mgr Anna Dudzińska mail: adudzinska@wsiz.rzeszow.pl

GATUNKI DZIENNIKARSKIE - WPROWADZENIE

mgr Anna Dudzińska

GATUNKI DZIENNIKARSKIE

Czym jest gatunek?

Gatunek - to określony i

utrwalony sposób wypowiedzi. Gatunek wypowiedzi to twór

abstrakcyjny, który w świadomości twórców istnieje jako zbiór reguł,

obligacji redakcyjnych, a dla odbiorców zadanie do

odszyfrowania – wstępnego rozpoznania charakteru

wypowiedzi.

Rodzaje dziennikarskie

RODZAJ

INFORMACYJNY

RODZAJ

PUBLICYSTYCZNY

GATUNKI

POGRANICZNE

Realizuje zadanie

mediów jakim jest

informowanie o

bieżących sprawach;

istnienie

obiektywnego świata

zjawisk, postaci,

sądów, przedmiotów;

brak wartościowania

Informowanie o ważnych

wydarzeniach połączone z

interpretacją

rzeczywistości,

wyjaśnieniem, oceną,

prognozowaniem; autor

zaznacza swoją obecność;

istotą jest pogłębianie i

problematyzowanie

wiedzy o rzeczywistości

Rola częściowo

informacyjna i

częściowo

publicystyczna ,

prezentując fakt,

ujawniamy pogląd

bohatera

Rodzaj informacyjny i rodzaj publicystyczny PORÓWANIE

Rodzaj informacyjny Rodzaj publicystyczny

Ukazuje zjawisko

Rozszerza możliwość

uczestniczenia odbiorcy w

wydarzeniach

Nadążaniem za faktami

f. powiadamiania

Łączy zjawiska i interpretuje

Pogłębia przeżywanie tych

zjawisk

Reagowaniem na fakty

f. interpretacyjna i

perswazyjna

PODZIAŁ

RODZAJE DZIENNIKARSKIE

RODZAJ

INFORMACYJNY

RODZAJ

PUBLICYSTYCZNY GATUNKI

POGRANICZNE

Gat

unki

•Wzmianka (flash, news)

•Notatka

•Infografia

•Zapowiedź

•Fait divers

•Sprawozdanie

•Relacja

•Raport

•Korespondencja

•Życiorys

•Sylwetka

•Przegląd prasy

•Reportaż fabularny (pisany,

feature, radiowy, telewizyjny,

fotoreportaż)

•Artykuł

•Artykuł wstępny

•Felieton

•Komentarz

•Recenzja

•Esej

•Reportaż

problemowy

•Wywiad

•Debata

•Hipertekst

Opracowanie: A. Kaliszewski, K. Wolny-

Zmorzyński

CECHY INFORMACJI

Wierność – odzwierciedlenie rzeczywistego stanu rzeczy

Szczegółowość – konkretność, precyzja

Zwięzłość – najistotniejsze dane, trafne i wystarczające do opisu zdarzenia

Szybkość – aktualność informacji

Zrozumiałość – przystosowanie informacji do możliwości percepcyjnych odbiorcy

CZĘŚCI SKŁADOWE WYPOWIEDZI PRASOWEJ

•Tytuł

•Lead (lid)

•Korpus

Poza tym:

•Formuła odsyłająca (odsyłacz)

•Wypowiedź w ramce

•Wyimek

Gra tytułem

- Powtórka z roz(g)rywki - Co się (nie) udało Zycie Gilowskiej

- Listonosze noszą listy i…. sery - Polska stoi bezrobociem

- Osobne lotniska, wspólna klapa - Nie egzamin, lecz chęć szczera

Przyciąga czytelnika, płynnie i zachęcająco wprowadza odbiorcę w tekst, opisywany temat

Lid (lead) = główka

Wzmianka (flash, news)

•Najkrótszy gatunek informacyjny

•Odpowiada na pytania: Kto? Co? Gdzie?

