FOLLOW THE MONEYEen zoektocht naar de potentie van budgetmonitoring

productbegroting

programmabegroting

budgetre

cht

right to challenge

buurtrechten

aanbesteden

buurtbedrijf

bewoners

Budgetmonitoring is een Braziliaanse

vinding. Maar wat kan het betekenen in de

Nederlandse context? Aan de hand van de

ervaringen in zes pilotgemeenten

Amersfoort (Kruiskamp), Amsterdam

(Indische buurt en Slotervaart), Den Haag

(Bezuidenhout), Emmen (Nieuw-Dordrecht

en Emmerhout), Hoogeveen (Wolfsbos en

Krakeel) en Utrecht Lunetten en Lombok)

geven we een antwoord op die vraag.

De pilots zijn begeleid door Firoez

Azarhoosh, Ruud Fiere, Martijn Kool,

Herbert Koobs en Pierre Mehlkopf, allen

verbonden aan het Centrum voor

Budgetmonitoring en Burgerparticipatie.

Op basis van de opgedane ervaringen en

de gesprekken daarover heeft Pierre

Mehlkopf deze brochure opgesteld om

kennis en ervaring te delen en handvaten

te bieden aan bewoners in andere

gemeenten die aan slag willen met nieuwe

vormen van participatie. Vooral past hier

een woord van dank aan de vele bewoners

en ambtenaren die actief zijn in de pilots

en aan het ministerie van BZK voor de

financiële ondersteuning.

Vooraf

1 Het is een oplossing, maar voor welk probleem?

a. Van Brazilië naar Nederlandb. Van programmabegroting naar

buurtbegroting?c. Het eigen gelijkd. Taalverwarringe. Het probleem past

2 Is een buurtbegroting realiseren moeilijk?

a. Randvoorwaardenb. Over ambities

3 De buurt organiseert het anders

4 Ervaringen in de pilots

a. De startb. De rol van gemeentenc. Eerste opbrengsten

5 Het primaat van de raad

6 Meerdere wegen naar Rome. Het derde boekje of de Amsterdamse APP

7 Follow the money

5

7

8

10

11

12

13

14

15

16

18

21

22

24

27

29

33

39

VoorafOpeens waren ze er. Nieuwe vormen zoals trust, zorgcoöperatieen buurtonderneming werden onderwerp van gesprek en in depraktijk beproefd. Daarmee werd de interesse gewekt in hoe delokale overheid met zijn geld omgaat. Wie een trust wil beginnenheeft het direct over het vastgoedbeleid van de gemeente, dezorgcoöperatie raakt aan WMO en een buurtonderneming heeftnaast bewoners ook de lokale overheid als klant of als opdracht-gever.

Iets vergelijkbaars gebeurde in de Indische buurt in Amsterdam.Daar namen bewoners een groot buurthuis in gebruik en gavenaan dat dit pas het begin was. Ze wilden meer voorzieningen ineigen beheer nemen, maar ook zeggenschap over de bestedingvan de buurtgelden. Kunnen die gelden niet beter worden besteed,worden ze wel aan de goede dingen uitgegeven en waarom kun-nen bewoners niet zelf een aandeel hebben in het realiseren vanhet ‘product’. En daarmee werden drie vragen gemunt die vanafdat moment een rol gingen spelen in het gesprek met de lokaleoverheid: kan dat niet beter, moet het niet anders, waarom doenwe dat niet zelf.

Voor bewoners die zeggenschap willen over buurtgelden is degemeentebegroting een doolhof. Je komt er van alles in tegen,maar de naam van de eigen buurt lees je nooit. Het begrotings-boekwerk is dan ook niet geschreven om bewoners inzicht tegeven, maar moet de raad in staat stellen om uitgaven op hoofd-lijnen te controleren. Hoeveel geld gemoeid is met het onder-houd van een park in de eigen buurt kun je er niet in terugvinden.En dus moet je gaan graven in de gemeentelijke organisatie, bijdiensten en afdelingen in de hoop ambtenaren tegen te komendie meehelpen. Want zonder goede gidsen is het onbegonnenwerk.

5

In Brazilië hebben ze vergelijkbare vragen gesteld. Daar was deaanleiding echter een andere. Gemeenschapsgelden verdweenin particuliere zakken en ze ontwikkelden daar een methode omhet geld te volgen van het parlement tot aan (bijvoorbeeld) debuurtschool. Budgetmonitoring noemen ze het. Vanuit de Indi-sche buurt zijn we op bezoek gegaan en hebben ons laten inspi-reren. Wat we vooral leerden is dat het niet gemakkelijk is en dathet tijd kost. Het vraagt om een andere cultuur, maar ook omnieuwe methodes. Het ministerie van BZK besloot om een be-perkt aantal gemeenten te faciliteren om met de methode vanbudgetmonitoring aan de slag te gaan. Het centrum voor Bud-getmonitoring en Burgerparticipatie heeft deze facilitering ver-zorgd. In deze publicatie de weerslag ervan. We beschrijven hierook onze eigen zoektocht naar wat bewoners aan budgetmoni-toring kunnen hebben en hoe het in de Nederlandse praktijk hetbest tot zijn recht kan komen. Een van de uitkomsten willen wehier alvast onthullen. Zonder burgerparticipatie geen budgetmo-nitoring. Direct dan ook maar een advies. Dit boekje is niet meerdan een tussenstand. De weg is nog lang en niet volledig verkend.Durf verder te gaan.

6

1 Het is een oplossing,maar voor welk probleem? a. Van Brazilië naar Nederlandb. Van programmabegroting naar

buurtbegroting?c. Het eigen gelijkd. Taalverwarringe. Het probleem past

7

a. Van Brazilië naar Nederland

In de Braziliaanse context is budgetmonitoring een noodzakelijkinstrument. De manier waarop men het vorm heeft gegevendwingt respect af. Alle rijksuitgaven tot aan het salaris van elkeambtenaar en de lunchdeclaraties van elke manager of politicusis terug te vinden in openbare databestanden. Het was het antwoordop de mateloze corruptie zoals deze onder de dictatuur (1964-1985) en de jaren daarna vorm had gekregen. Het initiatief om opdeze manier de besteding van budgetten te monitoren kwam vanburgers. Brazilië is een federale staat en nog niet alle staten engemeenten zijn aangesloten. En ondanks budgetmonitoring isnog lang niet alle corruptie buitengesloten. Maar het instrumentheeft zijn waarde bewezen. Zo biedt het handvatten voor socialeinitiatieven op buurtniveau. Als bijvoorbeeld landelijk wordt gezegd dat alle buurten recht hebben op een school en dat daarbudget voor is, dan kan dat op buurtniveau tot de reactie leiden:we willen ook een school en waar blijft het geld. En als het gelddan komt, kan in gesprek met buurtbewoners bekeken wordenof met hetzelfde geld niet meer gerealiseerd kan worden. Zo isbudgetmonitoring altijd verknoopt met burgerparticipatie.

