Fatiha Suresi Tefsiri Sadreddin Konevi

7/27/2019 Fatiha Suresi Tefsiri Sadreddin Konevi

1/270

z Yaynclk


2/270

nsz.................................................................................................................................. 3Sadreddin Konevi ve 'cz'-Beyn Tevi'l-mmi'l-Kurn' .................................. 3Eserin Tercmesi .............................................................................................................. 6

GENEL GR............................................................................................................................. 7Rahim Ve Rahman Olan Allah'n smi le!................................................................. 7Amacn Aklanmas...................................................................................................... 8Giri....................................................................................................................................10Gaybi Kelmn Rknleri .............................................................................................10Vaad Edilen Giri ...........................................................................................................12

Aratrma Yntemi........................................................................................................12Nazar Delillerin Tutarszlklar/Tehft ......................................................................14Ehl-i Nazarda "Fikir Kanunu"........................................................................................15

Marifet Ve Ulv Hakikatlerin Talebeleri.....................................................................17Mcerret Hakikatleri Bilmenin mknszl..............................................................20Allah'n Hakikatini Niin Bilemeyiz .............................................................................21Zevk lmini Tahsil Aralar.............................................................................................22Bu Blmn lavesi........................................................................................................22Hulul Ve tt ihad Yoktur.................................................................................................25Allah'n lmi Hakiki, Kulun lmi Mecazdr...................................................................25

Lednni limden Feyiz Almann Srr ..........................................................................26Baz Tasavvuf I st lahlar.................................................................................................27Tahkik lminin Srlar........................................................................................................28 lim Tarif Edilmez.............................................................................................................28lim Niin Bazen Tarif Edilir?.........................................................................................28Varlktaki lmin Mhiyeti Nedir?.................................................................................28 lmin zellikleri ................................................................................................................29lmin Mertebeleri ...........................................................................................................30 lim Zt Tecelliye Elik Eder.........................................................................................31lmin Hkmleri Ve Nispetleri ......................................................................................31

lmin Konular ..................................................................................................................33 lmf drkin Suret i...........................................................................................................33Bilgileri fde Aralar...................................................................................................36Tamamlayc Aklama ...............................................................................................37Arapa'daki Alt Terkibin Srr ......................................................................................38Klli Kaide ........................................................................................................................42Klli Kaide ........................................................................................................................46Kll Kaide ........................................................................................................................49Balang/Mebde' Ve Yaratln Srr........................................................................51Vahdet Ve Kesret i Birlik Ve okluk...........................................................................52

ehdet Ve Gayb ........................................................................................................53nsan- Kmil....................................................................................................................56
http://ebook/index.htm#_Toc102575927http://ebook/index.htm#_Toc102575927http://ebook/index.htm#_Toc102575927http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575929http://ebook/index.htm#_Toc102575929http://ebook/index.htm#_Toc102575929http://ebook/index.htm#_Toc102575930http://ebook/index.htm#_Toc102575930http://ebook/index.htm#_Toc102575930http://ebook/index.htm#_Toc102575931http://ebook/index.htm#_Toc102575931http://ebook/index.htm#_Toc102575931http://ebook/index.htm#_Toc102575932http://ebook/index.htm#_Toc102575932http://ebook/index.htm#_Toc102575932http://ebook/index.htm#_Toc102575933http://ebook/index.htm#_Toc102575933http://ebook/index.htm#_Toc102575933http://ebook/index.htm#_Toc102575934http://ebook/index.htm#_Toc102575934http://ebook/index.htm#_Toc102575934http://ebook/index.htm#_Toc102575935http://ebook/index.htm#_Toc102575935http://ebook/index.htm#_Toc102575935http://ebook/index.htm#_Toc102575936http://ebook/index.htm#_Toc102575936http://ebook/index.htm#_Toc102575936http://ebook/index.htm#_Toc102575937http://ebook/index.htm#_Toc102575937http://ebook/index.htm#_Toc102575937http://ebook/index.htm#_Toc102575938http://ebook/index.htm#_Toc102575938http://ebook/index.htm#_Toc102575939http://ebook/index.htm#_Toc102575939http://ebook/index.htm#_Toc102575939http://ebook/index.htm#_Toc102575940http://ebook/index.htm#_Toc102575940http://ebook/index.htm#_Toc102575940http://ebook/index.htm#_Toc102575941http://ebook/index.htm#_Toc102575941http://ebook/index.htm#_Toc102575941http://ebook/index.htm#_Toc102575942http://ebook/index.htm#_Toc102575942http://ebook/index.htm#_Toc102575942http://ebook/index.htm#_Toc102575943http://ebook/index.htm#_Toc102575943http://ebook/index.htm#_Toc102575943http://ebook/index.htm#_Toc102575944http://ebook/index.htm#_Toc102575944http://ebook/index.htm#_Toc102575944http://ebook/index.htm#_Toc102575945http://ebook/index.htm#_Toc102575945http://ebook/index.htm#_Toc102575945http://ebook/index.htm#_Toc102575946http://ebook/index.htm#_Toc102575946http://ebook/index.htm#_Toc102575946http://ebook/index.htm#_Toc102575947http://ebook/index.htm#_Toc102575947http://ebook/index.htm#_Toc102575947http://ebook/index.htm#_Toc102575948http://ebook/index.htm#_Toc102575948http://ebook/index.htm#_Toc102575948http://ebook/index.htm#_Toc102575949http://ebook/index.htm#_Toc102575949http://ebook/index.htm#_Toc102575949http://ebook/index.htm#_Toc102575950http://ebook/index.htm#_Toc102575950http://ebook/index.htm#_Toc102575950http://ebook/index.htm#_Toc102575951http://ebook/index.htm#_Toc102575951http://ebook/index.htm#_Toc102575951http://ebook/index.htm#_Toc102575952http://ebook/index.htm#_Toc102575952http://ebook/index.htm#_Toc102575952http://ebook/index.htm#_Toc102575953http://ebook/index.htm#_Toc102575953http://ebook/index.htm#_Toc102575953http://ebook/index.htm#_Toc102575954http://ebook/index.htm#_Toc102575954http://ebook/index.htm#_Toc102575954http://ebook/index.htm#_Toc102575955http://ebook/index.htm#_Toc102575955http://ebook/index.htm#_Toc102575955http://ebook/index.htm#_Toc102575956http://ebook/index.htm#_Toc102575956http://ebook/index.htm#_Toc102575956http://ebook/index.htm#_Toc102575957http://ebook/index.htm#_Toc102575957http://ebook/index.htm#_Toc102575957http://ebook/index.htm#_Toc102575958http://ebook/index.htm#_Toc102575958http://ebook/index.htm#_Toc102575958http://ebook/index.htm#_Toc102575959http://ebook/index.htm#_Toc102575959http://ebook/index.htm#_Toc102575959http://ebook/index.htm#_Toc102575960http://ebook/index.htm#_Toc102575960http://ebook/index.htm#_Toc102575960http://ebook/index.htm#_Toc102575961http://ebook/index.htm#_Toc102575961http://ebook/index.htm#_Toc102575961http://ebook/index.htm#_Toc102575962http://ebook/index.htm#_Toc102575962http://ebook/index.htm#_Toc102575962http://ebook/index.htm#_Toc102575963http://ebook/index.htm#_Toc102575963http://ebook/index.htm#_Toc102575963http://ebook/index.htm#_Toc102575964http://ebook/index.htm#_Toc102575964http://ebook/index.htm#_Toc102575964http://ebook/index.htm#_Toc102575965http://ebook/index.htm#_Toc102575965http://ebook/index.htm#_Toc102575965http://ebook/index.htm#_Toc102575966http://ebook/index.htm#_Toc102575966http://ebook/index.htm#_Toc102575966http://ebook/index.htm#_Toc102575967http://ebook/index.htm#_Toc102575967http://ebook/index.htm#_Toc102575967http://ebook/index.htm#_Toc102575967http://ebook/index.htm#_Toc102575967http://ebook/index.htm#_Toc102575967http://ebook/index.htm#_Toc102575966http://ebook/index.htm#_Toc102575965http://ebook/index.htm#_Toc102575964http://ebook/index.htm#_Toc102575963http://ebook/index.htm#_Toc102575962http://ebook/index.htm#_Toc102575961http://ebook/index.htm#_Toc102575960http://ebook/index.htm#_Toc102575959http://ebook/index.htm#_Toc102575958http://ebook/index.htm#_Toc102575957http://ebook/index.htm#_Toc102575956http://ebook/index.htm#_Toc102575955http://ebook/index.htm#_Toc102575954http://ebook/index.htm#_Toc102575953http://ebook/index.htm#_Toc102575952http://ebook/index.htm#_Toc102575951http://ebook/index.htm#_Toc102575950http://ebook/index.htm#_Toc102575949http://ebook/index.htm#_Toc102575948http://ebook/index.htm#_Toc102575947http://ebook/index.htm#_Toc102575946http://ebook/index.htm#_Toc102575945http://ebook/index.htm#_Toc102575944http://ebook/index.htm#_Toc102575943http://ebook/index.htm#_Toc102575942http://ebook/index.htm#_Toc102575941http://ebook/index.htm#_Toc102575940http://ebook/index.htm#_Toc102575939http://ebook/index.htm#_Toc102575938http://ebook/index.htm#_Toc102575937http://ebook/index.htm#_Toc102575936http://ebook/index.htm#_Toc102575935http://ebook/index.htm#_Toc102575934http://ebook/index.htm#_Toc102575933http://ebook/index.htm#_Toc102575932http://ebook/index.htm#_Toc102575931http://ebook/index.htm#_Toc102575930http://ebook/index.htm#_Toc102575929http://ebook/index.htm#_Toc102575928http://ebook/index.htm#_Toc102575927


3/270

BLM I ..................................................................................................................................60BESMELE'NN SIRRI ................................................................................................................60

Besmele" fadesinin Aklamas.................................................................................60Zevk Diliyle erh .............................................................................................................60Devrf Nazariye Ve Ulvf Harfler/Huruf- lryt.........................................................60Hemze Ve Elif .................................................................................................................61Sin Harfi ............................................................................................................................61

Mim Harfi .........................................................................................................................62(Besmeledeki) Er-Rahmnu'r-Rahm........................................................................64Kul, Rabbn Nasl Zikreder? ........................................................................................65

BLM II .................................................................................................................................66FATHA SURES'NN BRNC KISMI ......................................................................................66

Klli Fatihler.....................................................................................................................66Mefatihu'l-Gaybi Gaybn Anahtarlar .....................................................................68"Hamd Alemlerin Rabb Olan Allah indir" (Fat iha, 1).......................................68

Mukaddime ....................................................................................................................68Hamd'n Mns ............................................................................................................69"Hamd, Allah indir......................................................................................................71"Lillhi/Allah in" fdesi..............................................................................................71Lafza-i Cell'in tikak/Kkeni ....................................................................................75smin Mnlarnn Zahir Ve Btn Uyumu ................................................................75Rab ...................................................................................................................................75

Allah Teala'nn Islah Etmesi.........................................................................................76Efendilik Hkm .............................................................................................................76Sebat Hkm .................................................................................................................76

Mliklik Hkm ...............................................................................................................76Terbiye Hkm ...............................................................................................................76Bu Hkmlerin Levazm ...............................................................................................77Terbiye Srr ......................................................................................................................77Ruhun Ve Bedenin Gdas ..........................................................................................78Ariflerin Hikmet i ..............................................................................................................79

Hak'tan Perdelenenlerin Baarszl........................................................................79Miza, Gda Kuvvetine Baskn Gelir.........................................................................80Zahir Lisan .......................................................................................................................81"Alemn/Alemler" ...........................................................................................................81

Btn Lisan ......................................................................................................................82"Allah, Rahim Ve Rahmandr. " (Fatiha, 2) .............................................................83Rahmetin Hazretleri/Mertebeleri ..............................................................................85

Din Gnnn Sahibidir. (Fatiha, 3) ...........................................................................87Mlkn Srr ......................................................................................................................87"Yevm/Gn"in Srr .........................................................................................................89Din'in Srr ..........................................................................................................................90Tamamlayc Aklama ...............................................................................................93Mkelleflerin Fiilleri ........................................................................................................93Tamamlayc Aklama ...............................................................................................95