•Pojedynczy fakt

•Wyeksponowany jest najważniejszy szczegół zdarzenia

•Struktura: tytuł pojedynczy i jednoakapitowy korpus

Flash – jednozdaniowa informacja, która poprzedza szczegółowy opis zdarzenia. Ale

jeśli całą informację sprowadzi się do flashów – co zostanie? Potok wiadomości,

który będzie tylko ogłuszał, stępiał wrażliwość, usypiał uwagę. Jednozdaniowa

informacja to po prostu dezinformacja – R. Kapuściński, Lapidarium

Notatka (informacja) •Odpowiada na pytania: Co? Kto? Gdzie? Kiedy? Jak? Dlaczego?

•Zasada odwróconej piramidy

•Powiadamia o zdarzeniu

•Przedstawia świat rzeczowo, obiektywnie

•Tytuł prosty lub złożony

•Rozbudowany, kilkuakapitowy korpus

•Nie jest konieczne zachowanie kolejności faktów

•Wzbogacona o dodatkowe, poboczne, szczegółowe fakty

•Można przypomnieć kwestie z przeszłości

•Unikanie długich zdań

Odwrócona piramida

AKAPIT WSTĘPNY

BODY/KORPUS – CZĘŚĆ

ZASADNICZA TEKSTU

AKAPIT TRANZYTOWY

AKAPIT

KOŃCOWY

NAJCZĘSTSZE BŁĘDY W INFORMACJI:

• brak aktualności

• zbyt rozbudowywane notki (do rozmiarów artykułów) nierzetelność w informowaniu

• subiektywne opinie

• stosowanie wielu figur stylistycznych

• redagowanie notatki w formie wywiadu

ZAPOWIEDŹ

• Zachęca czytelnika do zapoznania się z danymi artykułami, opublikowanymi w bieżącym numerze albo najbliższym wydaniu

• Pojawia się na pierwszych lub ostatnich stronach gazet/czasopism, ale też w środku

• To nie tylko tytuł artykułu/audycji, programu i czas nadania

• Może być ilustrowana fotografią • Występuje odsyłacz

PRZEGLĄD PRASY

Cytaty z najciekawszych materiałów publicystycznych i informacyjnych zamieszczone w gazetach i czasopismach

Obecnie również w telewizji, Internecie

Dobór tekstów jest autorski

INFOGRAFIA I INFOGRAFIKA

• Infografia – informacja ilustrowana fotografią. Tekst nie opisuje fotografii, ale jest jej uzupełnieniem.

• Infografika (mapy, tabele, wykresy) –

gatunek towarzyszący większej całości, wydzielony w tekst boksach

• Występują samodzielnie

• Najczystsza informacja, ALE dobór skali, prezentowanych faktów zależy od autora

SPRAWOZDANIE

• Prezentuje zdarzenia, które ZAKOŃCZYŁY SIĘ

• Zdarzenia o wyjątkowym charakterze

• Cechy charakterystyczne: dynamika prezentowania faktów porządek czasowy chronologia zdarzeń wiele punktów widzenia brak szczegółowej charakterystyki postaci dozwolone streszczenie wypowiedzi,

cytaty

RELACJA

• Prezentuje zdarzenia, które NIE SKOŃCZYŁY SIĘ

• Jest równoległa z rozwijającą się akcją

• Z jednej strony fakty, z drugiej barwny, emocjonalny przebieg zdarzeń

• Autor relacji = komentator, sprawozdawca

• Prowadzona na żywo • Dopuszczalne drobne potknięcia stylistyczne

Relacja

„Zachęcam młodych kolegów, tę generację, która dziś

siedzi przy mikrofonie telewizyjnym i radiowym, żeby

próbowali pisać. Pisanie jest męką, ale uczy języka. Nie

można pisać kostropato w książce czy felietonie. Trzeba

szukać nowych wyrazów i szanować słowo”.