De uitdaging ligt in het vertalen van de ervaringen in Brazilië naarde Nederlandse praktijk. In Nederland staat niet de strijd tegencorruptie centraal maar gaat het eerder om transparantie (watdoet de overheid met ons geld) en de mogelijke vragen die daarnakomen:

> wordt het geld wel efficiënt besteed, kunnen we voordezelfde euro niet meer product krijgen?

> kunnen we hetzelfde doel niet op een andere manierrealiseren, denk maar aan de vele discussies over curatie versus preventie?

> kan niet iemand anders dat ‘product’ realiseren, oftewel wat kan de rol van buurtbewoners zijn?

8

Dit zijn mooie vragen die door iedereen gesteld kunnen worden.Maar het is juist zaak dat deze vragen gesteld worden in een specifieke context (de eigen buurt) en dat de lokale overheid debereidheid heeft om samen met bewoners op zoek te gaan naarde antwoorden. In de Indische buurt waren bewoners bereid omde vragen te stellen en troffen ze in de lokale overheid een part-ner die bereid was mee op zoek te gaan. Met ondersteuning vanBZK werden vijf andere gemeenten en daarbinnen in totaal 10buurten bereid gevonden om mee te gaan op deze ontdekkings-tocht. Zo zijn we uiteindelijk aan de slag gegaan in Emmen, Hooge-veen, Den Haag, Amersfoort, Utrecht en een tweede buurt binnenAmsterdam. Telkens was daarbij de voorwaarde dat bewonershierbij actief participeerden. Vanuit landelijk perspectief werdbudgetmonitoring daarmee een van de vele instrumenten binnenwat ook wel de doe-democratie wordt genoemd. De website vanhet ministerie van BZK zegt daarover:

Het is de vraag of budgetmonitoring hierin past. Budgetmonitoringis immers niet meer dan een stuk gereedschap, dat pas zijn nutbewijst als het in de juiste situatie wordt gebruikt. De ervaringenin de pilots laten zien dat daarvoor als eerste de gemeentebegro-ting moet worden ontmanteld zodat de buurtbudgetten zichtbaar

De politiek-maatschappelijke verhoudingen tussen de overheid, de markt en de gemeenschap zijn ingrijpend aan het veranderen.Dit heeft gevolgen voor het handelen van bestuurders en ambte-naren in het openbaar bestuur. Steeds vaker zijn burgers en socialeondernemers zelf actief in het publieke domein, bijvoorbeeld in derollen van co-bestuurder en co-producent van publieke waarde. De overheid vindt dit een positieve ontwikkeling en wil het aan-sluitingsvermogen van overheden vergroten door initiatiefnemersmeer positie te geven. We noemen dit Doe-democratie.Dit betekent meer zeggenschap, eigenaarschap en ruimte voor initiatiefnemers en daarnaast een bestuur dat partner is, ruimtegeeft en de voorwaarden schept voor het initiatief.

9

worden. Onder verwijzing naar de website van BZK is de buurtbe-groting een belangrijke voorwaarde die vervuld moet zijn zodater daadwerkelijk ruimte komt voor initiatief.

b. Van programmabegroting naar buurtbegroting?

De gemeentebegroting bestaat uit programma’s die deels eenweerspiegeling zijn van de politieke prioriteiten. Ondanks de vaakhonderden pagina’s die jaarlijks nodig zijn om de gemeentebegro-ting vast te leggen, geeft deze geen inzicht in wat er per buurt wordtuitgegeven. De indeling is immers een andere. De programma’s(thema’s zoals veiligheid, beheer, zorg enz) staan centraal en daar-bij worden de te bereiken doelen/ambities genoemd en de totalebudgetten. Ook de productbegroting – een veelal intern docu-ment waar de jaarlijkse bestedingen zijn vastgelegd – geeft datinzicht niet. Als bewoners een initiatief willen nemen om bijvoor-beeld vastgoed in de eigen buurt te gaan beheren, zelf het groen-onderhoud te gaan doen of een zorgcoöperatie op te richten danvereist dat als eerste dat binnen de gemeentebegroting ook debegroting van de afzonderlijke buurt herkenbaar is. We zien hetterug in alle pilots. Overal wordt de vraag gesteld naar de bud-getten per buurt. Maar hier zien we ook de verschillen per pilot.De onderwerpen waar bewoners in geïnteresseerd zijn verschil-len sterk. Waar de ene buurt duidelijk gaat voor alles wat met beheer openbare ruimte te maken, heeft een andere buurt meerinteresse in de zorgbudgetten en een derde buurt wil eindelijkduidelijk over hoe het zit met de exploitatie van een multifuncti-oneel centrum. Daarmee raken we aan een eerste voorwaardevoor budgetmonitoring namelijk dat de gemeentebegroting –op die onderdelen die bewoners van belang vinden – transparanten inzichtelijk is. In enkele pilots hebben we dat ‘het derde boekje’genoemd: naast de gemeentebegroting (voor de gemeenteraad)en de productbegroting (voor wethouders en ambtelijke organi-satie) de buurtbegroting voor bewoners.

10

c. Het eigen gelijk

Budgetmonitoring wordt gezien als een van de loten aan de stamvan de doe-democratie. Een stam waaraan ook de burgerbegro-ting, G1000, wijkbudgetten, open data, en nog vele andere ont-springen. Het is nog maar de vraag of doe-democratie gezien kanworden als de stam. In de kern is de stam immers gewoon onzerepresentatieve democratie. Die is echter wel toe aan een extraonderhoudsbeurt. In tal van onderzoeken wordt aangegeven datmensen zich niet meer goed vertegenwoordigd voelen en dat zeweinig begrip kunnen opbrengen voor de keuzes die door politiciworden gemaakt. Een rol speelt mogelijk ook dat gemeenten groterworden, waardoor de afstand tot wijken en buurten toeneemt.Gemeenten worden meer en meer uitvoerder van landelijk beleidondanks dat er tegelijkertijd grote sommen geld van de rijks-begroting worden overgeheveld naar gemeentelijk niveau. In gesprekken met andere gemeenten en met lokale initiatievenmerken we de verwarring die ontstaat. Vrij algemeen is de ideedat de lokale democratie versterking behoeft, maar hoe dat pre-cies moet gebeuren is nog onvoldoende helder. Overal wordt ietsgeprobeerd en iedereen lijkt overtuigd van het eigen gelijk. Eenbekend soefi-verhaal uit de 12de eeuw vertelt daarover.

