Upload
others
View
25
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Fuafuaga mo le Si’itia o le Malupuipuia o Nu’u ma Afio’aga mai Suiga o le Tau
Faleata i Sasa’e
Ta’iala o Galuega 2018
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 2
‘Upu Tomua
E iā te a'u le ava tele e fa’ailoa atu ai Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau (Fuafuaga o le CIM) lea sā uluai fa’aigoaina o Fuafuaga mo le Vaaia Lelei o Aseta Tulata i le Sami. ‘O le toe iloiloina o nei fuafuaga na suia ai le faatinoina talu le uluai seti o fuafuaga na tapenaina mo itumalo e 15 i le tausaga 2002 – 2003 i lalo o le polokalame na faatupeina e le Faletupe o le Lalolagi ma le 26 itumalo mulimuli na faamaeaina i le tausaga 2004-2007 i le polokalame a Samoa mo le Vaaia lelei o Aseta Tulata i le Samoa na faatupeina e le Faletupe o le Lalolagi.
O le taimi nei ua lautele atu le fa’ata’atiaga o le polokalame ua iai nei ma ua aofia le atunuu atoa mai i tuasivi se’ia o’o i le ā'au (ridge to reef approach). Ua le gata i atinae tetele ae ua aofia nei totonu ma le siosiomaga ma punaoa faalenatura ae fapea foi ma alamanuia mo nuu ma afioaga aemaise a latou pulega lelei. O le Taiala o le CIM lea na afua mai ai fuafuaga o le CIM (CIM Plan) na toe teuteuina ia Aukuso 2015 ‘ina ‘ia atagia ai le faataatiaga fou mo le faatinoina o lenei fuafuaga e le Malo ma ua iai le fuafuaga o le a faatinoina nei CIM I le vaitau e tai 10 tausaga ma toe iloilo nai lo le 5 tausaga na uluai fuafuaina ai.
O le Fuafuaga o le CIM ‘ua avea nei ma faavae o galuega faatino mo Vaega autu tetele (Sectors) uma o le Malo e tali atu ai i Suiga o le Tau i se faiga faapolokalame a le Malo o Samoa e tapena ai le atunuu i auala e tali atu ai i Suiga o le Tau. Ma o galuega uma ua fuafuaina i totonu o CIM plan mo itumalo ma nuu taitasi ua faapea ona fesootai lea I le ausia o le Fuafuaga autasi a le Malo 2016/17 – 2019/20 faatasi ai ma fuafuaga a isi matagaluega a le Malo.
‘Ou te fia fa’ailoa le sao tele o itumalo ma afioaga taitasi faapea pā'aga fesoasoani, Matagaluega a le Malo e aofia ai
Matāgaluega o Tinā ma Tama’ita’i, Nu’u ma Agafeso’ota’i Matāgaluega o Galuega, Fela’ua’iga ma Ātīna'e Tetele Matāgaluega o Puna’oa Fa'alenātura ma le Si’osi’omaga Matāgaluega o Fa'ato'aga ma Faigāfaiva Fa'alāpotopotoga o Mālosi’aga Tau Eletise Pūlega o Feoa’iga i le Lau'ele'ele Pūlega o le Suāvai o Sāmoa Matāgaluega o le Soifua Mālōlōina Matāgaluega o Tupe
Mātou te fa’afetaia fo’i le sao tele o pā'aga fa’avāomālō na fa’atupeina lenei galuega telee aofia ai Faletupe o le Lalolagi i lana Poloketi Faataitai mo le Siitia o le Malupuipuia o afioaga mai Suiga o le Tau, le UNDP tauala mai le Adaptation Fund i le faatupeina o le galuega toe iloilo ma faafouina o nei fuafuaga o CIM Plans.
Oute tuuina atu nei Fuafuaga (CIM Plans) i paaga uma, i matagaluega, itumalo ma afioaga faapea paaga fesoasoani mo le faatinoina. Ua faamaonia o nei Fuafuaga (CIM Plans) o le a siitia ai le malupuipuia o Samoa mai aafiaga o suiga o le tau Faafetai,
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 3
Sui 'auai i le Fuafuaga
O le Fuafuaga o le CIM o le Fa'apā'aga i le vā o le Mālō o Sāmoa ma nu’u 'olo'o i totonu o vāega Fuafuaina. E 'āmata le Fuafuaga mai le tuasivi seia pa'ia le Sami/ā'au, e vaevaeinai vāega e 4; Ātīna'e Tetele; Si’osi’omaga ma Puna'oa Fa'alenātura; Auala mo tamaoaiga (livelihood) ma le lava o taumafa; ma Pūlega a Nu’u. E iai matafaioi a nei pā'aga i faafitauli i nei vaega tetele e 4 o le fuafuaga faatasi ai ma fofō e foia ai, ma o lenei fuafuaga ua tuufaatasia uma ai auaunaga'ma auala e siitia ai le saogalemu i le taimi nei ma le lumana’i.
O le Fuafuaga lenei e aofia ai le Itūmālō Fa’afaipule o Faleata Sasa’e (e aofia ai le afioaga o Vaimoso, Lepea-Se’ese’e,
Vailoa, Vaitoloa, Sinamoga, Moamoa, Alafua, Pesega- Lotopa, Siusega, Ululoloa, T uaefu).
O sui o nu’u/afioaga na auai i le tapenaina o Fuafuaga o le CIM i le fa'apā'aga ma le Mālō o Sāmoa.
