FREUD'UN İD VE EGO KAVRAMI

8/6/2019 FREUD'UN D VE EGO KAVRAMI

1/40

FREUDUN D VE EGO KAVRAMLARI

AZZ YARARLI

I BLN VE BLNALTI

II BEN VE O

III BEN VE ST-BEN (BEN-DEAL)

IV GDLERN K SINIFI

V BENN BAIMLILIKLARI

[NSZ]

Aadaki tartmalar Haz lkesinin tesi (1920[g]) bal kl yazmda balattm ve orada belirtildii gibi kendilerine kar kiisel olarak belli bir iyi likbil ir merakla yaklat m dnce izgilerinin srdrlmesidir. Butartmalar bu dnceleri temel alarak onlar zmlemede gzlenen eitliolgularla balar ve bu bileimden yeni varglar tretmeye alrlar; amayaambilimden yeni hibirey dn almadklar iin, ruhzmlemeye Hazlkesinin tesinden daha yakn dururlar. Bir kurgu doasnda olmaktan ok b ir b i reim doasn ta r lar ve nler ine daha yksek bi r hedef koymugrnrler. Ama en kaba izgilerin tesine gemediklerini biliyorum, ve bukstlama ile btnyle yetiniyorum.

Bu sayfalarda imdiye dek ruhzmsel irdelemenin nesnesi olmamnokta la r e le a ln r, ve zmlemeci o lmayanla r t araf ndan ya da esk izmlemeciler tarafndan or taya koyulan birok kurama dokunmaktankanmak olanakl olmamtr. Bunun dnda her zaman baka aratrmaclara borlarm kabul etmeye hazr oldum; ama bu durumda byle bir minnettarlk borcu ile ykl olmadm duyumsuyorum. Eer ruhzmleme imdiye dek belli eylere deer vermemise, bu hibir zaman onlarn baarlarn gzardettii ya da nemlerini yadsmaya alt iin deil, ama henz oralara dek gtrmeyen belirli bir yolu izledii iin byle olmutur. Ve son olarak, onlaraulat zaman, olgular bakalarna grndnden baka trl grnmtr.

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000 1
http://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_2.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_3.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_4.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_5.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_2.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_3.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_4.htmhttp://www.idea-tr.com/freud_erotik_elestiri/ego_ve_id/freud_ego_ve_id_5.htm


2/40

IBLN VE BLNALTI

I. 1. Bu giri kesiminde syleyecek yeni hibirey yoktur ve daha ncesk sk sylenenlerin yineleniinden kanlmayacaktr.

I . 2. Ruhsal n bi linl i ol ana ve bil insi z olana ay rdedil mesiruhzmlemenin temel varsaymdr ve ruhsal yaamda sk olduklar denli denemli olan patolojik sreleri anlama ve onlar bilimin erevesi iersindedzenleme olanan yalnzca bu varsaym salar. Bir kez daha ve baka trl belir t i rsek: Ruhzmleme ruhsal olann zn bil ince yerletirmez, amazorun lu o la rak b il inci ruhsa ln yle b ir n it el i i o la rak grr k i, bakaniteliklere ek olarak bulunabilir ya da bulunmayabilir.

1 .3 . Eer ruhbi lime i lg i duyan herkesin bu yaz y okuyacandnebilirsem, kendimi okurlarmdan bir blmnn daha bu noktada taklpkaldklarn ve daha i leri gidemediklerini grmeye de hazr lamam gerekir,nk ruhzmlemenin i lk parolas buradadr. Felsefede eit imli pekok insan iin ayr ca b i linl i de olmayan ruhsal herhangi b i rey dncesiyles ine anla lmazd r k i, onlara sama o la rak ve sal t mantk yoluy lartlebilir olarak grnr. nanyorum ki, bunun biricik nedeni, bu gr patolojik bel i ri lerden btnyle ayr o larak zorunlu k lan i lgi l ih ipnot izma ve d fenomenler ini h ibir zaman incelememi olmalar d r.Bunlarn bilin ruhbilimleri d ve hipnoz sorunlarn zmeye yeteneksizdir.

I. 4. Bilinli olma [bewut sein] ilk olarak en dolaysz ve en pekin algzerine dayanan salt betimleyici bir terimdir. Deneyim bize bir ruhsal enin,

rnein bir tasarmn, genell ikle uzun bir sre bi l inli olmadn gsterir.Tersine, bir bilin durumunun ok geici olmas tipiktir; imdi bilinli olan bir tasarm bir kp sonra art k byle deildir, ama kolayca yarat lan bell ikoullar altnda yeniden bilinli olabilir. Arada tasarmn ne olmu olduunu bilmeyiz; gizli olmu olduunu syleyebiliriz, ve bununla her zaman bilinliolma yeteneinde olduunu demek isteriz. Ya da, bilinsiz olmu olduunusylersek de doru bir betimleme vermi oluruz. Bu bilinsiz o zaman gizlive bi linl i o lmaya yetenekli i le ak r. Felsefeci ler h i kukusuz kar kacaklardr: Hayr, bilinsiz terimi burada uygulanabilir deildir; tasarm,giz l il ik durumunda olduu srece , ne olursa o lsun ruhsal b irey deild i.



3/40

Burada onlarla el imek bize hibirey kazandramayacak bir szckler tartmasna gtrecektir.

I. 5. Ama bilinsiz terimine ya da kavramna ilerinde ruhsal dinamiin

bir rol oynad deneyimleri irdeleyerek baka bir yoldan ulatk. ok glruhsal srelerin ya da tasarmlarn varolduunu rendik ki kabul etmek zorunda kaldk demekti r , ve i lk o la rak burada i rdelemeye n icel , vedolaysyla ekonomik bir etmen girdi . Bu sre ya da tasarmlarn tm deruhsal yaam iin sradan tasarmlarla ayn sonular retebilseler de ki bunlarn arasnda tasarmlar olarak yeniden bil inli olabilen sonular da bulunur , buna karn kendi le ri b il inl i o lmaz la r. Daha nce s k s k amlanm olan eyleri burada ayrntl olarak yinelemek gerekli deildir.1Bu noktada ruhzmleme kuramnn ieri girdiini ve byle tasarmlarn

bilinli olamamalarnn nedeninin belli bir kuvvetin onlara kar direnmesiolduunu, yoksa bilinli olabileceklerini, ve o zaman aka ruhsal olduklarkabul edilen baka elerden ne denli az ayr olduklarnn grleceini ilerisrdn sylemek yeter l id i r. Ruhzmleme uygulaymnda di renenkuvvetin ortadan kaldr lmasna ve i lgil i tasarmlarn bi l inli k l nmasnayardmc olabilecek bir aracn bulunmu olmas bu kuram rtlemez yapar.Tasarmlarn bilinli klnmadan nce iinde olduklar duruma bask diyoruz,ve basky yer le ti rmi ve srdrmekte olan kuvvetin ruhzmleme i israsnda diren olarak duyumsandn ileri sryoruz.

1[Bkz. rnein Ruhzmlemede Bil insiz in Kavram zerine(1912g), 10 (s. 52) ve 16 (s. 55.) ]

I. 8. Ama ruhzmleme almasnn daha te geliiminde bu ayrmlar b ile e lverisiz ve k lg sa l o larak yeters iz o lduklar n gsterdi ler. Bunugsteren durumlar arasnda belirleyici olduu aa kan udur. Bir insandakiruhsal srelerin tutarl bir rgtleniinin olduu dncesini gelitirdik ve b u rgt lenmeye onun b en i d iyoruz . B il in bu bene ba l d r; ben indevinebil irl ie eriebilme, e deyile uyar larn dsal dnyaya boalmnsa lama gc vard r; ona a it tm blmse l sre le r zerinde denet imuygulayan ruhsal yapdr ki, gece uyku durumuna girer ve o zaman bile dler zerinde sansr uygulamay srdrr. Bu benden basklar da doar ve onlar araclyla belli ruhsal eilimlerin yalnzca bilinten deil ama ayrca bakaetkililik ve etkinlik trlerinden de dlanmas gerekir. Bask yoluyla bir yanaat lm olan bu eil imler zmlemede ben i le kar t l k iinde dururlar, vezmleme benin basklanm gerele ilgilenmeye kar sergiledii direnleri

ortadan kaldrma grevi i le kar karya kalr. imdi zmleme srasndanne bel li grev le r koyulan has tann g lklere d tn gz le riz;



4/40

basklanm gerece yaklat klar zaman armlar baarszla urarlar.Ona o zaman bir direncin egemenlii altna girdiini syleriz; ama kendisi bukonuda hibirey bilmez, ve hazszlk duygularndan imdi kendisinde bir direncin ilemekte olduunu tahmin etse bile, onu tanmlamay ve belirtmeyi

baaramaz. Ama bu diren hi kukusuz onun beninden kaynaklandna ve bu bene ait olduuna gre, nceden grlmeyen bir durumla kar karyayzdr.Benin kendisinde yle birey ile kar karyayzdr ki o da bilinsizdir ve tamolarak basklanm ierik gibi davranr; e deyile, kendisi bilinli olmakszngl etkilere anlat m verir ve bil inli k l nmas zel bir abay gerektir ir.zmleme klgs asndan bu deneyimin sonucu, eer al ldk anlat myollarmza sarlrsak ve rnein sinirceyi bilinli ve bilinsiz arasndaki bir atmaya indirgemeyi is tersek, sonu gelmez bulanklklara ve glkleredmek olacakt r. Bu kar t l n yer ine ruhsal yaamn yapsa l koul lar zer ine igrmzden a lnan bi r bakasn, tutarl ben ve ondan kopmu basklanan ierik arasndakini geirmemiz gerekecektir.3

3Bkz. Haz lkesinin tesi (1920g), [ III. 2 (s. 289)].

1 .9 . Ama sonular b i linsiz zerine grmz asndan daha danemlidirler. Dinamik irdeleme bizi ilk dzeltmeye gtrd; yapsal igr

ise ikincisine gtrr. B.sizin basklanm ile akmadn kabul ediyoruz;t m b ask lanm n b. si z o ld uu do ru kal r, ama t m B. si z ayr c a basklanm da deildir. Benin bir blm de ne denli nemli olduunuyalnzca Tanr bilir b.siz olabilir, ve hi kukusuz b.sizdir. Ve bu benin bu B.sizi bin anlamnda gizl i deildir ; eer olsayd, b.l i olmaksznetkinle t ir i lemezdi , ve onu bil inl i k lma sreci byle byk glkleredmeyebi li r. Kendimizi bask lanmam b ir nc B. siz i konut lamazorunluu karsnda bulduumuz zaman, bilinsiz olma karakterinin bizimiin nemini yi t irmeye baladn kabul etmeliyiz. Birok anlam olan bir nitelie dnr ki, ne denli umudetmi olsak da, uzak erimli ve kanlmazvarglar karmamza izin vermez. Gene de bu zell ii gzard e tmektenkanmalyz, nk en sonunda bilinli olma ya da olmama karakteri derinlik ruhbiliminin karanlklarndaki biricik ktr.

IIBEN VE O



5/40

I I . 1 . Patolojik ara t rma i lgimizin basklanma gereinden teynelmesine neden oldu. imdi benin de szcn as l anlamnda bil insizolabileceini bi ldiimiz iin, hakknda daha ok ey renmek ist iyoruz.imdiye dek aratrmalarmz srasnda elimizdeki biricik ipucu bilinlinin ya

da bil insiz in ay rdedici zell iiydi ; sonunda bunun nas l ok anlamlolabileceini grmeye baladk.

II. 2. imdi tm bilgimiz her zaman bilince baldr. B.sizi bile ancak bilinli klarak bilebiliriz. Ama durun! Bu nasl olanakldr? Bireyi bilinliklmak ne demektir? Bu nasl olur?

II. 3. Bu bantda hangi noktadan balamamz gerektiini dahaimdiden biliyoruz. Demitik ki bilin ruhsal aygtn yzeyidir; e deyile onu

bir ilev olarak bir dizgeye ykledik ki, uzaysal olarak dsal dnyadan ilkinona ulalr. Dahas, burada uzaysal yalnzca ilev anlamnda deil, ama bukez ayrca anatomik kesimleme anlamnda da geerlidir.4 Aratrmalarmz da bu alglayc yzeyi balang noktas olarak almaldr.

4Bkz. Haz lkesinin tesi [ IV. 4 (s. 297).]

II . 4. Dardan al nan tm alglar (duyusal-alglar) ve ierden al nanduyumlar ve duygular dediimiz tm alglar bandan b.l idir ler. Ama

k abaca ve s a n l k o lmaks zn dn ce -sr el er i o la ra k b ir ar ayatopar layabi leceimiz o i srelerin durumu nedir? Kendilerin i aygt niersinde bir yerlerde eyleme geme yolundaki ruhsal erkenin yerdeiimleriolarak gsteren bu sreler bi l incin ortaya kmasna neden olan yzeyeilerler mi? Yoksa bilin mi onlara doru gider? Bu aktr ki ruhsal olaylarnuzaysal ya da topograf ik tasar mlar n c iddiye a ldmz zaman kendinigsteren glklerden biridir. Her iki olanak da eit lde tasarlanamazdr,ve bir nc durum olmaldr.5

5[Bu Bi l inalt n n (1915e) ik inci kes iminde daha uzunlamasnatartlmt, bkz. II. 2 vs. (s. 175-8).]