Voorbij Ghor was een stad, wiens inwoners allemaal blind waren.Op een dag kwam er een koning met zijn hofhouding en zijn legernaar deze stad en zette daar zijn kamp op. Deze koning bezat eenolifant, die hij gebruikte om ontzag af te dwingen bij de mensen.De mensen stonden te popelen om de olifant te zien en sommigeblinden renden vooruit om te ontdekken wat het was. En omdat zegeen idee hadden wat de vorm of het uiterlijk van de olifant was,verzamelden ze informatie door een gedeelte ervan te betasten.Ieder van hen dacht dat hij iets begrepen had, omdat hij een gedeelte op de tast onderzocht had.‘Toen ze met het nieuws terugkwamen bij hun stadgenoten,

‘

11

d. Taalverwarring

De taal van de politiek en de gemeente is de taal van het beleid.Bewoners spreken de taal van de uitvoering. Waar integraal beleideen wens is van het beleid, is het een noodzaak in de uitvoering.Bewoners praten niet in termen van programma’s, processen enstippen op de horizon maar in termen van kansen en problemen.Tijdens een van de bijeenkomsten hebben bewoners hun priori-teit als volgt gedefinieerd:

wij willen graag preventief bijdragen aan opvang van kwets-bare groepen in de wijk en met name van mensen met een indicatiein een sociale huurwoning worden geplaatst of die onder begelei-ding wonen. We denken hiermee een bijdrage te leveren aan hetverbeteren van de sociale veiligheid.

”

“

’

12

werden ze onmiddellijk omgeven door mensen, die nauwelijks konden wachten om van hen – die het zelf verkeerd begrepen hadden – te horen wat ze dachten dat de waarheid was.Ze stelden vragen over de vorm en het uiterlijk van de olifant en zeluisterden naar wat hen daarover werd verteld. De man die het oorhad aangeraakt werd gevraagd om de aard van de olifant te beschrijven en hij zei: “Het is een groot, ruw ding, zo groot als eentapijt.” Degene die de slurf had aangeraakt zei: “Ik weet wat het is.Het is een rechte en holle pijp, vreselijk en vernietigend.” Degene dieeen poot had onderzocht zei: “Het is krachtig en stevig, zoals eenpilaar.”Ieder van hen had op de tast een gedeelte van het lichaam van de olifant onderzocht. Maar geen van hen had daardoor een juistbeeld van het gehele lichaam gekregen. In plaats daarvan vormdenze allemaal hun eigen beeld van het geheel.

Vervolgens is gezocht naar de budgetten die te relateren zijn aandit type opvang in de wijk. Dat blijkt zeer moeilijk te zijn omdatdeze voorzieningen onderdeel zijn van meerdere programma’szoals Werk en Inkomen, Maatschappelijke Opvang, Wonen, Zorgen Welzijn maar ook van diverse meldingsloketten en meerderefinanciers. Dan blijkt het ook haast onmogelijk te zijn om eenambtenaar te vinden die het totale overzicht heeft, als dat al luktdan heeft deze weer geen zicht op de budgetten per buurt.

e. Het probleem past

Meer zeggenschap, eigenaarschap en ruimte voor initiatiefnemers is dus alleen mogelijk als ook de relevante budgetten inzichtelijk zijn. Een overheid die denkt dat ze kan loslaten enoverdragen en de daardoor vrijvallende budgetten in eigen zakkan steken, rekent zich ten onrechte rijk. Willen bewonersinitia-tieven, buurtondernemingen of zorgcoöperaties bestaansrechthouden dan moeten ze over een solide exploitatie kunnen beschikken en daar horen ook de vrijvallende budgetten bij. Dewinst voor de overheid zit hem niet zozeer in de besparing als welin het gegeven dat de uitvoering anders kan worden georgani-seerd waardoor er tegen dezelfde kosten een gevarieerder pro-duct wordt geleverd, een product dat ook gedragen wordt doorde bewoners.

Budgetmonitoring is een instrument dat helpt om de goede vragen te stellen bij de huidige manier waarop de overheid zelf,of via subsidiering en opdrachtverlening door derden, dienstenorganiseert voor bewoners. Als we die vragen niet incidenteelstellen, maar structureel dan vraagt dat een hogere mate vantransparantie van de bestedingen en keuzes van de lokale over-heid. Die transparantie kan worden bereikt door de introductievan ‘het derde boekje’ , een helder overzicht van de beschikbaremiddelen en te bereiken doelen op de schaal van de buurt.

13

2 Is een buurtbegroting realiseren moeilijk?a. Randvoorwaardenb. Over ambities

14

a. Randvoorwaarden

Hoe moeilijk is het eigenlijk om een buurtbegroting te maken?Het meest simpele antwoord is dat het allemaal best mee valt.Maar het moeten wel de juiste voorwaarden aanwezig zijn. Deeerste en belangrijkste voorwaarde is dat er lokale initiatief-nemers moeten zijn die er mee aan de slag willen gaan, die depotentiele meerwaarde ervan in zien en die in staat zijn om anderen in hun omgeving hiervan te overtuigen. Een tweede,misschien wel net zo belangrijke voorwaarde is dat de gemeentewil meewerken en dan gaat het niet alleen over de politiek maarvooral om een aantal ambtenaren van de afdeling financiën of inhoudsambtenaren met goede contacten met deze afdeling.Want veel van het werk moet in eerste aanzet door hen wordenverricht. Daarmee is ook de derde voorwaarde in beeld gebracht.Het maken van een buurtbegroting is monnikenwerk, het vraagtveel inzet van de ambtenaren en geduld van de initiatiefnemers.

Het is voor ons reden geweest om in de verschillende pilots nietin te zetten op het realiseren van een volledige buurtbegroting,maar om dat thema voor thema geleidelijk aan in beeld te bren-gen. En daarmee zijn we weer terug bij de eerste voorwaarde.Want de keuzes van de thema’s hangt nauw samen met de ambi-ties van de initiatiefnemers. Wat willen ze ermee bereiken, welkethema’s vinden ze echt van belang en kunnen ze anderen, zowelbewoners als ambtenaren/politiek, van de potentiele meerwaardehiervan overtuigen. Dit boekje wil daarbij een hulpmiddel zijn.Hierin worden de ervaringen uit de eerste pilots beschreven enwordt uitgewerkt wat het belang kan zijn van een buurtbegrotingals faciliteit voor actieve bewonerskaders, maar evenzo voor eengemeente die op basis van gelijke informatie het open gesprekwil aangaan met bewoners. Voor meer informatie of voor hulp enondersteuning bij het ontwikkelen van een buurtbegroting kan jealtijd contact opnemen met het Centrum voor Budgetmonitoringen Burgerparticipatie.