Mkellefin Fiil leri .............................................................................................................95Tamamlayc Aklama ...............................................................................................95
http://ebook/index.htm#_Toc102575968http://ebook/index.htm#_Toc102575968http://ebook/index.htm#_Toc102575968http://ebook/index.htm#_Toc102575969http://ebook/index.htm#_Toc102575969http://ebook/index.htm#_Toc102575969http://ebook/index.htm#_Toc102575970http://ebook/index.htm#_Toc102575970http://ebook/index.htm#_Toc102575970http://ebook/index.htm#_Toc102575971http://ebook/index.htm#_Toc102575971http://ebook/index.htm#_Toc102575971http://ebook/index.htm#_Toc102575972http://ebook/index.htm#_Toc102575972http://ebook/index.htm#_Toc102575972http://ebook/index.htm#_Toc102575972http://ebook/index.htm#_Toc102575973http://ebook/index.htm#_Toc102575973http://ebook/index.htm#_Toc102575974http://ebook/index.htm#_Toc102575974http://ebook/index.htm#_Toc102575975http://ebook/index.htm#_Toc102575975http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575977http://ebook/index.htm#_Toc102575977http://ebook/index.htm#_Toc102575977http://ebook/index.htm#_Toc102575978http://ebook/index.htm#_Toc102575978http://ebook/index.htm#_Toc102575978http://ebook/index.htm#_Toc102575979http://ebook/index.htm#_Toc102575979http://ebook/index.htm#_Toc102575979http://ebook/index.htm#_Toc102575980http://ebook/index.htm#_Toc102575980http://ebook/index.htm#_Toc102575980http://ebook/index.htm#_Toc102575981http://ebook/index.htm#_Toc102575981http://ebook/index.htm#_Toc102575981http://ebook/index.htm#_Toc102575981http://ebook/index.htm#_Toc102575982http://ebook/index.htm#_Toc102575982http://ebook/index.htm#_Toc102575982http://ebook/index.htm#_Toc102575983http://ebook/index.htm#_Toc102575983http://ebook/index.htm#_Toc102575984http://ebook/index.htm#_Toc102575984http://ebook/index.htm#_Toc102575984http://ebook/index.htm#_Toc102575985http://ebook/index.htm#_Toc102575985http://ebook/index.htm#_Toc102575985http://ebook/index.htm#_Toc102575986http://ebook/index.htm#_Toc102575986http://ebook/index.htm#_Toc102575986http://ebook/index.htm#_Toc102575987http://ebook/index.htm#_Toc102575987http://ebook/index.htm#_Toc102575987http://ebook/index.htm#_Toc102575987http://ebook/index.htm#_Toc102575988http://ebook/index.htm#_Toc102575988http://ebook/index.htm#_Toc102575988http://ebook/index.htm#_Toc102575989http://ebook/index.htm#_Toc102575989http://ebook/index.htm#_Toc102575990http://ebook/index.htm#_Toc102575990http://ebook/index.htm#_Toc102575990http://ebook/index.htm#_Toc102575991http://ebook/index.htm#_Toc102575991http://ebook/index.htm#_Toc102575991http://ebook/index.htm#_Toc102575992http://ebook/index.htm#_Toc102575992http://ebook/index.htm#_Toc102575992http://ebook/index.htm#_Toc102575993http://ebook/index.htm#_Toc102575993http://ebook/index.htm#_Toc102575993http://ebook/index.htm#_Toc102575994http://ebook/index.htm#_Toc102575994http://ebook/index.htm#_Toc102575994http://ebook/index.htm#_Toc102575995http://ebook/index.htm#_Toc102575995http://ebook/index.htm#_Toc102575995http://ebook/index.htm#_Toc102575996http://ebook/index.htm#_Toc102575996http://ebook/index.htm#_Toc102575996http://ebook/index.htm#_Toc102575997http://ebook/index.htm#_Toc102575997http://ebook/index.htm#_Toc102575997http://ebook/index.htm#_Toc102575998http://ebook/index.htm#_Toc102575998http://ebook/index.htm#_Toc102575999http://ebook/index.htm#_Toc102575999http://ebook/index.htm#_Toc102575999http://ebook/index.htm#_Toc102576000http://ebook/index.htm#_Toc102576000http://ebook/index.htm#_Toc102576000http://ebook/index.htm#_Toc102576001http://ebook/index.htm#_Toc102576001http://ebook/index.htm#_Toc102576001http://ebook/index.htm#_Toc102576002http://ebook/index.htm#_Toc102576002http://ebook/index.htm#_Toc102576002http://ebook/index.htm#_Toc102576003http://ebook/index.htm#_Toc102576003http://ebook/index.htm#_Toc102576003http://ebook/index.htm#_Toc102576004http://ebook/index.htm#_Toc102576004http://ebook/index.htm#_Toc102576004http://ebook/index.htm#_Toc102576005http://ebook/index.htm#_Toc102576005http://ebook/index.htm#_Toc102576006http://ebook/index.htm#_Toc102576006http://ebook/index.htm#_Toc102576006http://ebook/index.htm#_Toc102576007http://ebook/index.htm#_Toc102576007http://ebook/index.htm#_Toc102576007http://ebook/index.htm#_Toc102576008http://ebook/index.htm#_Toc102576008http://ebook/index.htm#_Toc102576008http://ebook/index.htm#_Toc102576009http://ebook/index.htm#_Toc102576009http://ebook/index.htm#_Toc102576009http://ebook/index.htm#_Toc102576010http://ebook/index.htm#_Toc102576010http://ebook/index.htm#_Toc102576010http://ebook/index.htm#_Toc102576011http://ebook/index.htm#_Toc102576011http://ebook/index.htm#_Toc102576011http://ebook/index.htm#_Toc102576012http://ebook/index.htm#_Toc102576012http://ebook/index.htm#_Toc102576012http://ebook/index.htm#_Toc102576013http://ebook/index.htm#_Toc102576013http://ebook/index.htm#_Toc102576013http://ebook/index.htm#_Toc102576014http://ebook/index.htm#_Toc102576014http://ebook/index.htm#_Toc102576014http://ebook/index.htm#_Toc102576014http://ebook/index.htm#_Toc102576013http://ebook/index.htm#_Toc102576012http://ebook/index.htm#_Toc102576011http://ebook/index.htm#_Toc102576010http://ebook/index.htm#_Toc102576009http://ebook/index.htm#_Toc102576008http://ebook/index.htm#_Toc102576007http://ebook/index.htm#_Toc102576006http://ebook/index.htm#_Toc102576005http://ebook/index.htm#_Toc102576004http://ebook/index.htm#_Toc102576003http://ebook/index.htm#_Toc102576002http://ebook/index.htm#_Toc102576001http://ebook/index.htm#_Toc102576000http://ebook/index.htm#_Toc102575999http://ebook/index.htm#_Toc102575998http://ebook/index.htm#_Toc102575997http://ebook/index.htm#_Toc102575996http://ebook/index.htm#_Toc102575995http://ebook/index.htm#_Toc102575994http://ebook/index.htm#_Toc102575993http://ebook/index.htm#_Toc102575992http://ebook/index.htm#_Toc102575991http://ebook/index.htm#_Toc102575990http://ebook/index.htm#_Toc102575989http://ebook/index.htm#_Toc102575988http://ebook/index.htm#_Toc102575987http://ebook/index.htm#_Toc102575986http://ebook/index.htm#_Toc102575985http://ebook/index.htm#_Toc102575984http://ebook/index.htm#_Toc102575983http://ebook/index.htm#_Toc102575982http://ebook/index.htm#_Toc102575981http://ebook/index.htm#_Toc102575980http://ebook/index.htm#_Toc102575979http://ebook/index.htm#_Toc102575978http://ebook/index.htm#_Toc102575977http://ebook/index.htm#_Toc102575976http://ebook/index.htm#_Toc102575975http://ebook/index.htm#_Toc102575974http://ebook/index.htm#_Toc102575973http://ebook/index.htm#_Toc102575972http://ebook/index.htm#_Toc102575971http://ebook/index.htm#_Toc102575970http://ebook/index.htm#_Toc102575969http://ebook/index.htm#_Toc102575968


4/270

Mkellefin Fiil leri .............................................................................................................95Uhrev Azap ve Nimeti Gerektiren Dier Emir ve Yasaklar................................97Kalbin Vecihleri..............................................................................................................98Blm ...............................................................................................................................99Mukaddime ....................................................................................................................99

Teklifin Asl ve Hikmeti................................................................................................ 100zet ve Netice ........................................................................................................... 103"Hamd Alemlerin Rabb Allah'a Mahsstur." ...................................................... 104"Er-Rahmn Er-Rahim:".............................................................................................. 104Zahir, Bt n, Had ve Matla'...................................................................................... 106
http://ebook/index.htm#_Toc102576015http://ebook/index.htm#_Toc102576015http://ebook/index.htm#_Toc102576015http://ebook/index.htm#_Toc102576016http://ebook/index.htm#_Toc102576016http://ebook/index.htm#_Toc102576016http://ebook/index.htm#_Toc102576017http://ebook/index.htm#_Toc102576017http://ebook/index.htm#_Toc102576018http://ebook/index.htm#_Toc102576018http://ebook/index.htm#_Toc102576018http://ebook/index.htm#_Toc102576019http://ebook/index.htm#_Toc102576019http://ebook/index.htm#_Toc102576020http://ebook/index.htm#_Toc102576020http://ebook/index.htm#_Toc102576020http://ebook/index.htm#_Toc102576021http://ebook/index.htm#_Toc102576021http://ebook/index.htm#_Toc102576021http://ebook/index.htm#_Toc102576022http://ebook/index.htm#_Toc102576022http://ebook/index.htm#_Toc102576022http://ebook/index.htm#_Toc102576023http://ebook/index.htm#_Toc102576023http://ebook/index.htm#_Toc102576023http://ebook/index.htm#_Toc102576023http://ebook/index.htm#_Toc102576024http://ebook/index.htm#_Toc102576024http://ebook/index.htm#_Toc102576024http://ebook/index.htm#_Toc102576024http://ebook/index.htm#_Toc102576023http://ebook/index.htm#_Toc102576022http://ebook/index.htm#_Toc102576021http://ebook/index.htm#_Toc102576020http://ebook/index.htm#_Toc102576019http://ebook/index.htm#_Toc102576018http://ebook/index.htm#_Toc102576017http://ebook/index.htm#_Toc102576016http://ebook/index.htm#_Toc102576015


5/270

BOLM III .................................................................................................................................. 2FATHA SURES'NN KNC KISMI........................................................................................... 2

"Ancak Sana bdet Eder Ve Ancak Senden Yardm Dileriz." (Fatiha, 4)....... 2Akllarn, Nefislerin ve nsann Kblesi .......................................................................... 5Zat Ve Sfati bdet ........................................................................................................ 5

Amel ve bdet ............................................................................................................... 6"Ve yyake Nestein / Ancak Senden Yardm Talep Ederiz" ................................. 6"Cem" ve "Matla" Lisanyla Aklama ........................................................................ 7Tamamlayc Aklama ................................................................................................. 9

BOLM IV ...............................................................................................................................10FATHA SURES'NN NC KISMI...................................................................................10

"Bizi Srt- Mstakim'e Ulatr." (Fatiha, 5) ...............................................................10"Srat".................................................................................................................................10Tamamlayc Aklama ...............................................................................................11Mutlak Tecellfde Herhangi Bir eref Bulunmaz .....................................................11

Hidyetin Mertebeleri..................................................................................................13Hidyet ve Dallet Mertebeleri................................................................................14tidal Mertebeleri...........................................................................................................15stikmetin Mertebeleri................................................................................................17Seyr-i Slk Mertebeleri ...............................................................................................18Blm Nbvvetin Srr, rt Nbvvet Yollarnn ve rnlerinin Neticeleri ...20Nbvvetin simleri........................................................................................................21Sonu ve Genel Bilgilendirme ...................................................................................22Blm Vaat EdilenHidyet Hakknda......................................................................23Dua ve cabetin Srr.....................................................................................................23

Bu yet Hakknda Tamamlayc Aklama ............................................................24Kmil Tevecch.............................................................................................................24Kendilerine Nimet Verdiklerinin Yoluna, Dallette Olanlarn Ve KzdklarnnYoluna Deil." (Fatiha, 6) ............................................................................................25Nimetin Suret i, Ruh ve Srr.........................................................................................26Hidyet Hakknda Had ve Matla' Diliyle Tamamlayc Aklama ...................28Bir ve ki El le Yaratma.................................................................................................29nsan tidal Noktasndan Nasl Sapmtr?...............................................................29Gazabn Mertebeleri ...................................................................................................31Rznn Mertebeleri .......................................................................................................35

Beer Rznn Mertebeleri...........................................................................................37Dallette Olanlarn Yoluna Deil." (Fatiha, 7).......................................................38Dallet Mertebeleri ......................................................................................................38Son Hayret ......................................................................................................................41

Srr, Dereceleri ve Sebepleri ......................................................................................41Ehullahn Byklerine Mahsus Son Hayretin Sebepleri ......................................42"Matla"n zerindeki Lisan ile Bunlarn Aklanmas .............................................42"Hayret" Konusuna Tamamlayc Aklama ...........................................................43

