τελάχστ Η Ελένη ήταν πάντα στ πλευρό της Κερεκής κατα παδά τα μεγάλωναν μαί Εξάλλυ ήταν κα γα την ίδαμεγάλη χαρά να ασχλείτα με τα κρτσάκα τυ παπά μακα Θεός της στέρησε την ευτυχία να απκτήσε δκά τηςΟ δ συφάδες ήσαν τόσ αγαπημένες πυ πλλί στχωρό νόμαν ότ ήσαν αδελφές

υτά όλα συνέβηκαν στην Έσπε τ 909 Τ χωρό αυτό

βρίσκετα κά στην Τρίπλη τυ Πόντυ στην παραλίαΣήμερα είνα μα πόλη αλλαγμένη κα μεγαλωμένη τόσπυ τίπτε δεν υμί πα τ Χωρό τυ 909 Μόν ταβυνά στ βάς νότα η άλασσα κα η πλσα πράσνηβλάστηση δεν άλλαξαν κα έμεναν ακρβώς όπως ήταν τότεΟ Παπαγάννης κα η γυναίκα τυ η Κερεκή με τα τρίακρίτσα τυς σαν την ήσυχη ωή της Έσπε με όλα τα

πρβλήματα της βπάληςΗ ωή ήταν πλ σκληρή κα γα τυς δ Η ήσηέρεπε να βγε από την γη κα ξέρυμε πόσ δσκλη κα




σληρ είνα η γεωργ ω όταν άλστα έχες να τασεςρία μρά παά

Χρόνα τώρα Παπαγάννης είχε μα ανεπλρωτηεπμία να πάε στην Παναγία Σμελά αλλά η αημε-ρν πραγματότητα της ως σνέχεα τν ανάγαε νααναβάλε Τ 93 όμως ρίστηε χωρίς αμία αναβλνα πάε ίδς α η γένεά τυ τν Δεαπενταγ

στ να πρσνσυν εεί την Θαματργ Εόνα ΤΜναστρ ατό από τα αρχαότερα μνημεία τ Πόντα όλ τυ χρσταν όσμυ έντρε πάντα τνπό άε Μαυραλασσίτη Χρσταν να πάε εεί ναπρσυνσε Στην άρη της ψχς τ ίσως υπρχε α ηελπίδα ότ ατό πυ δεν πέτχε με την πρσεχ τυ στνΘεό α τν Άγ εώργ ίσως να τν άγε η Παναγά

Ήδη εδώ α ένα χρόν πρετμάετα γα τ ταξίδατό α άε δνατ νμία μπαίνε στ πλά γα νασυγεντρων τα έξδα




Μόνν δ φρές τν χρόν έβγανε Παπαγάννης απότην Έσπε Ήταν πυ πγανε στην δπλαν Τρπλη μαμε τν αδελφό τυ τν Κωστ γα πρμεες Κα αγόρααν εε ότ δεν υπρχε στην Έσπε Κάε φρά πυ ατέβανε στην Τρπλη έπρεπε να πάε α στ μαγα τυρμένη τυ Κρόρ Κρετσάν να αγράσε μπαχαρά α άλλα σπάνα πρ·ότα της νατλς πυ δεν εχε η ΈσπεΗ Τρπλη ταν πόλη α μάλστα πλ ωραα στυς δεαρχαυς χρόνυς εε παραέραν υτράτρες Κμνην γατ τ λμα της ταν τ αλτερ τυ Πόντυ Τ

μεγαλτερ ταξδ πυ έανε γ αυτόν ταν στην ΤρπληΠρώτη φρά Παπαγάνης α βγε π μαρυά από ταόρα τυ χωρ τυ όμη όταν χερτθηε παπάςεχε έρε Δεσπότης α πτέ δεν έφυγε π μαρά αλλάα να ελε ανάγες αν τόσ σληρές γα να τυ επτρέψυν μα τέτα πλυτέλεα Όσ πλησάε γυστς τόσ ανάε πυρετός τυ πρσυνματς

Ετός από τν αδελφό τυ Κωστ α την νφη τυ τηνΕλένη άλλες τρες γένεες της Έσπε πυ εχαν μάετην πρόεση τυ Παπαγάννη δλωσαν ότ α αυτεπυμσαν να πάνε μα τυ εε στ βυνό τυ Μελά μετην αυματυργ εόνα της Παναγας Ήελαν να συνμα φρά στην ω τυς τ μέγα πανηγρ της ΣυμελάΚα ταν αυτό όνερ πλλών πντων χρστανών τυςχρόνυς εενυς

Όλα εχαν ετμαστε α τ α ξενησε από τηνΈσπε με τυς πρσυνητές α τν Παπαγάννη με τηνγένεά τυ γα την Τραπεντα Τ α τ έλεγανΚαρτάλ α εχε ένα βλσυρό Τρ απετάν τνΧασάν πυ ξερε με τ βλέμμα τυ να τασεσε την άγραΜαρη Θάλασσα όσες φρές αυτ αγρευε Κα η Μαρηλασσα αγρεε συχνά μέχρ σμερα όπως α στα αρ

χαα χρόνα πυ ταν η αγωνα α τ ανγμα γα τυςΠντπόρυς Έλληνες πυ ατέφαναν εε Τ βλσυρόόμως βλέμμα τυ Χασάν ησχαε τυς απλς χρστανς




χωρκς, πυ παρόλ ότ ήσαν γενημέν δίπλα στηνάλασσα, πτέ δεν έλησαν να είχαν σχέση μ' αυτή ΟΧασάν με τ βλέμμα τυ, ήταν γ' αυτς καησυχασός

τυ υπσυνεδήτυ τυς, ότ ελέγχε ακόμη κα την άλασσακα ας αγρεε αυτή όσ έλε Ο Χασάν ήταν εκεί Έτσκαησυχασμέν πάνω στ κακ, δ έσχσαν την ΜαρηΘάλασσα, κατά μήκς των ακτών, από Έσπε μέχρ Τραπε-ντα Την ημέρα η άλασσα φανόταν π ήσυχη, αλλά,μόλς βράδασε, τυς φάνκε σαν κόλαση Όσ ήταν ημέρα,αμασαν τς παραλίες με την Τρίπλη κα την Κερασ-

ντα Μόλς βράδασε όμως, κρνασαν, όπως μπρεσαν,γα να κμην κα να ξεχάσυν την Κόλαση γρω τυςλλά πυ να τυς πάσε πνς

Στ ταξίδ αυτό, η Ταμάμα ήταν ήδη τεσσάρων χρνώνκα ήταν η π μκρή από τυς πρσκυνητές της Έσπε Οάλλες κγένεες είχαν μεγαλτερα παδά

Στην Τραπεντα, κατέβηκαν στς υγστυ 3

κα εκεί τυς περίμενε ρακλής Φυντυκίδης, πυ σεστην Δαφνντα, τ λμάν της Τραεντας γυναίκατυ ρακλή, ήταν αδελφή της παπαδάς

Τ Καρτάλ έφτασε στην παραλία τς Τραπεντας ταξημερώματα της υγστυ 3 κα έπλεε παράλληλαμε την ακτή, σε πλ μκρή απόσταση από την παραλίαΘεόρατα βράχα, λες κα στήραν την Τραπεααμυντκά στς πεσδήπτε άγρες δαέσες της Μαρης

Θάλασσας, δέσπαν στην παραλία. Τραπεντα πρό-βαλε λίγ π ηλά, εκεί πυ τέλεωναν τα βράχα Ήδη τΚαρτάλ περνάε μπρστά από τη περίφημη Σχλή τυΕλληνκ ένυς, τ φημσμέν σε όλη την νατλήΦρντστήρ Π ρώτη φρά στη ή τυ, είδε Παπα-γάννης , τέτ μεγαλόπρεπ κτίρ Είχε ακσε πλλάγα τ Φρντστήρ, αλλά αυτό πυ έβλεπε μπρστά τυ

ξεπερνσε τα όσα μπρσε να φαντασεί άμρςΚάε φατασία τυ, να τ συγκρίνε με τα σπίτα τηςΈσπε, είχε ξεπεραστεί




Βέβαα άε χρόν δύ φρές πγανε Παπαγάννηςμε τν Κωστ στην Τρίπλη πυ ταν πόλη με μεγάλασπίτα α μαγαά τσμέ αλλτεχνά πάνω σε δύλόφυς σέτη ωγραφά Τα σπίτα στην Τρίπλη σανμεγάλα αλλά α πάλ δεν μπρύσαν να συγρύν μεαυτά πυ βλέπε τώρα στην Τραπεύντα

Η Τραπεύντα ταν μα πλύ αρχαία πόλη πυπρωττίστηε από Έλληνες απίυς πλλά χρόναπρτύ γεννηεί Χρστός Τα ββλία έγραφαν ότ η πόλητίστηε τ 756 π δηλαδ π μπρστά α από την Ρώμη

α από τ Βυάντ Έγνε λαμπρ πωτεύυσα αεμπρό έντρ την επχ πυ Κμνηνί με έδρα τηνΤραπεύντα ίδρυσαν την υτρατρία των Κμνηνώνα χώρσαν από τ Βυάντ πυ είχε έσε σε χέρα α-τίνων Τ όνμα της Τραπεύς τ πρε από την εόναπυ εμφανίε από την άλασσα τ έδαφός της γατίμάε σαν τραπέ α έτσ την πρωταντίρσαν Έλλη-

νες άπ από τ χωρό Τραπεύντα της ραδίαςόπυ σε μετέπετα αρχαίυς χρόνυς άτ είχανεξαναγασεί να τ εγαταλείψυν α αφύ περπλανη-αν ατέληξαν στην Τραπεύντα Όπως α να είνα όλ Πόντ ασάννταν μα περηφάνεα γα την αρχόντσσα πόλη τυς Μα πόλη γεμάτη μνημεία α ελησίες απότην επχ πυ μαρτύρησε γα την Π ίστη στ Χρστό Ευγένς μέχ σμερα Ο Ευγένς έγνε Άγς α είνα Πλύχς στην Τραπεύντα Μόλς μπαν Τύρμε τν Συλτάν Μωάμε στην Τραπεύντα τα πράγματαάλλαξαν α νέ έπ μαί με όσυς αλλαξπίστησαν ανέλαβαν την νέα εξυσία Πλλές ελησίες αρχαίεςέγναν ταμά Έτσ η ελησία τυ γίυ Ευγένυ έγνεταμί όπως είνα α μέχρ σμερα με τ όνμα ενΤσυμά Ταμί Τ ταμί της νέας Παρασευς Ο Μωάμε

Β ' μπε μέσα στην Τραπεύντα α την Παρασευ τηςίδας εβδμάδας βάσε ετλς τυ η ελησία είχε μετατραπεί σε ταμί α την Παρασευ ε μέσα ίδς γα




να πρσευχηεί Την ίδα τχη είχαν κα όλες αρχαίεςεκκλησίες της πόλης Χρυσκέφαλς έγνε ταμί τυ Μεγάλυ Πρητ

λλά να πυ τώρα κα χάρς στα Πρνόμα τυΣυλτάνυ αλλά περσσότερ χάρ στη δναμη της Π ίστηςτων Χρστανών σε κάε μαχαλά ξεφτρωσε κα μία καδ εκκλησίες Κα έχε η Τραπεντα εννέα ΜαχαλάδεςΟ Χρστανί σε κάε μαχαλά έχυν δώσε κα τ όνμααπό την εκκλησία πυ ήταν εκεί Έχε κα γετνές με ταπαλά νόματα όπως Εξώτεχα όπυ η αρχαία εκκλησία

της γας Σφίας τώρα ταμί γασφά Φάρς ΜώλςΚεμερκαγά κτ Μα πόλη γεμάτη ωή κα ανταγωνσμόνταγωνσμό ενκό ρησκευτκό εμρκό κνμκόΗ έντνη ωή κα πλτς χαρακτηρίε όλυς τυς Τραπεντυς είτε αυτί είνα Μυσυλμάν είτε είναωμί ή είνα ρμέν Κα σαν όλ αρμνκά μεσμπνα γατί όλ ήσαν κα ασάννταν σαν Τραπε-

ν Φέτς 93, εμφανίσηκαν τα πρώτα σννεφα τηςπλτκής σκπμότητας στην πόλη της ΤαπεναςΠάστηκαν χάρτες σε χέρα ρμενίων πυ έδεχναν τηνΜεγάλη ρμενία πυ έφτανε από τν Κακασ μέχρ τηνΣαμψντα Ο δαδόσες μέσα στην πόλη έδναν κα έπαρ-ναν Ο Μυσυλμάν μλσαν γα απήκες όπλων πυβρέηκαν σε μναστήρα ρμενίων Τ μίσς άρχσε νααπλώνετα ανάμεσα σε ρμένυς κα ΜυσυλμάνυςΚα Ρωμί Ο περσσότερ ήελαν να πστευν σ'αυτές τς δαδόσες Πάνα υπήρχε μα καχυπψία στυςΡωμς γα τυς ρμενίυς Εξάλλυ ήσαν κα στεόρ κρ αντίπαλ Έτσ ρμέν μεμυημένκα μη πλσ ή φτωχί άρχσαν να υν μα ανησυχίαατί μέσα στην μέχρ τότε ερηνκή Τραπενα άρχσαννα ασάνντα τ μίσς των Μυσυλμάνων κα την αντ-

πάεα των ΡωμώνΚάτ είχε ακυστεί γα τ αρμενκό έμα κα στηνΈσπε αλλά τόσ έντνα όπως τ έησε Παπαγάννης




ην Τραπεντα δεν ταν Εξάλλυ από την άλασσα δεννόταν δυνατόν να γίνε αντληπτό τ ενρησευτάεματα έβρααν μέσα στην Τραπεντα την πρωτευσα

ης Μαρης άλασσας Ο Παπαγάννης χάευε την ραπεντα γα την πία μέχρ τότε μόνν δηγσες είχεασε Δεξά στ βάς ρώννταν η εησία της γίαςΣφας ταμί σμερα ρστά τυ τ Φρντστρ αλίγ π αρστερά η μεγαλόπρεπη ελησα τυ γίυρηγρυ α δεσπότης Χρσανς εχαν φμη πυξεπέρασε πλ τα όρα της Τραπεντας Πλλά λέγνταν

α στην Έσε γα την ελησα αυτ α τν λαπρόεράρχη α τ έργ τυ νωνό ρησευτό αενό Ο Χρσανς χωρίς να ενα Πόντς αταγόταναπό την Κμτην αγάπησε τν Πό α την Τραπε-ντα όσ λγ Σπυδασμένς στην εψα της ερμαναςπέραν της Θελγς Σχλς Κωνσταντνυπόλεωςμρφωμένς α δπλωματότατς γνώστης της Ιστρίας

α γερμανμας ταν πλ σεβαστός α στην ΤυρΔηση έχντας δαίτερη φλία με τν Βαλ τηςΤραπεντας α τυς άλλυς αξωματχυς ΚάεΚυρα η ελησα όπυ λετυργσε Δεσπότης τανατάμεστη πστς πυ ρεμασμέν από τ στόμα τυελαν να ασυν αυτά πυ εχε να ηρξε ΠτέΔεσπότης δεν αγάπησε την πόλη τυ τόσ αλλά α νααγαπηε από τ Πίμν τυ τόσ σ Χρσανς

Ο Χρσανς φρότε γα τς ελησες τα σχλείατυς φτωχς α μναχς γέρυς της νότηταςΜεγαλτερη τυ φρντίδα ταν τ Φρντστρ α τέμψυχ υλό πυ έβγανε από εε Τ Υλό αυτό σαν έλλντες δάσαλ ερείς α γενά η πνευματ τυένυς ελτ Τ Φρντστρ λετυργσε στην νατλδη από τ 675. Τ σημερνό μεγαλπρεπές τίρ τστηε

co -02. Κόστσε 0. χρυσές λίρες Εχε τέσσερςρόφυς α 40 περίπυ αίυσες δδασαλίας Είχε εγαταστάσε αλρφέρ α αρχτετν τέτα έργ τυ




ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ, τετα Μητρ π τη απεζύντ

ραπεντ χτέτνα αλίδη ώστε όλες

αίσες, να έχυν πρόσβαση στ φως τ ήλι.l.χρ.λίρες όστισε α εξπλισμός τ, σε λά διδα-σαλίας. Όλα ατά τα χρήματα ήσαν πρσφρά τωνΧριστιανών ρωμιών της Τραπεντας αι των ξενι-τεμένων της στην ωσσία, π πάνττε φρόντιαν γα τηνπρόδ της πατρίδας τς. Άτα δάνεα έδωσαν γα ττίσιμ α τράπεες Τραπεντας, π ήσαν ρωμαίης

ιδτησίας. Τα χρόνα ατά τέσσερις Ελληνιές τράπεεςλετργν στην Τραπεντα, δίπλα στην μόνη ρατήΟωμανή τράπεα τές είναι α) Καπαγαννίδη, β)




Θεφυλάτυ, γ) Φωστηρόπυλυ, δ) Τράπεα ηνώνΒέβαα τ τίσμ τυ νέυ Φρντστηρίυ, ήταν αχημαγα τυς Χρστανς α ίσως ήλεα γα τυς άλλυς

ατίυς λλά πτέ δεν πράλεσε φόν Μάλλν έγνείτρ, ώστε α άλλες νότητες να φρντίσυν γαδά τυς μεγαλεπήβλα έργα Ευγενής άμλλα, γα τ αλότης Τραπεας

Ήδη τ Καρτάλ γλστράε στ νερά της Μαρης -λασσας, περνάε αρβώς άτω από τν Άγ Γρηγόρ,παραάτε τ Γυέλ Σερά, πυ τα παλά χρόνα ήταν

παλάτ γα τυς Κμνηνς α στρίβντας τ μρόαρωτήρ, πυ σχηματίε βράχς τυ Γυέλ Σερά,ξαφνά βλέπε μπρστά τυ την Δαφνντα, τ λμάν τηςΤραπεντας Τ α πλησάε στην σάλα απββάσεως α να Παπαγάνς α η Κυραή δέρναναμέσως τν Ηραλή, τν γαμρό της Κυραής, πυ τυςπερίμενε εε Είχε εδπηεί, εδώ α δέα μέρες, απόταξδώτες, ότ έρχετα Παπαγάννης γενεαώς αεπί τρες μέρες, άε μέρα, ατέβανε στ γυαλό γα ναπερμένε τ Καρτάλ, από την Έσπε Μ' ένα μαντήλ ηΚυραή πρσπασε να πρσελσε την πρσχή τυΗραλή, γατί τ βλέμμα τυ ανχνευτά έψαχνε γ

αυτς Πράγματ σε λίγ Ηραλής είδε τ μαντήλ ατυς αναγνώρσε, παρόλ ότ πέρασαν πέντε χρόνα απότότε, πυ ίδς περαστός από την Έσπε, ήταν

μυσαφίρης, στ σπίτ τυ ΠαπαγάννηΗ Παναλα, η γυναία τυ Ηραλή, περίμενε α αυτή

στ σπίτ της, στην Δαφνντα, την αδελφή της α τνγαμπρό της, τν Παπαγάη με τα παδά τυς Δέα μέρεςτώρα είχε πρετμασίες α ααρότητες πό τηνανυπμνησία της να δε την αδελφή της, δεν ασανόταναόλυ την ραση των ημερών α της δυλεάς πυ

είχε ρίξε Να τώρα πυ τ φατόν έφτασε μπρστά στηνπόρτα τυ σπτ της Ο επσέπτες ατεβαίνυν α

ατεβάυν τα μωρά Η Παναλα φλά τ χέρ τυ γαρ




της αι έφτε στην αγαλά της αερφής τη Κυριαής Μελάματα χαράς α συγίνησης αγνής αελφές ενξεχωρίντα αό τ αγάλασμά τυς Τα αά της Πα-

ναλας βην στην αραλαβή των ασευών υ έφερεμαί τυς Πααγάννης Ήσαν μεγάλες ξάες αμα αρίγα Οι ξάες ήσαν γεμάτες με τα λώματα τςφρεσιές όως λέγαι στα νταά α τα ώρα υέφερε η Κυριαή στην γένεια της αερφής της Στηναρίγα είχε τα φαγώσμα γα τη αρμή α άλλααγαά αό την Έσε ρότα λγρια λαα α

βυτέρα Έτν ανάγη να υβαλείς ατόσα ράγματα ετεσέν; Ήταν ανάη να υβαλήσες τόσα ράγματα μαίσυ; ρωτάε η Παναλα την αερφή της Κ έφτανε τα μωράεφρτώες αι αεία γμάρια Δεν έφταναν τα μωράφρτώηες αι τέτια βάρη Πασίμ αι έτν αά φαήν νατρώμε; Μήως α εν είχε εώ φαγητό να φάμε; Δόξα τνΘεό Ηραλής ήταν γργαντής (αλωματάς) α αλός

τεχνίτης Τα αλώματα τυ ήσαν έργα τέχνης α λλέςιγένεες στην Τραεντα τν ητσαν για ριιά Ηόλη αυτή ανέαεν είχε αυναμία στα όμρφα αλώματα Δεν ήταν μόνν η ατασευή υ άφηνε αλά χρή-ματα στν Ηρλή Όλες ιγένεες άε χρόνέβγααν τα μαλλά αό τα στρώματα α τα αλώματα ταέλεναν τα στέγνωναν α έρεε να έρε Ηραλής μεένα ελώρ εργαλεί υ έμαε με αρχαία άρα γα νατυήσε α να γνέσε τ μαλλί Τ ααρό μαλλί τυη-μέν αό την χρή της άρας τυ Ηραλή έαρνε μααρστρατή μεταξένια υφή Έμανε άλ στις υφασμάτνες ήες α ράβνταν αό τν αλλτέχνη Έτσ άνταυήρχε υλεά για γιργαντήες στην Τραεντα αγενιά στην Μαρη Θάλασσα α εά για τν Ηραλήυ είχε γίνε γνωστός μέσα στην όλη γα την τέχνη τυ

Έτσι τ σιτό τυ σε άνετα α ήρε την μρφήραγματι αρχντ Ο ίς είχε γεννηεί στην Ζλμερά ένα χωρό τρεις ώρες με τ όι μαρυά αό την




Τραπετα. Ο πατέρας τυ ταν στην Ζλμερά γργαντς α ατέβανε τα παλά χρόνα, γα τη δυλεά τυ,στην Τραπεντα α τα γρω χωρά Όλα τυ τα παδά

πέντε αγόρα απ αυτόν έμααν την τέχνη α σαν έναςαλτερς από τν άλλ. Ο Ηραλς μόλς παντρετηεατέβηε στην Τραπεντα α έαμε τ σπτό τυ στηνΔαφντα. Τα άλλα τυ αδέλφα έφυγαν στην Ρωσσία, πυτα χρόνα εείνα είχε πλ τηση η δυλεά τυς. Πλλςγργαντδες α ξεντεμένυς έβγαλε η Ζλμερά.

Την άλλη μέρα Ηραλς, μαί με τν Παπαγάννη α

τν Κωστ, πγαν μέσα στην πόλη της Τραπεας.Πγαν ατευείαν στην Μητρόπλη, την λα ρ ελησίατυ γίυ Γρηγρίυ, όπυ πρσευχηαν. Μετά πγανστ Με"ντάν, πυ εείνη την ημέρα έσφυε από ίνηση ανευρότητα Ο Ηραλς ελε να μλσε με άπυςαγωγάτες μυλαράδες, γα τς τελευταίες λεπτμέρεες,σχετά με την μεταφρά τυς, από τη Δαφνντα στηνΠ

αναγία

Συμε

λά.

Θα αναχωρ

σαν την με

επόμενη μ

έρα,πλ πρωί, σννχτα, όπως λέγετα στ τπό δίωμα α

έπρεπε να είνα όλα σίγυρα Την ώρα εείνη, δίπλα στδρόμ, ντά στ Μεντάν, περνσε μα στρατωτδμρία Φανόταν άπως ταλαπωρημένη. Παρόλη τηνταλαπωρία, στρατώτες τραγυδσαν ένα εμβατρ

γάρανν τασίν α παγόλερνν γασίν α πα. . .

Τ βλέμμα των στρατωτών φάνηε πλ βλσυρό στνΠαπαγάννη α υπσυνείδητα τν φόβε. Κατάλαβε Ηραλς γατί σ αυτόν τ έαμα ταν γνωστό, μέσα στηνΤραπεντα. Εξγησε στν Παπαγάν, ότ είνα στρατώτες, πυ γρσαν από τ μαεδνό μέτωπ, άτ τυεξγησε γα Νεότυρυς, άτ τυ είπε γα μτάτ, τελά μερδετηε Παπαγάνς. Μόνν τ βλέμμα των

στρατωτών δεν ταν φλό, αλλά πλ βλσυρό α αυτόέμενε σαν εντπωση βαά χαραγμένη στην ψυχ τυ,αώς η δμρία έφυγε α δη άρχσε να εξασεεί




απόηχς τυ εμβατηρίυ τυςΣε λίγ μα δυνατή ξαφνή νερπντή άτ σαν

αναπάντεχ μπυρίν ξέσπασε α τ μεντάν άδεασε Ο

άνρωπ έτρεχαν δεξά α αρστερά γα να βρυν αταφγ σε ανένα μαγαί της πλατείας ή σε ανέναυπόστεγ υτά τα ξαφνάσματα της βρχής είνα πλσυνησμένα στην Μαρη λασσα α ας είνα γυστςΕξάλλυ συχνές βρχές α η υγρασία είνα πυ γέννησαν τ αταπράσν τπί της Μαρης λασσας. Ένατπί μαγευτό γεμάτ δάση α πλαγές γεμάτες πράσν

χόρτ πλημμυρσμέν με λγής λγής αγρλλυδαΠαντ νερά πα πτάμα βλάστηση πλσα α όλεςτς επχές τυ χρόνυ πράσνη

Σε λίγ ξαφνά όπως αρβώς α ξείησε η βρχήσταμάτησε Βγήε ήλς α τ ήλς Καυτός ωντανόςΟ όσμς σαν σαλγάρα γρήγρα ξαναγέμσαν τηνπλατεία α τυς γύρω δρόμυς

Ο Ηραλής με τν Παπαγάνη έαμαν τς τελευταίεςπρμήεές τυς γα τ πανηγρ της Παναγίας μα α τηνμεεπόμενη μέρα 4 υγστυ τ πρωί σύννυτα έπρεπενα ξενήσυν γα τ μναστήρ γόρασαν ελές σταφίδεςα ξηρά σα δότ όλα τα άλλα ήδη τα είχαν Τελευταίαστγμή αγόρασε Ηραλής α μερές παστίλες πυ τόστς αγαπύσαν τα παδά τυ Περπάτησαν λίγ ανηφράαπό την πλατεία πρς την ανατλή πλευρά της α από

εεί ατηφόρσαν στην Δαφνντα Τ ίδ βράδυ νωρίςόλ έπεσαν να μην γατί τ πρωί η Παναλα ατυς ξυπνσε όλυς γρω στς πέντε η ώρα

Τα ξημερώματα ξπησαν πλ πρν από τς πέε ηώρα όμη α τα μωρά είχαν ξυπνήσε από τα μεγα-λτερα πυ με ανυπμνησία περίμεναν ένα λόληρχρόν γα αυτήν την ημέρα Θέλες πυρετός τυ πρσυ-

νήματς έλες όρυβς πυ έαμαν στην αυλή αγωγάτες α τα μυλάρα πυ ήδη είχαν έρε όπως τυςπαρήγγελε Ηραλής




Το ίδιο υνέβαινε και ις αυλές ων άλλων πιιών.Ακόμη και ο γεονας ου ρακλή ο Μουαφά, εχεηκωθεί και εοιμαζόαν να πάει μ ην οικογένειά ου,ην Σουμεά Χρόνια πριν, aπελπιμένoς aπό ην καάαη ης άρρωης κόρη ου, καέφυγε ην ΠαναγίαΣουμελά και ζήηε ην χάρη Της. Οι γιαροί ον είχαναπογοηεει Και όμως η Παναγία έκαμε ο θαμα ης καιη κορολα ου η Φαιμέ έγινε καλά όπως έγιναν καλάάρρωοι αναοι πολλοί, που ζήηαν ην Χάρη ΤηςΤέοια ήαν η φήμη ης Παναγίας και ήαν απλωμένη ε

όλη ην αρη λαα Την έβοναν και ην φοβόνυ-αν ο ίδιο χριιανο κι μουουλμάνοι. Από όε οΜουαφά ο είχε κάνει άμα και κάθε δεκαπεναγουοέπρεπε να πάει ην Παναγία, για να ην ευχαριήει γιαο καλό που ου έκαμε

Όπως εοιμαζόαν ο ρακλής με ον Πaπαγιάννη όπωςεοιμαζόαν ο Μουαφά, έι χιλιάδες οικογένειες ε όλες

ις πόλεις και α χωριά ης επαρχίας, από ις πρώεςκιόλας μέρες ου Αυγοου άρχιζαν να εοιμάζοναι γιαυό ο πανηγρι Ακόμη και ξενιεμένοι από ην Ρωίαερχόνουαν με ευκαιρία ο πανηγρι για να δουν και ουςδικος ους.

Το μοναήρι, εβδομάδες και μήνες πριν καλοεμαόρους κίες και εργάες. Έκιζαν υπόεγα καιπαραπήγμαα διόρθωναν ους χώρους, έβαζαν ένες γιαην προαία από ις υχνές βροχές ης Μαρης λαας. Όλοι οι χώροι, κάω και γρ από ο μοναήρι καια παρεκκλήια διαμορφωνόαν καάλληλα, για ναυποδεχθον ις χιλιάδες προκυνηές. Ειδικά ο προαλιοκαι ο έδαφος γρω ό ην Αγία Βαρβάρα, που ήανπαρεκκλήι προφέροναν ε κάπως μεγαλερη έκαηγια ην υποδοχή ων εοραών

Σ αυά α υπόεγα και πρόχειρα καακευάμαα θακαέληγαν χωριά ολόκληρα έμοροι με ις πραμάειες ουςκαι α ζώα Μόνο οι ξενώνες ου μοναηριο δεν έφαναν




για όε χιλιάδε κόμο. Οι καλόγεροι έπαιρναν προμήθειε για να φάει όλο αυό ο κόμο, ουλάχιον για 5ημέρε. ιαί πολλοί ήαν οι προκυνηέ, που έμεναν και

επαηγριζαν επί δεκαπένε μέρε. Εομάδε ώρα, α 5μουλάρια η Μονή, φόρωναν και έφερναν άλευρα, ελιέ,λάδια, ζάχαρη, όπρια, λαχανικά φροα, παά και ό,ιάλλο χρειάζοναν, από ην Τραπεοα, ην Μαοκα καια Πλάανα. Πρώοι καέφθαναν οι έμποροι και ε λίγο οήυχο και ειρηνικό οπίο άλλαζε από ου θορβου και ιφωνέ όων ανθρώπων. Ο φορνο η Μο, έβγαζε

ψωμιά, δο και ρει φορέ, κάθε μέρα Έι γινόαν εκεί,κάθε Αγουο, εδώ και πάνω από χίλια χρόνια. Από ο 380μ. μέχρι και ήμερα γίνεαι αυή η προεοιμαία καιολόκληρο λαό αφορίζει ον ίδιο ανήφορο, που οδηγείο όρο Μελά, ο Μοναήρι η Παναγία Σουμελά. εικόνα η Παναγία, θαυμαουργή και επιβληική, υγκι-νοε α πλήθη ο πέραμα όλων ων αιώνων. Και

υινοε όλου, αδιάφορα αν ήαν Χριιανοί, ή όχι. Τηνείχε ζωγραφίει ο Ευαγγελιή Λουκά και δεν ην είχεαποχωριεί, μέχρι που πέθανε. Μεά ον θάναο ου, οιΧριιανοί κιαν εκκληία ην βα και έβαλαν μέαεκεί ην θαυμαουργή εικόνα, που ήαν ήδη γνωή, με οόνομα Παναγιά, η Ανιώια, επειδή ην έφεραν από ηνΑθήνα, όπου είχε πεθάνει ο Λοκά Χρόνια αργόερα, ηεικόνα καθοδήγηε δο Μοναχο η βα, ον Βαρνάβα

και ον Σωφρόνιο, να ην ακολουθήουν και ου έφερε αμέρη ου Ευξείνου, εκεί ο όρο Μελά. Πάνω οναπόκρημνο βράχο ου βουνο και ε πηλιά, που η φηείχε δημιουργήει, κίηκε η πρώη εκκληία, αν καοικίαη Παναγία Σουμελά. Έι έλεγε η παράδοη, έι έλεγε οπαππο, έι λεγε η γιαγιά και έι είχαν ακοει καιαυοί ον καιρό ου, από ον παππο και ην γιαγιά ου.

ορικά α εγκαίνια η Μονή έγιναν με μεγαλοπρέπεια ο380 μ. Από όε πια φανερά και υνεχώ, αφόριζαν οΧριιανοί, ον αφορο, που οδηγοε ο όρο Μελά.




Ο ρακλή, με ου αγωγιάε, οποθέηαν πάνω αρία μουλάρια, κάι μεγάλε καλαθοε. Μέα α καλάθιααά, έρωαν κλίμια και κοέρε και μεά οποθέηαν

μέα α μικρά παιδιά ων οικογενειών ου. Σε μία καλάθαμπήκε η μικρή Ταμάμα, με ην αδελφή η, ην Συμέλα. Όρθιαα παιδιά, προπαθοαν να βλέπουν, ι γίνεαι γρω ου.Το ίδιο γινόαν καά μήκο όλη η διαδρομή. Σηκωνόνουαν πάνω κοίαγαν α μέρη, που περνοαν και ανκουραζόουαν, καθόνουαν πάλι κάω ον πάο ουκαλαθιο, α μαλακά, πάνω α ρωίδια Με ρία

μουλάρια κι ένα κάρο, άνω ο οποίο μπήκαν οι προμήθειεε φαγηά και οι ελικε ξεκίνηαν ο πρωί η 4Αυγοου για ην Παναγία Σουμελά, από ην Δαφνοα.Σε πένε λεπά η ώρα, η ποπή βκε έξω από ηνΔαφνονα, ακρι ο ηίο, όπου χνεαι οΝεργεμένερε, ο Πυξίη ων Αρχαίων. Το ποάμι αυόακολοθηαν και οι Μριοι ου Ξενοφώα, η κάθοδο ου

ην Τραπεζοα, ην προπάθειά ου να γυρίουν ηνΕλλάδα, μεά ον θάναο ου Κρου, ον πόλεμο με οναδελφό ου, ον βαιλιά η Περία. Εκεί ακρβώ, πουελειώνει η Δαφνοα και αρχίζει η κοίη ου Νεργεμέε-ρε, είναι μια μγάλη αλάνα, άκιη Δεν κίηκε, γιαί όεφορέ ο Νεργεμέερε αγρίευε και φοκωε θα ήανεπικίνδο για όποιον καοικοε εκεί. Και α ποάμια ηΜαρη λαα αγριεο πολ, όαν λιώνουν α χιόνια,ή όαν βρέχει πάρα πολ Σην αάνα εκεί, γίνοαν ηγκλιη από όλε ι ομάδε και υροφιέ ων Τραπεζου-ίων, που ξεκινοαν για ο μοναήρι. Ναολια καιζουρνάδε, αγωνίζοναν να ξεπεράο ον ήχο ου κεμεζέ,ενώ αυόχρονα οι νεώεροι, ήδη χόρευαν ου λεβένικουποιακο χορο. Οι κοπέλε έκαμαν εργιάνι, γιαί θαήαν ροπή να υμμεάχουν και αυέ ον χορό, ε χώρο

ανοικό, όπου ήαν και ξένοι άνθρωποι. Πόια κοπελιάθα πει σο χορό, όαν βρίκεαι ε διακέδαη υγγενών,δηλαδή ε κλειό χώρο, όπω θα λέγαμε. Τα μικρά μέα από




ις καλαθονες χοροπηδο ον ήχο ης λρας, θέλονας ναυμμεάχουν ην εοραική αμόιρα, που δημιουργοαν οι όο πολλοί άνθρωποι και α ηχηρά όργανά ους.

Φ. Κ τενίδης Ιδρυτής της νέας Μονής Συμελά στην Καστανιά.

Σιγάιγά, κάθε παρέα ξεκινοε προς α νόια,ανφορίζονας ον δρόμο, δίπλα από ο ποάμι Την ίδιαώρα, άλλες παρέες, έφαναν ην αλάνα, για να ξεκινήουνκαι αυές ε λίγο, αφήνονας όπο ε επόμενες, που ερχόαν μεά. Αυό γνεαι εδώ και μέρες και ο όπος δονεί-αι, από α ραγοδια και ην ευθυμία

Ο δρόμος που ξεκναν προς α νόια, είναι η αμαξιή

οδός, που πάει από Τραπεζονα ην Αργυροπολη καιαπό εκεί ο Ερζιγκιάν, Μπαπορ και Ερζερομ. Αιώνες,ώρα, ο δρόμος αυός εναι γεμάος με καμήλες και μου




λάρα, που κάνουν ο εμπόρο από Ευρώπη προς Βαγδάηκα Περία κα αίροφα Το λμάν ης Τραεζούας,είνα γεμάο ζωή, αό α καράβα, που κάθε μέρα, έρχονα

κα φεύγουν. Φέρνουν α αγαθά από ην Ευρπη κααδεάζουν ην Τραεζούνα, γα να γεμίουν πάλ εκεί, ό,αγαθό έχε έρθε από ην ναολή. Ο καμήλες ξεφόρωανκα φορώνουν ώρα α νέα εμπορεύμαα, γα να πάνε ονδρόμο αυό, προς Βαγδάη κα γενκά προς ναολή.

Είχε ήδη ξημερώε, όαν ξεκίνηαν. Ο ήλος φανόαν,ό θα ήαν λαμρός, αυγουάκος, αν κα ην Μαύρη

αα, ο καθαρός ουρανός δεν είνα εγγύη. Κάθεγμή μπορούν όλα να αλλάξουν κα ον καθαρό ουρανόνα ον δαδεχθεί εροπονή. Έ ο εκδρομείς ήαν προεομαμένο, γα κάθε έοο ερίπ ου καρού. Τα παδάχοροπηδούαν μέα ς καλάθες κα όαν κουράζοανκα καθόνουαν χάμω, κοίαγαν ψηλά ον καθαρό ουρανόκα ς βουνοκορφές Κα βουνοκορφές! πόκρημνες,

αλλά κααπράνες, ερηνκές. Σγμές, γμές, ο πέραμαους έμοαζε με φαράγγ Τόο πολύ πληίαζαν ο ανκρές ουνοκορφές, ο πέραμα ένευε, αρερά οποάμ, ο Πυξίης κα ακρβώς δίπλα η αμαξή οδός, ηνοποία ακολουθούαν ολόκληρα καραβάνα προκυνηώνΠέρααν ο Είρογλου, ο χωρό ηΒαίλη κα να απόδεξά κα αρερά καέβαναν κα άλλο προκυνηές, απόα χωρά ους, γα να προεθούν κα αυοί ο μεγάλο

καραβάν ης Τραπεζοας, που ανηφόρζε γα ην Παναγία Σουμελά.

