FTHA TEFSR VE NAMAZ

Ftihann Fazleti ve Tefsri Namazn nemi ve Dosdoru Kln slm Bir Messese Oluu Cum Namaznn nemi Ve Bz zellikleri Namazlarn Birletirilmesi Bayram Namazlar Namazghlar Snnet Namazlarn Ev Namazlar Oluu Snnet Namazlarnn Yerine Kaz Namazlarnn Klnp Klnamayaca Tartmalar Tervih, Tesbh, r ve Ebher Namazlar Namaz Borlarn Toptan Drmek iin Klnan Keffret Namaz(!) gibi Mesele ve ncelikler

mer Temizel Denizli Emekli Vizi

GRSevgili, saygl ve sezgili okuyucu, Varlna ve mutlak Birliine inandmz Yce Allahn adn anarak, Onun sonsuz rahmetine snarak yaptmz bu almamzda biz yine namaz zerinde duracak, namazn neminden, hikmet, zellik ve gzelliklerinden bahsedeceiz. Dnin direi namaz ise namazn direi de Ftihadr diyerek bu muazzam ve muntazam ibdetin Ftihann feyzinde ve rehberliinde dosdoru klnn slm bir messese oluunu. anlatmaya alacaz. Sonra en byk namaz olan Cum Namaznn byk nemi zerinde duracak, onun asl dzenini, bir takm zellik ve gzelliklerini dile getirmeye gayret edeceiz. Bu meyanda, Zuhr-i hir Namaz, Vaktin Snneti, snnet namazlarn nerede nasl klnaca, aslnda mescit namazlar m, yoksa ev namazlar m olduu, yerine kaz namazlarnn klnp klnamayaca gibi hususlar aklamaya gayret edeceiz. Ayrca namazlarn birletirilmesi, Bayram Namazlar, Namazghlar, Tervih Namaz, Tesbh Namaz, r ve Ebher Namazlar, birikmi namaz borlarn toptan drmek iin klnan on iki rekatlik Keffret Namaz(!) gibi meseleler zerinde de ciddiyetle durup, okuyucularmz bilgilendirmeye alacaz. phesiz dikkat ve gayret gstermek bizden, baar ihsan buyurmak ise, Yce Allhtandr. mer Temizel, 27/1/2001 - Denizli

BRNC BLMFTHANIN NEM, FAZLET VE TEFSRFTHANIN NEM Ftiha sresi; Kurn-i Kermin fethini -aln- yapan balang sresidir, nszdr. Besmeleden itibren iindeki yetler dikkatle okunup gzelce baklacak olursa Srenin, baka hi bir eye ihtiya brakmayacak ekilde btn Mslmanlk esaslarn snesinde toplad grlr. Bundan dolaydr ki ona Kfiye Vfiye, Ess denilmitir. Ftiha Sresi, mml Kitp, mml Kurn gibi adlarla da anlan bir sredir. Ve Ftiha, gerekten de Kitbn Anas / Kurnn temeli olan bir sredir. Efendimizin buyurduklar gibi, bal bana bir Kurn-i Azmdir. Ftiha, Kurnn yaps ve tapusudur. Kurnn besmele anahtar ile alan kapsdr. Kurnn, snrsz gzelliklerine, sonsuz rahmet, bereket ve hikmetlerine alan penceresidir. Ftiha Sresi, slmn ilk gnlerinde ilk olarak bir btn hlinde inmi bir sredir. Ftiha Sresi, Kurnn balangc kendisiyle yaplan bir sre olduu gibi, namazdaki kret rknnn eds dah kendisiyle yaplan, kendisi syesinde Allaha doru drst bir ekilde taplan bir sredir. Ftiha Sresi, olanca hamdlerin, minnetlerin, kr ve vglerin, lemlerin Rabbi olan Allaha sunulduu bir Hamd Sresidir, ve Raslllh sallallh aleyhi vesellem Efendimizin ifdeleriyle Ftiha, Tevrtta, Zebrda, nclde ve Kurnda bir benzeri daha indirilmemi olan bir sredir. Ftiha, yz akn Kurn sresinin, binlerce yetin z ve zetidir. O halde Kurndaki gereklerden, semv kitaplarn ierdii onca hakkatlerden yana nasp almak, btn bu gereklerden yana Kurnn nasl rehberlik ettiini grmek isteyenler Ftihaya iyi baksnlar. Bilmek ve bulmak istediklerini onda bulup alsnlar. Kurn, zellikle de Ftihay, besmeleyi, iyi okusunlar. Ftiha tezghnda imn, ihlas, ilim, mrifet, amel ve ahlak kumalar dokusunlar. Ftiha Sresi, bylesine bir rehberlii, bu zellik ve gzelliklileri ierdii iindir ki ayn zamanda: sret tlmil mesele: esas meselenin tlm edildii sre adn almtr. Byk nemi ve nceliine binendir ki Ftihann gzel isimlerinden biri de: Essl Kur n olmutur. Nitekim mam- bnin nakline gre, mmetin Hbri, Kurnn Tercmn diye anlan bn-i Abbs: Kurnn ess Ftihadr, Ftihann ess da besmeledir demitir. (bkz. Tefsrul Kurnil Azm, 1/8 - nni Kesr, Beyrut, Drul Mrife, 1388 Basm) Ftiha Sresi, mminin dini, imn ve mentsdr; ve pusulasdr. Ftiha, mminin haznesi, ana sermyesidir. Ftiha, mminin dersi, mektebi medresesidir, zikri, fikri, dus ve dvsdr. Ftiha, mslmann tat ve terennmdr, mslmann kalbinde, ezberinde ve amel defterindedir. Ftiha, byk sahb bni Mesut hazretlerinin Ben onun hakknda her namazda

okunuyor olmas ve btn mslmanlarn onu hfzasnda bulundurmas ile iktif ettim dedii bir sredir. Ve Ftiha Sresi, indirildii zaman eytann belini kran bir sredir. Eb Nuaym Hlyetl Evliy adl eserinde mam Mchidden rivyet eder. O yle demitir: blis, byk bir korku ve dehete kaplarak drt def feryatta bulunmutur. Bunlarn birincisi lnete urad zaman olmu, ikincisi yeryzne indirildiinde, ncs, Hz. Muhammed peygamber olarak gnderildiinde, drdncs de, Ftiha Sresi indirildii zaman olmutur. (bkz. Peygamberimizin Mcizeleri ve Byk zellikleri, 1/191 - mam Syt, Ter. . Temizel, Uysal Kitabevi, Konya,1994 Basks) Ne Tevrtta, ne Zebrda, Ne nclde, ne de Kurnda bir benzeri indirilmemi olan bir srenin nemi ve fazleti hakknda fazla sze ne hcet? Elbette, bir takm fuzl szlere, aslsz rivyetlere de ihtiy ve itibar yoktur. Hele o tlsml vefklere, tertb-i erflere, gln akl ve din d hikyelere, sihirci, muskac, yalanc szlere hi mi hi ihtiy ve tibar yoktur! Bunlar, semtine bile uratmaz Ftiha ehli bir mslman! Ftiha ehli bir mslman, bunlar hikye edenlerin n ve hretine de bakmaz ve aldanmaz. Neymi efendim! eyh bn-i Arab hikye ettii iin, hi tereddt etmeden kabl etmek gerekirmi(!) Onun hikye ettiine gre de, gy Ftma binti Msennnn her Ftiha okuyuunda bu okuyutan yaratlp meydana gelen ve Ftiha adn tayan bir huddm (hizmetisi) varm da ona ne emrederse hemen yerine getirirmi(!) Hatt bir defsnda bir kadncazn kocas kaybolmu da, kadncaz koarak gelip Ftma binti Msennya mrct etmi, o da hemen Ftihay okumu, bundan hsl olan huddm hemen karsna dikilip buyur etmi(!) Ftma da ona, gidip kadnn kocasn bulup getirmesini emretmi, huddm da gidip kadnn kocasn bulunduu yerden alm ve normal sefer mddeti iine getirip, karsna teslm etmi, yni edesiymi(!) Ve daha neler neler! Ne akl almaz, dne smaz hikyeler!.. Elbette mubrek ve muazzam Ftiha Sresinin, bu gibi hurfe ve hezeyanlarla da hibir ilgisi olamaz! Ftiha okumak, btn hastalklara devdr hatt zehre kar bile ifdr, krk senelik bir byy bozmak iin de yeterlidir gibi, ilmen rk damgas yemi rivyetlere dah itibr ve itimt yoktur. (bkz. Feyzul Kadr, 4/418, 420) Ltfen Kurn gibi, Ftiha gibi son derece cidd bir konuda, byle tutarsz-yetersiz-yersiz sylentileri kabl ve mdfya tenezzl edip de, kendimizi zorlamayalm. Kurnn, Ftihann bizden istedii kadar cidd ve basretli olalm. te bylesi bir ciddiyet ve sammiyettir ki dmanlarmzn bile ibret alacaklar ve itiraflarda bulunacaklar bir ecir ve seviye kazandrr bize. Biz dnyamza, etrfmzda olup bitenlere dah ibret gzyle bakp ders almak durumundayz. Yalnz esen rzgarlardan deil, esmeyen rzgarlardan bile ibret alalm ki, bakalarna ibret olacak hallere dmeyelim. Mesel u olaya da ayn gzle bakp ibret alamaz myz!? Zaman, 20. Asrn balar. Yer, Birleik Amerika Devletleri. Messese, Amerika Kiliseler Birlii. Konu, Du. Yni Allaha yalvar ve yakarta en gzel du metninin seimiyle ilgili bir yarma. Konuyu anlatansa, kendisi de Ftiha Tefsri yazm olan Dr. smil Hakk Milasl. te, ondan nakledip yazya alan ilim adammz diyor ki: Bu asrn balarnda Amerika Birleik Devletlerinde,

Kiliseler Birlii bir yarma ap, en iyi du yazana byk bir dl verileceini iln eder. Bir ok kimse, ilim ve edebiyt adam yarmaya katlmak zere du metinleri yazp gnderir. Amerikada yaamakta olan mslmanlardan biri de, Ftihay ngilizceye tercme ederek bu yarmaya katlr. Derken yarma gn gelir, jri toplanp gnderilen btn du metinlerini inceler. Ftiha Sresinin tercmesini de incelediklerinde hibir du metninin bundan daha gzel olamayaca kanatna varr ve bunu En Gzel Du Metni olarak kabl ve iln eder. Bu yarmaya Ftihann ingilizce tercmesiyle katlan mslman da, yarmann birincisi olur ve hak ettii dl alr. Bize bu olay bylece anlatan merhm Dr. smail Hakk Milasl, bir oklar gibi kendisi de Ftiha Sresine bir tefsr yazmtr. Merhm, Ftiha Sresinden ok bahseder. Onu sk sk okur ve Aman y Rabbi! Ne byk bir sre, ne byk bir mcize diyerek gzyalar dkerdi. (bkz. Mslmanlk, s.179 - Prof. Dr. Yusuf Ziy Yrkan, Ankara, 1971) Ne mutlu, byle gzyalar iinde Ftihalar okuyanlara. Ftiha tezghnda imn, irfn, ilim, amel ve gzel ahlak kumalar dokuyanlara. Ne mutlu Ftihann kadr kymetini bilenlere. Onun mn derinliklerine dalp, muht olduu btn din ve diynet, hak ve hidyet dersini ondan alanlara. Ne mutlu, her zaman ve her yerde hak ve hakkati grenlere. Bir imtihan evi olan u dnymzn herhangi bir yerinde cereyn etmi bir olaydan ders alp ders verenlere.

SRENN MEL 1- Rahmn ve Rahm olan Allah'n ad ile, 2- Olanca hamd, lemlerin Rabbi, 3- Rahmn ve Rahm olan, 4- Din gnnn Mliki / Shibi bulunan Allah'adr. 5- Ey Rabbimiz! Biz ancak Sana ibdet eder ve yalnz Senden yardm dileriz. 6- Bizi srt- mstekme / doru yola ilet. 7- Kendilerine nmet verdiin kimselerin yoluna, yoksa gadaba uramlarn, yoldan sapmlarn yoluna deil.

SRENN TEFSR / AIKLAMASI 1. yet: Bismillhirrahmnirrahm: Rahmn ve Rahm olan Allhn adyla Bilindii gibi Kurn-i Kerm Ftiha ile, Ftiha da besmele ile balamaktadr. Besmele, tam metin hlinde: Bismillhirrahmnirrahmdir. Bzen besmele, ksa ekliyle: Bismillh diye de sylenir.

Besmele, mukaddes bir du ve ie balama yetidir. Meli de ben, u iime, Rahmn ve Rahm olan Allahn adn anarak balyorum -vey balarm- demektir. Besmele eer namazda okunuyorsa, tam metin hlinde sylenir. Namazda vey namaz dnda Kurn okuma ncesindeki besmele sylemeye, besmele okumak denir. Fakat yeme ime srasnda vey bir ie balama, bir al yapma gibi durumlardaki besmele sylemeye ise besmele ekmek denilir. Demek ki o srada rhunun btn gcyle, btn mn ve ihls ile Allaha ynelmi ve snm olan kul, tam bir edeb ve sayg ile Allah anar ve Onun kutsal adn o iinin zerine bir nr sergisi gibi ekiverir. te bu gibi hallerde sdece Bismillh demekle yetinilir. Hatt herhangi bir ekilde Allah anmak bile yeterli olup besmele ekmek yerine geer. Mesel ben, Allaha hamd ederek bu tesisi ayorum! demek vey: Allah tesbh ederek bu al yapyorum! demek gibi. Tab birok meselede olduu gibi bu hususta da eitli grler ve itirazlar ileri srlp dedikodular da ihds edilmitir, ve daha da edilebilir. Nitekim mam Mnv, bu hususta bir aklama yapmak ihtiycn duymu ve hakl olarak u szleri dile getirmitir: Aslnda, elde edilmek istenen bir nmet, ele gelmi gzel bir netce ve yaplmak istenen bir i / bir al iin gerekli olan; lemlerin Rabb ve mlkn shibi olan Allah, edeb ve tzimle anmaktr. Bu anma ii de, birtakm fazlet farkllklar olsa da u vey bu anma cmlesiyle de ed edilmi olur. Burada, iin asln / zn iyi anlamak lzmdr. Aksi halde besmele ve hamdele ile balanmad diye kimileri ezana, kimileri namaza, kimileri hacca itirazlar yneltmeye kalkr. Halbuki byle tyin ve takdr edilip dzenlenmi zel ibdetler hakknda bu kabil itirazlar, asl geerli deildir. Bizim burada sylemek istediimiz ise, eran belirlenmemi olan birtakm edep ve tzim makamlarnda eds istenen bir zikir cmlesi, mutlak zikrin muhtevsnda bulunan herhangi bir zikir cmlesiyle yerine getirilmi olacadr. Hayr olmaz, ill da o zel cmlenin sylenmesi gerekir gibi itirazlarda bulunmaya, uzak ihtimaller zerinde durup da birtakm tereddtler meydana getirmeye hi gerek yoktur. Ve aslnda bu, doru da deildir. (Feyzul Kadr, 1/5) Her nemli iin ba olan besmele, eer namazda okunuyorsa, bata deil, ezden sonra okunur. Ez ise Sbhnekeden, Sbhneke de tekbrden sonra okunur. Zr namazn al, besmele vey Sbhneke ile deil, iftith tekbri dediimiz Allh Ekber tekbiri ile yaplr. Zr Kurndaki emirlerin tebl, tlm ve tatbikisi olan Hz. Peygamber sallallh aleyhi vesellem bunu byle rneklendirmitir. Onun gzde arkadalarndan Abdullah bni Abbsn, besmele ve ez hakknda yle dedii nakledilir: Kurnn iclli, Ezbillhimineeytnirracm, mifth da Bismillhirrahmnirrahmdir. Yni evvel eytann -ve nefsin- errinden Allahn himyesine snp kalb abdestini yerine getirmeli, sonra da Kurn haznelerinin anahtar olan besmele-i erfeyi okuma grevini ed etmelidir. Bilindii gibi istize snmak, ez de snrm demektir. lgili yetteki Kurn okuduun zaman kovulmu eytann errinden Allha sn (Nahl, 98) emri gerei, okuduumuz bu eznn meli ise cennetten srlm eytann er ve vesvesesinden Allha snrm demektir. Tefsr-i Yenbdeki nakle gre bir defsnda Ali radiyallh anhe okuduumuz

eznn mns hakknda ne dersiniz? demiler. O da cevbnda insann, ancak Allahn verdii kadar bir gc vardr. eytana ise, daha fazla g verilmitir. te insan, Allahn emri gerei byle ez okuduu zaman, kedisinden daha gl olan eytann errinden, mutlak ve snrsz g shibi olan Allahn azamet ve kudretine snm olur. (bkz. Mevhib Tefsri Tercmesi Mevkib, 1/3-4 - mire, 1286) Besmelenin bandaki b harfi; mteallik / ilgi kuran bir harf olup ilsk iindir. Yni yaptran, balayp ulatran bir mn harfidir, mny tamamlayan bir edttr. Bu itibarla, hazfedilmi bir fili ve o filin filini gsteren bir kelimedir ki, besmele eken kiinin nem verip yneldii / balamak istedii iin eidine gre okurum, balarm, kalkarm, yerim, ierim, giyerim, giderim, ynelirim gibi anlamlarla ilgi kurar.