15

b. Over ambities

Zonder duidelijk doel voor ogen wordt het werken aan een buurt-begroting een oeverloze exercitie. Alles kan immers altijd nog ver-der en nog meer verfijnd worden uitgezocht en beschreven, totaan de prijs van de afzonderlijke stoeptegel, het grasveldje of eenuurtje maatschappelijk werk aan toe. Het is zaak om bij elke vraagnaar meer en duidelijke financiële gegevens het doel voor ogente houden. En dus moet je vanaf de start heel helder en open zijnover de ambities.

Wantrouwen is niet genoegMet de realisatie van een buurtbegroting wordt transparanter watde lokale overheid doet met haar middelen ten behoeve van debuurt. Enkel het willen bereiken van meer transparantie is niet genoeg om de hoge inzet die het opstellen van een buurtbegrotingvraagt van bewoners en ambtenaren te rechtvaardigen. Als hetalleen om transparantie gaat, dan kan het ook makkelijk begre-pen worden als een teken van wantrouwen. Met de buurtbegro-ting achterhaal je nooit ‘de zonnebril van Wouter Bos’, daar zijnandere instrumenten geschikter voor.

De buurt als uitvoerderEen buurtbegroting is uiterst behulpzaam als de buurt een aantaltaken die nu nog bij de overheid of bij instellingen en bedrijvenliggen zelf wil gaan uitvoeren. Dat wordt extra belangrijk als datniet gebeurt op vrijwillige en niet-verplichtende wijze, maar alshet wordt vormgegeven als een buurtbedrijf of daarmee verge-lijkbaar. Als het idee bestaat om een of meerdere taken over tenemen dan is dat een heel mooi richtpunt voor het opstellen vande buurtbegroting. Begin dan met die taken die de buurt – ofbuurtbedrijven – zelf wil gaan doen. Dan kan variëren van hetovernemen van taken bij groenbeheer tot het uitvoeren vandelen van de maatschappelijke zorg en alles wat er verder nogbedacht kan worden.

16

Participatie versterkenBewonersparticipatie gaat heel veel over het ‘wat’ en soms ookover het ‘hoe’ maar slechts zelden over de vraag wat het kost. Metde introductie van de buurtbegroting wordt het gesprek over watbewoners willen, minder vrijblijvend. Aan elke wens is immersook direct een budget te verbinden. Maar belangrijker nog is dater ook direct zicht is op de kosten van het lopende beleid en uit-voering. En daarmee kan ook het gesprek gestart worden over dewenselijkheid en effectiviteit hiervan. Kan de aandacht (en demiddelen) niet beter besteed worden aan andere zaken? Kan derendement van de ingezette middelen niet verhoogd wordendoor de uitvoering beter af te stemmen op wat de buurt specifiekmaakt? Door participatie te verbinden met de buurtbegrotingkrijgt deze participatie meer diepgang, en worden mogelijk andere en meer bewoners aangesproken.

Dit zijn slechts voorbeelden van mogelijke ambities. In elke buurtis het aan de initiatiefnemers om eigen ambities te formuleren.Ambities houden je scherp en bij de les.

17

3 De buurt organiseert het anders

18

De gemeente organiseert diensten en producten vanuit de eigenschaalgrootte. Soms wordt zelfs die nog te klein gevonden en wordtgekozen voor regionale samenwerking. De klassieke gedachtedaarachter is dat een hogere schaal automatisch leidt tot een effi-ciency- of inkoopvoordeel en dus tot lagere prijzen. Per productwordt de beste specialist gezocht. Een tweede gedachte die mee-speelt is dat het aantal leveranciers beperkt moet zijn. Dat maakthet gesprek en de aansturing makkelijker.

De economische werkelijkheid van de buurt is echter een geheelandere. Als je diensten gaat organiseren op het schaalniveau vande buurt dan is specialisatie opeens een nadeel. Dan is het handigals degene die het bermgroen bijhoudt ook meteen iets doet aanhet zwerfvuil en kleine herstelacties kan doen in de openbareruimte. Vergelijkbaar kan het handig zijn als het maatschappelijkvastgoed (scholen, buurthuizen, verenigingsgebouwen, welzijn-en gezondheidszorg) op de schaal van de buurt zijn beheer enonderhoud gaat organiseren. Maar het kan verder gaan.

Ga eens voor de eigen buurt na hoeveel instellingen, organisatiesen initiatieven bezig zijn met wat we kunnen vatten onder een termals verbetering van het pedagogisch klimaat in de buurt. Iedereendoet het op eigen wijze en legt stedelijk verantwoording af. Watzou de opbrengst zijn als het op de schaal van de buurt en in onder-linge samenwerking wordt georganiseerd en als de resultatenverantwoord worden naar de buurt? Wat daar aan voorafgaat isdat iedereen in de buurt weet moet hebben van wat er allemaalgebeurt (daarvoor is in de Indische buurt een buurtbalie ontwik-keld. Zie daarvoor www.indischebuurtbalie.nl) en wat het alle-maal kost (de buurtbegroting kan helpen om dat zichtbaar temaken).

De keuze om voorzieningen op buurtniveau vorm te geven heeftnog meer potentie. Zo maakt deze het makkelijker om de verbindingte leggen met de inzet van bewoners waardoor voorzieningen

19

meer en meer als ‘eigen’ worden gezien. Maar mogelijk kan ookeen stap verder gezet worden en wordt op de schaal van de eigenbuurt een buurtbedrijf gevormd, dat deels kan bestaan uit pro-fessionals en deels uit bewoners in een rol als vrijwilliger of omer werkervaring op te doen, als stageplaats of gewoon om iets bijte verdienen naast de uitkering.