Μεά από δαδρομή 25 περίπου χλομέρων, έφαανην Μαούκα κα ο γνωό ε όλους Τζεβζλο(όπος καρυδών). Άλλη δαδκαία ους περίμενε ηνΜαούκα. Έβγαλαν α παδά από α καλάθα, α οποίαγέμαν με α φορία, που είχαν επάνω ο κάρο. Σρίμω

ξαν α πράγμαά ους, όο μπορούαν κα μεά έβαλαν εδύο καλάθα α πολύ μκρά παδά Ο άλλο έπρεπε ναπερπαήουν, από ην Μαούκα ον δρόμο ης Παναγίας,




που ήαν μονοπάι μόνον γα πεζούς και μουλάρια μκρή Ταμάμα και η Συμέλα βρέθηκαν σε μα καλάθ, με

δύο άλλα μκρά παιδά ης παρέαςΟ χώρος ήαν ενάχωρος, αλλά για α παδά ήανό μεγάλη αυή η διακέδαη Τους είχαν βάλει ονπάο ης καλάθας και άλλα ρωδια ώε ώρα άνεαεκόνουαν όρθα, α χέρια ους προεξεχαν έξω από οκαλάθι, ενώ ο πηγούνι ους ήαν ερεωμένο α χελη ηςκαλάθας Το θέαμα ήαν γοηευικό και διακεδαικό.Έ

να μεγάλο καλάθ

ι και από μέα πρόβ

αλ

αν έαρααγγελκά κεφάλα μκρών παδιών Το ίδιο έκαμαν κα όλες

οι άλλες παρέες, όες έρχοναν ην Μαούκα Μόλιςήαν έομα όλα, ξεκινούαν α μουλάρια, καθοδηγούμενααπό ον αγωγάη και ρος πω ακολουθούαν ομεγάλο, πεζοπορώνας ο υπόλοπο ης διαδρομής καήαν ο υπόλοπο από ην Μαούκα μέχρι ο Μοναήρ,ακρώς 17 χλμ

γααλεLουν ην αμαξή οδό κα ον Πυξίη καιπαίνουν ον παραπόαμο ου, που λέγεαι ης Παναγαςο Ποάμι Δπλα ον παραπόαμο είναι ο μονοπά, οοποίο θα ους φέρει ην Παναγα Σουμελά Της Παναγίαςο ποάμι ενα πιο ενό, αν χεμαρρος Όλη η κοίη ουεναι καλυμμένη με πενακάθαρες πέρες κα λθάρια, που οιαιώνες καέβααν από ο όρος Μελά γα να καλύψουν όλη

η διαδρομή ου ποαμιού Το νερό πενακάθαρο, ρέχε μεορμή, γα να κααλήξει ον Πυξίη Ο θόρυβος που κάνεο ποάμ, ενα ιγμές γμές, εκκωφανικός. Τα νεράκυπον πάνω α βράχα και ο ήχος πολλαπλαιάζεαιαπό ον ανλαλο που δημιουργούν α γύρω βουνάΑνάμεα α νερά πηδούν πέροφες. Αυές δεν νοιάζοναγα ην ορμή ου ποαμιού Με άνεη κνούνα όπου κα

όποε θέλουν. Σο δρόμο να κα μια παρέα με κεμενζέ Οκαλλίφωνος ραγουδής ην ώρα εκείν ραγουδούε έναραγούδ, που αίραζε πάρα πολύ ο οπο.




Συμέλα λεν ην ΠαναγιάΣυμέλα λεν και έναν προκυνώ ην Παναγιάν

κ έρχουμαι με εένανΣη Παναγίας ο ποάμ εχάαην κλειδία μΝαάν αόν που θα περ μονεέννυφίαν.

Κρωμέες κυλ υιός είμαι

κανείναν κι φογομαιην Παναγίαν Σουμελάθα πάω εφανομαι.

Το κααπράινο οπίο, ο θορυβώδες ποάμι, οκαραβάνι ων Πιών, όλα έπαιρναν μια θεία μορφ, οάκουμα ου κεμενζέ και ης φωνς ου ραγουδι

Πιο κάω, μια άλλη παρέα, ιγοέψελνε ροπάια εκκλη-ιαικά, ειδικά για ην Παναγία. Ένα οπίο υνηθιμένοόλο ο χρόνο ην νεκρικ ιγ, όπου μόν ζω αν οθόρυβος ου ποαμιο και ο κελάηδιμα ων πουλιών, ε ίχεκαακλυθεί από ανθρώπινο θόρυβο. Ακόμη και α αυν-θια πουλιά, έφευγαν ξαφνιαμένα από ην προέλευη.Με ο ξαφνιαμένο πέαγμά ους, πρόθεαν και αυά, οδικό ους μοίβο ον γενιό θόρυβο. Το θέαμα και ο

ακρόαμα αν πάνια και ε ιδικά για α παιδιά, ην μνμηων οποίων, βαθιά χαράοναν, όλες αυές οι ευπώεις.

Μεά από μια πορεία 5 ωρών περίπου από ην Μαο-κα, έφααν α πόδια ου βράχου, πάνω ον oπo�o είναιαγκιρωμένο ο φημιμένο μοναρι

Όοι έφαναν και ανίκριζαν ον ιερό βράχο, γονάιζαν,έκαμαν ον αυρό ους και ην προευχ ους. Σε λίγο

γινόαν η ακοποίηη ους, ους προβλεπόμενους χώ-ρους, ανάλογα με ον όπο προέλευς ους. Ο Παπαγιάννης εγκααάθηκε με ην παρέα ου, ε χώρο που είχαν




κααλάβει προκυνηές από ην Τρίπολη Εξάλλου όλοιους, γνώριζαν ον Παπαγ ιάννη , επειδή η Έπιε είναι έναχωρό, πολ κονά ην Τρίπολη Μόλις ους ανιλήφθη

καν, έρεξαν όλοι προς ον Παπαγ ιά, ζηώνας ηνευλογία ου και φιλώας ο χέρι ου, ευλαβικά

Η ακοποίηη έγινε γρήγορα και πρόχειρα, διό ι όλοιήθελαν να ανέβουν ην Μονή και να προλάουν ονεπερνό ης Παναγίας, που θα άρχιζε ε λίγο Πράγμαιμόλις έφααν ην πόρα ου είχους ης Μονής, αφοανέβηκαν ο καακόρυφο μονοπάι ου Μοναηριο, ανί

κριαν όλον ον εωερικό χώρο ης Μοής και ο βάθοςαρερά μέα ο βράχο, δίπλα ο αγίαμα, ήαν ηεκκληία ης Σου μελά, από ην οποία ην ώρα εκείνηέβγαινε η εκόνα για να γίνει η περφορά ης. Οι πιοίέρεχαν προς ο εικόνμα και άλλοι έβαζαν άομα ουςανήμπορα, ή άρρωα, κάω ξαπλωμένα, για να περάει ηεικόνα από επάνω. Καάνυξη θρηκευκή, πλαωμένη με

έκαη, για όους ήρθαν με μα ελ

πίδα να γιαρευονΚαι ήαν όοι πολλοί. Το θέαμα επηρέαζε κα ους υπόλοιπους πιος, απλος προκυνηές, που με δέοςθρηκευικό, έρεχαν να προκυνήουν ην Αγία Εκόνα.

Ο Παπαγιάνς ανακουφίηκε, που επιέλους εκπληρώθηκε ο όνειρό ου. Προκε ην εκόνα και ευχαρί-ηε ην Παναγία, που ον αξίωε να κάμει αυός και ηοκογένειά ου πραγμαικόηα, μια ευχή που χρόνια είχε

ην ψυχή ου. Μεά ον επερινό, α μικρά παιδιά, ηΠαναΊλα και ο Ηρακλής γραν ον χώρο κααυλιμοους. Προηγομενα έφαγαν όλοι, ό α φαγηά, πουπρόφεραν ο μοναχοί ους Π ιος και έπεαν νακομηθον, ερα από μια όο επίπονη ημέρα κα πορείαΟ Παπαγάννης, ο Κωή και η Κυριακή όμως έμεινανην Μονή για να υμμεάχουν μαζί με άλλους πιος

κα ους καλογήρους, ην ολονκια προευχή. Τί αξία θαείχε ο άμα ου Παπαγιάννη, εάν δεν ξημέρωνε όλη ηννχα υμπροευχόμενος μέα ην μονή, όαν μάλια




πολλοί υνοπίε ου, από ην Τρίπολη και α γύρωχωριά, που ον ήξεραν, ήαν επίη εκε Δεν ήαν μόνον οθρηκευικό άμα, αλλά ήαν και θέμα αξιοπρέπεια.

Εναλλάξ και με άλλου ιερωμένου και καλογήρυ πουευρίκοναν εκεί, ο Παπαγιάν, υμμεείχε ενεργά ηνολονύκια, αν παπά. Ήαν δε ο Παπαγιννη πολύκαλλίφωνο Την άλλη ημέρα ο πρωί, 5 Αυγούου, μόλιέλειωε η λειουργα, αν ύνθημα ξαφνικά άρχιαν αναούλια, οι ζουρνάδε και οι κεμενζέδε. Όη ώρακραούε η λειουργα, όλα αυά α όργανα ήαν παροπλι-

μένα. Δεν επέρεπε η θρηκευικόηα ων ανθρώπων ηΜαύρη Θάλαα, γλένια ην ώρα που η εκκληία ακόμηλειουργούε Μόλι όμω κύπηε η καμπάνα η Μον,για να ημάνει ο έλο η λειουργία, αυό ήαν ούνθημα. Ο όπο δονήθκε από μουικά όργανα καιραγούδια. γη εεεο από ου χορευέ Και ι χορευέ Λε και γινόαν υναγωνιμό ποιοί θα χορέουν

καλύερα Από όπου να κοιάξει, έλεπε χορευέ καιάκουγε ον κεμεζέ να ου εκαιάζει Από κάποιαιγμή και μεά νόμιζε, όι ήαν ρομπό ενεργούμενακάω από ον πλήρη έλεγχο ου κεμενζέ Οι έποροιδιαλαλούαν ην πραμάεια ου και πάνω ε ρωμένακιλίμια, άλλοι έρωγαν, έπιναν και ραγουδούαν. Ήανπολύ υχερο, ούε χθε, ούε ήμερα δεν έρεξε, πράγμαπολύ πάνιο ην Μαύρη λαα και ιδιαίερα ο όροΜελά. Τα παιδιά έρεχαν γύρω, γύρω και έπαιζαν, αλλά δενέφευγαν και μακρυά, από φόο μη χαθούν. μικρή Ταμάμαδεν ήαν ακόμη ούε καν εάρων εών και ι να κααλά-ει από όλα αυά Χαιρόαν όμω, γιαί και α αδέρφια ηκαι ο κόμο όλο γύρω η ήαν χαρούμενο

Κερεκή πήρε ζαχαρωά, από κάι εμπόρου και αέδωε α μικρά η παιδιά. Ταμάμα έγλυφε ο γλυφι-

νζούρι με αχύηα υναγωνιμού με ι αδελφέ η πουήαν καά ι μεγαλύερέ η. Όλα ήαν όο ωραία καιγια α μικρά παιδιά ήαν όλα αν ε παραμύθι Το




απόγευμα και ενελώς ξαφνικά, ένα σύννεφο ήρθε καιαγκάλιασε ο όρος Μελά Οι γύρω προσκυνηές εορασέςέχασαν από α μάια ους ο Μονασήρι Είναι η Δύσα,όπως λένε οι νόπιοι Σύννεφο ανάμεικο με ομίχλη. Σελγο έγινε χαλασμός Κυρίου.

Η βροχή έπεφε σαν κααρράκης και όλοι είχαν ρέξεικαι βρήκαν κααφύγιο σα υπόσεγα και α παραπήγμααΤα μικρά παιδιά ρόμαξαν αό ις ασραπές και ιςροντές. Π ολλά έβαλαν τα κλάματα και κρύφτηκαν κάτω από ις φοάδες ποδιές) ων μανάδων ους. Το ίδιο και η

μική Ταμάμα, με ις αδελφές ης, κρύφηκαν κάω από ηνφοά ης Κυριακής, ης μάνας ους και δεν όλμησαν ναξεμυσουν, παρά μόνον όαν η όρα κόπασε. Και κόπασεπολύ γρήγοα και ξαφνικά ακριβώς, όπως άρχισε. Πάλιπρόαλε ο δυναός ήλιος και σε λγο όλα ήσαν πάλι δια,όως και ριν. Το διο ράδυ οι οικογένειες ου Παπαγιάν-νη και ου ρακλή έμειναν εκε πάνω σο όρος Μελά, κάω

από ην αγκαλιά ης ισοικής Μονής. Την άλλη μέρα 6Αυγούσου ξεκνησαν ον δρόμο ης πισροφής, για ηνΤραπεζούνα ίδια διαδικασα, η ίδια ιεροελεσία Μόνον που ώρα, α φορα κάπως λιγόσεψαν Τα ρόφιμαείχαν φαγωθεί, οι λαμπάδες εχαν ανάψει σο Μονασήρικαι έσι ο φόρωμα ήαν πιο ελo και πιο γρήγορο. Σογυρισμό ο Ηρακλής είπε και σάθηκαν οι αγωγιάες σηρίχας ο γιοφύρι, για να ο δείει σην παπαδιά και ονπαπά Πολλά λέγοναι και ραγουδιώναι γι' αυό ογεφύρι, σε όλο ον Πόνο. Ήαν σοιχειωμένο, γιαί εκείεχε ενειχίσει ο αρχιμάσορας ην γυναίκα ου, σην προσπάθειά ου, να σαθεροποιηθε ο γιοφύρι, που μήνεςώρα έκιζε και κάθε βράδυ έπεφε Πράγμαι, μόλις

ενείχισε ην γυναίκα ου, ο γιοφύρι σέριωσε και σέκεαιακόμη εκεί, κόνρα ση φύση και α χρόνια Ο κόσμος ήαν

όσο απλός, που όλα αυά α πίσευε και α ραγουδούσε έλεγε κανείς, όι σως η ζωή ους να μην είχε πια κανένανόημα, αν σέρευε αυή ους η πίση




Μ ανατρχαστκή συγκίση κοίτααν ο μγάλο τγοφύρ κα ο ήχο που έκαμ το δρχόμνο από κάτωποτάμ έμοα σαν τη κραυγή που αών τώρα βγά η

γυναίκα του αρχμάστορα αυτή που στρέωσ κα κρατά τογοφύρ δυνατό παπαδά κα η αναλα δάκρυσανκαθώ κοντά του από άλλη παρέα ο κμτή τηνπαρέα του τραγουδούσαν τον θρύλο του γφυρού κα τηνθυσία τη γυναίκα του πρωτομάστορα Ναροί όντοντυμένο μ ίπκ ίχαν ανέβ πάνω στο γοφύρ καχόρυαν στον ρυθμό του κμντέ τον σχτκό αργό χορό

Όο ίχαν συγκνηθί σαν να έγν η θυσία κίνη τηνημέρα Το ότ έγν η θυσία κανί δν το αμφσβητούσΤόσο δμένο ίνα ο κόσμο κί μ τον τόπο κα μ τπαραδόσ του Κα υπήρχαν χλάδ τέτοο θρύλο πουσαν τραγούδ ανά του αών έδναν ωή στου ανθρώ-που κα το συναίσθημα ότ στη Μαύρη Θάλασσα ο χρόνοδν τρέχ όλα έγναν χθ ή σήμρα το πρωί κα α

πέρασαν αών από τα θρυλούμνα τραγούδα Στην Μαύρη λασσα πέτυχ ο άνθρωπο την στασμότητα τη Αωνότητα ή την αωνότητα τη Στασμότητα Όλα ίναωντανά κα πίκαρα παπαδά κα η αδλφή τησκούπσαν τα δάκρυα του κα η πομπή πάλ ξκίνησ τονδρόμο τη πστροφή Στάσ έκαμαν μόνον γα νατσήσουν κάτ κα αυτό γνόταν κατά προτίμηση κοντά σπηγέ Κα τί πηγέ υλογημένη αυτή γη ίνα πλούσα σπηγέ όσο καμμία άλλη γη στον κόσμο Αργά το σούρουποφτάσαν στην Δαφνούνα στο σπίτ του ρακλή ξέανκα αφού ο ρακλή ξόφλησ του αγωγάτ μπήκαν όλομέσα στο σπίτ κούραση ήταν αρκτά μγάλη ώστ αμέσω μτά το φαγητό έπσαν να κομηθούν

Ο απαγάν έμν μ την οκογένα του 15 μέρστην Τραπούα Όλ αυτέ τ ημέρ ο ρακλή έκαμ

ότ ορούσ γα να υχαρστήσ τον σύγγαμπρο του κατην οκογένά του Τα παδά έπααν στην υρύχωρη αυλήrnu σπτού του Όλη η αυλή ήταν μαντρωμένη μ τίχο κα




έτσ τα παδά έπααν ένοαστα χρίς ίνδυνο να βγουννα πρπλαθον ή να χαθον Πήγαν στον Μποτπ στοΣόουσου σου Πολίτα α στα Εώτχα Τραποντα

ήταν πολ όμορφη α ο λαός της πολ αρχοτά τυμένος

Jστκή MoVΉ Πααγία μελά στ ΠόΤ.

Στο μ"ντάν υλοφοροσαν άνθρπο άθ λογής αάθ ράτσας Το σμο έδχν την δαφορά τους Πόπρίργο θέαμα αυτί που φοροσαν φργα ροχα Τόσο

μγάλη α ραία ντπση έαμ η Τραπονα στονΠαπαγάν ώστ όταν γρσ στην Έσπ πί μήνς μλοσ γ αυτό το τδ α γ αυτήν την πόλη Στα μράπαδά έμν μα σγχυση χαράς α υδαμονας γ ' αυτότους το ταίδ α δά η Ταμάμα μτά από λίγο αρόαπασχολημέ μ τα αθημρνά της παχνίδα έχασαόμη α αυτά τα έονα στγμότυπα που τα άπς

μγαλτρα παδά ρατοσαν αόμη γρά στην μνήμη τουςΣτην Έσπ άθ βράδυ α πί πολλές ημέρς το σπίττου παπά ταν γμάτο πσέπτς γίτονς συγγνς α




ίλους, που κρεμασμένοι από τα χείλη του Παπαγιάννη,άκουγαν τα όσα είχε να τους πε και να λάβουν από το χέρτου την ευλογία της Παναγίας Ο ημέρες που ακολούθησαν,

ήταν γα την Παπαδά, την Κυρακή, πιο κουραστικές καιαπ αυτό το ίδιο το ταξίδ Την ημέρα εργασία στο σπίτ, μετόσα πολλά παδά και το βράδυ να ιλέψει τους επι-σκέπτες και το χερότερο τα παρακάθα, που κράταγαναργά μέσα στη νύχτα Πώς να κομηθεί η παπαδά, ότανακόμη υπάρχει μουσαίρης στο σπίτ Μόλις έευγε και οτελευταίος αργά τα μεσάνυκτα η Παπαδιά σγύρζε το

σπίτ, καθάριζε κα μετά έετε και αυτή να κοιμηθείΤελευταία το βράδυ, πρώτη το πρ να σηκθεί Ευτυχώςκύλησαν και αυτές οι ημέρες, το γεγονός άρχσε να πα-λιώνει κα ήδη όλη η Έσπιε ήξερε κα την παραμκρήλεπτομέρεια του ταξιδιού γά, σιγά, η ζή επανήλθε στηνπαλά γνώριμη ειρηνκή πορεία της Εκείνος ο χειμώναςπέρασε πολύ ευχάριστα Το προσκύνημα στην Παναγία

ουμελά, ο ανεξάντλητες δηγήσεις του Παπά και ηευδαμονία του, ότι κανοποίησε μα πολύχρονη επθυμίατου, γέμισαν τον ίδο κα όλο το σπιτικό, με περσσή χαρά

Γύρ στα Χρστούγεννα η Παπαδά δαπίστσε, ότιπερίμενε παιδί Αυτή τη ορά η εγκυμοσύνη της πέρασεαπαρατήρητη, γατί ο Παπαγιάννης, μετά από τόσες απο-γοητεύσες, δεν τολμούσε πα να έχει ελπίδες, ότι θααποκτούσε επιtέλους αγόρ Πράγματι, τον Ιούνο ήρθε ηημέρα να γενήσει η Παπαδά Φώναξαν την μαμή να έλθειστο σπίτ α κακή της τύχη, την ημέρα εκείνη έλειπε οΠαπαγιάννης, στην γετονική Τρίπολη κα θα επέστρεεαργά το βράδυ Το παιδί γεννήθηκε και ήταν αγόρ, έναπραγματικό αγγελούδι Ο παπάς στην Τρίπολη δεν είχε δέαΌταν το βράδυ έτασε στην Έσπιε, ο πρώτος που τονσυνάντησε ήταν ο Ιμπραχήμ Ο Ιραχήμ είχε ένα χρά

δλα στο χράι του παπά και έτσι χρόνα τώραιδρμένο και οι δύο, κάτ από τον ίδιο ήλιο, μοχθούσανγια το βός τους Ο Ιραχήμ αγκάλασε τον παπά, τον




φησε και τον συγχάρηκε για το χαρμόσυνο γεγονός τηςγέννησης του γιού του Ο αάς δεν μορούσε να τοιστέψει. Το ρω ου έφυγε τοτε δεν ρόδιδε ότι η

Κυριακή την δια ημέρα θα γεννούσε. Μήως ο μραχήμτον δούευε εειδή ήταν γνωστός στην σιε ο όθος τουνα αοκτήσει αγόρι και οι αογοητεύσεις ου έζησε όταν ηααδιά συνεχώς γεννούσε κορτσια Αά ο μραχήμδεν ήταν τυχαος άνθρωος. Ήταν ιστός μουσουμάνοςσεβαστός στην σιε σε όους για την σοβαρότητα και τηναρχοντιά του Μουδιασμένος ο αάς ευχαρστησε τον

μραχήμ. ήταν ροσβοή μεγάη για τον μραχμ εάνο αάς έκαμε έστω και τον αό υαινιγμό μήως και τονκορο·δεύει. Στα θέματα αυτά οι αγνο άνθρωοι τηςΜαύρης Θάασσας εναι ού αυστηρο και ροσηωμένοιστην δικ τους κουτούρα ου δεν ειδέχεται εξαιρέσειςΣε γο όμως να τρέχουν ρος τον Πααγ ιάννη οξάδεφος τους ο Νικόας ο μαραγκός ο Σα ο γετονας

του ο Μι

τιάδης και ο

ο ά

οι τον ερικυκώνουν γιανα τον συγχαρούν για τον γιό του Το ρόσωο του

Πααγιάννη φωτστηκε σαν ανσέηνος Τα όδια τουήραν φτερά και σε γο βρέθηκε στο στι. Ήθεε να δειτον γιό του. Άραξε μια άμα ετρεαου για να μειστον οντά ου ρσκονταν η εχώνα γυνακα του και τομωρό. Η μαμή όμως και μερικές γριές ου σαν ακόμη εκεγια τυχόν συμαράσταση και οθεια στην ααδιά τονσταμάτησαν. Το αιδ κοιμάται και καόν κ εν να το κοιτά.εν εναι σε καό του να το κοιτάξει κοιμισμένο. Τι νακάνει ο αάς; γύρισε και κάθισε σε μια καρέκα.

Οι γραφές ουθενά δεν έγραφαν τέτοιο ράμα Αά οΠααγιάννης δεν ήταν μόνο αάς ήταν και ΠόντιοςΉξερε ότι δια ισχύ εχαν και οι άγραφοι νόμοι Ποέςφορές μάιστα οι άγραφοι ήσαν ιο δυνατο και αό τους

γρατούς. Σε γο ένα ξαφνικό κάμα έβγαε τον αά αότους συογισμούς του. Το αιδ ξύνησε. Άραξε τηνάμα και έτρεξε στον οντά. Τώρα κανες δεν τον εμόδισε






Αλλά σο γλένι ήρθαν όλοι παρόνες χρισιανοί καιμουσουλμάνοι, αφού κανείς δεν ο παρεξηγούσε. Και οίδιος ο μουσουλμάνος ήξερε όι δεν είχε λόγο να είναι

παρών σην έλεση ου θρησκευικού μυσηρίου ης βά-πισης. Ήαν κάι που δεν ον αφορούσε. Έσι ήαν από απαλιά χρόνια και με αυή ην άξη συνεχιζόαν η συμβίωσήους Και ήαν μια συίωση σην Έσπιε ειρηνική καιανέφελη μέχρι ο φθινόπωρο ου 94.

Τα πρώα σύεφα φάνηκαν ον Σεπέμβρη ου 94Από ους Βαλκανικούς πολέμους πολλοί μουσουλμάνοι

καέφυγαν ην Τουρκία, σαν πρόσφυγες αφήνονας πίσω ους, α σπίια ους και α υπάρχονά ους. Είκοσιχιλιάδες περίπου μουσουλμάνοι από ο Κοσσυφοπέδιο,μεά από αλαιπωρίες μηνών και κακουχίες έφασαν σηνπεριοχή ης Σαμψούνας Απροεοίμαση η Τουρκία,δέχηκε ο κύμα ων προσφύγων και ο πρόβλημα διογκώθηκε, με ρομερές κοινωνικές περιπλοκές και αραχές.

Σε πρώη φάση, ους οποθέησαν σε σραόπεδα καισχολεία, που επιάχθηκαν και μεά γινόαν σχέδιααποκαάσασής ους πιο εύκολη και γρήγορη λύση δενάργησε να βρεθεί. Οι πρόσφυγες αδελφοί να βολευούν σεχωριά και σπίια που είχαν εγκααλείψει οι άπισοιΡωμιοί. Χρισιανοί ους ξεσπίωσαν, σε σπίια χρισιανώννα βολευούν. Εν ω άμα και ο θάμα. Σην Έσπιε υπήρχανρία έοια σπίια ακαοίκηα. Ήσαν α σπίια ουΑλκιβιάδη Αδαμίδη, ου Σοφοκλή Γραμμαίδη και ουΓιάννη Μποζαζίδη. Αυοί είχαν αρχικά πάει σην Ρωσσίαο 9, για εμπόριο και αναζήηση καλύερης ύχης. Ήανόε μόδα οι νέοι ου Πόνου που ζηούσαν κάποιακαλύερη ύχη να κααφεύγουν σην Ρωσσία. Ρωσσίαείχε βγάλει ην φήμ σ όλον ο Πόνο όι ήαν η γη ηςεπαγγελίας και όποιος πήγαινε εκεί, γύριζε πλούσιος. Έσι

έφυγαν οι ρεις νέοι από ην Έσπιε και καέληξαν σοΣοχούμ ης Γεωργίας, που όε ήαν ρωσσική Επαρχία.Σιά σιγά δημιουργήθηκαν εκεί και κουβάλησαν και ις




οικογένειε ου εκεί πηγαινοερχόμενοι κάθε χρόνο σοχωρό ου Ξαφνκά η Τουρκκή Κυέρνηση καθιέρωσε διανόμου ην γενική σράευση όλων ων Οθωμανών

Υπηκόων Επί αιώνε οι χρισιανοί δεν πήγαιναν σονσραό κα αυή η ξαφνική διααγή ου φόσε γαί ονσραό ον θεωρούσαν κά ο ρομερό ο άγνωσο πουου έφερνε πανικό Μεά απ αυό ον νόμο ο άνδρεαπέφευγαν να γυρνούν σον Πόνο από φόο μήπωσυλληφθούν σαν ανυπόακοι Ο Αλκιάδη ο Σοφοκλήκα ο ιάννη φεύγονα άφησαν α κλεδιά από α

κλεισμένα σπία ου σον Παπαγάννη ον άνθρωπο πουείχαν σεασμό και εμπισοσύνη Δύο χρόνα ώρα δενήρθαν σο χωρό ου αλλά ο Παπαγάννη πρόσεχε ασπία ου με ην ελπίδα μόλι ελεώσουν οι πόλεμο καιη ανωμαλία θα oρoύσαν να ξαναέλθουν

Ο Νελάλη ήρθε πρωί πρωί σο σπίι ου Παπαγάννηκα ον ζήησε Κυριακή ου είπε όι ο Παά ήαν σην

εκκλησία ου Αγίου Γεωργίου όπου ο Παπαγάννη μόλιείχε ελεώσε ον όρθρο Φάνηκε λαχανιασμένο πράγμαπου ανησύχησε ον παπά ι συμαίνει ον ρώησε ΟΝελάλη ου είπε όι πρέπει να πάε αμέσω σο σπί ουΜουχάρη ου Ισμαήλ

γαλε ο παπά γρήγορα α ιερά άμφα ου και γρήγοραόπω γήκαν και μερικέ γριέ που ήσαν μέσα γιαπροσευχή έκλεσε ην εκκλησία κα μαζί με ον ελάληκαευθύνθηκε σο σπίι ου Μουχάρη Ισμαήλ Αυό δενείχε ξαναγίνει και ο άμορο παά δεν ήξερε με ο μυαλόου ί να συεράνε Μόλ έφασε σο σπίι υ Ισμαήλαμέσω ον οδήγησαν σον Μουσαφίρ ονά όπου ήσανκαθισμένοι σα μνέρα πολλοί μουσουλμάνο συγχωρανοί ου Πρόλαε ο Πααγάν ανάμεσα σε όλουνα διακρίνει ό ήαν εκεί και ο φίλο ου ο Ιραχήμ

Δίπλα σον Μουχάρη καθόαν ένα άγνωσο ζαπέ(χωροφύλακα Αυό ήρθε από ην Τρίπολη ο προηγούμενο ράδυ Εκεί ήαν κα ο χόζα η σπιε Μ αυόν δεν




χ ιδας σχέσις ο Πααγιάννης. Σαν ιωένοι κοσωούσαν ανθς θησκς και αυό ους καούσσ αόσαση. Κακα όως ανάσα ους δν υχ. Το

θέαα αυό ασύχησ ο ολύ ον Πααγιάη. Κάισοβαό έι να συβανι. Όλοι ανασηκώθηκαν λαφάγια να καλωσοσουν ον αά ου δη ουδιασένοςκάθσ οκλαδόν σην θέση ου ου υέδιξαν. Ο Ζαιέςσα χέια ου καούσ κάι χαά ου α έφ αζ ουαό ην Τολη Την σιγ δέκοψ η βαά φων ουΜουχάη Ισαλ Πααφένη ξέις όι ο δκο

σας ξσωσαν ους δικούς ας ου αξαν ουςλσψαν και αένδυοι όσο έζησαν θαν όσφυγςσα έη ας. κυβέση ας δέαξ και έδιξ ονΖαέ ου χ έθι ό ην Τολη να ους αοαασσου σ χωά αι σα ου άφησαν οι δικο σαςκλσά. Ξέ όι α έοα σια ένουν σον αχαλάσας κλισά δώ και χόνια κα να κα ο άνθωοι

ας να νουν σην ηά ώα ου έχα ο χιώναςΜάθα ό α κλιδά α έχις σύ κα σ καλέσα γα να

ας α δώσς να ανοξου α σια αυά να ακοοηθούν οι άνθωοι ας και α ωά ους Εάν δν έχς ακλδά α έχασς θα αναγκασού να σάσου ιςός. Αυό ο γγοα ο Ισαλ γα να ολάβυχόν υκφυγ ου Πααγάννη.

Ο Πααγάης σσισ. Αυο χαν κάν συβούλια

συβουλων αό χθς ο βάδυ κα αυά ου άουγσαν αοφάσςδιααγές Ποέ ο Ισαλ δν λησ έσισον αά αλλά και όση ώα ιλούσ δν κοαγ σαάια ον αά. Ήαν σαν να αβαζ ξένς αοφάσιςαν σαν να έλγ κάι ου δν έβγαιν αό ην καδά ου.Ο Πααγιάννης κοαξ αχανα ένα ένα κα ο βλέαου καφώθη άνω σον μαχ

Ο αχ αν αιδικός ου φλος κα δν ουςχώιζ οα Κάθ ένας ου λησαζ ο βλέα ουαά κοαζ ο άωα και ιδαέως ο Ιαχ.




Γρήορα ο Πααάννς κατάλαβε, ότι οι συχωριανοί τουδεν ήσαν, κατά βάθος, σύμφωνοι με τν λύσ αυτή, αλλάεχαν ιεσθεί Μορεί να ήσαν μουσουλμάνοι συματριώ-

τες οι ρόσφυες, αλλά ι αυτούς ήταν ιο συματριώτεςοι ρωμιοί ξενιτεμένοι αό τν Έσιε υτό έδωσε θάρροςστον Πααιάν Μόλις συνήλθε τους είε

- Εμείς οι χριστιανο, εμαστε και από την πστη μας

υοχρεωμένο, να νδράμουμε και να βοθήσουμε τουςανθρώους αυτούς, ου, αφού, κακιά μορα, έχασαν ταυπάρχοά τους, κατέληξαν στα μέρη μας, σαν πρόσφυγες.

ό τν άλλ μεριά, συματριώτες μας, μας εμιστεύτκαντα σίτα τους κα έτυχε να δώσουν σε μένα τα κλειδιά τουςαι αυτο ανακάστκαν να ξενιτευτούν, ατί αυτή μας γδεν μορούσε ια να τους συρήσε. Νομίζω ότι όλο τοχωριό μας, όλ σε, χρστανοί και μουσουλμάνομορούμε να βοθήσουμε τις τρες ξεριζωμένες οικοένεες,που θα μας έρθουν, χωρς να καταστρέψουμε τα σπίτα των

συματρωτών μας Λόω στς και θμων, θα ρέε νατους φιλοξενσετε στον μαχαλά σας, όπως και όπουμορείτε Ες είμαστε όλοι ρόθυμοι να σας βοθήσουμε μερούχα και φαώσμα Εάν όμως ειμένετε να άρετε τασίτια των αόων συματριωτών μας, εώ δεν μορώ νασας δώσω τα κλειδιά, όως δεν θα έδνα αν ερόκειτο κα ιαδκά σας σίτια Εφόσον όμως θέλετε να ραματοοσετεμα τέτοια αόφασ και ια να μ σάσετε τς όρτες καίνει κάτι, ου ούτε οι ατέρες σας, ούτε οι ατέρες μας,τόλμσαν να κάμουν οτέ, εώ θα αραδώσω τα κλειδάστον φίλο μου Ιμπραχήμ, για να τα παραδώσει αυτός. Εάναυτό, ου θα κάμετε, είναι σωστό, να έχετε κα τν ευλοίατου Μεγάλου Θεού. Εάν δεν είναι σωστό, το κρμα σε σας, Τακλειδιά των σιτιών τα έχω στν εκκλσία, ας έλθε, μαζμου, ο lμπραχήμ, για να του τα παραδώσω.

υτά εε ο Πααιάνς και χωρίς να ερμένει να δειαν θα ερχόταν ο μραχήμ μαζ του, ή όχι, ροχώρσε στνεξώορτα, ια να φύει




Βουβοί όλοι παρακολουθούσαν ον παπά καθώςέφευγε Μόλς έφυγε ο Παπαγιάης ην σιωπ δέκοψε οΖαπιές που ρθε από ην Τρίπολη Με βλοσυρ φων,ους είπε:

Η Βολή Α νεξαρτήτο Πόντο στο ατούμ

Είδαε ον γκαούρη; Όλοι αυοί είνα φίδα σονκόρφο μας Κανονικά η Τουρκία δεν θα ησυχάσει αν δενξεπασρευούν όλο ους Η Τουρκία σους ΤούρκουςΌπως αυοί ο άπισο σκοώνουν και ξεσπώνουν ουςδκούς μας έσι και εμείς Όχι να καθόμασε κα να ουςρωάμε κα να ζηούμε ην άδεα ους, για να ακοποισουμε ανθρώπους μας σε έρημα σπίια, που άφησανφυγόσρα που δεν θελαν να υπηρεσουν ην παρίδα

Η Τουρκία σους ΤούρκουςΤα λόγια αυά φόβσαν όλους ους παρευρσκόμενουςΌλοι κάι είχαν ακούσει για εόουρκους και γα Κομιάο




Αλλά ι σχέση είχε η σπιε ε όλα αυά Δεν ήξεραν ι ναπ. Να καασρέψυν σπίια συαριωών υς, για ναβλέψυν αλαιπωηένυς, αλλά αγνώσυς δόξυςΣύγχυση έασε όλυς και κανείς δεν ιλύσε. Σην αίθυσαακόη αιωρεί απόηχς από α λόγια υ ζαπιέ

ην σιωπή έσπασε Ιπαχή λόγς υ παπά, όι ακλειδά θα α δώσει σ αυόν βάραινε επάνω υ σανπέρα

Αδέλα είπε δεν ξέρω, ι θέλε να ας πει σεβασόςΖαπιές αλλά εείς εδώ σην σπε δεν είχαε κα δεν

έχυε δαρές ε υς ύς γείνές ας Μαζίεγαλώσαε όπως αζί εγάλωσαν και παέρες ας κα παππύδες ας. Πέ δεν άωσε ύη υνανίνάνε ηθύσαε, ένας ν άλλ Αυύς υς συα-ώες ας, πυ θα έρθυν σαν πόσυγες ύε υςξέυε, ύε συγγενείς ας είνα Αύ από Αλλάχ είχαναυήν ην ία, εείς πέπει να υς βηθήσυε. Όπως

είπε Παπαγιάννης όλι θα ηθσυε, Χισιανί καιΜυσυλάν Πείνω σην άκρη υ αχαλά ας νακίσυε ις επόενες έρες ία σπάκα όλι αζί καόλις έρθυν να υς ακπήσυε Μεά γυνώναςπς ν ζαπέ, σαν να ήθελε να απύγει παδήπεδέσευση ως πς έλλν είπε Ας έλθυν να ζήσυναζί ας Εάν είναι καλί άνθρωπι και νκκυραίι θαείνυν αν όως είναι κακί και κλέες α ν Ρεπή εγώθα εία πρώς, πυ θα υς δώξω από ην σπε ας.

ην πόαση υ Ιπαχ συώνησαν όλ ιπύχνες υσυλάνι Ζαπιές δυσαρεσηένςκάπως, υς είπε

Κα όως η ελή είναι να πυν σα σπία ωνφυγόστρατων.