II . 5. Baka bir yerde6 b.siz bir tasarm ve b.l i bir tasarm (bir dnce) arasndaki edimsel ayrmn birincinin kendisini bilinmeyen kalan bir gere zerinde yer al rken, ikincinin ise (b.l i olann) ek olarak szck-tasarmlar ile bant iine getirilmesinden olutuunu ileri srmtm. Bub ve B olarak iki dizgenin bilin ile ilikileri dnda bir baka ayrdedicizelliklerini daha belirtmek iin ilk giriimdir. Birey nasl bilinli olur?sorusu bylece amaca daha uygun olarak Birey nas l nbi linl i o lur?



6/40

b i iminde bild ir i li r. Ve yan t Ona kar l k den szck- tasar mlar i le balanma yoluyla olacaktr.

6Bilinalt, [ VII. 13 vs. (s. 206 vs)].

II . 6. Bu szck-tasarmlar an kalnt lardr ; bir zamanlar alg lar idiler, ve tm an kalntlar gibi yine bilinli olabilirler. Doalarn daha tee le a lmadan nce, ancak b ir kez b. li a lg o lmu o lan b ir eyin b il inl io labi lmesi , ve duygulardan ayr o larak ierden doup da bi linl i o lmayaalan herhangi bireyin kendini dsal alglara dntrmek zorunda olmaszerimize yeni bir igr gibi doar. Bu an kalntlar ile olanakl olur.

II. 7. An kalntlarn A-B dizgesine dolayszca bitiik dizgelerde

kapsanyor olarak dnrz, yle ki o kalntlara yatrm ierden kolayca budizgenin eleri zerine yaylabilir.7 Burada hemen sanrlar, ve en diri annnher zaman bir sanrdan ve bir dsal algdan ayrdedilebilir olmas olgusunudnrz,8 ama ayn zamanda hemen grrz ki bir an yeniden yaandzaman yatrm an dizgesinde kalrken, bir algdan ayrdedilemeyen sanr iseyatrm yalnzca an kalntsndan A-esi zerine yayld zaman deil ama btnyle zerine getii zaman doabilir.

7[Bkz. Dler in Yorumu (1900a) , Blm VIII , P.F.L., 4 , 687.]

8[Bu gr Breuer tarafndan Histeri zerine ncelemeler e (1895d) kuramsalkatksnda anlatlmt, P.F.L., 3, 263.]

II . 8. Szel kalnt lar zsel olarak ii tsel alg lardan kaynaklanrlar,9yle ki bu yolla bir bakma b dizgesi iin zel bir duyu-kayna veri l i r.Szck-tasarmlarnn grsel bileenleri ikincildir, okuma yoluyla kazanlr,ve i lk olarak gzard edilebil ir ler; ve bu sar ve dilsizler dnda destek imleler ro ln oynayan szckler in devim-imgeler i i in de geer l id i r.

Szck gene de aslnda iitilmi szcklerin an kalntsdr.

9[Freud bu vargya patolojik bulgular temel inde szyi timi zerinemonografnda (1891b) varmt.]

I I . 9 . Belki de yal nlat rma gibi b i r ama uruna, eylere i l ikinolduklar zaman grsel an kalntlarnn nemini unutmaya, ya da dnce-sreler inin grsel kal nt lara b i r ger i dn yoluya bi linl i o lmalar nnolanakl olduunu ve birok insan durumunda bunun gzde yntem olarak

grndn yadsmaya gtrlmemeliyiz. J . Varendonckun gzlemlerine



7/40

gre,10 d le rin ve nb il inl i d lemler in incelemes i b ize bu grse ldnmenin kendine zg yan konusunda b ir eyler anlatab il ir. Ondaounlukla yalnzca dncenin somut gerecinin bi linl i o lduunu, amadnceler i zel o larak nite lendiren i l iki ler iin grsel b i r anlat mn

verilemeyeceini reniriz.11 mgelerde dnme yleyse bil inli olmannyalnzca ok eksik bir yoludur. Ayrca bell i bir yolda bil insiz srelereszcklerde dnmeden daha yakn durur ve hi kukusuz hem zgeliimselhem de soygeliimsel olarak szcklerde dnmeden daha eskidir.

10[Varendonckun Freudun bir sunu yazsyla katkda bulunduu bir kitabnda (1921).]

11[ngilizce eviride tmcenin son blm yledir: dnceleri zel olarak

nitelendiren ey olan bu gerecin ei t l i eleri arasndaki i l ikilere grselanlatm verilemez.]

II. 10. yleyse, uslamlamamza geri dnersek, kendinde bilinsiz olannnbilinli olma yolu bu ise, basklanm olan bireyi nasl (n)bilinli yaparzsorusunun yant yledir: Bu byle b.l i halkalar zmleme almasyoluyla kurarak yaplr. yleyse bilin kendi yerinde kalr; ama te yandanB.siz ise Bye ykselmez

II. 11. Dsal alglarn ben ile ilikileri btnyle akta yatarken, iselalglarn ben ile ilikileri zel aratrmay gerektirir. Bir kez daha tm bilinciyzeysel b i r A-B dizgesi i le i l iki lendirmenin doru olup olmadkukusunu yaratr.

I I . 12 . a lg lar ruhsal ayg t n en byk tr l l gsteren ve hikukusuz ayr ca en der inde olan katmanlarndaki srelerin duyumlar nverir ler. Bunlar konusunda ok az ey bil inir, ve haz-hazszl k dizisine ai to lanlar henz en iyi rnek le ri o la rak grleb il ir. Dsa l o la rak doanalglardan daha kkensel, daha eseldirler ve bulank bilin durumunda bileortaya kabilirler. Daha byk ekonomik nemleri ve bunun metapsikolojik temelleri zerine grlerimi baka bir yerde anlattm.12 Bu duyumlar t pkd sa l a lg l ar g ib i ok-yer lidi rl er ; e zamanl o la rak de i ik yer le rdengelebilirler ve buna gre deiik ya da giderek kart nitelikler tayabilirler.

12[Haz lkesinin tesi, IV. 8 (s. 300). ]

I I . 13. Haz ver ici duyumlar n kendi ler inde i t ic i h ibir zel lik ler iyokken, buna kar hazsz lk duyumlar bu zel li i en yksek derecede



8/40

gsterirler. kinciler deiime, boaltma doru basn yaparlar, ve bu yzdenhazszl erke yatrmnn bir ykselmesi olarak ve hazz ise bir alaltlmasolarak yorumlarz. Haz ve hazszlk olarak bil inli olan ruhsal sretekinicel-nitel bir baka olarak adlandral m; ve byle bir baka acaba tam

olduu yerde bil inli olabil ir mi, yoksa A dizgesine dek i let i lmesi zorunlumudur diye soralm.

II . 14. Kl inik deneyim ikinciden yana karar ver i r. Bu bakann bas kl anm bi r dr t gi bi davr and n gst er ir. Dr tc kuvvetuygulayabilir, ve bunu benin zorlamay saptamas olmakszn yapabilir. Ancak zorlamaya diren ya da boaltma tepkisinin durdurulmas bu bakay hemenhazszlk olarak bilinli klar. Gereksinimlerden doan gerginliklerin bilinsizkalabilmeleri i le ayn yolda, ac da bil insiz kalabil ir ; ve ac i ve d alg

arasndaki bir halkadr ki, d dnyadan kaynakland yerde bile bir i alggibi davranr. yleyse duyumlarn ve duygularn ancak A dizgesine ulamayoluyla b i linl i o lmalar o lgusu doru olarak kal r; eer i ler leme yolukapatlrsa, duyumlar olarak ortaya kmazlar, stelik uyar srecinde onlarakarlk den baka yine o ayn baka olsa da. O zaman ksaltlm ama btnyle doru olmayan bir yolda bil insiz duyumlardan sz ederiz, ve bilinsiz tasarmlarla btnyle hakl olmayan bir andrma sarlrz. Ayrmyledir: b.siz tasarmlar B dizgesine getirebilmek iin ilkin balanthalkalarnn yaplmasnn gerekmesine karn, buna kar kendilerini dorudanileten duyumlar iin bu gereksizleir. Baka bir deyile, B ve b arasndakiayr m duyumlar iin h ibir anlam ta maz; b burada konu dd r, veduyumlar ya bilinli ya da bilinsizdir. Szck-tasararmlarna bal olduklaryerde bile, bi l inli olular bu durumdan tr deildir ; tersine, dorudandoruya bilinli olurlar.13

13[Bkz. Bilinalt (1915e) III. 4 (s. 179 vs.).]

I I. 15. Szck- tasa rmlar n n rol le ri imdi btnyle akt r.Aracl klar yoluyla, i dnme-sreleri alglara evri l ir. Bu tm bilgidsal algdan kaynaklanr nermesinin tantlanmas gibidir. Dnmenin bir a r -yat r m durumunda dnce le r edimsel o la rak sanki d ardangeliyorlarm gibi alglanrlar ve dolaysyla gerek saylrlar.

II. 16. ve d alg ve yzeysel A-B dizgesi arasndaki ilikilerin budurula t r lmas ndan sonra , ben t asar mmz kurma i ine geeb il ir iz .Grdmz gibi, ekirdei olarak A dizgesinden yola kar ve ilk olarak an

a rt k la rna dayanan by i kucak la r. Ama ben de, grdmz g ib i, bilinsizdir



9/40

II. 17. imdi sanrm kiisel gdlerden yola karak salam ve yksek bilim ile hibir ilgisinin olmadn kibirle ileri sren bir yazarn uyarsnizlemekten byk lde kazanl kacaz. Benimiz dediimiz eyinyaamda zsel o la rak edi lg in davrand n , ve onun anlat mna gre

bilinmeyen ve denetlenemez gler tarafndan yaanrz demekten hibir zaman bkp usanmayan Georg Groddeckten sz ediyorum.14 Hepimiz ayn tr izlenimleri edinmiizdir, stelik bize tm bakalarnn dlanmas dzeyinedek egemen olmam olsalar da, ve Groddeckin buluu iin bilimin yapsnda bir yer bulma konusunda duraksama gstermemiz gereksizdir. A dizgesindendoan ve i lkin b.l i o lan var l a Ben/Ego (das Ich) d iyerek, ve ruhsalyapnn iine bu varln uzand ve b.siz olarak davranan teki parasn,Groddeckin kullanmna gre, O/Id (das Es) olarak adlandrarak bu buluudikkate almay neriyorum.15

14[Groddeck (1923).]

15[Bkz. Editrn Sunu yazs, (P.F.L. 11, s. 345.) ] G. Groddeck, DasBuch vom Es. Internationaler Psychonalytischer Verlag, 1923. Groddeckinkendisi hi kukusuz bu dilbilgisi anlatmn varlmzda kiisel olmayan ved ey im yer in deyse doa z orun luu a lt nda duran yan i i n kul lanmaalkanlnda olan Nietzschenin rneini izledi.

II . 18. Bu grten hem betimleme hem de anlama asndan yararlar salayp salayamayacamz ok gemeden greceiz. imdi bir birey bizimiin bilinmeyen ve bilinsiz bir ruhsal Odur ki, yzeyinde ben yerlemitir,A-dizgesi ekirdek olarak ondan gelimitir. Eer imgesel bir betimlemesiniyapmaya abalarsak, benin Oyu btnyle kuatmadn, ama onu ancak Adizgesinin benin yzeyini o luturduu dzeye dek az ok dlt d iskininyumurta zerine oturmas gibi kuatt n ekleyebil ir iz . Ben Odan keskinolarak ayrlm deildir; alttan onunla kaynar.



10/40

II . 19. Ama basklanm ierik de O i le kaynar, yalnzca onun bir parasdr. Basklanm ierik ancak basknn direnleri yoluyla bendenkeskin olarak koparlr; O yoluyla ben ile iletiim kurabilir. Hemen anlyoruzki patolojinin uyars zerine izdiimiz snr izgilerinin hemen hemen tm

de ruhsal aygtn yalnzca yzeysel katmanlar ile, bizim tarafmzdan bilinen biricik katmanlar ile ilgilidir. Bu ilikiler iin bir taslak izge verebiliriz.16Burada izgiler hi kukusuz yalnzca betimlemeye hizmet ederler ve hibir zel yorum is teminde bulunmazlar. Belki de ekleyebi l ir iz k i, ben beyinanatomis inden rendiimiz yolda yalnzca bi r yanda olan bir i itmetakkesi giyer. Deyim yerindeyse, onu arpk takar.17

16[Yeni Giri Dersleri (1933a), 31inci Dersin sonlarna doru birazdeiik bir izge vardr, P.F.L. , 2, 111. Dlerin Yorumundaki (1900a,

P.F.L. , 4, 690) btnyle ayr izge ve Fliee 6 Aralk 1896 mektubunda(Freud, 1950a, Mektup 52) bunu nceleyen izge yap ile olduu gibi ilev ilede ilgilidir.]

17[Freud burada Wernickenin alann (Wernicke, 1900), beynin konumayanlama ilevi ile ilgilenen st iitsel lobu dnyor olabilir. Bkz. yukardadipnot 10.]

II. 20. Benin Onun A-B aracl altnda dsal dnyann dorudan

etkisi tarafndan deikiye urat lm paras o lduunu, bel l i b i r ldeyzey-ayrmlamasnn bir srdrlmesi olduunu grmek kolaydr. Dahas, ben dsal dnyann etkisine O ve amalar zerinde geerlik kazandrmaklaurar, ve Oda kstlanmadan hkm sren haz ilkesinin yerine olgusallk i lkesini geirmeye abalar. Alg Ben iin Oda igdye den rol oynar.Tutkular kapsayan O ile kartlk iinde, Ben us ve saduyu denebilecek olaneyi temsil eder. Tm bunlar hepimizin tand halksal ayr mlar i le b ir i zg iy e der, a ma a ncak o rt al ama o lar ak ya da i deal o lar ak do rusaylacaklardr.

