,_

I -

fol klor/edebiyat halkbilim .etnoloji • antropoloji• mOzikoloji • edebiyat

ii~ _ AYL I K KULTUR DERGiSi ISSN 1300-7491

1999/1 S.-\YI: 17

Saltibi ve Genel Yaytn Yonetmeni Uriin Basm Yaym Turizm Tic. Ltd. ~ti. adma

MetinTuran .. Sommlu Yazt I~leri Miidiirii

Dr. Faruk Gii~lii

Yaym Daru§ma Kurulu Prof. Dr.llhan Ba~goz, Prof. Dr. Hasan Ozdemir, Prof. Dr. Met:ii-t Karadag

I<urtul~ Kayab, Do<;. Dr. ismail Oztiirk, Do<;. Dr. Asker Kartar1, Dr. Muhsine Helimoglu Yavuz, Dr.~iikrii Giinbulut, Dr. Mehmet Yardmtcr

• Yonetim Yeri ve Yazt§ma Adresi

Hatay Sokak 9/19, Klzllay-Ankara . Tel: (312) 425 39 20 _Belgege<;er: (312) 417 57 23

• Abone Ko~ullan

Yuri~i Yillik (Posta iicreti dahil): 14.000.000.-TL (Ogrencilere %50 indirimlidir.)

Avrupa l~in Say!St: 40 DM. Dort Sayt i~in Abone Bedeli: 150 OM

Amerika l9n SaY151: 40 $ Dort Sayt19n A bone Bedeli: 150 $

Abone bedelinin Metin Turan adma 104233 numarah posta ~eki hesabma ya da Halk Bankast Me~rutiyet !?ubesi'ndeki 5911 numarah hesaba yahnlarak, dekontun adresirnize gonderilmesi gereklidir. (Abonelerimiz y!l i~indeki fiyat ar~larmdan

"etkilenmezler. Abone iicretlerine posta masraflan dahildir. )

Dizgi ve Ofset Hazuh k . DRiiN LTD. !?Tl.

TEL: (312) 425 39 20 FAX : 417 57 23 Baskt-Cilt Ba~kent Kli~e&Matbaaohk

Baskt Tarihi: 25 $ubat 1999

-----~---- folklor/edebiyat --- ----- --

MEHMET AKiF'iN S_iiRLERiNDE TOPLUMSAL YAPI

Yrd. Dof. Dr. F llat OZDEMiR

20. yiizyllin ba§lannda Diinya, dolayisiyla Tiirkiye tarihinin en ~alkantlli anlanndan birine sahne olmu§tur. Diinya, l. Diinya Sava§uu; Tiirk Ulusu ise bu sava§ i~erisinde imparatorlugunun yikl~§Ini, vatarunm i§galini ve i§galcilere kar§1 verdigi Kurtulu§ Sava§t'ru YU§ami~tlr.

Kurtulu§ Sava§I'ndan onceki ~okii§ en yakm Tiirk insanmdan aydm ve sana~ttsma kadar herkesi etkilemi§tir. Dogal olarak, o giin i~in toplumun onciileri durumunda olan aydmlar, sanat~Ilar bu ~okii§ii daha ~ok hisse~ler ve bu ~okii§ten kurtulmarun yollanru ararrJI§Iardrr.

i§te bu arayJ§ i~erisinde olan aydmlardan biri de Mehmet Akiftir. I. Diinya S.ava§J'run getir­digi yenilgiler ba§lang~~ta, Akifi kotiimserlige iter. Ancak, Akif bu kotiimser havadan Jasa siirede kurtularak l920'de Anadolu'ya ge~ti; ulusal mticadele i~in orgiitlenen gii~lere kauldt. Sava§ boyunca halla uyarmaya ~~tJ.