όε Μυχάρης Ισαήλ είπε

Εάν απκαασαθύν ι πόσυγες, όπως πόεινε Ι αχή, ι ενδιαέε ην Δίκηση σην ρίπλη πυκαι πώς υς λέψαε Μπς σην επινή όλων κι παρ




όλη ην δυσαρέσκεά ου ο Ζαπές ην ίδα ημέρα έφυγεγα ην Τρπολη δκα ο Παπαγάννης περίμενε ον μ-πραχήμ σην εκκλησία γα να ου δώσε α κλεδά Ο μ-

πραχήμ δεν μποροσε να χαλάσε μα παράδοση πουχρόνα ζοσε η Έσπε από παέρα κα παππο ΟΕσπελήδες ήσαν όλο ενωμένο απέναν σε οποονδήποεδεν ήαν από ην Έσπε Έσ ήαν επί αώνες έσ ήανκα ώρα Δεν ήαν όμως έσ κα μεά όαν αυά α πρώασύεφα έγναν ροχή κα βροχή Σκέη νεροποή πουσάρωσε α πάνα κα γα πάνα. Το βράδυ ήρθε σο σπ

ου Παπαγ άη ο μπραχήμ κα ου ανήγγελε ην από-φαση που πήραν να κίσουν μέσα σο μουσουλμανκόμαχαλά ρα σπάκα γα ους πόσφυγες Ο Παπαγάννςαγαλλασε από χαρά κα υποσχέθηκε να καλέσε όλους ουςχσανούς να οηθήσουν σο κ σμο ώσε σε δέκα μέρεςπου θα έρχοναν ο άμορο πρόσφυγες να είνα όλα έομαΈσ κα έγνε Το Σεπέμβρο ου 1 9 1 4 απoκαασάθrν

ο πρόσφυγες κα ο συμβάν άχσε να ξεχνέα Ο νέοπόσφυγες μέσα σην κακομορά ους κα βγαλμένο απόάλλη κουλορα κα άλλα έθμα εχαν έβαα κα ςκαθημερνές προσρβές ους κακό αναπόφευκο γα κάθενεοφερμένο μέχρς όου εγκλμασε σον νέο όπο Αλλάκα αυές ους ο προσρβές αφοροσαν ους μουσουλ-μάνους γείονες ους κα πολύ σπάνα ρωμος που ήσανπολ μακρύερα από ο σημείο που καοκούσαν αυοί Σελίγ ήκε κα ο εμώνας κα έσ όλα ήσαν πάλ ήσυχαόπως ήσυχα ήαν πάνα σην Έσπε

Ο Δεκέρος μήκε αγρεμένος Τα βουνά ης Έσπεσο βάθος νόα γέμσαν χόνα κα ο αέρας ήαν πολύπαγωμένος. Όλο ον χεμώνα κα σχεδόν κάθε εβδομάδαόλο κα κάποος επσκέπης θα ερχόαν σο σπ ουΠαπαγάννη γα παρακάθ γα να μλήσε με ον παπά κα

να παρακολουθον ο μεγάλωμα ου μκρο ΑλέξανδρουΣγά σγά η Έσπε ολόκληρη ήκε πάλ σην καθημερνήρουνα κα ο μεγάλο γεγονός ης γέννησης ου γού ου






την νώη τυ Παπαάν Τ να πε κα Παπαάννηήπω ξερε τί ακρβώ νόταν; Τ όν πυ πάντα έλε Παπαάννη ήταν η ευχή τυ Μεάλ Θεό να βάλευαλό σ' όλυ α να α σώσε από τ εάλ κακόρσε η χρνά κα πήκαε στ 9. Τ ρσα τυχρόνυ ήταν τ π κρ πυ έησαν όλ Έκαε πραατκό βαρύ χεώνα αλλά π πλ περίερε πλτκέσυητήσε συκεχυένε εδήσε Ζαπτέ τη Τρίπλη κα τ επεσόδ εκατάσταση των πρσφων άφησεσε όλυ α υπσυνείδητη φβία ότ κάτ κακό πρηνύε

τα Όσα ακύνταν δεν ήσαν εχάρστα Ο επσκέψεανάεσα σε Χρστανύ κα Μυσυλάνυ στην Έσπεάρχσαν να αραώνυν Ορσέν Μυσυλάν απέφευαν κα να χαρετύν Χρστανύ είτνε όταν κατάτύχη τυ συναντύσαν στν δρό Δεν ήταν ευχάρστη ηατόσφαρα

Στ σπίτ τυ παπά η Μαρκύλα η Συέλα η Ταάα

κα Αλέξανδρ εάλωναν χωρί να έχν καίαυπψία δότ δεν καταλαναν τα όσα σνέβαναν Κα τνα καταλάβυν τα αρνα παδά την ώρα πυ εάλύσαν έσα σε α σύχυση πληυρσέ ε άα

ππαδά ασθανόταν κάπω ανακυφσένη ατί κρύλε τη εάλωσαν Συέλα ε την Ταάα φρόνταν τν Αλέξανδρ κα η Μαρκλα έφερνε βόλτα τδυλεέ τυ σπτύ Μα χαρά τα κατάφερνε κα ε ταείρεα κα α ήταν όλ 2 χρόνων Εξάλλυ ταχρόνα εκείνα ένα κρίτσ 2 χρνών έπρεπε να ψηθείκαλά ε τ δυλεέ τυ σπτύ ατί όχ σπάνα στα 4ρσε να παντρευτεί κα να δηυρσε δκή τυκένεα

Έτσ η Παπαδά ελεύθερη από τ ένε τυ ωρύκα τυ σπτύ βηθσε στα ώα κα στα χωράφα τν

παπά Είχε κυραστεί Παπαάνη τα πρηεναχρόνα να τα αντετωπίε όλα σχεδόν όν τυ ατί ηπαπαδά ή θα ήταν έκυ ή θα είχε να φρντίσε ωρά




αιδιά. Μεγάλη βοήθεια ήα η υυφάδα ης, η Ελέη,ου α αδελφή, άοε ήα αρούα. Εξάλλου και ηδια άεκ, οαδική χαρά ης, ήα α αιδιά ου αά,

ου α εχε α δικά ς.Πληαε η γιορή ου Ευαγγελιού Μαρου 1915και εώ οι Ειλήδες ερεα η γάλη γιορή, ου θαέφερε α ης ο έλος ου χειώα και η αρχή ηςοιξης έα ολύ άχηο γεγος ήρθε α υεφιάειάω α λο ο χωρι. Μια εβδοάδα ρι α ηγιορή και εώ ο Πααγιά ης και άλλοι ριιαο

ήγαια η εκκληα ου γου Γεωργου, α ροευχηθού ο ρθρο λοι ε έκληξη εδα άω ιςκάλες ης εκκληας ροά η εοδο, κάοιος ηροηγούεη Aα εχε αοαήει. Ση θέα ηςακαθαρας ο Πααγιάης αιθάθηκε ει έα ουκαι ου ήρθε λιγοθυιά.

υ δε εχε γει καα φορά η ιε, αλλά ούεκαι ουθεά αλλού η Μαύρη Θάλαα. Εά εχεξααγει κάι, θα εχα α διηγηθού γι' αυ οι αούδες. Καες, οέ δε εε, ι κάι έοιο έγιε ε εκκληα,ή α. Σα αραή η εδηη διαδθηκε ε λη η ιε.Μαεύηκα ολλο και ριιαο και Μουουλάοι.Δύο γέροι Μουουλάοι, ραβούα ις γεειάδες ους,για η ιερουλα, ου εδα. Όλους καέλαβε ο φβος, ιοργή θεού ροηύεαι α έλθει εάω ους, για η ράξη

αυή. ρήγορα, ε βραά ερά έλυα ο ο και αφούο καθάρια, ο Πααγιάης έκαε αγια και έχυαο για άω ις κάλες, για α ξελύου ο κακου έγιε. Και αι ε οι κάλες καθάρια, αλλά ο φβοςαρέειε ε λους ους Ειελήδες, ι θεα ιωρα ουςερεε, γι' αυ ου εχε γει. Το φβο αυ εχα καιοι Μουουλάοι. Με αγαάκηη έψαχα λοι α βρου

ο έοχο. ωδήοε λοι υφωούα, ι αοκλεια ο έοχος α εαι ριιας. υοψα έεφε ηράχη ω Μουουλάω. ααις ω ελευαω




καιώ, μήως οδήγηε καέα έο, η αεή αυήάξη. ι κιοι Μουουλμάοι έψαχα η υθεηκαι η έψαχα χως υοκια. μη ους ελδα α

ααλλαγού α η θεα ογή, ήα α βυ ο έοχο. Μουχάης μαήλ υοευα ο Ρεφήκ. Ρεφήκ

ήα Ειελής έος Εχε φύγει μικς ακμη για ηΣαμψούα, ου έηε εου 6 χια και αφούαεύηκε ξααγύιε η ιε. Μήως εκε ηΣαμψούα, εηεαμέος α α γεγοα και ις δια-δεις, ήθελε με ο ο αυ, α εκδικηθε ους

κιαούηδες λλά άλι α έφυγε για Σαμψούα ήαήδη 1 χω. Δε οούε α εάξει α άω ου, ιςααδεις, α ήθη και έθιμα ης ιε, με α οοα μεγάλωα λοι. μαχήμ, α άκουε η υοψα ουμαήλ, ειε α μαευού λοι και α φωάξου οΡεφήκ. ι και έγιε. Όα ο Ρεφήκ άκουε α ο μαου Μουχάη μαήλ, η υοψα, λες και ο κύηε

κεαυς. εε κααγής, οευχήθηκε και φώαε γιαη αθωηά ου. Όλοι ο εψα. Τ εεέβηκε ομαχήμ και εε οκλεεαι α έκαμε η δουλειά αυήυγχωις μας

Κάοιος α' αυούς ους μουαηδες (εοούε ουςφυγες) έει α έχει κάμει η άξη αυή Όλοικοιάχηκα μεαξύ ους, α α υμφωούα. Μουχάης μαήλ μάλια εε η ούκικη αοιμα

Μιέ γκελέ μιδέ μεέ(Σε εμάς οιος έχεαι α εμάς χειεος εαι)Η αμφαια ους οκους εχε ηλεκιθε και

λοι κεφα, ως έει α ιμωηθού οι φυγες.Άλλος έλεγε α ους διώξου λους. Άλλος έλεγε α ουςφωάξου και α ους ααγκάου α ομολογήου, οιοςο έκαμε και α ιμωήου μο αυ, ου έκαμε η

βέβηλη άξηΤελικά μήκε η μέη ο Μουχάης μαήλ καιειε α άε λοι ι ς και η άλλη μέα α






και ερ, για α υεφέρει. Μλι η ιε δύ γρήγρεςρυφηξιές καφέ και ερ μαήλ, η Νυρά υ επε Τιθέλεις και αακαεύεαι με υς κιαύρηδες; Δε βλέπεις

και δε ακύς, ι κακά κάυ αυ υς δικύς μας και μας ιάει εμάς, εά κάπις άφηε ις ακαθαρες υα καλιά ης εκκληιάς υς; Καξε πι μας και απαιδιά μας Μακρυά απ υς Γκαιύρηδες. Δε ακύς ιεαι φδια αάμεά μας;

Οιγέι Αρφ τζ.Ο μαήλ καξε αμλης η γυακα υ π πάω

μέχρι κάω. Η γυακα υ δε ήα Επελύ. Γεήθηκεκαι μεγάλωε έα χωρ ης Κεραύας και ήρθε ηπιε μεά γάμ ης, με Ιμαήλ. Τι α πει μαήλ, η γυακα υ; Π ρμηε α μη μιλήει.

Ση υεδραη μαεύηκα ι πρκριι Μυυλ

μάι. Ο μαήλ αργύε α έλθε. Σε λγ έα παιδ υςεδπηε, ι κά υέβε και μαήλ δε μπρύε αέλθε και ι υς παρακαλύε α πάε π υ. Μλις




ήρθαν οι πρόκριτοι στο σπίτι του Ισαήλ, κάθισαν στονουζαφίρ οντά και σε λίγο ήρθε προστά τους ο καθιερωένος καφές. Αέσωςετά τον καφέ, εφανίστηκε στον

ουζαφίρ οντά, ο Ισαήλ Ήταν χλωός, σαν το πανί. Οιφίλοι του ασύχησαν και τον ρώτσαν τι έπαθε. Όταν τουςδιηγήθκε, όλα όσα συνέβηκαν εκείνα τα ξηερώατα,ανσύχησαν πιο πολύ. Τον λόγο πήρε ο Ασή Φίλοι, είπε,να ην κάνουε τίποτε, διότι ο κίνδυνος για όλους αςείναι πολύ εγάλος Θυήθκε να τους διηγηθεί, ότιάνθρωποι του Τοπάλ Οσάν, έκαψαν ένα χωριό ολόκληρο,

κοντά στην Κερασούντα, για τον ίδιο λόγο και δεν δεί-λιασαν να κάψουν και σπίτια Μουσουλάνων. Ο Τουρούτ, πιο νέος, δεν εύρισκε λογικό, να ρισκάρουν το βιόςτους, για χάρ των Γκιαούρδων.

Πρώτ φορά οι Εσπιελήδες, ιλούσαν για τουςΧριστιανούς συπατριώτες τους και τους αποκαλούσανκιαούρδες. Ο κόσος χάλασε Δεν χάλασε εκείνη τν

έρα, γιατί συνεδρίαση έλξε ε απόφασ, να νκάουν τίποτε και σιωπή διαδέχθκε όλα αυτά ταεπεισόδια. Χάλασε όως η τάξ σχέσεων, που υπήρχε έσαστην Έσπιε, εδώ και αιώνες Αυτό δεν πορούσε να είναικαλός οιωνός Κάτι κακό προήνυα αιωρείτο πάνω απόόλους Το καλοκαίρι εκείνο πέρασε ε ψυχρόττα, ανάεσαστους δύο αχαλάδες. Επισκέψεις εταξύ ουσουλάνωνκαι χριστιανών αραίωσαν και περιορίστηκαν σε όσες ήσανπραγατικά αναγκαίες. Τα βράδυα, όλοι διπλαπάρωναντις πόρτες τους. Άφηναν τα σκυλιά τους στην αυλήελεύθερα. Οι Μουσουλάνοι δεν είχαν ανέκαθεν ιδιαίτερσυπάθεια στα σκυλιά. Τώρα απέκτσαν και αυτοί σκυλιάστις αυλές τους Όλοι εφοβούντο

Ο Τοπάλ Οσάν ήταν ένας άνθρωπος, που αιξε εγάλορόλο στους ετέπειτα χρόνους, πάνω στν τύχ των Ρωιών

του Δυτικού Πόου ενένος στν Κερασούα, άνθρωπος του λιανιού και της αφίας, εκβιαστής και τυχοδιώκτς,βρέθκε εθελοντής στο ακεδονικό Μέτωπο. Λέγεται




άλιστα, ότι εκεί στην Μακεδονία, τραυατίστηκε και έγινεκουτσός, που τούρκικα λέγεται Τοπάλ, όνοα ε το οποίοπέρασε ην Ιστορία Ιδιαίτερα, ετά τον τραυατισό, αυτό

το ίσος του, εναντίον των Ελλήνων, έγινε θανάσιο. Πολύαία κόστισε σον άαχο πληθυσό αυτός ο τυχοδιώκτης.Όταν επέστρεψε στην Κερασούντα, αυτοπροβλήθηκε σανήρωας, ενώ πολλά λέγοαι για δειλίες, που έδεξε στοέτωπο. Οργάνωσε γύρω του ια ολόκληρη συορία, ηοποία εξεβίαζε τυς πάντες και είχε θησαυρίσει Στόχος τουστην αρχ ήσαν οι πλούσιοι. Όλοι είχαν κάποιο πρόβληα. Ο

Νόος γενικής στράτευσης και των Χριστιανών ήταν το όπ οτου Παντού υπήρχαν ανυπότακτοι, γιατί οι Χριστιανοίείχαν φόβο να είλουν τα παιδιά τους, στον Τουρκικόστρατό επιχείρηση αυτή τον έκαε πλούσιο Πήγαινε ασπίτια των ανυπότακτω ε απειλές και κηρύγατα περίπατρίδος και ροδοσίας, σταατούσε όως όλις έ αιρνε ταλύτρα Αυτό γινόταν στην αρχή Αργότερα και όποιος

ανιδρούσε, JlQEJlE να πεθάνει, για να φοβούαι οι υπόλοιποι Έπαινε σε χωριά χριστιανικά και έκαιγε σπίτια καισταατούσε όλις οι προύχονες του έδιναν λύτρα

Τέτοιοι τυχιώκτες έδρασαν τα χρόνια εκείνα ελεύθεραστην Ανατολή και έβλαψαν πολύ το χριστιανικό στοιχείοΌποιος δε Τούρκος προύχοντας τόλησε να ανιδράσειβρήκε και αυτός τον ελά του και πολλές φορές τον θάνατο Τουρκία τα χρόνια εκείνα, άρχισε έσα στην παρακή της,να παρουσιάζει κενά εξουσίας. Ο Σουλτάνος ε όλη τηνωανική Διοίκηση, σε πολλά έρη ήταν υπό αφισβήτηση.Οι Νεότουρκοι, αντίπαλοι του Σουλτανικού Καθεστώτος καιεθνικιστές, προσπαθούσαν να τον ρίξουν Οι συνωοσίεςδιαδέχοαν η ία την άλλη. Στην επαρχία, για να πετύχειςκάτι, έ ρεπε να έχεις την έγκριση του πισήου κράτους,αλλά και του Κοιτάτου των Νεότουρκων

Έτσι έσα στα κενά εξουσίας, βρήκαν εύκολο πεδίοδράσης, οι τυχοδιώκτες Με τις συορίες τους, λήστευαντον κόσο Οι δύο εξουσίες δεν ους πείραζαν, τουναίον




προσπαθούσαν να τους κερδίσουν, για να τους χρησιμοποιήσουν, εν καιρώ, στις μεταξύ τους διαφορές. Που ναδιαμαρτυρηθεί ο Χριστιανός, για το βιός του και για το

καμένο χωριό του; ζωή του και η τιμή του, ήταν στα χέριατου οποιουδήποτε Τοάλ Οσμάν Αργότερα ο Τοπάλ Οσμάνπροσχώρησε στο κεμαλικό κίνημα εθνικής σωτηρίας καιτιμήθηκε σαν μέλος της Εθνοσυνέλευσης, στην ΆγκυραΌμως ο Κεμάλ προσπάθησε αργότερα να μεταρρυθμίσει το κράτος και να καθιερώσει την τάξη και νομιμότητα Πώςμπορούσε όμως επί δέκα χρόνια να ληστεύε ολόκληρο τον

Πόντο Σην προσπάθεια του να κάμει συνωμοσία και νλάψει τον εμάλ Ατατούρκ, θανατώθηκε το τέρας λεπτομέρεα αυτή πέρασε στα ψιλά γράμματα της τουρκικήςΙστορίας, γα να παραμείνει η στορική μνήμη του ήρωα τουΜακεδονικού αγώνα κα του αγώνα Εθνικής Σωτηρίας. ΟιΤσετέδες του, τμήθηκαν με παράσημα, τα οποία φορούσανμέχρι τα βαθά γεράματά τους, με καμάρι Ο γος του

κατάφερε να δορσθεί αργότερα δήμαρχος ερασούντος κα πάνω στον λόφο να κτίσει τάφο-μνημείο στον πατέρατου Και σαν ήρωας τμάτα μέχρι σήμερα αό τους Κερασουνταίους Χάλασε τον τάφο του Δημάρχου απετάνΓιώργη, γα να πει ο τάφος του πατέρα του. Στην Έσπιε,ήταν πρώτη φορά που παρουσιάστηκαν ο Τσετέδες τουΤοπάλ Οσμάν Λίγες ώρες έμειναν, εκεί, αλλά φεύγοαςάφησαν τον φόβο, σε όλο το χωριό

Αργότερα ήρθε κα μα μεγάλη οικογένεια Τούρκων απότην Μακεδονία και εγκαταστάθηκε στην Έσπιε Ήταν ηοικογένεια του Εμίρ Αγά Φαινόταν πλούσα οικογένεατσφλικάδων. καταγωγή τους ήταν από τις Σέρρες τηςΜακεδονίας Έκτισαν ένα μεγάλο σπιτικό στην Έσπε καιμε εντολή του κράτους κατπάτησαν όλα τα χωράφια τωναπόντων Χρστανών στην Ρωσσία.

Μια νέα εποχή άρχε στην Έσπιε, που όμοα της δενείχαν γνωρίσε οι κάτοκο, όσο καιρό ούσαν εκεί οι ίδιοι

κα οι πρόγονοί τους. Η έοια της φεουδαρχίας ήταν




άγνωστη μέχρι τότε στην Έσπιε. Όταν το καλοκαίρι εκείστο τέλος Μα ου με αρχές Ιουνίου ο ήλιος και οι βροχέςέδωσαν ζωή και ύψος στα χόρτα βγήκε ντελάλης έναπρωινό σε όλη την Έσπε κα φώναζε

Εμίρ αγανίν σαπί καλκατσάκΕβ Μπασί μπιρ αντάμ γκελετσέκ.

(Του Εμίρ αγά τα χόρτα ψηλώσανε. Από κάθε σπίτι ναέλθε ένας άντρας). Έπρεπε να κόψουν τα χόρτα του Εμίραγά με αγγαρεία. Αυτό ήταν η αρχή

Τα χειρότερα έγναν τον Ιούνιο του 191. Ξαφνκά με

δαταγή από Κωνστντνούπολη σε όλα τα σημεία τηςΑυτοκρατορίας όπου υπήρχαν Αρμένιοι ο τοπικές αρχέςέβγαζαν ντελάληδες και καλούσαν τους Αρμενίους νασυγκεντρωθούν με ότι πορούσαν να κουβαλήσουν. Ήδηεδώ κα ένα χρόνο υπήρχαν φήμες και υποψίες ότι οιΑρμένιο ετοίμαζαν κάποα ένοπλη εξέγερση ενάντα τηςΑυτοκρατορίας Είχαν λέει σχέδα να δρύσουν κράτος σε

βάρος της Οθωμανκής Αυτοκρατορίας που θα έφτανεμέχρι την Σαμψούντα. Κάτι επεισόδια που έκαμαν οΑρμένιοι στην περοχή του Βαν ήταν η αφορμή για τουςεκτοπισμούς που άρχσαν τον Ιούνιο του 91. Στην Έσπιεδεν υπήρχαν Αρμένο αλλά ο φήμες για ότι συνέβαινεέφτανε μέχρ κα την Έσπιε. Κα τί φήμες Ο εκτοπισμοίστα ενδότερα κατέληγαν σε σφαγές και λεηλασίες πουόμοιες τους δεν ξανάζησε ο τόπος. Ο Παπαγιάννης είχεμόνον ένα φίλο Αρμένη. Αυτός ζούσε στην γετονικήΤρίπολη. Είχε μπακάλικο και διέθετε την πιο ονομαστήποικιλία από μπαχαρκά και βότανα από διάφορα μέρητου κόσμου. Τον έλεγαν Κιρκόρ Κιρετσάν Κάθε φορά πουπήγανε στην Τρίπολη ο Παπαγάννης κα πήγαινε τουλάχστον δύο φορές τον χρόνο έπρεπε να περάσε από τομαγαζί του Κρκόρ να πιε μαζί του καφέ να ψωνίσε

μπαχαρκά όχι μόνο γα το σπίτ του αλλά κα για άλλουςφίλους του στην Έσπιε που του είχαν δώσει παραγγελίεςΟ νους κα η ανησυχία του Παπαγάννη γα την τύχη του




φίλου του Κιρκόρ κα της οκογένειας του, ήταν μεγάλη. Οιεδήσεις, που έφταναν από ταξιδώτες, που έρχοαν απόΣαμψούντα, Τρίπολη, Κερασούντα κα Τραπεζούνα, μίλα-

γαν γ' αγριότητες, που δεν πορούσαν οι απλοί άνρωποιτης Έσπιε να τις πιστέψουν. Φόβος έπασε με τον καρό κατους ριστανούς Ρωμιούς της Μαύρης λασσας ανησυχία του Παπαγιάννη για τον Κιρκόρ με τον καρόέσβησε, γιατί άρχισε στον παπά κα σε όλους η ανησυχία γιατους ίδιους του εαυτούς τους. Όταν τον Σεπτέμβρη πήγε οΠαπαγιάννης στην Τρίπολη, για δουλειές, πέρασε και από

το μαγαζί του Κιρκόρ. Τί να δει Το μαγαζί έστεκε ανοκτόκαι έρμο, σαν ναυαγημένο καράι, που τα κύματα πέταξανστην στερά. Ούτε πόρτα έμεινε, ούτε ράφ Ένας άδεοςχώρος. Τρομαγμένος από το θέαμα ο Π απαγιάννης, τράηξετα γένεια του, με τα χέρια του κα αναστενάζοντας είπε,εντελώς ασυναίσθητα κα ψθυρστά. Ω, βά· βά Δεντόλμησε καν να ρωτήσει τους γείτονες του Κιρκόρ τί έγνε,

ή πως έγιναν όλα αυτά. Με φόβο μεγάλο, απομακρύνθηκεαπό την περιοχή, χωρίς να κοτάζε πίσω του.Ο Χεμώνας του 195 με 916 πέρασε βαρύς και

άραχνος. Μπορεί να μη ήταν αρύ το κρύο, αλλά ήταν πολύβαρύ το κλίμα. Καταργήθηκαν τα πατροπαράδοτα παρα-κάθα, που ομόρφαναν τις ατέλειωτες νύκτες του χεμώνα.Και τί ωραία παρακάθα; Τί δεν έλεγαν κα τί δεν μάθαινανο ένας από τον άλλο, σ' αυτά τα άγα παρακάθια Δίστχα,τραγούδα, θρύλοι κα παραμύθια.

Όλο μαζεύονταν νωρίςνωρίς σπίτια τους, μόλς βρά-δαζε, κα τον χειμώνα βραδάζε νωρίς. Έτσι νεκρώθηκε ηΈσπιε, σαν σε κακό προμήνυμα για ό,τι επρόκετο ναεπέλθε. Κα ό,τ επήλθε ήταν χειρότερο από λαίλαπα.

Τα πρώτα κακά μαντάτα έφτασαν στην Έσπιε τονΜάρτιο, προτού ακόμη αρχίσε η άνοξη του 196.

Ρωσσία κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία Ο Ρωσσικόςστρατός μ ήκε στα εδάφη της ωμανκής ΑυτοκρατορίαςΜα στρατιά από το Βατούμ, κατά μήκος των παραλίων,




κατευθύνετα προς την ραπεζούντα και α άλλη από τοΚαρς, βαδίζε προς τα ενδότερα Χαλασός Κυρίου.

Οι πρώτο πρόσφυγες, από τα ανατολκά παράλια,

άρχσαν να καταφθάνουν. Ήσαν οι περσσότερο Μουσουλ-άνοι άνδρες, που έφευγαν ό φόβο, για την επέλαση τωνΡώσσων. Σε λίγο το κύα των προσφύγων έγινε πραγατκός χείαρρος.

Άνθρωπο ταλαπωρηένο, ε άγριες φυσογνωίες,κατέφθαναν σε όλες τις πόλεις και τα χωρά του ΔυτκούΠόντου Φες υπρχαν, ότι έσα στο ρωσσικό στρατό

υπηρετούσαν Αρένο, ο οποίο έρχονταν ε άγριεςδαθέσεις, για αντίπονα. Αυτές ο διαδόσεις εγάλωναν τηναγωνία και την φυγ των Μουσουλάνων. Όσο προχωρού-σε δυτικότερα ο ρωσσκός στρατός, τόσο εγάλωνε το κύατων προσφύγων Έσπε γέισε ε πρόσφύγες ουσουλ-άνους Ο πόρτες των σπιτών του Αδαίδη, του Γρα-ατίδη κα του Μοζατζίδη παραβιάστηκαν, γα να πουν

έσα πρόσφυγες Αυτ ην φορά όλα έγναν αυτόατα κακανείς δεν ρωτθηκε πια, αλλά και κανείς δεν τόλησε νααντδράσε

Η εγάλη είδηση, που τρόαξε τους ουσουλάνους δενάργησε να έλθε Στις 6 Απρλίου 96 πκε ο ρώσσικοςστρατός έσα στην πρωτεύουσα των Κονηνών, στην ρα-πεζούντα. Ο φόβος ταν εγαλύτερος εξ αιτίας τς φες,που κυριαρχούσαν παντού, ότ έσα στον στρατό τονρωσσκό υπάρχουν πολλοί Αρένο που ε ίσος ζητού-σαν εκδίκηση, γα ό,τι έγνε στο έθνος τους, ένα χρόνο πρν,έσα στα όρα της Οθωανκς Αυτοκρατορίας. Ένοχοι καιαθώοι για το έγκληα που είχε γίνει, ασθανόταν, εγάλοφόβο, γιατί σαν βέβαιο, ότι η εκδίκηση δεν κάνε δάκρσηανάεσα, σε ενόχους και αθώους Πίστευαν ότι όλο οιουσουλάνοι, θα σαν στα χέρια των Αρενίων έραο

γα το κακό που είχε γίνει.Όταν ο ρωσσκός στρατός έφτασε στην Γόουρα τηνσηερν Γόρα, λίγα χλόετρα έξω από τον Πυξίτη




ποταό ανατολικά της Τραπεούντας ήταν πια θέα ωρώνη πτώση της Τραπεούντας. Κάτω από την βεβαιότητα αυτήη Τουρκική ιοίκηση κάλεσε τον Αρχιεπσκοπο ρύσανθο

και τους Έλληνες προύχοντες στους οποίους παρέδωσε τηνπόλη και την τύχη των πτωχών κυρίως ουσουλάνωνκατοίκων της πόλης που δεν είχαν τρόπο να ύγουν και θαέεναν εκε αρακτηριστική στορικά η ηέρα της παραδόσεως Ο βαλής της Τραπεούντας εχέτ Τεάλ Αήκαι ο αντιπρόσωπος της νεοτουρκικής κυβέρνησης στονΠόντο Αλή Ριά άησαν την πόλη σε α προσωρινή

κυβέρνησηιοίκηση ' επκεαλής τον ητροπολίτη ρύσανθο και έλη τον διευθυντή της αστυνοίας τον ιοκητήτης ωρουλακής τον Γ.Φωστηρόπουλο τον Π. Γραατικόπυλο και τον Γ. Κογκαλίδη. Στην σύντοη τελετή παρα-δόσεως ο Βαλής Αή επε στον ρύσανθο: Από τουςΈλληνες πήραε την χώρα αυτή και στους Έλληνες τηνεπστρέουε''. Έτσι την ώρα που στς 16 Απριλίου 1916

έπαναν οι Ρώσσοι στην Τραπεούντα δεν βρήκαν οίκηση Τουρκκή αλλά τους υποδέχτηκε ελληνκή ιοίκησηκα όχ όνον Όλος ο χρστιανικός λαός της Τραπεούνταςκαι των γύρω χωρών χύθηκαν στους δρόους ε δάκρυαστα άτια πιστεύοντας όλοι ότι το όνειρο γενεών εκείνητη στιγή γινόταν πραγατικότητα. έσα σε ώρες οητροπολίτης ρύσανθος έαθε την λειτουργία ρωσσικάκαι έσα στον ητροπολτκό ναό του Αγίου Γρηγορίουέγνε λετουργία και δοξολογία προς τιήν του ΡωσσικούΣτρατού κα των αξιωατικών που είχαν πει στην Τρε-ούντα Τέτοος ήταν ο ήλος των Τραπεούων ώστε σεσύντοο χρόνο όλοι είχαν άθει σχετικά ρωσσικά γα να ορούν να συνοιλούν ε τους σωτήρες του Έθνους. Καιενώ εδώ ανατολικά ο ελληνισός πανηγύριε στα δυτικάτου Πόντου το κακό εγάλωνε. Ο ρωσσικός στρατός προ-

χωρούσε σχεδόν χωρς αντίσταση έχρ τον ποταό αρ-στ (αρσώτη) κοντά στην Τρπολη Εκεί ο Τουρκικόςστρατός προέταξε άυνα ετά την συνεχή οπσθοχώρηση




ΣΥΣΕΧ

πορεία της εξορίας

ΜΥΗ ΘΣΣΑ

<� i0 �\

� < ' o

ΑΜΖΑΡΑ

ΓΑΡΑΣΑΡΗ

ΜΙΡΚ

ΤΡΑΠ ΕΖΟΥΝΤΑ




ε αποτέλεσα να καθλωθε εκε ο ρωσσικός στρατός,έχρι τν στιγή, που ε τν κήρυξ τς Οκτωβριανήςεπανάστασς και τν αλλαγή Πολιτικής και τν διουργα

των Σοβιέτ, να φύγει ο στρατός αυτός εν διαλύσει και νααφήσει έρους τους Χριστιανούς και του ΑνατολικούΠόντου, ε γκρεισένα όλα τους τα όνειρα.

Όσο καιρό όως έενε ο στρατός ο ρώσσικος στονανατολικό Πόντο, ο ελλνισός ζούσε σε ανάστασ. Τελετές, παρελάσεις και εφερδες, έσα στν έθ τς εγάλςΙδέας, κρατούσαν όλο τον λαό σε εθνική ανάτασ. Στον

Δυτιό Πόντο, όως το έγκλα ανενόχλτο σάρωνε τουςΧριστιανούς. Ιδιατερα ύπαρξ δύο εξουσιών στνΤουρκα τν εποχή εκεν, διουργούσε ένα χάος, έσα στοοποο, εκινούντο όλοι οι Τυχοδιώκτες και οι εγκλατεςτου Κοινού Ποινικού Κώδικα Σε ποιά εξοσα ναδιααρτυρθούν οι Χριστιανο Κάθε εξουσα ήθελε να έχεικαλές σχέσεις ε τα κακοποιά αυτά στοιχε α, για τν δικτς, εν καιρώ επικράτσ. Οι Χριστιανο

διααρτύροντανσε κουφά αυτιά.Όλ παραλα τς Μαύρς Θάλασσας δυτικά του

Χαρσιώτ ποταού, νεκρώθκε. Τσετέδες έπαιναν σταχωριά τα χριστιανικά, για να πάρον δήθεν εκδκσ. Στνουσα λήστευαν τους άοιρους χωρικούς, έκαιγαν σπτιαγια εκφοβισό και τσαπουκά. Όποιος τολούσε ν αντισταθε, έβρισκε επ τόπου τον θάνατο. Το καλοκαρι εκενο

του 196, ήταν το πιο ζεστό. Και ήταν το οναδικόκαλοκαρι, στν ιστορα τς Έσπιε, που κανες δεν ξεκνσενα πάει στα παρχάρια στα έσα Ιουνου, όπως γινόταν κάθεχρόνο. Δεν πήγαν ούτε οι ουσουλάνοι. Όλοι φοβό-ντουσαν ν' αφήσουν τα σπτια τους έρα. Πάλι αζεύ-τκαν οι χριστιανο για να κόψουν τα χόρτα του Ερ Αγά.Αυτή τν φορά οι πράβοι του Αγά, έσπρωχναν τους

Χριστιανούς προκλτικά, ζτώντας και επιζτώντας καυγά.Οι άοιροι οι Χριστιανο τα υπέφεραν όλα καρτερικά,ελπζοντας, ότι δεν θα γ νουν χειρότερα και ότι γργορα θα




διόρθωνε η κατάσταση στο όμορφο χωριό τους. Κανείς δενσυζητούσε τα γεγονότα, κανείς δεν έκαμε κριτική Οι χρόνοιήσαν πονηροί και η Σιωπή ήταν το μόνον σίγουρο φάρμακο.

Τα παιδιά δεν Ωλμούσαν να απομακρυνθούν απ τα πίτιατους, για να παίξουν. Κάποτε αλώνιζαν όλη την ΈσπιεΦόβος έπιασε και τα παιδιά Η Ταμάμα, με τ' αδέλφια της,έπαιζαν με τον μικρό αδελφό της Αλέκο, στην αυλή τουσπιτιού της. Η μεγαλύτερη απόσταση και αλλγή ήταν ναπάνε μέχρι την αυλή της θείας της Ελές καc του θείουΚώστα Το σπίτι του θείου Κώστα ήταν πολύ κοά και οι

αυλές τους δε χώριζαν Και τα δύο σπίτια είχαν κοινό ντουβάρι-χώρισμα, που δημιυργούσε ένα μεγάλο κύκλο,μέσα στον οποίο ήσαν τα σπίτια των δύο αδελφών, τουΚωστή και του Π απαγιάννη Όσο ασθενικός και αρρωστιάρης ήταν ο θείος Κώστας, τόσο ανδρογυναίκα ήταν ηθεία Ελένη Τα παιδιά του ππά ήταν η χαρά τους, μια καιοι δυο :υς έτυχε να μην ποκτήσουν ποτέ παιδιά Με τις

ώρες έπαιζαν μπροστά στην αυλή της θείας Ελένης. Τα γλυκά και οι περιποιήσεις της θείας Ελένης ήταν η αιτία,πυ τα παιδιά, τις πιο πολλές ώρες, ήσαν στην αυλή τηςθείας παρά στην δική τους. Εξάλλου στην δική τους αυλήπάντοτε τους περίμενε κάποια δουλειά του σπιτιού Πολύσυχνά η Κερκή φώναζε τις δύο μεγαλύτερες κόρες γιαδουλειές του σπιτιού της και τότε έμεναν στην θεία Ελένημόνον η Ταμάμα με τον μικρό Αλέξανδρο Η μεγαλύτερηχαρά όλων των παιδιών ήσαν τα παρχάρια Κάθε χρόνο,μέσα Ιουνίου, ξεκινούσαν με πομές, για τα παρχάρια τηςΈσπιε, που απέχουν γύρω στα 25 χιλιόμετρα

Τι γιορτή, τι χαρά; Στόλιζαν τις αγελάδες με πουσκούλιακαι άλλα στολίδια και ξεκίναγαν όλοι, μουσουλμάνοι καιχριστιανοί, τραγουδώντας για τα παρχάρια Πάνω στιςάδενδρες πλαγιές, περίμεναν τα ζώα για τροφή και τα

παιδιά για να παίξουν Έμεναν όλο το καλοκαίρι στιςπέτρινες καλύβες των παρχαριών, γιατί ο αέρας κάτω στηνΜαύρη Θάλασσα είναι αφόρητος και ποπνικτικός το






την πολιτικοστρατιωτική λύση του λεγόμενου Τούρκικουπροβλήατος Και η γερμανική λύση ήταν απλή Η Τουρκαέπρεπε να απαλλαγεί από την ποικιλία εθνών καιθρησκειών και όειλε να γνει ένα έθνος, ένα κράτος, μιαθρησκεία, για να επιβιώσει στην περιοχή Ανέτρεπαν έτσιτην υποθήκη του Μωάεθ Β του Πορθητού, που μπαίνοντας στην Κωνσταντινούπολη μοναδικός στην Ιστορία τηςΑνθρωπότητας, ανεκτικός και αντθετα με τα όσα ίσχυανμέχρι τότε, εκήρυξε την ίδρυση της Οθωμανικής Α υτοκρατορίας, αναγνωρίζοας εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες,

με δική τους αυτοτέλεια και διακυβέρση Πρώτη οράστην Ιστορα ηγέτηςνικητής, δεχόταν αυτή την νέα ορήπολιτικής ελευθερίας Και στον αιώνα μας που η πολιτικήελευθερα και τα ανθρώπινα δικαιώατα άρχισαν ναισχυροποιούνται στον ορίζοντα, οι ερμανο σύβουλοισυμβούλευαν τους Τούρκους, πως θα κάουν ενιαονκράτος, ισχυρόν, εξαανζοντας τις ειονότητες Είναι πα

σιανές, ότι μια τέτοια λύση δεν ήταν δυνατή, χωρίς ναχυθε αία, χωρς να εξαανιστούν τα εμπόδια, δηλαδήχωρς να εξαανιστούν οι Χριστιανοί Οι συμβουλές αυτέςβρήκαν κατάλληλο πολιτικό υπόαθρο στην Τουρκία, διότιτο νεοτουρκικό κίνημα, που ξεκίνησε το 108 από τηνπλατεα Ελευθερίας της Θεσσαλονκης, ε ιλελεύθερεςπανανθρώπινες αξίες σαν ια νέα γαλλική επανάστασηκαι απευθυνόταν σε όλους τους υπηκόους του Σουλτάνου,καλώντας τους σε επανάσταση εναντον στην βία και τηνασυδοσα του Σουλτάνου, από νωρς και ιδιαίτερα κατάτους Βαλκανικούς πολέμους, μετατράηκε σε εθνικιστικόασιστικό τουρκικό ίνημα Σύνθηα των Νεότουρκων δενήταν πια η ελευθερία, η νοιμότητα και η ισότητα Σύνθημάτους ήταν η Τουρκα τουρκική Το 16 μόνο αυτό το σύνθημα πια κυριαρχούσε στον αέρα Μέσα σ αυτή την

ατμόσαιρα διοικούσε την στρατιά του μετώπου ο ΒεχήπΠασάς Δεν ήταν τυχαίος άνθρωπος Ο αδελός του και ογαπρός του στρατηγοί και αυτο διοικούσαν ο καθένας




απ ένα σώα στρατού δηλαδή τρία άτομα απ μιαοικογένεια κυριαρχούσαν στρατιωτκώς στην ΤουρκίαΆρα δεν ορεί να σταθεί δικαιολογία τι εκτελούσε δα

ταγές Γεγονς είναι τι ο ίδιος ήταν ελληνομαθς πολέμησε στους αλκανικούς πολέμους με την Ελλάδασυνελήφθη απ τους λληνες Τιμήθηκε σαν στρατηγς εναιχμαλωσία και πέρασε την αιχμαλωσία του φιλοξενούμενος της ελληνικής κυέρνησης σε έπαυλη στο Φάληρο Σελες τις διαμαρτυρίες των ελλήνων ιεραρχών για τα αίσχηπου έκαμαν άτακτοι τσετέδες στον Πντο απαντούσε με

ευγένεια και σμπνια Ή ήταν πονηριά λα ή δενμπορούσε να ελέγξει το χάος που είχε δημιουργηθε Είναιπάντως γεγονς τι ήταν πολύ ευγενής σε αντιπροσωπείεςχριστιανών και πάντοτε συμούλευε θετικά Ίσως λένε οιεχθροί του έδειχνε αυτήν την ευγένεια έχοντας υπ' ψιντου τι ομθρησκοι του ρίσκονταν στον Ανατολικ Πντοκαι η τύχη τους ήταν σε χέρια Ελλήνων Ο καθένας μπορεί

να κρίνει τον άνθρωπο Γεγονς είναι μως τι τον Νοέμ-ριο του 16 με τους Γερμανούς συβούλους τουκατέστρωσε ένα αθώο" στρατιωτικ σχέδιο ασφαλείας Τοσχέδιο αυτ έλεγε τι Ύια λγους ασφαλείας λοι οιχριστιανοί του ρωσσικού μετώπου έπρεπε να απομακρυν-θούν απ το μέτωπο προς το εσωτερικ σε απσταση 50χιλιομέτρων Επειδή ο ι Ρώσσοι ήσαν χριστιανοί ορθδοξοιυπήρχε πρλημα ασφαλείας να ρίσκονται χριστιανοί στο

μέτωπο Το σχέδιο αφορούσε λους τους πληθυσμούς απΤρίπολη μέχρι Σαμψούντα Σ ινώπη και Μπάφρα Το σχέδιοήταν προσωριν και έτσι φανταν και λογικ και αθώοΛογικ για την σκοπιμτητα του μπορεί να ήταν αθώοπάντως δεν ήταν

Όταν μετακινείς μέσα στον χειμώνα σκπιμα ένα λατον οδηγείς στον φυσικ αφανισμ μέσω πείνας κρύου και

αρρώστιας Όταν μάλιστα τα 50 χιλιμετρα γίνονται 2,ττε το σχέδιο είναι φανερ Πιο αισχρ αποδεικνύεται τοσχέδιο ταν κατά τπους και σε α σταση 20 χιλιομέτρων




πάνω στην γνωστή διαδρομή, που θα προ χωράει η αποστο-λή των μεταφερομένων, κρυμμένοι τσετέδες καραδο κούσαν δή θεν τυ χαία και έπεφταν πάνω στους άμοιρους χριστια

νούς, για σφα γή. Δέ κα τέτοιες αποστολές έ γιναν σε διάφο-ρους χρόνους από την Σαμψούντα προς τα νότια. Τ ους περίμεναν στο Σε"τάν Ντερεσί -στο φαρά γγι του διαβόλου.

