Rezerwat Kadzielnia w KielcachKadzielnia to charakterystyczne dla krajobrazu Kielc wzniesienie o wysokości 295 m n.p.m., usy-tuowane w południowej części miasta. Na zbo-czach góry występowały rośliny, które służyły do wyrobu kadzideł – stąd nazwa. Od XVIII wieku wydobywano tu wapień dla celów budowlanych i przemysłu cukrowniczego. Po zaprzestaniu pro-dukcji w 1962 roku teren zagospodarowano two-rząc sieć alejek spacerowych i punkty widokowe. W wyrobisku powstał amfiteatr na 5000 miejsc oddany do użytku w 1971 roku w czasie obcho-dów IX Wieków Kielc. Tworzące Kadzielnię wapie-nie zawierają wiele skamieniałości korali ramienionogów, głowonogów i ryb pancernych. Występuje tu kras kopalny i zjawiska krasowe w postaci schronisk, lejów i jaskiń, których jest tu 26. W Skałce Geologów, która jest objęta ochroną rezerwatową jest ich 16.

Geopark Kielceul. Szymanowskiego 6, 25-361 Kielce, tel. 041 367 66 54, www.geopark-kielce.pl

Rezerwat Skałki Piekło pod NiekłaniemRezerwat jest fragmentem boru mieszanego z dominan-tą sosny w wieku ok. 200 lat. Wśród drzewostanu występu-ją zwietrzałe skały piaskowcowe o osobliwych kształtach: grzybów, kominów, kazalnic. Skałki te ciągną się na długo-ści około 1 kilometra. Wysokość skał dochodzi do 8 met-rów. Te przedziwne kształty skały uzyskały na skutek wietrzenia i działalności wiatru, sprawiły to także warstwy kamienia o niejed-nolitym charakterze. W szczelinach skalnych występuje bardzo rzadka paproć - zanokcica północna, roślina reliktowa schyłku epoki lodowcowej. Z bardziej popularnych roślin występują stor-czyki i widłaki. W okolicy znajduje się wywierzysko o nazwie Biały Stok będący początkiem rzeki Kamiennej.

Aby dojechać do rezerwatu, należy skręcić w miejscowości Odrowąż, z drogi nr 42 w kierunku północnym. Za miejscowością Niekłań Wielki, w przysiółku Kałuża znajduje się niewielki parking, z którego do rezer-watu trzeba dojść ok. 1,5 km.

Rezerwat Jaskinia RajJaskinia Raj odkryta została we wrześniu 1964 roku przez uczniów Technikum Geologicznego z Krako-wa. Wspaniała szata naciekowa, którą tworzą stalakty-ty, stalagmity, kolumny i draperie stawia ją w rzędzie najpiękniejszych jaskiń Polski. Na podstawie badań naukowych stwierdzono, że przed 40 tysiącami lat ja-skinię zamieszkiwał człowiek neandertalski. Całkowi-ta długość zbadanych korytarzy wynosi 240 metrów, a dla ruchu turystycznego udostępnionych jest trasa 150 metrów. Zwiedzający poruszają się specjalnie wykonanym w dnie jaskini chodnikiem przechodząc kolejno przez następujące pomieszczenia: Komo-ra Wstępna, Komora Złomisk, Sala Kolumnowa, Sala Stalaktytowa i Sala Wysoka. Jaskinia powstała w silnie skrasowiałych wapieniach dewońskich. W dnie jaskini występują misy naciekowe, w których spotkać można pizoidy, czyli perły jaskiniowe.

Jaskinia Raj26-060 Chęciny, tel. 041 346 55 18, www.jaskiniaraj.pl

nie zawierają wiele skamieniałości korali ramienionogów, głowonogów i ryb pancernych. Występuje tu kras

Rezerwat SkorociceRezerwat zajmuje wąwóz skalny zbudowany ze skał gip-sowych. Posiada on około 850 metrów długości i średnio około 80 metrów szerokości. Wysokość ścian ma około 8-13 metrów, niektóre mają formę urwisk, w których wi-doczne są kryształy gipsu. Na terenie rezerwatu znajduje się 35 jaskiń i schronisk. Najdłuższa z nich Jaskinia Sko-rocicka ma 352 metry długości. Występują tu także inne formy krasowe: maczugi, mosty i zapadliska. Przez całą długość wąwozu płynie rzeczka Maskalisa płynąca częścio-wo pod powierzchnią ziemi. Zbocza i dno doliny pokrywa bujna roślinność. Pierwszy zakwita miłek wiosenny, potem inne rzadkie rośliny, jak: ostnica włosowata, ostrołódka kosmata. Osobliwością tego rezerwatu są duże pająki ma-jące przydomek „ptaszniki” i piewiki - cykady.