Mehmet Akif, imparatorlugun zor donemdeki sosyal olaylan ve Cumhuriyetle birlikte gelen Atatiirk Devrimlerini ya§adt Bunlardan etkilendi. DolayiSlyla bu etkilenmeleri §iirine yans1tt1. Ger~ekte, Akifin §iiri hemen hemen sosyal olaylara dayan~yor gibidir. <;iinkii, siyasal hareketlerin ~izdigi bir diinyanm ko§ullan i~indedir ve degi§ik evreleriyle o ko§ullan Ya§amJ§tlr.

Bu ko§ullann sonucu olarak da "Sanat Sanat i~indir, nazariyesi bizim idrak.imiz iizerindedir" diyerek yerini belirlemi§; toplumsal dert ve yararlan gostermekten ~ekinmeyecegini soylemi§tir.

Ger~ekten de sonradan SAFAHA T ad1 ile bir ciltte birle§tirilen biitiin kitaplarmda, yaylffilandtklarJ donemin toplurnsal ko§ullanrun geni§ ol~iide etkisi vardrr. 0, §iirlerini hemen btitiintiyle toplumun hizmetine vermi§tir.

Mehmet Akifin §iirlerinin ana temas1 durumunda bulunan; sosyal temanm §iirlerinde nastl ve ne bi~imde yer ald1~ kitaplannm SAF AHA Ttalci srralanJ§ma gore gozden g~irildiginde O'nun sanat~l ve insan ki§iligi ortaya ~ikar:

Mehmet Akif, sa.nat ya§ammm ilk ve son donemi hari~, §iirlerini hemen biitiiniiyle toplu­mun hizmetine vermi§tir. ~imdi onun §iirlerinin ona temast durumunda bulunan sosyal temarun §iirlerde nasil ve ne §ekilde yer aldiglDl gozden g~irelim. Boy ieee Akirin sanat~I ki§iligiyle insan ------------- 35

-------=---folklor/edebiyat-~------........ -

ki~itiginin nasu ortii~tiigunu gorme olanagt da o.rtaya 9tkaca.k:trr.

1- Mehmet Akif, ozellilde Safahat'm ilk kitabmda TUrk halkmm i9inde bulundugu koru du mmu olduk9a ger9ek9i bir gozle yansttan §iirler verrni§tir. B~Jangt9ta "Hasta", "Kufe", "Seyt Baba", "Kor Neyzen" adlJ manzumelerinde de gorlildugu gibi yoksul insa.nlara acuni dli§lincesinin eseri olan §iirler yazan A.kif, zamanla sanati.ru toplum hizmetine vermesinin ideolojil terneline de sahip olmu§tur.

- Hayrr, bayaJ ile yoktur benim alJ§ veri~im;

!nan ki her ne soylerni§sem gorup de soyleati§im,

~udur cibanda benim en begendigim meslek;

Sozum odun gibi olsun, hak.ikat olsun tek!

(Fatih kiiiSlisu s. 240)

Sozleriyle §iirlerinde ger9egi, gordugU, yakindan izledigi ger~egi anlatttguu soyleyen §airin §iirleri de bunu dogruluyor.

Me§rutiyet yillannda halkm sefaleli 90k ger9ek~i tablolar olarak sunulur okuyucuya. uHasta" adl.J §iirde bakJmstzhk ve dikkatsizlik sonucu vereme yakalanan kimsesiz bir 90cugun Blume yalda§mast h.ikfiye edilir. Dikkatsizlik, baktmslZltk, sefaJet annesiz babasiZ 90cuklarm telef olmasma yo! a~maktadrr. ~air, :

Rengi u~mu§ yuzunun, gozleri 9tikrnli§ i~eri;

Elmacildar iki ba§tan 9Ilavermi§ ileri.

0 §akakJar go~erek cepheyi yandan sJkmJ§,

FrrlamJ§ alru, damarlar da beraber 9tkmJ§!

Bet beniz klil gibi olmu§ u~ nOr-1 §ebab;

(Safahat, s.ll-12)

Sozleriyle bu zavalh ~ocugun yoksullugtmu tasvir eder.

"Seyfi Baba" adlt §iirde ise halkm yoksullugu ~ok net gorlinrulerle §oyle anlatiliyor.