20

4 Ervaringen in de pilotsa. De startb. De rol van gemeentenc. Eerste opbrengsten

21

Op het moment waarop we dit schrijven zijn eenaantal pilots nog volop in beweging. Verwacht dusgeen afgeronde verhalen, maar er valt wel al het een en ander te melden.

a. De start

De start van de pilots was heerlijk verschillend per locatie. Maarhet heeft ook alles met de tijdsfactor te maken. De twee eerstepilots die van start gingen waren Hoogeveen en Emmen. Hier wasin de aanloop duidelijk gecommuniceerd dat het om een trainingging en dat het om een tiental bijeenkomsten zou gaan met eenmaandelijkse frequentie. In Emmen is door de gemeente gekozenvoor één buurt (Nieuw-Dordrecht) maar is dat vrij snel uitgebreidnaar een tweede buurt (Emmerhout). In Hoogeveen is vanaf destart gekozen voor een tweetal buurten (Krakeel en Wolfsbos).Hoewel het klinkt alsof het de gemeenten waren die hier het initiatief namen is dat allerminst het geval. Het initiatief kwamvanuit de buurt(en) waarbij de gemeenten snel hebben beslotenom dit te ondersteunen. In Den Haag (Bezuidenhout) is het welde gemeente (het stadsdeel Haagse Hout) geweest die als eerstede keuze gemaakt heeft voor een buurt maar dat kon ook omdatmen gemakkelijk de verbinding kon maken naar actieve bewo-ners. In Amsterdam Nieuw-west is het vergelijkbaar gegaan. Ookhier kwam het initiatief van het stadsdeel. Deze pilot is echtervroegtijdig afgebroken. Men slaagde er daar niet in om een vol-doende stevige en enthousiaste groep bewoners er bij te halen.De bewoners die zich gemeld hadden voor de training blekenniet in staat te zijn om de verbinding te leggen met actieve bewonersgroepen in de wijk Slotervaart. Amersfoort is weer eenheel ander verhaal. Daar lag een voorgeschiedenis van de G1000stedelijk en op buurtniveau en de buurt Kruiskamp had in datkader al een aantal prioriteiten aangegeven. Maar deze prioriteiten- zoals bijvoorbeeld een betere relatie met het veiligheidsteam –hadden geen financiële aspecten waardoor het niet mogelijkbleek om budgetmonitoring te linken aan deze prioriteiten. Besloten is om deze pilot voortijdig te beëindigen.

In Bezuidenhout en de Indische buurt (Amsterdam) is de wervingvan deelnemers bij actieve bewoners zelf gelegd en dat heeft in

22

23

beide sites tot stevige groepen geleid. In Utrecht is een andereweg bewandeld. In beide buurten (Lunetten en Lombok) is ge-kozen voor het doen van een open oproep, zijn flyers verspreiden aankondigingen opgehangen. Op de twee startbijeenkomstenwaren telkens rond de zestig personen. Utrecht is om nog eenreden bijzonder. Zij zijn geen onderdeel van de officlele pilots vanBZK, vanzelfsprekend nemen we de ervaringen hier opgedaanwel mee in deze rapportage.

24

b. De rol van de gemeenten

In alle pilots is de deelname van de gemeente cruciaal. Het zijnimmers de ambtenaren die in reactie op een vraag naar budgetop een bepaald onderwerp aan de slag moeten. En dat is niet al-tijd makkelijk. De op het eerste oog simpele vraag naar hoeveelgeld de gemeente nu jaarlijks in onze wijk steekt, blijkt slechtsmet grote inspanning te beantwoorden. Ambtenaren moeten omhet antwoord te achterhalen, het gesprek aangaan met andereafdelingen en diensten en dan komt al snel de vraag om de hoek:‘waarom willen ze dat weten’. En dan is het nodig dat het antwoordovertuigend en enthousiasmerend is. Het is al eerder gezegd, deafstand tussen de gemeentebegroting en de buurtbegroting isgroot. Het is een andere manier van denken en organiseren enstaat daarmee haaks op wat norm is binnen de gemeente.

Het weinig transparante karakter van de gemeentebegroting isook raadsleden een doorn in het oog. Zo is in Den haag een motieingediend en aangenomen (RIS 278365) waarin onder meer staat

Overwegende dat: > naast de gemeenteraad alle burgers recht hebben

op inzicht in de gemeentebegroting;

> veel burgers expertise hebben die het gemeente-beleid ten goede kan komen;

> veel burgers graag meedenken over het beter inzetten van de middelen van de gemeente;

> middels een digitale doorklikbare begroting voorburgers het inzicht in begrotingen en jaarrekeningenvergroot kan worden;

> een digitale doorklikbare begroting meer details

25

kan bevatten die voor bepaalde groepen burgersvan belang zijn maar voor anderen niet relevant zijn.

Verzoekt het college> bij het onderzoek naar de burgerbegroting mee te

nemen op welke gebieden, op welke wijze en metwelke budgetten experimenten kunnen worden gedaan waarbij burgers (delen van) de begrotingbeïnvloeden;

> bij het onderzoek te betrekken welke burgers invloed uitoefenen, hoe die burgers representatiefzijn voor een grotere groep en hoe zij het algemeenbelang meewegen;

> bij het onderzoek een overzicht toe te voegen vanvoorbeelden uit andere steden in binnen- en buitenland waar burgers zeggenschap hebben over(delen van) de begroting;

> te onderzoeken op welke wijze de gegevens waaropbegrotingen en jaarrekeningen zijn gebaseerd inruwe vorm digitaal openbaar en doorklikbaar zijn temaken;

> te streven naar een steeds meer toegankelijke digitale interface voor begrotingen en jaarrekeningen,zodat steeds meer burgers in staat zijn die delen vande begroting die zij interessant vinden te doorgronden.

Waar in de gemeente Den Haag de raadsmotie gezien kan wordenals de start van het traject burgerbegroting is het in de gemeenteEmmen eerder te omschrijven als resultaat. In de kadernota 2016staat het volgende

De voorbeelden uit Den Haag en Emmen laten zien dat budget-monitoring niet beperkt blijft tot een ‘speeltje’ van een enkelebuurt en een enthousiaste medewerker van de afdeling financiën.In de aanloopfase is dat voldoende, maar als de systematiek vol-doende is uitgewerkt en de financiële aspecten helder wordendat botst het in potentie met wat wethouders en vooral gemeen-teraad tot hun domein rekenen. Zij gaan over de vraag waar hetgeld naar toe gaan en welke doelstellingen daaraan verbondenzijn. Als budgetmonitoring uitmondt in een buurtbegroting zaldat ook leiden tot ambities van de buurt om te gaan schuivenmet geld en doelstellingen en dan ligt er mogelijk een botsingtussen buurt en raad in het verschiet. Als het ideeëngoed dat ver-bonden is met de doe-democratie echter breder gedragen wordtkan die botsing het begin zijn van iets moois.