BLM V ................................................................................................................................46KLL FATHA'LARIN SONUNCUSU.....................................................................................46

Cevamiu'l-Hikem/ Bu Sureye Ait Btn Hikmetler................................................46Kur'an'a ve Furkan'a Ait lhi Srlar............................................................................46
http://ebook/index.htm#_Toc102576597http://ebook/index.htm#_Toc102576597http://ebook/index.htm#_Toc102576597http://ebook/index.htm#_Toc102576598http://ebook/index.htm#_Toc102576598http://ebook/index.htm#_Toc102576598http://ebook/index.htm#_Toc102576599http://ebook/index.htm#_Toc102576599http://ebook/index.htm#_Toc102576599http://ebook/index.htm#_Toc102576600http://ebook/index.htm#_Toc102576600http://ebook/index.htm#_Toc102576600http://ebook/index.htm#_Toc102576601http://ebook/index.htm#_Toc102576601http://ebook/index.htm#_Toc102576601http://ebook/index.htm#_Toc102576602http://ebook/index.htm#_Toc102576602http://ebook/index.htm#_Toc102576602http://ebook/index.htm#_Toc102576603http://ebook/index.htm#_Toc102576603http://ebook/index.htm#_Toc102576603http://ebook/index.htm#_Toc102576604http://ebook/index.htm#_Toc102576604http://ebook/index.htm#_Toc102576604http://ebook/index.htm#_Toc102576605http://ebook/index.htm#_Toc102576605http://ebook/index.htm#_Toc102576605http://ebook/index.htm#_Toc102576606http://ebook/index.htm#_Toc102576606http://ebook/index.htm#_Toc102576606http://ebook/index.htm#_Toc102576607http://ebook/index.htm#_Toc102576607http://ebook/index.htm#_Toc102576607http://ebook/index.htm#_Toc102576608http://ebook/index.htm#_Toc102576608http://ebook/index.htm#_Toc102576608http://ebook/index.htm#_Toc102576608http://ebook/index.htm#_Toc102576608http://ebook/index.htm#_Toc102576609http://ebook/index.htm#_Toc102576609http://ebook/index.htm#_Toc102576609http://ebook/index.htm#_Toc102576610http://ebook/index.htm#_Toc102576610http://ebook/index.htm#_Toc102576610http://ebook/index.htm#_Toc102576611http://ebook/index.htm#_Toc102576611http://ebook/index.htm#_Toc102576611http://ebook/index.htm#_Toc102576612http://ebook/index.htm#_Toc102576612http://ebook/index.htm#_Toc102576612http://ebook/index.htm#_Toc102576613http://ebook/index.htm#_Toc102576613http://ebook/index.htm#_Toc102576613http://ebook/index.htm#_Toc102576614http://ebook/index.htm#_Toc102576614http://ebook/index.htm#_Toc102576614http://ebook/index.htm#_Toc102576615http://ebook/index.htm#_Toc102576615http://ebook/index.htm#_Toc102576615http://ebook/index.htm#_Toc102576616http://ebook/index.htm#_Toc102576616http://ebook/index.htm#_Toc102576616http://ebook/index.htm#_Toc102576616http://ebook/index.htm#_Toc102576617http://ebook/index.htm#_Toc102576617http://ebook/index.htm#_Toc102576617http://ebook/index.htm#_Toc102576618http://ebook/index.htm#_Toc102576618http://ebook/index.htm#_Toc102576618http://ebook/index.htm#_Toc102576619http://ebook/index.htm#_Toc102576619http://ebook/index.htm#_Toc102576619http://ebook/index.htm#_Toc102576620http://ebook/index.htm#_Toc102576620http://ebook/index.htm#_Toc102576620http://ebook/index.htm#_Toc102576621http://ebook/index.htm#_Toc102576621http://ebook/index.htm#_Toc102576621http://ebook/index.htm#_Toc102576622http://ebook/index.htm#_Toc102576622http://ebook/index.htm#_Toc102576622http://ebook/index.htm#_Toc102576623http://ebook/index.htm#_Toc102576623http://ebook/index.htm#_Toc102576623http://ebook/index.htm#_Toc102576624http://ebook/index.htm#_Toc102576624http://ebook/index.htm#_Toc102576624http://ebook/index.htm#_Toc102576624http://ebook/index.htm#_Toc102576625http://ebook/index.htm#_Toc102576625http://ebook/index.htm#_Toc102576625http://ebook/index.htm#_Toc102576626http://ebook/index.htm#_Toc102576626http://ebook/index.htm#_Toc102576626http://ebook/index.htm#_Toc102576627http://ebook/index.htm#_Toc102576627http://ebook/index.htm#_Toc102576627http://ebook/index.htm#_Toc102576628http://ebook/index.htm#_Toc102576628http://ebook/index.htm#_Toc102576628http://ebook/index.htm#_Toc102576629http://ebook/index.htm#_Toc102576629http://ebook/index.htm#_Toc102576629http://ebook/index.htm#_Toc102576630http://ebook/index.htm#_Toc102576630http://ebook/index.htm#_Toc102576630http://ebook/index.htm#_Toc102576631http://ebook/index.htm#_Toc102576631http://ebook/index.htm#_Toc102576631http://ebook/index.htm#_Toc102576632http://ebook/index.htm#_Toc102576632http://ebook/index.htm#_Toc102576632http://ebook/index.htm#_Toc102576633http://ebook/index.htm#_Toc102576633http://ebook/index.htm#_Toc102576633http://ebook/index.htm#_Toc102576634http://ebook/index.htm#_Toc102576634http://ebook/index.htm#_Toc102576635http://ebook/index.htm#_Toc102576635http://ebook/index.htm#_Toc102576635http://ebook/index.htm#_Toc102576636http://ebook/index.htm#_Toc102576636http://ebook/index.htm#_Toc102576636http://ebook/index.htm#_Toc102576637http://ebook/index.htm#_Toc102576637http://ebook/index.htm#_Toc102576637http://ebook/index.htm#_Toc102576638http://ebook/index.htm#_Toc102576638http://ebook/index.htm#_Toc102576638http://ebook/index.htm#_Toc102576639http://ebook/index.htm#_Toc102576639http://ebook/index.htm#_Toc102576639http://ebook/index.htm#_Toc102576640http://ebook/index.htm#_Toc102576640http://ebook/index.htm#_Toc102576640http://ebook/index.htm#_Toc102576641http://ebook/index.htm#_Toc102576641http://ebook/index.htm#_Toc102576641http://ebook/index.htm#_Toc102576641http://ebook/index.htm#_Toc102576642http://ebook/index.htm#_Toc102576642http://ebook/index.htm#_Toc102576642http://ebook/index.htm#_Toc102576642http://ebook/index.htm#_Toc102576641http://ebook/index.htm#_Toc102576640http://ebook/index.htm#_Toc102576639http://ebook/index.htm#_Toc102576638http://ebook/index.htm#_Toc102576637http://ebook/index.htm#_Toc102576636http://ebook/index.htm#_Toc102576635http://ebook/index.htm#_Toc102576634http://ebook/index.htm#_Toc102576633http://ebook/index.htm#_Toc102576632http://ebook/index.htm#_Toc102576631http://ebook/index.htm#_Toc102576630http://ebook/index.htm#_Toc102576629http://ebook/index.htm#_Toc102576628http://ebook/index.htm#_Toc102576627http://ebook/index.htm#_Toc102576626http://ebook/index.htm#_Toc102576625http://ebook/index.htm#_Toc102576624http://ebook/index.htm#_Toc102576624http://ebook/index.htm#_Toc102576623http://ebook/index.htm#_Toc102576622http://ebook/index.htm#_Toc102576621http://ebook/index.htm#_Toc102576620http://ebook/index.htm#_Toc102576619http://ebook/index.htm#_Toc102576618http://ebook/index.htm#_Toc102576617http://ebook/index.htm#_Toc102576616http://ebook/index.htm#_Toc102576615http://ebook/index.htm#_Toc102576614http://ebook/index.htm#_Toc102576613http://ebook/index.htm#_Toc102576612http://ebook/index.htm#_Toc102576611http://ebook/index.htm#_Toc102576610http://ebook/index.htm#_Toc102576609http://ebook/index.htm#_Toc102576608http://ebook/index.htm#_Toc102576607http://ebook/index.htm#_Toc102576606http://ebook/index.htm#_Toc102576605http://ebook/index.htm#_Toc102576604http://ebook/index.htm#_Toc102576603http://ebook/index.htm#_Toc102576602http://ebook/index.htm#_Toc102576601http://ebook/index.htm#_Toc102576600http://ebook/index.htm#_Toc102576599http://ebook/index.htm#_Toc102576598http://ebook/index.htm#_Toc102576597


6/270

Bu Konuda Tamamlayc Aklama .........................................................................48"Cem'l-cem" Diliyle .....................................................................................................48Asl-er ve Kur'an Baz Srlar......................................................................................51Sonu ...............................................................................................................................54

nsz

Sadreddin Konevi ve 'cz'-Beyn Tevi'l-mmi'l-Kurn'

Sadreddin Konev, 13. asrda yaam (doum tarihi, yaklak 1210, lm tarihi,1274), tasavvuf dncesine kazandrd boyutlar ve kendisinden sonrayaetkileriyle "dnm noktas" olmu bir sf-dnrdr. Konev'nin tasavvuftarihindeki nemi iki noktada ortaya kar: Birincisi: Konev, kendisine kadargelen tasavvufi birikimi, belirli bir yntem ve esasa gre ekil lendirerek, bubirikime sistematik bir btnlk ve yap kazandrmtr. kincisi ise, yetitirdiitalebeleri ve oluturduu "ekol" sayesinde, kendisinden sonraki tasavvufungeliim srecini byk lde etkilemitir.

Bata Osmanl-Seluklu tasavvuf anlay olmak zere Konev, tasavvufa sadecednceleriyle etki yapmakla kalmam, bunun tesinde belirli bir slubun veifade biiminin olumasna da neden olmutur. Baka bir ifadeyle SaidddinFergan, Meyddin el-Cend, Hamza Fenar, Davud el-Kayser, Kutbuddin el-znik gibi kendisine yakn alarda yaam sfler; Abdullah ilahi, Ba -li Sofyav,Ahmet lahi, Abdullah Bosnav gibi sflerin eserleri incelendiinde, gerekproblemlerin ele alm tarz ve gerekse bunlarn incelenii, Konev'nin slubunuaksettirirler.

Abdurrahman Cami, yle demektedir: "eyh Sadreddin, Hz. eyh'in sohbet vehizmetinde terbiye grd. Vahdet -i vcda dair gr ve szlerini akla ve er'a

uygun gelecek tarzda eyh'in maksadn iyice anlam olarak, gzelce yorumla-mtr. Onun bu konudaki aratrmalarn ve yorumlarn gr-meksizin, meseleyigerei gibi anlamak mmkn deildir."1[1] Cami'nin bu ifadeleri, Konev'nin tasavvuf tarihindeki yeri hakknda bir fikirvermektedir. Buna gre, Konev, bn'1-Ara-b'nin terbiye ve eitimindeyetimitir; Konev, hemen btn eserlerinde bn'l-Arabi'den byk bir sayg vehrmet ile bahseder ve "kmil eyh", "en byk^mam", "muhakkiklerin imam","eyh" vb. lakaplarla hocasn zikreder. Bununla birlikte Konev'yi, sadece birbn'l-Arab sarihi ve takipisi diye grmek gerekle badamaz. nk Konev,pek ok dncesinin ana unsurlarn bn'l-Arab'den ve onun eserlerinden

1[1]Nefehat'1-ns, s. 769; Haz. P rof. Sleyman Uluda, Prof. Mustafa Kara.
http://ebook/index.htm#_Toc102576643http://ebook/index.htm#_Toc102576643http://ebook/index.htm#_Toc102576643http://ebook/index.htm#_Toc102576644http://ebook/index.htm#_Toc102576644http://ebook/index.htm#_Toc102576644http://ebook/index.htm#_Toc102576645http://ebook/index.htm#_Toc102576645http://ebook/index.htm#_Toc102576645http://ebook/index.htm#_Toc102576645http://ebook/index.htm#_Toc102576645http://ebook/index.htm#_Toc102576646http://ebook/index.htm#_Toc102576646http://ebook/index.htm#_Toc102576646http://ebook/index.htm#_Toc102576646http://ebook/index.htm#_Toc102576645http://ebook/index.htm#_Toc102576644http://ebook/index.htm#_Toc102576643