Gecenin sitre-i yeldasiDJ ~ekrni§ uryan

Sokulup bir sa~agtfi altma gfiya uyuyan

Hanuman yoksulu binlerce sefilah-J be§er;

Sesi dinrni§ yuvalar, hake serilrni§ evler;

--------~--- 36

----------- folklor!edebiyat ---------=---:.. Kocasmdan bo~anan bir sliri.i bl~are kan;

0 kopan rnb~tarun, darmadagm yavrulan;

Zulmetin, yer yer, i~inden kabaran mezbeleler

Evi sutmda, sokaklarda gezen aileler. (Safaha~ s. 69)

Akil'in gozil yoksullugun her tliriinli gorlir. Sadece Payitaht.m yoksul insanlan degil, Ana­dolu koyliileri de sefalet i~indedir. Sagi.Ik sorunu vardtr koylilnlin, gtda sorunu vardu; ytgtnla, fai­zini bile odeyemedigi borcu vardlf:

Koyltinlin bir §eyi yok, Slhhati, ahla!a, bitik;

Bak o slrtlndaki mintan bile liftik tiftik.

Bir kemik, bir deridir olmedi kald!ysa diri;

Nerde evvelki refatun acaba onda biri?

Dam ~okiik, arsa rehin, bah~eye "icra" ister,

Bir kalem borca bedel faizi defter defter

Hi~ bakun gormedigindeo mi nedendir, toprak,

Verilen tohumu da inkfir edecek, oyle ~orak.

(As1ID, s. 384)

Diger taraftan yoksulluk ~ekmeyenler, glinlinU gUn edenler, halkm yoksul.lugunu umursa- . mayanlar vardtr. Halkla zengin smli arasmdaki ~eli~kiyi ~airimiz KUfe'de, babasmdan kalan klifeyle ailesini ge~indirmeye ~al!§an ~ocukla Mekteb-i RU~tiye'den ~tkan ~ocuklan kar§tla§tlrmak suretiyle ~oyle ifade etmektedir.

Bir orta boylu, giiler yUzlii pir-i nurfull

Y anmda koskocaman bir kUfeyle bir ~ocucak,

Yav~ yava§ geliyorlar. Fakat tesadUfe bak;

~ocuk, beDim o sabah gordligtim zavall.t yetim

~u var ki yavrucagm hall eskisioden el1m:

0 anda Mekteb-i Rli§tiyeden taburla ~1kan

Bir elinden mUtecfiviz ~ocuk ki, muntazaman

-------------------------- 37

----------- folklor!edebiyat ~---------

Ge~erken eylediler ihtiyan vakfe-glizin ....

Hasao'la kar§il<I§Irken bu sahne oldu h<I§fu:

Evet, bu yavrulann hepsi piir-siirild-1 ~ebab,

Eder dururdu bir ~iyan-1 aura ~ilab.

Birazdan oynayacak hepsi bunlann ne iyi

Fakat Hasan, babasmdao kalan o pis kiifeyi,

iJelebed ~ekecek du~-JIZtufumda!

0 yiiz degil, kaderin bir cezfuu ma1sfuna ...

YaZik, giinalu nedir bilmeyen §U mahkuma!

(Safahat, s. 26-')J)

2- insanlann yoksullugu sokaklara, mahallelere de sinmi§tir. ~airlerimiz i~inde istanbul'un yoksul semtlerini Akif kadar ger~ek~i bir ~ekilde tasvir eden bir §air yoktur sa~llfun. Onun §iirlerinde en ~ok dile getirilen konu, istanbul sokaklannm pisligi, ~amur deryas1 gibi olmas1du. ~air, i~ine biraz ironi de katarak Istanbul soka.klanru §Oyle tesvir ediyor:

Bizim mahalle de istanbul'un kenan demek: Sokaklarda gezilmez ki yUzme bilmeyerek! AdJm b<I§mda derin bir buhayre dalgalanu,

Sular geldi mi artik gelen gelir dayar.ur! I

Bir elde olmal! karidil, bir elde iskanP.iJ, . Selametin yolu insan i~in bu, ba§ka deg"il!

