Embed Size (px)
DESCRIPTION
hekasi 3
Citation preview
1
2
Sangguniang Aklat Para Sa
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang
na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko
at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng
edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Araling Panlipunan
3
Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Publishing House, Inc. Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072 E-mail Address: [email protected]
Agnes G. Rolle, Walter F. Galarosa
Sangguniang Aklat Para Sa Araling Panlipunan Rehiyon IV-CALABARZON Unang Edisyon, 2014
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa
Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.
Mga Bumuo ng Sangguniang Aklat
Focal Person (AP): Tagapangasiwa:
Manunulat:
Mga Nag-ambag:
Tagasuri:
Tagapagtala:
Tagaguhit:
Taga-anyo:
Janeth A. Abanador
Lourdes Z. Hinampas
Jose Paolo R. Dapula, Eric De Guia
Thea Joy G. Manalo
Walter F. Galarosa, Jose Paolo R. Dapula, Jinky D. Precioso, Alona A. Encinares, Leah Guillang, Godfrey D. Rutaquio, John Darryl B. Arit, Jasmine V. Laguador, Thea Joy G. Manalo
Alona A. Encinares, Jinky D. Precioso, Jose Paolo R. Dapula Angel Ellaine C. dela Rosa, Jeffrey V. Cambronero
4
PARA SA MGA GURO, Layunin ng Araling Panlipunan na makapaglinang ng mga kabataan sa Ikatlong
Baitang na may kakayahang makapagpamalas ng malawak na pag-unawa at
pagpapahalaga sa mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan
at rehiyon ng bansa batay sa (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at
(d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago,
interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal. Binubuo rin sa kaisipan ng mga
mag-aaral ang malalim na pag-unawa sa sariling lalawigan at karatig na lalawigan
higit ang kinabibilangang rehiyon upang ito ay mailarawan ng may pagmamalaki.
Ang magiging pokus ng mga aralin ay ang sariling lalawigan at rehiyon. Maaring
hindi sapat ang mga pagtatalakay ng mga konseptong pangrehiyon sa Kagamitan
ng Mag-aaral na inihanda ng mga manunulat sa pambansang antas. Kung kaya’t
kinakailangan ang kaakibat na sanggunian upang mas mapapalalim pa ang mga
aralin at maiangkop sa mga mag-aaral.
Ang Sangguniang Aklat Para sa Araling Panlipunan na ito ay ginawa upang
matulungan ang guro sa pagtuturo ng asignatura. Nakapaloob dito ang talaan ng
mga sanggunian, at mga karagdagang impormasyon tungkol sa rehiyon kasama
ang mga lalawigan nito na sumusuporta sa mga pagtalakay at mga gawain sa
Kagamitan ng Mag-aaral at Gabay ng Guro ( LMs and TGs). Mas mainam na
gamitin ang mga impormasyon sa aklat na ito pagkatapos talakayin ang mga aralin
sa Kagamitan ng Mag-aaral Ang mga bahagi ng sangguniang aklat ay ang mga
sumusunod:
Tuklasin Mo– naglalahad ng paksang aralin sa pamamagitan ng kuwento,
usapan, talata, mga larawan, tula, at awit tungkol sa sariling rehiyon at mga
lalawigan na kasapi nito
Gawin Mo-sinusubok ang pagkaunawa sa paksang aralin na tungkol sa
sariling rehiyon at mga lalawigan na kasapi nito
Paalala: May mga pagkakataon na limitado o hindi sapat ang mga impormasyong
makikita sa aklat na ito. Mayroon ding mga impormaryong nauulit na hango sa
ibang aralin batay sa paksa. Inaasahan ang iyong pakikipagtulungan upang
maisalin sa mga mag-aaral ang wasto at sapat na kaalaman sa bawat paksa.
Hinihiling din ang maayos na pagsasagawa ng bawat Gawain upang malinang ang
mga kasanayan na nakapaloob dito.
Matagumpay na pag-aaral at pagtuturo ang hangad namin para sa inyo.
MGA MANUNULAT
5
Mga Nilalaman
Yunit 1 : Ang Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon
Aralin 1: Mga Simbolo sa Mapa …..................
Aralin 2: Kinalalagayan ng mga Lalawigan
Sa Rehiyon Batay sa Direksyon at
Distansiya ……………………………...
Aralin 3: Relatibong Lokasyon ng mga
Lalawigan sa Rehiyon ……………....
Aralin 4: Katangian ng mga Lalawigan sa
Rehiyon …………………………….......
Aralin 5: Populasyon sa Aking
Pamayanan …………………………...
Aralin 6: Populasyon sa Aking Rehiyon ……...
Aralin 7: Katangiang Pisikal na Nagpapa-
Kilala ng Iba’t-ibang Lalawigan
Sa Rehiyon ………………………….....
Aralin 8: Mga Anyong Tubig at Anyong
Lupa sa Aming Rehiyon ………….....
Aralin 9: Pagkakaugnay-ugnay ng mga
Anyong Tubig at Anyong Lupa
Sa Aking Lalawigan at Rehiyon …...
Aralin 10: Paggawa ng Mapa na
Magpapakita ng mahalagang
Anyong Lupa at Anyong Tubig
Sa sariling Lalawigan …………….....
Aralin 11.1: Mga Lugar na Sensitibo sa
Panganib Batay sa Lokasyon at
Topograpiya …………………………
6
Aralin 11.2: Maagap at Wastong Pagtugon
Sa mga panganib na madalas
Maranasan ng Sariling
Rehiyon …………………………...…..
Aralin 12: Mga Pangunahing Likas na Yaman
Ng mga Lalawigan sa
Rehiyon ………………………………..
Aralin 13.1: Matalino at di-matalinong
Pangangasiwa ng Likas na
Yaman sa Sariling Lalawigan at
Rehiyon ………………………...……..
Aralin 14: Ang Kapaligiran ng Aking
Lalawigan sa Rehiyon…………...….
Yunit 2: Ang Mga kwento ng mga Lalawigan sa
sariling Rehiyon
Aralin 1.1: Pinagmulan ng mga Lalawigan
Sa kinabibilangang Rehiyon ……..
Aralin 1.1.1: Pinagmulan ng Lalawigan Ayon
Sa Batas ………………………………
Aralin 1.1.2: Mga Pagbabago sa Aking
Lalawigan at mga karatig na
Lalawigan sa Rehiyon …………..…
Aralin 1.2: Timeline ng Makasaysayang
Pangyayari sa Aking
Rehiyon ………………………….……
Aralin 1.3: Paraan ng Pakikipagtulungan
Ng mga Lalawigan sa
Kinabibilangang Rehiyon ……..…
7
Aralin 2: Mga Pagbabago at Pagpapa-
Tuloy ng Aking Lalawigan at
Kinabibilangang Rehiyon …….….
Aralin 3: Mga Kuwento ng Kasaysayan at
Mga Makasaysayang Pook sa
Aking Lalawigan at Rehiyon …….
Aralin 4: Mga Natatanging Simbolo at
Sagisag ng Aking Lalawigan ……
Aralin 5: Ilang Simbolo at Sagisag na
Nagpapakilala sa Iba’t-ibang
Lalawigan sa Rehiyon ……………
Aralin 6.1: Kahulugan ng Opisyal na
Himbo ng Kinabibilangang
Lalawigan ………..…………….…..
Aralin 6.2: Iba Pang Sining na Nagpapa-
Kilala ng Sariling Lalawigan at
Rehiyon ……………………….…….
Aralin 7.1: Mga Bayani ng Sariling
Lalawigan at Rehiyon …………...
Aralin 7.2: Pagpapahalaga sa mga
Bayani ng lalawigan at
Rehiyon ……………………………..
Aralin 7.3: Paglikha ng Anumang Sining
Tungkol sa Bayani ng
Lalawigan o Rehiyon na nais
Tularan ……………………….…......
Aralin 8: Ako at Ang Kuwento ng mga
Lalawigan ………………………….
8
Yunit 3 : Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng
Kinabibilangang Rehiyon
Aralin 1: Ano ang Kultura? …………………….
Aralin 2: Impluwensya ng Klima at
Lokasyon sa pagbuo at Pag-
Hubog ng Pamumuhay sa isang
Lugar ……………………………….….
Arallin 3.1: Ang Kultura ng Aming
Lalawigan ……………………...….…
Aralin 3.2: Mga Pangkat ng mga Tao sa
Rehiyon ng Kinabibilangan Ko …..
Aralin 3.3 Ang Mga Wika at Diyalekto sa
Aming Lalawigan at Rehiyon …….
Aralin 4: Nakikilala ang Kultura ng Aking
Rehiyon sa Aming Makasaysayang
Lugar ………………………………….
Aralin 5: Kultura Ko, Kultura Mo
Magkaiba, Magkapareho………..
Aralin 6: Nakikilala kami sa Aming
Kultura ………………………………..
Aralin 7: Mga Pangkat ng Tao sa
Lalawigan at Rehiyon, Igagalang
Ko ………………….………………….
Aralin 8: Sining Mo, Pahalagahan Mo
Mga Sining ng Lalawigan …….….
Aralin 9: Mga kaugalian, paniniwala at
Tradisyon ng Iba-ibang Lalawigan
Sa Rehiyon ……………………….….
Aralin 10: Mga Katawagan sa Iba-ibang
Layon ng Aming Rehiyon ……….
9
Aralin 11: Ang Mapang Kultural ng
Aking Rehiyon ……………….…….
Yunit 4: Ekonomiya at Pamamahala
Aralin 1: Kapaligiran at Ikinabubuhay sa
Mga Lalawigan ng
Kinabibilangang Rehiyon …….....
Aralin 2: Likas na Yaman ng
Kinabibilangang Rehiyon ……….
Aralin 3: Pinanggalingan ng mga
Produkto at industriya ng
Kinabibilangang Lalawigan at
Rehiyon ……………………………..
Aralin 4: Mga Produkto at Kalakal ng
Kinabibilangang Rehiyon …….…
Aralin 5: Magkakaugnay na Pang-
Kabuhayan ng mga Lalawigan
Sa Rehiyon …………………………
Aralin 6: Pakikipagkalakalan tungo sa
Pagtugon ng Pangangailangan
Ng mga Lalawigan sa
Rehiyon ………………………….….
Aralin 7: Kahalagahan ng Imprastraktura
Sa Kabuhayan ng mga
Lalawigan ………………………......
Aralin 8: Ang Kalakal ng Lalawigan………
10
Aralin 9: Ang Pamunuan sa mga
Lalawigan sa Aking Rehiyon …...
Aralin 10: Mga Namumuno at Kasapi
Ng mga Lalawigan ………………
Aralin 11: Mga Tungkulin at Pananagutan
Ng mga Namumuno sa Aking
Lalawigan ………………………….
Aralin 12: Paraan ng Pagpili ng Pinuno ng
Lalawigan ………………………….
Aralin 13: Kahalagahan ng Pamahalaan
Sa bawat Lalawigan sa
Kinabibilangang Rehiyon ….……
Aralin 14: Paglilingkod ng Pamahalaan
Sa mga Lalawigan ng
Kinabibilangang Rehiyon …….…
Aralin 15: Pakikilahok sa mga Proyekto
Ng Pamhalaan ng mga
Lalawigan sa Kinabibilangang
Rehiyon ……………………………..
Aralin 16: Kabahagi Ako sa Pag-unlad
Ng Aking Lalawigan sa
Kinabibilangang Rehiyon ……….
11
YUNIT I
Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon
12
Aralin 1: Ang mga Simbolo sa Mapa
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Pag - aralan ang mapa ng CALABARZON
Mapa ng CALABARZON na may mga simbolo Ipakita sa larawan ang mga lalawigan, lungsod, at bayan dito.
13
Punan ng sagot ang bawat kahon sa talahanayan.
Gawin ito sa sagutang papel:
Simbolo sa
mapa
Kahulugan ng
simbolo
Pangalan ng anyong
lupa/tubig o
estruktura
Lugar kung saan
ito mata
tagpuan
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 2: Kinalalagyan ng mga Lalawigan sa Rehiyon Batay sa
Lokasyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.
Gawain A
1. Tingnan ang mapa ng Rehiyon IV-A.
2. Sagutin ang mga tanong sa ibaba ng mapa.
Mga Tanong: 1. I lang lalawigan ang bumubuo ng Rehiyon IV-A?
2. Ano ang kahulugan ng CALABARZON?
3. Ano ang mga lalawigan na kabilang dito?
4. Sa anong direksiyon matatagpuan ang sumusunod:
a. Rizal- ___________________________
b. Batangas - ________________________
c. Quezon - ___________________________
d. Laguna - ___________________________
14
Gawain B: Tingnan muli ang mapa ng Rehiyon IV-A. Punan ang bawat patlang
ng tamang direksiyon ayon sa kinalalagyan nito sa mapa.
1. Ang Rizal ay nasa gawing _______________ ng
Laguna. 2. Ang Batangas ay nasa _____________ ng Quezon.
3. Ang Laguna ay nasa gawing ___________ ng Cavite.
4. Ang Quezon ay nasa __________ ng Batangas
5. Ang Cavite ay nasa gawing___________ ng Rizal
6. Ang Quezon ay nasa gawing _________________ng Laguna.
7. Ang Rizal ay nasa direksiyong _____________ ng Cavite.
8. Ang Laguna ay nasa _______________ ng Quezon.
9. Ang Batangas ay nasa _______________ ng Cavite.
10. Ang Cavite ay nasa ____________ ng Laguna.
Gawain C Gamit in muli ang mapa ng CALABARZON. Tukuyin ang mga lalawigan, bayan o lungsod na matatagpuan sa mga pangunahin at
pangalawang direksiyon. Isulat ito sa kaukulang talulot ng bulaklak. Gawin sa sagutang papel.
Aralin 3: Relatibong Lokasyon ng mga Lalawigan sa Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Bigyang diin ang karagdagang talata tungkol sa sariling rehiyon.
Ipagawa ang Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.
Pansinin ang mapa ng Rehiyon IV- A CALABARZON. Kung iba’t
ibang pulo ang pagbabatayan, mapapansin na nagbabago ang pagtukoy ng lokasyon ng mga ito. Halimbawa, kung ang
pagbabatayan ay ang lalawigan ng Laguna, ang lokasyon ng Batangas ay nasa t imog kanluran nito. Ngunit kung ang
pagbabatayan ay ang Cavite, ang lokasyon nito ay nasa t imog
silangan. Pag-aralan ang pagtukoy ng mga kinalalagyan ng mga lalawigan ng rehiyon. Suriin ito sa tulong ng mapa.
1. Ang Rizal ay nasa hilaga ng Laguna. 2. Ang Laguna ay nasa silangan ng Cavite.
3. Ang Cavite ay nasa t imog- kanluran ng Rizal.
15
4. Ang Batangas ay nasa kanluran ng Quezon.
5. Ang Laguna ay nasa hilagang silangan ng Batangas.
Gawain A
Ang sumusunod na halimbawa ay isang paraan ng pagtukoy sa
kinalalagyan ng isang lugar gamit ang relat ibong lokasyon. Subukan
mong hanapin sa mapa ng Rehiyon IV-A CALABARZON ang
sumusunod.
1. Anong mga lalawigan ang nasa kanluran ng Quezon?
2. Anong lalawigan ang nasa hilagang-silangan ng Batangas?
3. Anong lalawigan ang nasa t imog - silangan ng Laguna?
4. Anong mga lalawigan ang nasa silangan ng Cavite?
5. Anong mga lalawigan ang nasa t imog ng Rizal?
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 4: Katangian ng mga Lalawigan sa Rehiyon
Ang Rehiyon IV–A o t inatawag na CALABARZON ay binubuo ng
limang lalawigan. Ito ay ang mga lalawigan ng Cavit e, Laguna,
Bat angas, Rizal at Quezon.
Ang rehiyong ito ay nasa Timog-Silangan ng Luzon at nasa dakong Silangan
ng Metro Manila.
Ang rehiyong ito ay it inuturing na maunlad dahil sa malalaking industriyang
pinagkikitaan tulad ng mga pagawaan at
masiglang kalakalan. Gayunpaman, nakilala rin ang mga lalawigan sa rehiyong ito dahil sa mayamang
angking pisikal ng mga ito.
16
LAGUNA Ang lalawigan ng Laguna ay nasa pinakagitnang bahagi ng
rehiyon. Ito ay napaliigiran ng mga lalawigan ng Rizal sa t imog,
Quezon sa kanluran, Cavite sa silangan at ng Batangas sa bandang hilaga. Ang lalawigan ay may mahigit na isang daang libong hektarya
ng lupa at may kabuuang lawak na 1,823.6 km2. Ang malaparaisong
Laguna ay nasa paanan ng tat long matataas na bundok ng Makiling at Banahaw at ilang bahagi ng Sierra Madre. Ang Lawa ng Laguna sa
hilaga ng lalawigan ay it inuturing na pangatlo sa pinakamalapad na
lawa sa Asya. Halos sangkatlong bahagi ng Laguna ay nasasakop pa ng masukal na kagubatan kung kaya karamihan sa mga produkto ay
nangagaling dito. Ang Laguna ay isa sa mga lalawigan na may pinakamaraming hot springs. Karaniwan itong matatagpuan sa mga
bayan ng Los Baños at Calamba. Dinarayo ito ng mga turista. Sa
bulubunduking bayan ng Nagcarlan at karat ig nito, makikita ang walong bundok. Sa San Pablo naman makikita ang pitong mas maliliit
na lawa na sadyang nakawiwiling pasyalan. Malaking bahagi ng Laguna ay angkop sa pagsasaka ng mga palay at iba pang
pananim. Ang mga bayang mas malapit sa Maynila ay nagkaroon
na ng mga industriya na pangunahing hanapbuhay ng mga taga roon.
BATANGAS
Ang lalawigan ng Batangas ay matatagpuan sa t imog-
kanlurang bahagi ng Luzon. Ito ay napaliligiran ng mga lalawigan ng
Cavite at Laguna sa hilaga at ng Quezon sa Silangan. Ang pinakatimog ng lalawigan ay ang isla ng Mindoro na pinaghiwalay ng
Verde Island Passage at West Philippine Sea o Dagat Kanlurang
Pilipinas sa dakong kanluran nito. Pumapangalawa ang lalawigan ng Batangas sa lawak at laki nito sa buong Rehiyon IV- A na may
kabuuang lawak na mahigit sa 3,165. 8 km2. Ang lalawigang ito ay
naging tanyag dahil sa pinakamaliit at akt ibong bulkan sa buong daigdig na napaliligiran ng isang lawa. Ito ang Bulkang Taal. Ang
malaking bahagi ng lalawigan ay t inataniman ng iba’t ibang produktong agraryo katulad ng tubo sa Nasugbu na
pinanggagalingan ng malaking produksiyon ng asukal. Bagama’t
malaking bahagi ng lalawigan ang angkop na sakahan, may ilang bahagi rin ang ginagawang pastulan ng mga baka dahil sa
17
bulubundukin ang mga lupain sa mga bayan ng San Juan at Bauan.
Mahaba rin ang baybayin ng Batangas na kadalasan ay dinarayo pa ng mga turista.
RIZAL Ang pambansang bayani na si Dr. Jose P. Rizal ang naging
basehan ng pangalan ng lalawigang ito. Ang lalawigan ng Rizal ay t inatawag na “Duyan ng Pambansang Sining” dahil sa mga kinilalang
Alagad ng Sining tulad nina Carlos “Botong” Francisco at Vicente
Manansala na pawang mga taga-Rizal.
Ang lalawigang ito ay matatagpuan sa hilaga ng Laguna at kanluran ng Quezon. Ito ay nasa hilagang bahagi ng rehiyon at may
kabuuang sukat na 1,308.9 km2. Hindi man kasinlaki ng Quezon at
Batangas, ang kalakhan ng lalawigang ito ay bulubundukin. Ang bahaging kanluran ng lalawigan na malapit sa Maynila ay maituturing
na kapatagan. Ito ay industriyal na lugar na karaniwang hanapbuhay rito. Malaking bahagi sa dakong silangan ng lalawigan ay bahagi ng
Sierra Madre kung kaya’t maraming bayan ng Rizal ang nasa
kabundukan. Katulad din ng karamihan ng lalawigan sa Rehiyon IV-A, tag-init kapag Nobyembre hangang Abril. Tag-ulan naman sa ibang
mga buwan. Ang temperatura ay nagiging malamig sa matataas na
bahagi ng lalawigan.
QUEZON Ang lalawigan ng Quezon ang pinakamalawak sa buong
Rehiyon IV-A sa sukat ng 8,706.6 km2. Ang lalawigan ay nasa pinakasilangang bahagi ng rehiyon. Sa Kanluran nito ay ang mga
lalawigan ng Rizal, Laguna, at Batangas at sa silangan naman ang Dagat Pasipiko. Ang lawak at lokasyon ng Quezon ay pangunahing
dahilan kung kaya’t karamihan sa hanabuhay ng mga taga roon ay
pangingisda at pagsasaka.
Halos kalahati ng lalawigan ay mataas kaya naman ang mga
bayan sa dakong hilaga ng lalawigan ay nasa kabundukan. Ang malaking bahagi ng Sierra Madre ay matatagpuan sa kahabaan ng
lalawigan ng Quezon. Kabilang dito ang Bundok Banahaw na siyang pinakamataas na bahagi nito. Ang maliit na lugar sa gitnang bahagi
ng Quezon ang t inataniman ng iba’t ibang pananim lalo na ng palay.
Ang silangang bahagi naman ng lalawigan ay isang tangway na kung tawagin ay Bondoc Peninsula. Nag-iiba ang dami ng ulan sa iba’t
18
ibang bahagi ng Quezon. Kapag Nobyembre hanggang Abril, asahan
ang kapal ng pag-ulan sa silangang bahagi ng Quezon ngunit hindi gaano sa hilagang bahagi nito. Mas higit na nakikita ang kaibahan sa
Bondoc Peninsula at Lamon Bay na hindi gaanong umuulan.
CAVITE Ang Cavite ang pinakamaliit na lalawigan sa rehiyon ng CALABARZON na may sukat na 1,297.6 km². Ito ay matatagpuan sa
kat imugang baybayin ng Look ng Maynila at 30 kilometro sa t imog ng
Maynila. Trece Mart ires ang kabisera nito. Ito rin ang nanatiling sentro ng pamahalaang panlalawigan dahil narito ang kapitolyo.
Pinalilibutan ang Cavite ng mga lalawigan ng Laguna sa silangan at Batangas sa t imog. Sa kanluran matatagpuan ang Dagat Timog Tsina.
Ito ay may kabuuang populasyon na 3,090,691 batay sa 2010
sensus. Ang Cavite ay isa sa mga lalawigan sa Pilipinas na mabilis ang pag-angat ng ekonomiya dahil malapit ito sa Metro Manila. Nahahati
ang lalawigan ng Cavite sa 18 bayan at 5 lungsod. Ang mga lungsod ng Cavite at Tagaytay, Trece Mart ires, Dasmarinas, Imus at Bacoor.
Ang kalakhan ng lalawigan ay patag. Mataas lamang sa bahagi ng
t imog patungong Tagaytay. Matatanaw dito ang Lawa ng Taal sa Batangas. Ang pangunahing ikinabubuhay ng mga tao dito ay
Pagsasaka. Ang Cavite ay may dalawang uri ng klima. Ang tagtuyot
na nagsisimula sa Nobyembre hanggang Abril, at tag-ulan, na nagsisimula sa Mayo hanggang Oktubre. Ang pinakamalamig na
buwan ay sa pagitan ng Enero at Pebrero at pinakamainit naman kapag Abril at Mayo. ( Sanggunian: WIKI FILIPINO)
Gawain A A. Batay sa nabasa, ilarawan ang kabuuang pisikal na katangian ng
mga lalawigan sa iyong rehiyon. Sagutin ang mga katanungan sa ibaba. Isulat sa sagutang papel.
1. Anong lalawigan ang karamihan ng lugar ay bulubundukin? 2. Anong lalawigan ang nasa kapatagan ngunit napapalibutan ng
mga bundok?
3. Anong lalawigan ang karamihan sa lugar ay kapatangan ngunit may ilang bahagi sa silangan na bulubundukin kung kaya’t mas
angkop ito sa pagpapastol? 4. Anong lalawigan ang pinakamalawak ang lupain sa buong rehiyon
ngunit ang karamihan nito ay bulubundukin?
5. Anong lalawigan ang may malawak na sakahan at mahabang baybayin?
19
B. Batay sa inyong sagot sa itaas, hanapin ang mga salita sa puzzle at isulat sa sagutang papel.
C A V I T E O L L Q
I A B A T A N G A U
C O V G M Q O F R E
O I Q U U U R E I Z
L N W N T E I B Z O
N U N A S Z Z N A N
A A E B U O A O L I
H L A G U N A N U T
Y Z T P O C H O E E
Q E B A T A N G A S
Gawain B
A. Punan ng tamang impormasyon ang bawat kahon sa ibaba
upang makompleto ang talaan ng mga katangian ng mga
lalawigan.
Katangian ng mga Lalawigan sa Rehiyon IV-A CALABARZON
Lalawigan Lokasyon Direksiyon Sukat Anyo
Cavite
Laguna
Batangas
Rizal
Quezon
20
B. Sabihin kung anong direksiyon ang tatahakin kung pupunta sa
mga lugar ng rehiyon.