II. 21. Benin ilevsel nemi normal olarak devinebilirlie yaklamlar zerindeki denetimin ona baml olmas olgusunda anlatm kazanr. ByleceO i le i l iki iinde, a tn stn kuvvet in i d izginlemesi gereken bi r b inicigibidir. Aralarndaki biricik ayrm binicinin bunu kendi kuvveti ile yapmayaalrken, benin dn kuvvetleri kullanmasdr. Bu andrm bir para dahaileri gtrlebil ir. Binicinin at ndan ayr lmak istemediinde sk sk onu dagitmek istedii yere gtrmekten baka yapacak bireyinin olmamas gibi,18

Ben de genellikle Onun istencini sanki kendininmi gibi eyleme evirir.



11/40

18[Bu andrm Yeni Giri Derslerinde (1933a) yeniden grnr (P.F.L.,2, 109-110. Benzer bir andrm Dlerin Yorumunda (1900a), Freudun kendidlerinden birinde ortaya kar, P.F.L., 4, 326.]

II. 22. Benin douunda ve Odan ayrlnda A dizgesinin etkisinden baka bir etmen daha rol oynam grnr. Birinin kendi bedeni ve hereydennce onun yzeyi hem dsal hem de isel alg larn kaynaklanabilecei bir yerdir. Bir baka nesne olarak grlr, ama dokunmaya iki tr duyum reterek kar l k verir ki bunlardan bir i bir i algya edeer olabil ir. Ruhbil imsel-fizyoloji birinin kendi bedeninin alg dnyasnda [baka nesneler arasnda]hangi yollarda belirginlik kazandn yeterince tartmtr. Ac da burada bir rol oynuyor grnr, ve ac l has ta lklar s ras nda rgen le rin yen i b ir bi lgisinin kazanl yolu belki de genel olarak bir inin kendi bedeninin bir

tasarmna ulama yolunun modelidir

II. 23. Ben hereyden nce bedensel bir bendir; salt yzeysel bir varlk deil, ama tersine kendisi bir yzeyin izdmdr.19 Eer onun iin anatomik bir andrm bulmay is tersek onu anotomist lerin beyin-insancklar i le , beyin kabuunda kafas st duran, topuklarna doru uzanan, geriye bakan ve bilindii gibi konuma blgesini solda tayan kortikal homonkuluslar ilezdeletirmek en iyisidir.

19[ E. d. ben en s onunda bedense l duyumla rdan , ba l ca beden inyzeyinden kaynaklananlardan trer. Bylece, yukarda grdmz gibi ,ansal aygtn yzeyini temsil etmenin yansra, bedenin yzeyinin ansal bir izdm olarak grlebi l ir. Bu dipnot Freudun kendis i tarafndandoruland bel i rt i lerek i lkin 1927 ngi l izce evirisinde ver i ld i . AmaAlmanca yaymlarda bulunmaz.]*

II. 24. Benin bilin ile ilikisini yineleyerek ele aldk; gene de buradayeniden betimlenmesi gereken birka nemli olgu vardr. Toplumsal ya datrel bir deerlendirme tarafndan belirlenen bak asn gittiimiz her yereyan mzda gtrme g ib i b ir a l kan lmz o lduu iin, a lt tutku la rnetkinliklerinin bilinsizin alannda yer aldn iitince armayz; ama ruhsalilevler bu deer ler cetvel inde ne denl i yukar da duruyor larsa , b il incegvenil ir bir gir i yolu bulmalarnn o denli kolay olacan bekleriz. Ama burada ruhzmsel deneyim bizi aldatr. Bir yandan baka bakmlardan skder in dnce gerekt i ren ince ve g ente llektel emein bile nbi linl iolarak ve bil ince kmakszn yerine getir i lebilecei konusunda kant mz

vardr. Bu durumlar btnyle ikircimsizdir; sz gelimi uyku srasnda yer alabilirler, ve rnein biri uyandktan hemen sonra bir gn nce hibir sonu



12/40

alamadan uram olduu g bir matematiksel problemin ya da baka bir problemin zmn bildiini grr.20

20Byle bir durum bana ok yaknlarda ksaca i let i ldi . Aslnda d

almas betimlememe ynelik bir kark olarak getir i lmit i. [Bkz.Dlerin Yorumu (1900a), P.F.L., 4, 131 s. ve 718.]

I I. 25. Ama ok daha tuhaf olan bi r ba ka deneyi m var d r.zmlemele rimizde kendi le rinde z-ele ti ri ve duyun yet il er in in ,dolaysyla genel o larak yksek deer ver i len ruhsal yet i ler in b i lins izolduklar ve bilinsiz olarak ok nemli etkiler rettikleri insanlar olduunureniriz; zmlemede direncin bil insiz kal yleyse hibir biimde butrden biricik durum deildir. Ama bizi salam eletirel igrmze karn bir

bilinsiz sululuk duygusundan21 sz etmeye zorlayan bu yeni deneyim bizitekinden ok daha fazla artr, ve zellikle byk bir sayda sinircede butr bi l insiz bir sululuk duygusunun ekonomik olarak belir leyici bir roloynadn ve iyileme yoluna en gl engelleri kardn aamal olarak grmeye baladmz zaman, nmze yeni bilmeceler karr. Eer bir kezdaha deerler cetvelimize geri dnersek, yalnzca en altta olann deil ama enyukarda olann da bende bil insiz olabileceini sylememiz gerekecektir.Sanki bu yolda bilinli ben konusunda ileri srdmz ey, onun hereydennce bir beden-ben olduu gr tantlanm gibidir.

21[Bu dey im daha nce Freudun Sap lant l Eylemler ve Dinse lKlglar (1907b) zerine almasnda grnmt, P.F.L. , 13, 37. Amakavram Savunma Nro-Psikozlar (1894a) zerine i lk denemenin IInciKesiminde ok daha nceden imleniyordu.]

IIIBEN VE ST-BEN (BEN-DEAL)

I I I. 1 . Eer ben yalnzca Onun a lg d izgesinin e tkis i tarafndande ikiye urat lm blm, o lgusal d dnyann ruhsa l yaamdakitemsilcisi olsayd, sorun ilerin yaln bir durumu ile ilgili olurdu. Ama sorun biraz daha kar ktr.

III. 2. Bizi bende bir derecelendirmenin, benin iersinde ben-ideali yada st-ben olarak adlandrlabilecek bir ayrmlamann varsaylmasna gtren



13/40

gdler baka yerde aklanmtr.22 Bunlar henz geerlidirler.23 Benin bu parasnn bilin ile daha az sk olarak bantl olmas olgusu bir aklamaisteyen yeniliktir.

22

[Bkz. Editrn Sunu yazs, (s. 347).] Bkz. Narsissizm (194c), III.3 (s. 88), ve Kme Ruhbilimi [P.F.L., 12, 161 ss.].

23Yalnzca bu st-bene olgusall k-snamas i levini yklemem yanlgrnr ve bir dzeltmeye gereksinir. [Bkz. Kme Ruhbilimi (1921c), P.F.L.,12, 145. ve Dler Kuramna Metapsikoloj ik Bir Eke Edi trn notu (s .227). ] Eer olgusall k-snamas benin kendisinin grevi olarak kalrsa, bu benin alg dnyas i le i l ikilerine btnyle uygun der. Benin ekirdeizerine b iraz bel ir si zce savunulan daha ncek i anlat mla rn da imdi

dzeltilmesi gerekiyor, nk yalnzca A-B dizgesi benin ekirdei olarak anla l ab il ir. [Haz lkes in in tesi nde (1920g) Freud ben in b il ins iz blmnden onun ekirdei olarak sz etmiti (yukarda III. 3 vs (s. 289-90)); ve Nkte (1927d) zerine ge denemesinde, P.F.L. , 14, 425, st- benden benin ekirdei olarak sz etti.]

I I I. 3 . Bu noktada a lanmz b iraz daha genile tmemiz gerekiyor.Melankolinin ac verici rahatszl n yi t ir i len bir nesnenin bende yenidenkuruluunu, dolay s y la b ir nesne-yat r mn n b ir zde leme yoluy la

deitirildiini varsayarak aklamay baardk.24 Ama o s ra lar bu srecintm imlemini anlamyor ve nas l s k ve t ipik olduunu bilmiyorduk. Dahasonra byle yer deit i rmenin benin ekil lenmesinde byk bi r paynnolduunu ve onun karakter i deni len eyin kuruluuna zsel b i r katkda bulunduunu anlamaya baladk.25

24Yas ve Melankoli (1917e) [ 13 (s. 257)] .

25[ Fr eu dun kar ak te r o lu umunu t ar t t b aka pasaj la ra k imi

gndermeler Karakter ve Anal Erotizme (1908b) Editrn Sunu yazsnda bulunacaktr, P.F.L., 7, 207 ss.]

I II . 4 . Ba nda , b irey in i lkel o ra l evres inde , nesne-yat r m vezdeleme hi kukusuz birbir lerinden ayrdedilmezler.26 Yalnzca dahasonra nesne-yatrmlarnn erotik eilimleri gereksinimler olarak duyumsayanOdan doduunu varsayabil ir iz . Balangta henz zayf olan ben nesne-yat rmlar nn bi lg is ini kazanr, ve ya onlar onaylar ya da bask sreciyoluyla onlar savuturmaya alr.27



14/40

26[Bkz. Kme Ruhbilimi (1921c), Blm VII, P.F.L., 12, 134.]

27 Nesne seiminin zdeleme i le deit i ri lmesine i lgin bir k o ut luk i lkel i nsan la r n bes in o lar ak b ed ene kat l an hayvanl ar n

zelliklerinin onlar yiyenlerin karakterinin paras olarak srd inancndav e b una d ay and r lan y as ak la rda k apsan r. B il indii g ib i bu i nanyamyamln temellerine de yaylr ve etkileri totem yemek grenekleri dizisiyoluyla kutsal Kommuniona dek srmtr. [Bkz. Totem ve Tabu (1912-13.]Bu inan yoluyla nesne zerindeki oral egemenlie balanan sonular sonrakieeysel nesne-seimi durumunda edimsel olarak kendilerini gsterirler.

III. 5. Byle bir eeysel-nesneden vazgemenin zorunlu olduu durumdaseyrek o lmamak zere b ir ben baka lam o rtaya kar k i, melankoli

durumunda olduu gibi, nesnenin bende bir kuruluu olarak betimlenmelidir; bu yer deit i rmenin daha tam doasn henz bi lmiyoruz. Belki de bennesneden vazgemeyi oral evrenin dzeneine bir tr gerileme olan bu ie-yanstma yoluyla kolaylatrr ya da olanakl klar. Belki de bu zdelemegenel olarak Onun nesnelerinden vazgemesinin kouludur. Her ne olursaolsun, sre, zell ikle erken geliim evrelerinde, ok sk yer al r ve beninkarakterinin vazgeilmi nesne-yatrmlarnn bir tortusu olduu ve bu nesneseimler inin tarihini kapsad grn olanakl k labi l ir. Diren i indeien yetenek derecelerinin olduu ve bunun bir kiinin karakterinin erotik nesne seimlerinin tarihinin etkilerini ne dzeye dek pskrteceini ya dakabul edeceini belirledii doallkla bandan kabul edilmelidir. Birok ak deney imi o lan kad n la rda karak te r ze ll ik le rinde nesne yat r mla rnnkal nt lar n saptamann kolay olduuna inan l r. Nesne-yat r mnn vezdelemenin ezamanll, dolaysyla nesneden vazgemeden nce yer alan bir karakter deiimi de irdelemeye girer. Bu durumda karakter deiiminesne ilikisinden sonra da srebilmi ve belli bir anlamda onusaklayabilmitir.

III . 6. Bir baka bak asndan denebil ir ki , erotik nesne-seiminin bendeki bir deiime bu dnm ayrca benin O zerinde egemenlik eldeedebi lmes in i ve onunla i li k il er in i der in let irmesini de sa layan b ir yntemdir, ama hi kukusuz Onun deneyimler ine kar byk ldeuysall k gsterme pahasna. Ben nesnenin zell iklerini stlendii zaman,deyim yerindeyse kendini bir sevgi-nesnesi olarak Oya dayatmakta ve uszler le Onun yi ti rdikler in in yer ini doldurmaya al maktadr: Bak,nesneye yle benziyorum ki, beni de sevebilirsin.



15/40

III. 7. Burada yer ald biimiyle nesne-libidonun narsissistik libidoyadnm aktr ki eeysel hedeflerden bir vazgemeyi, bir eeysizlet irmeyi, dolaysyla bir tr yceltmeyi yannda getir ir. Aslnda bunun ycel tmenin evrensel yolu olup olmad , ve i lkin eeysel nesne-

libidoyu narsissistik libidoya dntren ve bylece belki de ona bir bakahedef saptayan tm yceltmenin ben aracl i le yer al p almad sorusudoar ve dikkatli bir irdelemeyi hak eder.28 Daha sonra bu dnmden bakaigdsel deinimler in de doup doamayaca n , rne in b irarayakaynam e it li i gdler in ayr masna gtrp gtremeyece in iirdeleyeceiz.29

28imdi ben ve Onun ayrlmasndan sonra, Narsissizmdeki (1914c)anlamda, Oyu libidonun byk kayna olarak kabul ediyoruz [a.y., I. 4 (s.