(Kiile, s. 24)

Yonetimin devlet b<!§kentinin kenar mahallelerine olan bu ilgisizligi Alcirin ele§tirdigi bir tu­tumdur. Bu mahallelerde insan eliyle yapilan hi~bir §ey yoktur. Kann kalkmas1 i~in poyrai bekle­nir; ye§illik alan namma bir ot bile bulunmaz:

Bizim mahalleye poyraz Ja~rn da ugrayamaz; Erir erir akanz semtimize geldi mi yaz! Bahan gormeyiz aroma Iatif olur derler ... 9i~eklenirmi§ aga~lar, ye§illenirmi§ yer.

Kurak, ~amur, iki mevsim tamr ayaklaruruz! Miineccimin bereket versin, eski takvimi Haber verir bize. rnevsim §ehicde gelmi~ mi?

(istibdad-s. 86)

- - - - -------- 38 ----- -------

'-·---------- folklorledebiyat ----------

,Mehmet Akif, boylece, bir tablo koyuyor ortaya: Hal.k.m btiytik bir ~ogunlugu zaruret i~indedir. Yoksuldur, a~t:tr,kimsesizdir; yonetimden ilgi gormemektedir. Gortinttiyti, bu insan­lann y~adlklan ~evre tamamlar. Bu ~evre de ttpki halk gibi ~on derece sefildir . .Sokaklar ~amurlu, mahalleler ba.lamstzd!f. Sadece istanbul degil, ttim Anadolu bi:iyledir. ~air, "Berlin Hat:tralan" ad! verilen Safahat'm Be~inci kitabmda sorunu bir medeniyet sorunu olarak degerlendirir ve btittin Dogu toplumlanmn Batt medeniyetinden ~ok geride olduklanm ortaya koyar. Dogu sokagtyla Batt soka~m; Dogu oteliyle Batt otelini, Dogu treniyle Batt trenini ~d~uru. Dogu toplurnlannm sefa­letini ~ok ge~ek~i bir §ekilde vurgular:

Omegin Battda otel §Oyledir ~aire gore:

Meger ote!ler olurmu§ saray k.adar ma'mur.

Adam girer deY~§ i~inde, mest-i huzOr

B~ altl ytiz odarun herbirinde pufla yatak ...

Nesib bulursa eger, hi~ dti§iinme yatmana bak! (Berlin Habralan, 3)

Doguda ise "han" adt verilen yerler §Oyledir:

Ytkanma yok, tuvalet yok; yazm belinde ~amur, Eteklerinden inerken kabuk tutar yagmur!

Yatak takunlan §iiyan-1 merhamet cidden: Kadife haline g~mi~ patiskadan yastlk .... Ve istih1ile g~irmi§ hesiib edin artlk!

(Berlin Hanralan, 330)

3- Sorunu bu §ekilde belirledikten sonra, Mehmet Akif, Dogu toplum.lannm oze!likle de Turk toplumunun geri kalmasmdaki nedenler iizerinde durur. ~airin U§a~da gosterecegimiz tespit­leri, bugtin i~in de bUytik Ol~iide ge~erli olmas1 bak.mundan olduk~a onem.lidir.

a) Mehmet Akire gore Dogu toplumlanrun medeni tilkeler dtizeyine ~tkamamasmm en bUylik nedenlerinden birisi cehalettir.

Getirin Magrib-i Aksii'daki bir mtisltiman'1,

Bir de <;in Sur'unun altmda uza~ yataru;

39

---------- Jolklor/edebiyat --------. .....__

Dinleyin her birinin ruhunu; mutlak gelecek,

"Boyle gordiik dedemizden"! sesi tittek, titrek;

"Boyle gordiik dedemizden!" sozii dinen merdud;

Acaba saha-i tathiki neden na-mahdud?