BESMELENN FAZLET lemlere rahmet olarak gnderildii Kurnn ak beyniyle mjdelenmi olan (Enbiy, 107) Sevgili Peygamberimize gelen lh vahyin byle btn lemleri kuatan bir rahmet mjdesi ile balam olmas, gerekten ne kadar gzel ve ne kadar anlaml olmutur. Besmele, Kur'n-i Kermden bir yet olup Ftihann da birinci yeti olmutur. Mer ve nemli, hayrl, gzel ve gerekli her iin banda besmele ekmek de, slm mnda bir ibdet, bir zikir ve dudr. Hem de bir sm-i zam dusdr. Nitekim Raslllh Efendimiz bu husustaki hadislerinin birinde Besmele ile sm-i zamn birbirine yaknll gzn siyhiyle beyznn birbirine olan yaknl gibidir buyurmulardr. (Tefsrul Kurnil Azm, bn-i Kesr, 1/17) Besmele, mslmanlarn bir ir, zellik ve gzelliidir. slm haytn hareketi, ilerin bereketi ve hikmetidir. Besmele ile balanmayan ilerin ise, sonu yoktur, gdk ve eksiktir. Gerekten de besmelenin mslmanlarn haytndaki yeri, byk ve nemlidir. Besmele bir mslmann seciyesi, seviyesi, sevinci, mt ve sadetidir. Besmele Allh bilmenin ve bulmann, Allah ile olmann, Allaha dayanp gvenmenin, Allah yr ve yolda edinmenin de srr ve anahtardr. Nitekim eskiden ecddmz, nem verdikleri bir ie koyulurken, bir hamle ve hareket yaparken, sefere, krna, bayrna karken byk bir urla bu srr yaarlarm. Besmelelerini ekip, yle haykrrlarm: Bismillh! Y Allh! Tevekkelt alellh! Bismillh deyip ktm yola, Selam verdim hep saa sola! Sanki etrfm demirden kale! Yardmcm, yoldam Allah! Grenim, gzetenim Allah! Y Allh! Bismillh!

phesiz Allaha inanp gvenen, Allahn sonsuz rahmetine snan, samm bir inanla Allah anan, Onun sm-i zamn zikrederek ie koyulan bir mslman, dnynn en mutlu, en umutlu insandr. nk o, Allahn rahmetinin ve yardmnn kendisiyle berber olduuna inanmaktadr. O halde onun zorumsayaca, baaramayaca, baarmaktan korkaca bir i de yoktur. Artk o, iinin bandadr, i ve teebbs adamdr. Nitekim besmelenin bandaki b harfi bile onu bu istikmette cesretlendirmektedir. Zr bu b harfi balamak, balatmak, yaplmaya deer nemli ilerle ilgi kurmak, alp abalamak, hedefe varmak iindir. Yoksa oturup hibir i yapmadan, bir teebbs hlinde olmadan, devaml okunmak ve tekrarlanmak iin deildir. Aksi halde bylesine bir atlet ve batlet, besmelenin yalnz anlamna deil adna dah ters der ve abesle itil olur! Zr besmelenin ad -genelde- besmele okumak deil besmele ekmektir. Yni kiinin nnde kendisine yneldii ve iki eliyle sarld bir i olacak ki, Rahmn ve Rahm olan Allahn adn o iin zerine ekiversin. O iine, mnev bir k ve gzellik kazandrm olsun. Kii, mdem ki gerekli ve gzel bir ie teebbs hlinde deildir, o halde onun yle balyorum, teebbs ediyorum, yneliyorum diye tekrarlayp durmasnn ne anlam olabilir ki? Hem Sevgili Peygamberimiz sallallh aleyhi vesellem, mminin hl ve nn byle mi bildirmitir? O, bir hadislerinde buyurmutur ki: Tecidl mmine mtehiden fm ytku ve mtelehhifen al m l ytk: Mmin o kimsedir ki, sen onu, gcnn yettii ilerde canla bala alr bulursun. Gcnn yetmedii ilerde de Ah! gcm yetse de bu ileri de yapabilsem diye hasret ektiini grrsn. (bkz. Feyzul Kadr, 3/229, Hads No. 3240) Hz. Peygamberin vey ashptan bzlarnn, besmeleyi st ste otuz vey krk def tekrarladklar yolundaki rivyetler ise, doru deildir. yle oka tekrarlanan, czibesine kaplarak sabahlara kadar okunan yetler, baka yetler olmutur. O tekrarlama ii de, -hbiz zamne mslmanlarnn sand ve yapt gibi srf sevp kazanmak ve bu sevaplar birilerine balamak vey hediyesi(!) ad altnda sata sunmak iin deil, ilmi, imn ve ameli artrmak iin olmutur. Mesel Ktb-i Sitteden Nesa ve bni Mcenin sahh senetlerle rivyet ettiklerine gre, Hz. Peygamber sallallh aleyhi vesellem; bir defsnda kldrd bir gece namaznda, Rabbim! Eer kendilerine azb edersen phesiz onlar senin kullarndr. Eer onlar balarsan phesiz sen izzet ve hikmet sahibisin (Maide, 118) anlamna ayeti deflarca tekrarlamtr. Bu gibi tekrarlar, ashap ve tbinde de grlmtr. Temm-i Dr, Sad bin Cbeyr gibi ztlar dah, okuduklar yetin etkisinde kalarak o yeti sabaha kadar tekrarlamlardr. Ve onlardan bzlar da bu konuda demitir ki: Ben, okuyup da kalbimin hazr olmad ve anlamn derinlemesine anlamadm bir yet konusunda, ne kendimi o yeti okumu sayarm, ne de byle bir okuyula sevp kazandm dnrm. Sleyman Drn de: Ben bzen bir yeti drt be gece sabaha kadar tekrarlarm da sonunda herhalde bu yet zerindeki tefekkrm ve ilim nasbim bu kadardr derim. Yni byle demedike o yeti brakp da bir baka yete gemem derdi. Seleften bazlar da, bir tek sre zerinde devm ettirdii tefekkr ve tedebbrn tam alt ay, hatt daha fazla srdrmlerdir. Bzlar da, yle hatimler srdrmtr ki, bu hatimlerden biri haftalk, dieri aylk, dieri senelik, bir dieri de mrlk olmak zere yaplmtr.(hy- i Ulmiddn, 1/ 282)

Kk yata olgunluklara ermi byklerden biri de Mdem ki namaz klan kii Rabbi ile mnct hlindedir ve mdem ki namazn da temeli Ftiha Sresidir, o halde bu sreyi ok okumalym diyerek balam okumaya. Ve okuya okuya yle bir hl ve hasssiyet kazanmtr ki, Ftihann Rabbimiz! Biz ancak Sana ibdet eder, ancak Senden yardm dileriz yetini okuduunda, kendinden gemi. Sonra toparlanp nefsini kontrol etmi ve btn bu okuyularnda ihlas ve sadkatinin eksik olduunu grm ve utancnn iddetinden bir daha okuyamaz hle gelmitir. Sonra Ftihann bana dnp yeniden okumaya gayret etmise de Mliki yevmiddn yetini okuduktan sonra, yine ileri gidemeyip durmu, uzr ve haysnn iddetinden bu yeti yine okuyamamtr Rabbimiz! Biz ancak Sana ibdet eder, ancak Senden yardm dileriz demeye kendisinde cesret ve mecal bulamam. Yine baa dnmse de, artk sabaha kadar olan okuyuunu, ancak bu yetten nceki yetleri tekrarlamak sretiyle srdrebilmi, asl devmn getirememitir. (bk. Feyzul Kadr, 1/190) mm- zam Eb Hanfenin de bu hususta dillere destan menkbeleri vardr. O, bzen gece namaznda, bzen de namaz dnda okuduu vey dinledii bir yetin iddetle etkisinde kalp, ayn yeti saatlerce tekrarlarm. Bzen, ayn yeti tekrarlamak sretiyle sabaha erdii de olurmu. Nitekim fi Mezhebi imamlarndan bni Hacer el-Heytem, onun haytna / fazlet ve hizmetlerine dir yazd El-Hayrtl Hsn F Menkb- Eb Hanfetin Nmn adndaki eserinde bu hususta pek ok rnekler vermitir. (bkz. Varak: 3o/a ve bde) Bu rnekler iinde ylesine biri de var ki, onun nemini ve gzelliklerini gzelce anlatabilmek iin dah mm- zam apnda biri gerek. Bereket versin ki trihi stdlardan Kd bni Hallikn da onu, trh bir veska hlinde ve balca ibret izgileri iinde okuyucularna sunmutur. te o, Vefeytl ynnda bunu nemle ele alp diyor ki: Bu olayn haberini bize ileten, Kufe Mescidi mezzinlerinden olan Yezd bin Kmeyttir. O bu olay yle anlatt: mm zam Eb Hanfe, herkesin bildii gibi tat ve ibdette, zhd ve takvda ok ileri idi. O, yalnz ilim ve zekda deil, Allah korkusu ve Allah sevgisinde dah ok ileri idi. Bu hususta benim ahs mhedelerim de olmutur. yle ki: Bir gn biz, Kfe mescidinde yats namazn klmtk. Namaz kldran Ali bin Hseyin el-mezzin idi. mam zam Eb Hanfe imamn arkasnda bulunuyordu. mam, bu namazda Zilzl Sresini okumutu. Namaz klnd ve cemat dald. Ben, Eb Hanfeye yaklap baktm ve grdm ki, o yerinde oturuyor ve omuzlar kabara kabara derin nefes alyordu. Belli ki derin bir tefekkre dalm ve gyet youn bir heyecan yaamaktayd. Ben, bu halde kendisini megl etmek istemedim, kandili sndrmeden kp gittim. Sabah namaz iin afak atarak geldiimde birde ne greyim. Eb Hanfe hl mescidde idi. Fakat bu sefer o ayakta duruyor ve sa eliyle sakaln tutmu, imamn yats namaznda okuduu Zilzl Sresinin Kim zerre miktar hayr yapmsa onu grr, kim de zerre kadar er ilemise onu grr anlamna gelen son iki yetini tekrarlamakla megl. Fakat olayn asl beni etkileyen yan, o bu yetleri aynen tekrarlamak yerine yetlerden edindii / kard hne bir duy tekrarlyor olmasyd! te, onun bu iki yetten edindii ve yatsnn klnndan t sabah namazna kadar tekrarlad dus, aynen yle idi: Y men yecz bi-miskli zerrati hayrin hayr! Ve y men yecz bi-miskli zerrati errin err! Ecirin-Nmne abdeke minennri ve mimm yukarrib minh mines si! Ve edhlh f seati rahmetik!: Ey zerre kadar hayr hayrla mkftlandran ve zerre kadar erri de er ile cezlandran Rabbim! Kulun Numn ate azbndan ve kendisini o azba sevk edecek olan ktlklerden koru! Ve onu, o sonsuz genilikteki rahmetin iine koyuver. (a.g.e. 2/165 - Meymeniye, 1310) te, mslmanlarla Kurn, Kurnla mslmanlar arasndaki mnsebetin nasl olmas gerektiini gsteren ok canl ve anlaml bir rnek, canl canl

yaanan bir olay! Kurnn niin ve nasl okunacan, Kurndan nasl ders, du, hidyet ve mrifet alnacan zetleyen zl bir Kurn olay, daha dorusu bir Kurn dersi. Fazla sze ne hcet! Fakat mam- zamlar ok gemeden devreden kartld ve Yce Kurn yle l kalbleri diriltmek zere okunaca yerde, ller kitab hline getirildii iin netce ok ac olmutur. Mesel esef verici hllerdendir ki eskiden uyank ve ayk mslmanlarn bir ie koyulmann, mhim ve mthi hamleler yapmann bir ifdesi ve balang duas olmak zere syledikleri o gzelim szler, o mbrek Y Allh Bismillh haykrlar, sonralar cehlet ve gaflete dalmann Haydi yallah diyerek batan savmann ifdesi olmutur. Hatt bz baya trklerde Yallah! Yallah! Yaallah! eklinde en kt kalplara dklp bir nefsniyet trks olarak sylenirmi. Mubrek ve Yce Kurnn kabirlerde, uralarda buralarda llere sevap balamak iin okunup da ller trks hline getirildii gibi. (bkz. Msbet Mneviyt Etdleri, 2/111, M. Sadettin Evrin, Ank. 1957 Basm) Aslnda ise besmele, yle baya szlerin, nefsniyet kokan trklerin deil, slmiyetin ve slm hikmetin bir trksdr. Akl banda, mn kalbinde ahsiyetlerin, mslmanca trks ve lksdr. Bugn tarafsz ilmin hr ve gr sesi Allah vardr. Allh birdir diye haykrmakta, Allh indinde hak dnin slm olduunu bildirmektedir. te bu hak dnin insanla bildirdii ve kazandrd byk gzellik ve zenginliklerden biri de, bu besmele nmeti ve hikmetidir. Bu hikmetin de insann eitli hl ve ilerine gre eitli tecellleri ve syleni farkllklar vardr. Mesel sofrasnn bana oturan kimse yemee Bismillhirrahmnirrahm diyerek balayabilecei gibi, ksaca Bismillh diyerek de balayabilir. Hatt bu, lh hikmete daha uygundur ve Hz. Peygamberin uygulamas da aynen byledir. Zamanmzn tarafsz hekim ve pedagoglar da bunun -yemek ncesi yaplan dunn byle ksa tutulmasnn- fayda ve hikmetlerini eitli konuma ve programlarnda uzun uzadya aklamaktadrlar. Sevgili Peygamberimizin snnetinin aynen byle olmasna gelince, O yemee balarken besmeleyi ksa ekliyle syler Bismillh derdi. Bakalarna olan emir ve tavsiyelerinde de besmelenin ksa ekliyle sylenmesini salk verirlerdi. yle ki: ve kne sallallh aleyhi vesellem iz vadaa yedeh fit-tami yysemmillhe tel bien yekle bismillhi merrah: Peygamber sallallh aleyhi vesellem elini yemee koyduu zaman bir def bismillh demek sretiyle Allah' anard. Bu husustaki btn hadsler byledir. Bunlarn en ak olan ise, Ahmed bin Hanbelin rivyet ettii u hadistir: Peygamber sallallh aleyhi vesellem, yemei getirildii zaman bismillh demek sretiyle Allah anard. Sonunda dah: Elhamd lillhillez etamen ve sekn ve cealen minel mslimn: Bizi byle yedirip iiren ve mslmanlardan klan Allah'a hamdolsun! diyerek hamd ederdi. (bkz. Mevhib-i Ledniye erhi Zrkn, 4/348 - 349 Beyrut, Druul Mrsife, 1393) SORU: Bz kimseler yemekten nce hlas okumal ve yemekten sonra da iinde Ellez et'amehm min cin yeti geen Kurey sresini okumal diyorlar. Buna ne dersiniz? CEVAP: Bu doru deildir. Bu hususta nakledilen rivyetlerin de asl yoktur. Doru olan Hz. Peygamberi rnek alp onun snnetinde sbit olanla amel etmektir. Yni yemee besmele ile balamal ve sonunda da yine Hz. Peygamberin yapt -ve yaplmasn rettii- dulardan birini terch ederek Allaha hamd senda bulunmaldr.