Προς το Παρχάρι

Φωνές κραυ γές, αντή χησαν στον αέρα Ελά χιστοι γλύτωαν β αρά τραυματισμένο -τους νόμισαν γα νε κρούς, ή ρόλαβ αν κα έφυ γαν στα γύρω βουνά. Ερείια αν θρώπινα,

μετά από μήνες περπλάνησης, δασ χίζ οντας όλη την Τουρ κία, έφτασαν στα νότια παράλα της Τ ουρκας, την Μερσίνα και από εκεί στην Ελλάδα, μάρτυρες του εγλή-




ατος. Τα χωριά Καβάκ και Χάβζα, έξω από την Σαψού-ντα, κάηκαν ολοσχερώς Κάηκαν σπίτια κα άνθρωποι κατα δύο χωριά αφανστηκαν Συνολικά κα από διάφορες

ατίες, έχασαν την ζωή τους πρόωρα, έχρ την ανταλλαγή,περίπου 350άνθρωποι. Δηλαδή το ήισυ των Ελλήνωνκατοίκων της περοχής

Στην Έσπιε, το αντάτο έφτασε Κυρακή 6 Νοεβρίου96 το πρω Ο Ντελάλης γυρνούσε ανάεσα στα ελληνκάσπίτια κα καλούσε όλους τους ρωούς να αζευτούνπροστά στην εκκλησα, έσα σε λίγη ώρα, κουβαλώντας

αζί τους, τα υπάρχοντά τους, ό, πορούαν Τούρκοαγωγιάτες, ε υποζύγα, θα αναλάβαναν την εταφοράνπερισσότερων πραγάτων, για όσους πορούσαν να πληρώσουν Σε λίγο αζεύτηκαν ο Χρστιανοί Ο Παπαγάννηςήθε τελευταος, γατί ο αδελφός του ο Κώστας ήταν άρρστος ε πυρετό εδώ και δύο έρες, κα ήθελε την δική τουοήθεια Στην εκκλησία, στα σκαλά του Αγου Γεωργου,

έστεκαν βλοσυρο

άγνωστοι Τούρκο ζαπτέδες, που θασυνόδευαν την αποστολή σε απόσταση 50 χλιοέτρων απότην Έσπιε προς τα Νότια όπως έλεγε το σχέδιο. Ο Τούρκοιαγωγιάτες, έκααν τα παζάρα τους για αγώγ, ε όσουςεχαν χρατα να πληρώσουν τς απαιτήσεις τους ΟΠαπαγάννης πήγε κατευθείαν σε έναν έφππο αξωατκό,που έοαζε να εναι υπεύθυνος για όλη την υπόθεση Τουείπε, ότι ο Κωστής ο αδελφός το, είνα ε πυρετό άρρω-

στος και εάν πορούσε να είνε σπίτι του, ε την γυνακατου την Ελένη Ο αξιωατικός ούτε κοίταξε στα άτια τονΠαπαγάννη, αλλά άγρια του επε να γκρεοτσακιστε οΚωστής να έλθει ώστε να ξεκνήσουν προτού εσηεριάσε,για να προλάβουν, προτού νnώσε, να φτάσουν στοπρώτο έρος, που προέβλεπαν να διανυκτερεύσουν. δη οιηέρες εχαν κρύνει και γρήγορα βράδαζε

Με κατεβασένο το κεφάλ ο Π απαγάννης, πήγε στοσπτι του αδελφού του, σήκωσε τον άρρωστο αδελφό τουαπό το κρεβάτ κα αζί ε την νύφη του την Ελένη, ήρθαν








διο άρισε και σα άλλα σπια. Όι ενδιέφερε οσοαζαν ι δεν ενδιέφερε ο πεούσαν. Η ψυχή ουΙ ραχήμ δεν άεξε για ο κακ που γιναν σους γεονες

ο και ιδιαερα σον φλο ου ον Παπαγιάνη Παρλεςις κραυγές ης γυνακας ου άνοιξε ην πρα και προχώρησε προς ην αυλή ου Παπαγιάν. Απ ην αυλή ης ηγυνακα ου απεγνωσμένα ον καλούσε και ον παρα-καλούσε να γυρσει σπι. Για μια σιγμή οι σεέδες ακού-γοας ις κραυγές ης γυνακας ου Ιμραχήμ σαμάησανην διαλογή και ε αιλήφθηκαν ον Ιμπραχήμ που

ερχαν προς αυούς. Τον ρώησαν απ απσαση, ήθελεκαι ο μνο που πρλαβε να πει ο Ιμπραχήμ ήανλλαχάν ουλ (απ ον Θε να βρεε. Η καάραου έσβνε μαζ μ' έναν πυροβολισμ που ακούσηκε. Τοβλι βρήκε ον Ιπραχήμ σο μέωπο και ον έριξε κάωνεκρ. αν ο πυροβολισμς που εχαν ακούσει οιΧρισιανο καθώς εχν βγει απ ο χωρι. Μλις έπεσε

νεκρς ο Ιμπραχήμ η γυνακα ου σην αυλή ης κάθισεκάω χυπιαν και ραβούσε α μαλλιά ης για ο κακπου ην βρήκε. Έβριζε α φδια ους Χρισιανούς που εξαιας ους έχασε ην ζωή ου ο άνδρας ης. Πσο διαφορεικο εναι οι άνθρωποι και πσο διαφορεικά βλέπει οκαθένας α σα γύρω μας συβανουν;

Αφού άδειασαν λα α σπια και έκαμαν ις επιλογέςους φρωσαν ην λεα ους σε κάρα/ Σε ρεις ώρες λαεχαν ελειώσει Αμέσως μεά φωιές σάρωσαν λα αέρημα σπια ων Ρωμιών και ο καπνς ανέβηκε ψηλά σονουραν σαν επλογος ου έλους μιας ισορας ενς λαούπου έζησε και μχθησε σα χώμαα εκενα πάνω απ 27χρνια. σαν οι καπνο που ανκρυσαν οι Ρωμιο ανέσρεψαν ο βλέμμα ους σο αγαπη ους χωρι για ναο αποχαιρεήσουν για ελευαα φορά απ ην πηγή πριν

απ α παρχάρια που εχαν κάνει σάση. Κάι γκρέμισεμέσα ους. Ο Παπαγιάνς καάλαβε ι λα α λγια ουΤούρκου αξιωμαικού ήσαν ψέμα. Ο δρμος που πήραν








σο Χάνι. Ήαν ο πρώο θύα από ην Έσπιε σονγολγοθά ης εξορίας Ο Παπαγιάνς έκλαψε ον αδελφόου αυόν όνον είχε Οι ζαπιέδες επέρεψαν ια ικρή

καθυσέρηση για ο θάψιο ου άοιρου Κωσή. Πενναέρα ακριά από ο χάνι σην πλαγιά ου βουνού όπουα χώαα ήσαν πιο αλακά άνοιξαν ένα πρόχειρο άφο.Έψαλλε ο Παπαγιάννης κλαίγονας ον αδελφό ου καιεά ον σκέπασαν ε χώα. Φεύγονας από ο χάνι οΠαπαγιάννης έριξε ακόη ια αιά δακρύζονας σονάφο ου αγαπηένου αδελφού ου.

Τις δύο επόενες έρες ο καιρός ήαν καλός και έκαεην πορεία ων εξορίσων πιο λαφριά. Οι νύκες όωςήσαν ροερά κρύες. Μεά ρεις έρες έφασαν σο χωριόΤα Τερέ που είναι σα πόδια ου βουνού Εριέζ Νά Τοχωριό είχε πολλές ερειπωένες καοικίες που γέισαν όλεςαπό ους χρισιανούς εξορίσους Το ουνό ψλά ήανγεάο χιόνια και από όι ήξεραν α χιόνια έεναν εκεί

χειώνα καλοκαίρι γι αυό λέγοναν και Εριέζ Ναδηλαδή άλιωο βουνό Το βουνό αυό έπρεπε να οπεράσουν για να προχωρήσουν νόια. Ο Παπαγιάννηςκοίαζε ο βουνό γεάο χιόνια και αγωνία ον είχεκααλάβει Το βουνό συχνά παρουσίαζε χιονοθύελλεςαπρόβλεπες Εκός απ αυόν ον κίνδυνο η αγωνία ουήαν εγάλη για ον ικρό Αλέξανδρο που άρχισε νακαίγεαι από πυρεό και να έχει διάρροιες. Μέσα σα

ερειπωένα σπίια βολεύηκαν όλοι άναψαν φωιές ναζεσαθούν και ε πρόχειρες σούπες ε χονδροαλεσένοκαλαόκι ή κριθάρι προσπαθούσε ο κόσος νr ξεγελάσειν πείνα ου Η πείνα και η εξαθλίωση ων πα ιιών ήανεγαλύερη. Ο Παπαγιάννης δεν ακού ησε ίποε σοσόα ου. Καθόαν σο πλευρό ου αγαπηού ουΑλέξανδρου ον χάιδευε και προσπαθούσε να ο πείσει να

φάει κάι από ις σούπες που η άνα ου και η θεια ουείχαν εοιάσει. Τα άλλα παιδιά η Μαρικούλα η Συέλακαι η Ταάα έρωγαν ε απλσία ν απαίσια σούπα






επθέσεις τους. Όταν ο Ρώσσο καν στον ανατολκόΠόντο, οι ουσουλάνο έφευγαν σαν πρόσφυγες, γιατίφη είχε δαδοθεί, ότ ο Ρωσσκός στρατός είνα γεάτος ε

Αρένιους αξωατκούς Οι άνθρωπο ξεραν τι είχεσυεί πριν ένα χρόνο στους Αρενίους κα φοβότουσαναντ οινα. Εάν ερχόντουσαν εκδκητκοί οι Αρένιο, τίποτεδεν έσωζε τους ουσουλάνους Ποιός θα έκαε διάκρση,εάν έφταξε, όχ Μαχαίρ θα περνούσε από πάνω τους,σαν εκδίκηση. Έτσ ολόκληρα ουσουλανικά χωριά είχαναδεάσε και ιδίως οι άνδρες είχαν όλοι έρθει σαν πρόσφυγες

στο Δυτικό Πτ Ο συνοδοί Τούρκο φοβόντουσαντέτοια χωριά προσφύγω, πως κα κάνουν επίθεση ενά-ντα στους Χρστανούς, γα α εκδικηθούν την δκ τουςπροσφυγά κα ζέρα Η ετολ ταν να αποφεύγου αυτάτα χωριά Έτσ ε παράκαψη έφτασαν στη Τάζαρα, όπουόλος ο κόσος ξεκουράστηκε πραγατικά Η Τάζαρα ταγνωστ στους Εσπελδες Γ ωστ, γα το πολύ καλό κλία

της. Τα παλιά καλά χρόνια όλο ξεραν, ότι όσοι πλούσοιείχαν πρόβληα υγείας και εδκά φυατίωση, στην Τάζαραπαραθέριζαν, για να γίνουν καλά Έβγαζε η περοχ πολλάφρούτα κα γενκά ταν πλούσο έρος

Η Τάζαρα τους ξεκούρασε σωατκώς όλους. Ψυχκώς,όσο έχασαν τους ανθρώπους τους, πώς να συνέλθο Πώςνα συνέλθει ο Παπαγιάς Την άλλη έρα εσηέρασε,όταν ξεκίνησαν γα την Γαράσαρη πόλη αυτ τουρκκά

λέγεται Σε ίν Καρά Χισάρ κα στην αρχαιότητα λεγότανΝκόπολις, ποντιακά όως είνα γνωστ ε το όνοαΓαράσαρη Και ενώ ο κόσος αυτός σ' όλο το πλάτος τουΔυτικού Πόντου τραβούσε του δρόο του Γολγοθά κα τουΣταυρού, άλλα πράγατα ανέβαιναν στον Ανατολκό ΠόνοΕκεί ο Χρστιανοί αγνοούσαν την τραγία των αδελφώντους στον Δυτικό Πόντο Εδκά έσα στην Τραπεζοα,

ζούσαν οι Χρστιανοί, σε έκσταση και εικ έπαρσηΕπιτέλους ετά από χρόνα κα καρούς, πάλ δικά ας είνα.Όνειρο αώνων γίνηκε πραγατκότητα Ο Ρώσσοι είχαν




φτάσει στην Γόουρα, λίγα χιλιόετρα έξω από τηνΤρα εζούα. Ο Βαλής της Τρα εζούντας και ο εκ·πρόσωπος του Τουρκικού Κομιτάτου προτίμησαν να παραδώσουν την

Τρα εζούτα στον Μητροπολίτη Χρύσανθο λέγοντάς του.Από εσάς την πήραε, σε σας την παραδίδουε". Έθεσε δετην τύχη των φτωχών ουσουλάνων, που θα έεναν στηνΤραπεζούα, κάτω από την ευθη του Μητροπολίτη

Χριστανκή Τραπεζούντα σηκώθηκε στο πόδ.πήρξαν πολλοί θερόαοι, που θέλησαν να εκδικηθούν,στο πρόσωπο απλών ουσουλάνων, τα όσα η Φυλή ας

τράβηξε στους αώνες της σκλαβάς Αλλά η σκιά τουΜητροπολίτη ήταν παντού. Οι ουσουλάνοι άνδρεςέφυγαν από φόβο πρόσφυγες Ο οκογένειες και τα ωράέειναν απροστάτευτα Έκαε συσσίτια γα τα παιδιά τωνουσουλάνων και ίδρυσε τα πρώτα αζκά δηοτκάσχολεία, για όλα τα παδά των ουσουλάνων. Ο Μητροπολίτης θέλησε δπλωατκά να περάσε νέο πνεύα κα νέα

Πολιτκή στον Πόντο, γα την ελλοντκή σότιη καιδηοκρατκή δαβίωση των κατοίκωνΣτο Βατούμ της Γεωργίας, ιδρύετα η Ποντακή

Εθνοσυνέλευση, η οποία ονοάζετα Βουλή του Πόντου κακηρύσσε τον ΠΟΝΤΟ ανεξάρτητο κράτος νεολαία στηνΤραπεζούντα ξεσπαθώνε, με όλα τα μέσα, υπέρ της Μεγά-λης Ιδέας.

Ο δηοσογράφος Καπετανίδης, γράφει στην εφηερίδατου, στην Τρα εζούτα, γα την Ένωση ε την Ελλάδα. Οαθητές των σχολείων, που δεν άθαιναν τα τουρκκά, πουα ό τις αρχές του αιώνα ήταν υποχρεωτικό άθηα, έσα σελίγες εοάδες, έαθαν ρώσσικα, γα να ορούν ναοιλούν ε τους ελευθερωτές". Ελληνικές σηαίες υψώθηκαν στα σπίτια των Χριστανών. Οι χριστιανικές τελετές καεδικά η κατάδυση του Σταυρού, δέσποζαν σ' όλη την πόλη.

Τρα εζούτα ξανάγνε, πέρα ως πέρα ελληνικήΟ γιατρός Κ τενίδης, που ταυτόχρονα είχε έσα του τηνφλόγα του πατριώτη και του ποητού, έγραψε τον ύνο του




Νέου Πόνου.

Ηρθ η μέρα ήρθ η ώρα

που προσμέναμε με χρόνιασα δεσμά σν κααρόνιακαι σην ουρκική σκλαβιά

Εις ου Πόνου ακροβούνιακαριοίλια μαυρισμέναέρουν ο Εικοσιέναψάλλουν ην Ελευθεριά

Της Α νάσασης σημαίνειη καάνα η μεγάληο καθένας μας ας βάλει ην λαμπρόερη σολή.

Κα προσά ες ην εικόναης Παρίδας ην αγίαας προσέρει για θυσία νιάαπλούη και ωή.Εις ου Πόνου μας ο χώμαάνοιξε σε κάθε βήμαων μαρύρων ένα μνήμαου υράννου η μαχαιριά

Μας καλούν εκδικηάδες

ωνανοί και πεθαμένοι,η Παρίδα, ερημωμένημας καλεί εμπρός αιδιά!

ράηκε από ον γαρό Φίλωνα Κ ενδη και ο ΕθνικόΣυμβούλιο, ον ανεγνώρισε ο 1918, σαν ύμνο ης μελλονικής Δημοκραίας ου Πόνου"

Αυά συνέβησαν σην Αναολή ην ώρα που οι

Χρισιανοί σον Δυικό Πόνο, έθαβαν ους νεκρούς ουςδεξά και αρισερά, σις πλαγιές ων βουνών, ση πορείαης εξορίας ους




Στην αράσαρη έμενανρκετές μέρες. Τους εχαν βάλεισ ένα καινούργο κτριο στους στρατώνες. πήρχαν καιγιατρο αξιωματικο που φρόντιζαν την περιφρούρηση της

υγεας.

αάα υ θύ τη α φλ.

Μετά τις ταλαιπωρες και την πενα δύο εομάδων ηαράσαρη φάκε σαν παράδεισος σε όλους. Η αράσαρηεχε παλιά και Αρμενους οι οποοι εχαν σφαγε ένα χρόνοπριν. Τα σπτια τους εχαν λεηλατηθε και ερειπωθε.

Πολλο έφυγαν κρυφά από τον στρατώνα και έκατσαν σετέτοια ερειπωμένα σπτια. Ήδη πέρασαν δεκαοκτώ ημέρεςπου έφυγαν από την Έσπε. Παπαγιάννης ζούσε τηνμεγάλη θλη και ήταν ακόμη α αρηγόρητος για τον χαμότου αγα ημένου παιδιού του. Άδικα η Κερεκή η Ελένη καιτα κορτσια του τον παρακαλούσαν κάτι να φάει. Κόοςθλης καθόταν στο λαρύγγ του και τποτε δεν μπορούσε

να κατα ιεΌταν ξεκσαν από την αράσαρη ο καιρός συνέχιζε ναεναι καλός. Βέβαια οι νύκτες ήσαν κρύες αλλά την ημέρα ο






γν όλ τν φύσ τα χιόνια θα έλιωναν για νααποκαλύο πάλι το άτχο λείανο του Παπαγιάν βοράστα αγρίμια τς έρμς και στοιχειωμένς εκείνς ς

Το Μπίρκ ήταν καταχαλασμένο. Οι εξόριστοι χάλασανότι ακόμ χρειαζόντουσαν για να θερμανθούν σε σπίτιαπου ήσαν κάπως καλύτερα Όσοι δεν βρήκανε κατάλλλασπίτια έφυγαν και πήγαν στο διπλανό χωριό Μισεχνίς ΤοΜισεχνίς ήταν επίσς αρμενικό χωριό άδειο εδώ και έναχρόνο Άλλοι πήγαν πιο πέρα στο άδειο πια ελλνοχώριΚισκιο

Έτσι πέρασαν τις δύσκολες έρες και νύκτες του χιονιάΜετά από πέντε έρες με εντολή του αρχιστράτγου ΒεχίπΠασά έδωσαν στους ταλαίπωρους μικρές χρματικέςβοήθειες για να μ ορούν να αγοράσουν ότι αναγκαίο ήτανμόλις έπαιναν σε κατοικέν πόλ ή χωριό Αργότεραφανερώθκε ότι αυτή φιλανθρωπία ήταν αποτέλεσμα τςεπέμβασς του Μτροπολίτ Αμασείας Γερανού που ήταν

από παλιά φίλος με τον Βεχήπ ΠασάΣτο Σου Σεχίρ έφτασαν έσα σε αφάνταστ κακοκαιρία.Τρεις έρες κράτσε ο βαρύς χιονιάς Μόλις ο καιρόςκαλυτέρεε άγνωστο γιατί δόθκε πάλι διαταγή να επιστρέουν όλοι στο Μπίρκ Μπρος πίσω τα καράβια

Η επιστροφή όως στο Μπίρκ συνοδεύτκε από μεγάλοκακό Επιδμία απλώθκε πάνω από όλους Τα κρούσματαήσαν βαριά και έδειχναν ότι πρόκειται για τύφο Κανείς δενγνώριζε τι ήταν και πώς να το αντιμετωπίσουν Μέσα σ'όλα άρχισε και σύγχυσ Άλλοι έλεγαν το κλία φταίει καιάλλοι διέδιδαν ότι οι Τούρκοι μόλυναν το νερό για να τουςεξοντώσουν Όταν όως ανάμεσα στα κρούσματα άρχισαννα πέφτουν και συνοδοί στρατιώτες τούρκοι αυτή διάδοσέπαε να λέγεται Δεν υπήρχε ούτε γιατρός αλλά εάνυπήρχε τί θα έκαμε; Καμιά οικογένεια δεν έμεινε ακριά

από τα κρούσματα του Τύφου Μόλις έπεφτε ο ένας απόπίσω ακολουθούσαν και τα υπόλοιπα έλ τς οικογένειαςΗ ειρίασ θέριεε και ίσως επιτάχνε περισσότερο τν




ι

διάδοση του τύφου. Η άγνοα του κόσμου, του πως θααντιμετωπίσει το κακό του τύφου, επέδρασε στν μεγαλύ-τερη διάδοση του. Ο ένας άρρωστος κοίταγε τον άλλο, χωρίς

να ορεί να απλώσει χέρι βοηθείας. Σωρηδόν πέθαιναν οιάνθρωποι και πεθαμένοι έμεναν εκεί, δίπλα σους ζωτανούς, γιατί κανείς δεν είχε την δύναμη και το κουράγιο νατους απομακρύνει, ή να απομακρυνθεί ο ίδος. Πολλοί έχα-σαν εκεί τν ζωή τους και άφησαν τα ταλαίπωρα σώματάτους, στην έρμη εκείνη γ. Ανάμεσα στους πολλούς και ηΚερεκή, η παπαδά. Δεν άντεξε τα κρούσματα του τύφου και

αφού παιδεύτε λίγες μέρες, ήρθε και έσησε, σα κερί, εκείστο Μπίρκ, στο έρμο αρμενοχώρι.Όταν πέρασε η λαίλαπα και ο κόσμος πόρεσε να

σκωθεί στο πόδ, ήρθε πάλι δαταγή, να συνεχίσουν τνπορεία. Προορισμός όλων η Σεβάστεια. Τελκή απόστασ,από Έσπιε μέχρι Σεβάστεα, περσσότερα ό 2 χλμ. ΗΕλέν μάζεψε τα ορφανά του Παπαγάνν κα της Κερεκής,

τν Μαρκούλα, την Συμέλα κα τν Ταμάμα. Τα παιδιάήσαν σκέτα σκιάχτρα του εαυτού τους, μετά τν ταλαπωρίατου τύφου, που πέρασαν. Οι νεκροί πολλοί, κανείς δενέκλαιγε πα. Έγινε συνήθεια. Κανείς δεν τους μάζεψε τουςνεκρούς, κανείς δεν νοιάστηκε να τους θάψει Η απόγνωσηκαι η αδυναμία είχαν ξεπεράσει κάθε όριο ανθρώπνηςαντοχής. Η Ταμάμα ήταν τότε μόλις 7 ετών.

Την ίδια τύχη είχαν και όλοι οι άλλοι εξόριστοι του

Δυτκού Πόντου. Ιστορικοί ισχυρίζονται, ότι εξορία αυτήήταν σχέδιοπρόταση των ερμανών στρατιωτικών συμβούλων, που τότε υπήρχαν στον Τουρκικό Στρατό, για τονεκσυγχρονισμό δήθεν του Στρατού. Το σχέδιο

αυτό

ονομάστηκε Λευκός νατος κα είχε σκοπό, με τιςταλαιπωρίες και τις κακουχες, στα μέσα πολύ βαρύχειμώνα, να εξαφανίσει τους ριστανούς, γα να μπορέσε

η Τουρκία να α αλλαγεί απ αυτούς και να γίνει καθαράΤουρκική. Με το σχέδιο αυτό ήλπιζαν να αποφύγουν τηνλύση της σφαγής, που είχε εφαρμοσθεί ένα χρόνο πριν




σους αρενίους κα σο πολύ είχε εκθέσει ην Τουρκίασην Ανθρωπηα. Λγοι ασφαλείας ανάγκασαν να δοθείδιααγή εαφοράς ων Χρισιανών απ ο έωπο σα

επισθεν. Καλπιση και καλοπροαίρεη απφαση. Αθώακαι ανώδυνη σα άια λου ου κσου και ο σχοςπέυχε. Έσι αλαιπωρήθηκαν και έχασαν ην ζωή ουςπάρα πολλοί άνθρωποι χωρίς να αώσει αχαίρι. Εξαίρεση νον σην Σαψούνα σο Καβάκ και ην ΧάβζαΕκεί ο ίσος και η ανία ων ουρκικών συοριών δενκααλάβαιναν απ σχέδια λευκού θανάου. Διψούσαν για

αία. Έσι πήκαν έσα σην Χάβζα και έσα σο Καβκσεέδες συορίες έσφαξαν και έκαψαν α δύο χωριά.Ελάχισοι πρλαβαν και δια ης φυγής σα βουνά έσωσανην ζωή ους

20 χιλιερα νια απ ην Σαψούνα είναι οπέρασα Σεάν Νερεσί Το φαράγγι ου Διαβλου. Μέσασο φαράγγι αυ περνούσαν σοι βάδιζαν προς α νια.

Μέσα απ ο φαράγγι αυ πέρασαν και δέκα αποσολέςεξορίσων απ ην Σαψούα καθλη η διάρκεια ου1919. Κάθε αποσολή έφανε σο εάν Νερεσί και εκείκαραδοκούσαν οι σεέδες. Έπεφαν επάνω σους ανύ-ποπους Χρισιανούς για να ους καασφάξουν. Ελάχι-σοι σώθηκαν. Ή επειδή πρλαβαν και έφυγαν σις πλαγιέςή επειδή θεωρήθηκαν νεκροί Αυοί οι ελάχισοι απ οΣεάν Νερεσί ην Χάβζα και ο Καβάκ που γλίωσαν

σα γύρω βουνά δεν λησαν να γυρίσουν σην θάλασσα.Η θάλασσα ου Πνου έβραζε απ α ουρκικά εθνικισικά κινήαα ήαν σκέη φωιά. Προίησαν ρακένδυοιον δρο προς α νια. Εκεί πιο πέρα απ ον Πουπήρχε Τυρκιά που χι δεν ήξερε ι γιναν σον κσοαλλά δεν είχαν ιδέα ι γίνεαι σην ίδια ην ΤουρκίαΧωρίς φαναισ αγαθοί ουσουλάνοι χωρικοί βοηθού-

σν ους αλαίπωρους χρισιανούς ζηιάνους που έφα-ναν σα χωριά ους κααρεγένοι απ η φωιά ουΠνου Αυοί είναι οι νοι ισορικά άρυρες που ας




δηγήθηκαν τι έγινε στην Χάβζα στο Καβάκ και στον Σε τάν Ντερεσί Έτασαν αυτοί οι ελάχστοι αού δέσχισανόλη την Τουρκία στην Μερσίνα και ό εκεί πρόσυγες

κατέυγαν στην Ελλάδα Τα γεγονότα αυτά είνα και ηατία που πληθυσμιακά ο υτκός Πόντος δεν εκπροσωπείται στην σημερνή Ελλάδα τόσο δυναμικά όσο οΑνατολικός Πόντος. Όταν κανείς ζήσε το δράμα τωνεξορίστων που αντιμετώπσαν τον Λευκό θάνατο έρχεταινα μακαρίσει τους αδικοσαγμένους του Σετάν ΝτερεσίΑυτοί δεν ταλαιπρθηκαν ούτε πρόλαβαν να ζσουν τον

χαμό αγτημένν ροσπων τους Πέθαναν 20 χιλιόμετραμακριά ό την ατρίδα τους με μά μαχαιριάΠοο θάνατο να ζηλέψε κανείςΠάς έτσ ή αλλιώς υολογίσθηκε ότ 350.

άνθρωοι έχασαν ρόρα και αδίκς την ζ του στονυτικό Πόντο Έγκλημά τους ότι γεννθηκαν Χρστιανοί

Μετά ό ταλαιρίες κα πορείες δυόμσι μηνών

έτασαν ο Εσπιελδες στην Σεβάστεια Ποοί ΕσπιελήδεςΤα υπολείμματα ενός ζντανού χωριού Σεάστεααρχαία υζαντιν όλη στρατιτκό κέντρο της Τουρκίαςείχε μεγάλη κίνηση τις μέρες εκείνες. κίνηση γινόταν πιοέντονη ό τς μυριάδες εξορίστν που γέμσαν την πόληΤο κράτος είχε βολέψε τον κόσμο που εέζησε σεστρατόπεδα και σχολεία Ένα καζάνι στρατωτικό έραζεγια να χορτάσει τον κόσμο της προσυγιάς. Με την σούπααυτ ήταν αδύνατο να χορτάσουν οι άνθρπο κα ιδίως ταμικρά αιδά Τα μκρά παιδά βρκαν την λύση. Ξέευγαντό τους στρατώνες και περιερόντουσαν στα σοκάκα τηςΣεβάστεας κτυπώντας τς πόρτε κα ζητώντας ελεημοσύνη Την ίδα δουλεά έκαμε η μκρ Ταμάμα. Στην αρχδεν ήξερε αλλά πηγαίνοντας με τις μεγαλύτερες αδελέςτης έμαθε να ζητανεύε Οι μουσουλμάνο της Σεβάστειας

σαν αγαθοί κα καλοπροαίρετο άνθρπο εν τουςάγγιξε τον τόπο η αντιχριστανικ και αντιρμαίικη μανίακαι ανατισμός Έβλεπαν την δυστυχία κα δεν μπορούσαν




α ξεφύγου τους καόες του Κοραίου Δε ήτα επιτρεπτό, αυτοί α τρώε και α πίου, σα α μη λέπου τηγύρω δυστυχία.

Η οικογένεια Οκάϋ μ τη Ταμάμα.

Πολλές οικογέεες Τούρκω, πήρα μέσα στο σπίτ τουςμερικά ορφαά χρστιαώ, για α περάσου τη μπόρα τηςδυστυχίας. Συιτική η περίπτωση του Χατζή Εμίρ. Φτωχός βιοπαλαιστής διόρθωε τα παπούτσια της γειτοιάς-ζούσε σ' έα φτωχκό μκρό σπίτι. Είχε 8 παδά, όλακορίτσια Ζήτησε κα πήρε δύο ορφαά αγόρα, γα α ζήσουμαζί τους Κα πόσο τα αγάπησε Κρυφή του ελπίδα, όταησυχάσει ο κόσμος και γυρίσου οι Χριστιαοί στα χωριά

τους, ίσως με τη βοήθεα του Θεού, του αφήσου τα ορφαάκα έτσ ' αποκτήσει αγόρια που τόσο πολύ ποθούσε.Σγά, σγά, η Ταμάμα ξεθάρεψε και ήθελε α πηγαίει




της στην ζητιανιά Αιτία ήταν που δυ φορές κάοιοικαλοί ουσουλάνοι στο αντίκρυσα της δάκρυσαν και τηνλυπήθηκαν της έδωσαν ρουχαλάκια απ τα παιδιά τους

γιατί αυτά που φορούσε η δια ήσαν πια κουρέλια ΗΜαρικούλα και η Συέλα ετά στον στρατώνα της ταπήραν και τα φρεσαν οι ίδιες. Απ ττε η Ταάα δενήθελε να ζητιανεύει αζί ε τις αδελφές της Αλλά και ταντους έδιναν κάτι φαώσιο έπρεπε να το οιραστεί ε τιςαδελφές της γι' αυτ προτιούσε να βγαίνει νη της Οκαθένας ε την τύχη του

Τν εποχή εκεί ήρθε ε ετάθεση απ το Ερερούστην Σεβάστεια ο ταγατάρχης ΟΚΑ Μουσταφά ΤοΕρζερού και λο το Καρς είχαν πέσει στα χέρια τωνΡώσσων Ο Στρατς ο Τουρκικς οπισθοχώρησε και έτσι οΤαγατάρχης βρέθηκε στην Σεβάστεια. Η πλη είχε ττεπάρα πολύ στρατ κυρίως για το έτωπο ε τους Ρώσσους

Η στρατιωτική διοίκηση έδωσε στον ταγατάρχη ένα

επιταγένο αρένικο σπίτι στον δρο Ιστικλάλ Τσατεσίτης Σεβάστειας Εκεί τακτοποιήθηκε ο ταγατάρχης Μου-σταφ Οκαϋ ε την κρη του Ασέ που τον συνδευε σελες τις εταθέσεις του Ο Μουσταφά αϋ αγαπούσε πολύτην οναχοκρη του σέ και η αγάπη αυτή έγινε ακηεγαλύτερη ταν εδώ και δύο χρνια έχασε την γυναίκατου Μπακιέ την ητέρα της σέ

Η σέ ήταν τώρα γύρω στα 15 της χρνια και πορούσεάνετα να περιποιείται τον εαυτ της το σπίτι και τον χήροπατέρα της. Εκείνο που την στεναχωρούσε στην Σεβάστειαλις πρωτοήλθαν ήταν η απαρξία γνωστών και συγ-γενών. Στις διάφορες επαρχίες που υπηρέτησε ο πατέραςτης και ιδιαίτερα ταν ζούσε η ητέρα της πάντοτε είχανεγάλο κύκλο γνωριιών. Η Μπακιέ ήταν ια ευχάριστηκοινωνική γυναίκα και το σπίτι της ήταν πάντα ανοικτ για

τους συναδέλφους του ανδρς της και τις οικογένειες τους.Έτσι fίχε άθει απ ικρή η σέ στο έπα έβγα τουκσου και τώρα στην Σεβάστεια την στεναχωρούσε που η




πρτα έμενε κλεστή κα δεν πρσμενε κανένα να τηνεπσκεφθεί Ελπίδες είχε, τ με τον καρ ο πατέρας της, θαδημουργούσε πάλ κύκλο γνωρμών. Αλλά τώρα ήταν

δύσκολο γα τον ταγματάρχη. Όσο ζούσε η Μπακέ, λαήσαν π εύκολα. Τώρα με κρη 15 χρονών, δεν μπορούσε οΜουσταφά έτσ εύκολα, να κουβαλάε κσμο στο σπίτ τουΗ κρη του ήταν σε ηλκία παντρεάς κα θα ήταν ντροπή

Εκείνο το πρων, η σέ είχε τακτοποήσε το σπτκτους κα ετομαζταν να άε στην κουζίνα, να ετομάσε τοφαγητ. Νμσε, τ άκουσε την πρτα να κτυπά. Ο κτύπος

ήταν στην αρχή αδύναμος. Κάθε πρτα είχε απ' έξωγαντζμένο, ένα μεταλλκ χέρ. Σήκωνες το μεταλλκ χέρκα μ' αυτ κτυπούσες την ξύλνη πρτα Τώρα μως, γαδεύτερη φρά, ο κτύπος ήταν π έντονα δυνατς Η σέπήγε ν' ανοίξε την πρτα.