1. Papuntang Cavite mula sa Laguna? 2. Papuntang Quezon mula Batangas?
3. Papuntang Rizal mula Cavite?
4. Papuntang Laguna mula Rizal? 5. Papuntang Quezon mula Laguna?
Gawain C Paghambingin ang sumusunod na pares ng lalawigan na hindi
lalampas sa tat long pangungusap bawat isa.
1. Cavite at Quezon
2. Batangas at Rizal 3. Quezon at Laguna
4. Laguna at Batangas
5. Cavite at Batangas
Aralin 5: Populasyon sa Aking Pamayanan
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang aktual na datos sa sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain
Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.
Populasyon ng Bahagi ng mga
Barangay ng San Narciso, Quezon Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value)
Barangay Populasyon Abuyon 4,500
A Bonifacio 700
Bani 1,300
Binay 2,500
Buenavista 1,700
21
Bilang ng mga Babae at Lalaki
Bilang ng Matatanda at Bata
Batangas
Bilang ng mga Babae at Lalaki
Barangay Babae Lalaki Kabuuan
Abuyon 2,700 1800 4,500
A Bonifacio 400 300 700
Bani 700 600 1,300
Binay 1300 1200 2,500
Buenavista 800 900 1,700
Barangay Bata
(edad 18-
pababa)
Matatanda
(edad mataas
pa sa 18)
Kabuuan
Abuyon 2000 2500 4,500
A Bonifacio 300 400 700
Bani 500 800 1,300
Binay 1000 1500 2,500
Buenavista 1000 700 1,700
Populasyon ng Bahagi ng mga
Barangay ng Bauan, Batangas Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value)
Barangay Populasyon Alagao 1,836
Aplaya 7,604
As-is 2,239
Bagong Silang 410
Baguilawa 1,412
Buenavista 1,700
22
Bilang ng Matatanda at Bata
Cavite
Bilang ng mga Babae at Lalaki
Barangay Babae Lalaki Kabuuan
Alagao 858 978 1,836
Aplaya 4,061 3,543 7,604
As-is 1,042 1,197 2,239
Bagong Silang 171 239 410
Baguilawa 714 698 1,412
Barangay Bata
(edad 18-
pababa)
Matatanda
(edad mataas
pa sa 18)
Kabuuan
Alagao 1,001 835 1,836
Aplaya 3,998 3,606 7,604
As-is 1,086 1,153 2,239
Bagong Silang 195 215 410
Baguilawa 715 697 1,412
Populasyon ng Bahagi ng mga Barangay ng Amadeo, Cavite
Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value)
Barangay Populasyon Banaybanay 2,155
Bucal 949
Dagatan 2,031
Halang 1,814
Loma 1,816
Buenavista 1,700
Barangay Babae Lalaki Kabuuan
Banaybanay 1,126 1029 2,155
Bucal 437 512 949
Dagatan 986 1,045 2,031
Halang 847 967 1,814
Loma 917 899 1,816
23
Bilang ng Matatanda at Bata
Rizal
Bilang ng mga Babae at Lalaki
Barangay Bata (edad 18-
pababa)
Matatanda (edad mataas
pa sa 18)
Kabuuan
Banaybanay 1,203 952 2,155
Bucal 464 485 949
Dagatan 985 1,046 2,031
Halang 1,001 813 1,814
Loma 845 971 1,816
Populasyon ng Bahagi ng mga
Barangay ng San Mateo, Rizal Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value)
Barangay Populasyon
Ampid 27, 365
Dulongbayan 1 5,030
Dulongbayan 2 6,837
Gulod Malaya 8,564
Banaba 21,553
Buenavista 1,700
Barangay Babae Lalaki Kabuuan
Ampid 12,379 14,986 27, 365
Dulongbayan 1 2,111 2,919 5,030
Dulongbayan 2 2,841 3,996 6,837
Gulod Malaya 4,775 3,789 8,564
Banaba 8,057 13,496 21,553
24
Bilang ng Matatanda at Bata
Laguna
Bilang ng mga Babae at Lalaki
Barangay Bata (edad 18-
pababa)
Matatanda (edad mataas
pa sa 18)
Kabuuan
Ampid 1,3984 1,3381 27, 365
Dulongbayan 1 3,081 1,949 5,030
Dulongbayan 2 3,988 2,849 6,837
Gulod Malaya 4,986 3,578 8,564
Banaba 12,853 8,700 21,553
Populasyon ng Bahagi ng mga
Barangay ng Cabuyao, Laguna
Ayon sa 2010 Census Populat ion and Housing (Appoximat ed value)
Barangay Populasyon Baclaran 12,192
Banaybanay 21,934
Banlic 12,675
Butong 12,360
Bigaa 10,051
Buenavista 1,700
Barangay Babae Lalaki Kabuuan
Baclaran 6,003 6,198 12,192
Banaybanay 11,401 10,533 21,934
Banlic 5,865 6,810 12,675
Butong 6,031 6,329 12,360
Bigaa 5,070 4,981 10,051
25
Bilang ng Matatanda at Bata
Gawain A: Sagutin ang Gawain sa LM
Gawain B: Sagutin ang Gawain sa LM
Gawain C: Sagutin ang Gawain sa LM
Aralin 6: Populasyon ng mga Lalawigan sa Rehiyon
Ang pamayanan ay maaring barangay, bayan, lalawigan, rehiyon, bansa o buong daigdig. Ito ay kinabibilangan ng mga tao na
siyang bumubuo ng populasyon. Dalawang uri ang karaniwang
pagsukat ng populasyon. Ang isa ay ang simpleng pagbilang ng mga tao sa isang pamayanan. Ang isa pa ay ang pagsukat ng kapal ng
populasyon batay sa dami ng taong naninirahan sa isang bahagi nito.
Ginagamit ang mapa ng populasyon sa pagtukoy ng bilang
ng mga taong naninirahan sa bawat pamayanan. Nagagamit din ang ganitong mapa sa pagtutukoy at paghahambing ng populasyon
ng mga tao sa iba’t ibang lugar na nakatira dito.
Suriin natin ang populasyon ng
Rehiyon IV- A CALABARZON. Ito’y rehiyon na malapit sa kabisera ng at ing bansa, ang
National Capital Region, na marami ang
mga sentrong pangkomersyo at industriya. Ano sa palagay ninyo ang epekto nito sa
populasyon ng rehiyon? Gaano kalaki o
Barangay Bata
(edad 18-
pababa)
Matatanda
(edad mataas
pa sa 18)
Kabuuan
Baclaran 6,153 6,039 12,192
Banaybanay 10,849 11,085 21,934
Banlic 5,943 6,732 12,675
Butong 6,580 6,780 12,360
Bigaa 6,039 4,012 10,051
26
Talahanayan ng Land Area ng
Rehiyon IV – A CALABARZON
Lalawigan Land Area
Cavite 1,287.6 km2
Laguna 1.759.7 km2
Batangas 3,165.8 km2
Rizal 1,308.9 km2
Quezon 8,842.8 km2
kaliit ang populasyon ng rehiyon? Sa datos na nakalap tungkol sa
populasyon ng bansa noong 2010, ang Rehiyon IV- A CALABARZON ang may pinakamalaking populasyon sa bansa. Sa mapa makikita
ang populasyon ng mga lalawigan ng rehiyon noong 2010.
Pananda: = 100,000 katao
Tingnan muli ang mapa ng rehiyon, di nga ba’t malaki ang sakop
nito? Tinatayang ang kabuuang lupain ng Rehiyong IV-A CALABARZON kabilang ang limang lalawigan ay umaabot sa mahigit
sa 16,000 km2 na hektaryang lupain.
27
Pag-aralan sa mapa ang kapal ng populasyon sa bawat
lalawigan ng Rehiyon IV-A CALABARZON at ang talahanayan tungkol dito. Bakit kaya magkakaiba ang bilang ng mga tao sa iba’t ibang
lalawigan? Suriin ang mga paglalarawan ng bawat lalawigan ng rehiyon. Nakatutulong ba ito upang mabigyang rason ang
pagkakaiba-iba ng mga populasyon ng mga lalawigan sa rehiyon?
Lalawigan Katangian ng
Anyong Lupa o Anyong
Tubig
Pangunahing
Hanapbuhay
Katangian ng
Dami ng Tao
Cavite Malawak ang
kapatagan, May
mahabang
baybayin
Pagsasaka
Pagpapastol Manggawa sa
mga pabrika o
kompanya
Tingnan sa
mapa
Laguna Malawak na kapatagan na
napapalibutan
ng bundok Malawak ng
lawa at
maraming talon
Pagsasaka Pangingisda
Manggawa sa
mga pabrika o kompanya
Tingnan sa mapa
Batangas Malawak na
kapatagan Mahabang
baybayin
Pabrika ng
langis Daungan ng
mga barko
Manggawa sa mga pabrika
Tingnan sa
mapa
Rizal Bulubundukin
Maliit na
bahagi ang kapatagan
Pagsasaka
Manggagawa
(sa malapit sa Kalakhang
Maynila)
Tingnan sa
mapa
Quezon Maliit na
bahaging kapatagan
Bulubundukin
Malaking bahagi ang
tangway
Pagsasaka
pangingisda
Tingnan sa
mapa
28
Iba- iba rin ang pangkat ng mga tao na kabilang sa populasyon ng bawat lalawigan. Sa at ing rehiyon, malaking bahagi ang mga
pangkat ayon sa kanilang kabuhayan. Kung kaya’t marami rito ang mga magsasaka, mangingisda, at mangagawa sa iba’t ibang
kompanya at pabrika. Malaking bahagi rin ang kababaihan na
nakapag-aambag sa paglago ng kabuhayan at kaayusan sa at ing pamayanan. Ang buong rehiyon ay t inatawag na rehiyon ng mga
Katagalugan dahil sa kanilang gamit na wika ngunit may ilang maliit
na bahagi ng populasyon na kasama sa katutubong pangkat. Sila ang mga naunang mga pangkat na nanirahan sa malawak na lupain
ng ating rehiyon. Paano natin mapahahalagahan ang iba’t ibang pangkat ng tao sa at ing mga lalawigan?
Gawain A Isipin ang populasyon ng Rehiyon IV- A CALABARZON. Alin ang
pinakamalaki? Alin ang pinakamaliit? Gamit ang mga larawan ng iba’t ibang dami ng tao, ilagay ang akmang larawan sa bawat
lalawigan ayon sa kanilang populasyon sa inyong sagutang papel.
Tandaan na ang pinakamaraming tao ang may pinakamalaking populasyon.
Gamit in ang talahanayan na binigay sa Tuklasin Mo. =1,000,000 katao
29
Gawain B Tingnan ang bar grap tungkol sa populasyon ng iba’t ibang pangkat na matatagpuan sa at ing rehiyon. Ano ang masasabi mo tungkol sa
pagkakaiba - iba ng dami ng mga pangkat? Paghambingin ang mga
lalawigan ayon sa grap.
1500
1200
900
600
300
0
1. Alin sa mga lalawigan ang may pinakamaraming nakatirang
mangagawa? Alin naman ang may pinakamaraming mangingisda?
___________________________________________________
2. Bakit sa palagay mo maraming nakatirang manggagawa sa
___________? Ano ang maaring dahilan kung bakit maraming
gustong tumira rito? ___________________________________________________
3. Ano ang katangian ng lalawigan ng ______________ at marami ang nakatirang mangingisda rito?
___________________________________________________
4. Paghambingin ang bilang ng mga mangagawa sa mga lalawigan ng Rizal at Quezon. Aling lalawigan ang mas
maraming mangagawa? ___________________________________________________
Cavite Laguna Batangas Rizal Quezon
Bilang ng
Tao
Pangkat ng Tao
Pananda
mangingisda
manggawa
30
5. Paghambingin ang bilang ng mangingisda sa lalawigan ng
Laguna at Cavite. Aling lalawigan ang mas kakaunti ang populasyon?
___________________________________________________
Gawain C
Basahin muli ang katangian ng populasyon ng mga lalawigan sa
at ing rehiyon. Sumulat ng 1-2 talata tungkol sa iba’t ibang pangkat sa
sariling lalawigan ayon sa sumusunod: 1. Maaaring ihambing ang iba’t ibang pangkat sa mga pangkat
ng karat ig na lalawigan. 2. Maaaring ilahad ang kaugnayan ng mga uri ng kabuhayan at
uri ng lupain ng sariling lalawigan sa karat ig na lalawigan.
3. Maaaring ilahad kung paano pahalagahan ang iba’t ibang pangkat sa sariling lalawigan.
Gawing gabay ang halimbawang talata sa ibaba.
Ang mga Pangkat sa Aking Lalawigan
Ako’y nakatira sa Cavite. Maraming taong nakatira rito.
Malawak ang baybayin dito kung kaya karamihan sa hanapbuhay ay pangingisda. Malawak din ang aming bukid kaya marami ang
magsasaka. Pero mas marami ang mangingisda kaysa sa magsasaka.
Dahil malapit sa Kalakhang Maynila, marami ang nakatayong
kompanya dito. Mas maraming manggagawa ang nakatira dito kaysa aming karat ig na lalawigan. Mahalaga ang mga manggagawa na
nakatira sa amin. Sinisiguro ng aming mayor na sapat ang mga sasakyan sa lansangan upang hindi sila maabala sa pagpunta sa
kanilang mga trabaho.
31
Aralin 7: Katangiang Pisikal na Nagpapakilala ng iba't-ibang
Lalawigan sa Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang aktual na datos sa sariling rehiyon. Ipagawa ang
Gawain Mo A-C gamit ang mapa ng sariling rehiyon.
Gawain A
Isulat ang nakikitang pisikal na katangian ng mga lalawigan batay sa mapa.
LALAWIGAN Mga simbolong
nakikita sa mapa
Ipinahihiwatig ng
katangiang pisikal
Cavite
Laguna
Batangas
Rizal
Quezon
Gawain B. Halina't maglakbay. Sabihin kung saan matatagpuan ang mga kilalang anyong tubig at anyong lupa ng Rehiyon IV- A.
32
Ilagay ang mga lalawigan at lungsod na kung saan matatagpuan ang mga anyong lupa at tubig na nakasulat,
33
_________________
Pilipinas
Taal Lake
_______________________ Pilipinas
Bundok Banahaw
Bulkang Taal
______________________ Pilipinas
Bundok Makiling _________________
Pilipinas
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
34
Aralin 8: Mga Anyong Tubig at Anyong Lupa sa Aming Rehiyon
Ang mga rehiyon ay may mga anyong lupa at anyong tubig na
natatangi at nagpapatanyag sa bawat lalawigan nito. Kapag binangit ang ilan sa mga anyong lupa at anyong tubig na ito, agad
naalala ng mga tao ang lalawigan kung saan matatagpuan ito.
Tuklasin natin ang ilan sa mga ito na makikita sa at ing rehiyon at sa karat ig nito.
Sa Rehiyon IV- A CALABARZON matatagpuan sa Laguna ang kilalang Bundok ng Makiling, na it inuturing ng mga siyentipiko na isang
bulkan ngunit hindi pa pumuputok sa mahabang panahon. Sa Laguna rin matatagpuan ang pinakamalaking lawa sa Pilipinas, ang Lawa ng
Laguna. Sa Quezon naman makikita ang Bundok Banahaw, isa ring
natutulog na bulkan kagaya ng Bundok Makiling. At ang ilang bahagi ng bulubunduking lugar ng Sierra Madre. Sa Batangas naman
matatagpuan ang pinakamaliit na Bulkang Taal na nakalubog sa Lawa ng Taal. Matatanaw rin ang kagandahan ng anyo nito sa
Tagaytay, Cavite. Bulubundukin naman kung maituturing ang
lalawigan ng Rizal ngunit matatagpuan dito ang Talon ng Hinulugang Taktak na masarap pasyalan ng mag-anak.
Pag-aralan natin ang mga katangian ng ilang anyong lupa at anyong tubig ng bawat lalawigan. Ano kaya ang masasabi natin
tungkol sa mga ito? Alin kaya dito ang nagpapakilala ng bawat lalawigan sa at ing rehiyon?
Ilang lawa
Ilang bundok
Ilang talon
Lawa Laki Bundok Taas Talon Taas
Laguna 89,076 ha. Bundok
Halcon
2586 m Pagsanjan 390 ft .
Taal 24,356 ha. Bulkan ng
Malindig
1157 m Tamaraw 423 ft
35
Gawain A Anong mga anyong lupa o anyong tubig na makikita sa at ing
rehiyon? Isulat ang ilan sa mga ito sa sagutang papel.
Gawain B, C, Tandaan Mo, Natutuhan Ko: Tingnan sa LM.
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 9: Pagkakaugnay-ugnay ng mga Anyong Tubig at Anyong Lupa sa Aking Lalawigan at Rehiyon
Nasa bahaging t imog ang mga hanay ng bundok sa at ing
rehiyon. I lan dito ay ang Bundok Banahaw na naghihiwalay sa Laguna
at Quezon. Ang Bundok Makiling na nasa pagitan ng Laguna at Batangas. Samantala, ang Lawa ng Bombon ay nasa gitna ng
Bulkang Taal. Ang Bulkang Taal naman ay nasa gitna ng Lawa ng
Taal. Ito ang bulkan na it inuturing na isa sa mga pinakaaktibong bulkan sa Pilipinas.
36
Ang t inatawag na “Lungsod ng Pitong Lawa” ay ang San Pablo dahil sa pitong lawa na makikita rito. Ang mga ito ay ang Bunot,
Calibato, Muhikap, Padparan, Pandin, Sampaloc, at Yambo.
Maging ang Batangas at Cavite ay hindi nagpapahuli kung pag-
uusapan ang katangiang pisikal. Ang lalawigang ito ay maburol sa hangganan ng Maragondon at Batangas.
Sa Rizal naman matatagpuan ang HinulugangTaktak. Isang talon na masasabing popular na lugar panturismo sa Lungsod ng
Antipolo. Ito ang talon na nag-uugnay sa anyong tubig at anyong lupa dahil nanggagaling ang tubig sa bundok patungo sa bahaging
katubigan tulad ng sapa at ilog.
Gawain A
Pangkatang Gawain
1. I tala ang magkakaugnay na anyong lupa at anyong tubig sa
inyong lalawigan gamit ang mapang topograpiya
ng Rehiyon IV-A CALABARZON. 2. Pumili ng lider at tagatala upang maipon ang mga datos na
kailangan. 3. Isulat sa talahanayan o talaan ang magkakaugnay na anyong
lupa at anyong tubig na matatagpuan sa bawat lalawigan at
ipaliwanag ito. 4. Iulat ang natapos na gawain ng bawat pangkat.
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 10: Paggawa ng Mapa ng Mahahalagang Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Sariling Lalawigan at Rehiyon at sa mga Karatig Nito
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa
LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo
A-C.
37
Gawain A
Batay sa pisikal na mapa ng iyong rehiyon. Kilalanin ang mga
lalawigan na t inukoy ng sumusunod na pahayag. Isulat ang tamang
sagot sa patlang.
_________1. Dito makikita ang Bundok Banahaw. _________2. Kilala rito ang Lawa ng Laguna at Bundok Makiling.
_________3. Ang Talon ng Hinulugang Taktak ang pinakatampok sa lugar na ito.
_________4. Sa lalawigang ito makikita ang Puerto Azul Beach Resort.
_________5. Matatagpuan dito ang Bulkang Taal na it inuturing na pinakamaliit na bulkan sa bansa.
Gawain B Basahin at unawaing mabuti ang sumusunod na sitwasyon. Sagutin ang mga katanungan sa task card sa bawat estasyon. Buuin
ang puzzle ng mapa ng mga lalawigan pagkatapos nito.
Ang Paglalakbay ng mga Batang Iskawt
Nagkaroon ng pagkakataong makasama sa kamping ang mga KAB Iskawt mula sa Ikat long Baitang ng Lopez West
Elementary School noong nakaraang Linggo. Bilang bahagi ng
kanilang gawain sa araw na iyon, gagawa sila ng mapa upang mahanap ang nawawalang piraso ng puzzle ayon sa
direksiyon na nakasulat sa task card. Limang estasyon ang dapat nilang madaanan upang mabuo nila ang puzzle. Ang
bawat estasyon ay may nakatakdang gawain upang makuha
ang piraso ng puzzle.
38
Estasyon 1: Quezon
Awit in ang Bundok Banahaw nang malakas upang makuha ang task
card. Pagkatapos umawit, sasagutin ang katanungan na nakasulat
sa papel. Tanong:
Dito matatagpuan ang Bundok Banahaw. Ito ay binubuo
rin ng kapatagan, talampas, at bulubunduking anyong lupa. Napaliligiran ito ng mga isla at iba pang mga
anyong tubig. Anong lalawigan ito? Maaari nang kunin ang piraso ng puzzle pagkatapos na masagot
nang tama ang katanungan.
Estasyon 2: Laguna
Tumalon ng tat long (3) beses at isigaw ang "Kami ang mga Batang
Iskawt." Sagutin ang ikalawang katanungan.
Tanong: Ang Bundok Makiling ay isa sa mga anyong lupa rito.
Makikita rin dito ang pinakamalaking lawa sa bansa. Makikita rin dito ang Talon ng Pagsanjan na isa ring
atraksyon sa lugar. Ano ang lalawigang t inutukoy rito?
Estasyon 3: Cavite
Magmartsa habang umiikot nang tat long (3) beses. Sabihin nang malakas ang salitang "Mabuhay!".
Tanong:
Isa sa mga makasaysayang pook na dinarayo rito ay
ang Bundok ng Maragondon. Dito pinatay ang Ama ng Rebolusyong Filipino na si Andres Bonifacio. Ang
lalawigang ito ay _______________.?
39
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Estasyon 4: Batangas
Pumalakpak at pumadyak habang binabasa ang katanungan.
Tanong:
Matatagpuan dito ang pinakamaliit na bulkan na nasa gitna ng isang lawa. Marami rin ditong anyong tubig
para sa mahihilig sa isports tulad ng scuba diving, jet
skiing, snorkeling at marami pang iba. Saang lalawigan matatagpuan ang mga ito?
Estasyon 5: Rizal
Sabihin nang sunod-sunod ang mga sagot sa estasyon na
napuntahan nila. Tanong:
Ang Talon ng Hinulugang Taktak naman ang pinakatampok dito. Makikita ito sa lalawigang nasa
gawing itaas ng mapa ng Rehiyon IV-A. Ano ang
lalawigang ito?
40
Aralin 11.1: Mapanganib na Lugar Batay sa Lokasyon
at Topograpiya
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo
A-C.
FLOOD HAZARD MAP
mababang antas ang pagbaha
katamtamang antas ang pagbaha
mataas na antas ang pagbaha
41
Ipakita ang mga bayan na nasa landslide prone area.
mababang antas ang pagguho ng lupa
katamtamang antas ang pagguho ng lupa
lupa
mataas na antas ang pagguho ng lupa
42
Bukod sa panganib ng bagyo, mapanganib din ang lindol.
Pansinin ang Fault Line Map sa ibaba. Ang mapang ito ay nagpapakita ng mga lugar na maaring maging sentro ng paglindol.
Ang maiit im na linya ay tumutukoy sa mga lugar na malaking porsiyento na magkaroon ng lindol.
Fault Line Map na nagpapakita ng mga lalawigan sa CALABARZON na nadadaanan ng Fault Line
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
43
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
0.6 bagyo
1.9 bagyo
3.7 bagyo
2.1 bagyo
1.1 bagyo
0 bagyo
Isulat ang mga rehiyon at
lalawigan.
44
Lalawigan Bilang
Cav ite 80,000
Rizal 34,570
Laguna 22,623
Total 137,193
NDCC Final Report,
2009
Aralin 11.2: Maagap at Wastong Pagtugon sa mga Panganib na Madalas Maranasan ng Sariling Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa
LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo
A-C.
Bilang ng Apektadong Pamilya sa Ilang Lalawigan ng CALABARZON
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0 000
Gawain A-C: Sagutin ang nasa LM
Riz
al
Ca
vite
Riz
al
Apektadong Lalawigan
Lag
un
a
Bilang ng
Pamilya
45
Aralin 12: Pangunahing Likas na Yaman ng mga
Lalawigan sa Rehiyon
Likas na Yaman ng CALABARZON
Ang rehiyon ng CALABARZON ay pinagpala ng limang malalaking lalawigan. Sagana ang mga lalawigang ito sa likas na
yaman na pangunahing pinagkukunan ng pangangailangan.
Mayroon itong malawak na kagubatan. Sa lalawigan ng
Quezon. Matatagpuan ang matataas na uri ng punongkahoy . Ang mga ito ay pangunahing pinagkukunan ng kahoy at tabla na
ginagamit sa paggawa ng bahay, at ibang kagamitan.
Sagana rin sa yamang mineral ang mga lalawigan ng Quezon,
Cavite, at Batangas katulad ng ginto, pilak, tanso, at nikel. Ang malawak na kapatagan ng ng Quezon, Batangas at Laguna ay
sagana sa palay, niyog, mais, at saging. Ang industriya ng kopra sa
lalawigan ng Quezon ay may malaking ambag sa ekonomiya ng rehiyon.
Ang Laguna, Rizal, Batangas, at Quezon ay napaliligiran ng burol
na ginagawang pastulan ng mga baka, kambing, baboy, at iba pang hayop.