SORU: Yemek ncesinde besmeleyi Bismillh diyerek ksa eklile sylemek mi afdaldr, yoksa Bismillhirrahmnirrahm diyerek okumak m afdaldr? ounlukla terch edilenin ikinci ekil olduu sizce de malumdur. Bu hususa bir aklk getirebilir misiniz? CEVAP: Bir eyin daha fazletlisini ararken Hz.Peygamberin snnetini grmezlikten gelmek vey snneti yetersiz grp(!) daha fazletlisini aramaya kalkmak asl doru deildir. Bu gibi zihniyet ve tutumlar; her Ftiha okuyuta errinden Allah snlan maraz haller ve ktlkler cmlesindendir. Raslllh Efendimizin bismillh diyerek yemee baladnda herhangi bir phe ve ihtilaf yok ki, hangisi afdaldr diye baka klar zerinde terch yapmaya kalklsn! Bu husus, en sahh hadislerle sbitken, sbit olanla amel etmeyip de ahs bir takm kys ve tercihlere kalkmak nasl doru olabilir? Snnet ortadayken yalnz besmele ekmek yetmez, u ve u sreleri u kadar sayda okuduktan sonra yemee balamal demek ne demektir? Bile bile yoldan sapma vey bilmeyerek cehlete kurban gitme deil midir? Maalesef bu yan izmeler yetmiyormu gibi, bzlar daha da ileri gitmiler, her yemekten nce iki rekat namaz klp sonra sofraya oturmal, yemekten sonra da iki rekat namaz klmal, ve her su vey erbet iiminde dah, byle davranmaldr demek cretini gsterebilmilerdir. (bkz. hy-i Ulmiddin, c. 1, s. 206) Hatt ilim dnysnda bile yle afdal olan Bismillh demek deil, Bismillhirrahmnirrahm demektir, diyenler olmutur. Mesel fi limlerinden mam Nevev El-ezkr'da byle demektedir. Fakat yine fi limlerinden Hfz bni Hacer El-Askaln,bu terchi reddetmi ve Fethu'l-Br isimli eserinde yle demitir: Bu, delli olmayan bir iddidr. Biz, Nevevyi destekleyen hibir delil gremedik. mam Gazl'nin dah bu husustaki iddisnn hibir delili yoktur. te, Gazl dah bu iddiasnda, yle demektedir; Yenilen her lokma ayr bir yemek saylr. O halde her lokmada ayr bir besmele mstehap olur. Mesel ilk lokmada Bismillh der, ikinci lokmada Bismillhirrahmn der, nc lokmada da Bismillhirrahmnirrahm der. Daha sonraki lokmalarda da, bu minvl zere tekrarlar. T ki hi bir lokma, besmelesiz yenmi olmasn! Bylece kii, Allah'n zikrinden hi uzaklamam olur. Bu, mstehaptr, daha gzeldir. Gazlnin iddis da ite budur. Fakat ne Gazlnin, ne de Nevevnin dediklerinin bir asl esas bulunmaktadr. Yni Hz. Peygamberin asla byle bir snneti yoktur. Onun snnetinin ne olduu aka bilinmektedir. O halde doru olan, sdece ve sdece Hz.Peygamberin snneti ne ise onu aynen alp uygulamak ve her nev keyflik ve zentiden kanp uzak durmaktr. (bkz. Mevhib-i Ledniye erhi Zrkn, c. 4, s. 349) (lgili dier soru ve cevaplar, bu blmn sonundadr.)

2. yet: Olanca hamd, lemlerin Rabb olan Allhadr. Allh: (Lafza-i Cell) Cmle lemlerin yaratcs olan Hak Telnn / O Yce Gerein hem kendisini hem de btn gzel isimlerini, sfatlarn ve fiillerini birden ifde eden zel addr. Onun ztna mahsus olup, bakasna verilmez ve cemilenmez. Mesel slm ncesi chiliye araplarnn ilahlar denilecei yerde Allahlar denilmez. Kelime-i Tevhdin tercmesinde de, Allahtan baka Allah yoktur denilmez. nk bu tercmedeki Allh ismi, Trkedeki Tanr kelimesinin Arapa karl olan ilah kelimesinin yerine konulmu olmaktadr. Allah isminin ise, ne Trkede, ne Arapada ve ne de baka bir dilde karl bulunmaktadr. Bu kabil

tercmeler, kt bir maksad iermese bile, kt tercmelerdir. Kald ki ortada ne Allahtan baka Allah var mdr, yok mudur? diye bir ihtilf vardr, ne de vardr diye bir iddi bulunmaktadr. O halde bu kabil tercmeler, son derece cidd ve byk bir konuda, byk bir gaflet ve lublliktir. Geri bu lubllii had safhaya kadar gtrp de iki olundan birine Allah, dierine de Rahmn adn koyacak derecede arlk gsterenler de kmtr! Bu ise phesiz, mam Abdrraf el-Mnvnin de dedii gibi, slm aleminin en irkin, en utanlacak tecelllerinden biridir. Son derece byk bir gnh, byk bir crm ve cinyettir. (bkz. Feyzul Kadr, 1/220) Rab - lemlerin Rabbi. lem: Allahtan baka her ey, btn msiv, btn kint ve varlklar demektir. Kinttaki her bir varlk, kendisini vr eden Yce Yaratcnn varlna ve birliine iret eden birer alem / nian ve almet olmas bakmndan byle lem adn almtr. Allahn ezel irde ve kudretiyle cd ve imdd eyledii varlk lemine getirip terbiye ve tenmiye buyurduu, iyilik ve imddn zerlerinden hi eksik etmedii btn varlklar, bu lemden bir paradr. Hepsi, Yaradan birer alem ve irettir. Hibiri, Onun tecellsinden, kudret ve rahmetinin nrlarndan uzak vey mahrum deildir. Fakat hi birinde, Allhn Ulhiyetinden zerrece bir tecell ve nasb bulunmamaktadr. Zr olanca hamd, lemlerin Rabb olan Allahadr ve Allhtan baka hi bir ilh yoktur Allahtan baka Rabb da yoktur. Bu lemdeki varlklardan biri olan ve Allah tarafndan akl ve irde gibi stn yeteneklerle donatlan ve bundan dolay da Allaha kar sorumlu tutulan insan, bu konumunu ve sorumluluunu hisseder ve Allahn ct, imdt ve inyeti hakknda gzel bir fikir edinir de byle Elhamdlillh der. Kendisini teekkr ve minnet makamnda kabl eder de cmle lemlerin bilinen ve bilinmeyen btn varlklarn, imkanlarn, nmet ve rzklarn Rabb, shibi ve mliki olan Allaha hamd senda bulunur. Bylesine zel bir vg ile Rabbini ver, kendi kulluuna yarar bir edeb ve sayg tavr iinde Yaratcsna teekkr ve teslmiyette bulunur. Abdullh bni Abbsn da dedii gibi, gyet gzel bir sayg duruu sergiler. bni Abbsn, bu Kurn hikmeti tefsr sadedinde syledii o sz ite yledir: El-hamdlillh hve kr lillh hvel isthhz leh vel ikrru leh bi-nmetih ve hidyetih vebtidih ve ayri zlik: Bu Elhamdlilllh cmlesi, Allah bir krdr, Ona boyun eip sayg gstermektir, Onun Ulhiyet ve Rubbiyet haklarn tanmak, Onun cd ve imddna, her trl iyilik ve nmetine, inyet ve hidyetine kar ikrar ve teslmiyette bulunmaktr. (Tefsrul Kurnil Azm - bn-i Kesr, 1/22) Gerekten kulun byle Elhamdlillh diyerek hamd senda bulunmas, ne kadar hotur. Ne byk bir gzellik ve mutluluktur. Geri bu Elhamdlillh cmlesi, lafz itibriyle bir haberdir. Fakat, mn bakmndan bir dudr. Nitekim Sevgili Peygamberimiz dah bunu du olarak nitelendirmi ve yle buyurmutur: Afdalz zikri l ilhe illallh ve afdald di elhamd lillh: Zikrin en fazletlisi l ilhe illallhtr, dunn en fazletlisi ise elhamdlillhtr. (Feyzul Kadr, 2/33) Du: Aslnda du, biri du-i zikir, dieri du-i mesele olmak zere iki ksmdr. Birincisinde srf Allah zikir olup, Allahtan herhangi bir hcetin talebi yoktur. kincisinde ise, hcetin talebi vardr. oklar du denilince hemen bu ikinci ksm hatrlar. te Elhamdlillh cmlesi de, zhiren kendisinde bir hcetin talebi grnmeyen birinci ksm dulardandr. Bu nev dulara

du-i latf de denilir ki ince ve en edepli du demektir, ve en fazletli dular da bu kabil dulardr. Ftiha ve Ftihann rettii bu Elhamdlillhi Rabbil lemn dus da bunun iin en fazletli bir du olmaktadr. Bu kabil dularn Kurnda ve sahh hadislerde daha nice rnekleri vardr. Mesel namazn selmndan sonra sylenen: Allhmme entes selm ve minkes selm. Tebrekte y zel celli vel ikrm dus da bu kabil dulardan biridir. Kez Eyyb Aleyhisselmn dus da byledir. O felkete urad ve hastaland srada, Allaha snp du ve niyzda bulundu ve dedi ki Ey Rabbim! Sana malumdur ki bama bunca sknt ve dert geldi. phesiz ki Sen, btn merhamet edenlerin en merhametlisisin (Enbiy, 83). te, Eyyb aleyhisselm byle Sen merhametlilerin en merhametlisisin diyerek du ediyordu da rhamn: Bana merhamet et demiyordu. phesiz o, Allahn rahmetine snyor, hlini Allaha arz ediyordu. Ancak O, Allahn rahmetini byle latif, en edepli bir ekilde talep ediyordu. Peki aka Rabbim! Bana merhamet et deseydi, kulluk edebine aykr m olacakt? Asl! Fakat o, edebin lsn, dunn en latfini tercih etti de niyzn byle yapt. Tpk her gn mslmanlarn Allhmme entes selm ve minkes-selm diyerek yaptklar o sm-i zam dularnda olduu mutlak selm olan Allahtan byle esenlik ve iyilikler, ihsn ve ikrmlar dileinde bulunduklar gibi. (Ne var ki gnmz mslmanlarnn ou, bunun farknda deillerdir) Kurn-i Kermdeki du yetlerinin biri de: Rabbimiz! Bizi affet, bizi bala, bize merhamet eyle (Bakara, 286) melindedir. Rabbl lemn: Bu, Allahn bir sfatdr. Demek ki Kurn ve onun bir zeti olan Ftiha Sresi, esas meseleyi tlme -Allah tlm ve trfe- devam ediyor, Allh btn lemlerin Rabb, lemin btn ye ve czlerinin / paralarnn zellikle de akll varlklarn -insanlar, cinler ve meleklerin- Rabbi, hepsinin shibi, yaratc ve yneticisi olarak tantyor, ve Ondan baka ilh olmad gibi Ondan baka Rabb da yoktur, lemde mutlak tasarruf da Ona ittir, O dilediini diledii gibi terbiye ve tenmiye eder, kemle ve cemle erdirir, sizin de her hlkrda Ona hamd etmeniz gerekir diye tevhd dersleri veriyor. Allaha, Raslne ve Kitbna gerekten inanan kullar, Allahn zt hakknda en stn ilim ve mrifetlerin limi ve rifi klyor. leride daha da tafsl edilecek -alacak- olan: Kesinlikle bu, Hakm ve Habr olan Allahn lednndendir (Hd, 1) gibi yetlerin de, zne ve srrna mazhar eyliyor. Hi byle bir insann, Bunlar Hzrn huzrunda teyd edilmi esrr ve ledniytr diye telkn edilmek istenen bir takm vehim ve vesveselere aldanmas sz konusu olur mu? Evet Allh lemlerin Rabbidir, mutlak tasarruf ve emir de Onundur. O dilediini diledii ekilde terbiye ve imtihan eder. Fakat Hz. Msya it olmak zere cereyn eden o imtihandan bize it bir ey olsayd, bu dah Kurnda yazl olmaz myd? Kurn ki Kitb- Mbndir, dne ve mrifetullha it hereyi emsalsiz bir aklk ve sdelikle ortaya koymu, esrr ve ledniyytn dah, gnde be def eds emrolunan namaz ibdetiyle messeseletirmitir. te bu byk hikmete binendir ki tliml mesele yni esas meselenin tlmi sresi olan ibu Ftiha Sresi de, Kurnn banda yerini almtr. Ayn zamanda ilgili Kuts Hadiste bildirildii zere namazn temeli ve hatt kendisi olmutur. O derece ki, bu Kuts Hadste ona namaz sresi deil