Rezerwat znajduje się w miejscowości Skorocice. Jadąc drogą nr 766 Busko-Zdrój - Wiślica, należy skręcić w miejscowości Łatanice.

Rezerwat Góry Pieprzowe w SandomierzuGóry Pieprzowe stanowią wschodni kraniec Gór Świętokrzyskich. Rozciągają się na przestrzeni około 1 kilometra wzdłuż doliny Wisły w pobliżu Sando-mierza. Zbudowane z łupków kambryjskich barwą przypominającą pieprz – stąd nazwa. Górzy Pieprzo-we to rezerwat przyrody w którym chroni się wiele rzadkich i ciekawych roślin. Między innymi rośnie tu wisienka karłowata, przetacznik siwy, jest tu także jedyne w Polsce stanowisko krwawnika szczinolist-nego. Góry Pieprzowe są największym skupiskiem dziko rosnących róż w Polsce, na 25 gatunków, 12 ro-śnie właśnie tutaj. Poznać ten rezerwat można najle-piej wędrójąc szlakiem pieszym koloru czerwonego.

Oddział PTTKRynek 12, 27-600 Sandomierz, tel. 015 832 23 05www.pttk-sandomierz.pl

GołoborzaCharakterystyczną cechą krajobrazu Gór Świę-tokrzyskich są rumowiska skalne, zwane goło-borzami, występujące na północnych stokach Łysogór i Pasma Jeleniowskiego. Powstały one w procesie mechanicznego wietrzenia skał w zimnym klimacie epoki lodowej. Największe gołoborze znajduje się na północnym stoku Łysej Góry, nosi imię przyrodnika, Romana Ko-bendzy, który pierwszy opracował roślinność gołoborzy łysogórskich. Można je oglądać ze specjalnej platformy widokowej, z której także rozpościera się szeroka panorama. Mniejszych rozmiarów gołoborze znajduje się w pobliżu wierzchołka Łysicy przy czerwonym szlaku tu-rystycznym.

Świętokrzyski Park Narodowyul. Suchedniowska 4, 26-010 Bodzentyntel. 041 311 51 06www.swietokrzyskipn.org.pl

Wisł

a

Nida

Pilica

BaćkowiceBaćkowice

WojciechowiceWojciechowice

BałtówBałtów

WaśniówWaśniów

DwikozyDwikozy

ŁoniówŁoniów

ObrazówObrazów

WilczyceWilczyce

ZawichostZawichost

ŁubniceŁubnice

OleśnicaOleśnica

SzydłówSzydłówGnojnoGnojno

Solec-ZdrójSolec-Zdrój

TuczępyTuczępy

MichałówMichałów

ZłotaZłota

FałkówFałków

GowarczówGowarczów

RadoszyceRadoszyce

Ruda MalenieckaRuda Maleniecka

SłupiaSłupiaSmykówSmyków

BliżynBliżyn

ŁącznaŁączna

BrodyBrody

MirzecMirzec

ChęcinyChęciny

MasłówMasłów

Miedziana GóraMiedziana Góra

MniówMniów

PiekoszówPiekoszów

PierzchnicaPierzchnica

KluczewskoKluczewsko

KrasocinKrasocin

MoskorzewMoskorzew

SeceminSecemin

ImielnoImielno

NagłowiceNagłowice

OksaOksa

SędziszówSędziszów

SłupiaSłupia

SobkówSobków

WodzisławWodzisław

BejsceBejsce OpatowiecOpatowiec

RadkówRadków

KIELCEKIELCE

Geologiczne ciekawostki:

- opisane w tekście

- pozostałe (wybrane)

M A Z O W I E C K I E

M A Ł O P O L S K I E

P O D K A R P A C K I E

LU

BE

LS

KI

EŁ Ó D Z K I E

ŚL

ĄS

KI

E

Miechów

Staszów

Jędrzejów

Włoszczowa

Końskie

Szydłowiec

Mielec

Tarnobrzeg

Skarżysko-Kamienna

Opatów

Ożarów

Lipsko

Bodzentyn

Łagów

Skaryszew

Iłża

Sulejów

Przedbórz

Przysucha

Stąporków

Nowa Dęba

OsiekBaranówSandomierski

Raków

Stopnica Połaniec

Działoszyce

Skalbmierz

Kazimierza Wielka

Wolbrom

Skała

Słomniki

Morawica

ChmielnikSzczekociny

WarszawaŁódźK

ato

wic

e

Kraków Tarnów

Łopuszno

StarachowiceSuchedniów

M A Z O W I E C K I E

M A Ł O P O L S K I E

P O D K A R P A C K I E

LU

BE

LS

KI

EŁ Ó D Z K I E

ŚL

ĄS

KI

E

Miechów

Staszów

Jędrzejów

Włoszczowa

Końskie

Szydłowiec

Mielec

Tarnobrzeg

Skarżysko-Kamienna

Opatów

Ożarów

Lipsko

Bodzentyn

Łagów

Skaryszew

Iłża

Sulejów

Przedbórz

Przysucha

Stąporków

Nowa Dęba

OsiekBaranówSandomierski

Raków

Stopnica Połaniec

Działoszyce

Skalbmierz

Kazimierza Wielka

Wolbrom

Skała

Słomniki

Morawica

ChmielnikSzczekociny

Warszawa (180 km)Łódź (135 km)K

ato

wic

e (1

70 k

m)

Kraków (120 km) Tarnów (120 km)

Łopuszno

StarachowiceSuchedniów

PińczówPińczów

MałogoszczMałogoszcz

ZagnańskZagnańsk

Sitkówka-NowinySitkówka-Nowiny

WąchockWąchock

Daleszyce

Górno

Pawłów

Nowa Słupia

Daleszyce

Górno

Pawłów

Nowa Słupia

MaleniecMaleniec

KijeKije

Iwaniska

Klimontów

Lipnik

Koprzywnica

Iwaniska

Klimontów

Lipnik

Koprzywnica

WiślicaWiślica

Nowy KorczynNowy Korczyn

RytwianyRytwiany

Ostrowiec ŚwiętokrzyskiOstrowiec Świętokrzyski

ĆmielówĆmielów

NiekłańNiekłań

Busko-ZdrójBusko-Zdrój

SandomierzSandomierz

PacanówPacanów

BielinyBielinySadowieSadowie

TarłówTarłów

BodzechówBodzechów

KunówKunów

SamborzecSamborzecBogoriaBogoria

Skarżysko-KościelneSkarżysko-Kościelne

StrawczynStrawczyn

CzarnocinCzarnocin

Skałki Piekło pod NiekłaniemSkałki Piekło pod Niekłaniem

KadzielniaKadzielniaJaskinia RajJaskinia Raj

SkorociceSkorocice

Góry PieprzoweGóry Pieprzowe

gołoborzegołoborze

BarczaBarcza

Biesak-BiałogonBiesak-Białogon

Chelosiowa JamaChelosiowa Jama

Gagaty SołtykowskieGagaty Sołtykowskie

Góra JeleniowskaGóra JeleniowskaGóra MiedziankaGóra Miedzianka

Kręgi KamienneKręgi KamienneKrzemionkiKrzemionki

Piekiełko SzkuckiePiekiełko Szkuckie

Perzowa GóraPerzowa Góra

Skały pod AdamowemSkały pod Adamowem

Skały w KrynkachSkały w Krynkach

Wąwóz w SkałachWąwóz w Skałach

E77

E77

E77

E77

7

7

7

7

74

74

74

7474

74

73

73

9

9

978

77

79

79

79

79

79

79

78

4242

42

42