Ang CALABARZON ay napalilibutan rin ng karagatan. Mayaman ito sa yamang dagat tulad ng isda, korales, perlas, at iba
46
pang lamang dagat. Ang lahat ng mga lalawigan ay mayaman sa
pangisdaan lalo sa dahil sa malawak nitong baybayin. Nasa Laguna naman ang pinakamalaking lawa sa buong bansa. Ang
magagandang paliguan at dalampasigan sa Laguna, Cavite, at Batangas at iba pang lalawigan ay dinarayo ng mga turista.
Nakatutulong ito sa pagtaas ng ekonomiya ng rehiyon.
( Sanggunian: Wiki Filipino)
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C Hanapin ang mga pangunahing likas na yamang matatagpuan sa
CALABARZON. Piliin ang sagot sa Loop a Word at isulat sa mga patlang
na nasa ibaba.
Mga Pangunahing Likas na Yaman ng CALABARZON
1._____________________________________ 2._____________________________________
3._____________________________________ 4._____________________________________
5._____________________________________
Aralin 13.1: Wastong Pangangalaga ng Likas na Yaman ng Sariling
Lalawigan at Rehiyon
Mahalaga ang mga likas na yaman. Dapat pangalagaan ito
upang mapakinabangan ang mga yamang nakukuha rito. Narito
M U S C B A B O Y S
A B I F S Q N M W E
N O A S I N X A K M
G D A K S H L N C E
G A S B E S T O S N
A P R K L N O K Q T
O O N K H G D A T O
J G B A S K E T W R
H C H R O M I T E Y
P A L A Y Z G K F T
47
ang mga halimbawa ng ginagawang pagpapahalaga ng mga
lalawigan upang mapanatili ang kaayusan ng likas na yaman nito. Sa Batangas, nagkakaloob ng Batangas Recognit ion Awards
for Verde Passage Outstanding (BRAVO) Marine Protected Areas. Ang mga bayan at lungsod dito ay may natatanging programa sa
pangangalaga ng kanilang baybaying dagat. Naglalayon itong
bigyan ng proteksiyon ang mga baybayin laban sa pagmamalabis, part ikular na ang coral and marine sanctuary na napapaloob sa
Verde Island Passage. Kinabibilangan ito ng Tingloy, Taal, Balayan,
San Pascual, Bauan, San Luis, Calaca, San Juan, Calatagan, Nasugbu, Lemery, Lobo, Lian, at Lungsod ng Batangas.
Sa Quezon, nagsama-sama ang iba’t ibang ahensiya, at sangay ng pamahalaan sa hangaring mapangalagaan ang kalikasan
sa pamamagitan ng isinagawang Provincial Environmental Law
Enforcement Summit. Ayon kay Atty. Maria Generosa Mislang, Executive Director ng
Tanggol Kalikasan, layunin nito na makabuo ng plano ang mga stakeholders ukol sa pagpapatupad ng batas pangkalikasan. Ayon
naman kay Mayor Oliver Dator ng Lucban, Quezon, na ipinakikita ng
gawaing ito ang inisyat ibo ng bawat isa na panindigan na makamit ang katuparan ng inaasam para mapangalagaan ang likas na
yaman ng lalawigan.
Ang lalawigan ng Laguna naman ay nagtatag ng Laguna Lake Development Authority noong 1966. Ito ay isang ahensiya ng
pamahalaan na may pananagutan sa pagtaguyod, pagsulong, at pagpapanatili sa lawa at tubig nito.
Hindi lamang ang lalawigan ng Batangas, Quezon, at Laguna
ang may ginagawang paraan upang mapangalagaan ang kanilang likas na yaman. Ang Cavite at Rizal rin ay may mga ipinatutupad na
batas na naglalayon mapangalagaan ang likas na yaman nito. Ito ay patunay na binibigyang halaga ng bawat lalawigan sa
CALABARZON ang mga likas na yaman.
Gawain A : Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 14: Ang Kapaligiran ng Aking Lalawigan at mga Lalawigan sa Rehiyon
Ang Rehiyon IV-A CALABARZON ay nasa t imog kanlurang
bahagi ng Luzon. Ang pinakamalaking isla sa bansa. Ang rehiyon ay
48
napalilibutan ng Rehiyon I I at I II sa hilagang-kanluran at ng Region V at
Dagat Pasipiko sa t imog-kanluran. Ang mga lalawigan ng Batangas, Cavite, at kat imugang bahagi ng Quezon ay napalilibutan ng mga
anyong-tubig na Kanlurang Dagat ng Pilipinas, Lawa ng Tayabas, at Mogpog Pass. Mula sa t imog na bahagi ng Luzon, makikita ang
lalawigan ng Rizal, Laguna, at Cavite. Ang mga ito ang
pinakamalapit sa Kalakhang Maynila, ang kabisera ng bansa.
Sa kabuuan, ang Rehiyon IV-A CALABARZON ay sagana sa mga produktong agrikultural at pandagat dahil sa matabang lupa na
sakahan at mahabang baybayin. Gayunpaman, bulubundukin ang malawak na bahagi ng rehiyon. Lalo na ang mga lalawigan ng Rizal,
Quezon, at ilang bahagi ng Cavite, Laguna at Batangas. Makikita sa
buong kahabaan ng Quezon ang malaking bahagi ng Bundok ng Sierra Madre na umaabot hanggang sa lalawigan ng Rizal at Laguna.
May mataas na bahagi rin ang lalawigan ng Cavite at Batangas, ngunit ang kalakhan nito ay kapatagan. Ang dalawang lalawigan
ding ito, kasama ang Quezon ay may malawak na baybayin na
pinanggagalingan ng marami sa mga produktong dagat ng rehiyon. Hindi man dagat ang pinagkukunan ng lalawigan ng Laguna, sagana
pa rin ito sa isda dahil sa natatanging lawa nito, ang Lawa ng Laguna.
Isa ito sa pinakamalaki sa buong mundo.
Karaniwang klima sa rehiyon ay tag-init mula Nobyembre
hanggang Abril. Tag-ulan naman sa mga natitirang buwan ng taon.
May mga panahon naman lalo na sa t imog na bahagi ng rehiyon, na mahaba ang tag-ulan kaysa sa tag-init . Ang Cavite at ang hilagang
bahagi ng Batangas ay karaniwang nakararanas ng natatanging
panahon na tag-init at tag-ulan sa buong taon. Ang Quezon, Laguna, at Rizal ay nakararanas ng tag-ulan at tag-init ano mang buwan sa
buong taon.
Pansinin ang iba’t ibang anyong lupa at anyong tubig na
makikita sa iba’t ibang lalawigan ng rehiyon ayon sa mapa. Ano-ano ang pagkakapareho o pagkakaiba ng mga anyong ito? Sadyang
natatangi ang ganitong mga anyo sa rehiyong ito. Katunayan, nakaaakit sa mga turista ang mga natatanging anyong lupa at
anyong tubig ng rehiyon. Bulubundukin nga kung maituturing ang
lalawigan ng Rizal, ngunit dito matatagpuan ang nagagandahang talon ng Hinulugang Taktak sa Lungsod ng Antipolo at Talon ng
49
Daranak sa Tanay,Rizal. May makikita ring talon sa Laguna, ang Talon
ng Pagsanjan, na dinarayo ng mga turista. At kung kabundukan din lamang ang pag uusapan, pinakamataas na lugar sa rehiyon, ang
Bundok ng Makiling sa Laguna. Sa mga nais umakyat sa bundok na ito madadaanan ang kagubatan ng Makiling. Kasama ang Makiling at
Bundok Banahaw na nasa Quezon sa kabundukan ng Sierra Madre.
Ang buong Sierra Madre ay makikita sa dakong Silangan ng rehiyon. Sa Laguna matatagpuan ang isa sa pinakamalaking lawa sa mundo,
ang Lawa ng Laguna. May lawa rin na makikita sa Batangas. Dito
makikita ang pinakamaliit na bulkan sa buong mundo, ang Bulkang Taal. Matatanaw ang kagandahan ng Bulkang Taal sa Lungsod ng
Tagaytay. Isang mataas na lugar sa lalawigan ng Cavite. Kung iikut in ang buong rehiyon, siguradong maraming anyong lupa at anyong
tubig na makikita. Ito ang nagpapakilala ng pisikal na kapaligiran ng
rehiyon.
Ang Rehiyong IV-A CALABARZON ay may malawak na
pinagkukunang yaman. Matabang lupain para taniman at mahabang baybayin upang pangisdaan. Ang saganang likas na
yaman ng rehiyon ang isa sa mga dahilan kung bakit ang malaking bahagi ng ikinabubuhay ng mga taga rito ay pagsasaka at
pangingisda. Malaking bahagi rin ng ikinabubuhay ng mga tao ay
ang maunlad na industriyang pangkomersiyo sapagkat ang rehiyon ay malapit sa Kalakhang Maynila. Halos lahat ng lungsod ng rehiyon
ay maituturing na maunlad at pamayanang urban. Marami ang naghahanap-buhay at pumapasok sa mga opisina at pabrika ng
elektroniks at iba’t ibang pangunahing bagay tulad ng damit at
pagkain sa mauunlad na lungsod ng Sta. Rosa sa Laguna, Dasmarinas sa Cavite, at Lungsod ng Batangas . Gayunpaman,
marami pa ring mga industriya na nagbibigay ng kabuhayan at
nagpapakilala sa mga lalawigan ng rehiyon, katulad ng paglililok at paggawa ng palayok at banga sa Paete, Laguna, paghahabi at
pagawaan ng lambanog sa Tayabas, Quezon.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
50
Gawain B
Gawain C: Tingnan ang mapa ng Rehiyon IV-A CALABARZON. Gamit ang
kaalaman sa mga nagdaang aralin, ilarawan ang mga lalawigan sa rehiyon. Sumulat ng 1-2 talata tungkol dito. Maaaring paghambingin
ang dalawa o higit pang lalawigan sa rehiyon. Sagutin muna ang mga
tanong sa Gawain A bilang gabay upang mas maayos ang paglalarawan sa mga napiling lalawigan.
51
YUNIT II
Mga Kuwento ng Aking Lalawigan
52
ARALIN 1.1.1 Pinagmulan ng Lalawigan at ng mga Lungsod
nito Ayon sa Batas
Ang Region IV-A o Calabarzon ay
binubuo ng labingtatlong (13) lungsod .
Ito ay ang Trece Martires, Cavite, Dasmariñas at Tagaytay sa Cavite,
Calamba, SanPablo, at Sta. Rosa sa
Laguna, Lipa, Batangas at Lipa sa Batangas, Antipolo sa Rizal at Lucena at
Tayabas sa Quezon. Ang bawat lungsod ay binuo sa pamamagitan ng mga batas
kaakibat ang mga pamantayan upang lumago ito para sa ikabubuti
ng mga mamamayan.
Lungsod ng Trece Martires sa Lalawigan ng Cavite __________________________________________________________________
Ang Lungsod ng Trece Martires ay naging lungsod sa bisa ng Republic Act no. 981 noong May 24, 1954.
Ito ay matatagpuan sa hilaga ng bayan ng Tanza, sa t imog sa
pamamagitan ng mga bayan ng Amadeo at Indang, sa silanganng
bayan ng General Trias at sa kanluran ng bayan ng Tanza at Naic. Ito ay may layong 45 kilometro mula saMetro Manila, 25 kilometro mula sa
lungsod ng Cavite, 23 kilometro mula sa lungsod ng Tagaytay at 26.3 kilometro mula sa Puerto Azul.
Ito ay isang ika-apat na klaseng lungsod sa lalawigan ng Cavite. Ito
ang nagsisilbing kabisera ng lungsod. Ayon sa sensus noong 2010, mayroon itong 104,559 na populasyon.
Ito ay ipinangalan sa labintat long Mart ir ng Kabite na pinatay ng mga Kast ila noong Setyembre 12, 1896.
Ang ugnayan at t ransaksyong panlalawigan ay ginagawa sa lungsod.
Ito ay nahahati sa labingtatlong (13) barangay.
Pinagmulan ng iba pang mga lungsod
Ang Lungsod ng Imus ay ang opisyal na it inalagang lungsod ng lalawigan ng Cavite, sa Pilipinas. Opisyal na ginawang lungsod kasunod ng isang reperendum noong Hunyo 30, 2012.
53
Ayon sa kita ng lokal na pamahalaan ng Imus noong 2010, ang dating
bayan ay nauri bilang isang first class city ng Cavite na may populasyong 301,624 ayon sa senso noong 2010.
Matatagpuan sa t inatayang 19 km (12 mi) mula sa Kalakhang Maynila.
Ito ang naging pook ng dalawang pangunahing pagkapanalo ng
mga Katipunero noong Himagsikang Pilipino laban sa Espanya. Ang Labanan sa Imus na naganap noong ika-3 ng Setyembre 1896, at ang
Labanan ng Alapan, noong ika-28 ng Mayo 1898. Sa araw na iyon
unang ginamit ang watawat ng Pilipinas, na naging dahilan upang itanghal ang Imus bilang "Kabisera ng Watawat ng Pilipinas". Ang
dalawang pangyayari ay ipinagdiriwang taon-taon sa lungsod.
Matatagpuan din sa lungsod ng Imus ang Diyosesis na may hawak sa
lahat ng mga simbahan sa lalawigan ng Cavite.
Lungsod ng Cavite sa lalawigan ng Cavite
Ang Lungsod ng Cavite ay naisabatas batay sa Commonwealth Act No. 547. Isa itong it inuturing na Ika-apat na klaseng lungsod.
Matatagpuan ito sa layong 35 kilometro t imog-kanluran ng Maynila. Ang bayan ng Noveleta ay nasa t imog ng lungsod. Nasa isang hugis-
kawit na tangway sa bandang hilaga ng lalawigan, pinaliligiran ang lungsod ng tatlong look, ang Look Maynila sa kanluran, ang Look ng
Bacoor sa t imog-silangan at ang Look Cañacao sa hilagang-silangan
ay isa sa tat long lungsod sa lalawigan ng Cavite. Ang Lungsod Cavite ay ang kabisera ng Lalawigan ng Cavite bago ito ilipat sa Lungsod ng
Trece Mart ires noong 1954. Ayon sa talaang bayan noong taong 2010, ang Lungsod ng Cavite ay may bilang ng 101,120.
Ang Base Militar ng Sangley Pointay nasa lungsod at makikita sa pinakahilagang bahagi ng tangway. Nagsilbi itong base militar
ng Hukbong Dagat ng Estados Unidos, at ngayon ito ay ginagamit
ng Hukbong Dagat ng Pilipinas at ng Hukbong Himpapawid ng Pilipinas.
54
Lungsod ng Tagaytay sa Lalawigan ng Cavite
________________________________________________________________
Naging lungsod ang Tagaytay sa kautusan ng Commonwealth Act No.
338 noong Hunyo 21, 1938. Ang Lungsod Tagaytay ay isa sa
tat long lungsod ng lalawigan ng Cavite, na may layong 55 kilometro mula sa Kalakhang Maynila kung daraan sa Emilio Aguinaldo Highway.
Ang Lungsod ng Tagaytay ay Ikalawang Klase na lungsod sa lalawigan ng Cavite. Ayon sa sensus ng 2010, mayroon
itong kabuuang populasyon na 62,030.
Makikita sa Tagaytay ng Bulkang Taal at ilang sikat na pasyalan.
Maipagmamalaki ng Tagaytay ang pambihira nitong mga resort,
kainan, t indahan, at pasyalang pawang kahanga-hanga lalo't nakaharap sa Lawa Taal. Mahalumigmig ang hangin doon mulang
Oktubre hanggang Abril, samantalang maulan pagsapit ng Hunyo hanggang Setyembre.
Lungsod ng San Pablo sa Lalawigan ng Laguna
________________________________________________________________
Ayon sa Commonwealth Act No. 520, kinilala ang San Pablo
bilang isa sa mga lungsod sa Laguna. Noong 1756, nilipat ito sa Batangas ngunit isinauli ito sa Laguna noong1883. Ayon
sa sensus noong 2010, may populasyon ito ng 248,890 katao ayon
aasan nito ng Lungsod ng Santa Rosabilang ang pang-apat na pinakamalaking lungsod o bayan sa Laguna, na nagpababa sa
ranggo nito bilang ikalima matapos ang Calamba,
San Pedro, Biñan at Santa Rosa.
Ang Lungsod ng San Pablo ay isang unang klaseng lungsod sa Laguna.
Ito ay t inatawag rin na "Lungsod ng Pit ong Lawa", dahil sa pitong
mga lawang makikita rito, ang Sampalok, Palakpakin, Yambo, Bunot, Pandin, Muhikap at Calibato. Ito ay isa sa mga pinakamatandang
lungsod sa Pilipinas. Ang Lungsod ng San Pablo ay naging bahagi
ng Bay.
55
Lungsod ng Santa Rosa sa Lalawigan ng Laguna
Ang Santa Rosa ay naging lungsod sa bisa ng Republic Act No. 9264,
na pinagtibay ng mga mamamayan ng Santa Rosa noong Hulyo 10, 2004. Ito ay matatagpuan 38 kilometro sa t imog na Maynila, sa
pamamagitan ng South Luzon Expressway, kaya ang lungsod ay
naging pamayanang suburban resindensiyal ng Kalakhang Maynila. Ayon sa senso noong 2000, ang Lungsod ng Santa Rosa ay may
populasyong 185,633 ngunit noong 2005, nalampasan nito ang Lungsod ng San Pablo kung pagbabatayan ang populasyon, at
naging pang-apat na pinakamalaking lungsod/bayan sunod sa
Calamba, San Pedro, at ng Biñan.
Ang Santa Rosa ay isang primera klaseng lungsod sa lalawigan ng Laguna. Nagsisilbi rin itong daan mga manlalakbay na magtutungo
sa Tagaytay sa pamamagitan ng South Luzon Expressway.
Lungsod ng Lipa sa Lalawigan ng Batangas
________________________________________________________________
Ang Lungsod ng Lipa ay binuo ayon sa Republic Act No. 162 noong
Hunyo 20, 1947. Matatagpuan ang Lipa sa hangganan ng Santo Tomas sa hilagang-silangan, Lungsod San Pablo ng lalawigan
ng Laguna at San Antonio ng lalawigan ng Quezon sa
silangan,munisipalidad ng Padre Garcia at Rosario sa t imog-silangan, munisipalidad ng Ibaanat San Jose sa t imog-kanluran, munisipalidad
ng Cuenca at Mataas na Kahoy at Lawa Taal sa kanluran, munisipalidad ng Balete at Malvar sa hilagang-kanlurang bahagi.
Ang Lipa ay isang primera klaseng lungsod sa lalawigan ng Batangas. Ayon sa senso noong 2010, ito ay may
populasyon na 283, 468 katao sa 41,962 na kabahayan.
Lungsod ng Tanauan sa Lalawigan ng Batangas ________________________________________________________________
Isinabatas ang pagiging lungsod ng Tanauan ayon sa Republic Act
No. 9005 noong February 2, 2001. Matatagpuan ito sa hilagang-silangang bahagi ng Batangas. Nasa kanluran ng Tanauan angTalisay,
ang kapuwa Malvar at Balete sa t imog, ang Sto. Tomas sa silangan, at angCalamba, Laguna sa hilaga.
56
Ang Lungsod ng Tanauan ay isang ikat long klaseng lungsod sa lalawigan ng Batangas, Pilipinas. Ayon sa senso noong 2010, ito ay
may populasyon na 152,393 katao sa 21,912 kabahayan.
Malapit ang Lungsod Tanauan sa dalawang mahalagang bukal ng
likas-yaman: ang Lawa Taal na nagsusuplay ng mga isda, at ang Bundok Makiling na nagdudulot naman ng mga prutas, kahoy, hayop,
at iba pang mahahalagang yamang-lupa.
Lungsod ng Tayabas sa Lalawigan ng Quezon
Ang Lungsod ng Tayabas ay matatagpuan sa lalawigan ng Quezon.
Ito ay dating kapitolyo ng lalawigan ng Tayabas na ngayon ay nahati sa dalawang probinsya, ang Quezon at Aurora.
Noong Marso 18, 2007, ang Batas ng Republika bilang 9398, Batas na
nagtatakda sa Bayan ng Tayabas sa lalawigan ng Quezon bilang isang bahaging lungsod na tatawaging lungsod ng Tayabas, ay naipasa. Noong Hulyo 14, 2007, nagkaroon ng plebisito sa bayan ng
Tayabas para suportahan ang nasabing batas at naaprubahan ito sa
pagboto ng karamihan bilang sang-ayon sa nasabing batas. Ayon sa sensus noong 2010, may 91,428 katao ang naninirahan dito.
Subalit matapos ang isang taon, ang Tayabas ay natanggalan ng
pagiging lungsod kasama sa labing-anim pang mga bayan na naging
lungsod matapos ilabas ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na labag sa Saligang Batas ang mga batas na nagtakda sa
pagkakagawa nito. Noong ika-15 ng Pebrero 2011 binago ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas ang kanilang desisyon at sinabing maari
nang maging isang lungsod ang Tayabas dahil nagawa nito ang mga
hinihingi ng batas upang matawag na lungsod.
Gawain A Pangkatang Gawain
Basahin ang sanaysay tungkol sa pagbuo ng mga lungsod sa bawat lalawigan ng Rehiyon IV-A CALABARZON. Punan ang talahanayan.
Isulat sa papel at iulat sa klase ang inyong mga sagot.
57
Lungsod ng Dasmariñas sa Lalawigan ng Cavite __________________________________________________________________
Naging lungsod ang Dasmariñas sa pamamagitan ng Republic Act 9723 na pinagkaloob ng pangulo noong Oktubre 15, 2009 at
pinagtibay sa naganap na plebisito noong nakaraang Nobyembre 26,
2009.
Ang Bayan ng Dasmariñas ay may sukat na 90.1 kilometrong parisukat.
Matatagpuan ito sa layong 30 kilometro t imog ng Maynila. Ito ay dating parte ng ikalawang distrito ng Lalawigan ng Cavite ngunit ,
nang maging isa itong ganap na lungsod, ay naging ikaapat na Distrito ng Cavite. . Ayon sa sensus noong 2010, may 575,817 katao ang
naninirahan dito, kaya ito ang bayan sa Cavite na may
pinakamaraming tao.
Ang Lungsod ng Dasmariñas (kadalasang pinaikling Dasma) ay isang first class municipality na naging isang ganap na lungsod na
sa lalawigan ng Cavite.
Lungsod ng Calamba sa Lalawigan ng Laguna
Sa pamamagitan ng Republic Act No 9024 noong Abril 7, 2001 at sa
pagpapatibay ng mga residente sa isang plebisito noong Abril 21, ang
Calamba ay naisulong mula sa isang munisipalidad sa ikalawang bahagi ng Laguna na naging Lungsod pagkatapos ng San Pablo. Ito
ay nasa layong 54 kilometro sa t imog ng Maynila, at isang oras ang layo kung sasakay ng bus.
Ayon sa sensus noong 2000, ang populasyon ng lungsod ay 281,146.
Noong Abril 7, 2001, ang Lungsod ng Calamba ay nakilala bilang isang
pangunahing sentro ng pagsulong. Sa bisa ng Executive Order No. 246
noong Oktubre 28, 2003, ang Lungsod ng Calamba ay hinirang bilang panrehiyong sentro ng Region IV-A (CALABARZON) dahil sa
pagkakaroon nito ng hindi kukulangin sa limang pambansang bayani: Dr. Jose Rizal, General Paciano Rizal, Teodora Alonzo, ang
General Vicente Lim, at Lt . Geronimo Aclan.
58
Lungsod ng Batangas sa lalawigan ng Batangas ________________________________________________________________
Ang Lungsod ng Batangas ay binuo ayon sa Republic Act 5495 noong Hunyo 21, 1969. Ito ay may kabuuhang sukat na 283.30 kilometrong
parisukat.
Ang lungsod ay isang baybay na hugis paikot sa t imog-silangang
bahagi ng lalawigan ng Batangas at napaliligiran sa hilagang-
kanluran ng bayan ng San Pascual, hilaga ng bayan ng San Jose, silangan ng bayan ng Ibaan, Taysan at Lobo at t imog ng baybayin ng
Batangas.
Ang lungsod ay isang First Class Municipality sa lalawigan ng
Batangas. Ayon sa senso ng 2010, mayroon itong kabuuang populasyon na 305, 607.
Kilala bilang Industrial Port City of CALABARZON ang Lungsod ng
Batangas dahil sa malaki nitong piyer; at ngayon ay sentro ng
kalakalan sa buong lalawigan ng Batangas at CALABARZON.
Lungsod ng Antipolo sa Lalawigan ng Rizal
________________________________________________________________
Sa ilalim ng Batas Republika Blg. 8508, naging kabahaging lungsod ng Rizal ang Antipolo noong Abril 4, 1998 mula sa pagiging isang bayan ng naturang lalawigan. Pinasinayaan ang bagong kapitolyo ng Rizal
sa lungsod noong Marso 2009, upang palitan ang kapitolyo nito
sa Pasig na matagal nang nasa labas ng hurisdiksiyon ng lalawigan mula pa noong 1975 nang maging bahagi ng Kalakhang Maynila ang
Pasig. Sa paglipat ng kapitolyo sa Antipolo, napipisil itong hirangin bilang bagong kabisera ng lalawigan. Ipinroklama bilang
isang lungsod na mataas ang urbanisasyon ni Pangulong Benigno
Aquino I I I ang Antipolo noong Marso 14, 2011, ngunit ipinagpaliban sa 'di pa t iyak na panahon ang plebisito upang magkabisa ang nasabing
proklamasyon
Ang Lungsod ng Antipolo aymatatagpuan sa lalawigan ng Rizal, 25 kilometro sa silangan ng Maynila. Ito ang pinakamataong lungsod
sa Luzon sa labas ng Kalakhang Maynila at ika-pito naman sa buong bansa sa populasyong nitong 633,971 noong 2007.