de, dorudan doruya salt-namaz denilmitir. Salt ise, Hz. Alinin dedii gibi nsan kibirden tenzh -artmak- iindir. Bizim burada, bu vesile ile mslman kardelerimize -okurlarmza- demek istediimiz bir incelik vardr. yle ki; Evet, Allahn peygamberlerinden olan Hz Msa ile peygamber olup olmad kestirilemeyen o slih kul -Hzr- arasnda esrarl bir mcer olmu, o srada o kul gemiyi delmi, duvar kaldrm, ocuu da ldrmtr. Hz. Mus da bunlara itirz etmitir. Peki, o kul gemiyi deldii, ocuu ldrd zaman bunlar Hz. Msdan baka gren de olmu mudur? Gemi yolcularla dolu olduuna gre, onlar geminin delindiini grdler de itiraz etmediler ise, onlar dah ilm-i ledn biliyorlard da ondan m itirz etmediler? Yni, bu ilm-i ledn herkes biliyor da, yalnz Hz. Ms m bilmiyordu? (H!..) Felem yerah minel kavmi ill Msa aleyhisselm: Belli ki, geminin delindiini yolculardan gren olmad. ocuun ldrldn de Hz. Msdan baka kimse grmedi. Yoksa grenler, o ztn gemiyi delmesine mutlak engel olmaya alacaklar, ocuu ldrmesine de asl sessiz kalmayacaklard. (bkz. El-hazar F Emril Hzr, s. 129, . Aliyyl-Kr, Beyrut, 1411) Yani Hzr ve Ms kssas olarak bilinen bu olayda, lemlerin Rabbinin emir ve tasarrufunda imtihan veren sdece Ms aleyhisselm idi. Bu olay, sdece onu ilgilendiriyordu. Sebebi de, onun L demesiydi. Yni evet bugn yeryznde benden daha lim biri yok diye cevap vermesiydi, bunun peygamberlik makamna yakmam olmasnn iyice bilinmesi, bu bilginin kalbe iyice yerletirilmesi hikmeti idi. (bkz. Sahh-i Buhr, 2/151, Msr, 1221 Basm) mdi olay, sdece Hz. Msya it olup Hzr ve Ms ile ayn gemide yolculuk edenleri bile ilgilendirmezken dny gemisinde u zamanda -ahir zaman Peygamberinin dnemindeyolculuk edenleri nasl ve nereden ilgilendiriyor? Peygamberlik kapsn mhrleyen ve tm insanla en son ve en mkemmel bir dn getiren Hz. Muhammed aleyhisselmn mmeti hakknda -hem de din ve mrifetullh ynnden balayc olacak bir ekilde- nasl ele alnabiliyor? Mslmanlar, gnde be def edsna koyulduklar ve her rekatinde bir deil, iki def Secde-i Rahmna kapandklar ve bu sretle ledn derysna dalp mnev kirlerinden arndklar namaz gibi bir terbiye messeseleri varken, Ftiha gibi bir Sre-i Celleleri varken nasl olur da tekrr isriliyyta muht olabilirler, muhtm gibi gsterilebilirler?! Nasl olur da, lh esrr ve ledniytla hibir ilgisi bulunmayan eyler dah ba tac edilip de Allahn lednnden indii kesin olan Kurn-i Mbn, onun bir zeti olan Ftiha Sre-i Cellesi bu derece mehcr / gz ard edilebilir? Bu zten Yce Kurnn kendi sz, kendi ikyeti deil midir? te yet: Ve Peygamber yarn lh huzurda der ki: Ey Rabbim! Kavmim bu Kurn bsbtn terk ettiler (Furkn, 30) -Ve Allah buyurur- yetlerim size okunurdu da, siz ona kar kibirlenerek arkanz dner, geceleyin -karanlklar iinde- birtakm hezeyanlar savururdunuz (Mminn, 67) Evet, insanlar iin byk apta bir aldatma ve aldan veslesi yaplan o olay, aslnda bir mcize, bir tecell idi. Raslllhn hicreti srasnda maaraya saklandklarnda, mriklerin maarann giriini kapatm bir rmcek a grmeleri gibi ki, ite onlar dah byle birey gryorlard da Eb Bekir bunu grmyordu. Eb Bekir Ey Allahn Rasl, eilip bir baksalar bizi grecekler diyor ve Raslllh adna korkup ende duyuyordu. Demek ki rmcek a, maarann giriinde deil, Allah Raslne kastedenlerin gzlerinde idi. Zr her eye kdir olan Allah, bunu

byle istiyor, byle gsteriyordu. Yoksa Eb Bekir yle demez, korkuya kaplmaz, tersine gremeyecekler deyip sevinir ve krederdi. te, o Hz. Ms ve Hzr olaynda da, Yce Allah, Hz. Msya yle gstermi, ona yle bir imtihn yaatmt. Yoksa geminin delindiini, ocuun ldrldn baka grenler de olur, baka kar kanlar da bulunurdu. (Allhu lem) Evet, kargadan klavuz olmaz, melek de olmaz amm, Allah dilerse vazfeli bir melei karga eklinde gnderir ve gsterir. Nitekim kardei Hbili ldren Kabil, kardeinin cesedini gnlerce omuzunda tayp ne yapacan bilemeyince Allah, karga sretinde iki melek gnderdi, biri dierini ldrd, sonra gagasyla yeri eip onu toprak altna gmd, gy karga, bu sretle Kbile nasl davranaca istikmetinde klavuzluk yapm oldu. (Mide, 27 il 31) Demek ki Allh Ekber diyerek namaza duran bir mslman hu iinde Ftihay okurken Allahn Rahmn ve Rahm olduunu zikrettii gibi, Onu Rab olarak da zikrediyor. ylesine bir mrifetllh ve ledn derysna dalyor ki, Onun yaknlnda, Ona lyk bir kul olmaya himmet ediyor. Varln ve her eyini Ona borlu olduuna, dim Onun tasarruf ve terbiyesi altnda bulunduuna btn varln, kalbini ve kalbn basyor. Dim Ona itat ve teslmiyet gstereceine, Ondan baka yr ve yardmcsnn olmadna dir azim ve imnn yenilemi, nefs-i emmresine bile bunu kabl ettirmi oluyor. Ancak Ftiha, buralarda durdurmuyor insan! Onun Allah hakkndaki ilim ve mrifetini artrmak, onu daha ileri mrifet ve ledn mertebelerine tamak zere diyor ki: 3. yet: Ve yle Allah ki, Rahmndr ve de Rahmdir. 4. yet: Ve din gnnn Mliki, Sultn ve Shibidir. te Kurn-i Kerm sesine kulak veren, kendisine sayg duyan ve kendisi syesinde irda ve mutlulua ermek isteyen insanla, bir de byle sesleniyor. nanmak ve emrine teslmiyet gstermek durumunda bulunduklar Allah kendilerine byle tantyor. Bylesine mrifetllh ve ledn dersleri veriyor. Hamd sennn, minnetin, hlis vglerin, mutlak sevgi ve saygnn, ancak bu ok gzel isim ve pek yce sfatlarn shibi olan Allaha sunulmas gereini beyn ediyor, ve det diyor ki evet birbirinizi dah sevip saynz, fakat yle yerli yersiz vmeye de kalkmayn, sizin gibi kul olanlar karsnda el pene divan durup da kiiliinizden fire verdirmeyin, saygmz tam olsun diyerek yaratlmlara kar rk ve secde etmeye kalkmayn, bz stn nitelikleri sebebiyle byklediiniz kimseler karsnda, iki bklm olup da sonsuz sayglar deyip durmayn. Zr Allahtan bakas sonsuz saygya lyk olmad gibi sonsuz sayglar sunmaya da kdir deildir. Bu konularda siz, ne kadar da az dnyorsunuz? Yce Kurn, onun bir zeti olan Ftiha Sresi, ite byle diyor, insanl byle terbiye ediyor, bu istikmette kz ve iratlarda bulunuyor. Cihnn en byk meselesinin, en byk ad Allh olan Yce Yaratcnn hakkyla tannp bilinmesi ve Ona gerei gibi kullukta bulunulmas olduuna parmak basyor, bu konuda byle prensipler getiriyor. Bunlar, kendisine hs bir slb gzellii iinde tlm ediyor.

Burada, mutlak bilinmesi ve asl unutulmamas gereken ok nemli bir hususa zellikle dikkat ekmek istiyoruz! yle ki; slmda yalnz ibdetler deil mrifetllh ve mentbillh konular dah kitb ve tevkfdir, itihad, kys, kef deildir. Kitap ve snnetin bu husustaki sarhati de meydandadr. Bu sarhat Ehli Snnetin en byk imamlarnca deflarca belirtilmi bir husustur. Mesel mmetin hidyet kandili ve Ehl-i Snnetin resi olarak kabul edilen mam- zam Eb Hanfenin o muhalled eseri Fkh- Ekberindeki szleri, bu konuda ne kadar ak ve seiktir. Kendilerinin ne byk bir Kurn adam olduuna, Kurn nasl okuyup nasl yaadna dir hne bir menkbelerini ise, yukarda grdk. te o byk mam, orada der ki; Nrifullhe tel hakka mrifetih kem vasafaellh nefseh f kitbih bi-cemi sftih. Ve leyse yakdru ehadn en yabdellhe tel hakka ibdetih kem hve ehln leh velkinneh yabdh bi-emri h kem emerah bi-kitbih ve snneti Rasli: Biz Allh Tely hak tanyla tanr ve biliriz, Allah kendisini kendi Kitbnda hangi sfatlarla vasflandrm ise ite o sfatlarn btnyle Onu tanr, ona gre de inanrz. Bu Hakk hak mrifetle tanma ii, ite byle, kitbdir. Ona hakkyla kullukta bulunup, tam Ona lyk kul olmaya gelince, hibir kimsenin buna gc yetmez. Ancak kullar Ona, Onun emrine gre ibdet ederler, O, bu kulluk vazfelerini kendi kitb ve elisinin snneti ile nasl emretmise yle yaplr, Kitap ve snnetteki emirlere aynen uymak sretiyle yerine getirilmeye allr. (bkz. El-Fkhul Ekber ve Ebul Mnteh erhi, s. 24 - 1307) Evet, mrifetllh da tpk ibdetlerde olduu gibi, kitbdir, tevkf ve semdir, itihd vey kef deildir. Nitekim bunu, bz slm mutasavvflar da aka ifde etmitir. Mesel eyhulislm Abdullh el-Ensrinin u szleri, bunun en ak beyanlarndan biridir: Onu, Ondan bakas ile ve Onun kelmndan baka bir kelm ile bilmek mmkn deildir. Onu, Kurn ve sahh snnetle bildiin zaman, Onu, Onun ile bilmi olursun. Unutma ki mrifetllh tasdk ve teslmdir. Yoksa, akl ve kys deildir. man da byledir, akl ve kys deil, semdir, tasdk ve teslmdir. (Nefehtl ns, s. 278 - Bedir yaynevi, stanbul, 1971) Mutasavvflarmzdan Yazcolu Ahmed Bcn hazretleri de Kitbl Mnteh adn verdii ve Geliboluda Hicr 870de tamamladn bildirdii eserinde, mrifetullhn, tasavvuf bakmndan be prensibini akladktan ve insanlarn, Vsllar ve Ehl-i Vicdn olmak zere iki ksma ayrldn bildirdikten sonra aynen der ki; Bilmek gerektir ki Hak Tel birdir; zdd yoktur Samediyette, ve niddi dah yoktur Ehadiyette. Bkdir cem ey fn olduundan sonra. Mevsftur keml ile, menttur nut-i ceml ile. Ezeliyyz Zttr ve Ebediyys sfttr. mdi, bilmek gerektir ki itikd edilecek szler, delil-i eriyyedir. -Kitap ve snnetteki szlerdir, kitb, sem ve tasdkdir-. Nitekim Hakk Tel Kurnda, otuz yedi yerde Vahdniyetini zikretti. L ilhe illallh kelimesi ile, ve ilhkm ilhn vhdn kelm ile, ve kul hvallh ehad ile.(bkz. Kitbl Mnteh, Varak: 6/a-b, 12/a-b - Yazm Trihi: 870) Elbette byle hak bir mrifetle, O Yce Yaratcya hamd senlarda bulunmak da, kulluun, kadirbilirliin, kr ve minnetin en gzel ve en zel bir ekilde eds ve ifdesidir. Kurnn talimi ve ird istikmetinde Allaha sunulan bir teekkr, tezelll ve dudr. Namazla ve namazdaki secde ahlk ile ahlaklanm olmann bir ifdesi ve tezhrdr. Dier bir tbirle, kul gibi, tam bir tevz haytdr.

Fakat Kurndaki bu akla, Ftihadaki bu berrakla ramen ibdeti, duy, zikri ve fikri, ilim ve mrifeti kartranlar da eksik olmamaktadr. nk bls henz hayattadr. O lmedike onun esas meslei olan telbsin de ard arkas kesilmeyecektir. Evet bu, kymete kadar byle devm edecek ve bu yzden de kymet kopacaktr. te bu sebep ve hikmete binendir ki Ftihamz da Kurn zetleme iine devm etmekte ve konuya hibir kitba nasp olmam bir ekilde daha bir aklk ve derinlik getirmek zere, hem de bizim dilimizden demektedir ki: 5. yet: Rabbimiz! Biz ancak Sana ibdet eder ve yalnz Senden istine ederiz te bu, esiz bir vuzuhla -hasr ve kasr kaytlar ile- ibdet ve istineyi Allaha tahsistir. te bu, Ftihann kendisine hs bir aklk ve netlikle sunduu Srt- Mstekmdir, Dosdoru Yoldur. Dosdoru Yol olan Dn-i Mbn-i slmdr. te bu, Kurn ve slm aydnlnn t kendisidir. te bu, Kurnn bir zeti olan Ftiha Sresinin slm hidyetini, Allah ibdet ve Allahtan istine olarak deil de, Yalnz Allaha ibdet ve yalnz Allahtan istine eklindeki takdmi ve takrridir. Binenaleyh her mslmanm diyenin, her namaz klann ve her Ftiha okuyann da buna ok dikkat etmesi, Ftihasn ona gre okumas, okuduunu anlamas, anladn da yaayp korumas gerekmektedir. Bu her iki tevhd unsuruna cn gnlden katlmas, kalb ve rhunun btn kuvveti ve iddetiyle bunun zerinde isrr ve titizlik gstermesi gerekmektedir. Aksi halde tevhdini ihll, imnn tahrp eder de haberi bile olmaz. Ftihann esiz bir aklk ve netlikle takdm ve takrir ettii bu iki tevhd unsuru ise ibdetin Allaha tahssi ve istinenin Allaha tahsisinden ibrettir. imdi bunlar, Allahn izniyle biraz aalm. Sonra, bu iki unsurla ilgileri ok sk ve yakndan olan tat, kurbet, hizmet, niyet, ihls, istimdd, vesle, tevessl gibi kavramlarla ilgili bz bilgiler sunalm. BDET: Hamd Allaha mahss zel bir vg olduu gibi ibdet de ancak Allaha yaplan, Allah tzm ve icllden (yceltmekten) ibret olan bir fiil ve itat tarzdr. bdet, yaratc kudret karsnda insan benliinin derinden duyduu azamet duygusundan kaynaklanan kendine zg bir boyun eitir.(Ftiha Sresi Tefsiri, s.53-Prof. Dr. Yaar Nuri ztrk, stanbul, 1996) bdet, kulun Yaratcsna kar kulluk borcudur. Ancak kul bu grevini nasl yerine getireceini bilemez. Allahn vahyi gelmeden Peygamberimiz dah bunu bilmezdi. Nitekim ilgili ayette yle buyurulmutur: te bylece sana da emrimiz ile rhu -Kurn- vahyettik. Sen -bundan ncekitap nedir, imn nedir bilmezdin. Fakat biz onu kullarmzdan dilediimizi kendisiyle doru yola eritirdiimiz bir nr kldk, ve phesiz ki sen, doru yolu gstermektesin' (r, 52). bdetin hukk ve snrn, ekil ve muhtevsn belirlemek Allaha mahsustur. Bunu Allah emreder, Allahn Elisi de Allahn kullarna tebl ve tlm eyler, detayl bir ekilde retip rneklendirir, uygular ve uygulatr. Yeri geldiinde de mesel der ki: Sall kem raeytm n usall: Namaz ancak benden grdnz gibi klnz, El-ibdtllet knet vcibeten alel-ibb ve hiye kllh biemrillhi tel: Kullar zerine gerekli olan ibdetler ki, onlarn tamam Allahn emriyledir, El-ibdet icllr-Rabb ve tazmh: bdet, lemlerin Rabb Allah tzm ve iclldir. (Fkh- Ekber ve Ebl Mnteh erhi, sayfa: 14) El-ibdet ibretn anil filillez yedd bihil-fard li-tzmillhi tel: bdet, Allah tzm maksadyla yaplan ve Allahn emrinin kendisiyle ed olunduu zel bir fiildir. (Hzin ve Medrik Tefsrleri -birlikte- 1/ 17) Vel ibdet