7/270

alm olsa bile, onlara kazandrd slup ve yorum ile bn'l -Arab'yi iki ekildeele almay zorunlu klmtr. Birincisi, kendi eserlerinde bn'l-Arab ve ikincisi, anafikrini vahdet-i vcdun tekil ettii bir "ekol" iindeki bn'l-Arab. Baz bn'l-Arab eletirmenlerinin zellikle Sadreddin Konev'yi hedef almalar ve ona tepkigstermelerinin temelinde Konev'nin bn'l-A rab'nin dncelerine getirdii bu

yorumun etkisi vardr.Konev, bn'l-Arab ile ilikilerini eitli vesilelerle dile getirmitir. Bir ifadesindeKonev, hocas ibn'l-Arab'nin bilgilerinin kaynana ortak olduundan, onunmazhr olduu zel tecellilere kendisinin de mazhr olduundan vb. sz eder.yle demektedir: "Ben zikrettiim eyi, naklediyor veya bir bakasnn hlindenhaber veriyor deilim. Ben bunlar, sonradan meydana gelen eyde bendenncekiler ile ortaklm asndan ve nceden zikredilen tabakannmensuplarnn dalmaya alt her eyden yz evirerek anlat yorum." Nefehat'ta yer alan uzun bir "varidaf'nda ise, bn'l-Arab ile ryasndagrtn ve kendisinden ok zel bir talepte bulunduunu belirt ir. Konev,

yle demektedir: "653 senesinin evval aynn 17. cumartesi gecesinde eyh(r.a)'i uzun bir vakamda grdm. Aramzda, pekok konuma geti. Ben, bukonuma esnasnda ona yle diyordum:-simlerin eserleri, hkmlerdendir; hkmler, hallerdendir; haller, zattan istidadagre taayyn eder. stidat, kendisinden baka hi bir ey ile illetlenmeyen biremirdir."Bunun zerine eyh (r.a) bu aklama ile olduka arm ve yzn hilallemi,san kartrm ve baz szleri tekrar edip, yle demit ir: Gzel, gzel!Bunun zerine ona dedim ki: Efendim gzel olan sensin, nk sen insann bugibi eyleri idrk edecei yere ulamasn temin ediyorsun. Yemin olsun ki:

Senden baka kimseden hi bir ey almadm."Sonra geldim ve ona yaklatm, elini ptm ve dedim ki: n -"Talep ettiim birtek hacetim kalmtr." Dedi ki: -"Sor." Dedim ki:-"Ben, ebedi ve daimi olan zat tecellyi nasl mahede ettiini grmekistiyorum."

Bununla kendisi iin hasl olan zat tecellyi mahedeyi kastetmitim. Butecellnin tesinde hibir perde ve kmiller iin bir makam yoktur. Bunun zerine,"evet" dedi ve yle cevap verdi. Sonra bana dedi ki:-"Bu, sana ikram edilmitir. Bununla beraber, benim ocuklarm, dostlarmzellikle de olum Sadettin'in olduunu bi liyorsun, bu talep ett iin ey, onlardan

hibirisi iin gereklememitir."Bu ifadeye gre Konev, kendisini Ibn'l-Arab'nin gerek vrisi olarakgrmektedir.Sadreddin Konev'nin bu dnceye getirdii yenilik, Cami'nin "vahdet-i vcdadair gr ve szlerini akla ve er'a uygun gelecek tarzda eyh'in maksadniyice anlam olarak, gzelce yorumlamtr" ifadesinde zmnen yer almaktadr.Gerekten de Konev'nin bata Miftah'1-gayb, 'caz'l-beyan, en-Nefehat gibieserlerini incelediimizde, bir konu ak bir ekilde gzkr: Konev, hangimeseleyi ele alrsa alsn, o meseleyi belirli kaideler ve esaslara bal olarakyorumlamaya alr. Bu anlamda Konev, tasavvufi bilgilerin ve keiflerin akl ve

nazar gcyle elde edilmediini kabul etse bile, bu bilgilerin pek ok ynde"makul" ve "anlalr" olduklarn itiraf eder. Bu noktada Konev'nin akla kar


8/270

tavrn, u ekilde tespit edebiliriz: Akl, srf dnce/fikr gc ile anlama/kabilasndan farkl imkanlara sahiptir. Akl, dnme gc asndan metafizikkonularda snrl iken, ikinci ynden daha geni imkanlara sahiptir.Konev'nin balca eserleri unlardr:1- Mifth'i-gayb: Sadreddin Konev'nin en nemli eseri bu kitaptr. Bu eserde

Konev, konusunu "Tanr'nm alemle ve alemin Tanr ile irtibat ve ilikisi" diyebelirledii "ilm-i ilh"ninbir "ilim" olarak nasn ele alr. Buna gre, "ilm -i ilh", btn ilimler gibi, konusu,meselesi, mebadisi olan mstakil bir ilimdir; bu ilim, dier ilimlerle belirli ilikileri veortak ynleriolsa bile, konusunun neminden dolay onlardan daha stn venemlidir. Bu ilimde, doruyu yanltan ayrt etmemizi salayan ve bir anlamdafelsefede mantn veya dil bilimlerinde Nahiv ilminin grd vazifeyi gren,"miyar" mesabesindeki kaideler vardr. Bu kaideler, eriat, akl ve kesinlemimahedeler ile t eyit edilmi ve doruluklar tecrbe edilmi kaidelerdir.Konev, bu kaideleri en kapsaml olarak bu eserinde zikreder ve ardndan da bu

kaidelere gre "ilm-i ilhf'nift temel meselelerini -srekli kaidelere atf yaparak-ortaya koyar.

2- en-Nefeht'1-ilhyye: Konev'nin "varidaf' diye isim-lendirebileceimiz bireseridir. Bu eserde Konev, bir yandan kendi ruhsal geliimini ve manevitecrbelerini aklayan ifadelere yer verirken, te yandan "Miftah'l-gayb"daortaya konulan ana fikri ilham ve keifleriyle destekleyen aklamalarda bu -lunur. Ayrca, bu eser Konev'nin gerek kendi hayat ve gerekse de bn'l-Arabile ilikisi hakknda en fazla bilginin bulunduu eseridir.3- el-Fukk fi-kelimt- mstenidt-i Fussi'l-hikem: bn'l-Arabi'nin Fussu'l-Hikem'i zerinde yazlm

ksa, fakat nemli bir erhtir. Konev, bu erhi yazmasnn nedenini yle aklar:"Bu insanlar (: muhakkik dost lar), bana, bu Fus-su'1-Hikem kitabnn mhrlerinizmemi, kaynann srrn aklamam, kapal ifdelerini aklamay teminedecek kilidini amam nerdiler. Tahakkuk sahibi olduklarn bildiim iin veonlarn iratlaryla yaratclarna yaknlamak iin, bu nerilerini kabul ettim.Bununla beraber, bu kitabn giriinden baka bir blmn bn'l-Arab'ninnevesine gre erh etmek istemedim. Fakat Allah bereketi ile beni nzklandrd.Bu nzk, bn'l-Arab'nin muttali olduu eyi bilmede ortaklk, ona aklanan eyile merref olmak ve sebep vevsta olmakszn, ilh inayet ve zat rabta ileAllah'tan bilgi almaktr."

4- el-Mrselt:Sadreddin Konev ve Nasireddin Tusi arasnda eitli metafizikbahisleri zerindeki mektuplamalardan oluan bir eserdir. Bu eserde Konev,zellikle bn Sina felsefesi olmak zere, filozoflarn eitli meselelerdekgrlerine eletiriler yneltir ve buradan hareket le felsefenin ve akln imkanlar-n tartr. Konev, buradaki fikirlerini btnyle dier eserlerinde tekrarlamtr vebu ynyle mektuplardaki ifadeleri, dier eserlerinin bir devam niteliindedir.5- en-Nuss fi-tahkk-i tavri'l-mahss: Konev'nin hacim bakmndan kkolmakla birlikte, zerinde yazlan erlilerin de gsterdii gibi, etkili kitaplarndanbirisidir. Bu eserde, "nas" diye isimlendirdii her bir bahis altnda "varlk" ile ilgilieit li konulan ele alr.

6- Krk Hadis erhi: Konev, bu kitab yazmasnn nedenini "mmetimden krkhadis ezberleyen kimse fakih olarak hasredilir" hadisine gre, krk hadis derleyen


9/270

alimlerin adetine uymak olduunu belirtir. Bununla birlikte, yirmi sekiz hadisekitabmda yer vermitir ve -sadece bir nakil olmamak iin de- bu hadisleritasavvufi adan yorumlamt r.7- erhu Esmillhi'l-Hsn: lahi isimler, Tanr'y bilmemizi salayan ve Tanr-alemilikilerini mmkn klan eylerdir. Bu itibarla, Konev'nin "ilm-i ilh" diye

isimlendirdii ilim, bir anlamda isimlerin bgisidir. Bu eserinde Konev, doksandokuz ilh ismi aklar.8- Tebsirat'l-mbted ve tezkiret'l-mnteh: Farsa bir risaledir. Risale'ninierii, girite yle aklanmtr: "Bu risale, ' usl-i maarif ve kavid-i tavr-ivelayet beyannda bir ka kelimeden ibarett ir ki, perde-i gaybdan cilve-nmve hurf ve el-faz kisvesiyle peyda olmutur. Ta ki, arif kimselere "tezkire" olarakmtalaasndan, taliplere istirad tarikiyle zabt ve hfzndan menfaat-bah ola!Bu kelimta "Tebirt'i-Mbtedi ve Tezki-ret'l-Mntehi" namn verdim.Hlasas, bir mukaddime, mis-bah ve bir hatimeyi mtemdir. VaUah'-msten ve aleyhi't-tk-lanl" 2[2]

Fatiha Tefsiri, Sadreddin Konev'nin en hacimli eseridir; bu ynyle eser,Konev'nin btn eserlerinde ele alm olduu belli bal btn konulara dairfikirlerini iermektedir.Eser, iki ana blmden meydana gelmektedir. "Giri" diye tercme ettiimizbirinci ksmda Konev, genel olarak eseri yazmasnn nedenini, eserininieriinde buunan konular ve eserindeki slubu hakknda bilgiler verirken,ardndan bilgi grn ortaya koyan ok nemli meseleleri ele alr. Bubalamda Konev, hakikate ulamada temelde iki yntem bulunduunubelirtir: Bunlardan birisi, nazar deliller ve kyaslardan hareket ederek, gereeulama abasdr ki, Konev, bunu "burhan yolu" diye isimlendirir. kinci yntem

ise, kalbin arndrlmas, ruhun glendirilmesi ile Hakka slk etmekten ibaretolan sflerin kullandklar yntemdir; Konev, bunu da "mahede" yntemi diyeisimlendirir Konev, bu blmde her iki yntemi tahlil eder ve salt akln mutlakgeree ulamasnn mmkn olmadn ileri srer ve bunun nedenlerinigsterir. Konev, "ehl-i nazar"m kullandklar yntemlerden birisi olan "cedel"e ise,daha fazla tepki ve eletiriyle yaklar; Ona gre, "cedel" sadece nebevbilgilere veya sflerin tecrbelerine deil, bunun yan sra gerek felsefeye deaykr bir yntemdir. yle demektedir: "Fikr delillerde ve cedeici takrirlerdeherhangi bir fayda ve are bulunsayd, nebiler, resuller ve Hakkn hccetleriniayakta/kaim tutan ve onlarn taycs olan veliler, bu delillerden ve

yntemlerden yz evirmezlerdi; bu veliler, nebilerin ve resullerin vrisleridir."Konev, burhan ynteminin zellikle metafizik alanda baarszln ortayakoyduktan sonra, mahede yntemini ve bununla ilgili eitli meseleleri ele alr.Bu noktada Konev'nin zerinde durulmas gereken yn, bir yandan -eksiklerineramen-burhan yntemini hakikate ulatran temel yntemlerden birisi olarakgrrken, te yandan, "mahede" yntemini burhan ynteminin karsnakoymu olmasdr.Eserin ikinci ksm ise, Fatiha Suresinin yorumlanmasyla ilgilidir. Bu blm de,eitli ksmlara ayrlmtr. lk olarak, "Besmele" cmlesinin akland bir blmvardr. Bunun ardndan Fatiha suresinin birinci ksm gelmektedir. Konev, Fatiha

2[2]Ahmet Renizi Koryrek tercmesi.