59
Lungsod ng Lucena sa Lalawigan ng Quezon
________________________________________________________________
Ang lungsod ng Lucena ay sentrong lungsod sa lalawigan ng Quezon. Ito ay binuo batay sa Republic Act No. 3271 noong Hunyo 17, 1961 at
opisyal na isinagawa noong Agosto 19, 1962. Ito ay may kabuuang
sukat na 80.21 kilometrong parisukat. Batay sa 2010 senso, ang lungsod ay may populasyong 246,392.
Ang lungsod ay matatagpuan sa pagitan ng dalawang ilog, ang Dumacaa sa silangan at Iyam sa kanluran. Ito ay mayroon ding
daungan sa Tayabas Bay kung saan ang mga bangka at barko ay nagtutungo mula sa lungsod patungo sa iba’t ibang lugar sa rehiyon
atVisayas. Ito ay binubuo ng 33 barangay.
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Sanggunian:
Trece Martires
(http://www.chanrobles.com/republicacts/republicactno981.html#.UwzWyPldWJ0)
Batangas City http://www.lawphil.net/statutes/repacts/ra1969/ra_5495_1969.html
Antipolo Rizal
http://www.chanrobles.com/republicacts/republicactno9377.html#.Uwzvk_ldWJ0
San Pablo City
http://www.chanrobles.com/commonwealthacts/commonwealthactno520.html#.U
w0KWPldWJ0
Lipa City
http://www.lawcenter.ph/law-library/laws/republic-acts/republic-act-no-162-an-act-
creating-the-city-of-lipa/
Pangalan ng
Lalawigan/Lungsod
Batas May Akda Mga
Bumubuong Munisipyo
Dasmariñas
Calamba
Batangas
Ant ipolo
Lucena
60
Aralin 1.1.2: Mga Pagbabago sa aking lalawigan at mga
karatig na lalawigan sa Rehiyon
Mga Pagbabago sa mga Lalawigan ng Aking Rehiyon
ANG LALAWIGAN NG CAVITE
Ang Cavite (Kast ila: Kabite) ay isang lalawigan sa Pilipinas. Ito ay
matatagpuan sa kat imugang baybayin ng Look ng
Maynila sa rehiyon ng CALABARZON sa Luzon. May layo itong 30
kilometro sa t imog ng Maynila. Trece Mart ires ang kabisera nito at ang
nanatiling sentro ng pamahalaang panlalawigan. Dito matatagpuan ang kapitolyo. Pinalililubutan ang Kabite ng mga lalawigan
ng Laguna sa silangan at Batangas sa t imog. Sa kanluran matatagpuan ang Dagat Timog Tsina.
Ang Cavite ay isa sa mga lalawigan na mabilis ang pag-angat ng
ekonomiya dahil sa malapita ito sa Metro Manila. Maraming kompanya tulad ng Intel, ang nagtaguyod ng planta sa maraming
industrial parks.
Ang dating pagsasaka ay nadagdagan na ng mga industriya. Mga
kompanya na gumagawa ng iba’t ibang produkto gaya ng CEPZA (Cavite Export Processing Zone). Gayon pa man ang kaitaasang
bahagi ng Cavite o upland towns ay nanatiling may taniman ng kape,
paminta at iba-ibang bungangkahoy. Ang mga nakararat ing sa mga
61
pamilihan sa Maynila at karat ig na lalawigan. Kaya naman patuloy
ang kasiyahan ng lokal at dayuhang turistasa pamimili ng mga prutas tulad ng pinya, papaya, guyabano, niyog at iba pa sa tuwing sila ay
napapagawi sa masaganang lalawigan na patungo sa Tagaytay at baybay-dagat ng Batangas.
Ang lalawigan ng Cavite ay may kabuuang populasyon na 3,090,691 batay sa 2010 sensus.
MGA PAGBABAGO SA CAVITE 1. Pagbabago sa Pangalan
Nagmula ang pangalang "Cavite" sa kast ilang salitang tagalong na kawit na pinaikling kalawit , bilang pantukoy sa kalupaan sa tangway ng Kabite na nakausli sa Look ng Maynila. Orihinal na
ginamit lang ito sa tangway (Cavite La Punt a, ngayon ay Lungsod ng Cavite) at sa mga kalapit na pook (Cavite Viejo, ngayon ay
Kawit). Dating kabisera ng lalawigan ang Lungsod ng Cavite
hanggang 1954, at gaya ng iba pang mga lalawigan sa Pilipinas na binuo noong panahon ng mga Kast ila, ang pangalan ng
kabisera ay pangalan na rin ng buong lalawigan.
2. Pagbabago sa imprastruktura
Noon Ngayon
62
3. Pagbabago sa populasyon Tingnan ang pagbabago sa populasyon ng Lalawigan
ng Cav ite.
63
0
500,000
1,000,000
1,500,000
2,000,000
2,500,000
3,000,000
3,500,000
1990 1995 2000 2007 2010
Populasyon ng Lalawigan ng Cavite 1990-2010
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 1.1 Pinagmulan ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon
Ang CALABARZON ay isang rehiyon sa Pilipinas na binubuo ng
sumusunod na mga lalawigan: Cavite, Laguna, Batangas, Rizal at
Quezon. Ang mga lalawigang ito ng Rehiyon IV-A ay nasa pangunahing isla ng Luzon. Ito ang akronim ng mga nabanggit na
mga lalawigan. Sa bisa ng Executive Order No. 246, na nilagdaan noong Oktubre 28, 2003, ang Lungsod ng Calamba ay it inalagang
sentrong pangrehiyon ng CALABARZON.
Ang CALABARZON, MIMAROPA, kasama ang lalawigan ng Aurora ay
dating kabilang sa Timog Katagalugan hanggang sa paghiwalayin ito sa bisa ng Executive Order No.103, na may petsang Mayo17, 2002.
Ang rehiyon na ito ay nasa Timog-Kanlurang Luzon, t imog at kanlurang bahagi ng Metro Manila, at pumapangalawa sa pinakamalaking
rehiyon.
64
(Bulkang Taal na nasa Lawa ng Taal,
matatagpuan sa lalawigan ng Batangas)
Kasaysayan ng Batangas
Ang Batangas ay isang lalawigan sa Pilipinas na matatagpuan sa
t imog-kanlurang bahagi ng Luzon sa rehiyon ng CALABARZON. Ang Lungsod ng Batangas ang kabisera nito. Napaliligiran ito ng mga
lalawigan ng Cavite at Laguna sa hilaga at Quezon sa silangan.
Pagtawid sa Verde Island Passages sa t imog, matatagpuan ang Mindoro at sa kanluran naman ang Timog Dagat Tsina.
Ang pinakaunang naitalang pangalan ng lalawigan ay Kumintang. Ang sentro nito ay, ang kasalukuyang bayan ng Balayan, at ang
pinakamaunlad na bayan ng lalawigan. Nang lumaon, dahil sa pagkawasak ng bayan bunga ng pagsabog ng Bulkang Taal, inilipat
ang sentro ng lalawigan sa Taal. Dating t inatawag na Bonbon, ang
pangalan ng lalawigan ay pinalitan sunod sa pangalan ng bayang iyon.
Ang Tagalog Batangas na ginagamit sa lalawigan bago dumating
ang mga Kast ila ay malapit sa sinaunang wikang Tagalog. Dahil dito
t inawag ang lalawigan bilang Sentro ng wikang Tagalog ng Summer Inst itute of Linguist ics.
Mayroon ding ilang nakapagsasalita ng Espanyol, dahil isang mahalagang sentro rin ang Batangas noong panahon ng pananakop
ng Espanya sa Pilipinas.
Isa ang Batangas sa may pinakamataas na antas ng literasi sa
Pilipinas. Sa 96.5%, ang antas ng literasi ng mga lalaki na 97.1% ay mas mataas sa antas ng literasi ng mga
babae na 95.9%.
Isa ang Batangas sa pinakasikat na
dest inasyong panturismo na malapit sa Kalakhang Maynila. Maraming
magagandang baybayin ang
lalawigan at kilala na magagandang pook sisiran o "diving spot s" tulad ng
Anilao sa Mabini, ng Pulo ng Sombrero sa Tingloy, ng Pulo ng Ligpo sa Bauan
na kilala bilang Anilao.
65
Kasama rin sa mga lugar na dinarayo
ang Mat abungkay sa Lian, Punt a Fuego sa Nasugbu, Calatagan at Laiya sa San Juan Sa Batangas din matatagpuan ang tanyag na
Bulkang Taal, ang pinakamaliit na akt ibong bulkan sa daigdig.
Sa Batangas makikita ang ikalawang pinakamalaking
daungang pandaigdig ng Pilipinas sunod sa Kalakhang Maynila.
Pinagmulan ng ibang Lalawigan sa Rehiyon
Lalawigan ng Rizal Noong Hunyo 11, 1901, ang lalawigan ng Rizal ay opisyal na at legal na nilikha sa pamamagitan ng Act No. 137 ng First Philippine
Commission nang ang tumatayo bilang unicameral body ay ang
pambatasan sa isla ng Luzon.
Ito ay may 20 kilometro ang layo sa Maynila. Ang Rizal ay hango sa pangalan ni Jose Rizal. Lungsod Antipolo ang kabesera ng lalawigan
kahit na ang kapitolyo ay matatagpuan sa Lungsod
Pasig sa Kalakhang Maynila.
Nasa silangan ng Kalakhang Maynila ang lalawigan ng Rizal.
Mabundok ang lupain ng lalawigan, at karamihan sa mga bayan sa
kat imugang bahagi ay naghahanggan saLawa ng Laguna.
Noong bago dumating ang mga
Espanol, ang pakikipag-ayos sa kahabaan ng lakeshore ng Laguna de
Bay at sa t imog baybayin ng I log Pasig ay pinasiyahan sa pamamagitan ni
Raha Soliman, pamangkin ni Raha
Lakandula, ang mga namumuno sa Tondo.
Napabagsak ni Miguel Lopez de Legazpi ang puwersa ng mga raha
dahil sa kataasan ng uri ng kanilang armas, at kahit na ang katapangan ,
kabayanihan at pakiki[aglabanng
mga lokal na mandirigma ay ipinadala ng unang Espanyol
66
Gobernador General ang kanyang pamangking lalaki , ang batang
Kapitang si Juan de Salcedo, upang lupigin at mapatahimik ang mga bayan sa kat imugang distrito ng Luzon.
Nong 1571, natalo ni Salcedo ang bawat bayan, sa pamamagitan ng
magandang pakikitungo, pakikipagkaibigan at pagtitiwala ng mga
katutubo.
Ang mga bayan ay isinaayos sa mga munisipal na mga yunit ng
pamahalaan sa Maynila. Pagkatapos, ang mga misyonerong Espanyol, Pransiskano at Heswita, ay ipinadala upang bumuo ng mga
simbahan o kapilya sa mga bagong isinasayos na mga bayan, upang palaganapin ang tenets ng relihiyong Katoliko, upang maging
krist iyano at magbinyag ang mga tao, at upang maikalat kasama ng
mga ito ang kultura ng Espanyol.
Bago maging isang lalawigan ang Rizal, ang lalawigan ng Tondo at La Laguna ang nasasakupan nito sa panahon ng panahon ng Espanyol.
Gayunpaman, ang ilan sa mga bayan nito tulad ng Pasig, ngayon ang Provincial Capital, Paranaque, Taytay at Cainta, ay bahagi na ng
Tagalog at nakikibahagi sa kalakalan ng mga Tsino at iba pang taga-
Asyang bansabago paang mga Espanyol ay dumating sa Pilipinas noong 1521. Noong 1853, ang mga bayan sa aynagsimulang
pangalanang Distrito Politoco-Militar de los Montes de San Mateo.
Pagkalips ng apat na taon, ito ay binago bilang Distrito-Militar de Morong, upang maiwasan ang ga ng maling akala na ang San Mateo
ang kabisera sa halip na ang Morong. Ang pagbabagong ito ang naging simula ng pagbubuo sa lalawigan ng Rizal. Taong 1860, nang
ang Todo ay naging bahagi ng Maynila at lahat ng lugar dito ay
napasailalim nan g gobernador ng Maynila.
Ang Rizal ang t inatawag na "Duyan ng Pambansang Sining". Ang mga
Pambansang Alagad ng Sining na sina Carlos "Botong" Francisco, Vicente Manansala, Maestro Lucio San Pedro ay pawang
Sa ngayon, ang pangunahing ikinabubuhay ng mga naninirahan sa
Rizal ay ang pagbababuyan, pagsasaka, at pakikipagkalakalan. Maraming taga- Maynila ang nagpapaalaga ng baboy sa mga taga-
Rizal habang ang pagsasaka ang ikinabubuhay ng mga taga- gawing
hilaga at ang mga nakatira sa kat imugang bahagi ng lalawigan ay pangingisda ang ikinabubuhay.
67
Lalawigan ng Quezon
Ang Quezon ay nasa Rehiyon ng CALABARZON sa Luzon. Ang "Quezon" ay hango sa pangalan ng Pangulong Manuel L. Quezon,
ang ikalawang pangulo ng Republika ng Filipinas. Lungsod Lucena ang kabisera nito. Ang Lungsod Quezon ay hindi matatagpuan sa
Quezon at hindi dapat maipagkamali sa lalawigan ng Quezon. Ang
Lungsod Quezon ay matatagpuan sa Kalakhang Maynila, na nasa gawing kanluran ng Rehiyon ng CALABARZON, habang ang Quezon
ay nasa silangang bahagi ng CALABARZON.
Ang Bundok Banahaw ang pangunahing atraksiyon ng Quezon. Sinasabing ang kabundukang ito ay napapalibutan ng espiritu at
hiwaga. Maraming mga kulto at deboto ang pumupunta at nananatili sa banal na lugar na ito tuwing sasapit ang Mahal na Araw.
Ang Quezon ay nasa gawing t imog silangan ng Kalakhang Maynila at
napaliligiran ng Aurora sa hilaga, Bulakan, Rizal, at Laguna; Batangas sa kanluran; at Camarines sa silangan. Ang Quezon ay nakahimlay sa
tangway na naghihiwalay sa Bikol Peninsula na pangunahing bahagi ng Luzon.
Ang Quezon ay nahahati sa 39 munisipalidad at dalawang lungsod.
Kabilang sa mga munisipalidad ng Quezon ang Agdangan, Alabat, At imonan, Buenavista, Burdeos, Calauag, Candelaria, Catanauan,
Dolores, General Luna, General Nakar, Guinayangan, Gumaca,
Infanta,
Pangunahing pagkukuhaan ng produktong niyog ang lalawigang ito
na ginagamit sa mga produkto tulad ng langis ng niyog at copra ang lalawigan ng Quezon. Maraming mga planta ng niyog ang
matatagpuan sa malaking bahagi ng lalawigan. Isa ring pangunahing
bahagi ng ekonomiya ng Quezon ang pangingisda.
Lalawigan ng Laguna
Ang Laguna ay isang lalawigan ng Pilipinas na matatagpuan sa bahaging CALABARZON sa Luzon. Santa Cruz ang luklukan ng
pamahalaan nito at matatagpuan sa t imog-silangan ng Kalakhang Maynila, t imog ng lalawigan ng Rizal, kanluran ngQuezon, hilaga
ng Batangas at silangan ng Cavite. Halos pinapaligiran ng Laguna
angLaguna de Bay, ang pinakamalaking lawa sa bansa. Nakuha ng lalawigan ang pangalan nito mula sa Kast ilang salita na lago, na
nangangahulugang lawa.
68
Kilala ang Laguna bilang pook ng kapanganakan ni José Rizal, ang
pambansang bayani ng Pilipinas. Kilala din sa mga dayuhang namamasyal ang Talon ng Pagsanjan, Liwasang Bayan ng Pila,
Laguna, ang mga inukit na kahoy na nilikha na mga tao saPaete at Pakil, ang mga maiinit na bukal sa Los Baños sa gulod
ng Bundok Makiling at ang Hidden Valley Springs sa Calauan.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 1.2: Timeline ng Makasaysayang Pangyayari sa aking Rehiyon
Kasaysayan ng Lalawigan ng Laguna Ang pangalan ng lalawigan ng Laguna ay isinunod sa Laguna de Bay,
isang bahagi ng katubigan na bumubuo sa hilagang hangganan ng lalawigan. Ang Laguna de Bay naman, ay isinunod sa pangalan ng
bayan ng Bay.
Si Kapitan Juan de Salcedo kasama ng pulutong ng isang daang
sundalong Kast ilang-Mehikano at ilang bilang ng mga kakamping
Bisaya ay sinakop ang lalawigan at ang mga nakapalibot na bahagi para sa Espanya noong 1571. Noong taong 1578, sinimulang magturo
ng dalawang Pransiskanong mga Paris a mga tao roon.
Taong 1580 nang itatag ang mga bayan ng Bay, Caliraya, Majayjay,
Nagcarlan, Liliw, Pila, Sta.Cruz, Lumban, Pangil ant Siniloan. Sa pamamagitan ng paring si Hernando Cabrera ay naitatag din ang
San Pablo de Montes (ngayon ay San Pablo City)noong 1670 at nagtayo ng simbahang yari sa kahoy at kumbento na it inuturing na
pinakamaganda at pinakapulido sa buong probinsya. Taong 1754
naman nang ang lalawigan ng Laguna at Tayabas ay nahati sa pamamagitan ng I log ng Malinao na naghihiwalay sa bayan ng
Majayjay at Lucban. Naging madugo ang labanan sa pagitan ng
mga Intsik at Espanol noon. Kung kaya’t noong 1840 ay naghimagsik o lumaban ang mga Pilipino laban sa mga Espanol. Ipinanganak
naman si Dr. Jose P. Rizal noong taong 1861sa Calamba, Laguna. Ang pang-aalipusta kay Rizal at sa mga magulang nito ay naging daan
upang maghimagsik at sumapi sa Katipunan ang libo-libong
kababayan ni Rizal mula sa ibat ibang lugar sa lalawigan ng Laguna noong 1896.
69
Gawain A
Pangkatang Gawain
I lagay ang sumusunod na mga makasaysayang pangyayari sa
timeline. 1500 1600 1700 1800
1. 1571- Sinakop ni Kapitan Juan de Salcedo kasama ang pulutong ng
isang daang sundalong Kast ilang Mehikano ang lalawigan ng Laguna.
2. 1578-Sinimulang turuan ng dalawang Pransiskanong Pari ang mga tao doon.
3. 1580 - nang itatag ang mga bayan ng Bay, Caliraya, Majayjay, Nagcarlan, Liliw, Pila, Sta.Cruz, Lumban, Pangil ant Siniloan.
4. 1670 – Ang paring si Hernando Cabrera ay naitatag din ang San
Pablo de Montes (ngayon ay San Pablo City) at nagtayo ng
simbahang yari sa kahoy at kumbento na it inuturing na pinakamaganda at pinakapulido sa buong probinsya
5. 1840 - Naging madugo ang labanan sa pagitan ng mga Intsik at
Espanol. Naghimagsik o lumaban ang mga Pilipino laban sa mga
Espanol.
6. 1861- Isinilang Ang Pambansang Bayani ng Pilipinas na
si Jose P. Rizal sa Calamba, Laguna.
7. 1896 - Ang pang-aalipusta kay Rizal at sa mga magulang nito ay naging daan upang maghimagsik at sumapi sa Katipunan ang libo-
libong kababayan ni Rizal mula sa ibat ibang lugar sa lalawigan ng
Laguna.
1900 2000 1800 1700 1600 1500
Isinilang ang
pambansang bayani
na si Jose P. Rizal
1900 2000
70
Gawain B Pangkatang Gawain
Kasama ng iyong pangkat, pag-aralan ang t imeline ng mga pangyayari sa lalawigan ng Quezon sa rehiyon.
Sagutin ang sumusunod:
a. Batay sa t imeline, sino ang nakatuklas noon sa isang
barangay sa lalawigan ng Quezon? b. Kailan nagkaroon ng isang alkalde ang Tayabas (Quezon na
ngayon)? c. Kailan naging probinsya ang Tayabas?
d. Saan kabilang na Diocess ang Quezon?
e. Kailan naging ganap na lungsod ang bayan ng Tayabas sa Quezon?
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
1990 2012 1600
1700
1570 1580
Natuklasan ni
Father Diego de
oropesa ang isang
katutubong barangay na
tinawag na
Bumaka (Gumaca
ngayon)(1574)
Nanungkulan
si Don Simeon
Alvarez bilang
Alcalde(1625)
Ang pangalang
Tayabas ay
pinalitan ng
Quezon bilang
probinsya (1946)
Naging isang
lungsod ang
bayan ng Tayabas
(2011)
71
Aralin 1.3: Paraan ng Pakikipagtulungan ng mga
Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon Ang pagtutulungan ng mga lalawigan ay mahalaga sa kaunlaran ng
rehiyon ng CALABARZON.
Hindi lahat ng produkto, industriya, hanapbuhay at likas na yaman ay
makikita sa iisang lalawigan lamang. Halimbawa ang lalawigan ng Cavite ay sagana sa yamang dagat ngunit kulang naman sa yamang
mineral. Ang pakikipag-ugnayan at pakikipag-tulungan sa ibang lalawigan sa pamamagitan ng kalakalan upang matugunan ang
pangangailangan ng bawat isa. Suriin ang mga impormasyon sa
ibaba.
(Bar tsart na nagpapakita ng produksyon at konsumo ng palay ng Calabarzon para sa buwan ng Enero-Marso 2011)
72
Bar tsart na nagpapakita ng iniluwas na palay mula sa Quezon para sa
Enero -Marso 2011)
Mga Yaman sa Cavite
Hanap-buhay Pag-aalaga ng hayop gaya
ng manok, baka, baboy
Industriya
pabrika
Turismo
Likas na Yaman Baybay dagat
Pastulan
Pangunahing Produkto Karne
Saging
Natatanging Atraksyon Industriya ng Turismo
Tagaytay
Mga Yaman sa Batangas
Hanap-buhay Kalakal
Opisina
Industriya
pabrika
Kalakal
Likas na Yaman
Baybay dagat
taniman
Pangunahing Produkto Kape
Langis
Natatanging Atraksyon Industriya ng Turismo
Anilao
73
Gawain A
Malikhaing Pagsasalaysay
Basahin ang mga sumusunod na sitwasyon, bigyan ng paliwanag kung paano umaasa ang mga bayan sa mga lalawigan sa rehiyon. Isulat sa
inyong sagutang papel.
Sitwasyon:
Sa lalawigan ng Batangas, ang bayan ng Anilao ay naging puntahan ng maraming turista dahil sa ganda ng ”diving spots” nito.
Dahil sa pagdagsa ng turista, dumami ang mga nanirahan dito. Nagkaroon ng hanapbuhay ang mga naninirahan sa paglikha ng
mga ibat ibnag produkto na kilala sa kniang lugar upang mahalina
ang mga turista.
Ang pagdagsa ng mga tao ay pagdami ng pangangailangan. Una
na dito ang pagkain na mabibili sa lugar dahil wala namang gaanong taniman sa lugar. Nakikipagkalakalan pa ang mga taga
doon sa ibang bayan o sa sentro upang bumili ng mga pangangailangan. Sa karat ig bayan naman ng _____________, ang
pangunahing pangkabuhayan ay ang agrikultura.
Anong pakikipag-ugnayan ang dapat gawin ng taga Anilao at karat ig bayan nito?
Mga Yaman sa Laguna
Hanap-buhay pagmimina
Opisina
Industriya
pabrika
Kalakal
Likas na Yaman
kagubatan
taniman
Pangunahing Produkto Troso
isda
Natatanging Atraksyon Industriya ng Turismo
Bundok ng Makiling
74
Gawain B Pangkatang Gawain
Ang bawat lalawigan sa rehiyon ay may mga sariling pangangailangan. Minsan, hindi lahat ng pangangailangan ay
natutugunan loob ng lalawigan kung hindi sa pakipag-ugnay sa ibang
karat ig lalawigan. Batay sa mga napag-aralan na mga produkto ng iba’t ibang lalawigan ng rehiyon. Magbigay ng 1-3 mungkahi kung
paano matutugunan ng bawat lalawigan ang kanilang
pangangailangan sa pamamagitan ng pakikipagtulungan sa karat ig na lalawigan. Saan saan sila makikipag-ugnayan?
Pangkat I - Kakulangan sa Prutas.
Pangkat I I - Kakulangan sa Yamang Dagat.
Pangkat I I I - Kakulangan sa Gulay. Pangkat IV - Kakulangan sa Bigas.