fil-lati minez-zilleh ve fi eri ibretn amm yecmeu kemlel mahabbeti vel hudi vel havf: bdetin szlkteki anlam, itat ve ballktr. eratteki mns ise sevgi, sayg ve boyun eiin en stn mertebelerini bir arada bulunduran zel bir ameldir. (Tefsrul Kurnil Azm, 1/25 . Kesr) bdet, Allahn emrine itattir ve ancak Allah iin yaplr. bdetin ess, Allah tzmdir, Allah tzim ise Allahn emrini tzmdir. Dilimizdeki kurbn olduum Allah, kulun sana kurban olsun gibi deyimlerin anlatmak istedii de budur. Kul, Allahn emrini tanmazsa Ona nasl kurban olabilir ki? Nitekim, smail Hakk Bursav gibi nl bir tefsirci ve tasavvufumuz yle demektedir: Trkemizde mehur bir mesel olarak demiler ki olan alamaz ise vermezler meme, sakn sebebin tesiri yoktur deme. Bil ki sebeplere yapmak yolun edebidir, belki farz vey menduptur. Ameli slihte bulunmak da sebebe yapmaktr, amel merdivenin basamadr. Basamaksz merdivenden ykselmek mmkn olmad gibi, amelsiz maksda ermek dah mmkn deildir. Zr amel, emr-i lhdir ve murda ermek iin aslolan, emr-i lhye imtisldir.(Usl-i Aere erhi, s.70, 1256 Basks) Allahn emirleri ise pek oktur. Namaz, oru gibi zel ve dorudan ibdetlerle ilgili emirler ise, bunlarn sdece bir blmn tekil eder. Bu itibarla ibdet, biri zel ve dar anlamda, dieri de genel ve geni anlamda olmak zere iki ksmdr. Konumuz olan namaz, kez zekt, oru ve hac gibi ibdetler, zel ve dar anlamdaki ibdetlerdir. Anaya babaya itat, fakir ve yoksullara yardm, dim haktan yana olup iyiyi emredip kty yasaklamak gibi vazfe ve vecbeler de genel anlamdaki ibdetlerdendir. Yce Allah bir yetinde Ey imn edenler! Allaha itat ediniz, Raslne de itat ediniz (Nis, 59) buyurur. Bir yetinde de Rabbin sdece kendisine ibdet etmenizi, ana babanza da ihsnda bulunmanz emretti buyurmutur (sr, 23). Grld gibi Yce Allah, ibdetin sdece kendisine yaplmasn, ana babaya ise ibdeti deil, ihsn -iyi davranmay- emrediyor. Evet, ana babaya iyi davranlr, ana babaya hizmet edilir, ana babann yerinde olan emirleri tutulur. Bunlarn hepsi, Allahn ana babaya ihsn ve itat emrinin yerine getirilmesidir. Fakat hibiri ana babaya ibdet deildir. Peygambere itat dah Peygambere ibdet deil, Allaha itattir. Allaha itat olan her amel ise, ayn zamanda Allaha ibdettir. Ancak bu itatler, dorudan ibdet olarak yaplan ameller olmayp dolaysyla ibdet saylan, ibdette bulunmu gibi sevp kazandran amellerdir. nk, bu kabil itatlerinde dah mmin, Allah olan tat ve teslmiyetini gstermekte, Allahn bu hususlardaki emirlerini yerine getirmi olmaktadr. Demek ki, zel ve dorudan ibdet olarak yaplan amellerde de, dolaysyla ibdet yerine geen amellerde de esas olan, Allahn emridir. Bir dn deyim olarak tat ve ibdetlerimize gereken nemi vermeliyiz denildiinde, buradaki tat ile Allahn btn emirleri ve geni anlam ile olan ibdetler kastedilirken, bdet ile de dar ve zel anlam ile olan dorudan ibdetler kastedilmektedir. bdet ile tat vey itat arasndaki farkn iyi bilinmemesi bz yanllklara sebep olur. Mesel derler ki, Efendim, almak da bir ibdettir. alan bir kimsenin, ayrca ibdet etmesine ne gerek var? Bu kabil hatalara kar ise, u ekilde aydnlatmalar yaplabilir: Evet, almak da bir nev ibdettir. Fakat bu, dorudan ve biztih ibdet olmayp, btn meriyet artlarn tad zaman ibdet saylacak olan bir ameldir. Mesel borlunun borcunu demesi bu anlamda bir ibdettir. Fakat kii gidip borcunu dedii zaman gidip borcunu dedi deriz de gidip ibdet etti

demeyiz. Orulunun susmas zikir ve tesbh, uykusu da ibdettir, gece ibdetine kalkmak deti olan bir mslman uykusu galebe alp da bu namaz klamasa Yce Allah ona kld gecelerdeki gibi namaz sevb yazar, uykusu da ayrca kendisine sadakadr buyurulduu gibi. Byle birisi hakknda adamcaz hem yatm ml ml uyuyor, hem de namaz klyor, zikir ve tesbihde bulunuyor desek yanl olmaz m? Elbette yanl olur. nk ortada namaz klan birisi deil, namaz klm saylan birisi vardr. Bu ibdet etmi sayma ii de, unun bunun ii deil, keremi sonsuz Allahn iidir, Onun dninin bir hkm ve hikmetidir. Tpk unutarak orucunu bozan kimsenin orucunu bozulmam saymas gibi. O halde meseleleri -aslnda yle olan ile, yle saylan eyleri- birbirine kartrmayalm. Ne kendimize, ne de bakalarna kar bir yanllk yapmayalm. alan, iinin banda bulunan bir kimsenin ayrca ibdet etmesine ne gerek var? gibi cretlerde bulunmayalm. Zr dinde ibdetin anlam, srf Allh iin yaplan ve yaplrken de Yce Allah en yce tzmlerle tzm olunan zel bir i, zel bir tat ve itat tarzdr. bdet zel, tat ve itat ise geneldir. Tat, emre itattir. Bu emir, Allahn emri olabilecei gibi bakasnn emri de olabilir. Ancak Allahn emri mutlaktr, bakalarnn emirleri mukayyettir / Allaha isyn iermemek artyla kaytldr. Borcun denmesi, kiinin hanmna, ile fertlerine birtakm harcamalarda bulunmas, yaknlarna, fakir ve yoksullara yardm etmesi ana basna iyi davranp emirlerini tutmas gibi ameller birer tattir. Ayn zamanda Allaha da itattir, fakat zel anlam ile ibdet deildir. Zr Allahn emirlerine aykr olmamak artiyle bakalarna da itat edilir amm, Allahtan bakasna asl ibdet edilmez, edilemez. HZMET de, ibdetten farkl bir kavramdr. bdet ile, ancak Allahn rizs kasdedilir, y da sevb. Fakat, Allahn sevb da srf uhrevdir. Yni ibdet karlnda asl madd ve dnyev bir fayda kasdedilmez. Hizmet ise, karl bu dnyada beklenen herhangi bir ameldir. KURBET kavram, yaknlk, yakn olma gibi anlamlar ierir. Kurbet kavram ile genelde, yaknl kazanlmak istenen zt tanmak art ile yaknln kazanmay kasdetmek murd edilir. Dn anlam ile kurbet Allahn mnev yaknln kazanmaya vesle klnm olan bir ameli bu niyet ve maksatla ed etmektir. Buna vesle olan amele de vesle denilir. (bkz. Klliyt- Ebl Bek, s. 235 - mire, 1281) NYET: Essnda insanlarn fiilleri, detler ve ibdetler olmak zere iki ksmdr. Niyet, ibdet olan fili, det olan fiilden ayrdetmek iin mer klnmtr. Biz, yalan sylememek, hrszlk yapmamak, adam ldrmemekle de ykmlyz. Fakat bu kabil ykmllkler iin niyet art deildir. Bu gibi ykmllkler yerine getirildiinde, niyet olsa da olmasa da sevba nil olunur. yi niyetle yeme ime, evlenme gibi. Bizim, btn mbah fiilleri ibdete dntrmek gibi bir imknmz dah vardr. Ancak temel ibdetlerde niyet arttr. Mesel abdestsiz namaz klnamayaca gibi, niyetsiz de namaz ibdet olmaz. Ameller ancak niyete gredir hads-i erfi de, ite bunu bildirmektedir. Evet, bdetlerin sahh ve kmil olmas ve lh dergha yol bulmas iin, niyet arttr. Niyet, ibdet denilen zel filin rhu ve temel ta durumundadr. Biny yapan ustann en ok temelin salam olmasna nem vermesi gibi, mminin dah kalbindeki niyetine ok zen gstermesi gerekir. Niyet, kulu Allaha balayan bir rbtadr, kalbin de hayt ve saldr. Yce Allah da

zten kulun kalbna deil kalbine bakar. Demek ki niyet, sanldndan daha da nemlidir. Fakat asl bunu Allah kulunun iine deil, kalbine bakar eklinde de anlamamaldr! ve amel aleyhindeki bu kabil sylemler ilm ve slm olmaktan ok uzaktr, ve bu melde bir hads de yoktur. limle itil edenler, milletin nne din adam ilhiyt olarak kanlar, dikkatli olmaldrlar. T ki, ilim ehlinden bz byklerin zhlne let olmasnlar. Mesel Nevev gibi bir zt bile Riyznda bu hadsler Mslimdedir demitir. Fakat bakldnda mlum olur ki, bu bir talb vey zhldr. nk Mslimdeki vey sahh herhangi bir kaynaktaki hibir hadsde vel il mlikm: ve Allah, sizin amellerinize de bakmaz diye bir ifde yoktur. Olmas da mmkn ve makl deildir. Dnimiz, Dn-i Mbn-i slm niyeti verken, ameli yermek gibi(!) durumlara dmekten ok yce ve mnezzehtir. Elhamdlillh! Niyet kalbin iidir, kalbin bir ie ynelmesi, azmetmesidir. Niyetin er anlam, yaplan bir amel ile Hak Telya tat ve teslmiyette bulunmay, Ona mnen takarrb etmeyi -yakn olmaykasdetmekten ibrettir. Bir amelin, ibdet olabilmesi iin byle bir niyete ihtiya vardr. Mesel biz namazlarmz yalnz Allah Telnn emrine itat etmek ve rzsn kazanmak iin klarz. te bu, namaz hakknda bir niyettir. Yoksa, mcerret bakalarna gstermek vey bedence istifde etmek iin namaz tarznda yaplacak vaziyetler -hareketler- bir ibdet mhiyeyetinde bulunmu olmaz. Niyete mukrin olan -niyetle yaplan- bir tahret, mesel bir abdest de, bir ibdettir.(bkz. Byk slm lmihli s. 43 - mer Nash Bilmen, stanbul, 1964) Niyette Allahn rzsn vey emrinin edsn dnmek gibi sevbn md etmek de merdur, knanm vey dnyaya it saylm deildir. Ancak hizmettir ki karl dnyda beklenir ve alnr. bdet ve sevb ise, tammen uhrev ve mnevdir. Nitekim Yce Allah yle buyurur: Kendilerine ilim verilenler dediler ki: Yazk size! mn edip de slih amelde bulunanlar iin Allahn sevb elbette daha hayrldr (Kasas, 80). HLS: Bir eyi hlis klmak, katksz, ar ve duru bir hle getirmek anlamna gelir. Mesel hls Sresi demek, imn ve tevhdi her nev irk ve ibeden temizleyen, ar ve duru bir halde sunan sre demektir. Bir amelin, ihlsla yaplm olmas da, o amelin srf Allah iin yaplp Allahtan bakasnn ona kartrlmamas, onda riy ve benzeri bir lekenin bulunmamas demektir. Nitekim Yce Allah ilgili bir yetinde: Her kim Rabbine kavumay umuyorsa, amel-i slihte bulunsun ve Rabbine olan ibdetinde, hibir eyi Ona ortak etmesin (Kehf, 110) buyurmaktadr. Bir yetinde de: De ki: Benim namazm, kurbanm, btn haytm ve lmm, tammen lemlerin Rabb olan Allah iindir (Enm, 162) buyurulmaktadr. Efendimiz sallallh aleyhi vesellem de hadislerinde yle buyurur: Kim Allahn birlii inancndaki ihlsn korumu, namazn dosdoru klm, zektn da vermi olarak bu dnyadan ayrlrsa Allah kendisinden rz klm olarak ayrlm olur. Bir hadislerinde de: Ey insanlar! Amellerinizde hlis olunuz. Allah ihls zere olmayan amellerden hi birini kabl etmez buyurmutur. (et-Terb vet Terhb, 1/53-55- Beyrut,1388 Basks)