67)] . Bet imlenen zdelemeler yoluyla bene akan l ibido onun ik incilnarsi ss izmini o rtaya kar r. [Bu nok ta aada IV. 16 da ( s. 387)gelitirilir.]

29[Freud bu noktaya aada geri dner, IV. 15 (s. 386-7) ve V. 21(s. 396). gdlerin kaynama ve ayr lmalar kavram aada s . 381-2deaklanr. Ter imler daha nce ansiklopedi makalesinde get i ri lmi lerdi(1923a), P.F.L., 15.]

III . 8. Geri amacmzdan uzaklaacak olsak da, dikkatimizi bir sreiin benin nesne-zdelemelerine yneltmekten kanamayz. Eer bunlar stnl ele geirirler ve saylarn arttrp ar lde glenir ve birbirleriile geimsiz olurlarsa, o zaman patolojik sonu ok yakndr. Bu sonu tekilzdelemelerin direnler yoluyla birbirlerinden koparlmalarna bal olarak benin bir yar lmasna dek varabilir, ve belki de ok kiil ikli l ik denilend urumla r n g izi t ek il zde le mel er in s r ay la k endinde b il inci e legeirmeleridir. ler daha bu noktaya gelmeden nce, benin dald deiik zdelemeler arasndaki atmalar temas ortada kalr atmalar ki, ensonunda btnyle patolojik olarak betimlenemezler.

III. 9. Ama, karakterin vazgeilmi nesne-yatrmlarnn etkilerine kardaha sonraki direnme yetenei nasl ekillenirse ekillensin, en erken yalardadoan i lk zdelemelerin etki leri genel ve kalc olacaktr. Bu bizi geriye ben-dealin in douuna gtrr, nk onun arkasnda bireyin i lk ve enanlaml zdelemesi, kendi kiisel tarih-ncesinin babas ile zdelemesigizlenir.30 Bu i lk in b ir nesne-yat r mn n varg s ya da sonucu o la rak

grnmez; dorudan ve dolaysz bir zdelemedir ve her nesne-yatrmndandaha nce yer al r.31 Ama ilk eeysel dneme ait ve anne ve baba i le i lgi l i



16/40

olan nesne-seimleri normal srete sonucunu byle zdelemede buluyor ve bylelikle birincil zdelemeyi glendiriyor grnr.

30Belki de ebeveynler/Eltern ile demek daha az sakncal olacaktr,

nk eeysel ayrm konusunda, penis yokluu konusunda gvenilir bilginineksikliinde baba ve anne ayr olarak deerlendiri lemezler. Gen bir evlikadnn yaknlarda i it t i im yksnden kendis in in penis yoksunluunuanladktan sonra bu rgene iyeliin tm kadnlarda deil ama yalnzca aagrlenlerde eksik olduunu sandn rendim. Annesinin byle bir rgenita dn dnyordu. [Bkz. ocuk Geni ta l rgtlenmesi (1923e) ,P.F.L ., 7 , 311 n . 2 .] Daha yal n amlama uruna yalnzca baba i lezdelemeyi ele alacam.

31[Bkz. Kme Ruhbilimi (1921c), P.F.L., 12, 134.]

I I I. 10. Gene de bu i l iki ler yles ine kar k t r k i, daha ayr nt l betimlemeye girmek zorunludur. Bu karkl ktan sorumlu olan iki etmenvardr, ve bunlardan bir incisi dipus durumunun gen dzeni ve bireyinyapsal iki-eeyselliidir.

I II . 11. Yal n lat r lm durum erkek ocuk a sndan u yoldaekil lenir : ok erken yata ocuk anne iin bir nesne-yatr m gelit ir ir ki ,

ba lang c n anne memes inden a l r ve dayanma-t ip ine gre b ir nesne-seiminin temsil edici rneini gsterir;32 ocuk babasn zdeleme yoluylaele alr. Her iki iliki bir sre yanyana gider, ve bu anneye ynelik eeyseldileklerin glenmesi ve babann bunlara bir engel olduunun alglanmasyoluy la dipus karmaasnn o rtaya kmasna dek srer.33 Baba i lezdeleme imdi dmanca bir ton kazanr, ve babadan kurtulma ve byleceannenin yannda yerini alma dileine dnr. Bundan byle baba ile ilikiiki-deerl idir ; yle grnr ki , sanki zdelemede batan kapsanan iki-deerlilik belirtik olmutur. Babaya kar iki-deerli tutum ve anneye karsalt sevecen nesne-ilgisi erkek ocukta yaln olumlu dipus karmaasnnieriini oluturur.

32[Bkz. Narsissizm (1914c), II. 12 (s. 81 ss). ]

33Bkz. Kme Ruhbilimi ve Ben-zmlemesi (1921c), VII.

I I I. 12. dipus karmaasnn yk l nda, anneye ynel ik nesne-yatr mndan vazgemek zorunlu olur. Yeri iki eyden bir i tarafndan, ya

annes i i le b ir zde leme taraf ndan ya da baba zde lemes in in b ir



17/40

glenmesi tarafndan alnabilir. Genellikle ikinci sonucu daha normal olarak g rme ei limindey izdi r; anne i le s evecen i li k in in bel li b ir ldekorunmasna izin verir. Bylece dipus karmaasnn zl34 yoluylaocuun karakterindeki erillik bir pekimeye urar. Btnyle andrml bir

yolda,35 dipus tutumu kk bir kz ocuunda anne zdelemesinin bir glenmesine (ya da ilk kez byle bir zdelemenin yerlemesine) geebilir ki, ocuun diil karakterini saptar.

34[Bkz. bu bal tayan alma (1924d). Freud bunda sorunu dahatam olarak tartr. (P.F.L., 7, 315ss.]

35[Freud dipus karmaasnn sonucunun kz ve erkek ocuklardabtnyle andrml bir yolda olduu dncesini bundan ksa bir sre

sonra terketti. Bkz. Eeyler Arasndaki Anatomik Ayrmlarn Kimi Ruhsal

III . 13. Bu zdelemeler beklenti lerimize kar l k dmezler, nkvazgeilen nesneyi bene getirmezler; ama bu sonu da ortaya kabilir, ve kzocuklarda erkek ocuklarda olduundan daha kolay gzlenir. zmleme ok sk olmak zere kk bir kzn bir sevgi-nesnesi olarak babasn brakmak zorunda kaldktan sonra, eri ll iini ne karacan ve kendini annesi i leolmaktan ok babas ile, dolaysyla yitmi olan nesne ile zdeletireceinigster i r. Bu akt r k i er il yatknl n bu neden oluursa olusun

yeterince gl olup olmadna dayanacakt r. I I I. 14. Bu yzden ylegrnr ki, dipus durumunun sonucunun baba ile mi yoksa anne ile mi bir zdeleme olacan belirleyen ey her iki eeyde de eeysel yatknlklarngreli glerine bamldr. ki-eeyselliin dipus karmaasnn yazglarnakarma yollarndan biri budur. teki daha da nemlidir. nk yaln dipuskarmaasnn hibir b iimde en s k grlen bi im olmad , ters ine bi r yalnlatrmaya ya da emalatrmaya karlk dt ve bunun hi kukusuzklgsal amalar iin yeterince sk olarak akland izlenimini ediniriz. Dahayakn ara t rma ounlukla daha tam dipus karmaasn aa serer k i,olumlu ve olumsuz bir karmaa olarak iki l idir ve ocuklarn kkensel iki-eeyselliine bamldr; daha ak bir deyile, erkek ocuk yalnzca babayakar iki-deerli bir tutumu ve anneye kar sevecen bir nesne-seimi tutumugstermekle kalmaz, ama ayn zamanda bir kz gibi davranarak babaya karsevecen bi r d ii tu tumu ve anneye kar kar l k den bir k skanl k vedmanl k tutumu gster i r. lk nesne-seimler i ve zdelemeler le i lgi l iolgular duru olarak grmeyi bylesine gletiren ve onlar anlalr olarak bet imlemeyi i se daha da gle ti ren ey iki -eeysel l i in byle b i r araya

g ir i id ir. Giderek o labi li r k i anne-baba i le i li k ide anlat m bulan iki -deerl il iin btnyle iki-eeysell ie balanmas gerekir ve yukarda



18/40

bet imlediim gibi hasmlk tu tumu yoluyla zdelemeden gel imiolmayabilir.36

36[Freudun iki-eeyselliin nemine inanc ok eskilere gider. rnein

Denemenin (1905d) ilk yaymnda unlar yazd: ki-eeysellii gz nnealmadan erkeklerde ve kadnlarda edimsel olarak gzlenen eeysel anlatmlaranlamak kolay kolay olanakl olmazd. (P.F.L., 7, 142.) Ama daha da nce, bu konuda zerinde byk etkisi olan Fliee bir mektubundaki bir pasajdahemen hemen bu pargraf nceliyor grnen szler buluruz (Freud, 1950a,Mektup 133, 1 Austos 1899): ki-eeysellik! Eminim ki bu konuda haklsn.Ve kendimi her eeysel edimi drt birey arasndaki bir olay olarak grmeyealtryorum.]

III. 15. Sanrm tam dipus durumunun varoluunu genel olarak kabule tmek ve s ini rceli ler durumunda ise btnyle zel o larak kabul e tmek yerinde olacaktr. zmleme deneyimleri o zaman bir dizi durumda u ya da bu bileenin glkle seilebilir izler dnda yittiini gsterir, yle ki sonu b ir ucu nda norma l, o lumlu ve tek i ucunda e vr ik , o lumsuz di puskarmaasnn durduu, ve bu arada ara yeler in i se ik i b i leenin ei tsiz paylam ile tam biimi sergiledikleri bir dizinin ortaya kmas olur. dipuskarmaasnn zl durumunda kapsad dr t ei l im yle b ir yoldak mel eecek le rd ir k i, b un la rdan b ir baba zde le m es i ve b ir a nnezdelemesi ortaya kacaktr; baba zdelemesi olumlu karmaann anne-nesnesini saklayacak ve ezamanl olarak evrik karmaann baba-nesnesininyerini alacaktr; anne zdelemesi iin de durum ekonumlu olarak geerlio lacakt r. Her ik i zdelemenin dei ik yeinl ik lerdeki bel i rg inl i i ikieeysel yatknln eitsizliini yanstacaktr.

III . 16. Bylece dipus karmaasnn egemenlii al t ndaki eeyselevrenin en genel sonucu bendeki bir tortu olarak al nabil ir, ki herhangi bir

yolda birbirleri ile birlemi bu iki zdelemenin yerlemesinden oluur. Bu ben-bakalam zel konumunu korur, ve ben-ideali ya da st-ben olarak benin arta kalan ieriinin karsna kar.

III. 17. Ama st-ben yaln olarak Onun en ilk nesne-seimlerinin bir kalnts deildir; tersine, onlara kar enerjik bir tepke-oluumuna anlatmverir. Ben ile ilikisi u uyar tarafndan btnyle belirtilmi olmaz: Byle(baban gibi) olman gerek; ayrca u yasa da kapsar: Byle (baban gibi)olmayabilirsin, e deyile, yapt hereyi yapmayabilirsin; pekok ey onun

ayrcaldr. Ben-idealin bu ifte grn ben-idealin dipus karmaasnn basklanmas iin abalam olmas olgusundan trer; giderek, ortaya kn



19/40

bile bu devrime borludur. Aktr ki dipus karmaasnn basklanmas hide kolay bir grev deild i. ocuun bykler i, zel lik le baba, dipusdileklerinin edimsellemesine kar engel olarak grldnden, ocuk beni basknn yerine getir i lmesi iin ayn engeli kendi iinde kurarak kendini

glendirdi. Bunu yapacak gc bir bakma babadan dn a ld , ve bu borlanma olaanst arl olan bir edimdir. st-ben babann karakterinisrdrr, ve dipus karmaas ne den li g l o lmusa , bask lanmas (yetkenin, din retiminin, eitimin, okumann etkisi altnda) ne denli hzlyer almsa, daha sonra st-benin duyun olarak, belki de bilinsiz sululuk duygusu olarak ben zer indeki egemenl ii o denl i gl olacakt r. Buegemenlik iin, kendini kesin buyrum olarak anlatan bu zorlayc karakter iingcn nereye dayand konusunda birazdan [ V. I . (s . 389)] bir yaklamsunacam.

III. 18. Eer st-benin ortaya kn betimlediimiz biimiyle bir kezdaha gz nne a l rsak , ok neml i iki yaambi limsel e tmenin sonucuolduunu anlar z: nsanda ocukluk dneminin uzun sre li aresizl ik ve bamll, ve dipus karmaas olgusu, ki bunu ilibidinal geliimin gizlilik dnemi tarafndan kesintiye uratlmas ile ve bylece eeysel yaamnn iki-evreli balangc ile baladk.3 7 Ruhzmsel bir nsava gre,38 grnrde belir l i olarak insana zg olan bu son yan buzul a tarafndan zorunluklnan ekinsel geliimin bir kaltdr. Buna gre, st-benin benden ayrlmas b ir o lumsall k sorunu dei ld i r; hem bireyin hem de trn gel iiminin ennemli zell iklerini temsil eder, ve giderek ebeveynlerin etkisine sreklianlatm vererek kkenini borlu olduu etmenlerin varoluunulmszletirir.