10/270

suresini ksmda mtalaa eder ki, bu taksim -bazen atf yapt gibi-bir kutsihadise dayanmaktadr. Bu hadise gre, namaz suresi olan Fatiha suresi, Hakkaait blm, kula ait blm ve hem Hakka ve hem de kula ait blmler olmakzere, ksmdan olumaktadr. Hadis, yledir: "Ben namaz suresi olan Fatihasuresini, benim ile kulum arasnda taksim ett im. Yars bana aitt ir ve yans kulumaaitt ir. Kuluma diledikleri verilecektir."Buna gre, surenin birinci ksm, "Hakka ait ksmdr." Bu ksmda, Konev, batahamd kavram olmak zere Tanr ile ve O'nun mevcutlara varlk vermesi veonlar eit li varlk mertebelerine izhar etmesiyle ilgili konular ele alr.Fatiha suresinin ikinci ksm ise, "Ancak sana ibadet eder ve senden yardmdileriz" yetidir. Bu ksmda Konev, ibadet ve Hak ile kullan arasndaki ilikileri elealr.Son ksm ise, kullarn Allah'tan talepleri ve dualar ele alnr. Bu ksmda ise,hidyet kavram, saadet, akilik, gazap, gazap trleri vb. konular ele alnr. Sonolarak bir blmde ise, Konev eserindeki ana fikirleri zetler.

Fatiha suresi, Konev'ye gre, Tanr-alem ilikilerini zet leyen en uygun metindir.Dolaysyla bu eseri, klasik anlamda bir sure tefsiri olarak grmek yerine, Vcd- Mutlak olan Hakkn, belirli varlk mertebelerinde eyay izhar etmesini n anafikrini oluturduu Tanr-alem arasndaki ilikileri yorumlama imkan veren birmetin olarak grmek gerekir.Konev, Fatiha suresini ilh ve kevn btn hakikatleri ve hakikatler aras ilikilerizetleyen bir sure olarak grr. yle demektedir: "Hak, sureti itibaryla bykolan ilk alemi, isimlerinin ve Kalem-i esm'ya (Kalem-i a'l) tevdi edilmi ilmininnispetlerinin suretlerini tayan bir kitap yapmtr; suretiyle kk alem olaninsn- kmili ise, isim ve msemma/isimlendirilen mertebelerini birletiren "orta"

bir kitap; aziz Kur'an' ise, mahlukun Hakkn sureti zerinde yaratldnnaklaycs yapmt r, bylelikle yaratlmdaki gizem ve suret ve mertebesinin srrkendisiyle ortaya kar. Aziz Kur'an, insan ile zuhur eden kemlin zelliklerininaklayc nshas olmutur. Fatiha suresi ise, Kur'an'n eksiksiz ve noksansznshasdr. Btn tali nshalar, ilkinin muhtasar olduklar gibi, ayn ekilde Fatihasuresi de, ulvi nshalarn sonuncusu olmutur." Bylelikle, Fatiha suresi teviledilirken, bu surede zet le iaret edilen btn hakikat lerden sz etmek gerekir.Bu balamda, Konev'nin tevil ^ yorum metodu hakknda bir ka eysylemeliyiz.Konev, ilh kelmn kayna oan kelm sfatnn Tanr'ya nispet edilmesinin

genel erevesini belirleyen, sfat -mevsuf ilikisi zerinde durur. Buna gre,sfat lar mevsuflanna tabidirler ve her sfat nispet edildii mahalle ve ahsa greanlam kazanr. Tanr'ya nispet edilen btn sfatlar, insanlarn tasav vurettiklerinden farkl bir ekilde O'na nispet edilebilirler. nk O'na nispet edilenher sfat ve hakknda verilen her hkm, kmil anlamda kendisine izafe edilir.Konev, yle demektedir: "Hakka nispeti sahih olan na't ve sfatlarn O'na izafesi,bu sfatlarn bakalarna nispet edilmeleri gibi deildir. nk O'nun dndakieyler, mmkndr ve her mmkne, imkn hkm, ihtiya, kayt, eksiklik vb.gibi imkann levazm sirayet etmitir. Hak ise, hakikati asndan, btn mm -knlerden farkldr. O'na benzer olan, hi bir ey yoktur. u halde na't ve sfatlarn

Hakka izafe edilmesi, mut lak, kll, kuatc ve kmil anlamda olabilir."


11/270

Konev, iki sfatn Tanr'ya nispet edilmesini ele alr: Bunlardan birisi ilim, dieri ise,kelm sfatdr. yle demektedir: "lmin Hakka nispet ve izafe edilmesi, eneksiksiz, kmil ve stn tarzda olmaldr: Hi bir bilgi, Allah'n ilminin dndakalamaz, hi kimsenin tevili ve anlay onun ilminin dnda deildir. nkHakkn ilmi, kendisisinin de haber verdii ve bildirdii gibi, her eyi

kuatmaktadr." Ardndan, unu ekler: "Hakkn kelm da, O'nun bir sfat veyailminin bir nispetidir." Dolaysyla, kelm da ilim gibi kuatc olmaldr.Konev'ye gre, bizzat Kur'an, bu zelliine dikkat ekmitir. yle demektedir:"Kur'an, bu sfatn sureti veya ilmi nispetidir, u halde Kur'an da, ihata edicidir.Nitekim Allah, u yetle buna dikkat ekmitir: "Kitapta hi bir eyi ihmaletmedik."Konev, bu grn mehur bir hadis ile de teyit eder. Bu hadis, Kur'an'm"zahrnn, batnimn, haddinin ve matlamm" olduunu belirt ir. Konev, bu hadistenhareket ederek, ncelikle nassm birden fazla anlam derecesine sahipolduunu tespit eder. Konev, bu hadiste geen terimleri u ekilde

aklamaktadr: ".... lh kelmn, Hz. Peygamber'in de belirttii gibi, bir "zahr"ivardr; ilh kelmn "zahr"i, hissedilir/mahss suretler gibi, beyan ve zuhurmertebelerinin nihayetine ulaan nas ve akldr. lh kelmn, bir de gizli"batn" vardr; bu da, pek ok idrkten gizli olan, kuts ruhlara benzer. lhkelmn, zah-ri ve btnn ayrt eden "had"di vardr; bunun ile, zahirden btnaterakki edilir. Had, ztyla, ilh kelmn zahirini ve btnn birletiren bir berzah,ayn zamanda btn ile "matla"' ayrt eden bir ayratr/fasl. Bunun bir benzeri,mutlak gayb ve eh-det mertebelerini birletiren "alem-i misl"dir. lh kelmn"matla'" vardr; ilh kelmn matla', zahirin, btnn, bunlar birletiren ve ayrteden eyin kendisine dayand hakikati bildiren eydir. Bylelikle, btn

bunlarn tesindeki eyi insana gsterir. Matla, Hakka ait Zt-gaybmertebelerinin ilki, gayba ait mcerret hakikatlerin ve isimlerin mertebesininkapsdr. Keif sahibi, bu kapdan ahadiyet/birlik zelliindeki gayb ke -lmmsrrna muttali olur." Bylelikle, Kur'an'm btn anlam derecelerini dikkate alanbir kii, nihayette kelmn ilh gayb mertebesindeki "birliine", baka bir ifadeylekelmn hakikatine ular.Konev'nin yapt ey, btn varlklardaki bir zelliin ilh kelamda dabulunduunu gstermektir ve kendisinden nce de bn'l-Arab ayn hususuvurgulamtr: Her iki sf de, her varln bir zahiri ve bir de btn olduunubelirterek, ilh kelamn da bu zellie sahip olduunu dile get irmilerdir. Konevf

ye gre, her varlk suret ve ruhtan veya maddi ve manevi ynden meydanageldii gibi, ilh kelm da mn ve suretten meydana gelmitir. Konev'nin ilh kelmn tabiat ile ilgili baka bir gr ise, her kelimenin, hattaher bir harfin belirli bir hikmet ve gaye tamasyla ilgilidir. Buna gre, Kur'an'dave ilh kelmda tesadf veya anlamsz bir kullanm asla sz konusu deildir. Herey, belirli bir hikmet ve gayeye gre zikredilmitir. Konev'nin bu gr, varlktasavvurunun temel esaslarndan birisini tekil eden alemde belirli bir nizm vehikmet bulunmasyla ilgili grnn bir tezahrdr. Konev, abesi "herhangi birgaye ve ama tamayan fiil" diye tanmlar. Tanr'nm btn fiilleri irdesine,irdesi ise O'nun ilmine tabi olduuna gre, alemde hi bir ey Tanr tarafndan

hikmetsiz olarak yaratlmaz. nsanlarn bu hikmeti bihneyileri, hikmetin varolmad anlamna gelmez. Bu hikmetin en sahih bir ekilde gzkt alanlarn


12/270

banda ise, ilh kelm gelir. Buna gre, Kur'an'da zikredilen her bir kelime veyaharf, belirli bir hikmet iin zikredilmitir ve insanlarn vazifesi bu hikmet vemnlar idrake almaktr.Konev, yle demektedir: "Hak, kendisine abesin izafe edilmesindenmnezzehtir; nk Hak, kendisinin de bildirdii ve haber verdii gibi, "Sizi abes

olarak yaratmadk" (Mminun, 115); "Gkleri ve yerleri batl olarak yaratmadk"(Sad, 27) buyurmaktadr. Aksine, her sakinletirme/teskin ve hareketlendir-mede/tahrik Hakka ait acaib hikmetler ve garip srlar vardr. Anlaylarnounluu, bu srlara ve hikmetlere ulaamaz; Hakkn bildirmesi olmaksznakllar, bunlarn mhiyetlerini idrk edemezler, nefisler bunlara muttaliolamazlar."Konev, bu durumu sadece Kur'an ve ilh kelm iin byle dnmez; ona greHz. peygamberin hadislerinde de her kelime belirli bir maslahat ve gaye iinzikredilmitir. nk Hz. Peygamber, "cevamiu'l-kelim"dir ve onun szlerinde deanlamsz ve abes bir kullanmn olmas mmkn deildir. Bu balamda,

Konev'nin zellikle Krk Hadis erhinde pek ok rnek zikredilmitir.Bylelikle Konev'nin naslara yaklamnda iki temel noktay tespit etmi olduk:Bunlardan birisi, her yetin birden fazla mnya sahip olmas ve bunun btnvarlklarn yaplarndaki genel bir ilkenin tezahr olmas; ikincisi ise, varlkta vezel olarak da naslarda tam bir hikmet ve nizmn bulunmasdr. Bu da,Konev'ye gre, alemdeki nizm ve hikmetin ilh kelmdaki tezahrdr.lahi kelm, z gerei zahir ve btn anlamlara sahip ise, bu durumda dorumnnn hangisi olduunu nasl anlayacaz? Konev, bu noktada hocasbn'l-Arab gibi, bir eit "zhirilii" benimser: Buna gre metnin yorumerevesini belirleyen ey, dildir. Konev, yle demektedir: "Kur'an'm nazil

olduu dii, mnlarn, er' emir ve haberlerin zarfdr." Bir insan dilin snrlarntamadi srece, diledii her anlam yetlerde bulabilir: "Kur'an'da bulunanherhangi bir kelimenin dilde eitli mnlar var ise, btn bu anlamlar Haktarafndan kast edilmitir. Herhangi bir kimse, Hakkn kelmna dair Kur'an'm nazilolduu dilin gerektirdii bir ey syleyip, kesin seri kurallar da bununlaelimezse, bu yorum hakt r ve Allah'n irde ett ii eydir."u halde Konev, ilh kelmn yorumunu, esasta iki eye balamaktadr: Birincisi,dil hkmleri, ikincisi ise, "kesin ser" kurallar. Bunun ardndan ise, "ikincil" kaytlargelir ki, bunlar yete en "uygun" mnnn hangisi olduunu belirtir. yledemektedir: "Kelimelerin baz anlamlar, baz yet ve srelerdeki balamlarnda

daha uygun ve karinelerden aa kan eitli nedenlerden dolay dahamnasip olabilir; bu karineler arasnda, nzul sebepleri, yetin, kssann vehkmn siyak ve sibak/balam, veya muhataplarn ve onlarn nclerinindaha yaygn ve mehur olan anlam dikkate almasn vb. zikredebiliriz."3[3]

Eserin Tercmesi

Sadreddin Konev'nin gerek Fatiha Suresi Tefsiri'nde ve gerekse diereserlerindeki slubu ve dili, anlalmas zor, ar bir sluptur. Bunun balcanedeni, mellifin gerekletirmek istedii gayesiyle ilgilidir. Bu gaye, sflerin

3[3]Sadreddin Konevi, Ftiha Suresi T efsiri, z Yaynclk: 9 -20.