hlsn zdd riydr, ve her ey zddyla daha iyi tannr denilmitir. Allaha hamdolsun bizler, mutlak sammiyet ve ihls temeli zerine kurulmu bir dnin mensuplaryz. yle bir din ki nne ednr riy irkn: Riynn zerresi bile irktir, mrikliktir demektedir. Bir gn tabinin byklerinden Hasan el-Basrye; Y imam, riy gerekten irk midir? diye sormular, o da: evet irktir! demi ve akebinde Kehf Sresinin yukardaki yetini okuyup Siz hi bu yeti okumuyor musunuz? buyurmutur. Yine Sfiyyenin byklerinden Cneyd-i Badd de yle demitir: Nefsine mlik olan mlik, malb olan da memlktr, kledir. Kalbine ship olmayan bir kimse, ancak nefsine tapm olur. (Levmiul Ukl, 1/730) Evet slma gre riynn zerresi bile irktir. hls esas unsur bilip btn amellerine temel yapanlardan bakalar da kalblerini riy ve benzeri hastalklardan kurtaramazlar. Kalbleri riy, kibir, ucub gibi hastalklara mptel olanlarn ise btn emekleri boa gider. Allahn bu husustaki yeti de gyet ak ve iddetlidir: Allahn huzuruna kacaklarn unutanlarn yaptklar her ii ele alrz da heben mensr / un-ufak hline getirip iptl ederiz (Furkn, 23). te bu iptl edilecek olan ameller, Allah iin yaplmayan ve yaplrken Allah Raslnn snnetine uyulmayan amellerdir. Allaha giden yolda ayaklar srp yuvarlananlar da bu kabil amellerin sahipleridir. Bylesine etin bir imtihan ve kbet karsnda kulun korkup titremesi ve Bu hlimle ben Allahn huzuruna nasl varacam? diye uykusunun kamas lzmdr. Hz. mer gibi ulu sahbler bile, bu hususta endie eder ve Allahm, amelimin tammn slih eyle. Srf ztn iin yaplan, senden bakasnn zerrece hissesi olmayan hlis amellerden kl diye niyaz ederlerdi. Bir gn bu konuda yeterince bilgilenmek isteyen samm mslmanlardan bir grup, slm sfilerinin byklerinden Fudayl bin Iydn yannda bulunuyorlard. Sohbet srasnda ona Allah indinde makbl amel hangisidir? diye sordular. O da: Hve ahlasuh ve esvabh: Gyet hlis, gyet savb olan ameldir dedi. Bu sefer de bunun ne demek olduunu sordular. O da dedi ki: Bir amel hlis olarak yaplp da savb (doru) olarak yaplmad zaman, kabl olunmaz. Kez doru olarak yaplp da hlis olarak yaplmad zaman da makbl olmaz. yi belleyin ki hlis olan amel Allah iin olan ameldir, savb olan amel de Raslllhn snneti zere olan ameldir. (El-Beyn F Medhlieytn, 177- Abdlhamd Bill, Drul Vef, 1. Basm) Amel ile mn, etle trnak gibidir. Amelin ihls ve snnet zere olma mecbriyeti de byledir, ve bu konuda hayrl gemiimizden pek ok gzel rnekler ve iradlar vardr. te onlardan biri: Sehl bin Abdullah Tsteri hazretleri. Bir gn kendisine: Y imam, imn nedir? diye soruldu. O da btn hametiyle dedi ki: mn, kavil, amel, niyet ve snnettir. Sonra aklad: Zr mn olur da amel olmazsa bu imn deil kfr olur. Eer imn olur ve amel olur da niyet olmazsa, bu da nifk olur. yet imn olur, amel olur, niyet olur da snnete uygunluk olmazsa, bu da bidat olur. (bkz. El-mn, s. 143 - eyhulislm bn-i Teymiye, Mektebetl slm, 1381) Yine o derdi ki: Kll filin yefalhl abd biayri iktidin taten kne ev masiyyeh fehve n-nefs: Kulun, snnete uymakszn yapt btn fiilleri, keyf ve nefsn yaaytan ibrettir. Onun bu fiilleri bir msiyet olsa da byledir, tat ve ibdet olsa da byledir. Yine onlardan Ahmed bin Ebl Havr derdi ki: Men amile amelen bil ittibi snneti Raslillhi sallallh

aleyhi vesellem fe-btln amelh: Kim, Raslllh sallallh aleyhi vesellemin snnetine uymakszn bir amel ilerse, onun bu ameli btldr. (bkz. Er-Risletl Kueyriye F lmit Tasavvuf, s. 19-22, Bulak, 1284) Biz de btn imnmz ve srarmzla diyoruz ki: Sret-i mesnnesi ile -snnet zereyaplmayan bir ibdet, ibdet deildir (bkz. Kurnn Glgesinde Katksz Sohbetler 1, s. 28 - . Temizel, 1999) Burada Eb Hafs el-Hadddn bir uyarsn da grmeden gemeyelim. O, diyor ki: Her kim her n, btn fiil, kavil ve hallerini kitb ve snnetle tartp bz ahs dncelerini ithm etmez -hatlarn dzeltmez- ise, sakn yle birini adam yerine koymaynz. (a.g.e. a.y.) slmda amel esastr, amelden maksat da slih ameldir. Amelin slih va sahh olabilmesi iin snnet zere olmas da arttr. Snnet Ehli imamlarn bu husustaki nemli aklamalarn da yukarda grdk. te yine onlardan biri, Hasan el-Basr hazretlerinin bu husustaki bir sz: L yaslhu kavln ill biamelin vel yaslhu kavln vel ameln ill binniyyeh ve l yaslhu kavln ve l ameln velniyyetn ill bissnneh: Amel olmaynca sz, niyet olmaynca amel slih olmaz. Snnete uymadka da, ne niyet, ne amel, ne de sz slih olur. Fakat btn bunlara ramen sonralar ne olmusa olmu, bu uyarlar kaybolmutur. Halbuki Peygamber sallallh aleyhi vesellem: dresindeki halka zulmeden idreciler ile, dinde ar gidenlerin, efatine nil olamayacaklarn da tebl etmilerdi. (bkz. Tenbhl filn, s.184, Meymeniye,1311) Dinde ar gidenlere gelince, bunlar Raslllhn snnetine aldr etmeyen ve fazla mal gz karmad gibi, fazla ibdet de gz karmaz, siz bz sivri kafalarn u bidattir bu bidattir demelerine bakmayn, niyet iyi, maksat gzel olduktan sonra snnette yeri olmasa da olur diyenlerdir. phesiz bu yanl ve tehlikeli bir din anlaydr. Bz gnmz yazarlarnca da ileri srlen ve mminlerin gzel grdkleri gzel, irkin grdkleri de irkindir anlamna gelen rivyet de asl bu kabil iddilar iin bir huccet deildir. nk bu rivyetin, itihd ve kysn cereyn etmedii, ahs gr ve gzellemelerin geerli olmad ibdetlerle bir ilgisi yoktur. Bu rivyet, sahh olmas hlinde bile, ancak mminler aras mumelelerde kolaylk gsterme gibi hususlarda geerli olur. Nitekim vrid olu sebebinde dah aynen komular arasnda alp verilmesi det olan hamur mayas hakknda -fiz oluyor mu- diye soruldu da o byle dedi denilmitir (bkz. Usls-Serahs,1/298, Beyrut, 1393). Kald ki bu rivyet, bir sahb szdr. yle ki: Hz. Eb Bekir halfe seildii zaman bz skntlar olmutu. Abdullah bni Mesd ite bu srada dedi ki: Eb Bekiri mslmanlar seti. Mslmanlarn gzel grd, Allah indinde de gzel, irkin grdkleri de irkindir. Eb Bekiri birka kii deil, Raslllhn ashbnn topluluu semitir, kimse bunu grmezlikten gelmesin. (Trihul Hulef, s. 66- . Syt, st. Eser Neriyat) nsanlarn toplanp kendilerinin karar verecekleri halfe seimi gibi bir meselenin, tammen tevkf olan imn ve ibdet konularyla ne ilgisi var? Kurndan ve dolaysyla slmdan uzaklatktan sonraki asrlarn bir icd olan snnette yeri olmasa da olur zihniyetinin, Ashb- kirmla, onlarn szleri ve izleri ile ne ilgisi bulunabilir? te bylesine btl zihniyetlerle yanla ynelen ve birok iyi niyetli mslmanlarn dah aldanmasna sebep olan o kimselerdir ki, salam bir dayanak bulamaynca, her bidat sapklktr, ancak ibdetlerde olan bidatler bundan mstesndr eklinde dah rivyetler uydurmulardr. Elbette bu dah, benzerleri gibi,

tammen aslsz, yalan ve uydurmadr. (bkz. El-Esrrul Merfa Fl Ahbril Mevda, s. 271, Beyrut, 1391 Basks) hls ve iyi niyet, ibdet kavramnn genel anlam iindedir. Fakat bu ibdet et de nasl edersen et, nasl biliyorsan yle yap demek de deildir. Bu kabil keyflikler, ancak isriliyytta geer ve Hz. Mus ile obann hikyesi gibi anlatmlarda yer alr. Muhammed dnemde ise, bu kabil zihniyetlere, masal ve hikyelere yer yoktur. Din nashattr hadsini de yanl anlamamak gerekir. Bu hads, mslmanlara dim huls-i kalb zere bulunmalar istikmetinde verilmi ok nemli bir mesajdr. Kez kimin mslmanl ihsn zere olursa, yapt her iyilik ve gzellik iin, bire ondan bire yediyze kadar sevp vardr mjdesi de bu istikmette verilmi bir mesajdr. Nitekim hads aklayclarmzdan bni Melek Tirev de bunu burada, mslmanl ihsn zere olandan murd, mslmanl ihls ve sammiyet zere olanlardan ibrettir diye aklamtr. (bkz. Onun eseri: erhu Merikl Envr, 1/264 - mire, 1287 Basm) hsn, ihls, iyi niyet, kalbin nush ve huls zere olmas gibi kavram ve deyimler, mslmann gerek Allahla olan mnsebetlerinde gerekse kullarla olan mnsebetlerinde hep samm olma zarretini vurgular. Bizim srarla zerinde durduumuz da budur. Bu da, Ftihadan rendiimiz ibdet ve istinenin mutlak ve mutlak Allaha tahsisi gereinin biraz almndan baka bir ey deildir. Buna vesle olmas mdiyle verdiimiz bilgilere ilveten, yine bu hususta bir iki rnek daha sunacaz. T ki konu iyice anlalm olsun. yle ki: Mehur evliydan Seriyy Sakat hazretleri bir gn kr maksadyla bir lek badem satn alr ve defterine al altm dnar, sat altm dinar diye de yazar. Derken bdeme mteri gelip fiyat sorar. Seriyy: altm dinar der. Mteri: bdemin lei doksan dinara kt, ben yetmi dinara alrm! der. Seriyy: haberim var fakat ben bu mal satn aldm zaman sat altm dinar diye yazdm. Bu, Allaha verilmi bir szdr. Fiyat ykseldi diye ben Allah ile olan szlememi bozamam der. Mteri de: ben de hibir mslman aldatmamak zere Allahla akidde bulunmu bir mslmanm. Yetmi dinardan daha az bir fiyatla satn alamam, eer alrsam akdimi bozmu olurum der. Sonunda, ne Seriyy fazla fiyatla satmaya yanar, ne de mterisi aa fiyatla satn almay kabul eder, ve bir alm satm olmadan mteri oray terk eder (bkz. Ktl Kulb , 2/267- Eb Tlib el-Mekk, 1310). Demek ki aslnda, Ftihann feyzinde dosdoru namazlar klmann ve klnan namazlar -edilen niyzlar- syesinde kemle ve cemle ermenin, erenlerden evliylardan olmann esas anlam da bu imi, byle imi. Tpk, aadaki rnekte dah grld gibi: Tbinden biri Basrada ekercilik yapmaktadr, ve kendisinin Susta bir adam vardr, oradan Basraya eker kam gndermektedir. Bir gn adamndan bu sene burada eker kamlar fet sebebiyle mahvoldu, tedbirli ol, yeterince eker depola diye bir mektup alr. Gidip, bir ekerciden ok miktarda eker alp depolar. Vakti gelince de, satp yzbin dnar kazanr. Akam evine gidip istirhata ekildiinde dnceye dalar ve yzbin dinar kazandn amm, slmn gerei olan nashati, iyi niyeti terk ettin diye kendi kendini sular, uykusu kaar, sabaha kadar uyuyamaz. Sabahleyin o ekerciye gidip zr diler ve der ki: al kardeim u yzbin dinar, bu benim deil senindir. Ben Susta fet olup eker kamlarnn mahvolduunu bildiim

halde sana demedim. Deseydim, y bana eker satmayacaktn, y da o fiyata vermeyecektin. Binenaleyh, bu kazan, benim deil senin olmaldr, al ve fiyetle ye. Meslekta da imdi bilgi verdin y, bu bana yeter. Kendi kazancn kendine hell mubrek olsun deyip kabl etmez. Adam dnp evine gelir. Fakat ertesi gece yine uyuyamaz. Sabaha kadar hayr hayr, sen bu ite kusurlusun. Mslman kardeinle olan al veriinde drst davranmadn sen. Mutlak bunu ona vermelisin. O bu teklifi kabl etmedi amm, belki adamcaz utand iin almad. Gidip mutlak bunu ona kabul ettirmelisin diye diye sabahlar. Sabahleyin erkenden adama gider ve det ona yalvarr ve kardeim, ltfen u maln al. Yoksa benim huzur bulmama imkn yok diyerek sonunda o yzbin altn ona teslm eder. (bk. a.g.e. a.y.) te byle alm satm gibi dny ileri de birer ameldir ve iyi niyet temeline dayandrlmaya muhtatr. Tki her biri bir ibdet deerine ulasn. Zten kulun yaratl gyesi de bu deil midir? Nitekim Yce Rabbimiz Ben cinleri ve insanlar ancak bana kullukta bulunsunlar diye yarattm (Zriyt, 56) buyurmutur. Amelin sahh ve makbl olmas bir arta balanmsa, o art o amelden ncedir. yi niyet art olmadka amelin bir deeri olmad gibi, imn olmaynca da iyi niyetin bir deeri olmaz. Zr iyi niyetin art da imndr. mn btn asllarn asl, artlarn artdr, hepsinden ncedir, nceliklidir. Kii imn etmedii halde iyi niyetle, ban secdeden kaldrmadan bin sene ibdette bulunsa, btn emekleri boa gider. slmda, makbl bir ekilde imn etmenin anlam ise L ilhe illallh Muhammedn Raslllh tevhdine ehdette bulunmaktr. Bu da Allahn mutlak birliine, ulhiyette -tanrla it zelliklerin hibirinde- ei orta bulunmadna ve Hz. Muhammedin Allahn elisi olduuna inanmaktr. te, slmn ezel ve ebed, deimez ve eskimez, cihanml esslar da bu iki esastr. Yzdrt kitbn ess olan Yce Kurnn ve Onun bir zeti bulunan Ftiha Sre-i Cellesinin her eyi zetleyerek Rabbimiz! Biz, ancak Sana ibdet eder ve yalnz Senden istine eyleriz dedirtmesinin byk bir hrika ve mcize apndaki deeri ve nemi de buradan gelmektedir, ve bu nem sebebiyledir ki kelime-i tevhdin nnda bir de L ilhe illallh l yesbikuh ameln vel tetruk zenb: L ilhe illallh tevhdi her eyin nndedir, hibir amel onun nne geemez ve o temizlemedik bir tek gnah da brakmaz buyurulmutur. (Feyzul Kadr, 6/381) Zten, Yce Kurnn batan sona btn yetleriyle tek tek vurgulad, hukk ve huddunu bir bir aklad da budur O der ki: Halbki onlar, ancak ihlas ile dni Allaha zglemek ve hanfler / tevhd ehli kimseler olarak Allaha ibdet etmekle, namaz dosdoru klp zekt vermekle emrolundular. te, sapasalam din de budur (Beyyine, 5). Evet nde, ortada sonda hep var olan, mutlak lzm olan da ite budur. Bu slm ve Kurn tevhddir. Sakn onu ihll gafletine dmeyelim. yi bilelim ki men ehide ve amile ve lem ytekd fehve mnfikun, ve men ehide velem ymel vtekade fehve fsikun, ve mem ehalle bi-ehdeti fehve kfirun: kim diliyle ehdet getirip L ilhe illallh tevhdine tanklk eder, amelde bulunur fakat kalbi ile itikd etmezse mnfktr, kim ehdet getirip kalbiyle inanr fakat amel etmezse fsktr, kim de tevhde ehdeti ihll ederse, kfirdir. (bkz. Kitbt Trift Li-s-Seyyidi-erf, s. 27-1329) Bu, gerekten ok ok nemli noktada, konuyla ilgili ilimlerin stadlarndan . Hakk Bursav gibi bir mfessir ve mutasavvfmza kulak versek, isbetli ve faydal olur diye dnyoruz. O diyor ki: Keml-i cel ve isticldan murad ibdet ve mrifettir. Nitekim bir yet-i kermede ns ve