(Rozmowa Mirosława Żukowskiego” z Bohdanem Tomaszewskim „Sen o

szkockiej orkiestrze”)

RAPORT • Chronologiczne przywoływanie faktów i zestawienie

ich w celu kontrastu

• Gatunkowo – odmiana sprawozdania, bliski najprostszej formie reportażu

• Dopuszczalna jest zdawkowa charakterystyka

postaci, opis zachowań, funkcji, cytowanie postaci

• Występują śródtytuły

• Występuje infografika

• Apla • Często występuje w tygodnikach

KORESPONDENCJA

• Należy do najstarszych gatunków dziennikarskich

• DEFINICJA: Rozbudowana informacja, zakładająca „istnienie różnicy geograficznej (odległości) między miejscem, gdzie ma być opublikowana. W tym też sensie mówi się o korespondencji z zagranicy i różnych rodzajach korespondencji krajowej, np. korespondencji stołecznej, którą publikuje się w innym mieście czy też korespondencji prowincjonalnej – opublikowanej w stolicy

(K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman, „Gatunki dziennikarskie. Teoria,

praktyka, język”, za: Z. Bauer „Gatunki dziennikarskie”)

KORESPONDENCJA – CECHY GATUNKU

Cechy: aktualność, zwięzłość, najistotniejsze fakty, opisowe i pogłębione ujęcia

Swoboda w zakresie tematu i formy

Obowiązuje chronologia

Występują fotografie

Autorski dobór faktów z wyraźnym zasugerowaniem odbiorcy punktu widzenia autora

Korespondencje prasowe, radiowe, telewizyjne – przedstawiają ważne wydarzenia z życia politycznego, społecznego, kulturalnego danego kraju

ŻYCIORYS I SYLWETKA

• „Małe gatunki”

• Autor skupia się na przywołaniu najważniejszych szczegółów z życia postaci

• Polska socjalistyczna – życiorys – chronologia ważniejszych wydarzeń z biogramu postaci, podawanie istotnych faktów, dat

• Obecnie gatunek nabrał żywszego charakteru – teraz to sylwetka, postać, portret, główka – prezentacja osobowości, wyglądu zewnętrznego, sposobu życia, zainteresowań, nie ma wymogu chronologii czasowej

SYLWETKA

Prezentujemy charakterystyczne elementy osobowości prezentowanej postaci

Selekcja informacji

Nie oceniamy, a opisujemy

Pamiętajmy o podaniu źródła

Ważny jest ciekawy, żywy opis

REPORTAŻ • Początki reportażu upatruje się w początkach

piśmiennictwa

• Praprzodkiem reportażu jest plotka • Reportaż – słowo pochodzi od łać. „reporto” =

donoszę o danym wydarzeniu ludziom, którzy tego zdarzenia nie widzieli

• DEFINICJA: Reportaż – utwory o charakterze sprawozdań z wydarzeń, których autor był bezpośrednim świadkiem lub uczestnikiem; szczegóły odgrywają ważną rolę; human touch

W REPORTAŻU…

• Autor rzeczowo przedstawia fakty zgodne z rzeczywistością, używając przy tym artystycznych środków wyrazu: obrazowość, język charakterystyczny dla dzieł literackich, aktualność, istotność, komunikatywność i interakcyjność z odbiorcą

• Autor podejmuje aktualną tematykę

• Autor występuje w charakterze obserwatora, świadka, współuczestnika wydarzeń, rekonstruktora

PODZIAŁ WG. MIEJSCA I SPOSOBU PUBLIKACJI

• Reportaż pisany (fabularny/problemowy) – publikowany w prasie – dziennikach/czasopismach/ magazynach/w formie książkowej/seriach reportaży