9iinkii biz bilmiyoruz dini. Evet bilseydik

Care yok, gostermezdik bu kadan sersemlik;'

(Siileymaniye Kiir~iisii, s.I69)

Atalanrruzdan, dedelerimizden gordiigumiizii ele§tirmeden, ilerletmeden siirdiirmek ceha­leti dogurur. Bu ise Dogu toplumlanmn ve pek tabii ki Turk toplumunun ll§agt yukan 300 yd boyunca statilc bir yaptya biiriirunesine yol a~rru~tir. §aire gore bu cehalette dinin yanli~ anl<I§Ilmasmrn payt da biiyiiktiir. Daha dogrusu islarrun buyruklanm duymazliktan gelmek toplu­mu geriye itmi§tir. Halk, dine ait olmayan hurafelere inanmr§, tevekkiilii yanli§ anlayarak yerinde sayrru§ ve her bozugunu Tann'nm tevekktiliiyle yorurnlamt§trr:

"9ali§!" dedik~e ~ria~ ~~madrn, durdun;

Onun hesabma b~~ok hurafe uydurdun! Sonunda bir de "tevekkiil" soku§turup araya,

Zavalh dini ~evirdin onunla maskaraya!

(Fatih Kiirsiisii, s.268)

KJsacast halk, yenilik adma ne varsa hepsinin kar§JSmdadrr. Hatta kendi maluruz olan, ya­rarh yeniliklere de adeta dii§mandlC.

Gorenek neyse, onun hiikmiine miinkad olarak,

Garb'm efkfu:uu, asanm dii§man tarumak;

Y. enilik narruna vahy inse kabul eylememek. $oyle dursun o teceddiid ki d!§andan gelecek

Kendi milliyetinin kendi muhltinde dogan

Yerli, hem hakh teceddiidlere hatta udvful!

Mii§terek hissi budur i§te av~ sizde.

(Siileymaniye Kiirsiisii, s.182)

------------------------ 40 -----------------------

I {

I

..... __________ folklorledebiyai·----------

p) .Balian okur yazar olmayan kesiminde bu cehaletin siirmesi aslmda yonetimin biiyiik ol~iide ba§arlSJ.Zligmdan kay~aklanmaktad!r. Siyasetcilerimiz, Mehmet Akife gore bas~etsizlikleri sayesinde BatJ'dan iistiin olan bir toplumu, Bau'ya mu~ta~ bir duruma getinni~Jerdir. Ingiltereye, FrclilSa'ya avu~ a~an, onlardan medet uman yoneticileri Akif §Oyle ele§tiriyor: .

Aman Grey! Bize senden olursa olur medet

Kuzum Puank.are! Bittik. inayet et, kerem et! I

Dedik~e sen, dediler k:clij1dan; "inayet ola!"

Dilencilikle siyaset doner mi, hey budala?

Siyasetin karil: Servet; hayatJ.; servettir;

Zebun-kii§ Avrupah bir hak tarur ki: Kuvvettir.

Donaruna, ordu yiiriirken muzaffer ileri,

Uzengi opmege hasretti Grab'm el~ileri!

0 ih~ elden ni~in brraktm da

Bugiin yaup duruyorsun ayaklar altJ..nda?

"Kadermi§!" oyle mi? Ha§a, bu soz degil dogru:

Belaru istedin, Allah da yerdi ... Dogrusu bu.

(Fatih KtirsUsU, s. 267)

Bir taraftan Bau'mn emperyalist amaylarma alet olan yonetim, diger taraftan halkm yiizyJ..Ilardrr siiren cehaleti toplurnun gerilemesine yo! a9nu~tJ.r Akife gore. Ote taraftan 33 yd siiren istibdad yonetimi, uyguladJ.gJ. baslalarla halkta tarn anlarnJ.yla bir yllgLnliga yo! a~rnJ.§; ~air bu yJ..Igmll~ son derece geryek9i bir §ekilde "istibdad" adll manzumesinde h.ikfiye etmi§tir. Bu manzu­menin "Bir Giin Evvel" altba~bglill ~1yan boltimiinde §air, ll. Me§rutiyet'in ilarundan bir gUn once istanbul'dan bir kesit sunuyor. HUkiimet tarafmdan aranan bir ki§iye selam gonderdi diye, Abdiilhamit'in kolluk kuvvetleri tarafmdan tutuklanan bir vatandll§m ugradJ.g1 haks1zhga mahalle­den kimsenin tepki gostennemesi ve halkm yilgml.J.gJ. §airi §U §ekilde dU§Undiiriir:

Aglasi.D inlesin de bir mazlum Olayi.Dl seyre sade ben mahkUm! y almz ben miyim fakat earn?

Kim ~lklp "yapmayi.D" demi§ti hani? SusllJ herkes duyunca feryad1., Kimsecikler yerinden oynamadJ..

-------------------------- 41

---------- folklor!edebiyat ---------

' Sesi guya sustu Kur'an'm Sustu gOya sesi Mevla'run!

(istibcffid, s. 91)

istibdad'm ytlalmast Uzerine ise ~air, eski yonetime olan kinini §5yle dile getiriyor:

Y iklldm gittin amma ey mUJevves devr -i istibdiid

Buaktrn milletin kalbinde 9ikmaz bir mUlevves yad!

(istibdad, s. 85)

Bu yonetim uyguladt~ basla ile milletin istikbali ile oynauu~tlr, Akire gore; boylece 33 y1llik basla donemi Ulkenin geri kalmas111ll yola9~11r:

S1guuyor biiyiik endiizeye i~ler artik;

Saltanat nannna, din nannna bir maskaraWc.

Ne feliiket, ne reziiletti o devrin hali!

Ba~ta ii~ kuklacmm keyfine mahkhum olmu~

(s.l62)

Turk hal Ia, karars1z yoneticiler eliyle gUn giinden geriye gotiiriiliirken bu duruma seyirci kalan aydmlar da isti.klii.l m~1 §airimiz tarnfmdan JayasJYa el~tirilm.i§tir.

ikinci ztimreyi ~~ eden cemaat ise

Hayata kiiskiin olandlf ki saplamp ye'se

"Selfunetin yolu yoktur ... Ne yapsalar bo~una!"

Demi§ de hrrkay1 9ekmi~ biitiin biitiin b~ma.

(Fatih KUrsiisii. 288)

Bu tiirden alaturka aydmlar yanmda, ugrnnan felaketlere ilgisizligin otesinde bO§Veren alaf­ranga gen9 aydtnlar da ~airimizin kalem.inden kurtulamam.I§tlr. Daha dogrusu yan aydm denilmesi gereken bu tipler, aym ~iirde.§oyle dile getiriliyor:

U9UncU ziimreyi kimlerdir eyliyen t~kil Evet, §ebab-1 mUnevver denen §U nesl-i sefih

-------------------------- ~ -------------------------

:=-.----~----..... jolklor/edebiyat ----------

Bu ziippeler a~aba hangi cinsin efrfid1?

Kadm dersen, geliyor arkasmdan erkek ad1;

Hayrr, kadm degil, erkek dersen, nedir o kllik? (Fatih KiirsiisU, 289)

Toplumsal durumumuzu son derece ba~anyla yansJttlgml ve 90k zaman toplumsal ele§tiriye varan yarg!larda bulundug_unu gi:irdiigiimiiz Mehmet Akif, toplurnsal sorunlarm Balkan ve 1. DUnya Sav~lart ile iyiden iyiye ~Ikmaza girmesini gi:iriince iilkenin ytkili§llll i:inlemenin yol­lan Uzerine de dU§iinmU~ttit. 0, Muhammed Abduh'un da etkisiyle islfun ittihadJ dii~iincesine biiyiik bir samimiyetle bagll idi. Ulkenin kurtulu§unu da islfun 4kelerinin, biitiin hurafelerden leur­tanlarak, Kur'an'a dayanan uygulanmasmda buluyordu. 0, ·jsJfun dininin ilerlemeye engel olmadigma inamyordu. Siileymaniye Kiirsiisii adll uzun manzumesinde dini anlayamayanlara §5yle seslenir:

Miitefekkirleriniz dini de hi~ anl~; RGh-1 isJfuru telakkileri gayet yanh§. Samyorlar ki: terakkiye tahammiil edemez; Asnn .fisar-1 kemiliyle tekfuniil edemez. Bilmiyorlar ki: UlOnun ezeli dayesidir. Be§erin bir gUn olup ytikselecek payesidir.

(Siileymaniye KUrsUsii, s.l84)

Dini daha ~ok diinya ile ili~kisi yoniinden degerlendiren, ote dtinyayla pek ilgilenmeyen Akif, toplumun, biittin geri kalm!§ yonlerinin, sadece manevi kalkmmayla diizeltilmeyeceginin bi­lincindedir. 0, BatJ'dan uygarll~n almmast gerektigini savunuyordu. Bu yonde ilk adlll1, ona gore, halktn bilgi gere.ksinmesinin giderilmesi i~in mahalle mektebi a9rna.kla atllir:

Hu!Gsa, milletin efriidt bilgiden mahrfim Unutmaym §Unu bilin: "zaman, zaman u!Gm!"

Demek ki, atmall.ytz ilme dogru ilk adlll1l Mahalle mektebidir ~teen birinci adlffi

(Fatih KUrsiisii s. 281)

--------------------------- 43

---------- folklor/edebiyat---------:0~1 . ,

Akif, TUrk toplumunun tembeJJikten kurtulmas1, ~ok ~ah~mas1 gerektigini savunuy~ "MahaUe Kahvesi", "Meyhane" gibi ~iirlerinde tembeJJik yuvalan olan bu tiir yerleri tasvired~ §air, TUrk halktrun ilerlemek i9in 90k ~ali~mas1 gerektigini sayler.

At.11et fitmtm ahkfumna madfun ki isyandu~ 9th~sm, durmasm her kim ki daviismda insand!r.

(Hasbihal, s.l46)

Toplum i~in ongordUgti degi§iklikleri ise <;anakkale'de K~aslarda sava~an. inan~h ve mils bet bilimlere yonelmi~ gen~lerin geryekle§tirece~ne inanan Akif, bu dti~Uncesiyle Fikrere yakla~lf. ideal gen9 tipini "Asun" tipiyle somutlD§tuan Akif, bu ge9mi§i inkar etmeyen fakat gefe. cege de donmU~ bulunan gen~ tipine ~u ogtidti verir. Bu ashnda ilerlemenin nasi.! olacaguun da bir ifadesidir:

-inktlabm yolu miidem ki bu yoldur yalruz, "Nerdesin hey gidi Berlin" diyerek yollaruruz! Aft! ay, bir sene gayret size eglence demek. .. Siz ki yillarca neler ~ekmediniz hem gillerek! Hani, bir omre bedeldir ~u ge9en her giintiniiz; Bir gUn evvel ~idiniz, bir saat evvel doniintiz! ~ark'rn iigil~u aylkllf o zaman size; 0 zaman varmanm imkfuu olur gayenize.

(Asun- s.443)

Buraya kadar Mehmet Akif Ersoy'un ~iirlerinde oldugu kadanyla, toplumu nasd gtirdtigtinii anlatmaya ~ali~llk. Gi:iriildiigu gibi Aim, y~ad1g1 dtinemde, toplumun btitiin sorun­lanru gtirebilmi~ bir ~airimizdir. Bununla da kalmarru§; toplumun aksayan ytinlerini, bunlann ne- , denlerini de olduk~a dogru tespit edebilmi§tir. H:ltta, kattlahm kattlmayalun, kendi ideolojik 1

dti§Uncesine gore mant!kh oneriler de getirrni~tir top! urn sorunlanrun ~oziimii i9in. '

------------------------ M ------------------------