Έξω α την πρτα στέκονταν ένα φτωχοκρτσο, ζητανάκ Ένα ρωμαίκο κορίτσ Ήταν η Ταμάμα, που είχε

βγε γα ζητανά στους δρμους της Σεβάστε

ας. Η Ταμάμαπλησίαζε τα 8 χρνα, αλλά ήταν τσο αδύνατη κα τα

ρούχα της ρώμκα κα σκέτα κουρέλα. Ράγσε η ψυχή τηςευαίσθητης σέ. Τράβηξε μέσα στο σπίτ την Ταμάμα, τηνέβαλε να κάτσε κα της έφερε να φάε. Κα τ δεν έβαλεροστά της; Τυρί, ελές, ψωμί, φρούτα. Δεν ήξερε τί ναδαλέξε, γα να φάε πρώτα

Έφαγε η Ταμάμα, χρτασε κα μλς τέλεωσε, κοίταγε

προς την πρτα σαν αγρίμ, που ήθελε να φύγε. Η σέ τηνχάδεψε κα την έφερε ένα φρεμα δκ της, που της ήτανμκρ. Μπορεί η Ταμάμα να ήταν 8 χρονών, αλλά ήτανψηλή, ενώ η καϋμένη η σέ, ήταν κοούλα Το φρεμαβλεψε επάνω στην Ταμάμα κα οπωσδήποτε ήταν καλύτερο,απ τα κουρέλα, που φραγε. Σαν αγρίμ, έφυγε η Ταμάμαμε το νέο φρεμα της, γα το στρατπεδο. Δεν είπε ούτε

ευχαρστώ στην σέ, που την χά·δευε, καθώς έφευγε. Αλλάτ ευχαρστώ να πε ένα παδί, που στα άγρα αυτά χρνα,υποχρεώθηκε να ζε μνο, με το ένστκτο του; Πος θα της




άθαινε, τ ι πρέπει να πει και τι πρέπει να κάει;Η θεα Ελέν χάρηκε όλς εδε το όορφο φόρεα της

Ταάα. τσι έφυγε από πάνω της ια έννοια. Που θα

εύρσκε χρήατα να ντύσει τον εαυτό της και τα τρα ανήψιατης; Το όνο, που την ενδαφέφερε, ήταν να εξασφαλισθε τοφαγητό, που ήταν τόσο αναγκαο σ όλους. ταν καιανακουφισένη, που ε το ζητιαναλκι , λύθκε το πρόληατης, να φροντζει το φαγητό για τρα ικρά κορστια.

Την άλλη έρα, την δα ώρα η πόρτα της σέξανακτύπησε ταν πάλ η Ταάα, που ήρθε να ζητια

νέψει Η σέ χαογέλασε κα πέρασε την Ταάα έσα στοσπτι Η Ταάα θαύαζε το σπιτκό, ε τα έππλα του, ετα χαλά του Δύο χρόνα τώρα στην περιπλάνησ κα στςεξορες, το κοριτσάκ όνο ερεπα, πενα κα δυστυχαγνώρσε Η σέ της λησ την χά·δεψε κα Ταάαξεθάρεψε και τώρα της χαογελούσε. Η σέ που έλεπετην ωιά της Ταάα την ώτσε, αν θέλε να λουστεκα η Ταάα ε τν κνσ του κεφαλού τ δέχτκε.Έτσ ετά από δύο χόνα, έκαε λουτρό ε εστό νεό καισα ύν όλκo, που πολύ τν ευχαστησε Μετά τοάνo, η σέ έστρωσε το ταέζι για να φάε αζ ε τνΤαάα Κα τ δεν εχε πάνω το τραπέζ Με λααγοάτ, η Ταάα, κοταγε το ένα, ετά το άλλο, όλα όσα ήσανπάνω στο τραέζι κα την δια στιγή, κοταγε δεξά της καιαστεά τς, σαν να εχε φόο, κάποιος θα εχόταν να της

απάξε το φαγ. Μόλς έφαγαν, Ταάα από κούρασ τοζεστό άνιο και το πλούσο φαγητό, έγειε πάνω στοντβάνι και βαθύς ύπνος την έπασε. Ενώ ακόη κοόταν,ήρθε στο σπτ ο πατέας τς σέ, ο ταγατάχης Μουσταφά ΟΚΑγ Μόλς εδε το άγνωστο κορτσάκ στοντβάνι να κοιάται, ώτσε την κόρη του, ποά ενα Τότεη σέ διηγήθηκε στον πατέα της, πως γνώρσε την

Ταάα κα το τ συνέκε, τς δύο ηέρες γνωας τουςΠαρακάλεσε τον πατέα της, να κρατήσουν την Ταάα,γατ ήταν ορφανή κα πόσφυγας σε εξορα πενασέν κα




αυχρονα θα είχε η ίδια κάποιον να ην βοηθά σο σπίιαλλά ο σπουδαιερο θα είχε ένα κορίσι παρέα σηνοναξιά που έννοιωθε σαν νεοφερένη σην Σεβάσεια. παέρας ης πολύ ην αγαπούσε ην κρη ου και δύσκολαθα ης χαλούσε ο χαίρι. Μνον ης είπε να ρωήσε καιην Ταάα εάν θέλει να είνει και εφσον θέλει αυς δενθα είχε ανίρρηση

Πράγαι σε λίγη ώρα ξύπνησε η Ταάα απ ον βαθύης ύπνο. Ήαν χαρούενη σαν να είχε δει ένα σωρ ωραίανειρα. Ξαφνικά βλέπει ον αγαάρχη να παίνει σον

ονά εν ον γνώριζε και η ψ ου κάπς ην φισεΈρεξε και πιάσηκε απ ο φουσάνι ης σέ Ο αγαάρχης ην χά· δεψε και ε η Ταάα ηρέησε και ανύχια ς άφσαν ο φουσάνι ης σέ Έκασαν και εσυνοια ο Μουσαφά ην ρώσε ν ισορία ς απου είναι και ου είναι οι γονείς ης Η Ταάα ου είπει ένει σο σραπεδο ων ροσφύγων ε ην θεία ης

λέν και ις δύο αδελφές ς Του είε ι ήαν κρη ουΠαπαγιάνν και ης Κερεκής απ ην σπιε και ι σονδρο ης εξορίας έχασε ον παέρα ης ην άνα ης καιον ικρ η αδελφ ον Αλέκο Τα άια ου αγαάρχΜουσαφά ούρκωσαν ενώ ς σέ γέισαν δάκρυα Μουσαφά ρώησε ην ικρή Ταάα εάν θέλει να είνειαζί ε ην κρ ου σο καιρ κραεί η εξορία για να ηνεπισρέψει σο σρα

εδο σην πείνα και

ην ζηιανιά Η

Ταάα δέχηκε και έσι έεινε σο σπίι αυ ενάισυχρνο ακριά α ους πνους και ις κακουχίες ηςεξορίας και ου πνου. εν ήαν πια ανάγκη να γαίνει σανβιοπαλαισής σους δρους ης Σεβάσειας για ναπαρακαλεί ην ελεηοσύνη ου κσου για να χοράσει ηνείνα ης Μεγάλη ευυχία ένιωθε κονά σην σέ έσασο χαρούενο και πλούσιο σπίι ους. Η αγωνία ης δεν

ην άφηνε να βγει καθλου σους δρους ης Σεβάσειαςαπ φβο ήπως ην δουν οι δικοί ης και ην πάρουν εο ζρι πίσω σο σραπεδο




Μια φορά, απ το παράθυρο του σπιτιού, είδε τις δύοαδελφές της, την Μαρικούλα και την Συμέλα, να περνούνέξω απ ιΌ σπίτι, ζητιανεύοντας, στην γειτονά της Αμέσως

τράηξε το πρσωπο της το παράθυρο και έκλεισε τονμπερδέ Φοήθηκε, μήπως την δουν ο αδελφές της Μεαγωνία περίμενε την ώρα να περάσει, φοούμενη, μήπως οιαδελφές της κτυπήσουν την δική τους πρτα Θ άνοιγε ησέ και ω εέ μου, τι θα γινταν, που θα την αναγνώριζανοι αδελφές της; Η ώρα πέρασε και θεία πρνια την φύλαξεαπ το μεγάλο αυτ κακ Κανεί δεν κτύπησε την πρτα

Οι αδελφές ροσπέρασαν το σπίτι και κατηφρισαν τηνΙστικλάλ τσαεσί, προς τα κάτω Η καρδιά της Ταμάμα,γύρισε στην θέση της Μετά απ αυτ το συμάν, ενάμισυχρνο είχε να δει η Ταμάμα ξανά κάποιον δικ της Κανέναδεν νοστάλγησε Τουναντίον είχε αγωνία, μήπως την βρουνκαι την πάρουν απ τον παράδεισ της Πσες φορέςξύπσε με τέτοιους εφιάλτες στον ύπνο της; Όλο και

κάποιος ερχταν να την πάρει μακριά απ την σέ Με τονκαιρ η αγωνία και οι εφιάλτες λιγστευαν και αραίωνανΜε την σέ έγιναν σαν αδελφές και η σέ της φερτανσαν αδελφή και σαν μάνα Ο ταγματάρχης αγάπησε τηνΤαμάμα και συινημένος απ το δράμα της ορφάνιας, δεντις χώριζε Ό,τι αγραζε της κρης του, το ίδιο έπρεπε ναφέρει και στην Ταμάμα Αλλά και η Ταμάμα πολύ τον αγαπούσε και τον σεταν Έτσι κύλησε ο καιρς και μπήκαμεστο 198. Η Ταμάμα πλησίαζε τα δέκα της χρνια και ησέ συλήρωσε τα 16.

Την χρονιά αυτή, μεγάλα έμελλε να συ ούν γεγονα,που άλλαξαν λη την τύχη των ανθρώπων του Πντου ΤονΟτώρη του 1917, έγινε στην Ρωσσία, η μεγαλύτερη λακήεπανάσταση, που γνώρισε ποτέ στην ιστορία του, οάνθρωπος Ολκληρη η κοινωνία άλλαξε μορφή και σύνθε

ση Οι προλετάριοι σήκωσαν κεφάλι και αναποδογύρισαντην ρωσσική κοινωνία και ταυτχρονα ξεκίνησαν σε παγκσμια κλίμακα, το ξεσήκωμα της εργατικής τάξης των




Ά κυρα: Συέλα (Νία), αμάμα Α ϊσέ και ο υγραφέας.

προλεταρίω. Με επικεφαλής το Λέι, οι κομμουιστέςπροχωρούσα τη επαάσταση τους, για α δημιουργήσουέα κοιωία, σύμφωα με τις θεωρίες του Μαρξ και τουΈγκελς Αυτή η επαάσταση, ξεπέρασε τη αλλική, σε όΥο,

σε πλάτος και σε ιστορική σημασία κομμουισμός, με τημορφή τη σοιετική, προχωρούσε προς τα ότια τηςΡωσσίας και σε προέκταση σε όλες τις χώρες, που η πρώητσαρική Ρωσσία κατείχε Η οικογέεια του Τσάρου σκο-τώθηκε και σε όλη τη επικράτεια, τα υπολείμματα τουτσαρικού καθεστώτος περούσα κάτω από φωτιά καιτσεκούρι, προκειμέου α καθιερωθεί η έα τάξη πραγμά

τω Η επαάσταση προχώρησε σε όλο το ρωσσικό στρατόκαι δε άργηε στη πορεία της προς τα ότια, α φτάσει καιστη Τραπεζούτα Τα Σοιέτ διοικούσα πια τη επαρχία




του κατεχομέου Πτου. Στη εξουσα τω Σοβέτ στηΤρεούτα, συμμετεχε κα ο Μητροπολτης ρύσαθοςπροσπαθώτας, ση συεργασα αυτή α σώσει τη εθκή

υπθεση Αλλά τη επαάσταση και το Σοβιέτ ακολούθσε ηκατάργησ της στρατιωτικής πειθαρχας η οποα εαιταρατητη σε οποοδήποτε στρατ. Μεθυσμέο γυρούσα ο Ρώσσοι στρατιώτες στους δρμους της Τρεούταςκαι καες σεβασμς δε υπήρχε προς αωτέρους, ήαξιωματικούς. Ελληισμς που πρι έβλεπε και καμάρωε τους ελευθερωτές τώρα στο ατκρυσμα τω

μεθυσμέω Ρώσσω στρατιωτώ, τρέποτα για το κατάτημα, εώ οι μουσουλμάο χαιρέκακα χαμογελούσα. Κομμουισμς, στερέωσε τη σοιετκή εξουσα, μέσα

στη Ρωσσα και ο Λέ αεγώσε το κεμαλικ κηματς Τουρκας ως απελευθερωτικ. Τη ελληκή εκστρατεαστη Μκρά Ασα τ ομασε μπεραλιστκή Κα μαμέρα, ο ελευθερωτές" εγκατέλειψα τ Τραπεούτα και

λο το Αατολικ Πτο γυώτας στη πατρδα τουςκα στς οκογέειες τους. Όεια αώω γρεμστα καχ μο. Αγωα κατέλαε τους ισταούς, ύστεα απτους θάους της Αάστασς του θους που τσοφαερά γιρταα, κάτω τ τη μύτ τω Μουσουλμάω,εδώ κα τρα χρια. Τ θα γει

Τις μέρες αυτές έφτασε η εδση στη Σεβάστεια πλεμος τέλεωσε. ι μεθύστακες έφυγα. Πτος εαπάλι τουρκκς. αρά κα παρελάσεις, δέσποα τουςδρμους της Σεβάστειας Σε λγο έφτασε και η Δαταγή εξριστο μπορού α γυρσου στα χωρά τους ο πλεμοςτέλεωσε. Σε ποιά χωρά α γυρσου και σε ποι περουσα Τα χωριά και η περουσα τους εχα λεηλατηθε λγεςώρες μετά τη έξοδ τους. Τα σπτα τους εχα καε Αυτοβέβαια δε γώρα το μέγεθος του κακού, που εχε γε.

λλά και ποιο α γυρσου Απ λους τους εξορστουςτς σπε επέησα μο 36 ψυχές αι αυτές ήσαπερσστερο ορφαά παιδά Άλλα χωρά εχα αφασθε εξ




ολοκλήρου. Ποι α γυρσει ούΚαι μω ο κσμο εκεο ο ταλαιωρημέο α ού

άτλησε έα αισοοξα και ελα; ε χαρά ιαθηκε η

ιαταγή σ λη τη Σεβάστεια σ λα τα στρατεα σελου του εξορστου. Η χαρά τη εστροφή ήταωγραφσμέη στα σκελετωμέα ρσωα τω εξορστω.

Η στρατωτκή οκηση έκαμε ειτροή α έαΡωμ αά έα ρωμ άσκαλο αάμεσα στου εξορ-στου Αυτή η ετροή με συοεα έα αστυομικΤούρκο έργο εχε α μαέψει τα ορφαά τη ρωμοσύ

ου έμεα τα ύσκολα αυτά χρα μέσα σε φλάθρωατουρκκά στα. Η ετολή ήτα ρητή τ τα αιά αυτάαήκου στη ελληκή Κοιτητα Εξ άλλου λο ήξερασε οά στα ρσκοαι τέτοια ορφαά. Κα εά ε ταήξερα λο ο εξρστο τα ήξερε η τουρκκή αστυομα

Δραματκή ήτα η συλλογή αυτώ τω αιιώ Τααά στο ατκρυσμα του έλληα αά ασκάλου και

κα Τούρκου αστυομκού του οοου ούτε κα γώρι-α αρτουσα α του ακολουθήσου. Η ταλαωρατη εξορα και η εα ου έρασα θέρωε μέσα τουτο φο α ακολουθήσου αγώστου αθρώου. Αγκά-λαα του θετού γοε του κα με κλάματα οαστυομκ κα με α τα αοσούσε για α τα άρει καια τα φέρει στο στρατεο. Η εργασα αυτή κράτησεεομάε μέχρ του συγκετρωθού λα τα χαμέαορφαά

Συητκή η σκηή στη αυλή του άμορου ατήΕμρ του παλωματή τω αουτσιώ τα η ετροήέφτασε κα στη ική του αυλή. Δύο χρια τώρα μεγάλωσελα του τα ύο ορφαά αγρα και τα αγάησε ολύ Εχεοκτώ κορτσα κα καέα αγρ. Τώρα ου ακτησε ύοαγρια ήρθα α του τα άρου κλαγα τα ύο ορφαά

έκλαγε και ολάκερη η φαμλια του ατή Εμρ αλλά ομο εα μο ω τα αμετωε αυάτου.Το φαμεο αυτ τη φιλαθρωα τω αγώ




μουσουλμάω, δε έχει μο ρες αθρωπισικές αλλάκαι βαθιά θρησκευτικές Εδμυχα και υποσυεδητα, κάθεαγς μουσολμάος πιστεύει τι εά στη ωή του σώσει

έα ορα, κάει μεγάλο καλ και για τη δική του ψυχήΕιδκά εά το παιδ εαι απ γκιαούρηες ττε εξασα-λει το παράδεισο γιατ έερε στη σωστή πστη έαάπιστο Τα χρια εκεα τη δια ατληψη και πεποθησηεχα και οι ριστιαο ατιστρως τσι οι δύο θρησκεες αμύοτα και μάχοτα η μα τη άλλη

Απ πληροορες, δε άργησε η επιτροπή α τάσει και

στη Ιστικλάλ Τσατεσ στο σπι ου ταγματάρη Μουσταά αϋ. Η πρτα χτύπησε και άοιξε ο διος οταγματάρχης. το ατκρυσμα ου ταγματάρχη, ο τούρκοςαστυομικς χαιρέτησε και συεσταλμέα του εξήγσε, τιπληοοθκα τι έχει σπτι του έα ορα ωμαικοκορτσι ταγματάχης δε το αθκε και αμσωςώαξε τη Ταμάμα α έλθει στη πρτα Η Ταμμα ήρθε

μα με τη σέ. ταγμαάρχς Μουσταά, εξήγησε στη καημέη τηΤαμάμα τι τα κακά του πολέμου τέλειωσα και έπρεπε απάει με τους δικούς της πσω στη πατρδα της Με ποιούςδικούς της σε ποιά πατρδα; Κλάμα γοερ έπιασε τα δύοκορτσια. Η Ταμάμα αγκάλιασε σικτά τη σέ και ταύχια της εχα μπει βαθιά μέσα στο σώμα της σέ Απτο πο του χωρισμού ούτε που έιωσε το πο απ τα

ύχια της. υγκιμέος ο Μουαά καϋ ρωτάει τηΤαμάμα εά θέλει α πάει με τη επιτροπή Η Ταμάμααρήθηκε και το θερμοπαρακαλούσε α μή τη αήσει μεαυτούς Δε ήθελε α ύγει απ τη αγάπη και τη θαλπωρή,που γώρισε τα δύο αυτά χρια Κάτι πήγε α ψελλσει οαστυομικς, κάτι πήγε α πε ο δάσκαλος ο ταγματάρχηςσυγκιμέος τους έδιωξε. παπάς δε πρλαβε α πει

τποτα Η επιτροπή έυγε και γιατ α επέμεε; Μήπως ήσασυγγεες, μήπως ήσα συγχωραο ιατ α επιμεουια α βρου το πελά τους τελευταα ώρα Νμος έχει




εξαιρέσεις αν ανιμεωπει δυναούςε δεκαπένε μέρες η αναχώρηση ων εξορσων άρχισε

και σε λγες μέρες έλειωσε. α καραβάνια περνούσαν

φεύγοας απ ην εβάσεια μέσα απ ην Ισικλάλσαεσ Κάθε φορά που περνούσε κάποιο καραβάνιεξορσων η αμάμα έφευγε μακριά απ ο παράθυρο απφβο μήπως ην δουν και ην πάρουν μα ους ε λγοέφυγαν λοι ηρέμησε η εβάσεια και ησύχασε η αμάμαΚανες πια δεν ορούσε να ην πάρει απ ην θαλπωρήης νέας ης οικογένειας

Όλοι οι εξρισοι καέβηκαν σην παραλα ου Πνουκαι ο καθένας έψαχνε ο χωρι ου Αλλά ποι χωρι;Ερεπια και καμμένα σπια ους περμεναν. ι αυλές εχανχοραριάσει και ποε δεν υπήρχε πιά απ ην περιουσαους ι 36 ψυχές ης σπιε καέβηκαν σο χωρι ους Ηεκκλησα εχε γκρεμισθε και α σπια ους λα καμμέναι ηλικιωμένοι Εσπιελήδες αποφάσισαν να πάνε σην

ρπλη

. Αυούς ακολούθησε και η θεα Ελένη με ις δύοανεψιές ης ην Μαρικούλα και ην υμέλα.Εν ω μεαξύ νέα σύννεφα μαεύηκαν σον ορονα

πι μαύρα και πιο άγρια απ πριν. Η απαση ουΕλληνικού σραού σην μύρνη και η εκσραεα ου σοΕσκ εχρ προς Υυρα ξαναγρεψε α πνεύμαα

Η παραμονή σον Πο ήαν πια προβλημαική γιαους άμοιρους ρισιανούς. Εξάλλου ι εχαν να χάσουναφού λα α εχαν ήδη χάσει; μπουλούκα μπουλούκια οιάνθρωποι έμπαιναν σε κάθε λογής καράβια για να κααφύγουν σα παράλια ης Ρωσσας. Εκε υπήρχαν παριώεςκαι συγγενες Κάποιος θα ους φρνιε και εν πάσηπεριπώσει θα γλωναν ην ωή ους απ νέεςπεριπέειες Όαν οι Εσπιελήδες αποφάσισαν ην μεανάσευση σην Ρωσσα αναγκασικά ους ακολούθησε και η

θεα Ελένη με ις ανεψιές ηςΗ παραμονή σην Ρωσσα ήαν σύνομη διι και εκεοι πολιικές αλλαγές έφεραν ο επάνω κάω. ην ουρκα




κααράφηκε η ελληκ εκραεα κα μα θάφηκε ηΜεάλη Ιδέα λάδες ο πρφυες απ Μκρά Αα,κααφεύου η Ελλάδα α α θού. Πο απ

η α μεααεύου η Ελλάδα Άλλο μέουεκε Επελδες ρθα η Ελλάδα. Όα ηΛάη η Τουρκα κα η Ελλάδα υπέραφα ο 924 ηΣυθκη α η ααλλα ο Πο δε υπρχε πλέάθρπος α ααλλα. Εχα δη προ πολλού φύελο. Η ααλλα η ουα αφορούε ους Τούρκουςης λλάδας, ο οποο έφυα με άη αυ η Συθκη

Η θεα Ελέη ρθε με ς ορφαές αεές ης ηΕλλάδα. Η Μαρκούλα παρεύηκε κα έκαμε οκοέεαη Βέρροα. Η Συμέλα παρεύηκε ο Δημρη Φου-oδ κα έκαμε οκοέεα η Καλαμαρά ρα οΔημρης κα η Συμέλα εχα μπακάλκο η δααύρη μερώ οδώ Κομηώ κα Ι Πααλδ δλαο φούρο ου Βα. Ταραδη. Μέα η λάπη ς

Καλαμαράς, ο αδρυο πάλεε ο δο αώα πουπάλαα λο ο πρφυες, α α επώου κα 'αοκααθού. Απέκηα ρα παδά Τη Σοφα, οΠααώη κα η Κυρακ. Καοχ, δυυχα καφώχεες, μέχρς ου δου πρπο Θεού κα εκε πουεδα λο φς, πεθαε η Κυρακ, απ πρλημα καρ-δάς, ε εαρ ηλκα. Μεάλο πλμα α ο Δημρη καη Συμέλα ο θάαος ης Κυρακς.

Καμά φορά η Συμέλα δηα ς ορες παδκώ ης χρ α παδά ης. Τους έλεε α ηπε α ο Παπαάη α η μάα ης η Κερεκ.Με δάκρυα εξηούε, ο ράηξα ς εξορες πουέχαε ο παέρα ης η μάα ς κα ο αδελφ ης, οΑλέκο Ποέ δε μληε α η αδελφ ης η Ταμάμα.Καες απ α παδά δε άκουε ποέ, ποε ' αυ

α μεάλη ροπ, α η Συμέλα α ομολοε, εχε αδελφ χαμέη η Τουρκα που ούρκεε. Τοαο α ο άθρπο ης εποχς εκεης κα μς ο






Την ίδια στιγμή η Ταμάμα έμεινε στην Σεβάστεια στοσπίτι του ταγματάη ουσταφά Οάϋ Αυτή δεν έζησε τηνεπιστοφή Δεν είδε την αλασμέ Έσπιε με τα καμένα

σπίτια Δεν είδε την ποσφυγιά στην ωσσία και δεν άκουσετίποτε για μετανάστευση στην Ελλάδα Έμεινε εκεί ενώόλοι οι δικοί τη σαν μπουλούκια έφευγαν για πάντα απότην Σεβάστεια Σε λίγο καιό νέα μετάθεση έφεε τονταγματάη στην ικομήδεια αζί τον συνόδευαν και οιδύο κόε του η σέ και η Ταμάμα

Στην δεκαετία του 190 το κεμαλικό καθεστώ στον

εξευωπα·σμό τη ώα καθιέωσε με νόμο την απόκτησηεπιθέτου για όλου του Τούκου πολίτε και την κανονκή του εγγαφή σε ληξιαείο Έτσι όσοι Τούκοιδεν είαν επίθετο και αυτοί ήσαν η συντιπτική πλειοψηφίααναγκάστηκαν να επιλέξουν έν όνομα για επίθετο Οουσταφά άϋ καταώησε το όνομα του άϋ σανεπίθετο και στο ληξιαείο δήλωσε γα κόε του την σέ

κα την Ταμάμα Την Ταμάμα την δήλωσε με το όνομαΡαφέ Έτσι από τότε μέι σήμεα η Ταμάμα έγνε α·φέ

Οάϋ κόη του ταγματάη ουσταφάόλι πόλαβε ο ουσταφά να πανέψει την κόη του

σέ μ έναν ανηψιό του γιό του αδελφού του βαιάαώστεια τον οδήγησε στον θάνατο. Στου μουσουλμάνου επιτέπεται ο γάμο ανάμεσα σε ξαδέλφια και αείναι παιδά αδελφών Έτσι η σέ παντεύτηκε τον Εόλ

άϋ που ήταν επίση αξιωματικό καιέα.ετά τον θάνατο του ουσταφά τον οποίο έκλαψαν

και η σέ και η α·φέ γιατί ήταν πολύ καλό άνθωπομ ευγενή ψυή και μεάλη καδιά η φέ έζησε πάλι κοντά στην σέ στην νέα οικογένεια που δημιούγησεαυτή με τον Εόλ.

Οι μεταθέσει ακολουθούσαν η μία την άλλη κα κάθε

φοά η οικογένεια πήγαινε μαζί στην νέα έδα του ΕόλΚάθε φοά και η οικογένεια μεγάλωνε. Δύο κοίτσα καένα αγόι ήθαν να γεμίσουν το σπιτικό τη σέ και την




μάνα αφέ Κανεί ποτέ δεν επιτεπόταν να μάθει τομυστικό. Αυτή ήταν η εντολή του μακαίτη ουταφά καιτην σεβάστηκαν όλοι όσοι το γνώιζαν. Τα παιδά ήξεαν

ότι η μάνα αφέ είναι ξαδέλφη τη σέ που είεοφανέψει μική και μεγάλωσε στο σπίτι του παππο τουουσταφά Κανεί πια δεν ασολιόταν με το θέμα αυτό

Ολόκληη την Τουκία γνώισαν στα εικοσιπέντε όνια που υπηέτησε ο Ερόλ στον στατό Και που δεν πήγαν και τι ωαία ζωή πέασαν. Τα παιδιά ήταν η αά όλωνδιαίτεη αδυναμία είε η α·φέ στον γιό τον Καάν

Ενδόμυα τη θύμιζε τον αγαπημένο τη αδελφό τον Αλέκοπου τόσο μικό άθηκε στα ουνά του Πόντου. Ποτέ δεντόλμησε να πει πουθενά αυτή την ενδόμυη σκέψη τη Δενφοβόταν κανένα Τον εαυτό τη φοβόταν

Το 1960 πεθαίνει ο Εόλ την εποή που όλοι τουβρί κοναν στην Άγκυα. Η οικογένεια ζει σ' ένα ωραίοδιαμέρισμα στην συνοικία Τάνδογκαν Όλα τα ρόνια

πολλοί ζήτησαν την αφέ για νφη από τον Εόλ αλλάαυτή πάνα ήταν ανένδοτη Ήθελε να ζήσει με την σέ καιτα παιδιά τη Δεν ήθελε να παντευτεί. Το 960 με τονθάνατο του Ερόλ η αφέ ήταν ήδη πενήα όνων. Κανείπια δεν την ενολούσε με το θέμα τη παντρειά και έτσιήσυη ζούσε μαζί με την σέ τι ωαίε αναμνήσει τη

ζωή που έζησαν με τον πατέα ουσταφά και τον ΕόλΣε λίγο καιρό αέ ήθαν να απαλνο τον πόνο από

τον αμό του Εόλ. Πατετηκε η Γκιούλ και μετά από λίγαόνια παντεύτηκε ο Καάν Τί καμάι είε η α·φέ σονγάμο του Καάν Πολ αγαποσε αυτό τη το αγόι

Όλα πήγαιναν καλά και το σπιτικό ήταν ανοικτό σεόλου Κάθε βάδυ δεν έλειπαν οι επισκέψει συγγενών καιφίλων από το σπίτι τη σέ Και τα δο πανέμοφαπαιδιά τη έμεναν στην ίδια συνοικία πολύ κοντά στο σπίτι

τη Ο Καάν έπρπε κάθε μέα να πεάσει αό το σπίτινα δει την αγημένη του μάνα την α·φέ Ευδαιμονία καιαά βασίλευε μέσα στο σπιτικό του




Ξαφνιά τ 970 ήρθαν τα πρώτα σύννεφα, στ σπτιτων ΟΚΑ Η μάνα Ραφέ αρρώστσε σβαρά Έπαθεμαλάνσ εεφάλ, μπέρδεε α τύρια με μια

ααταλαβστι λώσσα αι όλ μλαε ια ένα χωριόΈσπιε Κανες δεν αταλάβαινε, ετός από τν σέ, ότι ααταλαβσι λώσσα ήταν ρωμαια, δλαδή ταπναά Παρααλύσε Ραφέ α παιδιά τς Πανεεμε έλεε, μέχρι φύρι τς Έσπε αι εώ θα βρω τσπτι μ" Σπδαι ιαρ, σενες α φλι τςιένεας, παραλθύσαν την Ραφέ αι με φάρμαα

ρσπαθύσαν να σνεφέρν τν άρρωστ, στα αλά τςΗ σέ αναάσε να πει μσιό σις όρες ς πρόβλμα ήαν πως να τ πν σν Καϋχάν, π εχεόσ αδναμα σν Ραφέ α δεν ήεραν πως θαανδρύσε Κρφά σνεννθε η σέ με ν όρη ηςΓιύλ Η Γύλ δύλεε σε πεύθν θέσ σε μαερνή πρεσα στν Άρα Δώσανε σήμα σν

Ερθρά Ημισέλν, πα με ην σερά ς, πέρασε στνΕλλνιό Ερθρό Σαρό σμα έλεε αά αριώς,

π μρύσε να θμθε ένα ρσά 7 χρόνων, όπωςήαν αμάμα, α χρόνια τς ερας

αμάμα, όρη τ Παπαάνν Κντράντων,από ν Έσπε, ψάχνε τις αδελφές τς, Μαριύλα αιΣμέλα"

ραδιόφων στν Ελλά έλεε ι ανάλεε τ σήμα,αλλά πός αύει Κανένα απτέλεσμα Μετά απόπλλές πρσπάθεες Γιύλ παρατήθε, ατ εδε, ότιπτε δεν έβαινε, από τα σήμαα Ερθρύ ΣταρύΚαμμα εδσ Ασχλιό σαν με τν άρρωστ θεα, πα περνύσε ν αιρό ς σε βαθά μελαχλα, ανάμεσασ νσμε αι σπτι Ο Καϋχάν δεν ήξερε αόμπτε, ια ανες δεν τ πάλψε ν αλθι ιστρα

Έτσι ύλσαν ρα χρόνια αρρώσιας, χωρς αμμάθεραπεα, μέχρι π μια μέρα, ν Μά τ 1972,παρσιάσθε σν Υπρεσα τς Γύλ, ένας άνθρωπς,




μμ έ χ κ κ

από τν περιχή τς ρπλς, νόματι Αλή Ατεν ζ, ιατματιή τυ υπόθεσ ν φάελ ανέλαβε Γιύλ αιαπό τ περιεχόμεν εδε, ότι άνθρωπς εχε τήματα στνπεριχή ρπλς αι Έσπιε Εξυπρέτσε αφάντασταπλύ τν Αλή Ατενζ αι όταν τυ τέλειωσε τν δυλειάτυ, δεν ήξερε πως να τν ευχαριστήσει ότε πήρε θάρρς Γιύλ αι διήθε στν Αλή Ατεν ζ τ ινειαό

πρόβλμα αι μήπως ήξερε αυτός τπτε ια τν Έσπιε αιτυς Ρωμιύς, πυ ήσαν εε Ο Αλή Ατενζ τς επε, ότιΡωμιός δεν υπάρχει πια στν Μαύρ λασσα, αλλά




έρχνται τυρστες Πόντιι στν Μαύρ Θάλασσα αι θατυς ρωτύσε, σχετιά με τν περπτωσ τς αμάμα.

αλαρι τυ 1972 αι συγεριμένα τν Ιύνι τς

χρνιάς αυτής, ένα τέτι τυριστιό πύλμαν, έφερε σταμέρ τυ Πόντυ εδρμες-σταλγύς από τν Ελλάδα,για να πρσυνήσυν τα μέρ, πυ εχαν γενθε. Ανάμεσατυς αι συνταξιύχς δάσαλς Αναστασιάδς, από ταΛιπάσματα Αττιής. Ο Αναστασιάδς αταγόταν διςαπό χωριό τς ρπλς αι ήταν ήδ 4 χρόνων Ότανέφυγαν από τν ρπλ, για τν Ρωσσα, ήταν

ιγενειάρχς, με γυναα αι μιρά παιδιά. Ήταν τότε 1χρόνων πύλμαν συνέχιζε για Κερασύντα, ραπεζύντα, αλλά Αναστασιάδς εχε συνεννθε, να μενει στνρπλ, τις πέντε μέρες αι να τν πάρυν στ γυρισμόΜετά από πενήντα χρόνια, ήθελε να χρτάσει τν πατρδατυ αι να περπατήσει όλα τα γνωστά χωριά αι να δειόλυς τυς παιδιύς φλυς τυ. Κατέε από τ

πύλμαν αι ατευθύνθε στ ξενδχε, για νατατπιήσει τα πράγματα τυ. Σε μια ώρα ρπλ ήξερετν ερχμό τυ. Πρόλαβε να τατπιήσει τα πράγματα τυαι να άνει μπάνι Μόλις βγήε από τ μπάνι, ρεσεψιόν τν ειδπσε, ότι άτω τν περιμένυν άνθρωπι. Κατέβε να δει πι εναι αυτ πυ τνγυρεύυν. Παρ όλα τα 4 χρόνια τυ, ήταν τόσ ζωνταντόςαι ευτς, πυ μόν από τ διαβατήρι, θα μπρύσεανες να ανααλύψει τν λια τυ.

Κάτω, όπως ατέβε, εδε μια μάδα πάνω από δέαανθρώπυς, να τν ιτύν, σαν να ήρθε από τ φεγγάρι. ΟΑναστασιάδς τυς ταγε, αλλά δεν μπρύσε ανένα ναναγνωρσει. Εξ άλλυ ήσαν ι πιό πλλ νέι άνθρωπι.Όταν τν πλσασε ένας από τυς νέυς αυτύς ανθρώπυςαι τυ έδειξε στ πσω μέρς, δύ αθισμένυς γέρυς,

στις πλυθρόνες αι τυ επε ότι εναι Ρεφή Κύλγλυαι Μυαμέρ τυ Χατζμυράτ μόνν εραυνός δεντύπσε τν Αναστασιάδ. Και Ρεφή αι Μυαμέρ,






ενός ς επσεψς . Σν αφενε ασε ααθέασα αι Αλή Αεν ζ Αμέσως πήε σπι αιπήρε ις σμειώσεις, π έδωσε Γιύλ σν Άρα,

σχειά με ν αμάμα. Πήε σ σπι Ρεφή,αλωσόρισε ν Ανασασιάδ αι ν περιεραζόαν μεπεριέρεια. Ο Αλή Αεν ζ εννήθε μεά ν ξεριζωμόων Ρωμιών, δεν ς νώρισε, μόνν άε από ςνες ι αύς. α πιό πλλά, π άε δεν ήσανλαειά, ια ς Γιαύρδες. Αά όμως ήσανπερασμένα, σήμερα εχε μρσά ένα μσαφρ αι

έπρεπε με άθε ρό να ει πρόβλμα Ο όσμςόμως ήαν πλύ αι φασαρα μεάλ Μόνν μια σιμήβρήε εαιρα αι ψιθύρισε Ανασασιάδ, όι σνΆρα πάρχει ρωμιά Πόνια, π ψάχνει απενωσμένας διύς ς αι ν άλλ μέρα θα ερχόαν να ν πάρει,ια να δώσει ιδιαιέρως α σιχεα

Ο Ανασασιάδς, σαν δάσαλ, αμέσως σινήθε

σ άσμα αής ς εδσς αι χωρ

ς να πει ερισσόερα ν άλλ μέρα, όαν ήρθε Αλή Αεν ζ ,

παραάλεσε ν ιένεια Ρεφή, να επιρέψννα πάει ια μεριές ώρες σ σπι Αεν ζ Ο ιός Ρεφή εχαρσω ς πήρε αι ς δύ αι ς πήε με α , σ σπι Αεν ζ. Πένε μέρες,π ήαν Ανασασιάδς σν ρπλ, ιός Ρεφήδεν δύλεε, ια να εναι ελεύθερς, να πάει με , όπ μσαφρς ήθελε. Η ναα ΑλήΑεν ζ πδέχε ν έρνα από ν Ελλάδα αι φλσε χέρι. Εε πια ελεύθερς Αλή αι μαριά απόν πλσμα, διήθε σν Ανασασιάδ, α όσα Γιύλ επε, ια ν Ραφέ Οάϋ, ν παραμάνα ς.