• Reportaż radiowy – nagrywany i puszczany przez rozgłośnię radiową; szumy/efekty akustyczne/wypowiedzi bohaterów i ich zestawienie/montaż – istotne dla lepszej percepcji, jak również słowny opis sytuacji (…) Reportaż radiowy różni się od pisanego. Inna jest jego wrażliwość. Wyraża się w słowie bezpośrednio usłyszanym,

podczas kiedy w reportażu pisanym dużą rolę odgrywa narracja i opis. Słowo wypowiedziane przez bohatera lub

świadka wydarzeń nieraz ginie w reportażu, a jest ono jego wielką wartością. Korzyść z publikowania reportaży radiowych jest obopólna. Dla radia utrwalenie ulotnej pracy, dla gazety -

zyskanie czegoś nowego, co inaczej brzmi, co inaczej czuje (…) - B. Dudko, „Dlaczego radio w gazecie?” [w:] „To nie jest

mój pies, ale moje łóżko. Reportaże roku 1997”

PODZIAŁ WG. MIEJSCA I SPOSOBU PUBLIKACJI

Reportaż filmowy – gatunek filmu dokumentalnego; głównym założeniem reportażu jest obiektywizm i prezentacja rzeczywistych wydarzeń, ukazuje wycinek rzeczywistości; cecha charakterystyczna – niedopowiedzenie wniosku/tezy

Reportaż telewizyjny – bezpośredni przekaz z miejsca zdarzenia – transmisja; reportaż przekazuje wiadomości, o których wie; interpretacja i reżyseria bliższa jest już reportażowi filmowego

PODZIAŁ WG. MIEJSCA I SPOSOBU PUBLIKACJI

• Fotoreportaż – informacja wizualna, pokazuje rzeczywistość taka, jaka ona jest, ma wywoływać reakcję u odbiorcy, drugorzędne jest słowo – element informacyjny, składa się z minimum 3 zdjęć – pierwsza pokazuje bohatera, druga – czas zdarzenia, trzecia – miejsce akcji, następne – odautorskie dopowiedzenie prezentowanej historii, pokazuje on człowieka i jego świat, główny temat fotoreportażu – zdarzenie, w których bohaterami są ludzie

• Pictorial – fotografie o zabarwieniu erotycznym, prezentujące kobietę, autor pictorialu stara się przeniknąć do psychiki modelki, może, ale nie musi być opatrzony tekstem

PODZIAŁ REPORTAŻU WEDŁUG K. WOLNEGO-ZMORZYŃSKIEGO

• Ze względu na formę:

Fabularny

Problemowy (publicystyczny)

• Ze względu na miejsce i sposób publikacji:

Pisany

Dźwiękowy

Telewizyjny

Fotoreportaż

REPORTAŻ FABULARNY

• REPORTER JEST BEZSTRONNY, to pośrednik, prezentujący fakty

• Przedstawione fakty są tylko informacją, na podstawie której odbiorca sam wyciąga wnioski

• Ważny jest język i jego obrazowość

• Zjawiska są prezentowane w związku przyczynowo-skutkowym

• W miarę rozwoju reportażu, wyłania się fabuła, którą odbiorca może sobie wyobrazić, sam wyciąga wnioski, ocenia bohaterów

• Fakty podane chronologicznie lub na zasadzie przeciwstawiania zdarzeń, albo rekonstruując je

PUBLICYSTYKA Rodzaj publicystyczny:

• Omawia ważne społecznie wydarzenia, ale dodatkowo interpretacja rzeczywistości, wyjaśnianie, odnoszenie się do szerszych kontekstów, ocena, osąd na podstawie faktów

• Puentowanie faktów, stawianie pytań

• Podmiot – autor widoczny

• Dopuszczalne środki artystyczne

• Istota rodzaju – pogłębianie, problematyzowanie wiedzy o rzeczywistości

• Punktem wyjścia dla publicystyki jest informacja

PUBLICYSTYKA

Zajmuje się problemami, a nie pojedynczymi zdarzeniami

Opis rzeczywistości przez pryzmaty poglądów autora

Paradoks obiektywizmu

Ułatwia orientacje w natłoku informacji

Wpływa na odbiór rzeczywistości i jej interpretację

Pomaga zrozumieć

Sprawuje kontrolę władzy

PUBLICYSTYKA

Cechy publicystyki wg Szulczewskiego:

• Aktualność

• Powszechność

• Tendencyjność (stronniczość)

CZYLI…

… dokonujemy oświetlenie zagadnień społecznych w sposób aktualny,

publiczny i tendencyjny

REPORTAŻ PROBLEMOWY/PUBLICYSTYCZNY

Główne elementy – sprawozdawczość i odautorski komentarz

AUTOR MA ZAJĄĆ JEDNOZNACZNE STANOWISKO I OPOWIEDZIEĆ SIĘ PO WYBRANEJ STRONIE PRZEDSTAWIANEGO SPORU

Punktem wyjścia są skargi, wymagające interwencji albo nieprawidłowości czy własne obserwacje reportera

Dziennikarz – obserwator, prokurator, adwokat, sędzia

Reporter – ustala fakty za pomocą wywiadów środowiskowych, podróży, argumentów przedstawiających stanowiska poszczególnych stron, wyważenie racji, opowiedzenie się po stronie poszkodowanego

Reporter sam wywołuje problem, doszukuje się go w postępowaniu bohaterów, prowadzi wiwisekcję – dla właściwych wniosków

REPORTAŻ PROBLEMOWY/PUBLICYSTYCZNY

Forma – quasi rozprawa z zarysowaniem problemu, przedstawianie tez, argumentacja, wnioskowanie, uzasadnianie stanowiska

Składa się z 2 części: I – sprawozdawcze przedstawienie zdarzenia przez reportera, II – analiza zdarzenia, prezentowanie dokumentów, polemika, krytyczne przedstawianie różnych punktów widzenia

ARTYKUŁ PUBLICYSTYCZNY

Definicja artykułu publicystycznego (wg. Słownika terminów

literackich):

Wypowiedź publicystyczna na aktualne w danym

momencie tematy polityczne, społeczne, kulturalne

itp., w której wywód podporządkowany jest wyraźnie

sformułowanym tezom

ARTYKUŁ PUBLICYSTYCZNY

Najważniejszy w publicystyce, ale najtrudniejszy do zdefiniowania

Występuje w mediach „pisanych”

Wywodzi się z pism politycznych i listów

Wypośrodkowanie: nowatorstwo, oryginalność a rzetelność

Walor dydaktyczny

Ważna: rzetelność, komplementarność, przystępność

ARTYKUŁ – CECHY TYPOLOGICZNE

Podbudowa naukowo-intelektualna (często odwołuje się do książkowej wiedzy, wyników badań, stanowisk, wypowiedzi specjalistów, autor musi się znać na temacie lub go zbadać i pogłębić, ale nie w takim stopniu, jak w artykule naukowym)

Widoczna teza (do udowodnienia)

Paranaukowy tok rozumowania

Precyzyjny język

Występują cytaty, zdjęcia, tabele

ARTYKUŁ WSTĘPNY udawanie, że gazeta „mówi”

PIERWSZE SPOJRZENIE (prasa jako narzędzie w rękach władzy):

Pojawia się w pierwszych numerach gazet/czasopism

Wyraża zasady postępowania redakcji

Mówi o programie/założeniach/polityce redakcji

Styl artykułu zbliżony jest do pism polityczno-programowych

Cechy charakterystyczne: perswazyjność, propagandowość

Dozwolone: środki stylistyczne dla wzmocnienia emocjonalnego przekazu, formy sloganowe

Treść – jednoznaczna, zwięzła

ARTYKUŁ WSTĘPNY

DRUGIE SPOJRZENIE (wolne media):

Obecny w kolorowych czasopismach

Omówienie zawartości

Podpis: autora/redaktora/”redakcja”