Gawain C Indibiduwal na Gawain
Nagmungkahi ang Pamahalaang Nasyonal na pag-ibayuhin ang mga
natatanging produkto ng lahat ng lalawigan ng bansa. Bukod pa dito, ang layunin ng proyekto ay upang bigyan ng sapat na
kita ang mga lalawigan sa bawat produkto. Inatasan nito ang Department of Trade and Industry (DTI) na ilunsad ang ”One Town,
One Product” Project. Sa proyektong ito, hinihikyat ang bawat
lalawigan na ipakita (advertise) ang kanilang produkto sa mga ”trade and expo shows” o sa mga piling lugar ng bansa. Magagawa lamang
ito kapag hindi magdodoble ang mga produktong ginawa ng bawat lalawigan. Kapag magkakaiba ang mga produkto, hindi
magkakaroon ng kompetisyon ang mga lalawigan sa gagamit ng
kanilang produkto, kaya mas magiging malaki ang kita ng mga lalawigan. Isa pang dahilan sa pagkakaroon nito ay upang mahimok
ang mga lalawigan na makipag-ugnayan sa isa’t isa sa pamamagitan
ng kalakal. Kung tutuusin hindi lahat ng kapaligiran ay pare pareho. May mga produkto na angkop sa klase ng kapaligiran. Kaya ninanais
ng pamahalaan na mapadali ang produksyon ng mga tao sa pamamagitan ng pagpili ng produktong madaling pagyabungin sa
kapaligiran. Dahil nagkaroon ng mga sari-sariling produkto,
nangangailangan na ang mga lalawigan ay mas makikipag-ugnay sa iba sa pagtugon ng pangangailangan nito.
75
Sagutin ang mga tanong tungkol sa talata.
1. Ano ang paraan ng pakikipagtutulungang ipinakita sa sanaysay?
2. Ano ang ginagampanan ng pamahalaan upang matulungan ang mga lalawigan?
Aralin 2: Mga Pagbabago at Pagpapatuloy ng Aking Lalawigan at Kinabibilangang Rehiyon
Sa bawat paglipas ng panahon ay kasabay ang mga kaganapan o
pangyayari sa isang lugar. Ang mga pangyayaring ito ay maaaring nagdulot ng pagbabago sa kasaysayan. Ang bunga ng mga
pagbabago, mabuti man o hindi, ay mag-iiwanng alaala sa isipan ng
bawat mamamayan.
1. Sa mga Istruktura at kapaligiran
Yari sa iba’t ibang uri ang mga ist ruktura at gusali sa mga
lalawigan. Mayroong gawa sa kawayan at mayroon namang gawa sa semento. Ang karamihan sa mga gusali ay hanggang
unang palapag lamang ngunit sa pagdaan ng panahon,
marami sa mga gusali ang nagkakaroon na ng maraming palapag. Maging ang mga uri ng materyal sa mga kabahayan
ay nagbabago rin. Ano ang mga nakikita ninyong pagbabago sa mga gusali, lansangan at ist ruktura sa inyong lalawigan? May
mga nakikita ba kayong t ila hindi nagbago? Maaaring ang
mga gusaling ito ang narinig ninyo sa inyong magulang subalit ganoon pa rin ang itsura sa nakalipas na ilang taon.
2. Populasyon at mga tao
Pansinin ninyo ang mga tao sa inyong paligid sa t uwing kayo ay namamasyal. Nakilala pa ba ninyo ang inyong mga
nakakasalubong? Ano ang napapansin ninyo sa dami ng mga
tao sa inyong lalawigan? Nakarinig ba kayo sa matatanda, “Ay sila ba iyong mga dumayo dito sa at in?” Bakit kaya dumarayo
ang mga tao sa iba’t ibang lalawigan at nanatili doon? Ano ang epekto nito sa inyong lalawigan?
76
3. Sa mga Libangan
Kung tatanungin ninyo ang inyong mga magulang kung saan
ang kanilang pook pasyalan noon, sigurado na may babangit in silang lugar. Nakikita pa ba ito ngayon sa inyong lalawigan?
Ano kaya ang bagong bukas na pasyalan ng mga tao? Napag-
alaman ba ninyo kung noon ay mayroong pasyalan na ganito? Ang mga sinehan kaya, may mga pagbabago rin ba? Alin
naman sa mga libangan ang patuloy pa rin na ginagawa ng
mga taga-lalawigan ninyo?
Noong hindi pa masyado marami ang napapanood sa telebisyon, sinabing ang karaniwang libangan ng mga bata ay
ang paglalaro ng pisikal kagaya ng takbuhan at taguan. Sa
ngayon marami na ang mga laruang teknolohiya at maging ang mapapanood sa telebisyon. Kung kaya’t maraming
kabataan ang nahihilig sa mga ganitong klaseng laro. Ikaw, alin ang mas gusto mo, ang makipaglaro sa labas kasama ang
ibang bata o manatili sa bahay at manood ng
telebisyon/maglaro sa kompyuter? Bakit?
4. Sa mga Gawain
Sa at ing bansa, ang mga tao ay maraming nagiging gawain sa
iba’t ibang pagkakataon, may okasyon man o wala. Halimbawa, marami pa rin ang sama-samang mag-anak na
nagsisimba sa kani-kanilang simbahan sa tagdang araw ayon sa
kanilang pananampalataya. Para sa mga Katoliko, ang buong pamilya ay nagsisimba tuwing lingo. Sa ibang rehiyon naman,
sama sama pa rin ang mga mag-anak sa pagluluto, pag-igib, pagsasaka at pag-aani ngunit sa ibang araw naman. Isa pang
gawain ng pamilya ay ang pagsalubong ng bagong taon sa
kani-kanilang bahay. Ngunit sa mga nakaraang taon, may mga pamilya na ring mas pinipili ang magpalipas ng bagong taon sa
mga pook pasyalan. Saan man sila magpalipas ng naturang
okasyon, sama-sama pa rin ang pamilya sa pagdiriwang nito. May mga alam pa ba kayong mga gawain ng pamilya na
sama sama pa rin nilang ginagawa? May pagbabago ba sa gawain na ganito ng pamilya? Ano ano ang mga ito?
77
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 3: Mga Kuwento ng Kasaysayan at mga Makasaysayang Pook sa Aking Lalawigan at Rehiyon
Mga Kuwento ng Makasaysayang Pook o Pangyayari
sa Lalawigan ng Cavite
Bago sumiklab ang himagsikan ng 1896, ang mga taga lalawigan ng
Cavite ay akt ibo sa pag-oorganisa ng Katipunan. Ang malawak na kilusan ay nahati sa dalawang pangkat sa Cavite, ang pangkat ng
mga Magdalo sa Kawit at pali-paligid na pinamunuan ni Don Baldomero Aguinaldo, at ang isa pang pangkat, ang mga
Magdiwang sa bandang Noveleta na pinamunuan ni Mariano Alvarez.
Sa Noveleta, ang mga naghihimagsik na pinamunuan ni Artemio
Ricarte ay nakakuha ng mga sandata mula sa mga Español. Ito ang ginamit upang talunin ang mga sandatahan ni General Ramon Blanco
noong Nobyembre 9, 1896.
Sa Kawit naman, nabawi ng mga sundalong Español ang imbakan ng
pulbura ng Binakayan ngunit pagkaraan ng ilang araw, nilusob muli at
nagapi sila ng mga katipunero noong Nobyembre 11, 1896, sa pamumuno ni Candido Tirona, na napatay sa labanan, at ni Emilio
Aguinaldo, ang alcalde ng kabayanan ng Kawit.
Nagpulong ang mga pangunahing pinuno ng Katipunan sa hacienda
ng Tejeros nuong Marso 12,1897. Nanguna si Andres Bonifacio. Si Emilio Aguinaldo ang nahalal na pangulo at si Mariano
Trias ang nagwaging pangalawang pangulo. Si Andres Bonifacio ang pangatlong pinuno, at direkt or ng kagawarang panloob ngunit nilibak
siya ng ilang kasapi sa pulong dahil wala siyang pinag-aralan.
Noong Hunyo 12, 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang Kalayaan ng
Pilipinas sa Kawit, Cavite, at nagtatag ng Unang Republika ng Pilipinas
sa ilalim ng unang Demokratikong Konst itusyon ng Asya.
78
I lan lamang ito sa mga makasaysayang pook at pangyayari na
naganap sa lalawigang ito.
Gawain A Pangkatang Gawain: Hahatiin ang klase sa limang pangkat upang
isadula ang makasaysayang pangyayaring naganap sa lalawigan ng
Cavite.
Gawain B Magsaliksik ng isang makasaysayang pangyayaring naganap sa iyong
lalawigan. Ipakita ito sa pamamagitan ng dula-dulaan o iba pang malikhaing paraan.
Pangkat 1 Ang pagkakahati ng Katipunan sa
dalawang pangkat
Pangkat 2 Paghihimagsik na pinamunuan ni Artemio
Ricarte.
Pangkat 3 Pagkakabawi ng mga sundalong Español sa
imbakan ng pulbura ng Binakayan.
Pangkat 4 Pagpupulong ng mga pangunahing pinuno ng Katipunan sa hacienda ng Tejeros nuong
Marso 12, 1897.
Pangkat 5 Pagpapahayag ni Aguinaldo sa Kalayaan
ng Pilipinas sa Kawit.
79
Gawain C Gumawa ng pagsasadula ng makasaysayang pagpapahayag ni Aguinaldo sa Kalayaan ng Pilipinas sa Kawit.
Aralin 4: Mga Natatanging Simbolo at Sagisag ng Aking Lalawigan
Ano kaya ang ipinapakita ng sagisag ng lalawigan?
Narito ang opisyal na simbolo ng Lalawigan ng
Cavite. Makikita ang mahahalagang kasaysayan
ng lalawigan sa sagisag na ito. May tat long bahagi ang simbolo. Pansinin at ilarawan ang bawat isa.
Ang unang bahagi ay
nagpapakita ng isang lalaking magsasaka. Ano ang ipinahihiwatig
nito? Anong kaugnayan nito sa kasaysayan ng lungsod?
Ang ikalawang larawan ay tumutukoy sa araw.
Bakit kaya nasa simbolo ang araw na ito?
Ang huling larawan y tumutukoy sa isang
mangingisda. Ano ang masasabi mo sa
kahulugan nito?
80
Alamin kung ano ang mga kahulugan ng bawat larawan sa opisyal na
simbolo ng Lalawigan ng Cavite.
Gawain A Think-Pair-Share
Isulat ang sarili mong kahulugan sa mga simbolong makikita sa opisyal
na simbolo nag iyong lalawigan. Paghambingin ang iyong kahulugan
sa mga kahulugan na ibinigay ng iyong mga kaklase. .
Sinisimbolo nito ang
pagsasaka na isa sa pangunahing
hanapbuhay ng
lalawigan.
Sinisimbolo nito ang araw
na makikita sa watawat ng Pilipinas dahil ang Cavite
ay isa sa walong lalawigan na naghimagsik laban sa
mga Kast ila.
Sinisimbolo nito ang pangingisda na isa sa
pangunahing
hanapbuhay dahil sa mga dagat na nakapaligid dito
81
Gawain B Pangkatang Gawain
Talakayin ng bawat pangkat ang mga larawan ng opisyal simbolo ng
lalawigan. Isulat ang lahat ng alam ninyong mga pagdiriwang,
paniniwala, t radisyon, kasaysayan, mga produkto, pagkain, gusali at disenyo ng bahay na patungkol sa bawat larawan.
82
(Halimbawa) (Magsasaka, pangunahing
hanapbuhay dito.)
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 5 : Ilang simbolo at sagisag na nagpapakilala sa
iba’t ibang lalawigan sa rehiyon
Nais mo bang malaman ang iba’t ibang simbolo at sagisag ng mga
lalawigan sa isang rehiyon? Narito ang larawan ng simbolo at sagisag ng mga lalawigan sa rehiyon IV-Calabarzon. Pagmasdan mo ang
mga ito at kilalanin. Ganito rin ang gagawin nating pagkilala sa mga
karat ig lalawigan sa at ing rehiyon.
83
Ano ano ang mga katangian ng bawat lalawigan sa at ing rehiyon? Ano ano ang mga nakikitang larawan sa bawat simbolo ng
lalawigan? Alamin natin ang bawat isa.
Pagmasdan mo ang mga
larawan sa opisyal na simbolo ng Cavite. Bakit kaya ang bandila
ng bansa ang malaking bahagi
ng simbolo? Ano ang pinapakita na katangian ng mga Kabitenyo
ang kanilang simbolo?
Ano ang pinapakita ng simbolo ng Laguna? Anong
katangian ng lalawigan na
ipinapakita ng kanilang simbolo?
Paano naiiba ang simbolo
ng lalawigan ng Rizal sa lalawigan ng Cavite?
84
Paano naiiba ang simbolo ng lalawigan
ng Quezon sa lalawigan ng Laguna? Tingnan ang mga opisyal na simbolo ng
mga karat ig lalawigan sa inyong rehiyon.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 6.1: Kahulugan ng Opisyal na Himno ng
Kinabibilangang Lalawigan
Nakarining ka na ba ng ng awit tungkol sa iyong lalawigan?
Paano inilalarawan ng awit na ito ang iyong lalawigan?
Karamihan sa mga lalawigan ay may sariling opisyal na awit in.
Sinusulat ito upang pukawin ang damdaminsa kagandahan ng kanilang lalawigan. Ang ibang awit ay nag-uudyok na mahalin nila
ang kanilang mga lalawigan upang mas lalo ito umunlad. Kagaya ng
karaniwang awit sa radyo, ang mga opisyal na awit ay madaling sabayan at maint indihan upang matandaan ng lahat ng mga taga-
lalawigan. Ngunit , hindi rin ito kagaya ng karaniwang awit dahil ginagamit lamang ito sa pagdiriwang na kalalahukan ng buong
lalawigan o hindi kaya sa mga mahalagang okasyon ng lalawigan.
Mahalagang awit in ito nang may paggalang at pagpapahalaga.
Subukin nating pag-aralan ang awit in ng isang lalawigan. Magkapareho ba ang mensahe ng opisyal na awit in na ito sa inyong
lalawigan?
85
Himno ng Cavite (Titik at musika ni George P. Canseco, anak ng Naic at apo
ng dakilang makata, mamamahayag at bayaning si
Pascual Poblete)
Bayang Cavite aking mahal
Laging patnubay ng Maykapal
Sa yakap mo ay langit ang buhay at laging makulay
May isang siglo nang nagdaan
Bayan mong Kawit ang kung saan
ay isinilang ang kalayaan ang lahat ay nagdiwang
Cavite, Cavite
Lagi ka sa puso ko
Cavite, Cavite Buhay koy handog sa’yo
Kung maaapi lakas koy laan
Ang maglingkod sayo’y kalayaan
Cavite, Cavite Ang lalawigan kong mahal
Mahal kita Cavite
Tangi lang saMaykapal
Himno ng Laguna
Laguna, O Laguna Lalawigang marangal
Tanging pinagpala
ng butihing bathala
Supling mo ang napili
na bayani ng lahi Kapurihan at dangal
Ng liping kayumanggi
Laguna ang iyong pangalan
Sagisag ng kagit ingan Sa lawa mo’t kaparangan
Mga bayani’y nahimlay
Kadluan ng mithing pangarap
Sa bukirin, bundok mo’t gubat
Ikaw, Laguna ang buhay at tanging patnubay
86
HIMNO NG RIZAL
Lalawigan kang tanging-tangi Mahal nmin magpakailanman
*Rizal, Rizal Mabuhay
pangunahin kang lalawigan
sa kultura’t kabuhayan pinagpala ng Maykapal
Buhay nami’y nakalaan maglingkod sa Inang Bayan
lalawigan kong tanging-tangi mahal naming magpakailanman
Ang lahat ng Rizaleno’y masisikap puso’t diwa sa Diyos, bayan at
kapwa mapalad kami na taga Rizal
sa pamumuno ng mga taong
may dangal
(Uit in ang *)
Lalawigan kong tanging-tangi
Mahal naming magpakailanman
Lalawigan ng Quezon Lalawigan…Lalawigan ng Quezon
Ang bayan kong _____________ay tunay kong minamahal
Ang bayan kong t inubuan dapat
nating _______________ _____________at maligaya,
mahirap man o dukha
Sagana sa lahat ng bagay, sa __________at kabundukan
Ito ang aming lalawigan, Pinagpala ng Maykapal
Ang buhay ay _____________, sa
lahat ng dako, Sa lahat ng nayon, Lalawigan ng
Quezon Lalawigan ng Quezon, ay aming
t inatanghal
Lalawigan ng Quezon, ay aming minamahal.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
87
Gawain C Pangkatang Gawain
Ipakita sa pamamagitan ng “interpretative singing & dancing” ang
pag-aawit ng opisyal na himno.
Awit in nang may damdamin at buong pagmamalaki ang opisyal na himno ng iyong lalawigan.
Sanggunian: Himno ng Rizal
http://www.youtube.com/watch?v=xBenbEdoIo0 Himno ng Batangas
http://www.youtube.com/watch?v=HsOd1FL9CrU
Himno ng Laguna http://www.youtube.com/watch?v=KVFIo2j0UOI
Himno ng Cavite
Aralin 6.2: Iba pang Sining na nagpapakilala ng Sariling Lalawigan at Rehiyon
Ang Rehiyon IV-A o Calabarzon, maliban sa opisyal na himno, ay mayroong iba’t ibang sining na pagkakakilanlan ng mga lalawigan.
Basahin mo at kilalanin ang sining at pagdiriwang sa rehiyong Katagalugan.
Ang sayaw na La Estudiyantina ay karaniwang
sinasayaw ng mga kababaihang may hawak na
aklat o abaniko, mga bagay na
kalimitang ginagamit ng mga kababaihang estudyante. Isang
sikat na bersyon ng sayaw na ito
ay nagmula sa Atimonan, Quezon.
Ang Pahiyas ay ang
pinakatanyag na
pagdiriwang sa Quezon. Ang mga bahay ay pinupuno ng palamuting kiping. Ang mga kiping ay
88
manipis na biskwit na gawa sa bigas na kinukulayan at isinasabit sa
mga bahay. Ang Pahiyas ay isang pagdiriwang para sa patron ng Lucban na si San Isidro Labrador. Nagkakaroon ng parada at prusisyon
sa buong bayan ng Lucban kung saan lahat ay nakikilahok. Ang lalawigan ng Quezon ay naging tanyag sa mga lokal at dayuhang
turista dahil sa pinagdiriwang ang Pahiyas. Ito ay ginaganap tuwing
Mayo15.
Pahiyas Lucban Minor Basilica ni San Miguel Arkanghel
Ang Minor Basilica ni San Miguel Arkanghel ay isang basilica ng
Romano Katoliko na matatagpuan sa Tayabas, Quezon. Ito ang
pinakamalaking simbahang Katoliko sa lalawigan ng Quezon. Kilala sa kanyang hugis susi kaya t inatawag nila ang simbahang ito na
Susi ng Tayabas. Madalas ding dinarayo ng mga turista ang simbahang ito dahil sa kahanga-hangang disenyo at pinta na
matatagpuan sa mga kisame ng simbahan. Makikita ang malalim na
impluwensya ng Kristyanismo sa mga taga-Quezon sa pagpapahalagang nakikita sa debosyon ng mga ito sa kanilang
pananapalataya. Ang Pahiyas Fest ival ay isang halimbawa ng pagpapakita ng debosyon na ito sa kanilang Patron na si San Isidro
Labrador.
Samantala, ang karat ig-
rehiyon, ang Region IV-B o
MIMAROPA ay mayroon ding mga natatanging sining.
Tingnan ang larawan sa ibaba.
Mazurka Mindoreña
Ang sayaw na ito ay isa sa makabagong sayaw na
89
t radisyonal sa pagsayaw ng ballroom. Nagsimula ito panahon pa ng
ika-16 na siglo sa panahon ng Espanyol sa lalawigan ng Mindoro.Si Don Antonio Luna ang it inuturing na pinakamagaling sa pagsasayaw
ng Mazurka sa kanyang kapanahunan. Siya din ang nagpalaganap ng sayaw na ito sa kapuluan ng Mindoro.
Moriones Fest ival ang tawag sa pagdiriwang sa Marinduque . Ito ay isinasagawa tuwing mahal na araw. Ang Morion ay
nangangahulugang “maskara”sa parte ng amor ng Romano na
ipinapantakip sa mukha noong panahong Medyibal .Ang Moriones ay ang mga taong nakasuot ng maskara at nakagayak na nagmamartsa
paikot sa bayan sa loob ng pitong araw.Nagsisimula ito tuwing Lunes Santo at nagtatapos sa Linggo ng Pagkabuhay.
Moriones Fest ival Simbahang Bato
Ang Simbahanng Bato ay matatagpuan sa Bancurro, Naujan.
Ito ay it inatag noong ika-17 siglo ng mga paring Agust ino nang sila ay magtayo ng kanilang panahanan sa nasabing lugar upang himukin
ang mga Pilipino sa Katolisismo. Ang dingding nito ay pawing mga
baton na siyang nagsisilbing bahay dalanginan at kanlungan ng mga tumatakas laban sa mga mananakop na Moro. Dinarayo ito ng mga
turista hanggang sa kasalukuyan sapagkat makikita pa rin ang orihinal
na dingding na yari sa bato.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
90
Aralin 7.1: Mga Bayani ng Sariling Lalawigan at Rehiyon Kilalanin ang mga bayani ng iyong lalawigan. Alamin kung ano ang
naging bahagi nila sa pagbabago o pag-unlad ng lalawigan at rehiyon.
Si Apolinario Mabini ang t inaguriang
“dakilang paralit iko” na nagmula sa
lalawigan ng Batangas. Bata palang ay kinakitaan na siya ng katalinuhan. Sa
kabila ng kanyang kapansanan at dahil sa pag-ibig sa bayan, ginamit niya ang
angking talino upang gisingin ang
damdamin ng mga Pilipino na lumaban sa mga dayuhan.
Siya naman si Julian Felipe ipinanganak sa lalawigan ng Cavite.
Ang kanyang taglay na galing sa
larangan ng musika ay nagbigay daan naman sa pagbubuklod ng
damdamin ng mga Pilipino. Ito ay sa pamamagitan ng kanyang mga
komposisyon na punong puno ng
pag-ibig sa bayan. Isang halimbawa ay ang kanyang komposisyon na
“Marcha Nacional Filipina” o ang
“Lupang Hinirang”, ang Pambansang Awit ng Pilipinas.
Siya si Heneral Vicente Lim mula sa
Laguna. Siya ay nagbuwis ng buhay dahil sa kanyang matibay na
paninindigan sa kanyang tungkulin at
pagkamakabansa. Sa panahon ng kanyang panunungkulan ay t inanggap niya ang lahat ng
pagpapakasakit alang-alang sa bayan.
91
Sila ay kabilang sa mga t inaguriang bayani ng at ing bansa na
nagmula sa Calabarzon. Maaari din nating tawagin na isang bayani ang mga taong naglaan ng kanilang panahon, sarili, talino o talento,
at mga pagpupunyagi upang makaambag ng malaki sa kaunlaran ng isang lugar. Bayani ring maituturing ang mga taong nagbigay ng
karangalan na naging daan sa pagbabago at pag-unlad ng isang
lugar. Ang mga taong handang magsakripisyo upang makat ulong sa kapwa ay dapat din nating kilalanin bilang isang bayani. Kahit hindi
sila nagbuwis ng buhay, ang kanilang mga nagawa para sa bayan ay
maituturing rin na kabayanihan.
Gawain A Punan ang graphic organizer sa ibaba. Isulat ang hinihinging
impormasyon sa bawat kolum. Sundan ang ibinigay na halimbawa.
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain Csagutin ang nasa LM
Aralin 7.2: Pagpapahalaga sa mga Bayani ng Lalawigan at Rehiyon
Bayani ng
Lalawigan
Katangiang
ipinamalas
Ginawa para
sa bayan
Paraan ng
pagpapakilala
Gat.
Uban
katapangan Nagtanggol sa
bayan
Pinagawan ng
bantayog o rebulto
92
Ang mga bayani ng at ing bansa ay
nagmula sa iba't ibang lugar. Ang ilan sa kanila ay maaaring nagmula sa at ing
lalawigan/rehiyon. Iba-iba ang dahilan kung bakit sila it inanghal na bayani,
ngunit iisa ang kanilang naging adhikain.
Ito ay dahil sa pagtatanggol ng at ing bansa mula sa mga dayuhan.
Sa at ing lalawigan/rehiyon ay mayroon ding mga tao na kinikilala kahit sa simpleng kabayanihan. Ginugugol nila ang kanilang panahon
sa paglilingkod sa mga kababayan at paglilingkod sa Diyos. Ang kanilang prinsipyo at layunin ang nagiging sandigan nila upang
makapagsilbi sa bayan. Kadalasan bilang pagkilala at pagpupugay
sa kanilang bantayog upang ang kaniyang ala-ala ay magpatuloy sa mga susunod pang henerasyon. Minsan naman ay ginugunita ang
araw ng kanilang kamatayan upang sariwain at muling balikan ang kabayanihan na kanilang nagawa. Sa mga simpleng programa ay
naipagmamalaki ang kanilang kontribusyon sa bayan kabilang dito
ang pag-aalay ng mga bulaklak sa kanilang bantayog bilang pagpapasalamat sa kanilang kadakilaan nila at mga pagpupunyagi.
Kilalanin mo si Eulogio “Amang” Rodriguez, tubong Rizal, na sumunod kay
Pangulong Manuel Luis M. Quezon bilang may pinakamahabang panahon ng
panunungkulan sa pagiging pangulo ng
senado. Lagi niyang sinusuportahan ang mga panukalang batas para sa pag-angat at
ikabubuti ng mga pangkaraniwang mamamayan. Isinunod sa kanyang pangalan ang isang paaralan sa
Maynila, ang Eulogio Amang Rodriguez Inst itute of Science and
Technology (EARIST).