Ο Ανασασιάδς δεν νώριζε ς Εσπιελήδες σνΕλλάδα, αλλά επε σν Αλή, όι με α σιχεα, π

έδωσε, θα εναι πλύ εύλ, ν ανααλύψει ς σενεςς αμάμα. Φάνει να ζνα σιχεα, π έδωσε Αλή, εναι αριβώς ό,ι




μόρεσε ν δώσει η Ταμάμα στους δικούς της ΔηλαδήΕίμαι η Ταμάμα κόρη του Πααγιάνν τη Κοντράντων

από την Έσπιε Είχα δύο αδελφές την Μαρικούλα κα τηνΣυμέλα

αα ϊσέ α Κα

Η μάνα μου ο πατέρας μου κα ο αδεφός μου Αλέ ξανδρος πέθαναν στον δρόμο της εξορας Στην Σεβάστειαέφυγα από κοντά αό τις αδελφές μου κα την θεία μουΕλένη και πήγα στο σπίτ της σέ Οκάϋ

Δεν ενα πρόβλημα είπε στον Αλή ν' ανακαλύψω τηνοικογένεια διότι χωρό ήταν η Έσπιε κα όλοι θα ξέρουντον τελευταίο παά του χωριού Μακάρι μόνον να ζουν οιαδελφές της διότι η προσφυγά έζησε πολλά δράματα καιτραγωδίες αό τον ξερζωμό μέχρι τον ερχομό στην Ελλάδα κα ο περισσότεροι πέθαναν από κακουχίες

Ο Αλή Ακτενζ του έδωσε κα την δεύθυνση του ώστε

εάν βρεθούν ο αδελφές της Ταμάα να του γράψουν κααυτός θα φρόντιζε γα τα περιτέρω Πήρε όλα τα στοχείαο Αναστασιάδης μαζί με την διεύθυνση του Αλή Ακτενζ




Στις 20 Ιονίο 1972, οι κδρομίς γύρισαν πίσ στηνΕλλάδα. όλις σνήλθ ο γρο-ναστασιάδης, αμσςβαλ κατά νο, ν ασχοληθί μ το θμα της αμάμα, διότι

ατή η ιστορία πολύ βασάνισ την ψχή και την καρδιά το,από την ώρα πο την άκοσ.

Ψάχνοντας από κύκλο, σ κύκλο και από ποντιακόσματίο σ ποντιακό σματίο, ντόπισ, ότι οι δύο κόρςτο Παπαγιάννη Κοτρίδη ζον στην Βροια και τηνΚαλαμαριά Πιο ύκολα βρθηκ η Σμλα, πο ζούσ στηνΚαλαμαριά. Η Σμλα ίχ παντρτί μ τον Δημήτρη

Φοντοκίδη και απκτησαν τρία παιδιά και ασχολιότανμαζί μ τον άνδρα της, στο μπακάλικο τος. Τηλφνο τηςΣμλας δν μπόρσ να βρι ο ναστασιάδης, αλλά ροσπαθώντας, προσπαθώντας, ανακάλψ το τηλφν τηςΣοφίας ακδονίδο, κόρης της Σμλας.

Δκαπντ μρς πάλ ο γρο σνταξιούχος δάσκαλος,για τος σγγνίς της Ταμάμα. Υπραστικά τηλφνήματα,άσκοπς σνδσις, μάταις προσπάθις και το κοράγιοατλιτο Ίσ άν δν ήταν δάσκαλος, να ίχ παραιτηθίΑλλά οι δάσκαλοι ίναι πισματάρηδς.

όλις ήρθ στα χρια το ο αριθμός τηλφώνο τηςΣοφίας ακδονίδο, αμσς την πήρ τηλφνο.

-Σοφία, της λγι, ίσαι η κόρη της Σμλας, από τηνΈσπι

-Ναι, το απαντά, η Σοφία.

-Είμαι σνταξιούχος δάσκαλος, λι ο ναστασιάδης καιγύρισα από μια κδρομή στον Πόντο. Στην ρίπολη, μοίπαν, ότι η μητρα σο χι μια χαμνη αδλφή στηνΆγκρα, η οποία ψάχνι να σας βρι .

-Λάθος, κάμτ, ίπ η Σοφία. Η μητρα μο χι μόνονμία αδλφή, την θία μο αρικούλα, πο ζι στην Βροια και ναν αδλφό, πο χάθηκ μικρός στην ξορία Άλλη

αδλφή δν χι.Πο να ξρι η άμοιρη η Σοφία το μστικό, πο απόντρποπή ποτ δν τος το ίπ η μάνα της




Έτσ άοξα τέλεωσε κα η τελευταία προσπάεα τουασκάλου Ο ναστασάη, εμάτο απασοοξία, έκλεσετο τηλέφωνο την στμή, που νόμσε, ότ τα είχε ανακαλύψεόλα. Στεναχωρέηκε πολύ. κού εκεί να ζε κό μα κορίτσ στην Άκυρα, 50 ολάκερα χρόνα, να άχνε τουκού τη κα να μη μπορεί να του βρε;

Το μεσημέρ, όταν ήρε η Συμέλα στη Σοφία, υμήηκεη Σοφία το περστατκό με το τηλεφώμα του ανώστουαπό την ήνα κα είπε τη μάνα τη:

-Μάνα, με πήρε τηλέφωνο ένα συνταξούχο άσκαλο

από την ήνα- το όνοα ου εν το συκράτησα κα μουείπε ότ στην Άκυρα έχετε μα αελφή χαέ από ταχρόνα τη εξορία, που σα άχνε τώρα κα έλε να σαβρε Εώ του είπα, ότ εκτό από την εία Μαρκούλα,άλλη αελφή εν είχε

Κα ενώ η Σοφία νόμζε, ότ τέλεωσε η υπόεση με τομάλλον άσκοπο τηλεώνηα του έρου από την ήνα, η

άνα τη αναστέναξε κα έαλε τα κλάματαΓατί κλα μάνα την ρωτάε η ΣοφίαΝα, παί ου, λέε η Συέλα, είχαε κα μα μκρότερη

αελφή, την Ταάα, την οποία χάσαμε στην Σεβάστεα-Θ τρελλαώ, τη λέε η Σοφία κα ατί εν μα το

είπε τόσα χρόνα;-Έτον εντροπή άρουμ, ασό ετούρκσεν ντο να έλεα

σα. (Ήταν ντροπή, αφού τούρκσε, πω να σα το πω).Κα τώρα, λέε η Σοφία; κα τώρα, τ α κάνω, που

έκλεσε το τηλέφωνο κα εν ξέρω, ούτε το νούμερο, ούτεποό με πήρε, ούτε το όνοα του;

Το όευμα εκείνο, η Συέλα εν πήε στο μακάλκο,αλλά καόταν κα έκλαε την χαμένη αελφή τη, τηνΤαμάα. Η Σοφία εάτη εκνευρσμό, εν ήξερε τ να κάνε κα από που ν αρχίσε

Ο άσκαλο όμω, εν το έβαλε κάτωΞαναξεκίνησε τηνύρα στα τηλέφωνα Όλο τον αβεβαίωναν,ότ η Συμέλαστην Καλαμαρά, είνα η μία κόρη του Παπαάννη Κοτρί-




δη, από την Έσπιεην άλλη μέρα το πρωί ξανακτύπησε το τηλέφωνο ης

Σοφίας όλι η Σοφία αναγνώρισε την φωνή κα προτού

προλάβε ο δάσκαλος να της μιλήσει, του είπεΑχ, τι καλά που ξαναπήρες θείο Γατί, α είπα της

μάνας μου και ομολόγησε, ότ έχε αδελφή ην αμάμα, πουχάθηκε σην Σεβάσεια, αλλά δεν μας το είχε πει ποτέ, γατο θεωροσε ντροπή Από χθες, θείο, δεν μπορομε ναησυχάσουμε, γιαί έκλεσε ο ηλέφωνο και δεν ήξερα πωςνα σε βρω

Χαρά και αγαλλίαση ο δάσκαλος. Η αποστολή τουέλεωσε ασως Πήρε ην δεθυνση ης Σοφας, γα να τηςσελε με γράμμα, τα σοχεα και ην δεθυνση ου ΑλήΑ κενίζ

Σε μια εβδομάδα ο γράμμα έφασε Αμέσως η Συμέλαπήγε σον Σαράφη, ον καφεζή, που ήαν συμπαρώηςης, από ην ρπολη ράνα πέε χρόνα έζησε σην

Τ ρπολη

ο Σαράφης, άνθρωπος έξυπνος και

ουρ κομαθής.

Έ κασε και έσρωσε ο γράμμα ης Συμέλας σα ούρκκαΈγραφε σον Αλή Α κενίζ, ό αυή είνα η αδελφή ηςαμάμας κα τον παρακαλοσε να μεσολαβήσε, ώσε ναέρθουν σ' επαφή οι δο αδελφές

όλις πήρε ο γράμμα ο Αλή Α κενίζ, κατέβηκε σηνΆγκυρα και πήγε κατευθείαν σην Γ κιολ, σην υπηρεσίαπου δολευε ην βρήκα, λέγει, ην αδελφή ης θειάς σας

Θ ης γράψω να έλθε, για να δε κα εσάς και την άρρωσηαδελφή της

Γ κιολ δεν πίσευε στ αυιά της ρία χρόνια πάλευεμε ον Ερυθρό Σταυρό, χωρίς αποέλεσμα και αυτός οχωρικός από την αρη Θ άλασσα, α κατάφερε, μέσα σεδο μήνες Αλήθεα ή παραμύθι

Η αλληλογραφία μεταξύ Συμέλας και Αλή Ακτενζ

κράησε όλο τον Ιούλο και τον Αύγουστο Σμέλα ζητοσε ην διεύθυνση της αδελφής της, στην Άγκυρα, γανα γράψει, αλλά ο Α κτενίζ, ο απέφευγε Είναι, έγραφε,




μεγάλ κα σοβαρή οκογένεα κα α πρέπε να κλείσε μαζίτου ραντεβού στν Ισταμπουλ κα αυτός α τν έφερνε σ'επαφή με τν αδελφή τς Περίεργα πράγματα

Στο τελευταίο γράμμα ο Ακτενίζ έγραφε τν δεύυνστου ανεψού του Αρίφ Α κτενίζ που ζούσε στο Μπακίρκοτς Πόλς. ον Σεπτέ ρο α είμα εκε έγραφε Εάν σεολεύε Συμέλα έλα στν Πόλ τον Σεπτέρ κα α σεπά στν Άγκυρα στν αδελφή σου εγώ ο ίδος

Μετά από κάε γράμμα ο Α κτενίζ ενμέρνε σχετκά τνΓκούλ Η Γκούλ του ζτούσε τν δεύυνσ ς Συμέλας

αλλά σνατούσε τν άρ σ του Επέμενε ο Ακτενίζ ναφέρε ο ίδος τν Συμέλα στν αδελφή τς Η επμο τουαυή τν έκαμε να πσεύε ότ όλα είνα ψέματα

Τελκά τ να κάμε Συμέλα; Άλλ επλογή δεν είχεΈσελε γράμα σον Α κενίζ κα έκλεσε αζί του ραντεούον Σεπέρ σο σπίτ ου ανεψού ου Αρίφ Α κτενίζ σοΜπακίρκο Μόλς πήρε ο γράμμα αυτό ο Ακενίζ

εμέρσε τν Γκούλ Έρχεα τς λέε Συέλα τονΣεπτέρ κα α ν φέρ εγώ κοτά σας στν ΆυραΤο γράμμα αυό γράφκε μέσα Αυγούστου 972 Γα

τν Γκούλ το ράγμα χόρανε Ή έπλεξε ε απατεώναή πράγματ είνα όλα αλήεα Αλλά ή το ένα συνέανε ήτο άλλο δεν μπορούσε να κρατεί το υστκό περσσότεροαπό τον Καϋχάν. Έπρεπε ο Καϋχάν να άε το μυστκόγατί κα στς δύο περπτώσες αυτός ήταν εκείνος που α

έπρεπε να αντμετπίσε τν κατάστασΚεραυνός έπεσε το μυστκό στο κεφάλ του Καϋχάν Η

μάνα Ραφέ δεν ήταν συγγενής ήταν Ρμά κα το πραγματκό τς όνομα ήταν αμάμα.

Από το σοκ συλε γρήγορα ο Καχάν έγραψε κα ζήτσε από τον Α κτενίζ να έλε με έξα τους στν ΆυραΗ επί κεψ του Α κτενίζ ανί να ξεκααρίσε τν κατάστασ

τν έκαε πο σκοτεν Ο Καχάν ήταν πα σίγουρος ότπρόκετα γα απάτ Δεν υπάρχε αδελφή που α έλε καόλα αυτά είνα μα πλεκτάν ες βάρος τς άρρστς Ρα·φέ.




ου να φαντασθεί ο Καχάν ότι όλη η επιμονή τουΑλή να μη δίνει στοιχεία διεύθυνση ούτε σ αυτόν ούτεστην υμέλα αλλά να θέλει ο διο να φέρει τι δύο αδελφέ

κοντά την μία στην άλλη ήταν για να αποκομίσει α σι και από τι δύο μεριέ

Καθόλου δεν πήγε ο νου του Καχάν στο μπα ίσιΑπλ πείστηκε ότι πρόκειται για απάτη και μόνο τουσκέφτηκε α δούμε που θα καταλήει Έδωσε την δική τουδιεύθυνση και παρακάλεσε να φέρει τον επτέβρη τηνυμέλα στο δικό του σπίτι Δεν ήθελε σε καμμιά περίπτωση

να παί ουν με την υγεία τη α·φέ η οποία σε μιαεβδομάδα έβγαινε από το Νοσοκομείο και θα ερχόταν στοσπίτι κο ά στην σέ

Ίδια ανσχία έπιασε και την οφία Η μάνα τη πήρεαπόφαση να πάει στην Άγκυρα να βρει την αδελφή τηΤίποτε πια δεν την σταμαούσε Αλλά αυτή η επιμο τουΑλή να μή το γράφει την διεύθνση τη Ταμάμα και να

Eιμένει να μεσολαήσει ο ίδιο μέχρι τέλου βάζει σεπερισσ στεναχρια την οφία Μήπω είναι καμιά απάτη και ταλαπωρηθεί η μάνα τη γριά γυναίκα σε μεγάληηλικία; Η μάνα τη η υμέλα αγράμματη αλλά έυπνη καιπεπειραμένη την καθησύχαζε Μήν ασυχεί τη έλεγεαυτό μπα ίσι θέλει γι αυτό επιμένει να μεσολαβήσει Εσύτοι Τουρκάντ κι έρτ τη έλεγε Δηλαδή εσύ δενγνωρίζει του Τούρκου

Άκουγε αυτό η οφία αλλά η έννοια έννοια Μια μέρατέλη Αυγούστου 1972 ήρθε η οφία επίσκεψη σπτι μαΉταν από την παιδική ηλικία μέχρι σήμερα φίλη τηαδελφή μου Γιργο μου λέγει αυτό και αυτό συνέβει στηνμάνα μου και τρα θέλει να πάει γριά γυναίκα στηνΆγκυρα να βρει την αδελφή τη Όλη την αλληλογραφία τηνέκαμε ο αράφη αλλά αυτό που μεσολαβεί επιμένει να

μη δίνει την διεύθυνση τη Άγκυρα Εσύ Γιργο έχει αναπάει στην Τουρκία πολλέ φορέ μπορούσε νασυνοδέψει την μάνα μου σ αυτό το τα είδι γιατί φοβάμαι




πολύ. Ήταν αλήθια ότι ήδη από το 960, ίχα πρωτοπιστην ουρκία Είχα πρα πολύ ργασία τι ημέρ κναλλ η ιστορία αυτή συγκινί και τον πιό αδιφορο νθρωπο και θα μου ήταν αδύνατο να το αρνηθώ. Έτσιδέχτηκα να συνοδέψω την Συμέλα σ αυτό το τα ίδι καιβρέθηκα μρτυρα τη τραγωδία αυτή που τόσο πολύ μσυγκίνσ ώστ σ πολλ πηρέασ την σκέψη μου σταμτέπιτα χρόνια.

ο τα ίδι καθορίστηκ για τι 20 Σπτβρίου 1972Ειδοποιήθηκ και ο Αλή Α κτνίζ για να ρίσκται στο

Μπακίρκιο στο σπίτι του ανψιού του Αρίφ Α κτνίζΠοι διαφορ ανμσα σ ανψιό και θίο; Ψυχή αγγλικήο Αρίφ σκέτο υπολογιστή ο θίο του. Ο κθ νθρωποέχι το δικό του χαρακτήρα και τι δικέ του αδυναμί. Ηγνωριμία μου αυτή μ τον Αρίφ στθ κ τόσο δυνατή ώστμέχρι σήμρα να ίμαι γώ για αυτόν και κίνο για μένααπό του πιό πιστού και αγαπτού φίλου. Οι σχέσι

μα στα χρόνια που πέρασαν δυνμωσαν και πέρασαν μτην ίδια δύναμη και ανμσα στα παιδι μαΟ Αρίφ και η γυναίκα του Σέλμα μα πρίμναν μ ένα

πολύ πλούσιο τραπέζι στρωμένο Εκί ήταν και ο θίο τουο Αλή. Μ αιρία την συνντησ τον ρώτησ για μιαακόμη φορ η Συμέλα γιατί πέμν και δν έδιν τηνδιύθυνση τη αδλφή τη και πήκ ο ίδιο σ τόσηταλαιπωρία να έρθι από την Τρίπολη στην Πόλη γι αυτήντην συνντηση Μ μισόλογτα δικαιολογήθηκ ο Αλήλέγοντα ότι ίχ και ο ίδιο δουλιέ στην Πόλη και ότιστην Άγκυρα πρόκιται για πολύ μγλη και σοβαρήοικογένια και ότι όλα έπρπ να γίνουν μ χμύθια.Έ υπνη και πονηρή η Συμέλα μου λέγι Ατό παρν θλ και ποίκν αέτ την δουλίαν ηλαδή: Αυτό λφτ θέλι και έκαμ την δουλι έτσι.

Μίναμ δύο ημέρ στην Πόλη και την δύτρη μέρα τοβρδυ κινήσαμ η Συμέλα ο Αλή και γώ για την Άυρα.Παρ όλο που μί ίχαμ ισιτήρια μέχρι την Άγκυρα μ




τρανο, ο Αλή επέμενε να πάμε με το νυκτερινό πούλμαν,ιατ η άφιξη του, βόλευε στο ραντεβού, που εχε κλεσει μετον Καϋχάν.

ην επιστροφή, όταν ύρισα με το τρανο, έδωσα δκαιοστον Αλή, τουλάχιστον από πλευράς καθαριότητας Τοπούλμαν ήταν μοντέρνο και άνετο, ενώ η βρωμιά και ημυρωδιά του τρανου δεν υποφερόταν

Φτάσαμε στην Άκυρα, στς 2 επτερου το πρω,ώρα 5 Ας κάτσουμε λο στο σταθμό των λεωφορεων, λέειο Αλή, ιατ εναι πολύ πρω ακόμη Δεν πρέπει να πάμε

ούε τόσο πρω, ούτε και πολύ αρά, μήπως και φύουνό το σπτι τους. ερεργο μου φάνηκε, να περιμένουντέτοια περπτωσ και να υπάρχει φόβος να φύγουν από τοσπτι τους. Κάτι δεν πάει καλά! Ήπιαμε κανά δύο τσάγια.έρασε ώρα και ύρω στις πήραμε ταξ, που μας έφερεστο Τανδοκαν στην διεύθυνσ του Καϋχάν, ου εχε μαζτου ο Αλή Α κτενζ

Μόλις χτυπήσαμε την πόρτα, άνοιξε ο Καϋχάν και μαςδέχτκε μέσα, με μια ψυχρότητα, άνωστ ια τν ΤουρκαΗ Ανατολή χαρακτρζεται ια την φιλοξενα τωνανθρώπων της Κάτι δεν πάει καλά Σε λγο εμφανστηκε ηδασκάλα, η υνακα του Καϋχάν, χαιρέτησε το διο κρύα

και προσπέρασε σε άλλο δωμάτιο.Κάτσαμε και δεν δεν ξέρω, αν μας επε κανες να

κάτσουμε. Μετά από μια σύντομ σιωπή, πλησασε την

Συμέλα ο Καϋχάν και άρχισε να τς λέει, ότι η αδελφή τηςεπε, ότι ήσαν τρεις αδελφές και δύο αόρια αδέλφια.Τρελλάθηκε λέει η υμέλα. να μόνο αδελφό εχαμε καιχάθκε στην εξορα, δεν εχαμε δύο αδελφούς. Απ' αυτό καιαπό άλλες παραπλαντικές ερωτήσεις, ο Καϋχάν, πουπστευε ότι ο Αλή Α κτενζ σκηνοθέτησε μια απάτη πεσθηκεότι η υμέλα, πράματι ήταν η αδελφή της Ταμάμας. Το

σκηνικό αμέσως άλλαξε. Φώναξε τν υνακα του και σεδύο λεπτά το τραέζι, εκτός από τσά, γέμισε με όλα ταααθά ενός πρωινού βασιλικού. ήρε τηλέφωνο στην μάνα




του την σέ ου έμενε δύο τετάγωνα ααάτω αι στοτηλέφωνο της είε: Αυτή είναι άγματι είναι η αδελφή τηςαι τα δόντια του έτεμαν αό συγίνηση Σε λίγο

εχόμαστε είε αι έλεισε το τηλέφωνο ενώ ένα δάυύλησε ό το μάτι του

Εατόν ενήντα μέτα ήταν η αόσταση ανάμεσα σταδύο σίτια Πενήντα χόνι χωισμού λησίασαν στα 150μέτα ανείς δεν μίλαγε αλλά ο αθένας ουαλούσε αιτις διές του οσωιές σέ εις. Σέτη μυσταγωγία

Μαίνουμε στην αυλή της ολυατοιίας αι ανεαί

νουμε για το διαμέισμα Ποηγείται ο αϋχάν αι ναστεόμαστε όλοι οστά στην ότα Μισό μέτ ο μαςχωίζει αό μια ιστοία 50 χόνων. Ο αϋχάν τυά τηνότα αι η ότα ανοίγει αμέσως Πίσως α ό την όταείμεναν οι άλλοι αό την στιγμή ου τηλεφώνησε οαϋχάν αι οι μέσα αι οι έξω οσαθούσαν με άθετόο να συντομεύσουν την αόσταση αι το χονιό

διάστημα της συνάντησης Πενήντα χόνια χωισμού αιδεν άντεχαν άλλο ούτε για δευτεόλετοΜε το άνοιγμα της ότας όαλαν μοστά μας

τέσσεες γυναίες οι δύο όες της σέ η Ταμάμα αι ησέ Σε λάσματα δευτεολέτου η Συμέλα έεσε στηναγαλιά της αμάμας Συγίση λάματα αι δάυαδόσαν το σίτι όλο Ο αϋχάν λιγοθύμησε αι οςστιγμή σταμάτησαν τα λάματα μέχις ότου τον συνε

φέουν ε νεόΔεν ξέω όση ώα άτησε αυτή η συγινητιή στιγμή

Εμένα μου φάνηε σαν αγματιός αιώνας Μου φάνηειο μαύς αι αό τα ενήντα χόνια του χωισμού τουςΝομίω στην ζωή μου μέχι σήμεα δεν έχω ζήσει τόσηέντονη συγίνηση σαν αυτή ου έζησα στην Άγα τηνημέα εείνη του Σετέη του 1972

Μείναμε με την Συμέλα δέα μέες στην γυα Ο ΑλήΑτενίζ την δεύτεη μέα τεις φοές εί ε ότι έχειδουλειά αι έει να φύγει για την ίολη Η Συμέλα




μου είπε τός παράν θελ γιατ ατό λέει ατο κα ξανλέ ατο(Λεφτά θέλει και το λέει και το ξαναλέει Πραγματικά τουέδωσαν και η Συμέλα και ο Καχάν φιλοδώρημα για τον

κόπο και τα έξοδα του κα μόλις τα πήρε αποχαιρέτησε καιέφυγε Τις μέρες που μείναμε η μελαγχολία της Ταμάμαμετριάστηκε πολύ μας μιλούσε συνέχεια ποντιακά για ταπαλιά για την Έσπιε για την δύσκολη θρησκεία μας με τιςαρές νηστείες για την εξορία την πείνα τον χωρισμόΏρες ώρες υθιζόταν το απλανές λέμμα της στο άπειρο κα δεν συμμετείχε στην συζήτηση Ο γατροί πάνως ήσαν

έαιοι ότι η συνάντηση αυτή ήταν η μόνη ελπίδα νασυνέλθει η Ταμάμα από την σοαρή της ασθένεια Καιπράγματι έτσι έγινε

Η Ταμάμα συνήλθε σε απίστευτο αθμό ήρθε στηνΕλλάδα και έμενε με τς αδελφές της ξαναγύρισε σταπαιδά της στην Τουρκία και ξαναήλθε στην ΕλλάδαΆραγε ποά τύψη συνειδήσεως είχε καταχωνιάσει στουποσυνείδητο της και την ασάνζε πεα χρόνα ολόκληρα γα το ότι εγκατέλεψε τς αδελφές της γα ένα κομμάτιψωμί Τώρα που τις ρήκε ρήκε και την υγεία της

Την ώρα που γράφοντα ο γραμμές αυτές ένας ένας οήρωες αποσύρονται από την μάταη ζωή

Ο λή κτενίζ έχασε το πόδ του σε αυτοκινητστικόατύχημα ποιά σύμπτωση Το ατύχημα έγινε στην ΈσπεΣτην Καλαμαρά πέθανε η Συμέλα το 19 την ημέρα του

γίου ντωνίου Στην Βέρροια πέθανε η Μαρικούλα το199 και στην Άγκυρα στο κρεάτι των γερατεών ηΤαμάμα περιμένει ευτυχισμένη το τέλος της ζωής αφού ομεγάλος Θεός την αξίωσε να ρει τις αδελφές της κα να

ζήσει δέκα και πλέον χρόνια ευτυχίας μαζί τους χρόνιααρκετά ν αναπληρώσον τα άσχημα χρόνια της πείνας τηςεξορίας και του χωρισμού

Ζουν ακόμη τα παιδιά της Ταμάμα Η σέ δυστυχώςπέθανε νωίς το 9, από καρκίνο. Ζει ο ρίφ κτενίζ οανεψός του λή το εξαιρετικό αυτό παδί που τόσο




ο τν υνάντ των δύο αδλφών Ζι ακόμ τοπακίρκιο·, μ τν γυναίκα του και τα τρία παιδιά τουΚά φορά, που ρί κομαι τν Πόλ, πρέπι να πάω νατου δω, γιατί έτι και το μάι, αλλοίμονο μου

Πέαν και ο μταφρατ τ αλλλογραφία του Αλ τν Συμέλα, ο Σαράφ Κάτω τν Αρτού, τν μέρατων αράντα τ γυναίκα του, ένα αυτοκίντο τον κότω Ήταν πολύ μγάλο τν λικία, αλλά ζωντανό,αν μικρό παιδί

Ζουν όμω όλοι οι άλλοι, γνωτοί και υγγνί τ

οικογνία Ο και τ οικογένια τ υμέλα Ζουναυτοί, που έζ αν από κοντά τν υίν τ υνάνττων δύο χαμένων αδλφών Του άφ τέτοι ανξίτλντυπώι, που ποτέ δν α τι ξχάουν.

ιτορία αυτή καταγράφκ για όλου ά που ζήτ μτά Κανί πόλμο δν υπήρξ ποτέ υγνή. Όλοιοι πόλμοι φέρνουν τν πιφάνια, ό,τι κακό κρύι μέα

του ο άνρωπο Χιρότρ μορφή πολέμου, μ τι μγαλύτρ αγριόττ ίναι Ο ρ κυτικό, ο νικιτικό, οφυλτικό και ο μφύλιο ο κακό, που έγιν τα χρόνιακίνα τον Πόντο, ταν λίγο απ όλα αυτά Ήταν καιρ κυτικό, ταν και νικιτικό ταν και φυλτικό,ήταν και μφύλιο

Γνωρίζοντα, ότι ο πόλμο μόνον κακό μπορί ναίναι, το έργο αυτό, μ τν πραγματικ ιτορία ταμάμα, έλα να τονίω τν ανρωπιά κίνων, πουπαρ όλ τν λαίλαπα, πόραν και έμιναν άνρωποιΕύκολο ίναι να ίαι ανρωπιτ , πρίοδο ιρ ν καιγαλ ν Κάτω από τν πί του πολέμου, το ναπαραμένι άνρωπο, αυτό μαίνι, ότι ίαι δύο φορέάνρωπο, ίαι υπράνρωπο

Στν μν μ μα, α μίνουν αξέχατοι, ο άμοιρο

Ιμπραχ μ, ο γίτονα του Παπαγιάνν, που έχα τν ζω του, για το άδικο, που πήγ να κυνγ ι Αξέχατοι αμίνουν, οι ανώνυμοι τ Σάτια, που έωαν τό






«Μ ένα τηλφώνημα από την Άκυα, ο Ο μου ανήιλ, ότι η ψυχομάνα του Ραφέ, η κόητου Παπαιάννη, από την Έσπι, η νωστή μα

κατέλψ τον μάταιο κόσμο, σ ηλικία 4 τών.Σαν αστραπή μ ταδό κ η ίδηση του ανάτου τη

αμάμα, σ Ευώπη, Αμική και Αυσταλία. Συκιντικέοι ανιδάσι από όλου, από όλ τι ωνιέ τη

Ο πατή Παύλο, τέλσ, στον μικό ναό τη ΠαναίαΣουμλά, την νκρώσιμη ακολουία, ια την καιπιέβξ μ κασί χώμα, το οποίο μου παέδωσ, μ την

ντολή, σ πώτη υκαιία, να το ναποέσω στην Άκυα,πάνω στον τάφο τη Μάλη η συκίνηση των ποσκυντών, που α πώτη φοά, στον πικήδιο, άκουσαν κρμασμένοι κυιολκτκά από το στόμα του ΑχμανδίτηΠαύλου, τν τακή ιστοία τ Ταμάμα, από την Έσπ

Αωνία τ η μνήμ»

Η ΑΑΑΑ

να ννέν έτον, το δέκα τη χονίαΚκή έλαν την μάναν ατ και Παπαιάντ ο κύσατσέτον το τίτον το κοίτ, τη Έσπι τη ποπαδίαΠοπά έτον σν Έσπι, σ Αέ την κλησίαν, ο κύσατ σ

ρία παιδία ίσν ο ποπάέναν αού κ' ποίκνκούζψν και ασήν χολήν την αματίαν ποίκνο τίτον το κοίτ βάπτισνα

Ασό κι ακούι ο Αέτ την ποσυχή μ

κι' έναν αού κι δίμ κουζύω κι ώ χολάσκουμα και άμαν άμανβάλω κα βαπτίζα το κα λέα το Ν




Κανείται με εέ μ τα τρία κορίτσια ντ εκεςασήν ψυ μ α ές κουίζω ταμάμ κι άλλον ομούτ κι έχωαγούρ ντο κε κες με τρανόν γεράν εφέκεςΕ αίρεν άνεμον τη ο ά το ονεμένον την λαλίανέρεν και εντόκεν έραν κιάν ση Σουμελάς τα ρασία

Έξεν τον όνον τη Πο ά η μάρσα η Πανααάλλο και ταγιάντσεν η Σουμελά ε οίκεν την ευλογίανΗ Κερεκή εγέννεσεν σον χρόνον α άν ντ έρεν

ε οίκεν αγούρ κα σον ο άν τρανόν χαράν εχάρτσενλέξανρον εβά τσεν ο ο άς τον γιόν ατ κ έτον τη Έσ ιες κα τ οσ ιτί καμάρέτς εζήναν έμορφα σην Έσ ιεη Κερεκή με τον ο άν εντάμαν

Ντ έ ααν τα ψηλά ρασά ντό έχνε και μουρουλίζνε

έναν ρωί μαύρον ρωί κρύον κα αγωμένονντελάλης ερρούξεν α ές ση Έσ ες τα ρόμιαι ωμαίο να το λαέφκουνταν σ' εγεργή τα όρτας

Τ' εγεργή η εγκλησιά ασόν κόσμον εγομενμωρά τρανοί μκροί κλαίγνε και κουίζνεΝ αλλοί εμάς και β· εμάςοι ουρκ τ οσ ίτια καίγνε

ούρκον ο τσανταρμάς εκούιζεν μη φοούστεν καν ενήντα χιλιόμετρα μακράν α κάουστεν,ίσαμ να φεύνε οι ουσσάνττ εμέτερον οι Ντουσμάν σην ρα εζού αν ντ εσέβαν

α ενήντα εγένταν εκατόν και τα εκατόν ιακόσιαεξέβαν α

άν σα ρασία

νο έσαν σονισμένα

Εχάσεν ο ο άς τον γιόν






Έναν ημέαν σκοτεινόνέναν μαύον ημέαη αμάμα επέανενσην Άκυαν την ψυν εφέκενΚανεί ποπά κ έεν, κανεί ποπά κι ευέεν

καμπάνα πουέν κι εντόκενίνα μολλά έεν επαίεν ατην κ άμον α φέ, σο ταφίν εέκεν

η Σουμελά ο ηούμενον από Θεού έξεν Λαλίαν

ταχάλ σν Άκυα εσκώεν έφυεν, να δει την κοιννίανόντα εκόνεψεν σουμά, πολλά αώ επέμνεντσάον άντσακ σο ταφίν απάν κι έναν κε επόφτασεν και εφέκεν

εώργιος νδρεάδης

Το αντέ όχεο στχούμα άφτηκε αυόμτα,

λ ώα μετά τν τλεφνκ αελα ανάτου τΤαμάμα, ου μου νστοποίησε α ό τν Άκυα ο ΚαχάνΟκά εδ σε ώε αά συ ίνσ το όια μεταξύταού α μού είναι δυσδάτα, α αυτόν πουσυκινετα τλεφώνσα αι δάασα το είμενο στονααπτό α σεβαστό ηούμενο τ αναία Σουμελάπατέα αύλο, έχοντα εμπιστοσύνη στν κίση του

Λίη ώα μετά δέχτκα εκ νέου τ λεφώμα από τονπατέα αύλο, που έλησε να μου δαβάσει το παακάτέμμετο, που αι ο ίδιο από συίνση εμπνεύσηε, ιατον άνατο τ Ταμάμα

ΤΑΜΑΑΒ '

το αν κι ευέεν ο ποπάσ Άκαα τα μέιαντο κ αν εντόκεν ένμα




καάα για ' κίν

Ση Σουμλάς ο Μαασήρ

σο Βέρμιο μρέαη Πααγίας ο Ποπάςο γούμο ο Παύλο

άμα μ 'αόνν' έγραψ για ' κίέσυρα ο ραό γ λσσίδ κι' νόκ η καάνα

ση γκλησία σέανέψαν έα κρόπον κ έψαλλα η κανόνανα σ'χρς ο λίμψανον α σ'

ο άνμον σύρξν κι άο νο παρ α ύλλα

παίρν ην λαλίαν αουνον ήχον η καάνας

παίρ κι αξίδψνση Πόνου α ρασαέρθ απά κι κόνψνσ' Έσπυς α αία

Εσκώθα οι αποθαέν κι απορημέ ρούρού ζρβάρού δξιά

λέπν ην αμάμαν' έρθ ρρούξν ση ποπάη κυρούα σ' α χέρια

άμσ η μάνανα σ κι ουλς οι συγγνούς ας

Ν χώρσαν ας ασήν ζή




ατοίν όντας ζήνανάλλο ξά κι πορούνατοίντς χώρια να έκν

Σιτ γκαλιάσκουνταν σίτια λιγύν.οασήν αρωυμίανστάν η αμάμα τουν

κι ίπν ατς ούλ ακούστν

Ση Σουμλάς το αναστήρντ ντόκν η καμπάνα

κι έτον μόνον για τ μένέτον για ούλτς ντ χάαν

Για τ' ατοίντς μονάχα κρούιτου Γένους η καμπάναντο έσαν ΤραντέλλνοιΤραντέλλνοι και χάαν

Αρχι ύλ πστολίδηΗγούμος ράς ονής Παναγας ουμλά

ΤΑΜΑΑΓ

Ποηση Παναγιώτης ωϋσιάδηςΜλοποίηση-κτέλση: Βασίλης ιχαηλίδης

Εκόπς ασά βάσανα πατρίδα μ ασά δέκριασα στράτα σις τ' αδέβατα ο χάρον χαρένΚάαν οσπίτ και βα νασίν κάαν ωμαίας πόνιαγράψον κοντύλ μαρτύρσον κίνα να λαρών

Και σις πουλόπα τη Θού κόψτν την τραγωδίαντ' όρνα τουρούλψαν κι ανρώπ ένταν ρίαΑτό η στράτα στράτα κι ν μακροπιδυασέαη Έσπυ γέντον σαχτάρια και μανέαν

Χιμνγκονή παίραν ατς έναν Θού ημέραν




μάνα αρή μικρά μωρά ξέβαν σον αέρανΆφσον ποπά τ' αιόκρα πηέβα τα καντήλαςέμπρια τρβακλσματα μαύρ' άχαρον η μορ σ'

ι σύ αμάμα κόρασον αλικόν πολόποντην ψ σ' πο κς κρένρον ψωμν ζστόν σπτόπον' έναν τ' αέλφι σ' έχασς ση χαμονής τη στράταν κρης η μάνα σ' σνο ολ ο χωρέτ χάαν

Μικρόν αφτέρωτον πολν κι αχπαραμένον ψόπονπέ μας πως ταιάνψς ση σαρασκιέρ τον τόπον

Τρέξον πολόπον πρόφτασον χπάσταν τα ψα κι άλλον λrAν ο άνατον ν ασήν χωρσαν

πς πέμνς κ' ένοσν τη ξνιτές πολόπονλτομονήν ρσμονήν κ' ν τ' σέν το ψόπονν τα πόνα ντ' έσραν τη Έσπας τα ψαο άνατον κ άλλο λκν σ' κν την ξοραν

Τρέξον Ταάα αχπάσκος Ταμάμα μρ χάςομάτια αρανσν και σ μέτ αστάςο μάτιας απορωσαν ασήν αρωμαν και τα πολα τη Θού έλαξαν τη λαλαν

Ποσον έ μ' ποσον έ μ' το άμανσα στρνά να έλπα τ' ομάτοπα σ' ΤαμάμαΠο σ' αρν μ' πο σα ψ μ' αλφτσα μ' αμάμα

χαπάρ' πέραμ κ' έρχομς ταιάνψον αμάμαμάτια αλκοφλσαν τα ράσα κοπαντα κορακια ένοιξαν σ' ατό την χωρισαν αμάμα ρζα μ' φώταξν φωτα σην καρα σ'Πέ μας χαράντας αν τ' ορφανένα ψα σ'

σύ σαι κόρ τη χαμονής και τη κοσμή η μάνα

τνος ν τ'αναέματα τνος ν η κατάρααμάμα Ταμάμα σην ψς φτάω τάμανάλλον σον κόσμον μ' νται χαλασμονή ΑΑΑ!!!






τ εσόν την Ιστοίαν

Ανδεάδη άμον εσέν καμπός νομάτ

να έσαν με αξίανοπίς ξαν α επαίναμεεμείς την Ρωμανίαν

Άξος κα ταντέλλεναςείσα κα φωτσμένοςνα ζες με την φαμέλα σπάντα ευτυχσμένος

Πολλά είνα τα έγαα σπυκόν γλυκίν το κλάμανόταν εδέασαμε όλτο έγο σ την αμάμαν

Οδύσσεαν αλήεανα ζε κα απομένε

π εκλέντσετεν ο δύο παόλεν την οκουμένην

Άμον εσέν δέκα νομάτνα έσαν με καδανπάντα α εχαμε Εήνηαγάπην κα φλίαν

Βσίλης ϋσιάδης στχουγός

Η εδηση του ανάτου τη αμάμα μεταδόηκεασταπαία σε Ευώπη Αμεκή κα Αυσταλία Συγκνητκές ο αντδάσες από όλες τς γωνές της γης απόόλους όσους δάβασαν κα γνώσαν την ηωίδα Από τοπλήος των τηλεφωνημάτων κα επστολών κατ επλογήνπααέτω οσμένα αποσπάσματα που αφοούν την

έκφαση των συνασημάτων τους γα την στοα τηςαμάμα το ββλίο της οποας κυκλοφόησε πν από τονάνατο της






άμεσον αποστολήν των δύο βιβλίων ΟΙ ΚΛΩΣΟΙ και Α-Α Α σχετικών με τον ελληνορθόδοξον κα ευλογημένονποντιακόν λαόν η ανά γνωσι των οποίων επλήρωσε τας μεν

καρδίας μας βαθείας συγκνήσεως τους δε οθαλμούς μαςπολλών δακρύων ...