FELIETON • Dowcipny sposób mówienia o trudnych kwestiach,

krytyka, ośmieszanie

• Aktualne wydarzenia społeczne, polityczne, gospodarcze

• Kolebka – Francja

• Pierwsze felietony – dziennik „Journal de Debats”

• Felietoniści: Wiktor Hugo, Henryk Heine, Karol Marks, Aleksander Puszkin, Cyprian Kami-Norwid, Bolesław Prus, Tadeusz Boy-Żeleński, Stefan Wiechecki, Stefan Kisielewski, Krzysztof Teodor Toeplitz, Daniel Passent, Ludwik Stomma, Stanisław Tym, Michał Ogórek, Krzysztof Martenka

FELIETON – CECHY TYPOLOGICZNE

Krótka forma

Ujawnia „ja” autora, subiektywizm/stronniczość

Swobody/synkretyczny styl

Elementy ironii, satyry, paszkiwilu, groteski

Poufałość

Puentowanie

Dygresje

Fragmentaryczność

Stosowanie dialogu/monologu/cytatów/fikcji/przesady/neologizmów/kalamburów/peryfraz/metafor/wulgaryzmów

Swoboda językowa

Cykliczność

FELIETON - PODZIAŁ

Publicystyczny – temat: aktualne i istotne problemy społeczne, treść ważniejsza niż forma, ale ważny jest tu indywidualny styl

Literacki – temat: sfera kulturalna, dbałość o formę i stosowany język, literackie formy wyrazu

Satyryczno – rozrywkowy – funkcja ludyczna, forma: klasyczna (tekst), synkretyczna (słowo + obraz), ikoniczna (żart rysunkowy, animacja), słowno-muzyczna (felietony śpiewane)

FELIETONISTA

E. Chudziński: Felietonista powinien się odznaczać temperamentem, smakiem, poczuciem humoru, swobodą, spostrzegawczością, sarkazmem, gdy trzeba, nade wszystko zaś wrodzonym talentem,

gdyż „nikt się nie nauczył pisać felietonistycznie”. Natomiast nieodłączne cechy i

elementy tekstu zasługującego na miano felietony to aforyzmy, paradoksy, pointy, przejrzysty styl i doskonałość wypowiedzi

(„Felieton [w:] „Dziennikarstwo i świat mediów”)

KOMENTARZ Jako gatunek wypowiedzi dziennikarskiej

jest komunikatem, który w sposób subiektywny przedstawia określone aktualne

fakty lub wydarzenia. Jest wypowiedzią autorską, wyrażającą z reguły wprost opinię

o określonym zjawisku społecznym , gospodarczym czy politycznym. Może mieć charakter polemiczny w stosunku do opinii

innych publicystów lub konkretnych polityków czy ugrupowań społecznych i

politycznych

(M. Wojtak, „Analiza gatunków prasowych”)

KOMENTARZ Łać. commentari = rozmyślać nad czymś

XIX wiek, jako gatunek początek XX wieku

Wywodzi się z informacji

Komentarz = podanie faktów + ustosunkowanie się do

nich, czyli informacja zinterpretowana

Wypowiedź dwusegmentowa = pojedynczy tytuł, kilkuakapitowy korpus (dłuższa wypowiedź – art. publicystyczny)

Kształtuje punkt widzenia odbiorców, wskazuje, jak należy odbierać rzeczywistość

Omawia nowe zjawiska i też sprawy przeszłe w kontekście teraźniejszości

KOMENTARZ Cel – wyrażenie stanowiska wobec faktów, ich analiza, podanie

argumentacji, przekonywanie do swojego zdania

Funkcja – perswazja

Przedmiot – zjawiska społeczne, gospodarcze, polityczne, wycinek rzeczywistości z danego wydarzenia

Komentator – polemista, propagator idei/postaw, demaskator, moralista

Zadanie autora komentarza – jasne sprecyzowanie swojego zdania na dany temat, własne ryzyko i odpowiedzialność

Stylistyka – precyzja, prostota, chwyty stylistyczne, słownictwo fachowe i potoczne (zależy od typu komentarza i komentatora)