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Saguting ang nasa LM
Aralin 7.3: Paglikha ng Anumang Sining Tungkol sa Bayani
ng Lalawigan o Rehiyon na nais Tularan
93
Nakilala natin sa at ing unang aralin ang mga bayani na kinilala sa
at ing rehiyon. I lan sa kanila ay sina Apolinario Mabini na ipinanganak sa Batangas, si Julian Felipe na mula sa Cavite, at si Hen. Vicente Lim
ng Laguna, Sa lalawigan ng Quezon, dalawa sa mga kinilalang bayani ay sina Manuel Quezon at Apolinario dela Cruz. Bagaman si
Quezon ay ipinanganak sa Batangas, ang taga Quezon mismo ang
kumikilala sa kanyang ambag sa pagpapaunlad hindi lamang ng bansa kung hindi ang kanyang kontribusyon sa lalawigan na
ipinangalan sa kanya. Maliban sa pagiging pangulo ng Komonwelt,
kinilala si Quezon na “Ama ng Wikang Pambansa” dahil sa napakahalaga niyang ginawa upang magkaroon tayo ng isang
pambansang wikang magamit upang ang lahat ng Pilipino ay lubos na magkaunawaan. Kilala naman sa tawag na “Hermano Pule” si
Apolinario dela Cruz na nagbuwis ng kanyang buhay sa panahon ng
mga Kast ila dahil sa relihiyosong gawain o gawaing ispirituwal.
Bayani silang maituturing kaya naman ganun na lamang sila itanghal at pahalagahan ng mga mamayaman sa kanilang lalawigan. Ang
pangalan ng lalawigan ng Quezon ay isinunod kay Manuel Quezon.
May mga rebulto na ring it inayo bilang parangal sa kanila. Ang buhay naman ni Hermano Pule ay isinadula na rin sa teatro. Maaari din
nating tawagin na isang bayani ang mga taong naglaan ng kanilang
panahon, sarili, talino o talento, at mga pagpupunyagi upang makaambag ng malaki sa kaunlaran ng isang lugar. Kahit hindi sila
nagbuwis ng buhay, ang kanilang mga nagawa para sa bayan ay maituturing rin na kabayanihan at sa simpleng paraan ay maari natin
silang bigyang-parangal. Di man kayo makgawa ng rebulto o
makpagsadula ng buhay nila sa teatro, maari mo silang parangalan sa pamamagitan ng mga iba’t -ibang likhang sining tulad na tula, awit,
poster, at simpleng dula-dulaan. Sa simple mong paraan mga bayani nati’y kaya mong parangalan.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 8: Ako at ang Kuwento ng mga Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
94
Ang Pagkakakilanlang Kultural
Ng Kinabibilangang Rehiyon
YUNIT III
95
Aralin 1: Ano ang Kultura?
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-B.
Gawain C
Punan ng tamang impormasyon ang “cultural map” ng Rehiyon IV-A
sa ibaba. Gawin ito sa sagutang papel.
Wika:
________ Pagdiriwang:
____________
Paniniwala: ____________
_ Pagkain:
____________
_
Wika:
________ Pagdiriwang:
____________
Paniniwala: ____________
_ Pagkain:
____________
_
Wika:
________ Pagdiriwang:
____________
Paniniwala: ____________
_ Pagkain:
____________
_
Wika:
________ Pagdiriwang:
____________
Paniniwala: ____________
_ Pagkain:
____________
_
Wika:
________ Pagdiriwang:
____________
Paniniwala: ____________
_ Pagkain:
____________
_
96
Aralin 2: Impluwensya ng Klima at Lokasyon sa Pagbuo at Paghubog
ng Pamumuhay sa isang Lugar
Malaki ang kinalaman ng lokasyon at klima sa pamumuhay ng mga tao. May impluwensya ang mga ito sa mga produktong
ginagawa sa lugar, sa uri ng pananim at maging sa pagluluto ng
pagkain, mga pananamit, uri ng bahay at sa pagpili ng mga tao ng kanilang trabaho. Sa mga taong nakatira sa mga lugar na urban,
maaring ang kanilang mga trabaho ay pabrika o opisina. Sa kabilang
banda, maaring ang karamihan ng trabaho sa mga lugar na rural naman ay may kinalaman sa agrikultura at palaisdaan. Isang
magandang halimbawa nito ay ang kaibahan ng lugar na urban kagaya ng Kalakhang Maynila at nang lugar na rural kagaya ng mga
lalawigang ng Laguna, Batangas at Quezon. Sapagkat marami ang
naninirahan sa Kalakhang Maynila, mas higit ang mga trabahong nakatutugon sa mabilisang takbo na pamumuhay ng mga
naninirahan dito. Halos lahat ng punong tanggapan ng iba’t ibang pribado at pangpamahalaan, pati na ang mga pamantasan ay
makikita sa Kalakhang Maynila, kung kaya marami ang mga t ingiang
t indahan na nagdudulot ng trabaho kagaya ng “sales lady” at “utility workers”. Sa kabilang banda naman, sa ibang bayan sa mga
Lalawigan ng Quezon, Batangas at Laguna, kung saan hindi kasing
dami ang populasyon sa Maynila, kaunti lamang ang malalaking t ingiang t indahan na karaniwang makikita sa Maynila.
Bukod sa dami ng populasyon, nakaiimpluwensya din ang uri ng pisikal na kapaligiran ng lugar sa uri ng pamumuhay dito. Isang
halimbawa ay ang kaibahan ng uri ng produkto ng mga taga Bulacan
o Nueva Ecija at ng Cavite o Batangas. Natalakay na sa rehiyon ng Gitnang Luzon nanggaling ang karamihan sa mga palay ng buong
Luzon, maging sa Visayas. Naangkop ang kapatagan sa pagtatanim ng palay at ibang pang produktong pananim. Sa kabilang banda
naman, maburol ang malaking bahagi ng Cavite papuntang
Batangas kung kaya’t pagpapastol naman ang naging produkto ng mga taga dito. Sa Batangas nagagaling ang malaking bahagi ng it log
dahil sa mga it inatayong manukan dito.
Ang klima ay isang mahalagang salik sa pamumuhay. I to ay may kinalaman sa mga produktong nagmumula sa iba’t ibang
lalwigan. Abaka, niyog at palay ang karaniwang pananim at pinagkakakitaan sa Bicol dahil mahaba at halos buong taon ang tag-
araw dito. Tubo at niyog naman ang angkop sa lugar na ang klima ay
higit na maulan kaysa maaraw tulad ng Batangas. Kung panahon naman ng tag-ulan at bagyo ay humihina ang kita ng mga
97
mangingisda sa mga baybayin sa mga lalawigang Quezon at
Batangas. Mapanganib ang dagat dahil sa alon at malakas na hangin. Hindi rin sila makapagbilad ng isdang dinadaing. Ngunit
pinaghahandaan ng mga mangingisda ang ganitong pagkakataon. Sila ay nagtatanim, nagtitipon ng tuba, nagpapawid at iba pang
maaari nilang pagkakitaan.
Hindi lamang mga pananim at pinagkakakitaan ang nakakaimpluwensiya sa uri ng pamumuhay ng mga tao sa isang lugar.
Ibinabagay rin nila ang kanilang kasuotan ayon sa kanilang klima. Sa
lugar na malamig tulad ng Lucban, Quezon at Tagaytay, ang mga tao ay nagsusuot ng makakapal na damit upang hindi ginawin.
Manipis at maluwang naman sa katawan ang kasuotan ng mga nasa maiinit na lugar tulad ibang lugar sa Rizal, Batangas at Quezon lalo na
kung nasa buwan ng Marso hanggang Mayo.
Kung ang lokasyon naman ng isang lalawigan ay laging dinadaanan ng bagyo tulad ng Batanes,ibayong paghahanda ang
kanilang ginagawa. Bukod dito, ang kanilang mga bahay ay karaniwang mababa at yari sa bato at kogon. Bangkang-bahay
naman ang t irahan ng mga Samal at Badjao. Ito ang angkop sa
kanilang lugar. Dahil dito, masasabing nakakaimpluwensiya ang lokasyon at klima ng isang lugar sa uri ng pamumuhay ng mga tao sa
isang lugar.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Palitan ng larawan ng anyong lupa o anyong tubig na
nakikita sa sariling lalawigan
Aralin 3.1: Ang Kultura ng Aming Lalawigan
Bago pa dumating ang Kast ila, ang mga Tagalog ay may
maituturing na mayamang kultura. Sinasabing ang karamihan sa
kultura ng mga Tagalog ay umiikot sa katubigan kagaya ng mga ilog at sapa. Nakikita ito sa mismong salitang “tagalog” na pinagdugtog
na salitang “taga” “ilog” na ang ibig sabihin ay nagmula sa ilog. Mula sa mga “wawa” ng mga ilog umusbong ang kalakal ng mga Tagalog.
Maraming kultura ang Tagalog. Bawat lalawigan ay nakilala dahil sa
mga natatanging kultura. Ito ay nagbigay daan upang mabigyan ng sapat na pagkakakilanlan ang bawat lalawigan sa rehiyon.
Sa Lalawigan ng Cavite Ang lalawigan ng Cavite ay isang lugar na mayaman sa
kasaysayan dahil dito nagmula ang kauna-unahang pangulo ng
98
Pilipinas na Si Emilio Aguinaldo. Nagtala ito sa Pilipinas ng mga
makasaysayang pangyayari lalo na noong panahon ng pananakop ng mga Kast ila. Nakilala ng Cavite sa kanilang produktong pinya,
saging at avocado na talaga namang dinadayo ng mga turista. Ang Cavite ay mayaman sa tradisyon at paniniwala. Nakilala
ang lugar na ito dahi sa debosyon ng mga Katoliko sa mga santo at
santa.
Ang Reyna ng Cavite
Isa sa mga mahalagang pagdiriwang ng mga kabitenyo ay ang kapistahan ng Nuestra Señora de la Soledad de Porta Vaga o mas
kilala sa tawag na La Virgen De La Soledad de Porta Vaga. Ang mahal
birhen ay ang t inuturing na Reyna ng buong Lalawigan ng Cavite. Pinagdiriwang ito tuwing ikalawa at ikat long linggo ng Nobyembre.
Kilala ang imahe na palaging nakaluhod at sa pagkakaroon ng espesyal na suot na kulay it im at put i. Pinaniniwalaan na ang imaheng
ito ay mapaghimala kung kaya't t inawag itong " Birheng may libong
Milagro". Isa na rito ang pangyayari noong 1830. Nasunog ang kapilya dahil ito ay t inamaan ng kidlat. Naabo ang buong kapilya ngunit ang
imahe ay natagpuan na walang galos o sira sa mga bahagi nito. Ang
debosyon sa Virgen ng Soledad ang pinakamalaking ambag ng mga Kabitenyo sa kasaysayan ng debosyon kay Maria at sa Simbahang
Katolika sa Pilipinas.
99
(Para sa Ibang paniniwala at t radisyon sa lalawigan ng Cavit e,
maaring gamit in ng guro ang ibang kapist ahan) 1. San Agust in de Tanza
http://sanagustindetanza.weebly.com/alamat-ng-imahen-ni-san-
agustin.html
Sa Lalawigan ng Laguna Ang lalawigan ng Laguna ang pinagmulan ng at ing
pambasang bayani na si Jose Rizal. Bukod sa pagiging isa sa pinakamakasaysayang pook ng lalawigan ng Laguna. Ito ay
t inatawag din na lugar na may mga makulay at malikhaing
pagdiriwang. Isa na dito ang t inatawag na;
Liliw Gat Tayaw Tsinelas Mula sa maliit na bayan ng Liliw, Laguna ay umusbong ang mga
makukulay na tsinelas na malikhaing t inabas at pinaganda. Dahil
lumago at naging mas kaaya-aya ang mga tsinelas dito. Ang munting bayan ay t inawag na Footwear Capital ng Laguna. Tuwing huling
linggo ng Abril, ay ginaganap ang makulay na pagdiwang mga
tsinelas o mas kilala sa tawag na Liliw Gat Tayaw Tsinelas. Sa pagdiriwang na ito, mas pinapakita ng mga taga-Liliw ang kanilang
galing at husay sa paggawa ng kakaiba at matibay na tsinelas. Naging kilala ang pagdiriwang na ito noong taong 2002 at
hanggang ngayon ay patuoy na dinarayo ng mga Pilipino at turista sa
iba’t ibang panig ng bansa.
Bangkero Festival
100
Ang mga Lagunahin ay may isang maipagmamalaking
kakayahan. Ito ay ang kakaibang uri ng pamamangka sa ilog. Ang mamangka sa batuhan, sa ibabaw ng bakal at ang pagsuong laban
sa agos ng ilog papuntang Pagsanjan Falls sa Pagsanjan, Laguna. Ang tawag sa kanila ay bangkero. Sa kabila ng malakas na agos ng ilog
dito, dinadala ng mga bangkero ang mga turista sa mismong kagila-
gilalas na talon ng Pagsanjan. Sila ang nagsisilbing gabay at nagdadala sa mga turista at namamasyal sa sikat na talon.
Ang Bangkero Festival ay isang masayang kapistahan na
ginagwa tuwing ikalawang linggo ng Marso bilang parangal sa mga bangkero na nagsumikap upang makilala at matanyag ang kahanga-
hangang tanawing ito sa Pagsanjan. Ang kapistahang ito ay
kinatatampukan ng mga nabihisan at nagayakang mga bangka at karosa na ipinaparada sa liwasang bayan.
101
Bukod sa pag-aangkat ng palay, ang lalawigan ng Laguna ay
nakilala sa kanilang produktong lilok na matatagpuan sa Paete, Laguna. Bantog din sa lugar na ito ang masarap na lambanog na
nagmula sa puno ng niyog at ginagawang inumin ng mga tao.
Sa Lalawigan ng Batangas Sa mga lalawigan sa rehiyon ng CALABARZON, ang lalawigan ng Batangas ang may natatangi at kakaibang kultura. Tagalog ang
wika ng mga Batangueño, ngunit ang paraan ng pagsasalita nila ay
may mariing punto. Kilala sila pagdaragdag ng salitang “eh” at “ga” sa pakikipagusap. Halimbawa ang salitang “Ano ba yun?” ay
magiging “Ano ga un?” at “Ay oo nga!” ay magiging “Ay, ala oo eh!” naman.
May pamamaraan ang mga Batangueño na t inatawag na
“Matanda sa Dugo”. Ito ay ang paggalang sa lahat ng nakakatanda sa edad kahit may pagkakataon na magtiyo na mas bata ang t iyuhin.
Tradisyon sa kanila ang dapat ang nakababata ang tumawag ng tiyo o kuya.
Tulad ng ibang lalawigan sa rehiyon, meron ding
maipagmamalaki ang mga Batangas pagdating sa produkto at pagdiriwang. Ito ay ang;
Kapeng Barako Ang kapeng barako ay uri ng kape na tumutubo lamang sa
Batangas at ilang lugar sa Cavite. Tinawag itong Barako dahil sa tapang ng lasa nito na gustong gusto ng karamihang Batangueño.
Ayon sa kanila, mas masarap ihain ito kung papakuluan sa tubig,
lalagyan lamang ng kaunting asukal at papanatilihin ang it im na kulay nito. Para rin sa kanila ito ay nagbibigay ng tapang at lakas ng loob.
102
Ang kapeng barako ay unang pinakilala ng mga Kast ila noong
panahon ng kanilang pananakop sa Lipa, Batangas at nagkalaon ay naging pagmamay-ari ng mga Pilipino. Ang Batangas ngayon ang isa
sa mga pangunahing lugar buong daigdig na pinaggagalingan ng kape.
Lechon Festival Ang Lechon Festival o pagdiriwang ng litson sa Balayan, Batangas ay isa sa mga pinagmamalaking kultura ng Batangas. Ito ay
ginaganap tuwing ika-24 ng Hunyo bilang pag-alala sa kanilang
patron na si San Juan Baustista. Pinaparada ang mga litson sa buong bayan na nakabihis ng magaganda at mga kakaibang suot.
Kultura na rin ng mga taga-rito na habang pumarada ang mga
litson ay nagsasabuyan ng tubig at alak ang mga tao dahil para sa
kanila ito ay pagkilala nila sa kanilang patron.
103
Sa Lalawigan ng Rizal Isang tanyag na nadiskubre sa Lalawigan ng ay ang
Petroglipikong Angono na matatagpuan sa Angono, Rizal.
Ito ay nadeklarang Pambansang Kayamanan sa Kultura noong
1973 at Pandaigdigang Pamana ng Sining ng UNESCO na matatagpuan sa yungib sa gitna ng Angono at Binangonan.
Nakasulat sa mga bato (petroglipiko) ang masaganang kultura ng
pakikipagkalakaran ng mga sinaunang Tagalog sa ibang pangkat ng tao.
HIgantes Festival
Ang Higantes Festival na kilala rin
sa tawag na Pista ni San Clemente ay
ipinagdiriwang tuwing ika-23 ng Nobyembre sa Angono, Rizal. Ito ang
pinakamalaking pagdiriwang para kay San Clemente, patron ng mangingisda.
Ang imahen ng santo ay binibitbit ng
mga lalaking deboto habang nagpuprusisyon kasabay ang mga
“pahadores”, mga deboto na
nakadamit ng makukulay na kasuotan o ng kasuotan ng mga mangingisda,
sapatos na yari sa kahoy at may bitbit na sagwan, lambat at iba pang gamit
sa pangingisda at mga “higantes” , mga higanteng gawa sa papel na
may taas na umaabot sa sampu hanggang labindalawang
104
talampakan. Nagtatapos ang pagdiriwang sa isang prusisyon
patungong Laguna de Bay hanggang maibalik ang imahen ng santo sa parokya.
Sumakah Festival
Ang Sumakah
Festival ay isang pagdiriwang
na ginaganap tuwing ika-1 ng Mayo na nagbibigay halaga
sa pangunahing produkto ng Antipolo, suman, manga,
kasoy at ang dating
pamamaraan ng paglalakbay sa mataas na bahagi ng
Antipolo, ang hamaka. Ito rin
ay nagpapakita ng makulay na kultura at makasaysayang
pinagmulan ng lalawigan. Sa umaga ng Abril 30, ang imahe
ng birhen ng Antipolo ay hinahatid sa Katedral ng Quiapo mula
Antipolo sa pamamagitan ng isang motorcade. Sa madaling araw ng ika- 1 ng Mayo, ang imahe ng Birhen ng Antipolo ay kukunin sa
Katedral ng Quiapo pabalik sa Antipolo sa pamamagitan ng isang alay- lakad na pinangungunahan ng mga deboto ng Our Lady of
Peace and Good Voyage and Black Nazarene. Pagkatapos ng
parada ay matutunghayan ang mga sumusunod na gawain: street dancing competitions, cultural presentations, santacruzan, arts , at
culinary exhibits.
Ang Rizal ay kilala rin sa paggawa ng Suman at Lat ik. Ito ang pangunahing hanapbuhay ng taga Cainta. Sinasabing nagsimula
silang gumawa ng kakaning ito noong 15 siglo, kung kaya maituturing na dito matatagpuan ang pinakamasarap na suman at lat ik.
Ang Rizaleno ay kilala sa pagiging maka-Diyos. Malaking
bahagi ng mamamayan dito ay Katoliko. Isa sa pinakakilalang ritwal na dinarayo dito ay ang Cenakulo sa Cainta, isang palabas na
nagpapakita sa pagpapahirap at pagkamatay ni Kristo at ang Ang Pagpapapako, isang palabas sa pagpako sa krus ni Kristo.
Sa Lalawigan ng Quezon Pagdating sa kasaysayan at kultura, hindi magpapahuli ang
lalawigan ng Quezon sa buong rehiyon. Tulad ng ibang lalawigan,
ang Quezon ay isa ring makasaysayan dahi sa pangalan nitong
105
nagbuhat sa kauna-unahang pangulo ng komonwelt na si Pang.
Manuel Luis Quezon.
Ang lalawigang ito ay kilala sa pag-aangkat ng niyog at palay sa ibang lugar sa Pilipinas. Maraming makukulay na pagdiriwang sa
Quezon na nagbibigay atraksyon sa mga turista at ibang Pilipino. Isa
na dito ang t inatawag ng Pahiyas ng Lucban. Ngunit isa sa mga pinaghahandaan ng buong Quezon ay ang Niyog-Niyogan Festival.
NIyog-Niyogan Festival Ang Niyog-niyogan fest ival ay pagdiriwang na isinasabay sa Araw ng Quezon, tuwing ika-19 ng Agosto. Pinaghahandaan ito ng
tat lumpu’t siyam (39) na bayan at dalawang lungsod (2) sa buong lalawigan.
Sa pagdiriwang na ito, nakaugalian ng mga taga-Quezon ang
magdala ng kanilang pinagmamalaking produkto sa kabisera, sa
Lucena upang ibahagi sa buong lalawigan. Ang mga tanyag na produkto sa Quezon ay alimango, pamaypay, t ikoy, kiping at iba pa.
Nagkakaroon ng din paligsahan sa street dancing at muse ng bawat bayan. Ito ay ginagawa sa loob ng isang linggo. Sa huling araw ng
pagdiriwang pinaparangalan lahat ang mga nagwagi sa paligsahan.
Kultura sa CALABARZON
Kilala na ang mga tao sa Timog Katagalugan na masipag, masinop at magiliw sa pagtanggap ng bisita. Halos pareho ang
paniniwala ng mga tao sa rehiyon lalo na pagdating sa relihiyon.
106
Bagama’t may pagkakaiba-iba sa larangan, ang mga tao sa rehiyon
ay pinagbibigkis pa rin ng iisang kultura pinagmulan at patuloy na pinagmamalaki.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 3.2 : Mga Pangkat ng mga Tao sa Rehiyon na
Kinabibilangan Ko
PANGKAT ETNIKO Ang ating bansa ay binubuo ng pangkat ng mga taong naninirahan sa iba’t ibang panig nito. Nakikilala ang bawat pangkat
sa kanilang mga pagkakalilanlan.
Ang grupo o pangkat ng mga taong sama-samang naninirahan sa isang lugar na may sariling wika, kultura, t radisyon at paraan ng
pamumuhay ay t inatawag na Pangkat Etniko. Mayroon silang mga katangian na kakaiba sa ibang pangkat. Ang kanilang natatanging
pagkakakilanlan ay it inuturing na mahalagang bahagi sa kabuuan ng
Kulturang Pilipino.
MGA TAONG BUMUBUO SA MGA LALAWIGANG TAGALOG Ang Tagalog ay isang malaking pangkat
ng mga tao na naninirahan sa apat na rehiyon
sa bansa. Ang National Capital Region (NCR), ang buong Rehiyon IV CALABARZON at
MIMAROPA at ilang bahagi ng Rehiyon I I I.
Ang Tagalog ay nagmula sa salitang
“taga-ilog” na ang ibig sabihin ay nakatira sa baybaying ilog. Sila ay isa sa pinakamalaking
pangkat etniko sa bansa. Ayon sa 1995 Philippine
census, sila ang t inatayang may pinakamalawak na bilang sa bansa.
Biniyayaan ang mga Tagalog ng
mayamang lupa at dagat kaya ang
pangunahing hanapbuhay nila ay pagsasaka at pangingisda. Tagalog ang pangunahing wika ng mga taga-CALABARZON. Sila ay
kinagigiliwan dahil sila ay masayahin, matapat, maawain, pala-
TAGALOG
107
kaibigan, matatalino at may mataas na kalinangan. Bunga marahil ito
ng lapit nila sa kabihasnan, komersyo at pamahalaan.
MGA KATUTUBO O PANGKAT ETNIKO NA MATATAGPUAN SA MGA LALAWIGAN SA SARILING REHIYON
AETA O AGTA Ang mga Aeta ang t inatayang
kauna-unahang mga taong
nanirahan sa Pilipinas. May katangian ng pagiging mait im ang balat,
makapal na labi, pandak, at kulot na buhok.
Maraming Aeta ang
matatagpuan sa iba’t ibang bahagi ng Luzon lalo na sa Hilaga at
Silangan. Maraming tawag sa kanila; Aeta, Agta, Ita, at Negrita. Sa mga
lalawigan ng Quezon at Rizal sila ay t inatawag na Dumagat.
Ang pangunahing hanapbuhay ng mga Negrito ay pagsasaka at pangangaso. Matatagpuan sila sa kabundukan at hindi gaanong
nakakaangat sa kabuhayan dahil sa layo nila sa kabihasnan.
IBANG PANGKAT NG MGA TAO SA REHIYON IV-A Ayon sa Philippine Census 2010, may ilang pangkat ng mga
dayuhan ang naninirahan sa mga lalawigan sa at ing rehiyon. I lan sa kanilang pangkat ng mga Chinese o t inatawag na Tsino. Halos lahat
sa kanila ay mga negosyante. Meron ding t inatawag na Indian na
nanggaling sa bansang India. Karaniwang tawag sa kanila ay mga Bombay. Sila din ay mahilig magnegosyo. Ang ibang pangkat ng mga
tao na dumayo sa at ing rehiyon at permanentente nang naninirahan dito ay mga Amerikano, Espanyol, Hapones at iba pa.