(Γερόντισσα ΝΙΚΟ Μοναχή αθηγουμένη ερούΚονοβίου Ευαγελισμού ΟΛΙΑ

Δεν είμαι όντιος. Και όμως έκλαψα και συγκινήθηκαπολύ από την ιστορία της Ταμάμα Ίσως να μου θύμσε υποσυνείδητα

τον καημό κα το μαρτύριο του κάθε έλληνα

μετανάστη. Έυγα μικρός από ένα χωριό της Καρδίτσας καζ ω εδώ στην Αμερκή Κάθε ξενητεμένος κρύβε στην ψυχή τουκα στην καρδιά του μά ΑΑΑ

(ερεύς εοάνης Νκόπουλος ΟΧΑΟ ΠΑ)

...Σας ευχαρστώ πάρα πολύ γα την συγκίνηση και τηνεμπερία που μου προσέρατε από την ανά γνωση του βιβλίουΑΑΑ

η αγνοούμενη του όντου Αυτή την εποχή

πουκάθε ελληνική συνείδηση συγκλονίζ εται από την εθνκή δοκιμα-σία τυ Ελληνισμού η περίπτωση της Ταμάμα έρχεται ναεπβεβαώσε πως η ψυχή κα η πνευματική δύναμη μιαςηρωίδας του Ελληνισμού υπάρχουν και μας οδηγούν σε μαειρηνκή αντίσταση γα την υπεράσπση των δεωδών τουΈθνους μας. Ο ωτογραίες της Ταμάμα από την παιδκή καιώριμη ηλικία της δεν έχουν καμμά δαορά χρόνου γιατί η

έκραση των ματών της περιέχει έναν κόσμο που δεν πεθαίνεΗ περιγραή της μ έκαμε να συκλονισθώ κα να σκεθώ

πως είναι δυνατόν μέσα από την Τέχνη του εάτρου τουκνηματογράου ή της τηλεόρασης να ορεί να ξαναζ ωντα-νέψε αυτή η γυναίκα και μαζί της μια σκληρή εποχή δόξας κακαρτερίας των οντίων που δεν έχουμε ροντίσε όσο τουςαξίζ ε α όσα υπέεραν ο όντο κα άλλοι ακρίτες του

Ελληνσμού δεν τα γνωρίζ ουμε δτ δυστυχώς δεν προβλήθη-καν όσο έπρεπε με όλα τα μέσα της έχνης Χάρις σ αυτόν τονκόσμον η Ελλάδα ορεί να ελπίζ ε ότι ο πολτσμός








Ανδρεάδης λειτούργησε μυστικά και φανερά σ αυτή την ιερήδιαδικασία όσο ελεύθερα aπoστασιoπoιημένoς aπό ιδεολη-ψίες αλλά τόσο μέσα στην ψυχή ενός λαού

Χάρη στην ΑΑΑ χύσαμε δάκρυα που χρωστούσαμεεδώ και χρόνια

Φωκίων Φουντουκίδης Δημοσιογάφος Λευκωσία

Σας ευχαριστώ και σας συγχαίρω για τις εκδόσεις σαςκα την προσπάθεια σας στην οποία εύχομαι κάθε επιτυχία

Κ . Χατζ ηπατέρας Λονδίνον

αφήγηση της ιστορίας της αμάμα με συγκλόνισε βαθιά

Είναι ένα δεί γμα απόδειξης ότι πέραν και πάνω από κάθεπολιτική ιδεολογία και θρησκευτική διαφορά στους λαούς καιανάμεσα στους ανθρώπους μόνον η αγάπη και ο ανθρωπισμόςκερδίζ ουν Εξ άλλου και η μοναδική προϋπόθεση για την κατα-νόηση ανάμεσα στους ανθρώπους πέραν φυλετικών διαφορώνκαι συνόρων

Χανς κύντερ καίκε Χριστιανός εκ πεποιθήσεως

Έσκυψα με περισσό ενδιαφέρον και μελέτησα τηνΑΑΑ ερμά συγχαρητήρα σε σας και σ όλους πουπροσθέτουν ένα λιθαράκι στην ανέκδοτη Ιστορία του όντου

Κ Καμπουρίδης ιατρός Βέροια

Σας συγχαίρουμε δια το έργον σας ΑΑΑΓεν Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού

Μας συγκινήσατε με το βιβλίο σας Η ΑΑΑ πολύ Μετην αναγγελία του θανάτου της συγκινηθήκαμε διπλά καιξανάλθαν στον νού μας /σαν κνημτογραφικό έργο όλα όσαστο ιβλίο σας περιγράφετε Συμμετέχουμε και εμείς στοπένθος για τον θάνατο της ο οποίος πάρα πολύ μας λύπησε

Μπυλέντ Καραμπαγλή Κωνσταντινούπολη

έλω πρώτα ' όλα να σας πω ότι συγκινήθηκα πολύ Η

αμάμα με την ανθρώπνη διάσταση που δίνει στο θέμα ήταν για μένα μια έκπληξη Σς ευχαριστώ για την προσφορά σαςστην ιστορία του τόπου μας και να είστε σί γουρος ότι το




βιβλο σας έχει πια διαβαστεί από αρκετούς Έλληνες εδώ στηνμακρυνή ορβηγία

Γιάννης Ταυρδης, Μπόργκεν ορβηγα)

"Το διάβασα σ' ένα Σαββατόβραδο Δεν ορώ να συνέλθωακόμη από την συγκνηση

Λεωνίδας Σιδρόπουλος, Καβάλα)

"Το έργον σας ΑΑΑ είναι όντως αξιολογώτατονπεζ ογράφημα, πειστικώτατο, αφού αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα και συγκινηκώτατον. Ήδη το διαβάζ ουν και Ζακυν

θινοί, μή Πόντιοι φλοι μουΑνδρέας Ταταρίδης, Ζάκυνθος)

"Μείναμε άφωνοι, εγώ και η γυνακα μου, διαβάζ οντας τηνΤΑΜΑΜΑ Δεν ξέρω πότε θα συνέλθουμε από την συγκίνησηπου νοιώσαμε.

Γιάννης Παπαδόπουλος Αδελαδα Αυστραλίας).

"Το βιβλον ΑΑΑ δεν είναι μόνον ιστορικόν διήγημα,

αλλά και ένα πολύ καλό έργο, προς συμφιλίωσιν των λαών Τοδιάβασα με πολύ προσοχή και δεν όρεσα να συγκρατήσω ταδάκρυα μου.

Μιλτιάδης Γραμματικόπουλος, Βέροια)

'Ή ΑΑΜΑ, με την δραματική της πλοκή, την ακρίβειατων ιστορικών στοιχείων και την όμορφη γλώσσα,παρουσιάζ ει στα μάτια του αναγνώστη, την πρόσφατη ιστορα

του Ποντιακού Ελληνισμού.Ενώ κλαις, αναρωτιέσαι, σε τί έαιξε αυτός ο τμιος και

θεοφοβούμενος λαός και δοκιμάστηκε τόσο αάνθρωπα ΗΑΑΑ ας μείνει ένα μνημόσυνο στις χιλιάδες των μαρτύρων μας. Με το βιβλίο αυτό θα πρέπει νε εμπλουτιστούν όλεςοι βιβλιοθήκες και να γίνουν ενέργειες από το ΥΠΞ και τοΥπουργεο Παιδείας, ώστε να σταλεί σε όλες τις ξένες βι

βλιοθήκες και Διεθνείς Οργανισμύς Εναι ένα σημαντικόκομμάτι της Ελληνικής στορας

Σωκράτης Παπαδόπουλος, Πτολεμας)




" ο διάβασα μέσα σ ένα βράδυ και δεν περιγράφεται ησυγκίνηση μου

(Γεώργιος Χρήστου, Στουττγάρδη)

Ή βαθειά ανθρώπινη ιστορία της αμάμα, που σε όλα ταανθολό για των σχολείων θα πρέπει να περληφθεί, μας δίειτην μεγάλη πνοή του Χριστιανικού Ελληνισμού, που δεν περιορζ εται, ούτε ορίζ εται από τις μεταβαλλόμενες ιστορικέςσυνθήκες.

(Άγγελος Φωκάς, ποιητής)

Υπηρετείς την ιστορική αλήθεια, με αντικειμενικότητα,

πατριωτισμό και πείσμα, που μόνο τα συγχαρητήρια μας,προκαλεί, αλλά και τον θαυμασμό μας Έναν θαυμασμό πουμεγαλώνει, από το γεγονός, ότι καταφέρνεις να τα παντρέψειςμε το πλήθος των φιλειρηνικών μηνυμάτων, τα οποία, αβίαστα, αυθόρμητα και φυσιολογικά βγαίνουν από κάθε σελδατου έργου σου

(Παναγιώτης ωμιάδης, βουλευτής)

Στις . έλαβα δεύτερη επιστολή από τον ρχιεπίσκοπο μερικήςΣας ευχαριστώ δια το τελευταίο γράμμα σας. Θρηνώ κι

εγώ μαζί σας, για τον θάνατον του Θόδωρου Άς τον αναπαύ-σει κοντά του ο Θεός, που " γνωρίζ ει καρδίας και νεκρούς.

Ευχαριστώ ακόμη για την φροντίδα σας μετά θάνατονΕσάς σας πρέπει εθνική αναγνώριση Εύχομαι να σας δοθεί.

Μετά πολλής αγάπης Χριστού και ερμάς ευχάς μεράκωβος

Η τελευταία επιστολή μου εστάλει από τον κκ. άκωβο στις4.7.98

Με ευγνώμονα καρδία σας ευχαριστώ για την τελευταανπροσφορά του ΡΙΟΥΡΜΟ ΟΛΙΚ

εν γνωρζ ω αν ευρέθησαν άλλα τοιχεία της άτυχης ο

λκας Εύχομαι να ευρεθούν εις χαράν όλωνΕλπίζ ω να τύχη το έργον σας επιβραβεύσεως από τηνκαδημείαν

Με αγάπην + ο τ μερικής




Σα υχαιστώ πίση, που μου στίλατ τα ιλία σαΚΡΥΠΤΟΧΡΙΣΤΙΝΟΙ και , στ' αλικά, τα οποία

τόσο αματικά ζ ωαίζ ουν την ταική ικόνα αυτού του

υνικού ξόιστου κομματιού του Ελληνισμού Και τα ύοιλία σα μ οήθησαν να ιαπιστώσω τι αιτί ια τηνυπάχουσα απέαντη ιασποά τω κτοπισθέντων οντίωκαι πάματι μ ίνου κουά να αστώ πιό σκληά ιατην λτίωση των συνθηκών ζ ωή ια του οντίου αλούκαι αλέ μα

πατιωτικού χαιτισμού

Άντιου Άθν πόο ΣΕκάζ οντα και τα συναισθήματα των συναέλων μου

καθηητών, θέλω να σα συχαώ, ια το τάστιο θνικό σαέο και να σα υχαιστήσω θμά ια την ωά τωνιλίων σα στην ιλιοθήκη του Σχολίου μα

Λυπούμαι μόνον που ο καλλιτέχνη του ποντιακού συμ-πλέματο στην οό Εμού τη Θσσαλονίκη, απέναντι από

την ία Σοία, ν ποέλψ και ια σα μια θέση, που τόσοικαιωματικά σα ανήκι ια την ποσοά σα στονοντιακό Ελληνισμό και την Πατία

Συμών θ ιαννιτσάκηιυντή 170υ υμνασίου Θσσαλονίκη

Σα πωτονώισα από μα κποή τη 3 σχτικάμ την και τι λληνοτουκικέ σχέσι

ντυπωσίασ και μ συκίνησ η καθαότητα τη σκη σου,τ πάθο σου ια την πακόσμια λία και ιήνη

μέσω πομηθύτηκα τα ιλία σα και τα ιάασα τηνίια μέα, σαν μια ουηξιά Θώα μ και μένα στουαλού σου

Λωνία αίτηΛυκωσία

το έο σα κατάτ άσστον την νήμην τουΠοντιακού Ελληνισμού ν υπήχαν πολλοί σαν και σάίμαι έαιο ότι οι νώσι μα ια τον ικασιατικό Ελλη




νισμόν θα ήσαν πολύ καλύτερες. Είστε άξιος συγχαρητηρίων.Κ Γκαρμάτης, Αθήνα

. Συναισθήματα άφραστης χαράς και βαθειάς συγκίνησηςμε διακατέχουν, τώρα που κρατώ τα δύο τελευταία σας βιβλαΙδιαίτερα η ΤΑΜΑΜΑ στην ποντιακή, ήταν γα εμένα μιαευχάριστη έκπληξη Ένα μεγάλο "Εύγε, σου ανκει δικαιωματικά . .

Σταύρος ΛΠαπαδόπουλοςΠοιητής-Λογοτέχνης

. .Θέλω να σας συγχαρώ για την προσφορά σας υπέρ τηςφιλίας και της ειρήνης ανάμεσα στους λαούς της Ελλάδας καιτης Τουρκίας. Είμαι Μουσουλμάνος από την Δυτική Θράκηκαι ανήκω στην μειονότητα, αλλά ζώ τώρα στην Πόλη . Ξέρωότι όλοι δεν διαβάζουν βιβλία, αλλά είμαι βέβαιος ότι καιόποιος Τούρκος σας διαβάσει, δεν θα μείνει ανηπερέαστος απότις ωραίες ιδέες και τα υψηλά σας μηνύματα Εγώ πάντως σας

ευχαριστώ, και ζητώ συγγνώμη, γιατί έννοιωσα από μέσα μουτην ανάγκη να σας γράψω αυτό το γράμμαΓειά σαςσμαήλ ΜεμέτΚωνσταντινούπολη

.. .Σας είδα στην συγκνητική εκπομπή της δορυφορικής Ρ3 με θέμα την Ταμάμα, την οποία και φρόντισα ναπρομηθευτώ Ομολογώ ότι με κατασυγκινήσατε. Όταν διάβασακαι το βιβλο σας Ο ΘΟΩΟ η συγκνηση μου κατέστη α-στακτος, διότι μέσ στο βιβλίο υπήρχε πλήθος φωτογραφιών,του πατέρα μου και άλλων συγγενών μας, που ζούσαν στηνΤραπεζούντα πριν την καταστροφή ο βιβλίο αυτό μούσκεεαπό τα δάκρυα μου .

Σας ευχαριστώ και σας συγχαίρωΟρφανίδης, Μαδρίτη

Και ακολούηαν από τότε χρι σήρα πάνω από επιστολές, πό όλα τα σημεία του κόσμου, μ' εκφσεις συμπό-






της πίδασης, που ίχ πάνω μου η ιστοία της Ταμάμα Καιο δικοί μου παππούδς ήθαν σ παιδική ηλικία το δύσκολοκαι μακύ ταξίδι από τα Σκόπια μέσω Θσσαλονίκης στην

Τουκία.Στο σύντομο χονικό διάστημα της κουέντας μας,

συζ ητήσαμ σαν δύο άνθωποι, που ζ ουν πάνω στον ίδιο ·υλοημένο ωαφικό χώ κα ώνουν τις μάλς πίκςξ αιτίας κάποιων και τονίσαμ την μάλη σημασία τηςήνης και της αδλφοσύνης.

Ο χόνος που πέασ και η ουτίνα δν κατάφ να

σήσ από την μνήμη μου την ιστοία της Ταμάμα ντιθέτωςτο ιλίο ίσκται στο ποσκέφαλο μου και το διαάζ ω ξανάκαι ξανά μ κάθ τόσο και μαλύτη ποσοχή και πάντα μσφυμένη την καδιά

Εμαι διυθυντής πααωής στην Τουκική κατική ·

τηλόαση TT της Σμύνης, από το Το έο σας Τ πιέχι αφή κινηματοαφκή. ν νωίζ ω άν

έχτ κάνι κάποια ποτοιμασα ια κινηματοάφηση καιχωίς να το έχω καθόλου ποαμματίσ και χωίς να μπαξηήστ πιθυμώ να σας άψω το πόσο θα πιθυμούσανα υπάχι και το δικό μου όνομα κάτω από μια τέτοαπααωή Και το λέω αυθόμητα, χως καμία άλλη σκέψη,ια οποοδήποτ κέδος. Μοναδκό μου μέλημα αποτλ νααποδωθ αυτή η ιστοία κινηματοαφκά στον κόσμο ατ

ο κινηματοάφος ίναι το πιό δαστικό μέσο ξιστόησηςστον αιώνα μας. .σμαήλ ακίπ κτσμένΣμύνη

Είμαι μια κοπέλα χονών από την Τουκία μαθήτασ ιδωτικό σχολίο ξνόλωσσο ιτία που σας έαψα, ήταντο ιλίο σας Ο ΚΡΥΠΤΟΧΡΣΤΝΟ Ένα θαυμάσιο ιλίο.

ιλάτ ια μουσουλμάνους τούκους, πουστην παματικότητα ήσαν χιστιανοί και έλληνς να πάματι καιδύσκολο και πικίνδυνο να κύτα κανς κα να πο




σύχαι. Θ χαώ μια μέα α σας ωίσω από κοά . .Μάλ Μπκάςωσαιούπολη

.. .Ειλικιά δ ήλπζ α όι θα απαήσ σο άμμα μου.Η απάηση σας μ πηέασ αθιά και μ συκίησ, σ αθμό

που αδυαώ α κάσω. Όπως σίς πηάζ σθ από κάθ

ωή που θάι σα μέη σας από η Μαύη Θάλασσα, έσικι ώ μ κάθ ίδηση που θάι δώ, ααπολώ ιςααμήσις από χαμέους ίλους και συίς μου.

α ι απέια όλο αυοί οι ίλοι και συίς μας,

που διώχηκα από η παδα;Χάηκα που έμαθα όι θα κλοοήσι ουκικά ο

λίο σας ΟΙ ΚΛΩΣΟΙ Ση χώα μας δ έι καμίαέυα ιαυούς και ια μέα ίαι ο πιό σημαικό οός

ης ισοίας μαςα ο ιλίο σας Ο ΟΝ Μ ΣΝ ΞΟΟ, διαι-

σθάομαι όι θα πέπι α ία πάα πολύ σημακό υό

ο λίο θα ο ήθλα σ οποιαδήπο λώσσα. μ οιάζ ιά κααοώ η λώσσα ου ή όχι. Σημαικό ια μέα ίαι

ο ιλίο αυό α σολίζ ι η ιλιοθήκη μου Το χωό μουία έξω από η Ταπζ ούα Το όομα ου ήα ΛιάΤώα ο οόμασα Γιαζλίκ ... .

Μ' αάπη και λίαΗλιάς Καακιόζ

αζλίκΤαπζ ούα. . .ιάασα α ιλία σας που κκλοοού ση Τουκα.

Γά σα χέια σας Οι λαοί μας πέπι α ζήσου σα ίλοικαι καλοί ίος οά άοα και πααπλάηση οδηί ουςλαούς μας σο μίσος και η χθόηα;

Νομζ ω όι σίς που καέχ ισοική ώση και ηδημοσοποιί, οσέ έα λιθάι σα θμέλα μιας

έοας ιλίας Και μς ο απλοί άθωποι, υχαίι αέχουμ συπωμαικά, πς ση ζ ωή, που α ις -ίζ ου όλοι ό υπάχι λπίδα α λωθού οι σχέσις






Τούους, μήπως θα χιατί μια τιλ άθ οιονια,ια να βάλουν μυαλό οι λαοί μας . .

ντς Κοϋλού

Άγκυρα

Σας νώια μα από τα βιβλία ας Σαν Μαυοθαλαίτη μ πηα που μαθα τις ταωδίς αι τιςπαλινωδίς της πόατης μας ιτοίας, μα από τα μάτιανός αντιιμνιού αι διαιθητιού οντίου, όπως ίτίς Μου ίναι αδύνατον, όχι ν αποδχτώ αλλά αι ναατανοήω αόμη τις θηυτις αι θνις πιις που

ιναν μα την θωμανιή υτοατοίαίμαι χονών οιτητής την όλη αι η οιονια μου

ατάται από την Μαύη λαα αλλά τώα ζ ι ταΜουδανιά ώ αιό τώα ψάχνω τις ίζ ς μου, αλλά ταιτοιά αι πολιτιτιά μας βιβλία, που ίναι χτιά μ τηνΜαύη Θάλαα, ίναι υλαιμνα μα τις ιδιαίτατνς αι μάτς ποαταλήψις αντιλήψις της πίημης

ατούης ατιής ιδολοίας. Όλα χουν απλοποιηθί, λςαι δν υπήχαν άλλοι άνθωποι τον όντο. Λς αι δνυπήχ αμία υναλλαή ανθώπινη, οινωνιή πολιτιτιήαι θηυτιή, ανάμα τούους αι λληνς ατοίουςτης Μαύης λαας.

Σύμωνα μ τα διά μας βιβλία, οι Τούοι ατλαν τηνΤαπζ ούντα αι από τότ μόνον αυτοί υπάχουν τον χώο

ίνο Καννας λόος δν ίνται ια τους ωμηούς, παματιούς ατόχους της πιοχής αι όταν ύτομα αναονται,τότ ίναι μια μιή ατατοιή μιονότητα.

Μ τα βιβλία ας τα μαθα όλα Τώα ξω τί ιν ήθλα να ας αναω να βαιό μου πόβλημα. Η ποντιαήδιάλτος τον όντο τλί υπό ξαάνιη. άν ξαανιτίολότλα, τότ πλής οτάδι θα αλύψι την ιτοιήπίοδο του τόπου. Η λύα αι τα πονnαά ταούδια λιοτύουν Στίλτ μου μ αντιαταβολή όα βιβλία υπάχουνχτιά μ την τοία μας .. .. .

Μουδανιά




. . . .Είμαι οιτηή στο ολυτχνίο τη Ταπζ ούντα. πτα ιλία σα μαθα την ιστοία των πονων μα. Εδώ στηνΜαύη λασσα ίσκται ν ξλίξι μια κοινωνική πανά

σταση κα κά

ποια μα τα ι

λία σα

θα

θωη

θο

ύν τα

θμ

-λια αυτή τη πανάσταση. ιστύω τι το ο σα θα ί

αντκιση απ την μλλοντική πολιτιστική ταυττητα τηΜαύη Θάλασσα

Θλω να μάθω πολλά ακμη ια την υτοκατοία τουντου και ια το Βασίλιο του ντου. ώστ μου πη νααντλήσω νημωση και πληοοί. ιατί δν άτ κακάτ ια τα χωιά μα ύω απ την Ταπζ ούντα Όνιο μου

μια μα να αξιωθώ ν ανω στον Όλυπο .. . .Εάν δν σα ίνα πλημα, στίλτ μου μια μκή

λληνκή σημαία ια ο αίο μου κα άλλη μά ια τουπνοδωμάτιο μου. τλ τα στην διση μου αλλά άλττα μσα σ χοντ πακτο .. .

λπ. π.Ταπζ ούντα




ΛΟΓΟΣ

Η ιστρα αυτή, εναι αλήθεια, ότι με συνσεαφά ταστα πλύ αι πάνττε αισθανόμυν τν υπχρέωσ,σε άθε ευαιρα, να τν διύμαι Όλι όσι έτυχε νααύσυν τν ιστρα αυτή, στερεότυα με ρωτύσαν, ιατδεν τν ράφω σε βιβλ.

Μετά από εσι χρόνια διήσς, πήρα τν απόφασ νατν αταράψω σε βιβλί Μ' ενδιέφερε υσία αι ανθρωπιά σ αυτήν τν ιστρα αι αυτά πρσπάθσα ναπρβάλω. α χρόνια πυ πέρασαν ήσαν όμως πλλά αιρισμένα νόματα αι λεπτμέρειες ξεχάσταν Η θερμήυπδχή πυ όσμς μας, επεφύλαξε στ βιβλ ΑΑ-Α ήταν άρως συιντιή αι σε σύνμ διάστμααλύθσαν μα έδσ πσω από τν άλλ όπως επσςαι ι εδόσεις στα αλά αι τα ερμανιά Αλύθσε βράβευσ, με τ βραβε Κ δια τν λτεχνα στν

Κωνστανινύπλ αι μετέπειτα επιινωνα μυ τα ζώ α αόμ πρόσωπα τς υπόθεσς

Από τν έλεχ, πυ έαμα, διαπστωσα, ότι στιςπρύμενες δόσεις πρέυψαν ρισμένα λάθ, ταπα σε αμιά περπτωσ δεν επρεάζυν τν υσα τςιστρας αυτής Αλλά χάριν τάξεως, θέλω να τα απαταστήσω, με αυτήν τν νέα έδσ.

Ο μεσλαβτής από τν ρπλ λεόταν εμέλ Ατεν ζαι όχι λή Ατεν ζ. Ο δάσαλς λεόταν ωάννς σενδς αι όχι Αναστασιάδς. Η μτέρα τυ Καχάν Οα,αυτή πυ περιμάζεψε τν αμάμα, στν Σεβάστεια, λεότανΜαχιρέ αι όχι σέ. Ο πατέρας τς ήταν ταματάρχςΑλή Ριζά Ο καϋ και όχι Μουσταφά. Ο γαμπρός του καιπατέρας τυ Καχάν, λεόταν ζ υμπερ αι όχι Ερόλ. Ηυναα τυ Καχάν εναι Μινέ αι όρ τυ λέεταιΑσλή.

Αυτά ια τν τάξ των πραμάτων.




Μά α ογδνα χνα αης σιής η ΕηνκήΒοή ψήφισ Νο, καθιώνονας ην 19η Μαο σανηέα σο δικαία Μνήης, για ις καονάδς χιιάδς

θάν ης θνοκάθασης ο έαβ χώα σην ΜαύηΘάασσα και ιδς σον Δικ Πνο α ο 9 6 έχι ο1922

Είς οι Π ονιακής Κααγγής ηνς, ιένο σΝο ναγνώισης ης Πονιακής Γνοκονίας Δν ίχαανάγκη Νο για να δικαιούθα να νηονύο ος Νκούς ας ναγνώιση ης Π ονιακής Γνοκονίας ααι-

ούΥήχαν οοί και κφοϋάχον ακη ακοί οζηούν να α ξχάσο α αά

Και να θέα δν οούΔν ας αφήνον ήσχος οι καγές νο και αα-

νο ο βγανον α α φαάγγια και ς αγιές νανύψην βονών ο Πνο Εναι οι καγές ν άαφν νκών ας ο έιναν κί χίς φονίδα χίς κίκαι χίς ιβάνι Δικαίση ααιού και ιμένο

αναγνώιση ης Π ονιακής Γνοκονίας θα ίναι -αχικά, η ααχή αούσης ο ίδιο ο ΤοκικούΛαού, α ην καάα ης καακαγής, ώσ οι νώς γνιές ης, να βαδσον αγκαιασένς ον δο ης σφιίσης ης ιήνης και ης σσης, έσα σα α·κά οάαα νς νέο κσο, καύο α ο αθν

Τοκία ιένι να ανίαι ο γγονς ης Γνοκονίας Και ο ανίαι ακη και ώα, ο έχον ανοίξι αδιαικά αχα ν ν α"κών καών οκαααίαι ο γγονς ο διααχθένος γκήαοςΚακ ο κφαιού ης

Τα νένα θνη θούν άξη Γνοκονίας, ην α-σαση ικών αιδιών, ιας θνο ικής οάδας και ην ν-

σάση ος βιαί σ άη θνο ική οάδα κη καιίς, οι Π ονιακής κααγγής, έχο ααβέψ ο γγο-νς α Διι σα δύσκοα κίνα χνια, η Τοκία ο




ρησε να ρο εκορκσμού κα εσαμμο εάν ορανών εηνκής κααγγής, α οοα κα εν-σμάσε σον Τορκσμ. Είνα η νεώερη σραά γεν

σαρσμού, χερερη ν ν ρογο μένν Τα αάαά μεγάσαν με μσος κα ανασμ ενάνα σο ένος,α ο οοίο ροέρχοναν, δ δηηράσκαν με ην καήχηση έμεναν ορανά εεδή ο ηνες καάσαξανος γονες ος

Θέεε ο Π εργρος μέσα σον οοίο μεγάσα σην Πα-ραγκούοη ης ροσγομάνας Κααμαράς, θέεε η ε

ασθησία ν οοία ροκάεσαν σην αδκή μο ψχή, εκείνο ο μάρρες ο μεγαύερο ξερζμού ης Φής μας,σα ρεσήμσ χάδες χρνα ύαρξς μας, σην γνά εκείνηο Πανήη Ενς ξερζμού ο μοο ο δεν ξανάζησεο Γένος ν Εήνν Θέεε ο σεξρκές εκενες ογνμίες ν γνακών ο ερέροναν σς γεονές μας,με σαεμένο ο μα. α, ήσαν εκείνες ο νακες, σην θέαν οοίν α σμερ

νά α

δ

ά θα δ

ασκέδαζαν γεώνας,

αά εμείς γαοχηθήκαμε α ς ο κογένεες μας να σεβ-μαε κα με οδύνη σην ψχή να αρακοοθούμε ς α-ρανοκές εκδώσες αών ν γνακών Ο ναίκες αές ήσαν εκείνες ο μανάδες ο μέσα σο κρησύγεο οςένξαν με α ίδα ος α χέρα α μρά ος, γα να μη χν ο κάμα ν μρών ος ροδώσε σος Τούρκος,ο ος κααδίκαν

Όα αά οσνείηα ή σνεδά χαία ή σγκρακά, οδήησαν α βήμαα μο σην ανίχνεση κα κααγραή ρών ορανών ο ίσαν ην ραγα ο α-ραάν ανέερα. Βέβαα αά α ορανά ήσαν σε ηκ ία ομορούσαν κά να θμούνα α ην ροέεση ος κααν έασαν σε ώρμη ηκία έζησαν ην ραγα ης ανα-ζήησης ν σγγενών ος Ο κααγραές αές αορούν

ην ΤΑΑΑ ον ΘΔΩ κα ην ΤΑ. ε ς ρες αές ερώσες εν μορε αα να ση-ρχθεί καηγορα Γενοκονίας σε άρος ης γεονκής μας




ώας Οδήο ο ο ήθ οήθ ηη ο α οφαά ήαν κά ν έξι ών

ς νζο, οι ονοι ας ήαν ολύνοι

ον Πνο. Δ ήαν άνις οι ο ικοένις έχι και5 αιδιά. άν ολοο ι α ις 353 .000 θύαα ηςΓνοκονας οι 200.000 ήα έλ νούαης οικοένιαςκαι ι ο κάθ ζάι αών ν 1 .0 οικονιών άφηνον ένα οφαν ο ην ααικηα ο αιθς ναι ολύ αλύος φάνο ο αφαλές νηη-ικ αοέλα ο αιθού ν 1 00.000 οφανών. Τ αέ-

ιναν α οφανά αάΟ ικανικς Εθς ας δ έδα ηναψούνα, ην ηα NEAR EA RElEF ERVCE (Π-θαλψη Εύς ναολής Π οοις αής ης ηαςήαν η ιλλοή αι διά ν οφανών ης ονια-κής θοηας χι αααφ ι η Υηα αή διέ- και έν ην Σαψούνα 25 . έοια οφανά. αά α 1 0.0 καέληξαν άνς αικανικές οικο-ένις ην ική κ α άλλα 1 5 . έ Παιαχο,καέληξαν, λληνικά οφανοοφα. η κ η αι-κανοοη ν οφανών δν ήαν ύννοη αλλά έα οχάος κ ην οικονοική ανέχια ης λλάδας δέο η αχή,να θούν ψχές. Τοκα έι κάο ν αανήι ιαέιν η λοιη αιά ν οφανών, ο αέιναν οκικά οφανοοφα.

χα ην θα ύχη να έχ οική νια ονΚαλ Κάον, ο ήξ ο λαος δος ης ααάν αικανικής Υηας Πθαλψης κ ολλάάκοα χικά α ον διο. Υήξ ο Πδος και καθηηής ο Κολο ναλια ο οφος φοιούα.χώς ολλά α' α άκοα κααάφηκαν κ αο-νηονύαα ο λο ιν θάνι ηλικα 90 ών, ην

Φλινα ης ικής.Γάφι λοιν ο ακαης κνος δάκαλος ας, ι ηέδα ης ηας ο αφέθηκ ην Άκα ια να




να δία σην να οι οσα Εί σν σσ ιακη και κοιννικές ε ον Φεχή Πασά ο ήαν εύ-νς για ην ύχη ν ρφανών Η σχέση αή ενισχύθε α

γεγονς ο Φεχή γνώζε α αγγικά γεγονς σάνογια ος Τούρκος ης εοχής εκείνης.

ις σχνές αι κνές οχήσεις ο άον σχε ικά εα ορφανά ο Φεχή αέεγε ε ροφάσεις αι αρσοογίες Όαν ο άον κάοε έγινε ού ιεσικς ο Φεχήχίς νροή ο είε Τώvα ο η Τορία αναδε ικνύεαικαι η ηγεσία ης κερδίζει σε αξιορεα διενώς ί θα ει ο

σος ε ην ξαφνκή έξοδο α ην Τορκία σν χάδν ορφανών; αι για να η θιγεί η αξιορεια ης ναςορκκής εξοσίας θσιάσηαν δεκάδες αν η εκανάδες χιιάδες ορφανά

Ήον έφηβος ακη αν ια ερ ίεργη ενδοψχική αρρηση ε οδήγησε να σέγ σνενεύξεις α γρονεςκαι γερνσσες ο αρρικού ονιακού αού. Π ρώα α

ον ερ ίγρο ης αααvιάς και αργερα η αρρησηείχε α γίνει έξη και σεριέαε και χώρος ακινούςακη και έσα α ην Τορκία. Ορισένες ισορίες δεν έχδικαία να ις δηοσιοοιήσ γ αράκησης ν σνεεσών ο δεν ο ιθούν φοβούενοι ειώσεις σιςοικογένεες ος ς έχ ς κααγεγραένες γ ια ο αώ-ερο έον αν δεν θα σνρέχον α γοι ανησχίαςγια ος οικείος ν οθέσεν αών.

Όο δεν σνρέχει ς γος ινδύνο έχ σγκενρένο ο εκείνο ο ικ για εον κή έκδοση Τοικ α φέρει ην εικεφαίδα νενεύξεις ο Γεργίο νδρεάδη ε ον ίο σορες ξεχασένες κ ι α ονΘε ακη

ην σγγραφή ης ραγδίας ο βίσε η αάα θα σεριάβ δο α αές ις ισορίες σε ορφή ειγο Εί-

ναι και αές ισορίες ορφανών ο βίσαν ο δράα ηςορφάνιας αι ης ροσφγιάς ε ην δική ο ισορία κα-θένα




τη συνέντευξη εν ε τον Χήστο ό αα-ρίτ τώρα με τν τορία του την οοα θεωρώ ως την nLOχυρή κραυγαλέα μαρτυρία ενός αθώου ορφανού γLα τα γε-

γονότα της Γενοκτονίας στον ΠόντοΗ δεύτερ συνένευξ είν του μLκρού ΜLχαλκη κ

αφορά την ραγωδία των αροστάτευτων ορφανών στοναγώνα εβίωσς τους στον έρα ως έρα αφLλόξενο ελλα-δκό χώρο τς επμαχς εκείνης εοχής άφLξς των ναυαγώνπροσφύγων από τν μαΡLνή χώρα του Π όντου στην τότεμΡLά Ελλάδα

ΣΟΣ ΗΛ ΑΔΗΣ

Γεννήθκα ο 1 9 1 στο χωΡLό Αχουρνού τς Ορντού κτο όνομα μου ε ίν ρήσος ΗλLάδς Είχα εννέα αδέλφLαxaL ο πατέας μου λεγόταν ΠαναγLώτης xaL μάνα μου Π ελαγία

Όταν άρχε το κακό κ μάζευαν τους Έλλνες του τό

ου μας εγώ ήμουν μόλς ντε χρονών xaL ερσόερα δενμπορώ να θυμθώ Ξέρω όμως ό από τν θύελλα εκείνεζσα μόνον εγώ κ αδελφή μου Ευώπ ΌλL OL άλλL χάθκαν xaL κανες δεν εζσε

Πολλές γυνακες ακολουθούσαν τους εξόΡLστους με τνελδα ό θα ορούσαν με το κλάμα κ ς αρακλήσςνα συγLνήσουν τους συνοδούς τούρκους στραώτες

Όταν νύχτωσε τν μέα εκείνη μρούσε να ακούσ κανες στο χωό μας σε κάθε σί το κλάμα των πδLών κστους δρόμους το γαύγμα των σκύλων ου κ αυτ δ LαLσθάνθκαν το κακό κ τ συμφορά

το σπί μας μείναμε 6 πδLά σσαρες αδελφς μουεγώ που ήμουν ντε χρονν κ ο αδελφός μου ο Χαράλαμπος που δεν ήταν ακόμ δεκαπντε χρονών Π ερέναμε με

αγωνία τν επτροφή κ ον γυρμό των υπολοίπων. Η δυστυLσνη μάνα μας ακολούησε τον πατρα μας κ τουςρς μεγαλύτερους γLOυς τς ου κάκου όμως.






το το δν θ ετην εμφνιση του στ οτύω ο ωσιός στόλο της ύης λσσς. Οι ούοι ν τ ουν ι οι ώσο γ

ζν ες στς μουδ ές ν πουν χιστινούς ι ντους μετφέουν στν ωσ Οι δσλοι ι οι δονόοι μς εγ{τέλειν ες τ οφν γι ν σωθούν οι διοι

ες λγοντς φεύγ με ό το οφνοοφεο ι τέχμε πος την λ γ ν σωθούμε μέσ στις ωσιέςες. γώ τφε ι μ μόνος μου σε μι .Ή μουν εήμισυ χονών ι φόντιζ μόνος μου γ την σω

τη της ζωής μου όμως γέμισε τόσο πολύ που τωσε δεν μοούσε ν ' ομυνθεΔεν τλ πώς έθη έω ό την νς ν

δς μ' πε ι με πέτε έω Άχισ ν λω. όνουτό μοούσ ν νω δύο μου δέλφι έυγν ε τουςθετούς γονες τους.

ετ την πομυνση των ωσιών λοων οι ούοεέσεψν εγιωμένοι στην όλη ι ετοσν σχέδιοεόντωσης των λλνων ου εχν εμενει

Ήθνούοι στυνομιο πειύλωσν τ στι ιτο οφνοτοφεο όου υήχν οφν ι ς σωνν γγο γιτ θ φεύγμε εο. ι εο η εγφ της οος μόνον ντιχλ ολε Θυμι ότιτο τύιο υτς της εος τησε δύο μήνες ι ότι ότις 5 ψυχές ου εμστε χι μενμε ζωντνο όνον

350 σελετωμέν νθώιν η.Άλλους μς γν σο μπ λλους σην πόλη ο

τ . Ζούσμε με λγο ω ι ελιές. ού μου σν ουέλι ι γι σωμτι μου νγη σων έν λωου εχ ει πσω στο ντελονι μου μ' έν σουισμένο σύμ που ή.