Stanowisko musi być jasno sprecyzowane i jednoznaczne

Forma: 1) postawienie tezy, 2) argumentacja

Techniki: analiza, synteza

ESEJ

Definicja:

próba, szkic literacki, szkic naukowy, szkic krytyczny. Jest to dość obszerny utwór,

swobodnie rozwijający, interpretujący jakieś zjawisko (zwłaszcza intelektualne) lub

dociekający problemu, eksponując przy tym podmiotowy punkt widzenia obraz dbający o

oryginalny, artystyczny sposób przekazu. Cechą charakterystyczną eseju jest eksponowanie

przez osobę mówiącą swego punktu widzenia

(Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język, K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman)

ESEJ

Ojciec – Michał de Montaigne „Essais” (tł. pol. „Próby”) – nazwa gatunku

Esej dziennikarski – twórca Daniel Defoe

Klasycy: J. Milton, J. Lock, Kartezjusz, F. Nitzsche, B. Pascal, O. Wild, J. Goethe, A. Camus, J. P. Sartre U. Eco,

Polscy eseiści: Jan Parandowski, Mieczysław Jastrun, Melchior Wańkowicz, Stanisław Lem, Leszek Kołakowski, Marian Brandys, Kazimierz Wyka, Zbigniew Herbert

ESEJ - TYPOLOGIA

• Typologicznie esej = felieton/artykuł

Lekkość , subiektywizm, rozmiar, wyjaśnienie prowokacyjność problemu

• Konstrukcja dowolna, brak ram

• Cytaty, potwierdzające zdanie autora

• Brak linearności wypowiedzi, dygresyjność

• Nie obowiązuje zasada sformułowania tezy, udowadnianie szczegół ogół

• Ciągi asocjacyjne, często emocjonalne (inaczej niż w artykule, gdzie wywód jest logiczny)

• Język: erudycyjny i potoczny, poetyckie obrazy, zaskakujące sformułowania

RECENZJA

Definicja:

omówienie i/lub ocena dzieła artystycznego, naukowego czy innej publikacji, będącej

przedmiotem działania prawa autorskiego dokonane w prasie lub w innych środkach

masowego przekazu

(„Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język”, K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman,

A. Kaliszewski)

RECENZJA DZIENNIKARSKA

• Mniej wnikliwa, profesjonalna, ogólniejsza niż recenzja naukowa

• Ocena, ale z drugiej strony obiektywizm – nie może być reklamą ani paszkwilem

• Recenzent = krytyk, fachowiec

• Zasada aktualności

• Nakierowana na czytelnika

CELE RECENZJI

1. Informowanie o nowych dziełach i prezentowanie ich

2. Ocena

3. Kształtowanie gustów

4. Krytyczne spojrzenie

GATUNKI POGRANICZNE

Wywiad

Debata

Hipertekst

GATUNKI POGRANICZNE - WYWIAD

Wywiad – składa się z krótkich pytań dziennikarza i dłuższych odpowiedzi rozmówcy, jest to zapis rozmowy –

przestylizowanej, niekiedy ma znamiona dialogu, ale nie w takim nasileniu, jak w

rzeczywistej rozmowie. Ma na celu dostarczenie informacji

czytelnikowi/słuchaczowi/widzowi. Może mieć charakter informacyjny lub/i

publicystyczny

GATUNKI POGRANICZNE - WYWIAD

Wywodzi się z dialogu

Rozmówca wybierany jest pod kątem: kompetencji, zajmowanego stanowiska, popularności, pełnionej funkcji