Gawain A Tukuyin ang mga sumusunod na salita/mga salita na ipinapahiwatig sa
pahayag/tanong sa bawat bilang. Isulat ang tamang sagot sa
sagutang papel. 1. Ito ang pangunahing wika na ginagamit ng mga naninirahan sa
buong rehiyon ng CALABARZON?. __________________ 2. Ang salitang ito ay nagmula sa salitang taga-ilog na ang ibig sabihin
ay nakatira sa baybay ilog. ____________
3. Ano ang pangkat ng tao na ang karamihan (majority) ay matatagpuan sa Rehiyon IV-A? _______________________
108
4-5. Ito ang pangunahing pangkabuhayan ng katutubong pangkat sa
Rehiyon IV- A CALABARZON. ______________,_____________________ 6-9. Ang Tagalog ay hinahangaan ng ibang pangkat dahil sila ay
_________________,_________________, _________________ at _________________.
10. Ito ang ibang pangkat ng tao na nanggaling sa China at ang hilig
nila ay magnegosyo. _________________
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 3.3 : Ang Mga Wika at Diyalekto sa Aming Lalawigan at Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 4: Nakikilala ang Kultura ng Aking Rehiyon sa Aming
Makasaysayang Lugar
Mga Makasaysayang Lugar sa Ating Rehiyon
May mga lugar na maituturing na saksi ng mga naganap sa isang lalawigan o rehiyon. Ang mga lugar na ito ang nagsisilbi tanda
ng mga pangyayari na naganap sa isang takdang panahon. Isa na
dito ang pangyayari sa EDSA, ang lakas tao/People Power noong 1986 sa Manila. Ito ay ang panahon na nagprotesta ang mga tao laban sa
pang-aapi ng pamahalaan na pinamumunuan ni Pangulong Ferdinand Marcos. Nagkaroon ng kilos protesta ang milyong milyong
mga Pilipino sa kahabaan ng EDSA. Sa ngayon makikita sa Ort igas
Triangle ang isang malaking bantayog kasama ang Simbahan ng Reyna ng Kapayapaan. Ang bantayog na ito ay nagsisilbing alala ng
pangyayari sa EDSA noong 1986. Nakasulat sa bantayog ang
pangako ng sumunod na presidente na si Corazon Aquino na pangalagaan ang demokrasyang Pilipino. Ang ibig sabihin nito ay ang
pamahalaan ang mangangalaga sa kalayaan ng bawat isang Pilipino.
109
Makasaysayang Pook at Pangyayari sa Rehiyong CALABARZON Ang Calamba ay ipinagmamalaki ng Laguna dahil dito isinilang
ang ating pambansang bayani na si Dr. Jose Rizal noong ika-19 ng
Hunyo 1861. Makikita sa Rizal Shrine ang pamumuhay ng mga taga Calamba noong panahon ng pananakop ng mga Espanyol. Makikita
rin dito ang tahanan at mga kagamitan ni Dr. Rizal at ng kanyang
pamilya. Ang bayan ng Pila ay ipinagmamalaki din ng Laguna dahil dito
makikita ang impluwensya ng mga Espanyol at Amerikano sa kultura
ng mga tao. Mamasdan sa buong bayan ang mayamang ist ruktura na naitatag noong panahon ng mga Espanyol hanggang panahon
ng mga Amerikano. Ang Cavite ay naging kilala rin sa isa sa mga makasaysayang pok
dito, ang Emilio Aguinaldo Shrine kung saan idineklara ni Emilio
Aguinaldo ang kalayaan ng bansa sa kolonya ng Espanya noong ika-12 ng Hunyo, 1898. Sa kaunaunahang pagkakataon dito rin
iwiniwagayway ang bandila ng Pilipinas na ginawa ni Marcela Agoncillo at t inugtog ang Martsa de Filipinas o Lupang Hinirang na
obra ni Julian Felipe at t inugtog ng Banda ng Malabon.
Ang lalawigan ng Rizal ay hindi lamang tanyag sa likas yaman na kagandahan, mayroon din itong ambag sa kasaysayan ng at ing
bansa. Sa Rizal naganap ang isa sa mga huling laban ng mga
Espanyol noong rebolusyon ng mga Pilipino ng 1896. It inayo noong 1880-1881 sa ilalim ng pamumuno ni Mauricio Mata Cruz, ang
gobernadorcillo ng Pueblo de Morong ang “La Commandancia”. Ang La Commandancia ay ang pamahalaan ng Distrito Polit ico Militar de
Morong na pinamumunuan ng isang gobernador-militar noong
panahon ng Espanyol. Ang ist ruktura ay halos nasira noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Ang mga taga-Batangas ay hindi lamang kilala na matatapang
kung hindi sa malalim na pananampalataya sa Diyos. Makikita ang
mga naglalakihang at ant igong mga simbahan sa mga bayan nito. Isa na dito ang tanyag na Basilica de San Martin de Tours na it inayo
sa Bayan ng San Nicolas noong 1575. Ito ay nasira dahil sa Pagputok
ng Bulkang Taal. Noong 1755 ito ay muling it inayo ng mga Agust inong misyonero kung saan ito matatagpuan sa kasalukuyan. Noong 1849 ito
ay muling nasira dahil sa lindol. Muli itong it inayo noong 1856 – 1865 sa panahon ng pamumuno ni Fray Marcos Anton. Sa ngayon, ang
basilica de San Mart in de Tours ay it inuturing na pinakamatanda at
pinakamalaking simbahan sa buong rehiyon.
110
Gawain A Pagtapat-tapatin ang mga sumusunod na makasaysayang pook sa rehiyon sa hanay A at hanay B. Isulat ang letra ng tamang sagot sa
papel.
A B 1. I t inayo noong 1582 bilang
pinakamalaki at pinakamatandang simbahan sa Quezon
2. Naging makasaysayan dahil sa pagdeklara ni Andres Bonifacio ng
Kalayaan ng Pilipinas noong Hunyo
12, 1898. 3. Makikita ang halimbawa ng
imprastraktura at disenyo ng mga
bahay at establismento bayang ito na ginawa noong panahon ng mga
Espanyol. 4. Nagsilbing bahay-pamahalaan
noong 1880-1881 sa pamumuno ng
gobernadorcillo na si Mauricio Mata Cruz.
5. I t inuturing na pinakamalaki at pinakamatandang simbahan sa
silangan.
a. Basilica de San
Mart in de Tours
b. Bayan ng Pila
c. La Commandancia
d. San Diego de
Alcala
e. Emilio Aguinaldo
Shrine
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 5 : Kultura Ko, Kultura Mo, Magkaiba, Magkapareho!
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
111
Aralin 6 : Nakikilala Kami sa Aming Kultura
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 7 : Mga Pangkat ng Tao sa Lalawigan at Rehiyon, Igagalang
Ko! Iisa Ang Lahi Natin! Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 8: Sining Mo, Pahalagahan Mo: Mga Sining ng Lalawigan
Sayaw na Jota Gumaqueña
112
Ang sayawing Jota Gumaqueña ay bantog sa Gumaca,
Quezon na pinakilala at pinasikat ni Herminigildo Omana. Ito ay isa ring uri ng Sayawing Maria na batay kay Maria Clara na sumasagisag sa
isang dalagang Pilipina. Pinapakita sa sayaw na ito ang magarbong pagtit ipon na dinadaluhan ng mayayamang angkan. Dito sila ay
nagsasalu-salo sa masagang handa at pagkatapos ay nagsasayaw.
Sa sayaw na ito ang mga babae ay mahinhin ang kilos at ang mga mga lalaki naman ay nagpapakita ng lambing at respeto sa
mga kababaihan.
Magarbong Filipiniana ang suot ng mga kababaihan sa sayaw na at magarang barong naman sa mga kalalakihan.
Sayaw na Maglalatik Ang Maglalat ik o t inatawag din na Magbabao ay ang
digmaang sayaw na katutubo sa Biñan at Laguna. Gumagamit ng bao ng niyog ang nagsasayaw. Kanilang inilalagay ito sa likod, dibdib,
balakang at hita. Pumapalo sila sa mga bao ng niyog ayon sa tugtog ng Maglalat ik. sayaw ng maglalatik ay isang uri
ng katutubong sayaw sa Pilipinas na may mabilis na galaw habang
pinatutunog ng mga mananayaw ang mga bao ng buko. Ito ay nagpapakita ng labanan sa pagitan ng mga Moro at Krist iyano. Sa
unang bahagi ng sayaw, ay ang Palipasan at ang Baligtaran, na
ipinakikita nito ang mainit na pagtatagpo sa pagitan ng dalawang grupo. Sa dalawang huling bahagi nito,ang Paseo at ang Sayaw
Escaramusa ay naglalarawan ukol sa kanilang pakikipagbati. Ito ay isinasayaw sa gabi ng bisperas ng kapistahan sa Biñan,Laguna.
Isinasagawa ang sayaw na ito bilang paghahandog ng mga
magsasaka sa poong San Isidro de Labrador.
113
Sayaw na Lanceros de Tayabas
Ang sayaw na Lanceros de Tayabas ay isang katutubong sayaw
na sumibol sa bayan ng Tayabas na ngayon ay lungsod sa lalawigan ng Quezon. Ito ay isang interpretasyon na nagmula sa mga
pagpupugay ng mga kabalyero at mandirigma ni Haring Arthur.
Ang Lanceros de Tayabas ay binubuo ng mga magkaparehang lalaki na nakuot ng sumbrero at babae na elegante ang suot at may
hawak na pamaypay. Karaniwan itong sinasayaw sa pagtit ipon sa mga magagarbong mansion o palasyo ng mga katoliko.
Ang sayaw na ito ay sumikat na sa iba’t ibang panig ng bansa
at palagi ng sinasayaw sa iba’t ibang kompetisyon sa larangan ng Sining at Kultura.
Mga Awitin
Magtanim ay Di Biro
Magtanim ay di biro Maghapong nakayuko
Di naman makaupo Di man lang makatayo
Sa umaga paggising Lagi nang iisipin
Kung saan may patanim
Magtanim ay di biro
Maghapong nakayuko
Di naman makaupo Di man lang makatayo
Sa umaga paggising
Lagi nang iisipin
Kung saan may patanim Doon masarap ang pagkain
114
Doon masarap ang pagkain
Halina, halina, mga kaliyag
Tayo’y magsipag unat -unat Magpanibago tayo ng lakas
Para sa araw ng bukas.
Halina, halina, mga kaliyag Tayo’y magsipag unat -unat
Magpanibago tayo ng lakas
Para sa araw ng bukas
Banahaw Ang huni ng ibon, aliw-iw ng batis
Sa bundok Banahaw
Ay inihahatid, ay inihahatid Nang hanging amihan
Kaya’t yaring abang puso
Sakbibi nang madlang lumbay Sa sandaling ito, sa sandaling ito’y
Naliligayahan. Halina, irog ko at tayo’y magsayaw
Sa kumpas ng tugtog, tayo ay sumabay
Dini naman sa lumang kudyapi Ikaw irog aking aawitan
Sa saliw ng hanging palay-palay Sa bundok ng Banahaw.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Kagamitan: Video clip ng (Jota Gumaquena, Maglalat ik), Sipi ng
awit ing Magtanim ay di biro at Bundok Banahaw,
Sanggunian: http://www.youtube.com/watch?v=bsCtI3Ui3b0
http://www.youtube.com/watch?v=d-p_ONWYtf8
http://en.wikipilipinas.org/index.php?title=Lanceros_de_Tayabas
http://www.hiyas.org/mariaclara.html
http://i1.ytimg.com/vi/9xR8jPb0mNI/maxresdefault.jpg
http://www.folkdance.tk/videos/jota-gumaquena-philippine-folk-
dance.html
115
Aralin 9: Mga Kaugalian, Paniniwala at Tradisyon
ng Iba-ibang Lalawigan sa Rehiyon
Ang Rehiyon IV-A, CALABARZON ay binubuo ng limang
lalawigan. Ang bawat isa ay may kani-kaniyang mga kaugalian at
t radisyong pagkakilanlan.
Cavite
Karakol
Ang Bayan ng Rosario ay isang bayang mayaman sa
kasaysayan na matatagpuan sa lalawigan ng Cavite. Sa kadahilanang malapit ang
bayang ito sa dalampasigan, sa yamang dagat nabubuhay ang
karamihan sa naninirahan dito.
Bukod sa yamang dagat, nakilala rin ang bayang ito dahil sa paggawa ng asin. Ito rin ang dahilan kung bakit ang bayang ito ay
unang pinangalanan ng mga prayle ng Salinas Marcella noong
nasasakupan pa ng Kast ila ang Pilipinas. Sa dagat din umiikot ang isang matandang tradisyon ng pagsasayaw ng "karakol" bilang
pagpupugay sa santong patron ng bayang ito, ang Nuestra Senora Virgen del Santissimo Rosario Reina de Caracol.
Ang "karakol" ay tumutukoy sa pagsasagawa ng prusisyon
habang isinasayaw ang imahe ng birhen paikot mula sa karagatan hanggang sa kalsada ng Rosario na nagtatapos sa simbahan.
Maraming bersyon ang pinaniniwalaan kung saan nagsimula ang tradisyong ito sa bayan ng Rosario. Isa sa pinakasikat na bersyon ay
nang makita ang imahe ng birhen ng mga kabataan na inaanod
malapit sa dalampasigan ng bayang ito. Ayon dito, kanila itong it inago ngunit himalang natatagpuan lagi itong nakalutang sa may
dalampasigan. Kumalat ang balitang ito sa buong bayan at sa t indi
ng pananampalataya ng tao rito, ginawa nilang patrona ang nasabing imahe at nagsimulang magsagawa ng "karakol". Kasabay
din nito ang pagpapalit ng pangalan ng bayang ito mula sa Salinas Marcella sa Rosario. Mula noon hanggang sa kasalukuyan, ang
"karakol" ay taunang isinasagawa sa bayang ito.
116
Laguna
Maglalatik
Ang Maglalat ik ay sayaw na ginagawa sa Laguna. Ito ay
t inatawag din na Magbabao
na nagpapakita ng digmaang sayaw na katutubo sa Biñan at
Laguna. Gumagamit ng bao
ng niyog ang nagsasayaw. Kanilang inilalagay ito sa likod,
dibdib, balakang at hita. Pumapalo sila sa bao ng niyog
ayon sa tugtog ng Maglalat ik.
Ang sayaw ng maglalatik ay isang uri
ng katutubong sayaw sa Pilipinas na may mabilis na galaw habang pinatutunog ng mananayaw ang bao ng buko. Ito ay nagpapakita ng
labanan sa pagitan ng Moro at Krist iyano. Sa unang bahagi ng sayaw,
ay ang Palipasan at ang Baligtaran, na ipinakikita nito ang mainit na pagtatagpo sa pagitan ng dalawang grupo. Sa dalawang huling
bahagi nito,ang Paseo at ang Sayaw Escaramusa na ang
paglalarawan ay ukol sa kanilang pakikipagbati. Ito ay isinasayaw sa gabi ng bisperas ng kapistahan sa Biñan Laguna. Isinasagawa ang
sayaw na ito bilang paghahandog ng magsasaka sa poong San Isidro de Labrador.
Batangas Subli-an sa Batangas
Ang Subli-an Fest ival ay isinasagawa sa Bauan, Batangas.
Ito ay ginaganap tuwing ika-23
ng Hulyo. Ito ay natural na nagsisimula bilang debosyon sa
Banal na Krus. Nang magtagal,
ito ay naging isang uri ng sayaw na mas kilala bilang “Subli”. Ito ay
sayaw na nagmula sa Batangas. Ang Subli ay sinasayaw sa saliw
ng musika na may apat (4) na uri:
ang unang uri ay inaawit ng isang mang-aawit; ang ikalawa ay nagbibigay pugay sa Banal na Krus ng Bauan at nagsasalaysay ng
117
pinagmulan ng Batangas; ang ikat lo ay ang mismong “Subli” na may
kasamang tula, sayaw at awit; samantalang ang ikaapat naman ay tumatalakay sa buhay ng may-akda sa kaniyang paghahanap ng
kaniyang kaganapan. Ang Subli ay isang uri ng kultura na tumutukoy sa uri ng
pamumuhay ng mamamayan na nilapatan ng musika upang
kapulutan ng aral. Ito ay isang tradisyong kinagisnan ng mga Batangueño na naging isang ganap na pagdiriwang kung saan ang
mamamayan ay sama-samang nag-aalay ng sayaw sa buong bayan
ng Bauan, Batangas bilang paggunita sa kanilang araw ng pagkakakilanlan.
RIzal
Higantes Festival Ang Higantes Festival na
kilala rin sa tawag na Pista ni
San Clemente ay ipinagdiriwang tuwing ika-23
ng Nobyembre sa Angono,
Rizal. Ito ang pinakamalaking pagdiriwang para kay San
Clemente, patron ng mga
mangingisda. Ang imahe ng santo ay binubuhat ng mga
lalaking deboto habang nagpuprusisyon kasabay ang mga “pahadores” (mga deboto na nakadamit ng makukulay na kasuotan
o kasuotan ng mga mangingisda na may sapatos na yari sa kahoy at
may bitbit na sagwan, lambat at iba pang gamit sa pangingisda) at mga “higantes” (mga higanteng gawa sa papel na may taas na
umaabot sa sampu hanggang labindalawang talampakan.) Nagtatapos ang pagdiriwang sa isang prusisyon patungong Laguna
de Bay hanggang maibalik ang imahen ng santo sa parokya.
Quezon Pahiyas
Ang Pahiyas Fest ival ay isang
magarbong pagdiriwang sa lalawigan ng Quezon.
Pinararangalan dito ang santo ng mga magsasaka na si San Isidro de
Labrador. Nagkakaisang nagsasabit
ang taga-Quezon ng mga produktong-bukid at katutubong
118
pagkain sa pintuan at mga bintana ng kanilang bahay.
Kilalang palamuti dito ang kiping, na gawa sa giniling na bigas at ginagawang dahon at bulaklak na nilalagyan ng iba’t ibang kulay.
Bilang isang pagiging malikhain, sinasabit ito ng mga Lucbanin upang gawing palamuti sa kanilang bahay.
Isang Bahagi ng pagdiriwang ng San Isidro ang pagbasbas sa
mga kalabaw. Ipinaparada ng mga magsasaka ang kani-kanilang mga kalabaw patungo sa simbahan upang mabasbasan ng pari.
Naniniwala sila na malalayo sila at ang kanilang mga kalabaw sa mga
sakit at aksidente sa pagbasbas na ito. Isang makulay na pagdiriwang ito na kinalulugdan ng lahat sa Quezon tuwing ika-15 ng Mayo.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Kagamitan: Video clip ng (Jota Gumaquena, Maglalat ik, Subli at
pangyayari tuwing Pahiyas Fest ival sa Lucban, Quezon),
Halimbawa ng likhang sining na mamakita sa sariling lalawigan,
Sanggunian: http://www.phillispage.de/culture_and_tradition.htm
Aralin 10: Mga Katawagan sa Iba-ibang Layon ng Aming Rehiyon
Mga Katawagan sa Iba-ibang Layon
Ang wika nating Tagalog ay sadyang nagpapakilala ng likas na ugali nat ing mga Pilipino at ito ay ang paggalang sa mga
nakakatanda sa at in. Napapansin ninyo ba na ang bawat isa sa
at in ay gumagamit ng mga katawagan sa pakikipag-usap. Ito ay pagpapakita ng paggalang sa at ing kapwa. Ang mga
katawagang ito ay nauuri sa tat lo. Ang unang katawagan ay ang
magagalang na salitang ginagamit sa pakikipag-usap sa mga matatanda. Ang mga halimbawa nito ay ang paggamit ng kuya o
ate sa nakakatandang kapatid. Ang pagbati ng magandang umaga!, magandang gabi! at iba pa ay kabilang din sa uring ito.
Ang pangalawang katawagan ay ayon sa paghingi ng paumanhin at pasasalamat. Ang mga salitang pasensya po!,
119
patawad po!, paumanhin po! ay mga salita sa paghingi ng
paumanhin samantalang ang mga salitang maraming salamat po! ay tanda ng pasasalamat.
Ang ikat long katawagan ay ayon naman sa paghingi ng
pahintulot. Kabilang sa mga salitang ito ang maaari po ba!, pwede
po ba! at iba pa. Maaari ring gamit in ang mga katawagang ito sa paglalambing at pagturing sa at ing mga kaibigan, mahal sa buhay
at sa iba pa. Ang mga katawagang ito ay magagamit sa
pakikitungo at pakikisama sa at ing kapwa. Ipinapakita nito ang pagpapahalaga sa at ing kinagisnang pag-uugali noon pa man.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Kagamitan:
Concept map na nagpapakita ng mga katawagan sa
iba’t ibang layon sa Rehiyon IV-A,
Aralin 11: Ang Mapang Kultural ng aking Rehiyon
Ang CALABARZON ay isang rehiyon sa Pilipinas na binubuo ng sumusunod
mga lalawigan: Cavite, Laguna, Bat angas, Rizal at Quezon. Ang
mga lalawigang ito ng Rehiyon IV-A ay nasa pangunahing isla ng Luzon. Ito ang akronim ng nabanggit na mga lalawigan.
Ang rehiyong ito ay nasa Timog-kanluran ng Luzon, t imog at kanlurang bahagi ng Metro Manila, at pumapangalawa sa
pinakamataong rehiyon.
Sa bisa ng Executive Order No. 246, na nilagdaan noong Oktubre 28,2003, ang Lungsod ng Calamba ay it inalagang sentrong
pangrehiyon ng CALABARZON .
Sa rehiyong ito ay makikita rin ang kilalang paaralan, mga pagdiriwang, mga kulturang tanyag sa at ing bansa at mga kilalang
nagagandahang tanawin.
120
Mapang Kultural ng Rehiyon IV-A
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Kagamitan: Pisikal na mapa ng CALABARZON, mga larawan, sining at
lugar na nagpapakilala sa mga lalawigan sa sariling rehiyon.
Lungsod ng
Calamba, Laguna
Pahiyas ng Lucban, Quezon
Magandang Tanawin ng Taal Lake sa
Batangas
Makasaysayang Bahay ni Emilio
Aguinaldo sa Kawit, Cavite
Sining sa
Pagpipinta ng mga taga Rizal. Ang
Obra na ‘BOTONG’ ni CARLOS
V. FRANCISCO
Matatagpuan sa
Laguna ang Unibersidad ng Pilipinas sa Los
Baños
121
YUNIT IV
Ekonomiya at Pamamahala
122
Aralin 1: Kapaligiran at Ikinabubuhay sa mga Lalawigan ng Rehiyon
Ang Kapaligiran ng mga Lalawigan sa CALABARZON Ang Rehiyon IV-A o CALABARZON ay binubuo ng limang
lalawigan at labinsiyam na lungsod. Ang mga lalawigan at lungsod sa rehiyong ito ay sinasabing maunlad ang pamumuhay dahil malapit sila
sa sentro ng kalakalan ng Pilipinas.
Kapaligiran ng Cavite Ang Cavite ay ang pinakamaliit na lalawigan sa buong rehiyon
ng CALABARZON. Ang kalakhang lupain dito ay kapatagan. May
bahaging bulubundukin lamang kapag nagagawi sa Tagaytay. Anim ang lungsod sa lalawigang ito.
Ang Cavite ay ang isa sa mga lalawigan sa Pilipinas na mabilis
ang pag-angat ng ekonomiya sa dahil malapit sa Kalakhang Maynila.
Maraming kompanya ang nagtatayo ng negosyo tulad ng Intel, isang tanyag na Kompanya ng Kompyuter. Marami rin ang nagtataguyod
ng planta at industrial parks. Ito ay t inuturing na sentro ng komersyalisasyon hindi lamang sa lalawigan kundi sa buong bansa.
Ang dating sakahan ay nalahuan ng mga industriya na gumagawa
ng iba’t ibang produkto. Ginagamit ito hindi lamang sa bansa kundi para sa pangangailangang panteknolohiya sa ibang panig ng
daigdig. Isa na rito ang t inatawag na CEPZA o Cavit e Export
Processing Zones. Kilala rin ang ibang bahagi ng lalawigan sa produktong kape, paminta, at mga bungang kahoy tulad ng pinya,
papaya at guyabano. Kalimitan kongkreto ang mga bahay rito dahil sa
industriyalisasyon. Halos subdibisyon na rin ang bumubuo sa mga
residensiyal na lugar. Ang mga tao dito ay mahilig manamit nang ayon sa nauuso sa kanilang lugar. Dalawa ang uri ng klima dito. Ang
tagtuyot na nagsisimula sa Nobyembre hanggang Abril at tag-ulan na nagsisimula sa Mayo hanggang Oktubre. Ang anim na lungsod na
bumubuo sa lalawigan ay ang Lungsod ng Cavite, Tagaytay,
Dasmariñas, Imus, Bacoor, at Trece Mart ires, na nagsisilbing kabisera ng lalawigan.
Mainam na obserbahan ang mga lungsod dito dahil sa
pagiging angat sa industriyalisasyon at komersyalisasyon. Marami ritong gusali na nagsisilbing opisina ng iba’t ibang kompanya.
Mayroon ding apat na SM Supermalls at tat long Robinson’s Malls ang mga lungsod dito.