cinni ancak bana ibdet edeler diye yarattm (Zriyt, 56) buyurulmutur. bdetten maksat ise, er olan ibdettir, bu da, sahh mrifete dayanr. erat limleri, kuru ve ekilden ibret kalan amellere ve takvdan mahrm bulunan slk ve mrifete eytn bir i demilerdir. Zr, makbl olan mrifetin temeli ve delli dah er ameldir, snnet zere olan ibdettir. Nitekim bir yet-i kermede de Ey insanlar sizi ve sizden ncekileri yaratan Rabbinize ibdet edin! Umulur ki bu sretle korunmu olursunuz (Bakara, 21) buyurulmutur. Buradaki ibdeti bzlar tevhdle tefsr etmitir. Sebebiyse, esas muhtablarn Kurey mrikleri olmasdr. Nitekim ilgili bir yette de Kim Rabbine kavumay umuyorsa, artk amel-i slihte bulunsun ve Rabbine olan ibdetinde hi bir kimseyi Ona ortak komasn (Kehf 110) buyurulmutur. Kurey mriklerine Yerleri ve gkleri kim yaratt diye sul edilince Allah yaratt derlerdi. Fakat putlara tapmay brakmazlard. te onlarn bu yaptklar, tevhde aykr idi. Onlar Allah, Allahn Rubbiyetini inkr etmezlerdi. Fakat onlarn Rubbiyeti itiraflar, lemlerin Rabb Allahtr diye inanmalar, Allah tarafndan kabl edilmedi de kendileri mrik sayld. Zr er mndaki tevhdin iktizs ibdeti Allaha tahsistir. Nitekim Ftihalar okuyup namazlar klan mminlerin dilinden Rabbimiz! Biz ancak Sana ibdet ederiz buyurulmutur. te, Ftihann zellikle bu yetinde, Allah irk koan kimselerin tamamnn reddei -din dna atlmalar- vardr, bunu iyi anla. Buradaki ibdeti de mrifetle tefsr yerinde olur. Zr Hakkn gayrna ibdet, Hakka ortak koma istikmetinde byk bir cehletin, mrifetsizliin ifdesidir, ve bu hl Allahn azamet ve cellini idrk edememekten ileri gelir. u yet-i kerme de bize bunu bildirir: Onlar, Allahn kadrini hakkiyle takdr edemediler (Enm, 91). Halbki btn insanlar mrifetle ykmldrler. Sahh ve hak olan bir mrifet ise tevhdden ayr olmaz. Tevhd ise daha nce de belirttiimiz gibi ibdeti Allaha tahsistir. Yni yalnz ve yalnz Allaha ibdet edip, hibir eyi ve kimseyi ibdette Ona ortak komamaktr. (bk. Kenz-i Mahf, s. 45 - 46, Rahmet Y. A. Akiek Ter. stanbul, 1967) Btn bu tesbtlere aynen katlyor ve tekrarlyoruz, elbette ibdetten maksat er ibdettir, mrifetten maksat da er mrifettir. er mrifet de asl tevhdden ayr olamaz. er mndaki tevhd ise ibdet ve istineyi Allaha tahsstir. Ftihann bu husustaki isrr da ak ve kesindir. eyh Emnddn Bayrmnin Lemet erhinde dedii gibi: er hibir ibdet, hibir vazfe ve amel yoktur, illki anda, L ilhe illallhn mns mevcuttur. Deilse o zten er bir amel deildir, nerede kald ki bir ibdet olsun. Mesel kii, bir kez L ilhe illallh diyecei yerde, bin kez Allah, Allah, Allah dese, bir def L ilhe illallh demi olmaz ve mslmanl kabl etmi de saylmaz. Hatt kii, L ilhe illallh yerine, L ilhe iller-Rahmn dese, yine mslman olmu olmaz. Tpk, Allhmme salli al Muhammed diyecei yerde yz def, bin def Muhammed, Muhammed, Muhammed demesi gibi ki bununla da o, Hz. Peygambere salt selm getirmi olmaz. Tpk kiinin yz def, bin def Ysn, Ysn,Ysn demekle asl Ysin Sresini okumu olamayaca gibi. Yni eran vrid olann yerine gesin diye sylenen ve fakat eran vrid olmayp da sonradan konulan bir ey, ern vrid olann yerine gemez, geemez. Birilerinin ne mnsebet efendim, neden gemesin ki demesinin de Allah indinde Allahn dininde- hibir deeri olmaz. (bkz. Hac Bayrm- Vel hazretlerinin talebesi olup, onun dizinin dibinden ayrlmayan, onun Lemetn erheden, yazdklarnn tamamn ondan duyduunu da oraya kaydeden eyh Emnddn-i Bayrmnin Lemet erhi; Varak: 7/b, satr 2, Yazm tarihi: 1117 Hicr.) - Not: Dier nemli veskalar meynnda bunun da fotokopisi, inallah kitabn sonuna konulacaktr.

Halbki kul, bir syleyip pir sylese yni inanarak, duyarak, bilerek ve severek, hayt boyunca vazgememek artyla, dim zerinde bulunmak ve yaamak azmiyle bir def L ilhe illallh dese, hem mslmanln perinleyip iln etmi olur, hem de mrnde bir def ed etmekle ykml bulunduu byk bir ferzay yerine getirmi olur, ve bununla, yalnz bu dnysn deil, btn dnylarn aydnlatm olur. Evet, bir syleyip pir sylemekle. Hem de ylesine iki cihnn aydnlatm olur ki, yarn hirette koyu karanlklar iinde srattan geilirken, onun yalnz san solunu deil her tarafn da aydnlatm olur. O kadar ki nrunun, nn iddetinden cehennem tellanr da Ey mmin! Acele edip tez ge. Nrunun iddetinden neredeyse ateimi sndreceksin diye barmaya mecbr olur. Mmine, ite byle, mrnde bir def er mnda Allah demek, yeter de artar bile. er mnda Allah demek ise L ilhe illallh demektir. slmdaki btn temellerin temeli, farzlarn farz, artlarn art da ite bu tevhddir. Mminin, bu ferzay ed editen sonraki L ilhe illallh deyileri ise, bir gzel snnet ve fazlet zerine fazlettir. (Raslllh Efendimizin bu husustaki byk mjdelerini ve geni bir aklamasn bizzt grmek zere ise, ltfen baknz: Feyzul Kadr, 2/243, Hads no. 1756) STANE: Bunun szlk anlam taleb-i avn yni yardm talebidir. Avn yardm, ine yardm etmek, istine de, yardm istemektir. Aynen istifrn mafiret taleb etmek, stimddn meded istemek, stisenin de kurtarlmay istemek anlamna geldii gibi. Fakat, slm bir kavram olarak istine, Allaha zglenen hem de namaz gibi bir ibdet iinde Rabbimiz! Biz ancak Sana ibdet eder ve ancak Senden yardm dileriz denilmek sretiyle hakknda Allaha sz verilen bir istinedir. Yni szlk anlamndaki normal bir istine deildir. Peki, normal istine nedir? Burada bunu, misallendirerek aklayalm. Allahtan bakasna yaplmas ciz olmayan istine, dn mn ve mhiyetteki istineler, snmalardr. Mesel mnen btn varl ile ynelip snmak ve du etmek byledir. Adna yemin etmek, adna kurban kesmek, adakta bulunmak da byledir. Bunlar, aynen ibdet gibidir. Allahtan bakas iin yaplmas asl ciz olmayan eylerdir. Nitekim Hz. Peygamber hadislerinde du ibdetin zdr, du, ibdetin t kendisidir buyurur. O halde, Allahtan bakasna du eden kimse, ona ibdet etmi olmaz m? slm ve Kurn hidyetinin z de, Allahtan baka ibdete lyk hibir varlk tanmamak deil midir? O halde, Allahtan bakas iin ibdet mhiyetine bir ey yapmann ciz olmad da ak ve kesindir. Adna yemin etmek vey kurban kesmek de aynen byledir. Nitekim Hz. Muhammed kim Allahtan bakas ile yemin ederse muhakkak Allaha irk komu olur buyurmutur. Kez kim Allahtan bakasna kurban / adak sunarsa, Allah ona lnet etsin hadisleriyle de Allahn kullarn bu hususta ikz ve ird etmilerdir. Gyet ilgin ve nemlidir ki, bir hadislerinde de Sevgili Peygamberimiz kim emnet ile yemin ederse, bizden deildir (Mesel namaz oru gibi ferzalardan birinin adna vey hurmetine diyerek and ierse, o bizden deildir. O kii, bizi brakp ehl-i kitba -bizden ncekilere- uymutur) buyurmutur. (Btn bu hadisler iin bkz. Feyzul Kadr, 6/120-121 ve etTcl Cmiu Lil Usl F Ehdsur- Rasl, 3/99 - Msr, 2. Basks) Bilindii gibi dinimize gre, her nev kehnet, gayb bilirim iddilar, falclk, sihirbazlk en byk gnahlardandr, hatt kfrdr. Peygamberimiz sallallh aleyhi vesellem kim, khin vey

arrfa (gemii vey gelecei bildiini iddi eden kimseye) gidip bir ey sorarsa, Allhn bana indirdii kitb inkr etmi olur buyurmutur. mdi, sorann durumu bu olursa bizzt falclk byclk yapann hli nice olur? Hz. Peygamber hadds shri darbetn bisseyf: sihirbazn tevbesi yoktur, onun cezs, boynuna indirilecek olan bir kl darbesidir buyurmak sretiyle de, sihri ve sihirbaz mahkm etmitir. (bkz. erhul A- kdetit Tahviyye, 556 - 560 ve bni bidn, 3/408) Dikkat edelim, can kulayla dinleyelim. Mimbere kp hutbesini okuyan sradan biri deil, Raslllhn Rid Halfelerinden biri, Hz. Alidir. te o, diyor ki hutbesinde: mneccim khin gibidir, khin sihirbaz gibidir, sihirbaz da kfir gibidir. Kfir ise, cehennemdedir (Nehcl Bela, 1/128 - Beyrut, tarihsiz, M. Abduh tahkikli Nshas) Siz hi dndnz m acab sihir niin kfrdr vey kfr gibidir, ve sihirbaz tevbe etmi bile olsa cezs lmdr? Evet, niindir bylesine bir ar cez? unun iindir, sihirde Allahtan bakasna snmak vardr da ondan. Sihirbaz, eytan gibi ok byk bir fesad kaynadr da ondan. Nitekim Yce Kitbmzda vel yflihus shiru hays et: byc, ne yaparsa yapsn ona kurtulu yoktur (Th , 69) buyurulmutur. Cumhr-u ulemnn, Eb Hanfenin, mam Mlikin ve Ahmedin mezhebleri ve ashbn gr, bycnn idmnn mutlak vcip / gerekli olduu eklindedir. nk byc bysn yaparken Allahtan bakasna snmak sretiyle kfr irtikb eder ve bu kfr yoluyla insanlara zarar vermeye alr. Kurnda ise Allah, kfirleri ktlerken yle buyurur: u da bir gerek ki, insanlardan bz kimseler cinlerden bz kimselere snrlard da, onlarn azgnlklarn artrrlard (Cin, 6). Bu nemli noktann ok gzel bir aklamasn, en byk otoritelerden bn-i Haldnun Mukaddimesinden tkip edelim. Ksaca ve aynen, Sihirbaz, sihir yapabilecek hle gelinceye kadar yapt btn riyzet almalarnda, env-i eit ibdetler, tzmler ve tebcillerle yldzlardaki rhniyetlere, ulv ve sfl lemlere tevecch edip snr. Bu, kesinlikle Allahtan bakasna ynelip snmadr, tapnma ve secdedir. Byle btn varl ile Allahtan bakasna ynelip snmak ise bir kfrdr. O bakas kim ve ne olursa olsun, onu, Allah yerine koymak, Allaha ortak komaktr. te sihir, bu sebeple kfr olmaktadr. Kfr, sihir sanatnn temel maddesidir ve vazgeilmez malzemeleri arasndadr. (bkz. Mukaddimet bn-i Haldn, 408Beyrut, tarihsiz) te btn bu rnekler gsteriyor ki, kafas ve kalbi slm hidyetiyle aydnlanm bulunan hibir mslman, Allahtan bakasna snma ve tapnma mhiyeti bulunan hibir fili irtikb edemez. Hibir ekilde Allahtan bakasna istinede bulunamaz, hibir peygamber vey velye, hi bir hazrete vey Hzra yeti diye istimdd edemez. Allah bir Peygamber haktr, Allahtan baka taplacak yoktur diye ehdet getiren ve gnde krk def Allahm! Biz, ancak Sana tapar, ancak Sana snrz diyerek Allaha sz veren bir mslman, btn trbeleri teker teker dolatm, hepsine dular edip yalvardm, fakat hibiri sesimi duymad, dileim bir trl yerine gelmedi diyebilir mi? Byle bir ey yapabilir mi? Mslman, kesinlikle byle bir ey yapamaz, yapmamaldr. nk bu normal ve ciz olan bir yalvarma deildir. Bu, kesinlikle Allahtan bakasna snma ve Allaha ortak komadr. Peki,