Naast deze experimenten is in 2014 ook gestart met het project“Burgerbegroting” in het dorp Nieuw-Dordrecht en de wijk Emmerhout. In dit project maken we samen met inwoners voor diverse gemeentelijke budgetten zichtbaar welk deel daarvanwordt besteed in hun dorp of wijk. Dit met als doel om na het verkrijgen van het inzicht over te gaan tot de volgende stappen. Dit kan dan gaan van het geven van meer zeggenschap over besteding van budgetten tot het daadwerkelijk overdragen vanbudgetten. Deze volgende stappen zijn maatwerk. De bedoeling isom dit de komende tijd verder uit te werken en te verdiepen. Daarbij is het ook vereist om beter inzichtelijk te hebben wat deconsequenties en randvoorwaarden zijn (bv. hoe het zit met ver-antwoordelijkheden, bevoegdheden, regelgeving, verantwoording,continuïteit etc.). Van belang in dit kader is ook om de samenhangte zien met: de evaluatie van de experimenten, de ontwikkeling vanEmmen Revisited en het gebiedsgericht werken.

26

27

c. Eerste opbrengsten

Op drie locaties zijn nu opbrengsten zichtbaar. Zo is in Emmenvoor twee wijken de buurtbegroting op een groot aantal thema’suitgewerkt. Met de gehanteerde systematiek is het ook mogelijkom de stap te zetten naar alle buurten en dorpen binnen de gemeente. Voor het dorp Nieuw Dordrecht is de buurtbegrotingeen informatiebron die ze kunnen gebruiken om hun ambitie omeen buurtonderneming op te richten vorm te geven. De wijk Emmerhout is vooral geïnteresseerd in de zorgbudgetten van debuurt. Dat biedt hun een basis voor het gesprek met de uitvoe-rende instellingen over de geleverde kwaliteit, maar vooral ookover de wijze waarop men de budgetten inzet. De buurtbegro-ting biedt daarmee een basis om vraagtekens te plaatsen bij demanier waarop het werk wordt uitgevoerd en georganiseerd.

Ook in Hoogeveen is voor twee buurten op een aantal thema’seen aanzet voor een buurtbegroting uitgewerkt. Maar hier wordtniet ingezet op een verdere uitwerking. Hoogeveen heeft gekozenvoor een pragmatische oplossing. Als een buurt iets wil dan wordthet gesprek gestart. Zo is in Hollandscheveld een deel van hetWMO-budget overgedragen aan de buurt. In de twee buurtendie meegedaan hebben in de pilot (Krakeel en Wolfsbos) zijn debuurtbudgetten verkend op de thema’s die bewoners van belangvinden. Maar daar was onder de deelnemende bewoners niet deambitie om een stap verder te gaan. Het inzicht in de buurtbud-getten dat gedurende de bijeenkomsten ontstond was echter welverhelderend, zo was hun conclusie. Ze geven er op een eigenmanier vervolg aan door hun ervaringen en de mogelijkhedenom per onderwerp zicht te krijgen op de gemeentelijke budgettennu door te gaan geven aan andere bewoners. Dit pragmatismewordt mogelijk ook ingegeven door de schaal van Hoogeveen.Tien dorpen en een aantal wijken die samen 55.000 inwonershebben maakt een buurtbegroting misschien wel vooral tot eenbureaucratische constructie en minder tot een praktisch hulpmiddel.

28

Heel anders gaat het in de Indische buurt in Amsterdam. In dezebuurt wordt nu al voor het derde jaar door een aantal bewonersen in nauwe samenwerking met het stadsdeel gestoeid met de idee van budgetmonitoring. Waar het in het eerste jaar nogheel sterk ging over de begroting van het stadsdeel en of er welgeleverd werd wat ze beloofden in hun programmabegroting,verschoof in het tweede jaar de aandacht al naar thema’s vanuitde wijk. In het derde jaar is dat meer gestructureerd opgepakt en isvanuit de wijk een buurtagenda opgesteld. Daarin zijn tien puntenopgenomen die vanuit het perspectief van bewoners van belangzijn. Echter ook het stadsdeel wil een eigen wijkjaarplan opstellenen nu worden deze teksten samengevoegd. De volgende stap isdan dat er per programmapunt kleine projectteams worden samengesteld bestaande uit bewoners, ambtenaren en waarnodig ook instellingen en dat deze volledig inzicht krijgen in debudgetten die zowel regulier als incidenteel beschikbaar zijn zowelvanuit het stadsdeel als stedelijk.

De andere pilots zijn nu nog niet zover dat hier al iets geschrevenkan worden over de richting die ze inslaan en de mogelijke opbrengsten. Als we terugkijken naar de opbrengsten uit de pilotsdie hiervoor kort zijn genoemd, dan valt op dat ze allen direct inrelatie staan met de raad. Want of het nu structureel wordt opge-pakt (Emmen), op basis van de vraag vanuit de buurten (Hooge-veen) of onderdeel is van een buurtagenda (Indische buurt), altijdgaat op termijn de vraag spelen hoe de handelingsruimte van debuurt zich verhoudt tot de verantwoordelijkheid van de gemeen-teraad. Reden om daar in de volgende paragraaf kort bij stil testaan.

5 Het primaat van de raad

29

In veel gesprekken met ambtenaren en raadsleden over de potentievan budgetmonitoring wordt gewezen op de rol van de gemeen-teraad. Als het over geld gaat heeft deze immers het budgetrecht.Soms leidt dat tot mooie gesprekken over de relatie tussen de representatieve democratie en de benodigde handelingsruimtevan actieve bewoners in hun buurt. Soms ook gewoon tot de con-statering ‘onze raad gaat daar nooit mee akkoord’. De voorzichtigeopstelling van de gemeenteraad wordt misschien wel het meestduidelijk als we kijken naar de tekst uit de voorjaarsnota van degemeente Emmen. Daar wordt enerzijds ja gezegd en wordt deoptie opengehouden dat het kan gaan over het geven van meerzeggenschap over besteding van budgetten tot het daadwerke-lijk overdragen ervan. Maar tegelijkertijd wordt ook een voorbe-houd gemaakt. “ Daarbij is het ook vereist om beter inzichtelijk tehebben wat de consequenties en randvoorwaarden zijn (bv. hoehet zit met verantwoordelijkheden, bevoegdheden, regelgeving,verantwoording, continuïteit etc.” Hier komen heel duidelijk deklassieke voorbehouden om de hoek die bijna als regel wordengeuit als het gaat om bewonersinitiatieven:

> is het initiatief wel representatief voor de wijk> heeft het voldoende draagvlak> zijn er garanties voor continuïteit> wie draait ervoor op als het mis gaat> ligt er een goed plan, is dat voldoende

doorgerekend> wie verdient er aan (….)

En dit zijn alleen nog maar de vragen die aan het initiatief gesteldworden, een vergelijkbare set aan vragen stelt de gemeente ookaan zichzelf:

> is er een financieel voordeel.> mag er ambtelijk beslist worden, moet de wethouder

dat doen of is het aan de raad.