13/270

tecrbe ve mahedeleriyle elde ettikleri bilgileri bir "bilim" olarak ortayakoymak ve bu bilimin nesnel kaide ve llerini tespit etmektir; baka birifadeyle, varln bt n katmanlarnda geerli bu kaidelere gre bu tecrbe vekeifleri tahlil etmektir. Bunu yaparken de Konev, pek ok kavram retmektedir;ikincisi, retilmi kavramlar da biline-gelen anlamlarndan farkl anlamlarda kul-

lanmaktadr. stelik Konev'nin kulland kavramlar, sadece sflerin rettiklerikavramlar deil, ayn zamanda zellikle filozoflarn olmak zere "ehl-i nazar"mrettii kavramlardr. Konev, baz ifadelerinde bir kavram mterek anlamylakullanrken, bazen de kavram ve dil dzeyinde sfler ile dier ilim mensuplararasndaki benzerliin tam bir yanlg olduundan sz eder. Dolaysyla, btnbu karklk iinde kullanlan kavramn gerek karln bulmak, son dereceglemektedir.Konevi, eserlerinin muhataplarnn "sekinler", "sekinlerin Sekinleri" olduunubelirtir. Bu nedenle kulland dilin herkes tarafndan anlalmayacannfarkndadr ve bu konuda okuyucusunu da ikaz eder. Bir anlamda Konevi,

manevi tecrbelerini "ehil" olmayan insanlardan gizlemek iin -Ibn'l-Arabi'ninifadesiyle- "iaret" ve "remiz" dilini seen sfler gibi, nesriyle zel bilgilerinigizlemek istemitir.Btn bu glklere ramen, imkan lsnde metni anlalr klmaya altk,uzun cmleleri bldk, kavramlar Konevi'nin btn eserlerini de dikkate alarakdoru evirmeye altk.Bu tercmede, Abdlkadir Ata'nm yaynlam olduu metili esas aldk. 4[4] Ata,tahkiki yaparken esas merinde bulunmayan baz balklar ilave etmi, biz deyararl olaca dncesiyle bunlar tercmeye ekledik. Bu balklarn Konev'yeait olmad zellikle dikkate alnmaldr. Bunun yan sra, ilk blmlerde daha

ska olmak zere, gerekli yerlerde bir takm aklamalar ilave ettik. Buaklamalarn da metni anlamada yararl olabileceini mit etmekteyiz. Buaklamalarn bir ksm, Fatiha Tefsiri'nin eitli blmlerinden, bir ksm iseKonev'nin dier eserlerinden alnmtr.Sadreddin Konev zerinde ilk ve nemli aratrma, Prof. Dr. Nihat Keklik Beytarafndan 5[5] yaplmt r. Bununla birlikte, Konev'nin her hangi bir eseri Trke'yeevrilmi deildir. Fatiha Tefsiri, Konev'nin Trke'ye kazandrlan ilk eseridir,niyetimiz, Konev'nin yukarda zikrettiimiz; btn eserlerini Trke'yekazandrmaktr. Bu eserlerin, Tasavvuf-Fel-sefe-Kelm alanndaki almalaranemli katklar salayacan mit ediyoruz.

Bu vesileyle,, doktora t ez konusu olarak Konev'yi neren ve Konevf nin eserlerinitercme etmem iin tevik eden hocam Prof. Dr. Mustafa Tahral Bey'e;tercmeyi okuyan ve yararl eletirilerde bulunan mer Trker'e; dizgidekiemeinden dolay Hsniye Karaer hanm'a; tercmelerin yaymlanmasm -dakitevik ve ilgilerinden dolay hocam Do. Dr. lhan Kut luer Bey'e ve z Yaymahk'mdeerli yneticilerine ve alanlarna teekkr bir bor bir bilirim.Bu almayla, byk mutasavvfn fikirlerinin anlalmasna bir nebze olsunkatkda bulunabinrsek, mutlu olacaz.Ekrem Demirli

18-01-2002

4[4] 1970, Matbaa-i dar't-telif.5[5]Sadreddin Konev'nin Felsefesinde Allah -Kainat ve nsan/stanbul, 1967.


14/270

Maltepe6[6]

GENEL GR

Rahim Ve Rahman Olan Allah'n smi le!

Alah, bata Efendimiz Hz. Muhammed ve onun ailesi olmak zere/ sekinkullarna merhamet/salt eylesin.Ya rabbi! Nimet verdin, tamamla, izhr ett in, umumilet ir.Hamd, en mahrem gaybmm izzet perdesinde, btn olan Al lah'a mahsustur.Bylelikle Hak, mphemlemi, gizlenmi, kapsam, zahir olmu ve tecelletmit ir. Bunun ardndan, aklam, izhr etmi, sslemi ve bildirmitir; yaratmaydilemi ve karar vermitir; tedbir etmi ve tafsilletirmi; takdir ve kaza etmitir;hkm vermi ve emretmit ir.Sonra, ynelmi, kemle erdirdii insan kendi mertebesinin suretine gre

yaratm, dzenlemi, l vermi ve takdir etmi, en gzel kvam giydirmitir.Onu ne de gzel giydir-mitir!Nimet vermi, takdir etmi, kemle erdirmi, ilerin yneticiliine ve beynnkurallarna o insan mlik yapmtr. Bylece, gizli, rtl ve mcmel olan eyleriaklam, bylelikle de o, kuatan ve aklayan bir imam, esrar ve cem'mertebesi ve de nurlarn ve glgelerin madeni olan en byk Umm'I -kitab ze-rine gvenilir bir koruyucu olmutur.Ne kadar da yce, byk, nurlu ve gzeldir!O Subhan'a ham ederim ki: O, kendisinden kendisine hamd etmi, kulu da"cem" ve "ahadiyet-i vdd/sevgisinin birlii"nin diliyle O'na hamd etmitir; nk

bu hamd, en yce, en kapsaml, en zahir ve en mil hamddr.O'na krederim; bu kr, Allah'tan gelen nimeti Allah ile gren kimselerdenolmay mit eden bir insann krdr; bununla birlikte kul, tam olarak acizliininfarkndadr ve zikredilen hamd makamn mahede etmektedir: nk bu, enstn, en kmil, en nemli ve faziletli krdr.Allah'tan dileim udur ki: Katndaki en erefli isimlerine ve en ulv tecelllerindenortaya kan nimetlerinden olan rahmet ve ikramlar, Hz. PeygamberEfendimize, onun ailesine ve mmetinden onun ilmine, hallerine makamlarnavris olan sekinlere srekli aksm! Bu duayyaparken, ihsanndan duamn kabuledilmesini mit etmekteyim. nk O, kendisinden bir ey istenilenlerin en

cmerdidir; bu nedenle O, icabet eder, cmerte verir, ikramn peyderpeygnderir, ihsan eder ve datr. 7[7]

Amacn Aklanmas

zellikle Allah yolundaki kardelerim/ihvan- ilhyyn, genel anlamda da onlarave hallerine inanan ve kendilerini sevenler topluluu! Bu ulv hitabn hedef kitlesisizlersiniz ve bu vgye deer armaan, sizleredir.Biliniz ki: Allah teala, kendisine dair marifet ve mahede ile tahakkuketmemden sonra, ezel inayeti ve ihsanndan kaynaklanan minnetinden

6[6]Sadreddin Konevi, Ftiha Suresi Tefsiri, z Yaynclk: 20-21.7[7] Sadreddin Konevi, Ft iha Suresi Tefsiri, z Yaynclk: 25 -26.


15/270

bendesine isimlerin ve hakikatlerin bilgisinden; vcdun ve yaratklarnsrlarndan dilediklerini ve istediklerini ikram etmitir. Bu ikram, O'nun cmertliilsnde deil, aksine kabul ve ehliyete, "ilh nemalara taarruz/hcum"danibaret olan tevecchn ihlasma ve niyetin temizliine gredir: nk Hakkncmert lii, smrlanamayacak veya takyit edilemeyecek veya bir gayeye varp,

belirlenemeyecek kadar byktr.Bu balamda, Hakkn kuluna olan ikramlarndan birisi de, btn mhim ilimleriieren yce kitabnn baz srlarna onu muttali klmasdr.Allah, kuluna unu gstermitir: Bu kitap, gayb ve ehdeti birletiren mertebedeilmin ihata ettii eylerin hkmyle boyanm olarak, rde ve kudret sfatlararasnda gerekleen gayb bir mcadeleden/mukaraa zuhur etmitir. Fakat buzuhur, mertebe ve mevtinin gereine; kitabn muhatabnn durumu, hali vevaktinin tabilik ve istilzam yoluyla kendisini belirle-yiine gre gereklemitir.Binaenaleyh kelm, hakikati ynnden mcerret olsa bile, geli yolundazikredilen iki sftm/kud-ret ve irde hkmn kendisinde birletirdii ve ehdet

alemindeki zuhuru da bu iki sfata bal olduu iin, adeta bu iki s fattanmeydana gelmi/mrekkep gibidir.Buna gre, kelmn irde sfatna mensup oluunun nedeni, onunkonuann/mtekellim maksad, irdesinin srr, mazhr, ulatrcs ve taycsolmasdr. Bu nedenle kelm, konuann iinde gizli olan eyleri, iiten vedinleyen herkese ibraz eder.Kelmn kudret sfatyla ilikisi ise, ilh ve kevn tesir iin bir "alet" olmasynnden sabittir. Bunun iin icat/yaratma, mn ve suret olarak ya da herikisiyle birlikte "Kn/Ol" szne bal olmutur. Dolaysyla, bu nemli srra dikkatekmek amacyla, onun iin "tesir" anlamna gelen "Kelm" kelimesinden bir isim

tretilmitir.Ardndan u hkm, btn kelm sahiplerinden ortaya kan kelmlara sirayetetmitir: Her kelm, sz edilen nispetlerin/irde ve kudret hkmyle zuhuredebilir, zuhur ederken de, konuann dernunda bulunan eylerle vekonuurken veya tabiatnda kelm sahibine hkim olan halin gerektirdiihkmle boyanmt r; daha sonra, kelmn mertebelerini, hkmlerini ve srlarnortaya kartacak bilgiler vereceiz.Hak, sureti it ibaryla byk olan ilk alemi, isimlerinin ve Ka-lem-i esma'ya (Kalem-i a'la) tevdi edilmi ilminin nispetlerinin suretlerini tayan bir kitap yapmtr;suretiyle kk alem olan insn- kmili ise, isim ve msemm/isimlendirilen

mertebelerini birletiren "orta" bir kitap; aziz Kur'an' ise, mahlukun Hakkn suretizerinde yaratldnn aklaycs yapmtr, bylelikle yaratlmdaki gizem vesuret ve mertebesinin srr kendisiyle ortaya kar.u halde Aziz Kur'an, insan ile zuhur eden kemlin zelliklerinin aklayc nshasolmutur.Fatiha suresi ise, Kur'an'm eksiksiz ve noksansz nshsdr. Btn tli nshalar,ilkinin muhtasar olduklar gibi, ayn ekilde Fatiha suresi de, ulv nshalarnsonuncusu olmutur.


16/270

lh-kll kitaplar, asl-ilk mertebelerin saysna gre be tanedir. Bunlarm ilki,zuhur eden her eyi kuatan nran-ilm8[8] gayb mertebesidir. Mcerretmnlar, ilm-esm9[9] nispetler bu mertebeye aittir.Bunun mukabili, zuhur ve ehdet mertebesidir. "Byk kitap" diye isimlendirilenkevn varln zahiri ve dier sur tr ler /teahhusat- suriyyebu mertebeye aittir.

ncs, cem-vcd, gizleme-ilan mertebesidir. Bu, "orta", mertebedir. Bumertebenin sahibi, insandr. Bu orta mertebenin sanda bir mertebe vardr ki,bu mertebe nceki gayb ile bu mertebe arasnda bulunur ve bu mertebenin"orta" mertebeye nispeti daha gl ve tamdr. Bu mertebenin kitab, ruhlaralemi ve de korunmu ve mhim Levh-i mahfuzdur. Bu orta mertebenin solundabir mertebe vardr ki, bu mertebenin ez-Zhir ismine ve ehdet alemine nispetidaha yakndr; buras, nebilere inzal edilen kitap ve shifelerin mertebesidir.O halde, sz konusu drt kitap10[10] , insann perdelenmi mertebesine aithkmlerin denizinin nehirleridir. Dier tafsil-varlk mertebeleri ise, bu ulvesaslarn arasnda ortaya karlar. nk asl nispetlerin ve bu nispetlere tabi

olan isimlerin hkmleri, ulv-ana mertebelere baldr. Sz edilen tabi-isimler,mlk,melekt ve ceberut alemlerinde tasarruf ederler.11[11] Varlklarn trleri ise, isim ve sfatlarn srlarnn mazhrlardr. Binaenaleyh, kim bu be mertebeden herhangi birisinin maz-hr olursa, "Kuds"mertebesinde o kiinin bu mertebeye nispeti yakn olur. nk bu asl-mertebenin o ahstaki hkm12[12] , daha ak ve daha zahir olur; onun kelmve Haktan bu mertebe ynnden gelen hitap, daha gl ve daha salamdr.Bu be mertebeden her birisinin, rabbani bir kemli vardr ki, bu kemlin hkm,insan-mazhrnm onu kabul etmesine gre ortaya kar ve devam eder.