37[Bu tmce ngi l izce met inde Freudun kes in buyruklar na uygunolarak biraz deitirilmi biimi altnda yle verildi: Eer st-benin ortaya k n bet imlediimiz b i imiy le b ir kez daha gz nne a l rsak , b ir i

yaambilimsel ve teki tarihsel olmak zere ok nemli iki etmenin sonucuo ldu unu anl ay aca z : nsanda ocuk lu k dnemin deki ar es iz li k ve bamlln uzun srmesi, ve dipus karmaas, ki bunun basklanmasnnil ibidinal geliimin gizli l ik dnemi tarafndan kesintiye urat lmas i le ve bylece insann eeysel yaamnn iki-evreli balangc ile bantl olduunugsterdik. Almanca yaymlar bir takm nedenlerle ilk biimi korudular.]

38[ D nce Ferenczi ( 1913a) t ar af ndan o rt aya a t ld . F reud budnceyi Engellemeler, Belir t i ler ve Endie (1926d), Xuncu Blmn

sonlarna doru biraz daha kararl olarak kabul ediyor grnr.]



20/40

III. 19. Ruhzmleme sk sk insandaki daha yksek, ahlaksal, kiisel-st yan ile ilgilenmemekle sulanmtr. Sulama iki kez, hem tarihsel hemde yntemsel o larak hakszdr. nk i lk o larak daha ba ndan basky balatma ilevini bendeki ahlaksal ve estetik elere ykledik; ve ikincisi,

ruhzmsel aratrmann felsefi bir dizge gibi tamamlanm ve bitirilmi bir kuramsal yap retemeyecei, ama ruhsal karklklar anlama yolunda hemnormal hem de anormal fenomenlerin zmsel bir kesimlemesi yoluyla admadm i le rl emek zorunda o lduu o lgusu gzard edi li r. Ruhsa l yaamda basklanmn incelemesi ile uramamz gerektii srece, insandaki yksek yann nerelerde olduu konusundaki heyecanl kayglar paylamamzn hibir gerei yoktu. Ama imdi, benin zmlemesi gir iiminde bulunduumuzagre, trel bilinleri sarslm olan ve insanda hereye karn yksek bir znolmas gerektii yolunda yaknan herkese bir yant verebil ir iz: Elbette,diyebiliriz, ben-ideali ya da st-ben, byklerimizle ilikilerimizin temsilcisi bu yksek zdr. Kk bi rer ocukken bu yksek zler i tandk, onlarahayran olduk, onlardan korktuk; daha sonra onlar kendimiz stlendik.

III. 20. Ben-ideali yleyse dipus karmaasnn kaltsdr ve byleceOnun en g l dr t le rinin ve en neml i l ib id inal deinimler in in deanlatmdr. Bu ben-idealin kuruluu yoluyla ben dipus karmaasna egemenolmu ve ezamanl o larak kendini Oya a ltgdml k lmt r. Ben zselolarak dsal dnyann, olgusalln temsilcisi iken, st-ben isel dnyann,O nu n s zcs o la rak onun k ar s na ka r. Ben ve i deal ar as nda kiatmalar, imdi bulmaya hazr olduumuz gibi, en sonunda olgusal ve ruhsalarasndaki, dsal dnya ve isel dnya arasndaki kartl yanstacaklardr.

III. 21. Yaambilimin ve insan trnn deinimlerinin Oda yol atve arkada brakt eyler ideal oluumu yoluyla ben tarafndan stlenilir veonda bireysel olarak yeniden yaanr. Ben-ideali, oluum tarihinin bir sonucuolarak, b ireyin soygeli imsel kazanm i le, arkaik kal t i le sonu gelmez

ilikiler iinde durur. Bireysel ruhsal yaamn en derin blmne ait olmuolan ey ideal oluumu yoluyla bizim deerlerimize gre insan ruhunun enyksek par as na dnr. Ama ben -i deali ni yer ini ben in yer ininsaptanmasna39 benzer bir yolda bile olsa bulmaya almak, ya da onu ben veO i l ikisini imgelemeye alrken yararlandmz ereti lemelerden bir ineuydurmaya almak bouna olacaktr.

39[Buna gre st-ben II. 18deki (s. 363) izgeye katlmamtr. Gene deYeni Giri Dersleri (1933a), 31inci Dersteki bir izgede ona bir yer verilir,

P.F.L., 2, 111.]



21/40

III . 22. Ben-idealinin insann yksek doasna ynelik tm istemler asndan yeterli olduunu gstermek kolaydr. Baba zlemi iin bir almak oluumu olarak, tm dinlere kaynaklk etmi olan tohumu kapsar. Kendi idealiile karlatrldnda benin yetersizliini bildiren yarg zlem iinde inanan

insana dayanak olan dinsel alakgnlllk duygusunu verir. Geliimin dahate ilerleyiinde, retmenler ve yetkeyi temsil eden bakalar baba rolnsrdrmlerdir; buyruklar ve yasaklar ideal-bende gl kalr ve bundan byle duyun olarak ahlaksal sansr uygular. Duyuncun istemleri ve beninyap tklar a rasndak i gerginl ik su lu luk duygusu o la rak duyumsan r.Toplumsal duygular ayn ben-idealleri zemininde bakalar ile zdelemeler zerine dayanr.

III . 23. Din, ahlak ve toplumsal duygu insanda yksek olann bu

balca ierii40 kkensel olarak bir ve ayn eydi. Totem ve Tabuda ilerisrdm bir nsava gre, bunlar soygeliimsel olarak baba-karmaasndankazanld lar: Asl dipus karmaasnn denetlenmesi sreci yoluyla din vetrel ks t lama, ve o sralar daha gen kuan yeleri arasnda arta kalanhasmln yenilmesi iin zorunluk yoluyla toplumsal duygu. Tm bu trelkazanmlarda erkek eey nden gitmi, ve apraz kalt m onlar kadnlarai letmi grnr. Toplumsal duygular bireyde bugn bile kardelere kark skan has mlk dr tler i zer ine kurulmu bir styap o larak doar lar.Dmanlk doyurulamayaca iin, nceki hasmlarla bir zdeleme geliir.Ilml ecinsellik durumlar zerine gzlemler bu zdelemenin de saldrgan-dmanca tutumun yerini alan bir sevecen nesne-seimine almak olduukukusunu destekler.41

4 0Bilim ve sanat burada bir yana brakyoruz.

4 1Bkz. Kme Ruhbi l imi (1921c) [P.F.L. , 12, 151] ve Kskanl k,Paranoya ve Eeyesellikte Kimi Sinirce Dzenekleri zerine [P.F.L., 10, 206-7].

III. 24. Ama soygeliimden sz edilmesi yeni yle sorunlarn domasnagtrr ki, bunlarn yantlarndan rkp geri ekilme istei doar. Ama bunun bir yarar yoktur ve gir iim gze a lnmal dr, s te lik btn abamznyetersizliini aa vuraca korkusuna karn. Soru udur: O erken gnlerde baba-karmaasndan din ve trel l ii kazanan kimdi, i lkel insann beni miyoksa Osu mu? Eer beni idiyse, niin yalnzca bendeki bir kal t tan szetmeyiz? Eer O idiyse, bu Onun karakterine nasl uyar? Yoksa ben, st-ben

ve O ayrmlamasn geriye byle erken zamanlara gtrmeyi gze almamalmy z? Ya da drs te bendeki sre le re i li k in btn anlay mz n



22/40

soygel i imi anlamada hibir yardmnn olmadn ve ona uygulanabil i r olmadn itiraf etmemiz gerekmez mi?

III . 25. lk olarak yant lamas en kolay olan yant layalm. Ben ve O

ayrmlamas yalnzca ilkel insana deil ama ok daha yaln dirimli varlklarada yklenmelidir, nk dsal dnyann etkisinin zorunlu anlatmdr. st- benin tam olarak totemizme gtren yaantlardan kaynaklandn kabulediyoruz. O yaant larn ve kazanmlarn benin mi yoksa Onun mu paynadtkler i sorusu hemen geers iz le i r. lk i rdeleme bize Onun ona ddnyay temsil eden ben yoluyla o lmann d nda hibir d deinimeurayamayacan ya da byle birey yaayamayacan gsterir. Gene de bende dorudan bir kal t tan sz edilemez. Burada olgusal bir birey i le tr kavram arasndaki uurum aa kar. Dahas, ben ve O arasndaki ayrmn

ok kat o larak a lnmamas , ve benin Onun zel o larak ayr mlam b i r paras olduunun unutulmamas gerekir. Benin yaantlar ilkin kaltm iinyitmi grnrler; ama, ardk kuaklar boyunca birok bireyde yeterince sk ve yeterince gl olarak yinelendikerinde, kendilerini deyim yerindeyseOnun yaant larna dntrrler ki , bunlarn izlenimleri kal t m yoluylasaptanr. Bylece kaltlanabilme yeteneindeki O kendi iinde saysz ben-varoluunun artklarn saklar; ve ben st-benini Odan yaratt zaman, belkide yalnzca eski ben eki ller ini yeniden or ta karmakta, onlar yenidendirilie getirmektedir.

III. 26. st-benin ortaya k tarihi benin Onun nesne-yatrmlar ileerken at malar nn onlarn ard l lar i le, st -ben i le at malarda nas lsrdrlebileceini aklar. Eer ben dipus karmaasn denetlemede ktsonu almsa, bu karmaann Odan kaynaklanan erke-yatrm ben-idealinintepki oluturmasnda yeniden etkili olacaktr. Bu idealin bu b.siz igdseldrtlerle yaygn iletiimi idealin kendisinin nasl byk lde bilinsiz ve ben tarafndan erii lemez kald bi lmecesini zer. Bir zamanlar en derin

katmanlarda grlt patrt koparm ve hzl yceltme ve zdeleme yoluyla b ir sona erdi r ilememi olan savam t pk Kaulbachenin tablosundakiHunlarn arpmalar gibi imdi daha yksek bir blgede srdrlr.42

4 8 [ T h is w a s t h e b a t t le , u s u a l l y k n o w n a s t h e B a t t l e o f C h a l o n s , i n w h i c h , i n 4 5 1 , A t t i l a w a s d e f e a t e d b y t h e

Romans and Vi s igo th s . Wi lhe lm von Kau lbach (1805 -74 ) made i t t h e sub j ec t o f one o f h i s mura l deco ra t i ons , o r i g ina l l y

pa in t ed fo r t he Neues Museum in Be r l i n . I n t h i s t he dead wa r r i o r s a r e r ep r e sen t ed a s con t i nu ing t he i r f i gh t i n t he sky

a b ov e t h e b a t tl e fi e ld , i n a c co r da n ce w i th a l e ge n d t h a t c a n b e t r ac e d b a ck t o t h e s i xt h - ce n tu r y N e o- P la t on i st ,

Damasc iu s . ]



23/40

IVGDLERN K SINIFI

IV. 1. Daha nce demitik ki, eer ruhsal varl bir O, bir ben ve bir

st-ben olarak ayrmlatrmamz bilgimizde bir ilerleme anlamna geliyorsa, bunun kendini ruhsal yaamdaki d inamik i l iki ler i daha der inlemesineanlamann ve daha iyi betimlemenin arac olarak da gstermesi gerekir. Yinedaha nce aka belirttik ki, ben algnn tikel etkisi altnda durur, ve kabacaa lg l ar n ben i in i gdler in O iin t a d ayn anlam t a d k la rsylenebil ir. Ayn zamanda ben de t pk O gibi igdlerin etkisi al t ndakalr, ve aslnda onun yalnzca zel olarak deikiye uram bir blmdr.

IV. 2. gdler zerine ksa bir sre nce (Haz lkesinin tesinde) bir gr gelitirdim ve burada ona bal kalacam ve onu daha te tartmalarmiin temel alacam. Bu gre gre iki igd tr ayrdetmemiz gerekir ki bunlardan bir i , eeysel igdler ya da Eros , ok daha bel i rg indir veincelemeye aktr. Yalnzca asl engellenmemi eeysel igdy ya da ondantretilen amata-engellenmi ya da yceltilmi igdsel drtleri deil amaayrca z-saknm igdsn de kapsar ki, bunu bene yklememiz gerekir vezmleme almasnn banda onu eeysel nesne-igdlerinin karsnakoymak iin geer l i nedenler imiz vard. k inci igd trn gstermek glkler yaratt; sonunda sadizmi onun temsilcisi olarak grmeye baladk.Yaambilim tarafndan desteklenen kuramsal irdelemeler temelinde, bir lmigds varsaymn ortaya koyduk ki , grevi rgensel yaam dir imsizduruma geri gtrmektir; bu arada Eros ise, paracklara dalm dir imlitzn srekli olarak daha da kapsaml bir toparlanmas yoluyla yaam kark bir dzeye ykseltme ve doal olarak ayn zamanda saklama hedefini izler.Bylel ikle her iki igd de szcn en san anlamnda tutucu olarak davranrlar, nk her ikisi de eylerin yaamn douu ile bozulmu olan bir durumunu yeniden kurmaya abalarlar. Yaamn douu bylece yaamn

srmesinin ve ayn zamanda ayrca lme doru abann nedeni olurken,yaamn kendisi bu iki eilim arasndaki bir kavga ve uzlama olur. Yaamnkkeni sorunu kozmolojik bir sorun olarak kalrken, yaamn erek ve niyetineilikin soru ikicilik terimlerinde yantlanacaktr.43

43[Bkz. aada dipnot 51.]