30

> past het binnen de programmabegroting, sluit hetaan bij het staande beleid

> hoe gaan we het vormgeven? Is het een opdracht,een subsidie of moet er aanbesteed worden.

> blijft de gemeente verantwoordelijk.> en als andere buurten er ook om vragen, wat doen

we dan?

En zo kan een moeizaam gesprek ontstaan. Vooral ook omdat ersprake is van een groot verschil in schaal. Aan de ene kant is er delogica van de buurt die een bepaalde taak zelf wil gaan uitvoerenen de daarvoor bestemde middelen nu in eigen beheer wil nemenof die van mening is dat eenzelfde resultaat beter op een anderemanier kan worden bereikt; aan de andere kant is er de logica vande gemeenteraad en deze moet instemmen met het afstaan vanhaar verantwoordelijkheid, moet een budget weggeven, zondertraditionele controle en ziet in de ergste nachtmerrie de buurtom autonomie vragen. En dan maar hopen dat het bij die enebuurt blijft….

Het structureel introduceren van een buurtbegroting is iets vaneen heel andere orde. Dan hebben we het over ‘een derde boekje’.Naast de programmabegroting (voor de raad) en de product-begroting (voor college en ambtelijke organisatie) geeft de buurt-begroting inzicht in welke budgetten per buurt beschikbaar zijnen wat daarmee bereikt moet worden. Het is juist die informatie diede deur opent naar een andere manier van organiseren, denkenden handelend vanuit de buurt en waar mogelijk door inschake-ling van de mensen uit de buurt. Het probleem is dan ook niethet maken van een zo’n derde boekje (hoewel dat wel arbeids-intensief is) maar veel meer dat zo’n boekje direct de vraag op-roept met welke verwachtingen bewoners het gaan gebruiken.Het betekent dat er dan ook ruimte moet zijn voor maatschap-pelijk initiatief, dat budgetten die nog op basis van meerjarige

31

aanbestedingen of op basis van subsidie stedelijk worden toege-kend vrijgemaakt moeten kunnen worden als de buurt daarreden toe ziet. De deur naar right to challenge moet wijd wordenopengezet en niet alleen op terreinen die behoren tot de WMOmaar ook waar het gaat om bijvoorbeeld beheer van vastgoed ofonderhoud van de groene ruimte. Hoe dat gaat uitpakken is opvoorhand niet te overzien. Juist dat verklaart mogelijk voor eendeel de terughoudendheid van gemeentebesturen.

32

6 Meerdere wegen naar Rome

33

In de paragrafen hiervoor lijkt het soms alsof de begrippen budget-monitoring en buurtbegroting onderling inwisselbaar zijn. Tochis dat niet zo. De twee voorbeelden die we hierna beschrijvenmaken dat duidelijk. Het eerste voorbeeld komt uit de gemeenteEmmen, het tweede uit Amsterdam. In Emmen wordt gekozenvoor een buurtbegroting, dus voor het ‘derde boekje’. Bij het op-stellen van de buurtbegroting is er sprake van twee vertrekpunten.Het eerste vertrekpunt wordt gevormd door het gemeentelijk niveau en is vastgelegd in programma- en productbegroting. Hettweede vertrekpunt wordt gevormd door de wensen zoals dievanuit de buurt worden geformuleerd. In schema:

34

35

GEMEENTE

Bepaal het onderwerp

Wat zegt de programma-begroting. Welke doelen zijn gesteld

Wat zegt de productbegroting. Eisen aan de uitvoering, eisenaan de kwaliteit, kostprijs

Welke inkoopvariant is gehanteerd: Eigen beheerAanbestedingSubsidie BewonersdeelnameSROI, anders

Welke derden financieren mee

Bepaal het budget en beargumenteer de toewijzingnaar buurtniveau

Hoe is de huidige participatievan bewoners geregeld?

Welke derden hebben belanghierbij

Welk budget is er mee gemoeid? Mogelijkheden voor:

• besparing• verhoging kwaliteit• zelfbeheer• anders?

Wat is het belang van de buurtbij aanpassing?

Welke gaat goed, wat gaat minder. Waarom wil de buurt dit

Bepaal het onderwerp

DE BUURT

Hoewel het hier om twee verschillende vertrekpunten gaat, is hetzaak dat er gezamenlijk wordt opgetrokken. Zowel voor gemeenteals voor de buurt begint het traject met het bepalen van het onderwerp. Daar doet zich ook al heel direct een eerste spannings-punt voor. Groenbeheer is vanuit de gemeente gezien een onder-werp dat los staat van sportvelden; voor de buurt is groenbeheerniet alleen bermgroen en parken, maar ook de sportvelden, detuinen van bewoners enz.

Voor de gemeente kan dat betekenen dat het opeens gaat overbudgetten die vallen onder meer dan één programma. De vol-gende stap gaat over de kwaliteitseisen die beide partijen stellen.Zijn die gelijk of verschillen die sterk? En als ze sterk verschillen iser dan ruimte om met die verschillen om te gaan. Het gesprekdaarover kan meerdere uitkomsten hebben. Lopend van meerbegrip voor elkaar, tot nieuwe afspraken over participatie en totideeën over hoe met een andere werkwijze of een nieuwe uit-voerder een beter resultaat kan worden geboekt. De bundelingvan deze exercities leidt uiteindelijk tot een overzicht van bud-getten per buurt: de buurtbegroting.

Amsterdam heeft in het begin ook op deze route gezeten, maaris daar geleidelijk aan van afgeweken en een andere weg inge-slagen. Dat heeft misschien ook wel iets te maken met de com-plexiteit van de stad, die naast een centrale gemeente ook nog –onlangs sterk afgeslankte – stadsdelen kent. Maar misschien nogwel meer met de idee dat in deze stad een aantal taken zich nietlenen voor zelfbeheer of buurtbedrijf. De andere weg die Amsterdamis ingeslagen is dat ze op een aantal thema’s die door de buurt ende gemeente kunnen worden aangegeven de budgetten zicht-baar maken inclusief de beleidsambities en de bij de uitvoeringbetrokken partijen. Het aantal thema’s kan groot zijn en wordtbepaald door de vraag vanuit bewoners en gemeenten. Om dieinformatie direct toegankelijk te maken voor iedereen die het wil weten wordt nu gewerkt aan een applicatie die openbaar

36

toegankelijk moet zijn. Op dit moment is deze echter nog ‘onderconstructie’. Om toch een idee te geven een eerste beschrijving.Op een kaart van de stad zijn een groot aantal punten gemar-keerd. Als zo’n punt wordt geactiveerd verschijnt de inhoudelijkeen financiële informatie. De punten zijn een weergave van de thema’s die door bewoners en gemeente zijn genoemd. Zo heb-ben bewoners van de Indische buurt in hun buurtagenda aan-gegeven dat ze de volgende thema’s graag financieel uitgewerktwillen zien:

> het Flevopark, zowel wat betreft onderhoud als allevoorzieningen die daarbinnen te vinden zijn;

> de zorgkosten van de kwadranten Ambonplein enSumatraplantsoen;

> alle budgetten die worden ingezet op het thema pedagogisch klimaat, of duidelijker alle geld datwordt ingezet voor kinderen en jongeren tussen 0 en 18 jaar en welke organisaties daar structureelmiddelen voor hebben;

> alle budgetten die worden ingezet ter versterking en ondersteuning van bewonersinitiatieven binnende wijk binnen de wijk en welke organisaties daarstructureel middelen voor hebben.