ciz olan ve irk olmayan snma / istine nedir? imdi, sras gelmiken bz rnekler de vererek bunu aklayalm. Mesel: Ayenin annesi mutfakta yemek hazrlamaktadr. Bir ara kzm, gelip yardm etsene diye Ayeyi yardma arr. Aye de derhal mutfaa gidip annesine yardm eder. Emekli Mehmed Bey saat dokuz sralarnda yryerek semt pazarna gider. Fakat yanna para almay unutmutur. Pazar yerinde, bir tandk sm grsem diye saa sola baknrken gz komusu Ahmed Beye taklr, ondan bir miktar dn ister, dnc alp iini grr. Son derece fakr bir kimse, bir lokma yiyecei bile yok. Akam komulardan bir yardm gelmeyince, gecenin ilerleyen saatinde komu evleri dolap bir miktar yiyecek yardmnda bulunmalarn ister ve onlar da yardm ederler. te, bu kabil yardm istemeler, gyet normal ve ciz olan yardm istekleridir. Yalnz Allahtan istenmesi gereken eyleri, bakalarndan istemek deildir. Kez yolda giderken iddetli bir yamura, frtnaya tutulan yolcular, hzla ilerleyip ilerideki bir kayann altna snyorlar. Vey askerler, komutanlarnn emriyle snaklarna ekiliyorlar. Y da ok saydaki dman askerinin etraf sarmas zerine komutan telsiziyle merkezden imdat kuvvetlerinin gnderilmesini istiyor. Vey diyelim ki, mahallede yangn kyor, grenler de imdt, yangn var diye baryorlar. Hastnede yatmakta olan hastann niden fenlamas zerine yannda bulunanlar hemen imdt, hasta gidiyor diye baryorlar, ilerinden biri de cile koup doktor bey yeti, hastamz gidiyor diye feryd ediyor. te btn bunlar da, normal ve ciz olan snmalardr. Gyet tabi ve ftr yardm istekleridir. Hi doktor bey yeti istimdd ile, Y Hzr yeti, eyhim yeti istimdtlar ayn ey midir? Doktor Bey yeti demekte, kullarn kudretini aan, Allahn koyduu ve Kitbnda snnetllh dedii ftrat kanunlarna, Kann-i Sebebiyete aykr bir ey yoktur. Nitekim Cenb- Hak yle buyurmaktadr: Ona her ey iin bir sebep verdik. O da bir sebebe tutunup gitti (Kehf, 84-85). Bir yette de: yilik ve takv zerinde yardmlan, gnah ve dmanlk zerinde ise yardmlamayn! Allahtan korkun, Allahn cezs etindir (Mide, 2). Fakat, trbe trbe dolatm, hepsine snp yalvardm, yine de dileim yerine gelmedi diyen vey ben, eyhimin bana verecei nasipten baka nasp istemem diyen kimselerin bu snmalar, hastann doktora snmas vey yamurdan kaan birinin kaya dibine snmas gibi midir? llerden birine snp ondan istimdt eden bir kimsenin bu snmasnn snnetllhta yeri var mdr? Ksacas, kullar aan bir konuda Allahtan bakasndan yardm istemek, mnen snp ondan meded ummak Allahn dninde irk saylmtr. Normal artlarda ve sebepler knnu dhilinde kula, kayaya snmak ise, dnen cizdir. Meselenin asl da budur. Yoksa Hzr hlen hayatta mdr deil midir, ller, kendilerine snanlarn sesini duyar m duymaz m gibi ihtilaflarn meselenin aslyla bir ilgisi yoktur. Aslolan dnin byle bir eye izin verip vermediidir, mslmann bir kimsenin kul bunalmaynca Hzr yetimez hurfesine inanp inanmad, Hzrn rhniyetine snp snmaddr. Yni Yeti y Hzr diyerek Hzra snmak, kesinlikle irktir. Hzrn hayatta olup olmamas bunu etkilemez. Nitekim Cebril aleyhisselam hlen hayattadr, Cebrile snmak da aynen irktir. Zr Allahtan bakasna snmadr, ve Allahtan baka snlan kimsenin Hzr olmas ile, s, Ms vey Muhammed olmas arasnda bir fark da yoktur, hepsi irk olur. efat y Raslllh nidlar da kesinlikle akl banda, imn kalbinde mslmanlarn ir deildir. (Sad Havvnn da dedii gibi) ann Yeti Y Ali nidlarna bz Snnlerin bir alternatif olarak uydurup yaydklar bir

iptildr. Az sonra Said Havvdan yeterli aklama gelecek. Mslmanlarn namazlarndaki tehyyt ve salevtlarn ise bununla uzaktan ve yakndan bir ilgisi yoktur. (Bu, nc Blmde ayrca aklanacaktr) Evet, her nev mnev istine ve istimdtlardr, Ftihann yyke nabd ve iyy ke nesten yetiyle elien ve slm Hidyetinin ssl Ess olan L ilhe illallh tevhdiyle asl badamayan davranlardr. Halbki vaktiyle mslman atalarmz dah byk bir ciddiyet ve hasssiyetle sadede gelip ne gzel sylemilerdir aaca dayanma kurur, insana dayanma lr diye. Bir gn dervilerden biri, slm evliysnn byklerinden Sehl bin Abdullh Tsterye gelip kabl buyurursanz sizinle berber olmak istiyorum dedi. rif-i Tster hazretleri peki, ikimizden biri ld zaman, dieri kiminle berber olacak? dedi. Dervi biraz dnd ve lmekten mnezzeh olan Allahla berber olur dedi. Tster de hemen ta gediine koyuverdi: o halde kardeim, imdiden Allahla berber olmaya bak. Yine bir gn adamn biri alayarak Sehlin yanna gelir. Sehl ona niin aladn sorar. Adamcaz: mte stz: eyhim vefat etti der. rif-i Tster ise buyurur ki: m leke ittehazte stzen yemt: a benim sevgili kardeim, sonunda lecek olan birini kendine stad edin diye sana kim emretti ki? (bkz. Feyzul Kadr, 3/343-344) Tabi, rif-i Tster gibi ztlar, byle sylerlerdi. nk onlar Asr- Sadetin sadetine, Rid Halfeler dneminin rd ve hidyetine nispeten yakn zamanlarn stadlar idiler. Rd ve hidyet dneminin halfeleri ise, rd ve hidyetin bizzt asln yaarlard. te onlardan biri olan Hz. Ali radiyallh anh dah mslmanlarn halfesi sfatyla mimbere km hutbesini okuyor. Vesle dersleri verip diyor ki: Allaha tevessl eden -Onun yaknln arayan- kimseler iin en fazletli vesle, Allaha ve Raslne imndr, ve slmn zirvesi olan Allh yolunda cihddr, ftratn t kendisi olan kelime-i ihlstr, dn ve millet demek olan namazdr, gerekli ferzalardan biri olan zekttr, insan azba srkleyen ktlklere kar kalkan olan orutur, fakirlik ve gnahlarn ilc bulunan hac ve umredir, maln bereketlenmesine ve mrn uzamasna sebeb olan sla-i rahimdir, hatlara keffret olan gizli sadakadr, haytn kt bir gidile sonlanmasn nleyen her nev aktan sadakalar, hayrlar, iyilik ve gzelliklerdir. (bkz. Nehcl Bela, 1/215) Hutbelerinde, eitli sohbet ve iradlarnda sk sk el-ferize el-feriz: farzlara dikkat ediniz farzlara farzlara buyuran Hz. Ali, grld gibi bu hutbesinde dah en byk farzlardan balyor ve en kk hayr ve iyiliin dah -hasene ve amel-i slih olmas hasebiyle- kulun Allaha yaknlk veslelerinden olduunu beyn ediyor. O halde, Allahn varlna ve mutlak birliine inanp namaz ve niyazlarda bulunan, ok ok Ftihalar okuyan. Kul hvellh Ehad, AllhsSamed diyerek hls tilvet eden bir mslman, asl m asl Allahtan bakasna ibdet ve istinede bulunamaz. nk Allh Ehad demek, Allah mutlak Birdir, hibir bakmdan ei orta ve benzeri yoktur demektir. Allhs-Samed demek de, Allah btn varlklarn biricik Rabbi, mercii, dayanak ve snadr, hibir eye muht olmayp cmle varlklarn kendisine muht bulunduklar yegne varlktr; tapnma ve snma da ancak Ona olur demektir. te bu anlam verdii, imn byle her nev irk ve kfrden temizleyip hlis / ar ve duru kld iindir ki kelime-i tevhdimiz de kelime-i ihls adn almtr. Binenaleyh uurlu, samm, akl banda

ve ykmllk yanda bir mslman da bilir ve inanr ki Allahtan bakasndan istine ve istimdtta bulunmak, mnen meded umup snmak, yardm dilemek de btl ve haramdr, irk ve kfrdr. Bu konuda cidd aratrmalar yapan ve Ruh Terbiyemiz slm Tasavvufu adl eserin yazar bulunan Said Havv da, meselemizle ilgili olarak diyor ki: Bz tasavvuf evrelerinde ve dier bz kimselerde, skntlarn giderilmesi, bz faydalarn temini yahut bir zararn defi ve izlesi iin, l vey diri bz slih ztlardan istine ve istimdt edilmesi, bir det hline gelmitir. Bz zikir halkalarnda ise bu devaml hle getirilmitir. Buralarda meded kelimesinin deflarca kullanldn, Meded ey Efendim! Meded ey eyh fln! Meded y Hzr! diye istimdd arlar yapldn gryoruz. Hatt bir annenin, ocuu iin yavrum, hlen hayatta olan Hzr seni korusun diye gy du ettiine bile hit olunmaktadr. htimaldir ki bu hususlar, halk arasna adan szmtr. Bu konuda Y Muhammed! Rabbinin yannda bana efati ol ars ile, Y Muhammed! Bana efat et arsn birbirinden ayrmamz gerekir. Ben birincisini mer tevessller arasna, ikincisini ise kabirdekilerden istimdd etme snfna alyorum. Bilindii gibi bz kimseler, iyilerden olarak tannan ztlardan birinin kabir vey trbesine gidip Y hazret! Bana if ver, ihtiycm, dilek ve murdm yerine getir derler. Halbki, kabirleri ziyret etmek, ancak snnette belirtilen hususlara uymak artyla cizdir. Lkin kim olursa olsun kabirde yatandan yardm dilemek, ona istimdt etmek, onun ile teberrkte bulunmak, onun adyla yemin etmek ve bunlara benzer eyler, kesinlikle btl ve bidat olan eylerdendir. Bu bidatlere kar sava almal, baka ktlklere yol vermemek iin bu kabil bidatlerin asl tevli cihetine de gitmemelidir. Raslllhn haytn inceleyen, grecektir ki, tevhdi titizlikle korumak, mutlak olarak en nemli meseleydi. Bu gibi istimdt arlar iin birtakm yorumlar var ise de, phesiz bu, en azndan bz kimseler iin irkin kapsn amaktadr. Yce Allah ise bizden, llerimiz iin du etmemizi istemitir. Onlardan bir eyler talep etmek maksadyla onlar armamz deil. Raslllh Efendimiz de bize, namazmzda esselm aleyn ve al ibdillhis slihn: Allah n selm bizim zerimize ve Allahn slih kullar zerine olsun dememizi retmitir. Maalesef mesele tersine evrilip, biz onlar iin du edeceimiz yerde, onlar yardma arma gibi bir bidat icd edilip yaygn hle getirilmitir. Bunun byle yaygn hle getiriliinin de, birtakm sebepleri vardr. Burada bu sebepleri iki madde hlinde zetleyebiliriz. Birincisi, bz blgelerde Klemenler Devletinin hkim olmu ve halkn bir ksm Btnlik cereynnn etkisinde kalmtr. Btnlerde ise genel olarak mamn gayb bildii ve insanlarn arlarna rhen cevap verdii gibi dnce ve inanlar vardr. Ne yazk ki, tasavvuf eyhlerinden bir oklarnn talebeleri de, eyhlerine bu gzle bakmaktadrlar. Ben ahsen kefi inkr etmiyorum amm, bir eyhin gayb vey her eyi bildiini ve btn durumlarda lemin ilerine vkf olduunu kabul etmek, ok tehlikeli bir kabl olur. Bir kimse, byle bir eyi iddi edince, temel olarak nbvvet ve rislet makmndan daha byk bir makm iddisnda bulunmu olur. Raslllh Efendimizin haytn okuyan, Onun szlerini ve Kurnn Peygamberimiz hakkndaki yetlerinin hepsini inceleyen kimse grecektir ki bizim bu sylediklerimiz, bedhiyttandr / tartlmayacak kadar ak ve net olan hakkatlerdendir. Biz, her namazn banda Allh Ekber: Allh yegne byktr, byklk ve ululuk Allaha mahsustur diye syleyen ve inanan mslmanlar olarak Allahn kudreti ve bykl

karsnda hi bir eyi byk grmeyiz, gremeyiz. Allahn bir kula vermedii bir eyi, o kula nispet etmemek de, din zarret ve farzlar arasndadr. Bir insann neb ve rasllere verilmeyen bir maknn kendisine verildiini iddi etmesi ise, sapkln t kendisidir. Ne kadar alacak bir haldir ki bzlar ilerin yeti y Ali diye istimdtta bulunmasn kfr sayarken, kendisinin vey kendisi gibi snn olanlardan birinin yeti y eyhim, yeti y Hzr demesine hi aldr etmez! Bunlar sanyorlar ki, kendilerinin istimdd, ilerin istimddndan farkl bir eydir! Halbki her iki durumda da slmn biricik temeli olan tevhd zedelenmektedir. Byk std Ebl Hasen enNedv, Sudanda tarkat eyhlerinden birinin kaps nnde yaptrd bir zikir halkasndaki istimdd nidlar karsnda hayretler iinde kalmt. Onun bizzat iittii bu istimdtta ise meded y Seyyid eyh Hasan, sen, zamann shibi ve sultnsn deniliyordu. Buna elbette hayret edilir! Acab bz tarkat eyhleri tevhdi zedeleyen bu nev szler karsnda nasl suskun kalabiliyorlar? kincisi, bu meselenin tasavvuf evrelerinde byle yaylmasnn bir sebebi de, bz rivayetler ve bu rivyetler zerinde doru olmayarak yaplan yorumlardr. Bu rivyetlere baktmzda ise, hi birinin sahhlerde hatt Ktb-i Sittede bile bulunmadn gryoruz. Bunlar Tabern, Bezzr ve Eb Ylnn karmn yaptklar birtakm rivyetlerdir ki ricl-i gayb diye bz mnev zatlardan ve onlara yaplan nidlardan sz etmektedir. (Guy bir sknt hlinde bu gayb ricline nid edip snmay Raslllh Efendimiz tavsiye edesiymi! H). Fakat iin hakkati aratrld zaman, bu rivyetlerin herhangi bir konuda huccet olabilecek durumda olmad da grlecektir. Zr bu rivyetten birincisi mnkatdr, inanla ilgili bir meselede dell olabilecek durumda deildir. kinci rivyette ise, sdece meleklerden sz etmektedir. Melekler hakkndaki bir rivyeti, bakalarna yklemek ise yanl olur. nc rivyetse, zten rk bir rivyettir. Deil imn konusunda, bir fkh meselesinde bile dell olabilecek durumda deildir. Kald ki, byle gayb ve imn meseleleri kesin delle ihtiy gsterir. Peki, hani nerede bu mevzuda kesin dell olabilecek naslar, hkmler? Tekrar edelim ki imn ve gayb meseleleri, hibir zaman bir takm kyaslara tb tutulamaz. Kyas ve kanatler ile, yeni yeni imn meseleleri elde edilemez. Bunun iin bu meselenin tasavvuf evrelerinden ve dier evrelerden tammen sklp atlmas gerekir. nk bir takm teviller yaplabilse de, tevhdi zedeleme durumu ak olduu iin, bu mutlak reddedilmelidir. (bkz . Ruh Terbiyemiz slm Tasavvufu, s. 478 - 484, Said Havv, K. Y. Terceme: b. Sarm, M. Sait imek, st. 1989) Asrlardan beri azdan aza sylenen, bzen yazl hle getirilip de mminlerin inanc byledir diyerek takdm edilen bz hikye ve telkinler