123
Kapaligiran ng Laguna Ang Laguna ay isang lalawigan na hugis puso ang kapuluan at
katubigan. Naliligiran ang kapuluan nito ng pinakamalaking lawa sa
buong Pilipinas, ang Lawa ng Laguna. Pinakamalaking bahagi ng kabuhayan ng mga tao rito ay ang
pangingisda at palaisdaan. Kung kaya naging tanyag ang lalawigang
ito sa bangus, t ilapia, at iba pang isdang tubig-tabang. Bagama’t hindi ito kasing-unlad ng Cavite pagdating sa
komersiyalisasyon, ito ay nakapagbibigay ng magandang ambag sa
turismo. Tanyag dito ang mga lawang maaring paliguan na dinarayo ng mga turista katulad ng Pitong Lawa ng San Pablo (Bunot, Calibato,
Yambo, Pandin, Palakpakin, Muhikap, at Sampaloc), Hidden Valley Springs sa Calauan, Hot Springs sa Los Baños, at ang tanyag na
Pagsanjan Falls. Kilala rin ang mga taga-Laguna pagdating sa talento
sa pag-uukit ng mga kahoy na ginagawang produkto at binebenta sa loob at labas ng bansa.
Karamihan ng mga bahay dito ay kongkreto at makabago
ang disenyo. Ang iba naman ay mga lumang bahay noong panahon
ng Espanyol na pinaganda at pinatibay. Hindi maikakaila ang lalawigan ng Laguna na nakapagbibigay
ng magandang kasaysayan sa bansa dahil sa lalawigang ito nagmula
ang pambansang bayani na si Jose Rizal. Kung kaya ang mga tao rito ay pinapanatili ang lumang tradisyon at kaugalian ng mga Filipino
kahit may mga makabagong paraan na ng pamumuhay. Ang Laguna ay may pitong lungsod. Ito ay Biñan, Cabuyao,
Calamba, San Pablo, Santa Rosa, Los Baños, at San Pedro. Ang
sentrong kalakalan ng lalawigan ay nasa bayan ng Sta. Cruz. Pagdating sa klima, tagtuyot dito simula Nobyembre hanggang Abril
at tag-ulan naman sa nalalabing bahagi ng taon.
Kapaligiran ng Batangas Ang lalawigan ng Batangas ay kilalang lugar at may magandang pagkakakilanlan sa larangan ng pamumuhay at kultura.
Magkahalong kapatagan at kabundukan ang lupain ng lalawigan. Ang ibang bahagi nito ay naliligiran ng tubig, kaya ang
pangunahing kabuhayan ng mga tagarito ay pagtatanim, pagsasaka, at pangingisda. Hindi rin pahuhuli ang lalawigan
pagdating sa turismo dahil marami ditong diving spots tulad ng Anilao,
Sombrero at Ligpo. Dito rin matatagpuan ang sikat na pinakamaliit na bulkan sa buong daigdig, ang Bulkang Taal.
124
Batangueño ang tawag sa mga taong naninirahan dito. Madiin
at mataas silang magsalita. Kilala sa kanila ang husay sa pagawa ng balisong. Ito ay isang uri ng patalim na naitutupi. Inaangkat din ito sa
iba’t ibang lugar sa bansa. Minsan ay nagiging atraksyon din ito sa ibang bansa. Tulad ng mga Tagalog sa at ing rehiyon, ang mga
Batangueño ay simple lamang ang pananamit na ibinabagay rin sa
panahon at hanapbuhay. May tatlong lungsod ang lalawigan. Ito ay ang Lungsog ng
Tanauan, Lipa, at Batangas. Ang Lungsod ng Batangas ang t inuturing
na sentrong pangkalakalan ng lalawigan. Ang tag-init sa lalawigang ito ay Abril hanggang Nobyembre. Tag-ulan naman simula Disyembre
hanggang Marso.
Kapaligiran ng Rizal Ang lalawigan ng Rizal ay parang saranggola na may dalawang maliit na buntot sa magkabilang bahagi nito.
Ang Rizal ay nasa hangganan ng Kalakhang Maynila sa
Kanluran. Ito ay binubuo ng halos kapatagan at may bahaging tubig.
Ang pangunahing hanapbuhay ng mga tagarito ay pagsasaka, pagtatanim, at pangingisda. Ang ibang tao rin dito ay pawang mga
negosyante dahil kadikit lamang nito ang sentrong kalakalan ng
Pilipinas. Tanyag din sila sa pag aalaga ng hayop. Malaking bahagi ng mga produktong mula sa hayop na dinadala sa Maynila ay
nanggagaling sa kanila. Kinilala ang lalawigan bilang “Duyan ng Pambansang Sining” dahil sa kanilang husay pagdating sa sining ng
pagsusulat at pagtula. Payak ang uri ng pamumuhay ng mga tao sa
lalawigang ito. Kongkreto ang karamihan ng mga bahay dito. Nag-iisa lang ang lungsod sa Rizal, ito ay Antipolo. Ito rin ay kabisera ng
lalawigan. Ang klima sa Rizal ay tag-init simula Abril hanggang Disyembre at tag-ulan sa ibang bahagi ng taon.
Kapaligiran ng Quezon
Ang kabuuan ng Quezon ay mayaman sa iba’t ibang uri ng
kabuhayan, pangindustriya man o pang-agrikutura.Malawak ang kapatagan at maraming bulubundukin ang lugar na ito.Ang
lalawigang ito ay kilala dahil sa pangunahing atraksiyon na Bundok Banahaw na matatagpuan sa Lucban. Biniyayaan din ang lalawigan
ng mahahaba at magagandang baybaying dagat. Dalawa ang uri
ng panahong nararanasan dito. Tag-init mula Nobyembre hanggang Mayo at tag-ulan mula Hunyo hanggang Disyembre.
125
Dahil sa malawak na kapatagan nito, mga bulubundukin, at mahabang baybayin, pangunahing pinagkikitaan ng mga tao rito
ang pagtatanim, pagsasaka, paghahayupan, at pangingisda. Ang Quezon ay pangunahing lugar na pinagkukunan ng niyog, copra, at
langis sa buong Pilipinas. Mayaman din ito sa kalakalang pangingisda
dahil napaliligiran ng tubig. Madalas dito nagmumula ang mga isdang dinadala sa ibang mga lugar. Kilala rin ito dahil sa mga sikat
na beach at resort na dinarayo ng mga turista.
Karaniwang makikita sa lalawigang ito ang mga t irahang yari sa tabla, semento at may bubong na yero o t inatawag na ‘semi-
concrete.’ May mga malalaki ring bahay sa mga lugar ng kabayanan. Iniaangkop ng mga tao rito ang kanilang kasuotan sa uri ng
panahon at gawain. Mahabang manggas na pang-itaas at
pantalong yari sa seda o koton sa mga kalalakihang mangingisda at magsasaka upang mapangalagaan ang katawan laban sa init o
lamig ng panahon. Sa mga babae naman, pangkaraniwang kasuotan ang kanilang ginagamit at iniaayon sa gawain, okasyon, at
panahon.
Dalawa ang lungsod na sakop ng Quezon, ang Lucena at Tayabas.Ang Lungsod ng Lucena ay matatagpuan sa bahaging
kanluran ng lalawigan. Ito ang kabisera ng lalawigan.
Ito ang pinakasentro ng lalawigan. Ito ang sentro ng kalakalan,
industriya, t ransportasyon, komunikasyon, edukasyon, at relihiyon ng buong lalawigan. Malawak ang kapatagan nito at napaliligiran ng
mga ilog at burol. Sa pinakalungsod nito, magkahalo ang malalaking
mga bahay na konkreto at semi-konkreto. Maraming mga hotel at restawran at mga t indahang makikita rito. Sa labas ng lungsod
karaniwang makikita ang mga bahay na yari sa kawayan, sawali, at nipa. Samantala, ang Lungsod ng Tayabas ay matatagpuan sa hilaga
ng Lucena. Ang lungsod na ito ang dating kabisera ng lalawigan.
Naisabatas ang pagiging lungsod nito noong 2007. Organisado ang lungsod na ito pagdating sa pang-agrikultura at pangkomersyong
kalakaran.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
126
Aralin 2: Likas na Yaman sa Kinabibilangang Rehiyon
REHIYON CALABARZON: KAYAMANAN
Ang rehiyon ng CALABARZON ay pinagpala ng limang malalaking lalawigan. Sagana ang mga lalawigan nito sa likas na
yaman na pangunahing pinagkukunan ng pangangailangan at kita
ng buong rehiyon. Kabilang sa mga kayamanan ng rehiyon ang malawak na kagubatan ng lalawigan ng Quezon. Maraming
matataas na uri ng punongkahoy ang nakukuha dito. Ang mga ito ay pangunahing pinagkukunan ng kahoy at tabla na ginagamit sa
paggawa ng bahay, muwebles, at iba pang kagamitan. Ang mga
nakapaligid na burol sa mga lalawigan ng Laguna, Rizal, Batangas, at Quezon ay ginagawang pastulan ng mga baka, kambing, baboy, at
iba pang hayop. Ang mga karne nito ay ginagawang panustos sa
pangangailangan ng rehiyon at mga karat ig nito. Ang mga karagatang nakapalibot sa buong rehiyon ay mayaman sa mga
yamang dagat tulad ng isda, korales, perlas, at iba pang lamang dagat. Ang lahat ng mga lalawigan ay mayaman sa pangisdaan lalo
sa Quezon na malawak ang baybayin. Nasa Laguna naman ang
pinakamalaking lawa sa buong bansa. Sagana rin sa yamang mineral ang mga lalawigan ng Quezon, Cavite, at Batangas katulad ng ginto,
pilak, tanso, at nikel. Ang malawak na kapatagan ng ng Quezon, Batangas at
Laguna ay sagana sa palay, niyog, mais, at saging. Ang industriya ng
kopra sa lalawigan ng Quezon ay may malaking ambag sa ekonomiya ng rehiyon. Ang magagandang paliguan at
dalampasigan sa Laguna, Cavite, at Batangas at iba pang lalawigan
ay dinarayo ng mga turista. Nakatutulong ang industriya ng turismo sa pagtaas ng ekonomiya ng rehiyon. Sa kabuuan, ang sektor ng
agrikultura, paggugubat, at pangingisda ang nangunguna sa malaking ambag sa ekonomiya ng rehiyon. Pumapangalawa rito ang
industriyalisasyon at komersyalisasyon. Ang mataas na produksiyon ng
niyog, palay, mais, at iba pang pananim at hayop ang dahilan ng mabilis na paglago ng ekonomiya.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
127
Aralin 3: Pinanggagalingan ng mga Produkto at Industriya ng
Kinabibilangan Lalawigan at Rehiyon KABUHAYAN MULA SA LIKAS YAMAN
Industriyang Niyog
Sa Rehiyon IV-A o CALABARZON, maging sa buong bansa, isa
lang ang naiisip ng mga tao kapag ang industriya ng niyog ang pinag-uusapan, ang lalawigan ng Quezon at Laguna. Ito’y dahil sa
masaganang ani ng niyog sa naturang lalawigan. Bukod sa palay,
tubo, saging, kape, at sari-saring gulay. Sinasabing walang kasing ganda ang mga produktong nagagawa mula sa niyog. Kaya naman
ito ang nagpapatanyag sa lalawigan ng Laguna at Quezon. I lan sa mga produktong mumula sa niyog na kilala sa lalawigan ng Quezon
ay langis, kopra, at lambanog. Buko pie naman sa Laguna. Bukod
dito, gumagawa rin sila ng kendi, salad, bunot, walis, at iba pa.
Ang Quezon ang it inuturing na pinakamalaking prodyuser sa bansa ng mga produktong mula sa niyog. Maging ang mga kabataan
kapag walang pasok sa paaralan ay tumutulong sa mga magulang sa
paggawa ng mga produktong mula sa niyog tulad ng kopra at langis. Upang ipakita ang pasasalamat sa biyayang dulot ng niyog sa
pamayanan, nagsasagawa ng pagdiriwang. Ang “Niyog-niyogan
Fest ival” sa Lungsod ng Lucena ay isa sa mga pagdiriwang na ginagawa taon-taon upang lubos na ipakilala ang industriya ng niyog
at maging sentro ng turismo.
Industriya ng Agrikultura
Itinuturing na rehiyong pansakahan ang CALABARZON dahil sa malalawak na taniman dito. I lan sa mga produktong mula rito ay
bigas. Mayroon ding lanzones, rambutan, saging, pinya at papaya mula sa Laguna at Cavite. Ang pangingisda ang isa rin sa
pangunahing pinagkakakitaan sa rehiyon. Matatagpuan sa Lawa ng
Tayabas at Lawa ng Lamon ang mga pangisdaan. Ang mga taga - Laguna ay sa lawa nanghuhuli ng mga isda pagkat sagana ang mga
ito sa mga isda tulad ng t ilapia, dalag,hito, at karpa. Abala rin ang iba
sa mga industriyang pantahanan tulad ng pagbuburda, paglililok, at paggawa ng palayok at banga.
Maging ang malalawak na burol na matatagpuan sa Batangas at Cavite ay ginagawang pastulan ng mga kabayo at baka. Tanyag
ang mga ito sa pag-aalaga at pagbebenta ng matataas na uri ng
karne ng baka.
128
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 4: Mga Produkto at Kalakal ng Kinabibilangang Rehiyon
PRODUKTO AT KALAKAL SA REHIYON NG CALABARZON Nagpatawag ng pulong sa CALABARZON upang pag-usapan ang mga produkto at kalakal nito. Tinawag ko kayo upang pakinggan
ang inyong ulat tungkol sa mga produkto at kalakal na mayroon sa
inyong lalawigan. Maaari ka bang magsimula Quezon?
Malugod ko pong ibinabalita sa
inyo na gumaganda ang industriya ng niyog. Ginagawa namin itong
buko pie. Nagsisimula na rin kaming gumawa ng kendi mula rito.
Marami ring isda ang nakukuha sa
aming karagatan tulad ng galunggong, tulingan, matang baka,
tamban, tambakol, lapu-lapu, t ilapia, at alumahan. Nagluluwas kami ng mga isdang ito sa iba pang karat ig
lalawigan. Upang masiguro na patuloy na makakakuha ng
kabuhayan sa ang aming mga palaisdaan. Nagmungkahi ang local na pamahalaan na maging marine sanctuary ang ilang palaisdaan.
Ibig sabihin, may mga lugar na hindi dapat labis ang pangingisda.
Limitado ang pagkuha ng mga yamang dagat sa mga lugar na ideneklarang “marine sanctuary”.
Ganoon din kami sa Cavite. Ang malawak
na karagatang nakapalibot sa aming
lalawigan ay nagbibigay ng iba’t ibang uri ng isda, hipon at lamang dagat. Marami
ang umaangkat ng isda sa aming lalawigan hindi lamang sa at ing rehiyon maging sa
ibang bahagi ng Pilipinas. Mula sa mga
yamang dagat na ito, nakapagluluwas kami sa iba-ibang lalawigan ng mga daing na
129
isda at pusit . Unt i-unti na rin kaming nakikilala sa paggawa ng tahong
chips. Ang produksiyon ng palay, niyog, at mais ay isa rin sa malaki naming industriya.
Sa pamamagitan nito, marami pang dumadayo sa amin upang bumili ng mga
kalakal ng lalawigan na nakakadagdag sa
kikitain ng mga magsasaka. Bagaman sagana sa mga produktong agraryo ang
Laguna, di pahuhuli ang mga yamang tubig
na makukuha sa lalawigan tulad ng t ilapia, dalag, hito, at karpa.
Ang lalawigan ng Laguna ay kilala rin sa paggawa ng tsinelas na matatagpuan sa Liliw. Nagsisilbi itong hanapbuhay ng mga tao kaya
lalong lumalago. Dito rin matatagpuan ang mga pangunahing prutas
tulad ng lansones, rambutan, saging, pinya, at papaya. Maging ang paggawa ng barong Tagalog ay isa rin sa hanapbuhay ng mga
mamamayan dito. Sagana rin sa yamang tubig ang Laguna dahil sa Lawa ng Laguna, Talon ng Pagsanjan at iba pa na naging bahagi na rin
ng turismo ng lalawigan.
Ang lalawigan ng Batangas ay kilala rin sa yamang tubig. Dito
matatagpuan ang Lawa ng Taal. Ito
ay sentro ng turismo dahil sa angking ganda nito. Maraming produkto ang
matatagpuan dito tulad ng kape na t inatawag na kapeng barako. Dahil sa
malalawak na burol sa Batangas,
ginagawa itong pastulan ng mga kabayo at baka. Kilala rin sila sa
paggawa ng magagandang barong Tagalog na maaaring gamit in sa mga okasyon.
Ang Rizal ay kilala rin sa produksiyon ng
palay bilang pinagkukunang hanapbuhay. Ang lupaing pansakahan ay may 32,276 ektarya.
Ang 5,805 ektarya ay nakalaan lamang sa
produksyon ng bigas. Gumagawa rin sila ng mga
kasangkapang gawa sa kahoy tulad ng pint o, upuan, lamesa, at iba pa. Kilala rin sila sa
paggawa ng mga ready-made na damit. Dahil
dito t inawag ang Taytay bilang “Garments and Woodworks Capital of the Philippines.” Mula sa
130
agrikultural na industriya ay naging komersiyo na rin ang ibang
hanapbuhay na lalong nagpalaki ng kita ng lalawigan. Maraming salamat sa inyong pag-uulat. Inaasahan ko na ang
ating produkto at kalakal ay makatutulong sa higit na paglago ng ekonomiya ng at ing rehiyong CALABARZON. Gayunpaman, nais kong
malaman ninyo na ang mga produkto mula sa mga likas na yaman
ng at ing mga lalawigan ay nauubos din. Marapat na sa kabila ng saganang ani, at in din isipin kung paano natin mapananatili ang
kasaganaan ng at ing lalawigan. Dapat nating isipin ang wastong
paggamit nito upang may magamit pang likas na yaman ang susunod na salinlahi.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 5: Magkakaugnay na Pangkabuhayan ng mga Lalawigan sa
Rehiyon
MGA PANAHON NG PAG-AANI Nakapunta na ba kayo sa palengke? Naisip niyo ba kung saan
nanggagaling ang mga produktong nabibili sa palengke? Narinig mo
na ba ang ganitong usapan?
Paano nagkakaroon ng mangga sa mga palengke gayong wala namang ani sa bukid? Saan kaya nangagaling ang mga
produkto sa t indahan? Pansinin sa talahanayan ang mga produkto ng
Naku, mare! Ang mahal ng
mangga ngayon.
Oo, nga hindi kasi panahon ng ani
ngayon. Kinukuha pa sa ibang lalawigan ang manga!
131
mga lalawigan sa Rehiyon IV- A. Nakalagay rito ang mga produkto
ng bawat lalawigan sa iba’t ibang panahon.
Talahanayan 1: Enero hanggang Hunyo
Lalawigan Produkto Dami Dami ng
pangangailangan ng mga lalawigan sa
buong rehiyon
Cavite Pinya 3500 kilo 2000 kilo
Laguna Palay 4500 kaban 5000 kaban
Batangas Isda 4600 kilo 9000 kilo
Rizal Isda 3500 kilo
Quezon Niyog 6000
toneladas
2500 (para maging
langis)
Sa talahanayan, makikita ang mga produkto ng bawat lalawigan at ang laki ng pangangailangan ng buong rehiyon. Kung
mapapansin mo ang kabuuang pangangailangan ng rehiyon sa isda ay 9000 kilo at ang produksyon ng Batangas ay 4600 kilo at ang Rizal
ay 3500 kilo. Kung pagsamahin ang produksyon ng dalawang
lalawigan magiging 8100 na kilo. Sapat ba ang dami ng isda sa pangangailangan ng buong rehiyon? Gaano karami ang
pangangailangan ng rehiyon sa palay? Ang produksyon ng Laguna ay 4500 kaban, ngunit ang pangangailangan ay mahigit sa 5000
kaban. Saan kukunin ang ibang produkto upang matustusan ang
pangangailangan ng rehiyon?
Anong gagawin ng bawat lalawigan upang matustusan ang
kanilang pangangailangan? Kung mapapansin, ang bawat lalawigan ay may kaniya - kanyang produkto, ngunit mayroon din itong mga
produktong na kailangan din nila pero hindi nila sinasaka o inaani. Batay sa talahanayan, saan kaya kukuha ng pinya ang ibang
lalawigan? Saan kaya magaangkat ng niyog ang ibang lalawigan?
Ano ang ipinapakita ng pag-aangkat ng mga lalawigan sa karat ig na lalawigan?
Gawain A Pag-aralang mabuti ang talahanayan. Pag-usapan ng inyong pangkat at sagutin ang sumusunod na tanong.
132
Talahanayan 2: Hulyo hanggang Disyembre
Lalawigan Produkto Dami Dami ng pangangailangan ng
mga lalawigan sa buong rehiyon
Cavite Palay 4500 kaban 3400 kaban
Laguna Palay 1500 kaban
Batangas Kape 2500 kilo 1300 kilo
Rizal Isda 5500 kilo 3000 kilo
Quezon Niyog 2500
toneladas
2500 (para maging
langis)
1. Saan mag-aangkat ang ibang lalawigan ng palay?
2. Ano ang maitutulong ng lalawigan ng Rizal sa buong rehiyon? 3. Ano sa palagay mo ang magiging presyo ng palay sa buwan ng
Hulyo hangang Disyembre batay sa datos? Bakit? 4. Ano naman ang presyo ng isda?
5. Ano ang mabuting idudulot ng pag-aangkat ng ibang lalawigan sa
isang lalawigan ng rehiyon?
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 6: Pakikipagkalakalan Upang Matugunan
ang Pangangailangan ng mga Lalawigan sa Rehiyon
Ugnayan at Kalakalan ng mga Lalawigan sa Rehiyon ng CALABARZON
Ang mga rehiyon ng bansa ay may iba’t ibang katangiang pisikal. May pagkakataon na magkatulad ang katangian nito subalit
magkakaiba sa klima at sa uri ng pananim. Ang kalagayang ito ay may malaking epekto sa uri ng pamumuhay ng bawat lalawigan.
It inatag ng pamahalaan ang mga rehiyon upang mapabilis ang
paghahatid ng mga pangunahing pangangailangan at paglilingkod sa mga lalawigan, bayan at barangay. Ang bawat rehiyon ay may
mga pinunong namamahala upang matugunan ang mga pangangailangang ito.
133
Ang suliranin sa kakulangan ng isang rehiyon ay matutugunan
ng ibang rehiyon gayundin ng mga lalawigang sakop nito. Halimbawa, ang nahuhuling isda sa Batangas at Quezon ay
ipinadadala sa ibang lalawigan ng rehiyon at ipa pang panig ng bansa na may kakulangan sa isda.
Ang Quezon na nagsusuplay ng niyog na ginagawang langis ay
malaki rin ang ambag sa iba pang lalawigan at rehiyon na may pangangailangan sa produktong ito. Ang mga prutas tulad ng
lansones, kalamansi, at rambutan ng Laguna ay dinadala sa iba’t
ibang pamilihan sa mga lalawigan ng CALABARZON. Hindi lamang sa mga likas na produkto nagkakaroon ng
ugnayan ang mga lalawigan sa rehiyon ng CALABARZON, maging sa iba’t ibang industriya ay umaasa sila sa isa’t isa. Ang bayan ng Paete
sa Laguna na kilala sa paglililok ay pinagmumulan ng magagandang
muwebles, rebulto o imahe na yari sa inukit na kahoy, at iba pang mga kasangkapan na ginagawang disenyo sa bahay at gusali. Sa
Rizal, Cavite at Laguna ay katatagpuan ang industriya at mga pagawaan na pinagmumulan ng sari-saring produkto upang dalhin sa
iba’t ibang rehiyon.
Isang pang uri ng pagkikipag-ugnayan ng mga lalawigan sa rehiyon ang pagdaraos ng mga piyesta na kaugnay ng mga
pangunahing produkto. Sa ganitong paraan, nakikilala ang produkto
at nagbibigay sa mga lalawigan at rehiyon ng malaking kita at pag-unlad ng ekonomiya.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 7: Kahalagahan ng Impraestruktura sa
Kabuhayan ng mga Lalawigan
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 8: Ang Kalakal sa Sariling Lalawigan
134
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 9: Ang Pamunuan ng mga Lalawiganat Aking Rehiyon Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 10: Mga Namumuno at Kasapi ng Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM.
Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 11: Mga Tungkulin at Pananagutan ng mga Namumuno sa
Aking Lalawigan Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 12: Paraan ng Pagpili ng Pinuno ng Lalawigan
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
135
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 13: Kahalagahan ng Pamahalaan sa bawat Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 14: Paglilingkod ng Pamahalaan sa mga Lalawigan ng
Kinabibilangang Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM
Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 15: Pakikilahok sa Mga Proyekto ng Pamahalaan
ng mga Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagbasa ng Tuklasin Mo sa LM. Gamitin ang mapa ng sariling rehiyon. Ipagawa ang Gawain Mo A-C.
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
Aralin 16: Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking
Lalawigan sa Kinabibilangang Rehiyon
Gawain A: Sagutin ang nasa LM Gawain B: Sagutin ang nasa LM
Gawain C: Sagutin ang nasa LM
136
IKALAWANG BAHAGI
APENDIKS
1. Mapa ng CALABARZON
137
138
139
140
LAGUNA
141
142
143