37

De informatie die hier beschikbaar gesteld wordt gaat verder danwat in begroting en jaarrekeningen aan informatie voorhandenis. De ambitie is om per thema zowel beleids- als uitvoerings-informatie beschikbaar te stellen en daarmee een basis te leggenwaardoor actieve participatie in al zijn facetten mogelijk wordt.

38

Voorbeeld: Meevaart, jaarlijks € 318.000,-

Hoe ziet de totale parkbegroting uithoeveel geld gaat er om in de zorg

7 Follow the money

39

De twee voorbeelden uit de vorige paragraaf zijn een uitwerkingvan budgetmonitoring. Waar in de Emmense variant de richtingvan een buurtbegroting wordt ingeslagen, kiest Amsterdam voorhet beschikbaar stellen van beleids- en uitvoeringsinformatie opthema’s die vanuit politiek en bewoners relevant zijn. In beide gemeenten wordt onderkend dat het voor een actieve participatievan bewoners nodig is, dat de gemeente meer financiële infor-matie moet geven en dat die informatie op voorhand beschikbaarmoet zijn. Want het telkens van acquit verzamelen van alle rele-vante financiële informatie op een bepaald onderwerp vraagt teveel tijd en werkt daarmee demotiverend. Niet voor niets wordtfinanciële informatie veelal buiten participatietrajecten gehouden.

Gelukkig dient er zich ook een onverwachte medestander aan.Meer en meer gaan gemeenten over naar vormen van gebieds-gericht werken en komen er bijvoorbeeld in het sociale domeindiverse wijkteams. Die ontwikkeling zou het makkelijker moetenmaken om binnen de begroting informatie op wijkniveau te kun-nen vinden. Zo wordt binnen de gemeente Den Haag gewerktaan een programma ‘wijken’, waarin deze budgetten in iedergeval deels zichtbaar worden. Amsterdam en in mindere mateRotterdam kenden vanuit het verleden al stadsdeelbudgetten endat biedt mogelijkheden om daarop aan te sluiten bij de zoek-tocht naar de omvang en samenstelling van de gebiedsgerichtebudgetten.

Budgetmonitoring is te beschouwen als een noodzakelijke faciliteit.De inzet bij budgetmonitoring is om zo veel als nodig financiëleinformatie op voorhand beschikbaar te hebben. De manier waar-op dat gebeurt kan verschillen: structureel in de vorm van eenbuurtbegroting als ‘derde boekje’ of meer gericht op actualiteitzoals bijvoorbeeld in Amsterdam. Het rendement van budgetmo-nitoring moet blijken uit het gebruik. Als afsluiting beschrijvenwe kort enkele mogelijkheden:

40

> Bij inspraak en participatietrajecten niet alleen praten over de inhoud, maar ook over wat het kosten hoe de realisatie wordt georganiseerd. Het gesprek wordt daardoor verbreed en biedt bewoners meer mogelijkheden om hun ervaring en deskundigheid in te brengen. Dan is er ook sprake is van meer gelijkwaardigheid tussen ambtenaren/politiek en bewoners. Beiden beschikken dan immers over dezelfde informatie.

> Als de budgetten bekend zijn van specifieke voor-zieningen biedt het de mogelijkheid aan bewonersom hun eigen ‘buurtrekenkamer’ te starten als er onrust is over een bepaalde voorziening of vraag-tekens bij de kwaliteit daar aanleiding toe geven.

> In de WMO is sprake van een right to challenge. Maar dat vereist wel dat de budgetten, de kwaliteits-eisen en de productie-eisen openbaar zijn en opbuurtniveau bekend. Als een buurt zelf delen van het zorgaanbod wil verzorgen, kunnen ze heel gemakkelijk de benodigde financiële informatie vinden.

> Diensten organiseren op buurtniveau gaat andersdan op stedelijk niveau. Stedelijk kun je specialiserenen heb je massa. In de buurt moet het integraal enkleinschalig. Dat vraagt in een andere manier vanwerken niet alleen van de buurt, maar ook van deoverheid. Gebiedsgericht werken betekent dat deschotten tussen de programma’s weg moeten en dathet gesprek met de buurt gestart kan worden overanders organiseren. Er is geen enkele reden waaromright to challenge beperkt moet blijven tot de WMO.Het moet betrekking hebben op alle voorzieningendie voor de buurt relevant zijn.

41

> Als de budgetten per buurt bekend zijn kunnenmensen die een buurtbedrijf willen beginnen veelgemakkelijker hun bedrijfsplan opstellen. Denk bijvoorbeeld aan bewoners die ongebruikt (maatschappelijk) vastgoed in beheer willen nemen.Nu is de buurt nog teveel de klant en te weinig deproducent. De omslag dat de buurt het zelf doetnoemen ze in Indische buurt buurtbesteden. Datgaat nog een stap verder dan de right to challenge. Als de buurt het zelf kan, dan gaat de buurt gewoonvoor.

Los van deze mogelijkheden maakt budgetmonitoring het makkelijker voor de lokale overheid om zich over het gevoerdebeleid en de gerealiseerde uitvoering te verantwoorden naar bewoners. Nu blijft dat nog teveel beperkt tot ‘trust me’. Wantrou-wen wordt dan gevoed en dat leidt tot de vraag naar ‘show me’en ‘proof me’. Budgetmonitoring zet direct de stap naar een vitaledoe-democratie die zich kenmerkt door burgers en overheid diegezamenlijk de publieke zaak en publieke waarden vormgeven.

42

Colofon

Tekst: Pierre MehlkopfVormgeving: BeeldTaalDruk: Drukkerij Grafia

in opdracht van: Centrum voor budget-monitoring en burgerparticipatiewww.budgetmonitoring.nl