Kimin makam dairenin orta noktas olup da, kenarlarn za lim cezbelerindenemin olursa -Hz. Peygamberimiz gibi- o kiinin kelm, hkm ynnden dahaumumi olur.13[13] Bu kiiye inen tenezzller de, ihata asndan daha byk, ilim

8[8]Konev, genellikle, bu gibi ikili veya bazen l terimleri isim veya sfat tamlamas olarak kullanr. Bu terimler, bazen bir mertebenin veya

varl n farkl i levlerini tanmlarlar. Burada, iim-nurn diye isimlendirilen "gayb" mertebe, Hakkn kendi isim ve sfatlarn bildii ilh il im

mertebesidir. Bu mertebe, ayn zamanda Hakkn eyann hakikatlerini de bildii mertebedir. Burada Konev, ilim i le nr arasnda bir zdelik

kurmaktadr ki, bunun nedeni, ilim i le nr, bunun mukabilinde ise cehalet ile zulmet ya da karanlk arasndaki ilikidir. Konevi, ilmi "varlk

tecel lsi" veya sadece "vcd" ile de zdeletirir. Bylece eyann ilh ilimde bi linmesi, onlarn "adem/yokluk" halinden i lh i limde "sbt"hal ine getirilmeleriyle ayn srece verilen isimdir.

9[9] Bu mertebe, vahdet-i vcd stlahnda "taayyn-i evvel" veya "vahidiyet"

mert ebesi diye isimlendirilir ve bu mertebede Hak, kendi gaybmda ms-tehlek olan isim ve sfatlarn birbirinden temeyyz etmi halde bilir.10 [10]Tevrat, ncil, Zebur ve Kur'an. 11 [11]Konev, ilh i simleri iki ksma ayrr: Bunlarn bir ksm, asl-ana simler-

dir. Bunlar, hayt , irde, ilim ve kudrettir. Bunlarn dndaki isimler ise, say olarak snrszdr. Hakkn isimlerin in sonsuz olmasnn nedeniveya bunun neticesi, varlklarn sonsuz olmasdr: nk, Konev'nin de belirtt ii gibi, varlk t rleri ilh isimlerin ve sfatlarn mazhr vesuretleridir.

12 [12]Bu komi, Sadreddin Konev'nin varlk anlaynn en nemli ynlerinden birisini tekil etmektedir. Btn varlklar, i lh isimlerin

mazh rlari olduklar gibi, her varlk ilh mertebelerden bir isme dayanr. Bu isim, o varl n Tanr ile ol an ilikisini belirledii gibi, bu i sim de

o varlkta tasarruf sahibidir. Bu isim, o varlk iin "rabb- has" diye simlendirilir. Bu h isim, ayn zamanda o va rln Tanr'y bilmesini detemin eder. Bu y-,ij nyle Konev, i lh isimleri Tann'nn bilinmesinin "anahtan/miftah" sayar.

13 [13]Konev'n in burada ifde ett ii dncesi, varlk ve zuhur meselesini en iyi bir ekilde akland "ayna" sembolyle daha anlalr halegeebi-lir. Konev'ye gre, zuhurun gayesi T anr'nm kendi sfat ve isimlerini bir "ayna" mesabesindeki bir mazhrda grmek istemesidir. Btnalem T anr iin bir ayna olduu gibi, alemdeki her bir tr de, kendi kabiliyet ve istidad oranmca Tanr'nm herhangi bir isminin kemliniyanstan bir aynadr. Burada Konev, gne ve gne nlarnn yeryzn aydnlatmas ile, Tann'nn t ecelllerine -ki aslnda bu tecell tektir-mazhr olan varlklar arasnda bir iliki kurar. Buna gre, yeryznde gnei en iy i alan ksm, gnein tam hizasnda bulunan ksmlar oiduu


17/270

asndan daha kapsamldr, nk o, btn mertebelerin hkmlerini mildirve onlar ihata eder. u halde, hi bir ey, bu kiinin makamnn ve tasarrufununhkmnn dnda deildir.Bu makamn baz srlan vardr ki, ikrar ve inkr dolaysyla gizlenmilerdir; bu srlar,vakitsiz aklanmalar ve mahallerine ulamayacaklar korkusuyla, kendi

yerlerinde braklmlardr. Bu srlarn ifa edilmesi caiz olsayd, bunlar size aklar,yetlerini sizlere okurdum. Fakat, Allah teala'run "nsanlara indirilen eylerikendilerine aklaman iin" (Nahl, 44) deyip de, "kendine indirilenleri" veya "sanaindirilen btn eyleri" demeyii gibi ilh iaretlerin ve hikmetlerin srr, bunlaraklamay engellemi, ilh ikz dikkate alp, bu noktadasusmak art olmutur.Sonra, kul bu srlarn hazinelerine vkf olup, bu srlardan Allah'n perdesinikaldrmay diledii eyleri rendiinde/istida, artk elde ettii bilgiyi ifdeetmesini ve bildirmesini gerektirecek -srr izhr etmek iin- Hak ynnden birsebep grmez; bu srr izhr etmek iin -Allah'a hamd olsun- bir arzu da duymaz.Bylelikle de, susmay ve gizlemeyi tercih eder; ilh yardm ile gizlemenin

hkm, aklamaya egemen olur.Bu kiinin hali, byle devam etmit ir; ta ki, Hak onun "niyet gerekesini/daiyet'1-azm", kendisine ynelmek zere Hakta sefer (seyr-fillah), Hakkn cmertliininnefhalanna taarruz ve kalb vehiyle Hakka dnmek asndan, bir kez dahayeniler. Bu tevecch indinde -tevecch nedeniyle deil 14[14] Hak, o kiiye yenibir "fetih" baheder; basiret gzn -fetih dolaysyla deil- kendisiyleyenilemitir.15[15] verdii nimete kr yerine getirmek iin "kyam"m, tamanlamyla bundan aciz olduu iin, "kuud/otu-ru" yapmtr. Ayn zamanda,kitabnn bilgisinin srlarndan bu kitabn pek ok bablarnm/kap kilit lerini aacakeyleri bu fethin kapsamna koymutur.

Ardndan, bu srlardan bir ksmn ilh yoldaki kardelerine ve Ebrr'a aklamakiin, bereketi parlak bir niyetle dernu "hak" ile hareketiendirmitir; Allah'nihsanndan bu niyetin getirebilecei skntlardan korunma mit edilir.Bylece kul, bu niyetini gerekletirmesi iin Rabbndan hayrlsn nasip etmesinitalep/istihare etmitir. Bunu yaparken de, bu niyet sayesinde kendi kat nda salihbir rn ve baki bir kelime yaratmasn mit eder.16[16]

gibi, Tan-r'nm tecellsini tam olarak alabilmek de varlk dairesinin merkezinin hizasnda bulunmaya baldr. Bunun zdd ise, "et raf yenikenarlarda bulunmakt r. Konev'ye gre bu mert ebenin sahibi, baka bir ifdeyle ilh mert ebe dairesinin tam hizasnda bulunan kimse, varln

gayesi ve nihai hedefi olan insn- kmil, yani Hz. Peygamberdir. Dolaysyla, onun kelm de dier varlklara gre daha gl ve etkilidir. 14 [14]Konev, T ann 'ya herhangi bir ekilde "zorunluluk" yklememek iin Hakka tevecch ilh bilgilere ulamann bir vesilesi sayp, bunubir zorunluluk olarak grmemek iin dikkatli br slup kullanmakt adr. Buna gre, ayet "Ba" harf-i cenine kullanm olsa, tevecchn herhangibir ekiide Tanr'nn ikramnda tesir edeceini belirtmi olabilirdi, bunun yerine Konev "inde't-tevecch" diyerek sebeplerin sadece "vasta"olduklarn belirtmi olmaktadr.15 [15]"Bilei ba keskn letirdii gibi, t evecch de basireti keskinlet irir. Basiret keskin ve temiz o lduunda, bakta kesme kuvveti yarattgibi, Allah basirette de bir "fet ih" yaratr" (Abdlkadir Ata).16 [16]Abdlkadir Ata, bu noktada Konev'nin i lh srlarn bir ksmm saklamay tercih etmekle eyhi Ibn'l-Arab'yle elitiini iddia

etmektedir. nk ona gre tbn'l-Arab, sfnin nai olduu bilgileri muhataplarn durumunu dikkate almadan izhr etmitir. Bunu teyit iin

de bn'l-Arabfnin yle bir i fdesini aktarmaktadr: "Rical'de (:sfler) herhangi bir ayrm yoktur. Onlar bilgileri ortaya koyarlar, hi kimseyi

ondan ma hrum etmezler. nk onlar bi lirler ki, herkes bu ilimlerden sadece kendi ehliyeti orannda nasiplenebilir. Bu ise, Allah katndanola n bi r anlaytr. Onlar, ilh ahlaka uyarak, bu ilimlerde dallete decek veya hidyete ulaacak kimseleri dikkate almazlar."

Ata, bu ifdeyi bn'l-Arabi'nin el -Abadile isimli eserinin Abdullah b. Salih b. Abdlhamid'den sz edilen blmden aktarmaktadr. Bunun

ardndan se, ayn eserden baka bir rnek vermektedir: "Racul, il imde ebed olarak bast edilmitir/mebsut." Bunun ardndan bn'l-

Arabi 'nin Kur'an'm muhataplarnn inkr edip veya kabul edip etmeyiler ini dikkate almadan kendisini izah ediiyle sflerin tavrlarnkyaslamaktadr. Bkz. caz'l-beyan, s. 102.


18/270

Allah'n ad ile balyorum. 17[17]

Giri

Bu giriin, gizli bir sr, ak bir emrin hkm ve ulv nispetler dolaysyla, iermi

olduu baz hkm ve srlarn zlerini tarif: Bu hkm ve srlar, ulu'l -elbab'nruhlarnn gdasdr.Kul demitir ki: Allah'n yardmyla -sz uzatmadan ve geni aklamalardansakndktan sonra- ifdemde ima ve iaret ve de ketm/gizleme ve ifa dilinibirletirme niyetindeyim. Bu konuda, hkim ve alim Rabbime uyacam veO'nun meiyetiyle doru yolunu/srt -i mstakim takip edeceim. nk Hakteala, zellikle bu surede olmak zere, kendi kelmnda byle yapm, bylelikleveciz olsa da her mn ve suretin ilmini bu sureye dercetmit ir.Allah nasip ederse unu mit ediyorum: fdeme, mfessirle-rin, mtefekkir olanve olmayan nakillerin grlerini katmayacam. Dil bilgisinin icap ettirdii ve

lafzlar ile bu lafzlarn kalplar, zarflan ve meskenleri olduklar mnlar arasndaki"irtibat" ynnden art rd eyler, bu kaydn dndadr. Aksine ifdelerimde,sfatlarn mktesep ve noksan neticelerinin yerine ilh-zat hibelerleyetineceim.Rabbmdan hilyesini dsturum, ahlakn iarm klmasn niyaz ederim. Umarm ki,zel/ihtisas kullar arasna katlrm, btn ilerde irk tuzandan ve ihlasiddiasndan kurtulmak nasip olur.Kukusuz ki, Allah, her eit hayrn sahibi; icabet ve ihsann ehli ve velisidir. 18[18]

Gaybi Kelmn Rknleri

Biliniz ki -Allah sizlere izah etsin-: Mebdisi, sebepleri ve illetleri olan herhangi bireyin tam olarak bilinmesi/tahakkuk, o eyin sebeplerini ve mebdisini bilmekle,usullerine ve baml olduu sebeplere vkf olmakla gerekleir. Bu zetiyazmadaki ama, "mm'l-Kur'an", yani "Kur'an'm asl" diye isimlendirilen Fat ihasuresinin baz srlarn aklamak olunca, ncelikle onun ilk aslndan balamakgerekti.Bu kitabn, yani Kur'an'm okunur ve yazlr olmas it ibaryla, bit iik ya da mfret ikiila be harften oluan harfleri vardr. Buna gre bu harflerin dzenlenmesiylekelimeler; kelimelerin dzenlenmesiyle yetler; yetlerin dzenlenmesiyle de

sureler ortaya kar.

Dorusu, Konev ile lbn'I-Arab arasnda bu noktada bir gr ayrl olduunu ileri srmek, yanl bir deerlendirmedir. Geri bn'l -Ara-

bi'nin aktarlan ifdelerinden bu gibi b r zlenim almak mmkndr. Ancak bizzat bn'-Arab, sflerin eitli nedenlerden bilgilerini gizle-

diklerini veya sadece kendilerinin anlayacaklar bir dille bunlar ifde ettiklerini belirtmektedir: "Allah, mahlukatm yaratt zaman insanleit eit ya ratmtr. Alim vardr, cahil vardr, insafls, inats vardr.