IV. 3 . Bu iki igd trnden her b ir ine t ikel b ir f izyolojik sre(yapm ve ykm metabol izmalar ) balanacakt r ; her ik i igd tr de

dirimli tzn her parasnda ama gene de eitsiz karmlarda etkin olacak, ve bylece tek bir tz Erosun balca temsilcisi olabilecektir.



24/40

I V. 4 . Her i ki t rden i gdnn b irbi rl er i i le hangi yol la rda birletikleri, kartklar ve kaynatklar henz btnyle anlalmaz kalmaysrdrr; ama bunun dzenli olarak ve ok geni olarak yer ald nmzdeki balamda vazgeilemez bir varsaymdr. Tek-gzecikli esel rgenliklerin

ok-gzecikl i d ir iml i var l k lara b i rlemeler inin bir sonucu olarak, teki lgzeciin lm igdsn yanszlatrmak ve yokedici drtleri t ikel bir rgen araclyla dsal dnyaya saptrmak olanakl olur. Bu rgen kas aygtolacaktr ve lm igds imdi ama byk bir olaslkla blmsel olarak yoketme igds olarak d dnyaya ve baka dir iml i var l k larayneltilecektir.44

44[Freud buna Mazoizmin Ekonomik Sorununda yeniden dner, 11(s. 418). ]

IV. 5. ki igd snfnn bir karm dncesini bir kez kabul eder etmez, bunlarn az ya da ok tamamlanm bir ayrmalar olana bizekendini dayatr.45 Eeysel igdnn sadistik bileeninde nmzde amacahizmet eden bir igd-karmnn klasik rneini buluruz; ve kendini bir sapkl k o larak bamsz k lan sadizm ise h i kukusuz a r ulara dek gtrlmemi bir ayrmann modelini sunacaktr. O zaman nmze henz bukta irdelenmemi olgularn byk bir alann grme olana alr. Yoketmeigdsnn boal tma amalar i in dzenl i o larak Erosun hizmet inegetir i ldiini anlarz; ve sara nbetinin bir igdsel ayrmann rn ve belir t isi olduundan kukulanmaya balarz;46 ve bi rok ar s ini rcenin ,rnein saplant s inircelerinin sonular arasnda igdsel ayrmann ve lm i gdsnn o rt aya k n n ze l b ir d ikka te de er o lduunuanlayabiliriz. Hzl bir genelleme yaparak, bir libido gerilemesinin rneingeni ta l evreden sadist ik-anal evreye ger i lemenin znn bi r igdayrmas zerine dayandn, ve evrik olarak daha erken bir evreden kesingen ital evreye i le rl emenin e ro tik b il een le rin b ir des tei t araf ndan

koullandrldn varsayabiliriz.47

Ayrca sinircenin yapsal eiliminde ok sk olmak zere glenmi olarak bulduumuz dzenli iki-deerl i l iin bir ayr mann rn olarak grlp grlemeyecei sorusu doar ; ama iki -deerlilik ylesine kkenseldir ki, tersine henz tamamlanmam bir igdkarm olarak kabul edilmelidir.

45[Bkz. yukarda III . 7 (s . 369). Aada sadizm ile i lgi l i noktalaraHaz lkesinin tesinde ksaca deinilir, s. 327.]

46

[Bkz. Freudun Dostoyevskinin nbet ler i zer ine ge denemesi(1928b), P.F.L., 14, 441 ss.]



25/40

47[Freud bu noktaya Engellemeler, Belir t i ler ve Endiede (1926d)yeniden geri dner, P.F.L., 10, 268 vs.]

IV. 6. lgimiz doallkla bir yanda ben, st-ben ve Onun varsaymsal

oluumlar ve te yanda iki igd tr arasnda retici bant larn olupolamayaca, ve dahas , ruhsal srelere egemen olan haz i lkesine her ikiigd trne ve ruhsal ayrmlamalara kar kararl bir konum ykleyipykleyemeyeceimiz gibi sorulara ynelir. Ama bu tartmaya girmeden ncesorunun kendis in in anlat mna ynel ik b i r kukuyu gidermemiz gerekir.A kt r k i haz i lkes i konusunda h ibi r kukuya yer y ok tu r ve ben indzenlenii klinik aklamalar zerine dayanr; ama iki igd tr arasndakiayrm yeterince inandrc grnmez ve klinik zmleme olgularnn byle bir ayrm istemini geersiz klmas olanakldr.

IV. 7 . Byle b ir o lgu var g ibi grnr. k i igd tr aras ndakikartlk iin sevgi ve nefret kutupsalln ortaya getirebiliriz.48 Erosun bir temsilcisini bulmada hibir skntya dmeyiz; buna kar, yakalamas golan lm igds iin kendisine nefret tarafndan yol gsterilen yoketmeigdsnde bir temsilci bulabil irsek bundan byk honutluk duymamzgerekir. imdi, klinik gzlem yalnzca nefretin beklenmedik lde dzenliolarak sevginin el iinde olduunu (iki-deerl il ik) deil , yalnzca insanil ikilerinde nefret in sk sk sevginin bir nhabercisi olduunu deil , amaayrca bir dizi durumda nefretin sevgiye ve sevginin nefrete dntn degster i r. Eer bu dnm sal t zamansal b ir ardk lk tan daha ou ise,yleyse eer b i r yer deiimi [Ablsung] i se , o zaman akt r k i erot ik igdler ve lm igdleri arasndaki denli temel b ir ayr mn, kar tynlerde ileyen f izyolojik sreleri varsayan bu ayrmn al tndaki zeminekilir.

48[Aadakiler iin bkz. gdler ve Yazglarnda (1915c) s. 134-8,ve ayrca Uygarlk ve Honutsuzluklar (1930a), P.F.L., 12, 298 ss., ve 308ss.]

IV. 8. imdi bir inin ayn kiiyi i lkin sevmesi ve sonra ondan nefretetmesi ya da tersi ve bunu o kii ona bunun iin bir frsat verdii iinyapmas durumu akt r k i sorunumuzu i lgi lendirmez. Ve henz bel i rt ik o lmayan sevgi duygular nn kendiler ini i lkin dmanl k ve sald rganl k eilimleri yoluyla anlatmalar durumu da ilgilendirmez, nk burada nesne-yatr mnda yokedici bi leen atak davranm ve erotik bi leen ancak daha

sonra ona katlm olabilir. Ama sinirceler ruhbiliminde birok durum bilirizki bunlarda bir dnmn yer aldn varsaymak ok daha usayatkndr.



26/40

Paranoia persecutoriada hasta kendini belir l i bir kiiye zel bir yolda ar gl bir ecinsel ballktan uzak tutar; ve sonu ok sevdii bu kiinin onun pe ini b rakmayan bir ine dnmesidi r k i, has tann s k s k tehl ikel i o lansaldrganl ona kar ynelir. Burada nceden sevgiyi nefrete dntrm

olan bi r evreyi araya sokma hakkmz vardr. Ecinsel l i in, ama ayr caeeysizletirilmi toplumsal duygularn ortaya k durumunda, zmlemearat rmas ancak yaknlarda bize sald rgan ei l imlere gtren iddet l ihasmlk duygularnn varoluunu tanmay, ve ancak bunlarn yenilmesindensonra nceden nefret edilen nesnenin sevilen bir nesne ya da bir zdelemenesnesi olduunu retmitir.49 Bu durumlarda nefretin sevgiye dorudan bir dnmn kabul edip etmeyeceimiz sorusu doar. Burada sorun ar iseld e i im le rl e i lg il id ir k i, bun la rda nesnen in de i ik li k gs te ren b ir davrannn hibir pay yoktur.

49[Bkz. yukarda Dipnot 44.]

IV. 9 . Ama paranoid dnmlerdeki sreler zer ine zmlemearat rmas bizi bir baka dzenein olana i le tant rd . Daha batan iki-deerl i bir tutum bulunur, ve erotik drtden erke ekil ip dman drtyeerke eklenirken, dnm tepkisel bir yatrm-yerdeiimi yoluyla olur.

IV. 10. Ecinsellie gtren dmanca hasmln yenilmesi durumunda

ayn deil ama benzer b irey yer a l r. Dmanca tutumun hibir doyum beklentisi yoktur; buna gre ve dolaysyla ekonomik gdlerden tr yeri bir sevgi tutumu tarafndan doldurulur ki, doyum iin, e deyile boalmaolana iin daha ok beklenti sunar. Bylece bu durumlardan hi bir indenefret in sevgiye dorudan dnmn, bu iki igd tr arasndaki ni telayrmla badamayacak byle bir dnm varsaymamz gerekmez.

IV. 11. Ama belir tmek gerek ki , sevgiyi nefrete dntren bu tekidzenei getirmekle rtk olarak bir baka varsaymda bulunmu oluruz ve buaka ortaya koyulmay hakeder. Sanki ruhsal yaamda ister bende isterseOda olsun yerdeitirebilir bir erke varm, ve kendinde ilgisiz olmakla,nitel olarak ayrmlam bir erotik ya da yokedici drtye eklenebilir ve onuntoplam yatrmn ykseltebilirmi gibi dndk. Bu tr bir yerdeitirebilir erkenin varoluunu kabul etmeksizin hibir ilerleme yapamayz. Biricik sorunereden kaynakland, neye ait olduu ve neyi imlediidir.

IV. 12. gdsel dr tler in n ite li i ve bunun igdler in e i tl iyazglar boyunca srmesi sorusu henz olduka karanlktr ve imdiye dek zerine pek gidilmemitir. Gzleme zell ikle ak olan eeysel blmsel-



27/40

igdlerde ayn ereveye ait kimi sreler saptanabilir; rnein blmseligdler bel l i b ir lde aralarnda i let i imde bulunabi l ir ler, t ike l b i r erotojen kaynaktan doan bir igd yeinliini bir baka kaynaktan doan bir baka blmsel igdy glendirmek i in verebi l ir, b ir igdnn

doyumu bir bakasnn doyumunun yerini alabil ir ki tm de bell i trdevarsaymlar gze almak iin bizi yreklendirmelidir

IV. 13. Bu tartmada herhangi bir tant lamasn sunmakszn sal t bir varsaymda daha bulunmak zorundaym. Hi kukusuz hem bende hem de Odaet kin o lan bu y erde i ti rebi li r ve i lg is iz e rken in nar si ss is ti k l ib idodeposundan kt, ve dolaysyla eeysizletir i lmi Eros olduu grusayatkn grnr. Erotik igdler bize yokedici igdlerden genel olarak daha plastik, daha saptrlabilir ve daha kolay yerdeitirebilir grnrler. O

zaman hibir glk olmakszn ilerleyebilir, ve bu yerdeitirebilir libidonuntkanmalar giderebilmek ve boalm kolaylat rabilmek iin haz i lkesininhizmetinde al t n syleyebi li r iz . Bu bant da, eer ne olursa o lsunherhangi bir biimde boalma olacaksa, bunun hangi yolu izledii konusunda bel l i b i r i lgis iz l ik gzden kaamaz. Odaki yat rm srelerine zg buzell ii bi l iyoruz. Nesne i le i lgil i olarak t ikel bir i lgisizl iin gelimesinikabul eden erotik yatr mda bulunur; ve hangi kii lere ynelik olduklarna baklmakszn, zmlemede kanlmaz olarak doan aktarmlarda zellikleakt r. Rank [1913] k sa b i r sre nce s in i rcel i eylemler inin yanlk i il er e kar ynel ti ld ik ler in i gs ter en g ze l rnek ler yay mlad .Bilinaltnn bu davran komik bir yky anmsatr; bu ykye gre, kyntek nalbantnn lmle cezalandr lacak bir su ilemesinden tr kyterzi sinden b ir i a s lacakt r.50 Ceza sulunun pay na dmese bi leuygulanmaldr. Ayn trde geveklik ilkin d almasn incelerken birincilsre tarafndan ortaya karlan yerdeiimlerinde dikkatimizi ekti. Tpki lgilendiimiz durumda boaltma yollarnn ikincil nemde olmalar gibi ,orada da i rdelemeye ancak ikinci l nemde girenler nesnelerdi. Hem bir

nesnenin hem de boaltma yolunun seimi konusunda daha byk sanlk elde etmede diretmek bene zg bir tutum olacaktr.

50[yk Freud tarafndan akalar zerine kitabnn (1950c), P.F.L., 6,267, son blmnde, ve Giri Dersleri (1916-17), P.F.L. , 1, 209, 11inciDerste anlatlr.]

IV. 14. Eer bu yerdeit irme erkesi eeysizletir i lmi l ibido ise, ozaman ona yceltilmi erke de diyebiliriz, nk Erosun balca amacnda,

b ir le ti rme ve balamada di re tmeyi srdrecek, nk yle b i r b ir l i inkuruluuna hizmet edecekt i r k i , onun yoluyla ya da ona doru ei l im



28/40

yoluyla ben kendini ne karr. Eer daha geni anlamda dnce sreleri bu yerdeitirmeler arasnda saylacaksa, o zaman dnme ii de yceltmeyoluyla erotik igd gc tarafndan karlanr.