ν ω μς επν ότ θ επστέουμε σ οτύω

χ μου ήτν μεγλη γιτ δεν έμε ην εωση ιτον φνισμό που θ' ντιζε.

ο Πτιχεο φόντσε γι όλους μς ν ετφεθούε




τη Πόη. ε μτ rμ μJαμε τ με ριό τη ργκπόη και τψαμε τ λμα ας, ααρετυμε, για τελευταα ρά τ αγαμη μας

ατρδα.Στ Οικτρε μαζευτκαμε 7 ραά ερυ αό

διάα η. ας εταα, μας κύρα μας καα ά κα μας ραε αθαρά ύα αι αύτια

κε αθα τα πρώτα γάατα ρότυα και αερικαδες γυακες κα μας ερα διάρα δώρα ότε λαακαι τ πρώτ δώρ της ζως υ, πυ τ ύλαγα α υλα

κτό Ήτα α τόπι. α ρωταγιά, μας πγαε κα εκ-δρήκε τ Οκτρε μεαμε τερα ρόια κα μετά

ύαμε για τ λλάδα, όως υώηε τ Π ατριαρε ετ λληκ υρηη. Στη λλάδα ας κόρπια ε διάρες λς της ώρας. γώ κατληα τ Σλ παξιωματικώ τυ Ναυτ-

κύ τ Π όρ

.Ότα ληαζαι γιρτς τω Χ ριτυγω, τυΠάα ι υαθητς μας υ εαμάα γεικς ι-κγειες, παιρα

άδεια και πήγααυς υγγεες τυςγώ όως και πλλάάλλα παιδιά δε ε-αε πυ α άμε καιαε τ Σλ. λώ τ τη

υγκη και τη αρά πυ δκαότα επιτρτες

Ψω; Ηλι(Ίδη; στ Σχο ) τ Πε-μ ί Ναυτού τυ όoυ, 1 1 19 ημέρτς ρωσUς τ.




σμθης μς ο ρνν κά ρούς κρούς πό σπίι ος ον Πάρ ά ο ν δωση άν μο γι σν ά ο ιν δάκρ πο κά-

ποιος σον κόσμο νδιφρόν κ γ μνΈσι πφοίησ πό ην χοή κ πηρησ σο Π ο

μικό ικό ριάν ά χρόνι. Τώρ σην δύση ηςωής ο ί χισμνος ππούς π κ δοάω ονΘό κ ον Άγο ικόο πο ό ίχν ν κό ος γι

ν

(Από ις σννύς ο Γ Ανδράδη ης σιρά «σο-ρίς χσνς κι πό ον Θό κόη») .

Ο ΜΧΑΛΑΚΗ

Η φνική νροπονή νάκσ ον κόσμο ν σθ σιςπόρς κ κάω πό πόσ ι ν μη ίνι μούσκΚάποσοι χώθηκν μσ σον κφν ννι πό ο Διοικηήριο. Ο κρ Ανσάσης δν πρόφν ν οιμά κφδς κι σάϋ.

Η βροχή χσός Κρίο. Βρύση ο νρό ρχι πάνωπό ις σγς Οι δρόοι πηύρισν κι ο νρό ρχ μορή προς ην θάσσ.

Μόις κόπσ η βροχή ν θμάνι ο κόσμος πήρ δρόογι ο σπί ι ος. Άρχσ ν σκοινιάι. Ο όπος σ ίορήμωσ. ν γοράκι ύρω σ δκ δν ο κονά πό ην

θση ο Μ ούρ κοην σ θπωμν άιο κφν κοιάι μσ. Τ πωμν νρά ρχον πό

άκι ο Τ πόδι ο κομπούν σο νρό μσ πό χιιορπην ππούσι ο. Τσούον δάχ όο κρύο. Η πωνιά φσ σο μδούι Τ δόν χπούνΤρι οόκηρο ο πδί.

νς πάης ό σ άνο ην πόρ ο κφν.

Δοκιάι ν ο όρι μσ.Όω όω ρί ο κρ Ανσάσς ο κφής.Άσο. Έ κάν νόημ σο πιδ νς πάης.




το ; τανά άναν ίμα τανάκ Π ροσυπουλο μα σπά σο

κλάμα, το παδί

« ανάκ τ ροσυάκ μουρμουρί ο κατήλα κάτσ κοντά μου του λ ο λάτ Φρ να στ

τσά κα δύο παμάδα, ωνά στον κατήον κακομααίνς τρί τα δντα ο κατήςΛοπν πω σ λν; ρωά ο πλάτς ο προσυπουλοΜ χάλΚα ατί βήκς ω μ αυτήν τν κακοκαρία Μ χάλ

Π αν αά μου κα οάμα να μίνω μνος στο υποάκΠως πέθανε;

ν ωΚα μαμά σου Που να μαμά σου;ν χω μάνα κα πατρα ους πήραν ο τούρκο ορία

στο χωρ μας ω α τν Ορντού κα άλλο δν αναύρσαν

ν Ορντού ίπς Άρα ίμαστ συμπαρώτΚα σύ Θίο, α τν Ορντού ίσα:Να απ κί κοντά Εσύ μκρ πω λίωσ;Εώ ήμουν μ ν αά μου στν Ορνού, ταν μπήκαν

ο ούρκο σο χωρ μα ώρα που αν αά μου ούνα πάω να ίνω κλαί το παδί να κάμω; πού α άω;κααπίν το τσά· μ τα δάκυα

λα μ κλα Π το τσά· ου μν κρυώσ α λα δώκυρ Ανασάσ ωνά τον καή

του ορσμού σου, κυρ ΚωστίκαΕσύ δν ίπ, τ χράσα τσράκ να αίν του κα-

δς σα ύρω μααά ταν λαών πλατα;Να, ίπαΚα ατ δν κραάς αυτ το αοράκ που δν χ α

ννα; κάνς κα ψυχκ αυ το νστκομνο κολλτήρΜν μλάς τσ Αμαρτία ίνα




Qάζο σQά .σύ λο παQαπονιέσ, ό δν α Qοφαίνις λα μονα-

χς σου

Ε, και; ια δοκίμασ ο . ο κραάς δυό Qς μέQς ι αν δν σου

άνι, ο διώχνις. κοιά σ ια γωνά. σι θα σουφυλάι ο αγαζί. οίμασ ο σου λέω.

ι να δοκιμάσω Qίχνι μια μαιά πριρονηιή σο πδί.Σήκω απάνω ρ

Πασκίζι ο δί να σαθί Qθιο

ύο καλαμένια όδια ου σηρίζουν ένα λψό κορμάι.Σο Qουφηγμένο πρόσωπο ξχωρίζουν δύο πλώρα μάιαυο μάια κασανά όου αθQπζ ο φόβος, ο παρά-ονο, ο όνος.

ια χαίρι σου θα ο κραήσω. Όως μ δοκιμή.ν όρσ να οιμηθί ίνη ην να ο δί ρ

από ον φόβο. ρμ από ο κρύο. Κουαριασένο κάωα α αλιοσούβαλα όλο

ζαρών π

οολύ

. Ηιαγιά

δν ύγ από ο μυαλό ου Ού σιγμή δν ον ίχ αφή-σι μόνο. Πάνα κονά ης πλάγιαζ. Αόμη αι αν ηνέαιγ ο υρός ης λονοσίας, αυός οιόαν δλα ηςΜονάχα χς ην νύχα αισθάνθηκ παγωνιά δίλα ης καιξύπνσ ις ωνές ου ρέξαν ο γυναίς ης γονιάςΒρήαν ην γριά θαμένη. Μ ρθ ο παπάς α ν ση-ώσαν κ αυός πήρ ά ους δρόους. ώρα ώς θα ζή-

σ χωρς ην γιαγά Μ ποόν θα κομά Ποιος θα νοιά-ζαι γι ' αυόν Ποιος θα ον λούζι Ποιος θα πλέν α ρούχαου Π όσο ον αγαπούσ η ιαγιά ου! Μ ην αγιά ήρθπροσφυγάι σην Θσσαλονίκη. Η γαγιά ξνόπλν για ναζήσουν. Έννοια σου, αγόρι μου ου έλγ θα πας σχολο θα μάθς γράμμαα ώQα που έθαν ι θα γίνι ο Μ χα-λάκης Π δύαι ο μυαλουδάκι ου . έχασ ον φόβο, ξέ

χασ ο ρύο. Καά α ξηρώαα ον πήρ ο ύνοςΌαν άνοιξ ο αφζής ο μαγαζί, ον ρήκ κοιμσμένο.σι. . θα σ ξυνάμ ιόλας ου δίνι ια λωσιά. υο




ρες αη α ρς δρο. ας ε ο ω αςα δικά ου

Τινάηε ο Μαλάκης απάνω. βαλε α δυνα ου, ν

αρσει σο αενι.Ένα μήνα σον αφεν ο Μιαλάς κ μαθε ην δου

λειά σην ενλεια. Τα ρφνε λα. ους πελάες ουαεν και ις αραγγελις σα γύρω μαγαζιά σα γραφεΙα απνανι σο Διοικηήριο Το μνο που ον δυσλευεήαν ο κρεμασς δσος. Όσο αν πάσκιζε να κραά ισορ-ροπα πάνα άι γιναν και ο κας υναν ον δρμο

ακμη πιο δύσολα Ένας θα σε σκουνήσει άελα άλλος βιασικς, θα σει απάνω σου Βλπεις να αυοκΙνηο να ρ-ε, πας να ρξεις α να ο καφς ύθηε πάλι. Κ καλάνα εΙνα ολς ο ελάης. Άμα εΙνα καννας γουρσούζης,σαν κάποο γρο «Π Ισω ον καφ. αμαλΙδκο ον θέλω.α ρεις άλλον

Μλις ο αφενι βλεπε επισροή υμνου αφ γι-ναν θερ

«Βρε ανάθλιε,

αραμο

άη. Δεν προσεις, βρ

Π ού εΙες ο μυαλ σου Εγώ φαω που σε ράησα. Κδος ου, να ον υπάει.

Το ειρερο αν σαε κανά ποήρι ή λιζάνι Εκςα ο ξύλο ον άηνε αι νησικ Κ λο να ον απειλε,ό θα ον διώξε

Ο Μ ιαλάς αλε, βαθιά σο μυαλ να μη ξαναυθεΙ

ο αφς. ηωναν ξημερώμαα ρν ρθει ο αφενκ

μσα σο αφενεΙο αμε προονήσεις σορροπίας με ον δίσκο Έβαζε ποήρια γεάα νερ κ ρεε μσα σο μαγαζίΑνβνε σις αρλες σα ρcζα, πηδούσε, καθαν, ση-κωναν απομα. ριφογύριζε επί που. Όλα πήγαιναναλύερα

Μ ια μρα ον σάωσε ο αενικ με ον δΙσκο πάνωσο ραζι . Τι σαλ μπάγκος ας να γΙνεις ου φώναξε. υ

μάει να ον αράξει. Το ραζι αναποδογύρισε. Ο Μ αλά-ς πρασε να ηδήξε Ο δΙσος α ρια ου σκεαιολσια αείραος άλα νερ δεν ύθκε.




Πιόν κδ ρ ρνιασ ατή. αι δστξλ και ρισι. Οτ π τ νιαξ τ Μ ιχαλάκ. Όλχαρά ανι τα κπκια. τιάι τα τραπια Τν ρα

κν δν χθκ στάλα νρό από τα πτήρια Οτ και απότα φλιτάνια. Τώρα δν άρχι φό να χνι τ καφδ Δν θα θώνν άλλ ι πλάτ α τ

Ο Βαδάρ πάωσ τ χιόνι π χ στρωθ από ραδ Οι δρόι κρσταλλ. Δσκλ και ικνδν να λι-στρήσι Κάθ τόσ και κάπι δ ιαάτ λιστράι και π-φτι Άλλ κται στραμπλισ πι ή σασνα

κόκαλαΟ Μ ιχαλάκ τλιωσ τι παραλι τα διλανά α-αιά Τώρα τιάι τν δσκ τ πρωιν καφδια τα ραφα τ Διικτρ Τι καφδ δ τσάιανα λκι τσσρα νρά Δσκλα χώρσαν στν κρα-στό δσκ. Κλλτά τα πήρια κλλτά τα φλιτάνια. νασκντάι τ άλλ. πιατάκι τ λκι πάνω στ -τήρι Και κρ Αναστάσ

σή

ρα στι κάκι τ

.Α

ό τν

ώρα π ήρθ στ αα λαστάι Όλα τ φταν αλάπ πάρχι και Μ ιχαλάκ ια να ξθάνι αάνω τ.

Τχα ρ ρήρα. Μ χασρά στν δρό. Τρχα α

Ο Βαρδάρ σφρι άρια. Κρσταλλ παων δρό. Ο κόσ αωνται να λιστήσι. Αωνται και Μιχαλάκ να κρατήσι ισρπα τν δσκ. Τ άτι

καρφων στ δσκ και τ καφδ Μ χαλάσι τ κα-άκι . Μ ταραχτ καφ Πώ λιστράι δρό! Πώφσάι Βαρδάρ άθκ αν τ χθν ι καφδ. Νακντι στν σ τ δρό να αραπά κατανικν τν στιή τιλν ι όδ πάνω στ παωνχιόνι Π ρι να ιαστ Μιχαλάκ να ράσι. Τ ά τν αραπά τρχι κώθκ όρθι αραπατή κι

φωνάι Φ φ από �πρoστά σνα ιλάω. Φ σλω και τραάι τα κια.

Αλλά Μιχαλάκ πώ να φι ι ρήα. Και άν




χθο οι φδες; ράς ησάει, ο ρ�ής ε-φωνίζει, φωάο κ ο ι ερσκοί. ε δύο γρήγορες δρ-σκελις ο ιχλάκης βρθηκε σο εοδρόO δίσκος σφι

χά σ χρ ο ύε ο κοήθηκε ο κφς. ύε ορνάχηκε ο κάκ

Τρβήο φύγε, εφωίει ο ρής. Το εφεύγον γκ. Φρνσε ο άλογο

Τρχ ρχ, φωνάει ο κόσοςΌχ δε θ ρει άλλο Δεν χρειάε Έφσε σο ε-

ζοδρόο κφς δεν χύθηκε Το κάκ ι δεν ρνάχηκε

Αείρχ κ νερά σ σ οήρ ίδOς δεν γλί-σρησε Ν, ν ά σο εζοδρόιο . . .

Δεν γλίσρησε ο ιχλάκης. Γλίσρησε όως ο άλογοερδεύηκε σ όδ ο λόγο ο ιχλάκης ε ο δί-σκο σ χρι ο Σρνει ο δί κάω ό ς ρόδες ορά Σάσε ορι. Τινάχηκν νερά, σάσνε φλιζάνι ύθηκ οι κφδες. ύροι λεκδες άνω

σο γλισερό

γωνο

λεκ

ό δρ

όο.Σρνε γι λίγο ο ράς ο κορί ο ιδOύ σον κ

ήφορο. Ζεσό ί λάκωσε ο άγο.Τρχε ο κόσος.Τ ε ίν είνΈν δάκι σκοθηκεΠ οO είν Π οινού είν ρωούν οι ερ ίεργοι.Α ν ροσφγάκι ήν, ος λει ο φενικό ο κρ Αν

σάσης ο ρεε ν σσει ον δίσκο ο. «Ν άρε ο διάβολος ρ βρήκε ν σκοωθεί ρ ο είχε άθει κλάην δολειά ορορίει νάεσ σ δό ο»

ό ην σερά ων διηγηάω ο Γ . Ανδρεάδη «Ξεχ-σνες ισορίες κι ό ον Θεό κό»)

Ας όλες οι ισορίες κι οι χλιάδες φηγήσεις, ο βίωσ

κ άκοσ εηρσν ην ψχοσύνθεση ο κι ισθάνθηκην ισχρή ρόρηση, κλήω σν ιεροκήρκς, διηγούμενος ες σε κάθε εκρί κι σνάνηση σννθρω




ου Και α διηγιόμουν ό όνον νου υαριώ-ες αλλά κα σε Συνλληνες φλους και αριώες χωρς ναξεχάσω και ους αλλοδαπούς Γερανούς Άγγλους κα προ

πάνω ούρκους ευασθηους δαοούμεους και μαχηςων ανθρωω δκαωάων

Ήαν πεση όλων αυών ων επειριών και η κοι παρόρυσ όλω για δε α δημιοοιώ σε μορφή βιβλουπου ε οδήγσαν σο αράολο εγχερημα ς κδοσς ουρώου βλου Λω παράολο για διεθώς η αγορά ι-βλου δεν εναι αό ις εύκολες και παρανει παράολ

δως σον ελλαδκό χώρο εά ας άγνωσος συγγραφας οαοολήσε χωρς κομαικ πολιικ αθλκή ή συνεχνιακή σήριξη ς σριξης ου ύπου εξαρουμνουΣους χώρους αυούς δε διθεα καμα σχση ή πρόσασ

ο οόλσα επεδή υχα ισχυρς αοδοχς ου λό-γου μου σα από διαλξεις πάνω α επαχα ποιακά θμαα αό αθρώπους που δεν θα ολούσα πο α προ-βλω ν αρόρσ ς άεσης θικής ους σήριξς Καιθα πρπε α αναφρω σο ηεο αυό ους ακαρες ώραΓεώργο Κανδυλάη ον γνωσόν με ο ευδώυμο Κο Δήρη Ψαθά ους σαάκ Λαυρενιάδ και σιρκιδΗλα δως οι δυο ελευαοι παρευρισκόενοι σε διάλεξου σο λος ααφώησαν αυθόρηα μα προς εμα ονάγνωο όε ν λξ: ΑΑΔ

ο οσωκό ου άθος γ ια ν ορα ων ρογόω

ας βήκε ευυχώς και συνάνησε ο πθος ολλών συμαρωώ ου οιακής και η κααγωγής Από εκε και πραο δρόος ήαν ελεύθερος Η κλξ όμως μελλε να ρθεαπό ααολάς αό ν ευεα απχησ ου εχε ο συγγραφκό ου ργο ν γειονική ουρκα Έξι από α ιβλα ουκυκλοφορού σν γειονκή χώρα συερλαανομουου βιβλου ου Η ΠΛΗ που αφορά απαγόρευση

εισόδου ου ση ουρκα αό ην 5η Δεκεβρου καιεφεξήςΟι συχς εσκες κάθε χρόνο ω από ην ουρκα




τ έ ό Ίρμμ υ ω ι ό σ-πτόμνυς ανθρώπυς της χώρας ν τ μγαλύτρ ρα- πυ δν θα μπρύσα ύτ αν να τ αντασθώ λλι

Έλληνς συμπατριώτς, πώνυμι αι ανώνυμι -σθνθηαν την ανγη να μυ στλυν την πιστλή τυς, μτα αλ τυς λόγια υς υχαρστώ όλυς

Η υλρα έργων μυ στα γρμανι, αγγλι, ρω-σι, αρμνι, στόχ χαν να γνωστπιήσυν την τραγωδα μας, στυς λαύς αυτύς απρύωμα της πρσωπιής ιανπησης μυ, απτέλσ η ινζιή έδση τυ

έργυ μυΔν μ ύρασαν, τυναντν μ νθυσασαν, ι πρσλήσις μθνών μας, γα διαλέξς, στην Αυστραλα, τηνΕυρώπη αι την Αμρή Γα να μην αναέρω την συγνησημυ , των πλλών διαλέξων μυ, στν τυριό χώρ , ιπς παρ ύση διαόπηαν μ την Απέλασ μυ τ αλλ συνχζνται ξής, σ τυριύς ύλυς της Ευρώπης αι ιδως της Γρμανας

Θέλω δημόσια να δηλώσω, ότι θωρώ ένα μγλ μέρςτυ γιτνιύ μας λαύ, αμα από τ αμα μας σρααπό την σρα μας Κ αυτή μυ η διαπστωση ν συν-σθηματιή, ιστρι θμλιωμένη, χωρς αμα λλη σέψηθνιιστιής υστρυλας υς ανθρώπυς αυτύς, μ-ρύμ να συνργαστύμ αι να συνννηθύμ, για την δη-μιυργα νός αλύτρυ όσμυ στην γωγραιή μας γω

νΕπ σαρντα χρόνια συνχώς, δν αρνήθηα αμα πρό-

σληση, γα διλξη, σ θέματα πντια αι λληντυριαδρα ν η πρόσληση ήαν, αό ένα απμαρυσμέν λληνό χωριό, ή από Αθήνα, Πτρα, από λύρνη, Σύδν Αδλα"δα από Βρλν, Βσμαντν, όναχ, Βρυξέλ-λς, αλλ από Σμύρνη, ώις, αλ, Αδριανύπλη,

ραπζύντα, Σαμψύντα, Π υλαντζη, ιζύντα, Κρα-σύντα αι Π όλη

Στα σαρντα αυτ χρόνια, δαν τ ως της δημσιότητας




έρ μου, συρλνομένω των μτράσων -τοντάδς δοσύσς ο, σ κθρνό κ ηρσοτύπο, στν λλάδ στν ορκί, στν ρνί κ στον

Κνδά Δν πάρχ ποντκό έντο, πο ν τσ σνδρο πό έν κ ν ν τν έλβ. Κ τν έλβ πάντοδωάν. Γτί πρόησ ο, γ νσχόλσ στ Π ο-ντκά κίνσ έσ πό τον όνο της τργωδίς των προ-γόνων ς κ σ κά πίπτωση δν θ πέτρπ στον τόο, τν ποτοποίησ το Ο λός πο όλ κρίν, θκίν κ τν δκ ο ποσφορά

Π άνω πό δο χόν, τν κποπ ΑΠ Η Ε ρθ σ στνότ π τος νθρώποςς, έσ πό τον δοφωνκό Στθό των Ακρτών τοΠ όντο, ό τν Στούπολη Θσσλονίκς Ήτν σ-νγσί νίπωτης σγκίνησς χάς κ γλλίσης, γτν οποί υχρστώ δόσ τος θύνοντς των Ακρτώντο Π όντο στν Στούπολ.

Κ

όλ

τά πάθος κ

ντλώς

λοκρ

δώς πο

δχόνος οές, άλλς ορφς ποώσων Γνωστόνίν, ότ βλί ο δτίθντ έσω σλλόγων ς, πό-δοσ των οποωνδποτ κρδών, πέ το τίο των Σλ-λόγων Δόσς κ Δοτκές Βλοθκς, λλά κ φυλ-κές της χώρς, έλν πολλαπλώς βλί ο, γ τς νάγκςτος, ντλώς δωράν, μ πβάρνσ μο κό κ μ τέοδ κόστος το κδότο Σνέγρψ κ έδωσ όδος

ο, το βλίο ΑΩΗ Η δκ ς κκλησά, σ ντίτπ κ τ κχώρησ ς τν ά ητόπολη Ν .Κνς & Κλάς, γ νίσχσ οκονοκ, στν νττώπσ το κόστος νκίνσς το Μτοπολτκού ςΝού, στν Κλρά

Έγψ σ θτρκό σνάο, στν ποντκ δάλκτο, τντγωδί τς ΑΑΑ κ την πέδωσ δωάν κ γ

σί, στον δρστο Σύλλογο Προθέ της ΚλράςΤο έργο τό νττώπσ την γλύτρ κ τν σγκνη-τκότρη ποδοχ κ ποδοχ το λού ς




Π ιε ό , ερόε ε η ή ή ίμ όχι χαί ργ, αλλά ιχρό αρκεά να φωίζε ι και ναδιδάκει ις εερχόμενες γενις μας. Και ας μ γχωρεθε

η κααγραφή, π αραπάν για άμ μ γραψα, ενάνια ην απρανη χεική ιωπή ων αράνα χρόνων δρά-ης μ. Απεχθάνμαι ην ααφρά ε πρωπικά επιεύγ-μαα. Παραβίαα ην αρή αή, όχι για αρλή, αλλάμε ην ελπδα να γκινήω ς νς μας, ακλθύν,να θελήν να πρφρν και αί , ν αγώνα αόν Ηπρφρά ς πρει να είναι άιμς, γ ια να είναι νιμς

Όπις βάζει ιμή αξίας και εμπρεύεαι κάθει , π αφράην νιακή ραγωδα, ε ίναι μωρύχςΑιθάνμαι ώρες ώρες, αν εκείνες ις αρχαίες Ειάδες

Παρθνες π ανακάλιζαν ην χόβλη, για να κραν ιχρήην φλόγα ης είας. Ανακύφιη θα αιθανθώ, όαν ανι-ληφθώ ως πλλ νι μας, μλλν θα εναχθύν άγμα ων Ειάδων Παρθνων και θα νεχν ν ανακαλίζ

ν ην

όβλη, ό

ι για να κραύν ην φωιά δ

ναή,

αλλά πρ άνων ην φλόγα ιχρή, να φωίζει ην μνήμη Λαύ μας. Και μη ξεχνάμε, όι ε ίμαε λγι Π λύ λγι Λ ίγι αλλά

Είμεθα λίγι κα ι αναρρίθμηιείμεθα αθενείς και ανίχριείμεθα ικείι πρς πάνας

διόι μεαφρμεν μήνμαΕκε ίν αγαπκαι γχωρεί ς άνας

Ο . Ρώμης και Κωνστανινουπόλεως, ακαρισός Οι-

κουενικός Παριάρχης Α ΘΗΝΑ ΓΡΑΣ ο Α Ό

Την κυκλοφορία του β ιβλου ΑΜΑΜΑ στα τουρκικά,

ακλύθηαν ξι άλλα βιβλία, ων πίων η δχή ηνγενική χώρα, ιίως από ην πάζα νελαία, πήρξεεκπλΎικά πλύ μεγάλη. Π νε χιλιάδες κακόια γράμμαα,




εμα ε συητ ό ε μ αερ δη τ[αθύ δχς τω ργω αυτώ ύτε αρκ επλ

Ακλύθησα κττε συεχώς αυυ κθε χρό

ι επκς ω αθρώπω από η υρκία, πυ επιθυμη πρσωπικ γωρία με τ συγγραφα δίως κατ ηθερι επχ, ι εκψς αρχτ σε πεσόερες απόεκαό κ τ γεγός αυό ας μυ επιραπεί α θεωρώ ωςη γιση κααωση υ συγγραφκύ υ ργυ

Βαίως και ως σθως, θπ ης γειτικς ευσίας,αησύχησα από γεγός αυτς της απχηση ς κ εόςγωρίει πις μεσωικς δυμεις κ αρρωσηεςφατασίες τυς δγησα, α καασκευσ πίθαες ρεςεαί υ κ α τς διχεεύσυ σ ύπ τι δεγραψα; Ότι επιδιώκω α εκχριαίσω λαό ση Μαύρηλασσα Ότι σκπεύω α κτ ίσω α Μασρια εκεί κα δηγσω λαό δ επααστσεως στη απόσχη απόη Τυκία και η δημιυργία υ Αεηυ Πιακύυς, υ πίυ, επθυμία μυ αερη είαι α καασώ

Π ρόεδρςΓια τη απτηση σε όλα αυτ α απίθαα, ααχώρησα η

Παρασκευ εκεμβρίυ 1 998 αερρκώς από Αθα γαη Πόλη, γα ' ατεωπίσω συευη δημσιγραφικ,η πα ίδις και φίλι υ ύρκι είχα πρκαλσεεπ ί τύω τη φιη υ σ αερδόι ης Π όλης, ηΑστυία εμπόδε η είσδ μυ ση κία και α

αυ υ επδωσε γγραφ Απλασης υ, με ατιλγικό ία κε αλαία ΧΧΧ







ΥAZAR νΕ ΥAYINCΙLARIN BASBAΚANDAN iSTEMi:

YORGO ΑΝDRΕΑDίSΈ bΖGϋRιϋκ!

(ΑΗΜΑ ΣΥΓΓΑΦΕΩΝ Α ΕΔΟΩΝΠΟΣ ΟΝ Π ΩΘΥΠΟΓ Ο:

ΕΕΘΕΑ ΣΟ Γ ΕΩΓΟ ΑΝΔΕΑΔΗ

τϋΥΑΡ Istanbul Kitap fuarda, Abdi pek Τϋrk-YunaBar� ve Dostluk Οdϋlϋ sah b i Yuna yazar Yorgo Andreadis 'eynelk, ΤϋrkίΥeΥe girme yasa kaldrmas ίςπ Ba�bakan

Recep Tayyip Erdoana ynelik yazar ve yanclarn kendiaralarιda toparlad imzalar Ba�bakal a gnder mesnekarsk, bugϋe dei herhang b r yant alamad. ΑΥΠΙ maarkopyas bu hata Kϋ ltϋΓ ve urzm Baka Erkan Mumc u'ya dailetlecek. Dilekeye mza verenlern adlar, a�ada alfabetiksra e yeramakta . .

Ragp ZarakoluΤΒ Yalama ΟΖgϋrϋϋ Kotes Βaψaι

(Η πιοπή λευθερίας ου Τύπου ση Τουκία καάη δάκεα ης Έκθεσης Βιβλίου ση Κωσαιούποληε qς Το< σl ε δύκι κλπ ις οποες απειλε σο Τοο Πόεπ Ταπ οά κα σο πουό Πολισού εαίηα η άση ης απαόευσης εισόδου ση Τουκία ουσυαφα Γεωίου Αδρεάδη καόου ου ουοληικούΒ ραβείου ήης και Φιλ ας Τα οο αεπώυα ωυποραψάω ο κείεο δηοσιεύοαι ε αλβαβη ικήσειά

ακίπ αάκολουΠ ρόεδος ης πιοπής λευθείας ου Τύπου

ση Τουρκία




Yorgo Andeadis'n YasaInn KaldrlmasI ίςη mza verenler

(Οι υπογράφοντες με αλφαβηΤΚΙ1 σειρά για τν άρστς απαγόρευσς που αφορά τον Γεώργιο Ανδρεάδ)

Necati Abay (Yazar), Abdurrahman Dil ipak (Yazar), AdaetAgaogu (Yazar), Cenk Agcabay (Gazetec), Feat Ahmetogu(YaInc) , Cα;kun Ak (YaIncI) Feri Akba� (YaInc ), PInar Akbina (YaIncI), Derya Akbora (Oyuncu) Erkan Akbuut (ζeνίrmen), Taner Akam (Yazar), Ekrem Akdogan ( grenc) , HaticeAkdogan (ΚϋtϋΡhanecί) Tuncay Akz (ζΖer), Gϋten AkIn(ΤϋrkίΥe'nίn en bϋΥϋk kadIn $air) , Korkut AkIn (Ynetmen)

Sunay Akn ($air), Osman AkInhay (YazarYanc), stϋn Akmen (Τϋrk ΕΝ ba�kan) Vedat Akogu (Ktap), Murat Aksoy(Ortak Payda Projesi Κοοrdίnatrϋ) Cihan Akta� (Yazar), EugruAadag (Yazar) smet AIcI ( �ςί ) , Apay ( ΜϋΖίΥen ) , Mehmet ΑΙtan (Yazar Profesr), Vecd Atay () ζagataΥ Anado (Yazar)Feridun Anda (Yazar) Fahri Ara (YaInc), Osman Saffet Aroat (DϋnΥa Gazetesi Gene YaIn Ynetmeni), Ez Arsan (ΕνkadIn) Α Arsan (Yazar), Meryem Arsan (Yazar), $efik Asan

(Yazar), Cezmi A�urogu (YaIncI) ToktamI� Ate� (Profesr)Vahit Ata (K) Hasan Basri AydIn (Yazar), Mustafa Babay(GazeteciCumhuriyet), Cea Ba�anI (Gazeteci ), Rϋstem Batum (Τ yapmcIs I) Oya Baydar (Yazar) Atao Behramogu ($air)Murat Bee (Yazar Profesr), Erhan Bener (Yazar), Ayfer Beyaz(gretmen), $efk Beyaz (Fioo) Kamer ΒeΥsϋkan (YancI),Jan Bet-$awoce (Yazar) AkIn Brda (FDH) Nevra Bucak (Yazar),Faik Buut (Yazar) Ceaettin Can (78Ί ίer VakfI Kurucusu), smai

Hakk Ceayir (Μϋhendίs) Ern Cinmen (Avukat), Muhammetζakιrka (Yazar), Ora ζa ι� ar (Gazeteci) Sinan Orhan ζaνu�(Akademisyen), Sarkis ζerkeΖΥan (MaranozYazar), MukaddesΕ ζeίk (Yazar) Hasan Basr ζιΡak (YaIncI), Baki ζftςί (MatbaacI ), Faziet ζuka (Yazar) Arif Damar Ι Barikat ( $air), AhmetDagtekin (YaInc), Nyazi DayancI (Gazeteci), $aban Dayanan(FotorafH), Abduah Demir ($air) Gϋ Demr (Gazeteci)Ha im Demir (Yazar), ker Demir (Zanaatkar), Mustafa Demir

(YaIncI) Muharrem Demircogu (Oyucu) Metin Demirta� ($air)F i iz Denztekin (YaIncI) Ua� Diek (FotorafI) Osman Din(YaIncI) H Irant Dink ( Gazeteci) Ayren Di rim (Yanc I) , AydIn




Dogn (YInc) Atti Dosy (YicI R Dun(Gtci) Gϋ Durn (YncI) Tιk Dusun Κ. (Y) CnDnd (Gztci) Tιk Ziy Ekinc (Eski nt) NI

Ey (Yzr) $k Eb; ($ir) st Ercn (Y) sunEdogn (Rdyo ocιsI ) uzff Edogdu (YncI) ίgdEkn (Akdίsyn) Nn Esoy (YIncI) Czi Ersz(Y) Bϋnt E (YIncI ) sn Eigit (Yncι) sfndy Erzik (YIncI) oucuk Eik (YInc) Ei n Es (Yz)ht (Gtc) Tun yzogu (Y) it Irt(YIncI) Arn ki (Ync) Tuy ;k ($ir) Αί NkiGp ($ί) ogn Gn (D) Kz Gn (Avukt) Gnr

Gny (Yz) uk Grr (Y Akdisyn) NziGk (Yzr) S nn Gkn (Gztci) s Gd; (Yr)Y; Gndci (TK) Tkίn Gnn (Y) Nzy Gϋ(Yzr) st Gϋskin (YIncI) Mtin Gk (Yz) kkIn (Yz) Νί π (Yz) Tn ny (tCuyt)ht Gndz (YIncI) Murt Gn (YncI) Yunus Gn(Kitp) Bnyin Gn; (YIncι) to; G�ny (YIncI) kGn (οcuk) Ncti Gnr (Yr) Αί RIz Gr (Oyncu)

Si G (Y) id E;br Gvn (Yzr) nd Gvn(dn hndsi ) nci kiog u (Gztci) Rffi Α. ronn(Gtci) S ouru ( Rss) AydIn (YIncI) Knn ;Ik (Tiytro oyuncusu) Gnϋ ;Ik (YncI) ustf �Ik(Yz) Yks gdi (Gztci) uzffr ris (Yr) Kksknd ($) Muffr zQ (Yzr) Robrt Jordn (Yr)Arsn B; Kfogu (Yz) Orhn Khyogu (Yzr) Nin Kyoncu (gtn) cn Kbuut (Yz) Ein Krc

(Yzr) C Kvuku (Yzr) Osn Kv (YIncI) CKvk (; d I) Dniz Kvukuogu (Yz TYA Ynticίsi) bhi Kyn (ΗD) Μ. Sdr Kyogu (YIncI ) Y�r K(Yz) ht Knt (kdsyn) yyz Kίo (YIncι )Ern Kskin (D) d Kskin (Akdisyn) Tugu Kskin($ί) Abduh Kn (Akdίsyn) Zϋkf K;nk (Yz)sn KIyt (Yzr) Ly KIyft (gtn) Niyzί KI Iyk(ofs) N Koc (YIncI ) Ohn Kocvί (Yzr) E

Κος (Yz) Si Κο (Yz) n Kok (YncI) ϋyKoyigit (Sin oyuncusu) Tr Korn (YIncI) McitKop (Oyuncu) tih Kork (Y) Aht Kot (Y)








Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΣ ΡΑΝιΖΕ! ΤΟΝ ΤΑ ΤΣ ΤΑΜΑΜΑ ΜΕ ΤΟ ΧΩΜΑΑΠΟ ΤΗΝ /ΕΡΑ ΜΝΗ ΣΟΜΕΛΑ




Εύξεινος Λέσχη Θεσσανίκης. Ομιής ο Τύρκος σραφέας, δημοσιογράφος εκδςκαι αγωνισής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ragip Zarakolu, ανάμεσα σον σγγραέατον τ Υπουργό Αλέκο Δαμιανίδη και τον επίτιμο Πρόεδρο της Λέσχης κ Χορομίδη Ι




Μ τον αροναύτ Θόδωρο Γιρτίχν ραατικόπουλο

Μ τον καγτ τ Βυζαντιν και Μικραατι Ιοραου ανπιου του Μριγχα Α. Bryer




Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ΔΑ Χ ΕΙΡΟΣ ΤΟΥ Π ΡΟΔΟΥ της ΔΗΜΟΡ ΑΤΙΑ κ. ΚΩΤΗ ΣΤΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ,βράβευσε τον συγγραφέα διά ην εθνωελή και πολισμικν αυού ράσιν, τον Δεκέμβριο του




Τ Υ Χ Η, Α Γ Α Θ Η

Ε Δ Ο Ξ Τ , Α Κ Δ ·Μ Ι Α Θ Ν Q

ΓΕΩΡΓιΟΝ ΑΝΔΡΕΑΔΗΝ

EΠΙNE�

ΤΗ Φ ΚΑΙ ΠO;ΙT�MΙKH

ΤΟΥ ΔP�Ι

Π ΔΕ A� ΙA� ΕΝ ΤΗ, -ΓΡΙ � ΕΕΜΒΙ ΕΠΙ ΙΔ on I�XIΛY

Ο ΠΡΕΔΟΣ )-;' "ι . 'ο ΓΝΙΚ

Ο ΑΜτεγι

1




-�

Ο ΣγΓ ΦΕ ΝΜΕΣ ΣΟ ΖΟΥΛΦΗ ΛΙΒΕΛΗ α το ΛΗΕΕΜ ρόεδρο ης ουρς Ένωσς «Ο Ι ΙΛΟ Ι Ω ΓΕ-

ΟΚΟΙΩ».








Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΣΕ ΚΔΗΛΩΗ της ΜΕΙΜΝΑΣ ΠΟΝΤΩ ΚΥΙΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΚΗ, στο

ΑΣΤΟΤΕΛΕΟ ΠΑΝΕΠΣΗΜΙΟ.









αλληλοραφία του Τμλ Ακτνζ με τον δάσκαλο σνίδη Ιωάννη




- . _" /: 1 . i ' '- ' -

c

.

' . � -. : ? >

.

e

\

; , '










Documents

Georgios Andreadis Tamama [1990] i m