James Gordon Benett – twórca wywiadu prasowego

Relacja dziennikarz – rozmówca dziennikarz w cieniu rozmówcy

Charakter: spontaniczny i autentyczny

GATUNKI POGRANICZNE - WYWIAD

Ważny cel, powód wywiadu, pomysł na rozmowę

Typografia wywiadu

Nota o rozmówcy

Tytuł zbudowany wokół cytatu, kalambury z wypowiedzi

rozmówcy

Różna stylistyka wywiadu zależy od gazety, tematu,

bohatera, odbiorcy

Ujawnia dynamikę procesu dowiadywania się

Kwestia autoryzacji

PYTANIA W WYWIADZIE Konkretne i zwięzłe

Zachęcające rozmówcę do przemyśleń

Nienarzucające odpowiedź

Nie należy formułować dwóch pytań w jednym

(na jedno z nich nie uzyskamy odpowiedzi)

Pytania odpowiednio wcześniej przygotowane, dobrze przemyślane

Nie należy bać się tematów/pytań trudnych

TYPY WYWIADÓW WEDŁUG H. J. NETZERA

„zur Sache” – dotyczy tylko faktów; wywiad informacyjny

„zur Person” – prezentuje osobę i jej przekonania; wywiad publicystyczny

WYWIAD – PODZIAŁ NA PODGATUNKI

Prasowy – redagowany przez dziennikarza, identyczny wywiad, jak ten nagrany czy spisany nie zawsze można przenieść na łamy gazety, dokonuje się przeredagowania wypowiedzi rozmówcy (w jego tamach mówimy o wywiadzie hybrydycznym)

Telewizyjny/radiowy – wyreżyserowany, ale z zachowaniem pozorów swobodnej rozmowy

GATUNKI POGRANICZNE - DEBATA

Definicja:

Sformalizowana dyskusja, służąca wymianie poglądów na dany temat,

prowadzona w większym gronie osób

GATUNKI POGRANICZNE - DEBATA

Cechy typologiczne:

• Kończy się zwykle komentarzem osób biorących udział w debacie, odnoszącym się do wypowiedzi współrozmówców

• Właściwy dobór ekspertów, uczestników

• Ważność tematu

• Rola prowadzącego – wyważona

• Autonomiczność

ODMIANY DEBATY

Perswazyjna (przekonanie słuchaczy do stanowiska)

Problemowa (wszechstronne naświetlenie ogólnospołecznego problemu)

Analityczna (wyjaśniająca nieznane lub słabo znane aspekty danej sprawy, z udziałem ekspertów, specjalistów)

Wzbogacona (o filmy, wywiady, plansze)

GATUNKI POGRANICZNE – HIPERTEKST

Definicja :

pomysł łączenia tekstów (nie tylko tekstu) i poruszania się w ich obrębie i między nimi na zasadzie rozwidlających się ścieżek, za

pomocą tzw. linków (łączy) i zakładek

(„Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język”, K. Wolny-Zmorzyński, A.

Kaliszewski, W. Furman)

CHARAKTERYSTYKA HIPERTEKSTU

• Zaprzeczenie linearności w procesie komunikacji

• Negacja formy zamkniętej

• WWW ciągle się zmienia

• Teksty do wydań internetowych czy do portali muszą spełniać te wymogi

• Chodzi o stworzenie stałych działów – z 1 strony, a z 2 strony – ciągle zmieniających się nagłówków, świeżych informacji, gdzie linki pozwalają zgłębiać zagadnienie, „przeskoczyć” do innego tematu

E-GAZETA JAKO ODMIANA HIPERTEKSTU

E-gazeta = zestawienie nagłówków/streszczeń informacji i innych tekstów, wysyłanych abonentowi przez

redakcję gazety na konto mailowe; skondensowana dawka informacji

LITERATURA

M. Wojtak „Analiza gatunków prasowych”

K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman „Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język”

M. Chyliński, S. Russ-Mohl „Dziennikarstwo”

„Biblia dziennikarstwa”, pod red. A. Skworza, A. Niziołka

• Brendan Hennessy, „Dziennikarstwo publicystyczne”

• Z. Bauer, „Dziennikarstwo i świat mediów”

• K. Mroziewicz, „Dziennikarz w globalnej wiosce”