IV. 15. Burada yine yceltmenin benin aracl ile dzenli olarak yer alabilecei biimindeki daha nce deinilmi o olanaa varrz [bkz. III. 7(s . 369)] . teki durumu, bu benin Onun i lk ve hi kukusuz ayr ca dahasonraki nesne-yatrmlar ile ilgilenmesini, ve bunu onlarn libidosunu kendistne alarak ve zdeleme yoluyla salanan ben-deiimini ona balayarak yapmasn anmsyoruz. [Erotik l ibidonun] ben- lib idoya bu dnm[]doal l k la eeysel hedef lerden bi r vazgeme i le, b i r eeysizle t irme i le baldr. Her ne olursa olsun, Eros ile ilikisi iindeki benin nemli bir ilevizerine bir igr kazanrz. Byle bir yolda nesne-yatrmlarnn libidosunu

ele geirerek, kendini b i ricik sevgi nesnesi yaparak, Onun l ibidosunueeysizle t irerek ya da ycel terek, ben Erosun amalar na kar al r,k endi ni kar t i gd sel dr t le ri n h izmet ine sunar. Onun nes ne -yat rmlar nn bir baka blm i le anlamal , deyim yer indeyse onlarakat lmaldr. Benin bu etkinliinin bir baka olanakl sonucu zerine dahasonra sz edebileceiz.

IV. 16. Bu nars issizm kuramnda nemli b i r genilemeye gtrr.Balangta tm libido Oda birikmiken, ben ise henz oluum srecindedir ya da zayf t r. O bu l ibidonun bi r parasn erot ik nesne-yat rmlar nagnderi r, ve bunun zerine g lenmi o lan ben bu nesne-l ib idoyu e legeirmeye ve kendini sevgi-nesnesi olarak Oya dayatmaya alr. Beninnarsissizmi bylece nesnelerden ekilmi ikincil bir narsissizmdir.

IV. 17. Her zaman olduu gibi, izleyebildiimiz igdsel drtlerinkendilerini Erosun trevleri olarak aa serdiklerini grrz. Eer Hazlkesinin tesinde ortaya koyulan irdelemeler olmasayd, ve en sonundakendilerini Erosa balayan sadistik bileenler olmasayd, ikici bir nitelikteolan temel grmze sar lmada glk ekerdik.51 Ama bu gre bal olduumuz iin, lm igdlerinin zsel olarak dilsiz olduklar ve yaamngrlt patrtsnn ounlukla Erostan doduu izlenimini ediniriz.52

51[Freudun igdlerin ikici bir snflandrmasna sarlmada gsterdiitutarlk Haz lkesinin tesinin (1920g) VInc Blmnn en sonuna eklenen bir dipnotta da grlecektir (s. 334-5). Ayrca bkz. gdler ve Yazglarna(1915c) Editrn Sunuundaki tarihsel taslak, s. 110-2.]



29/40

52Biz im grmze gre d sa l dnyaya ynel ik o lan yoked ic iigdler aslnda Erosun araclyla kendi benlerinden saptrlmlardr.

IV. 18. Ve Erosa kar savamdan! Haz i lkesinin yaam srecinde

karklklar yaratan libidoya kar savamnda Oya bir pusula olarak hizmetettii gr rtlemez. Eer Fechner in ona verdii anlamda deimezlik ilkesi53 yaama egemense, bylece yaam lme doru bir initen oluuyorsa,dzlemin dmesini durduran ve yeni gerginl ik ler get i ren ey igdselgereksinimler olarak Erosun, eeysel igdlerin is temleridir. Haz i lkesitarafndan, e deyile hazszlk algs tarafndan ynlendirilerek, O deiik yollarda kendini bu gerginliklerden uzak tutar. Bunu ilk olarak eeysizlet ir i lmemi l ibidonun istemleri i le olanakl en hzl yolda uyumgstererek, dolaysyla dorudan eeysel eilimlerin doyumu iin abalayarak

yapar. Ama, iinde tm bileen isteklerin bulutuklar tikel bir doyum biimiile iliki iinde, bunu ok daha kapsaml bir yolda, erotik gerginliklerin bir bakma doymu tayclar olan eeysel tzlerin54 boaltlmas yoluyla yapar.Eeysel edimde eeysel gerecin atlmas belli bir lde soma ve tohumcuk- plazmasnn ayr l na kar l k der. Bu tam eeysel doyumdan sonrakidurumun lme benzerliini, ve daha alt hayvanlarda lmn iftleme edimiile akmasn aklar. Bu varlklar reme ediminde lrler, nk Erosundoyum yoluyla ortadan kaldr lmasndan sonra lm igds amalarnyerine getirmede engelden kurtulur. Son olarak, grdmz gibi, l ibidonun bir bl mn kendi ii n ve amalar i i n ycel ter ek, ben O nun[gerginliklere] egemen olma iini kolaylatrr.

53[Bkz. Haz lkesinin tesi (1920g), I. 3 (s. 276-8).]

54[Freudun eeysel tzler in rol leri zerine grleri Deneme(1905d), 2nci Kesimde bulunacaktr, P.F.L., 7, 133-8.]

VBENN BAIMLILIKLARI

V. 1. Gerecin karkl balklardan hi birinin blm ieriklerine tamolarak uygun dmemesi iin, ve yeni i l ikileri incelemek isterken srekliolarak nceden ele alnm sorunlara geri dnmemiz iin balatc olabilir.

V. 2. Bylece yineleyerek syledik ki , ben byk bir dzeye dek Otarafndan terkedilen yatr mlarn yerini alan zdelemelerden oluur, bu



30/40

zdelemelerden ilki her zaman bende zel bir yetke olarak davranr ve bir st-ben olarak kendini benin karsna koyar, ama bu arada glenen ben dahasonra byle zdeleme etkilerine kar daha direnli davranabilir. st-ben bendeki ya da ben ile iliki iindeki zel konumunu yle bir kpya borludur

ki bunun iki yandan deerlendirilmesi gerekir. lk olarak, benin henz zayf o ldu u b ir s r ada yer a lan i lk zde le med ir ; i kinci o la ra k, di puskarmaasnn kal t sd r ve by lece bene o lanst neml i nesne le r getirmitir. st-benin daha sonraki ben-deiimleri ile ilikisi belli bir ldeocukluun bir incil eeysel evresinin er in l ik sonras eeysel yaam i leilikisine benzer. Tm sonraki etkilere ak olmasna karn, gene de yaam boyunca ona baba-karmaasndan kaynaklanmas tarafndan verilen karakteri,e deyi le ben i le kar t l k i inde durma ve ona egemen olma yeteneinisaklar. Benin bir zamanki zayflk ve bamllnn bir antdr, ve olgun benzerindeki egemenliini srdrr. Tpk ocuun byklerine boyun emezorlamas al t nda durmu olmas gibi , ben de st-beninin kesin buyrumunaaltgdmldr.

V. 3 . Ama st -ben in Onun i lk nesne-yat r mla rndan , dipuskarmaasndan treyiinin st-ben iin ok daha te anlamlar vardr. Butreme, daha nce grdmz gibi, st-beni Onun soygeliimsel kazanmlari le i l ikiye get i ri r ve onda tortular n ger ide Oda b rakan nceki ben-oluumlarnn yeniden-bedensellemesine gtrr. Bylece st-ben srekliolarak Oya yakn durur ve ben karsnda onun temsilcisi olarak davranabilir.Onun derinl iklerine ular ve bu nedenle bi l inten benin olduundan dahauzak kalr.55

55Denebilir ki ruhzmsel ya da ruhbilimtesi ben de anatomik ben gibi kortikal homonkulus gibi kafasnn stnde durur.

V. 4. Bu ilikileri deerlendirmenin en iyi yolu oktandr yenilikleriniyitirmi ama henz kuramsal olarak ilenmeyi bekleyen belli klinik olgularadnmekten geer.

V. 5. zmleme ii srasnda btnyle tuhaf davranan kiiler vardr.Onlara umut verildiinde ya da saalt mn gidiinin doyum verici olduuanla t ldnda, honutsuzluk gster i rler ve bi r kural o larak bulgular ndaktleme balar. Balangta bu bir dikballk ve doktora kendi stnlngsterme giriimi olarak grlr. Daha derin ve daha doru gre sonradanula l r. Yaln zca bu kii ler in hibi r vgye ve hi bir t annmaya

kat lanamadklar dei l, ama saal t mn i ler lemesi i le ters orant l tepkigsterdikleri kansna ula l r. Belir t i lerin bir iyi lemesinde ya da geici



31/40

ola rak ask ya a lnmas nda sonu lanmas gereken ve baka insan la rdagerekten de byle sonulanan her blmsel zm onlarda hastal klarnngeici b i r a r lamasna yol aar, ve saal t m s rasnda iyi lemek yer inektleirler. Olumsuz saaltm tepkisi denilen eyi gsterirler.

V. 6. Onlarda iyilemelerine kar kan bireyin olduu, iyilemeninyaklamasnn bir tehlike gibi korku yaratt konusunda hibir kukuya yer olamaz. Bu kiilerde iyileme istei olmad, tersine hastalk gereksinimininst nl el e gei rdii syleni r. Eer bu di renci n al ld k yoldazmlemesini yaparsak, doktora kar dikballk tutumu ve hastalktan eldeedilen kazanlarn biimleri zerine bir saplant bir yana brakldnda bile,gene de byk bir blm henz srer ve bu kendini iyilemeye kar en glengel olarak, narsissist ik erii lemezlik, doktora kar olumsuz bir tutum ve

hastal k kazanlarna sarlma gibi daha nceden bildiimiz engellerden degl bir engel olarak tantlar.

V. 7 . Sonunda ahlaksal denebilecek bi r e tmen i le, doyumunuhastalkta bulan ve ac ekme cezasndan vazgemeyi istemeyen bir sululuk duygusu ile uratmz grmeye balarz. Bu biraz umut krc aklamayen son ve kesin aklama olarak grebiliriz. Ama bu sululuk duygusu hastaasndan dilsizdir ve ona sulu olduunu sylemez; kii sulu olduunu deilama has ta o lduunu duyumsar. Bu su lu luk duygusu kendini yalnzcaiyilemeye kar zayflatlmas olduka g bir diren olarak anlatr. Hastayhasta kalmasnn arkasnda yatan bu gdye inandrmak da zellikle gtr,ve hasta daha dorudan aklamaya, zmleme yoluyla saaltmn ona yararolacak doru are olmad grne sarlr.56

56Bilinsiz bir sululuk duygusu gibi bir engele kar kavga zmlemeci iinkolaylatrlamaz. Ona kar dorudan doruya hibirey yaplamad gibidolayl o larak da bil insiz , basklanm temel ler ini yava yava or tayakarmaktan ve bylece onu aamal olarak bil inli bir sululuk duygusunadntrmekten baka hibirey yaplamaz. Bu b.siz sululuk duygusu dn bir sululuk duygusu olduu zaman, e deyi le, b i r zamanlar b ir erot ik yatr mn nesnesi olmu olan bir baka kii i le zdelemenin bir sonucuolduu zaman, onu etkilemek iin zel bir ans kazanl r. Bu yolda kabuledi len bir sululuk duygusu s k s k vazgei lmi sevgi i l ikis in in tek vetannmas g kalnt sdr. Melankolide yaanan srece benzerlik buradagzden kamaz. Eer b.siz sululuk duygusunun arkasndaki bu eski nesne-yatrm ortaya karlabilirse, saaltm sk sk parlak bir baaryla sonulanr,

ama bunun dnda saaltm abasnn sonular hibir biimde gvenilir deildir. Balca sululuk duygusunun yeinlii zerine bamldr, ve ou



32/40

kez saal tm onun kar sna onunkine ei t b ir g dzen i i le kmay baaramaz. Belki de zmlemecinin kiiliinin hastann onu ben-idealininy er in e k oymas n a i zi n v er ip ver memes ine d e ba ml o lab il ir , v e buzmlemeci asndan hastaya kar peygamber, ruhsal kurtarc ve kefaret

edici roln oynama ynnde bir kkrtma yaratr. zmlemenin kurallardoktorun kii l iinin byle bir kullanmna kesin olarak aykr olduu iin, burada zmlemenin etkisi iin yeni bir s nr n olduunu drste kabuletmek gerekir; aslnda zmleme hastalkl tepkileri olanaksz klmaz, amahastann benine u ya da bu yolda karar verme zgrln salar. [Freud bukonuya Mazoizmin Ekonomik Sorununun (1924c) sonuna doru yenidendnerek orada bilinsiz sululuk duygusu ve ahlaksal mazoizm arasndakiayrm tartt . Bkz. ayrca Uygarlk ve Honutsuzluklar (1930a), Blmler VII ve VIII.].

V. 8. Burada veri len betimleme en ar olaylara kar l k der, amadaha kk bir lde birok durumda, belki de tm ar sinirce durumlarndadikkate al nmas gerekir. Dahas , belki de sinirceli bir hastal n ar l nkesin olarak belir leyen ey tam olarak bu etmen, e deyile ben-idealinindavrandr. Bu yzden sululuk duygusunun kendini deiik koullar altndaanlatmas zerine kimi daha te noktalara dokunmadan gemeyeceiz.

V. 9. Normal, bilinli sululuk duygusu (duyun) hibir glk sunmaz, ben ve ben-ideali arasndaki gerginlik zerine dayanr, benin kendi eletirelyetkesi tarafndan yarglanmasnn anlatmdr. Sinircelilerde ok iyi bilinenaa l k duygular pekala ondan ok uzakta yatmyor o labi li r. Yakndantandmz iki rahats zl k t ipinde sululuk duygusu a r gl olarak bi l inlidir ; bu durumda ben-ideali zel bir sert l ik gsterir ve sk sk benekar amansz bir hiddete kaplr. Saplant-sinircesi ve melankoli gibi bu ikidurumda, ben- ideal in in tu tumu bu benzerl iin yans ra daha az nemliolmayan ayrmlar da sergiler.