Zalim ve mazlum vardr. Hkim ve mahkum vardr. Hkmeden ve hkmedilen vardr. Kendisini Allah'a kullua adam, vehb-i ilh yolundanAllah' bilen ehlulah'a kar ekilci alimlerden daha kat ve edit k imseler yaratmamt r. Vehb-i ilh, kendilerine Allah 'n yaratkla-rndakisrlarn bah eder. Kitabnn anlamlarn, hit abnn iaretlerini on lara akiar. Onlarn bu insanlara kar durumu,Firavunlarn peygamberlerekar durumu gibidir. Ha byle olunca, arkadalarmz ia ret diline ynelmit ir. Onlarn Allah'n kit abm zahlar, hakikat ve faydal anlamlarnyorumu olsa da, iaret lerden ibaret tir . Bu iaret leri, Kit abn kendi dillerinde nazil olduu dilcilerin bilgilerine ve genel anlaya arz etseler bile,hepsi kendilerine racidir. Allah onlar iin Kur'an'm iki vehini birletirmit ir." (Bu konuda geni bilgi ve deerlendirmeleriin bkz. Arap-lsamKltrnn Akl Yaps, Muhammed Abid el-Cabiri, s. 383 vd.; Kitabevi, 1999) Aslnda bu tavr, btn tasavvuf tarih inde genel bir olgu olarak

gzkmekt edir. Bu balamda baz sfer, ehil olmayanlara ilh bilgileri ve srlar sylemeyi eletirmilerdir.17 [17]Sadreddin Konevi, Ftiha Suresi T efsiri, z Yaynclk: 26-31.18 [18]Sadreddin Konevi, Ftiha Suresi T efsiri, z Yaynclk: 33-34.


19/270

Bu drt rkn -ki bunlar harfler, kelimeler, sureler ve yetlerdir-, ahadyetzelliine sahip olan gayb kelmn mazhrlar, onun zuhurunun menzilleri,deryasnn nehirleri ve nurunun ualardr.Bunlar, yani bu rknler, lafz ve kitbet/yaz mertebeleri asndan kelmnnclleri olsalar da, kendi stlerindeki asllara nispetle fer durumundadrlar. Bu

asllar, sadece daha nce iaret edilen be mertebenin srrn idrk eden,ayrca, zahr, btn, had ve matlam srrna muttali olan kimse bilebilir.Bu ve baka sebeplerden dolay, bu asllara dikkat ekmem; kitabn, kitabetin,kelmn, harflerin, kelimelerin srrn aklamam gerekmitir. Bunlarn yan sra,dier mebdiyi, sebepleri, bunlarn nemli tabilerini ve yakn levazmnaklamam gerekmektedir.Kelm, tahkikte19[19] , ilmin bir nispeti veya bir hkm veya ona tabi bir sfat -naslistersen yle syle- olduu iin, daha nce taahht ettiim gibi, ilim ve ilminmertebelerine; kll ve zel konularna (:mteallakat); hkmlerine vellerine; ilim yollarna ve ilmin almetlerine; ilmin nurlarnn mahalleri olan

maz-hrlarma iaret etmem gerekmektedir. Allah'n izni ile, btn bunlara vkfolacaksn.te, ncelikle kll kaideleri kapsayan bir giri takdim ediyorum. Bu girite unlarele alacam: ilmin srr, mertebeleri ve zikredilen levazm; asl ve ilk esm20[20] mertebelerin srr; hkmde bunlar takp eden mertebeler21[21] ; izaf ve mutlakgayblarn srr22[22]; ehdet mertebesi ve ehdetin gaybten ayrlmasnn srr;ehdet ve gayb mertebelerinin birbirleriyle taayyn; Hak ve masiva/Hakkmdndaki eyler arasndaki farklln/temey-yz bilinmesi; Hak ve kevnmertebelerarasndaki mterekliin bilinmesi ve bu mterekliin hkmleri vesrlar23[23] ; nefes-i Rah-mn'nin24[24] srr ve mertebesi; vcd varlklara nispetle

en byk "nm'l-kitab" olmas ynnden nefes-i Rahmnf nin "byk kitab"tanibaret olan alemdeki hkmnn bilinmesi -ki, vcd varlklar, harfler, rabbanikelimeler ve kll-kevn hakikatlerdir-; nefes-i Rahmn'nin insan makama, onunharflerine ve kelimelerine nispetle hkmnn bilinmesi; icadn balamasnn vehub-b sfatn25[25] sudurunun srr; gayretin srr; ahadiyet makamndan zuhureden taksim; hareketi, kast ve talebi bilmek; zuhura ve izhra sebep olan emrinbilinmesi; keml ve noksanl bilmek; kelm, harfleri ve mahreleri bilmek;noktalan, rab, bunlarn kl-l mertebelerini, ina ve te'siri bilmek; cem ve

19 [19]"T ahkik", kelime an lamyla bir eyin gereinin aklanmas, arat inl mas demektir . Ancak, Konevf'n in terminolojisinde "tahkik" daha

zel bir anlam tar ve kmil sflerin ulatklar! n ihai bilgileri ve bunlardan oluan ilme verilen bir isim haline gelir. Bu balamda, Konev"ilm-i tahkik" ten sz ett ii gibi, bu ilmin mensuplar da "muhakkiklerdir", ayn-ca Konev, "t ahkik" kaidelerinden de sz eder . Bu kaideler,Konev'ye gre, sflerin mahede ve keiflerinde elde ett ikleri bilgileri deerlendiren bir miyar mesabesindedir. Bu ynyle, "tahkik"kelimesinin zel bir ilim dal anlamnda kullanlmasn bn Sebin'de de grmekteyiz. 20 [20]Taayyn-i evvel mert ebesi, isim ve sfatlar mert ebesi.21 [21]Varlk mertebeleri, birbirleriyle asl-fer ya da tabi-met bu ilikisi iindedir. Buna gre bir alt mertebe, kendisinden nceki mertebeye tabiolduu gibi, kendisinden sonraki mert ebeye nispetle de metbu mesabesindedir.22 [22] Mutlak anlamda gayb mertebesi, La-taayyn mertebesidir ki, bu mertebeye dair hi bir bilgi sz konusu olamaz. Bunun dndakimertebeler ise, kendisinden nceki mert ebeye gre izaf gayb veya ehdet diye isimlendirilir.23 [23] Hak, Konev tarafndan Vcd- Mutlak diye isimlendirilir. Buna gre, Vcd- Mutlak'm belirli varlk mert ebelerinde snr lanmas vetaayyn etmesi, izaf varlklar meydana getirir. Konev, zellikle Miftah'I-gayb'-da belirt t ii gibi, hi bir ey kendisinden bt nyle zt bireyi meydana getiremeyecei gibi (zellikle, t ahkik kaidelerinden ikincisi bu meseleyle ilgilidir), hi bir ey kendisinin ayn olan bir eyi demeydana getiremez, nk byle bir ey bir eyin kendisini t ekrarlamas, elde olann retil mesi demekt ir ki, bu tot olojidir. u halde, alem yada izaf varhk, Hakka baz ynlerden benzer, baz ynlerden ise ondan farkldr.24 [24] Nefes-i Rahman , Vcd- Mutlak't an eyann hakikatlerine yaylan var hk tecellsidir. Bu tecell, btn varlk lar arasnda mterektir ve

her bir varln hakikat i, bu tecellyi kendi istidat ve kabiliyetine gre "kabul" eder.25 [25]"Ben bilinmez bir hazine idim, bilinmek istedim/ahbabt ve halk yarat t m ki onunla bilineyim" hadisinden tretilen ve varln balangc-n ve gayesini ifde eden bir t erim.


20/270

terkiplerin srr; fiil ve infiali keyfiyetler; beer tasavvurlar ve mertebeleri; ifde veistifde ilmi; anlatma ve aktarma aralar; uzaklk ve yaknln srr; idrkiengelleyen perdelerin srr; ilme ulatran yollarn srr ve bunlarn ksmlar,almetleri, sebepleri; vastalarn srr, bunlarn ispat edilmesi ve ortadankaldrlmas; kll mertebelerin hkmlerinin birbirine sirayet etmesinin srr; bu mertebelerin altndaki czlerin ihata ve hkmdeki taalluk asndanfarkllklarna gre birbirlerine sirayet etmeleri; tafsil mertebede olan ve sonragelen tabinin, kll mertebede ve nce olan metbu-ya tabiliinin aklanmas;mnsebetlerin srr; deime, ekillenme ve kaynamann/ilt iam srr; isimlerin vebunlarn isimlerinin bilinmesi; kll benzerlikleri bilmek; misllik, benzeme, te-tabuk, tetabukun srr; sonradan gelenin ncekine tabiliinin srr ve bunun tersi-bu, isimlerin nshalar olan ilh kitaplara nispetledir; kevn varlklarn nshalarve bunlardan meydana gelen ve terekkp eden eyler ki, bunlar, onlarndnda deildir; insn- kmilin mertebesinin srr; bir kitap ve cami bir nsha ol-mas itibaryla insn- kmilin zelliklerinden sylenmesi gerekenler; fetih ve iki

kitapta hkim olan miftahlar/anahtarlar: iki kitap, byk kitap ve muhtasar kitapve bunlarn ierdikleri eylerdir. Bunlardan fatiha suresine mahsus olanlar; kayt,tayn ve t lakn srr; iki taraf26[26] birletiren berzahlarn srr; kll ftihlerin sonlan;cevamiu'l-kelim ve ilh esrar.Bunlara ve benzeri konulara Allah'n izni ile vkf olacaksn. Ben, Allah'n ifdesinikolaylatrd eyleri, aratrma ve dnme neticesi olmadklar iin "zet" b irekilde sunmay dnmyorum; bunun yan sra, nakli ve dirayeti birletirmeyide dnmyorum. Bu nedenle bu balklar -ki genel konusu, bu n giritir-ortaya koyarken, kitabn balangcnda zikredilen fasllar ve blmleri takipetmek eklindekiyaygn adeti benimsemedim.

u da bilinmelidir ki: Baln zikrettiim konularn dndaki meselelerden ise,Fatiha hakkndaki aklamann gerektirdii ekilde ve bu zetin tahammledebilecei lde ksa deinmeyle sz edilecektir. Bylelikle dnen kimse,bu kaideler sayesinde bu surenin srlarnn aklamalarn renir ve surenin gizlinurlarnn gneleri kendisini aydnlatr.Binaenaleyh, bu bilinmezi inceleyip, srlarn ve mnlarn ortaya kartmakisteyen kimsenin unu yapmas gerekir: Bu kii, onu harf harf, kelime kelimednp, sonlarn balarna balayarak, ortalarn balanglarna ve sonlarnailhak ederek surede dercedilmi srlar bir araya toplamas gerekir.27[27] Manev yap sisteme kavuup, kelmn rhaniliinin sureti zihni mertebede

somutlatnda, insaf ve ibret gzyle ve de dirayet ve basiret sahipleri gibibunu inceler. Bu durumda, bu muhtasarda ifde edilmi garip srlar ve ilimleribilir; ince anlam ve iaretleri renir. Bunun ardndan kii, elde ettii hayr vefayda karlnda Allah'a hamd etmelidir; bir doru balamn veya kendinceuygun bir yorumunu bulamad herhangi bir eksiklik ve yanllk grrse, kendisikabul edemese dahi bunun mmkn olabileceini dnp, Allah Teala'nm uyet -i kerimesini aklndatutmaldr: "Her ilim sahibinin zerinde bir lim vardr.28[28]

26 [26]Mutlakhk ve mukayyetlik ya da Varln mut lak ve izaf ynleri; bu, imkn ve vcb diye de ifde edilebilir. 27 [27]Konev, son derece sistematik sluba sahip bir sfdir. Onun slubunun bir zellii, kitabn sonunu bandaki konuya balamaskonusunda ska yapt ikzlar ya da daha nce zikredilen herhangi bir kaideye atf yaparak "daha nce t ahkik kaidesinde zikrettiimiz gibi.."

ifdelerle srekli bir kaide ve genel sistem ierisinde grlerini aklamasdr. 28 [28]Bu noktada Konev, tasavvufun zel meseleleri karsnda insanlarn benimsemeleri gereken genel bir t avr nermektedir. Buna gre, birinsan mnevf bir yetkinlik derecesine ulap, okuduu eyleri tam olarak zihninde yerletirdiinde bunlar zerinde dnmelidir. Bu

7/27/2019 Fatiha S

Documents

Fatiha Suresi Tefsiri Sadreddin Konevi