V. 10. Saplant s ini rcesinde (bunun bel l i b iimler inde) sululuk duygusu ar grltldr, ama kendini benin nnde aklayamaz. Buna gre,has tann beni sulanmas i s temine bakald r r ve doktordan bu sululuk duygusunun reddedi l i inde onu des teklemesini i s ter. Bunu kabul e tmek aptalca olacak, nk sonusuz kalacaktr. zmleme o zaman st-benin beniin bil inmez kalan sreler tarafndan e tki lendiini gster i r. Sululuk duygusunun temelinde yatan basklanm drtleri ortaya karmak edimselolarak olanakldr. Bylece st-benin burada bilinsiz O konusunda benden

daha bilinli olduu anlalr.



33/40

V. 11. Melankolide st-benin bil in zerinde bir stnlk saladizlenimi ok daha gldr. Ama burada ben hibir kark gze almaz,kendini sulu grr ve cezaya boyun eer. Bu ayr m anlar z. Saplant s in i rces inde sorgulanan ey benin d nda kalan yak ks z dr tlerdi;

melankolide ise st-benin fkesine konu olan nesne zdeleme yoluyla beniersine alnmtr.

V. 12. Bu iki s in irce li r ahat szl k ta su lu luk duygusunun n i in bylesine olaanst bir gce er i t i i h i kukusuz kendi l i inden ak de ildi r; ama bu durumdaki ba l ca sorun baka b ir yerde yatar. Bunutartmay sululuk duygusunun bilinsiz kald baka durumlar ele alncayadek erteleyeceiz. [Bkz. biraz aada V.17.]

V. 13. Bu zsel o larak hister ide ve his ter ik b i r t ipteki durumlarda bulunur. Burada sululuk duygusunun bilinsiz kalma dzeneini saptamak kolaydr. Histerik ben ona st-beninin eletirisi gibi bir gzda veren acl bir algy kendinden uzak tutar, tpk bir bask edimi yoluyla dayanlmaz bir nesne-yat rmn uzak tutma ei l iminde olmas g ibi . Buna gre sululuk duygusu bil insiz kaldnda, bundan sorumlu olan bendir. Bil iyoruz kigenellikle ben basklar st-beninin hizmetinde ve onun adna stne alr; ama burada yle bir durum vardr ki , ayn si lahlar kendi sert efendisine karevirmitir. Saplant sinircesinde, bilindii gibi, tepki-oluumu fenomenleriar basar; burada [histeride] ise ben yalnzca sululuk duygusunun balolduu gereci uzakta tutmay baarr.

V. 14. Daha i le ri g id il eb il ir ve su lu luk duygusunun byk b ir blmnn normal olarak bilinsiz olmas gerektii varsaym gze alnabilir,nk duyuncun douu yakndan bil inalt na ai t olan dipus karmaasna baldr. Eer bir i normal insann yalnzca inandndan ok daha ahlakszdeil ama ayrca bildiinden ok daha ahlakl olduu biimindeki paradoksalnermeyi ortaya srecek olursa, nesrmn ilk yarsna bulgularyla destek veren ruhzmleme ikinci yarya ynelik hibir kark getirmeyecektir.57

57Bu nerme yalnzca grnrde bir paradokstur; yaln olarak, insan doasnniyide olduu gibi ktde de kendi iin inandklarn n ok daha tes inegetiini , e deyile beninin bil inli alg yoluyla ayrmsadklarnn tesinegetiini syler.

V. 15. Bu b.siz sululuk duygusunda bir art n insanlar sulularadntrebileceini bulmak bir srpriz oldu. Ama hi kukusuz doruydu.Birok su luda , ze ll ik le gen su lu la rda, edimden nce varolan ve



34/40

dolaysyla suun sonucu dei l ama gds olan ok gl bi r sululuk duygusunu saptamak olanakl d r, sanki bu bil insiz sululuk duygusunuolgusal ve dolaysz b i rey zerine balayabi lmek bir rahat lama olarak duyumsanmtr.58

58[Bunun kimi baka gndermelerle b ir l ik te tam bir tart mas FreudunRuhzmleme almasnda Karlalan Kimi Karakter Tipleri (1916d)zerine yazsnn IIInc Blmnde bulunacaktr, P.F.L., 14, 317.]

V. 16. Tm bu durumlarda st-ben bil inli benden bamszl n ve bil insiz O i le yakn i l ikilerini sergiler. imdi bendeki nbil inli szelkalnt lara yklediimiz nem asndan, st-benin, b.siz olduu srece, byle szck-tasarmlarndan oluup olumad, ve eer olumuyorsa, baka

neden olu tuu sorusu doar. ll bi r yant st -ben iin de kkeniniiitilmi szlerden aldn reddetmenin olanaksz olduudur; nk o benin bir parasdr ve bu szck-tasarmlar (kavramlar, soyutlamalar) yoluyla bilin iin eriilebilir kalr; ama yatrm-erkesi st-benin bu ieriine iitmealgsndan (eitim, okuma) deil ama Odaki kaynaklardan ular.

V. 17. Yantn ertelediimiz soru yledir [bkz. biraz yukarda V.12.]: Nasl olur da st-ben kendini znde bir sululuk duygusu olarak (daha iyisi:elet ir i olarak; nk sululuk duygusu bende bu elet ir iye kar l k den

algdr) anlat r ve ayn zamanda bene kar byle olaanst bir sert l ik vekat lk gel it i ri r? lk o larak melankol iye dnersek, b i lin zer inde bir stnlk kazanm ar lde gl st-benin bene kar amansz bir iddetuyguladn buluruz, sanki ilgili kiide hazr bekleyen sadizmin btnn elegei rmi g ibi . Sadizm anlay mza gre , yokedic i b i leenin s t-bendetoplandn ve bene kar dndn sylememiz gerekirdi. imdi st-bendeegemen olan ey bir bakma lm igdsnn bir ar-ekinidir, ve eer benmanyaya dnme yoluyla tirann zamannda savuturamazsa, gerekte sk sk onu lme dek srklemeyi baarr.

V. 18. Bell i saplant s inircesi biimlerinde duyun knamalar ei tlde ac verici ve ikence edicidir, ama burada durum daha az saydamdr.Melankoli i le kar t l k iinde belir tmeye deer ki , saplant l hasta asl ndahibir zaman kendini yoketme admn atmaz; intihar tehlikesine kar bak g ibidi r, ve ona kar h is ter ikten ok daha iyi korunur. Benin gvenli inisalama a lan eyin nesnenin saknm olduunu anlayabi li r iz . Saplant sinircesinde sevgi-drtlerinin kendilerini nesneye kar saldr drtlerine

evirmeleri n-genital rgtlenmeye bir gerileme yoluyla olanakl olmutur.Burada yine yokedicilik igds zgrlemitir ve nesneyi yoketmeyi ister,



35/40

ya da en azndan byle bir niyeti tayor grnr. Bu eilimler ben tarafndankabul edilmemilerdir ve, kendisi onlara kar tepki-oluumlar ve gvenlik nlemler i yoluyla savar ; bunlar Oda kal rlar. Ama st -ben sanki benonlardan sorumluymu gibi davranr ve ayn zamanda, bu yokedici niyetleri

izlerken gsterdii ciddiyetle, bize onlarn gerileme yoluyla ortaya karlan bir yanlsama deil ama edimsel olarak sevginin yerine nefret in gemesiolduunu gsterir. Her iki ynde de aresiz kalarak, ben kendini bo yere hemk at il O n un yer si z i st emle ri ne k ar hem de cezal and r c duyuncunsulamalarna kar savunur. En azndan her iki yann en yabanl eylemlerinidurdurmay baarr; sonu ilk olarak kendine sonu gelmez bir ikencedir, vedaha te geliimde erii lebil ir olduu her yerde nesneye kar yntemli bir ikence balar.

V. 19. Tehlikeli lm igdleri bireyde eitli yollarda ele alnr; bir yandan erotik bileenlerle kaynama yoluyla zararszlatrlrken, te yandansaldrganlk olarak dsal dnyaya kar saptrlrlar; ama byk bir dzeyed ek h i kukusuz engel si zce i e rdek i i l er in i srd r rl er. O zam anmelankolide st-benin lm igdleri iin bir tr toplanma yeri olmas naslolanakldr?

V. 20. gd kstlamasnn ya da ahlakn bak asndan, denebilir kiO btnyle ahlak-ddr [amoralisch], ben ahlaksal [moralisch] olmayaabalar, st-ben ar -ahlak [hypermoralisch] olabil ir ve o zaman ancak Onun olabi lecei denl i acmasz o labi li r. Bel i rtmeye deer k i , b ir insandarya doru saldrganln ne denli kstlarsa, ben-idealinde o denli sert vedolaysyla o denli saldrgan olur. Sradan irdelemede durum evrik olarak grnr, ve bu bak a s i in ben-ideal in in i st eminde sald rgan ln bastrlmas iin gd yatar. Ama olgu bizim onu belirttiimiz gibi kalr: Bir insan saldrganln ne denli denetlerse, idealinin benine kar saldrganlk eilimi o denli glenir.59 Bu bir yer-deitirme, kendi benine kar bir dnme

gibidir. Giderek sradan, normal ahlak bile sert bir kstlayclk, acmaszcayasaklayc bir nitelik gsterir. Buna gre amanszca ceza veren bir yksek Varlk anlay doar.

59[Freud bu paradoksa Bir Btn Olarak D-Yorumu zer ine Ek Notlar da (1925i) ve Mazoizmin Ekonomik Sorununda (1924c) dnd, bkz. 24 (s . 425). Onu Uygarl k ve Honutsuzluklarnn (1930a) VIInciBlmnde daha tam olarak tartt.]

V. 21. Yeni bir varsaym getirmeksizin bu ilikileri daha te aklamamolanaks z . st -ben b ildiimiz g ib i baba model i i le b ir zde lemeden



36/40

domutur. Byle her zdeleme eeysizleme ya da giderek ycel tmeniteliini tar. imdi yle grnr ki sanki bu tr bir dnm yer aldnda,ayn zamanda igdsel b i r ayr ma da yer a l r. [Bkz. I I I. 7 (s . 369) .]Ycel tmeden sonra , e ro tik b il een bundan by le onunla b il emi o lan

yokedic il iin btnn balama gcn ta maz, ve bu bi r sald rma veyoketme eilimi biiminde salnr. dealin genel olarak sert, acmasz zellii, buyurgan Gerek bu ayrmadan tr er.

V. 22. Ksa bir sre iin saplant s inircesi zerinde duralm. Buradadurum baka tr ldr. Sevginin saldrganl a ayr mas benin bir edimiyoluyla ortaya kmaz, tersine Oda ortaya kan bir gerilemenin sonucudur.Ama bu sre Onun tesine, imdi susuz bene kar sertliini arttran st- bene genilemitir. Ama iki durumda da [e.d. hem saplant sinircesinde hem

de melankolide], zdeleme yoluyla libido zerinde denetim kazanm olan ben bunun iin libido ile karm saldrganlk araclyla st-ben tarafndancezalandrlr.

V. 23. Bene ilikin dncelerimiz aklk kazanmaya balarken, eitlii l ikileri de kendilerini duruluklar iinde gsterir ler. imdi beni gc vezayfl iinde grrz. Sorumluluu altna den nemli ilevler vardr, algdizgesi ile ilikisinin gcyle ruhsal srelerin zamansal dzenini saptar veonlar olgusallk snamas altna getirir.60 Dnce srelerinin araya girmesiyoluyla motor boalmlarn ertelenmesini salar ve devinebil irl ie gir iidenetler.61 Bu son denet leme gc h i kukusuz o lgusal o lmaktan ok b i imseldi r ; eylem i le i l iki iinde ben bir bakma anayasal b ir tekerk konumundadr ki , onay olmaks zn hibi r yasa kar l amaz, amaParlamentonun bir nergesine kar vetosunu bildirmeden nce kendisi uzunuzad ya d nmek zor undad r. D ar dan kaynakl anan tm yaamdeneyimlerinde ben kendini vars l lat r r ; ama O onun kendine al tgdmlklmaya alt ikinci dsal dnyasdr. Odan libido eker, ve Onun nesne-

yatrmlarn ben-ekillerine evirir. st-benin yardm yoluyla, henz bizekaranlk kalan bir yolda, gemi alarn Oda birikmi deneyimlerini ekipkarr. [Bkz. yukarda II. 25.]

60[Bkz. Bilinalt (1915e), V. 11 (s. 193).]

61[ Bkz. R uhsal O layl ar n ki lk es i ( 1911b) , 6 ( s. 38) , veYadsma (1925h) 7 (s. 440). ]

V. 24. Onun ieriinin benin iersine girebilecei iki yol vardr. Biridorudandr, teki ben- ideali zer inden geer, ve ier i in bu iki yoldan



37/40

hangisini i zled i i b irok ruhsa l e tk in lik i in bel ir leyici o labi li r. Benigdleri alglamaktan onlara egemen olmaya, igdlere boyun emektenonlar engellemeye doru geliir. Bu baarmda aslnda blmsel olarak Onunigd srelerine kar bir tepki-oluumu olan ben-idealinin gl bir pay

vardr. Ruhzmleme benin Oya kar i ler leyen bir u tku kazanmasnolanakl klmas gereken bir aratr.

V. 25. Ama te yandan ayn beni l bir klelik altnda ve dolaysyla tehlikeden gelen gzda al tnda duran zavall bir ey olarak grrz:Dsal dnyadan, Onun l ibidosundan, ve st-benin sert l iinden. B

Documents

FREUD'UN İD VE EGO KAVRAMI