Aso o le Sainiga: 22 Iuni 2018 Sui Auai: Saini Afio’aga o Vaimoso
• Faleafa Mataia
• Toala Fuifui Schuster
• Tiufea Leo
• Matavao Sione
• Faamanu Tiufea
Afio’aga o Lepea & Seesee
• Vaitanutu Masoe
• Lotu Petero
• Fainu’ulelei Felise Moors
• Ululu Numia Afio’aga o Vailoa
• Nu’u Pogisa Fagaalii • Ana S. Mataiumu
• Lilo Salesa
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 4
• Selesele Uili
• Nuu Titi Urima Afio’aga o Vaitoloa
• Lepale Faafitu
• Lonise Su’a
• Soisoi Samuelu
• Iiga Laki
• Paloa Koki Mafi
Afio’aga o Sinamoga
• Sailimalo Finau Elisara • Sala Ana Siemsen
• Pipi Malo Vagā
Afio’aga o Moamoa
• Tofilau Uelese • Tunaimati’a Peneueta
• Tanutanupo Semanaia Joe
• Vui Sagato Amosa
Afio’aga o Alafua
• Niuafolau Muliaga Mamaia • Selina Aloiai
• Leota Lalani Anesoni Afio’aga o Pesega ma Lotopa
• Pisapisao Tusa
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 5
• Otila Toa
• Johana Kusa Mose Afio’aga o Tapatapao and Tanumapua
• Ulugia Ene
• Napoleono
• Tolotea Pelila
• Fa’ete Pelila Afio’aga o Siusega, Ululoloa, Tuaefu, and Tuanaimato
• Seve Leiataua
• Toleafoa Pepe Tanielu
• Taoa Fainuu
• Tuigamala Opetaia Liu
‘Ua fa'aaogāina e le Mālō o Sāmoa lenei Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai suiga o le Tau mo le Itūmālō Fa’afaipule o Faleata Sasa’e o se fuafuaga autu e faatinoina ai le Taiala mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga tapenaina i le 2002, toe iloiloina 2006 & 2015. .
O le tapenaina o Fuafuaga o le CIM o loo taulamua ai le Matāgaluega o Puna'oa Fa'alenātura ma le Si’osi’omaga fai ma sui o Matāgaluega a le Mālō ma Fa'alāpotopotoga e fa'amautū le auai o le Mālō o Sāmoa i le tapenaga o nei Fuafuaga ma le faaogaina e avea ma fuafuaga autu aua le faatinoina o le Taiala mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau.
_______________________________ Ulu Bismarck Crawley Ofisa Sili O Pulega Matagaluega O Puna’oa Faanatura ma Siosiomaga
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 6
Faasologa o le ‘Anotusi Uputomua i Sui o Itumalo ii Faapuupuuga iii Uiga o Upu iv 1. Folasaga o le Fuafuaga 1.1 Ta’iala mo le Va’aiga Mamao 1.2 Sini ‘Autū o le Fuafuaga 1.3 Faatulagaga O le Fuafuaga 2. Ta’iala O Galuega
2.1 Fa’amoemoe o le Ta’iala o Galuega 2.2 Auala e Mafai ona Faatupe ai le Faatinoga o le Fuafuaga 2.3 Umi e Faatino ai Fuafuaga
3. Faamatalaga o le Itumalo o Faleata i Sasa’e 3.1 Ta’iga o Meatotino Fausia ma Alagā’oa Faanatura 3.2 Ta’iga o Agafesootai ma le Tamaoaiga 3.3 Tulaga Lamatia o le Tau ma le ‘Anagatā 4. Galuega Fesoasoani mo le Itumalo o Faleata i Sasa’e – Faafanua o le Itumalo 4.1 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga o Vaimoso Faafanua o le Nu’u 4.2 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Lepea ma Se’ese’e Faafanua o le Nu’u 4.3 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Vailoa Faafanua o le Nu’u 4.4 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Vaitoloa Faafanua o le Nu’u 4.5 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Sinamoga Faafanuao le Nu’u 4.6 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Moamoa (Mauga / Vaea) Faafanua o le Nu’u 4.7 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Alafua Faafanua o le Nu’u 4.8 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Pesega ma Lotopa Faafanua o le Nu’u
4.9 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga Siusega, Ululoloa, Tuaefu ma Faafanua o le Nu’u Tuanaimato
4.10 Galuega fesoasoani mo le Afio’aga o Tapatapao and Tanumapua Faafanua o le Nu’u 5. Ata Pu’eina e: MNRE-PUMA (2016 and 2017)
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 7
Uiga o ‘Upu
Fa’afoega Fa’afuase’i Tu'u atu i nu’u le tomai, fausaga ma alagā'oa ‘ina ‘ia mafai ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave toe fa’aleleia i taimi o fa’alavelave fa’afuase’i. Lava Mea’ai E lava mea’ai pe 'ā maua ‘uma e tagata i taimi ‘uma, maua ma lava le tamāo'āiga,
saogalēmū ma mālōlōina, ma fetaui ma o lātou mana’oga tau mea’ai ‘ina ‘ia ola manuia ma mālōlōina.
Maua o mea’ai: Avanoa e maua ai e tagata ta’ito’atasi ālāmanuia talafeagai (fa’amanuiaga) e maua ai mea’ai e fetaui mo se ‘aiga mālōlōina. O fa’auigaga o fa’amanuiaga e pei o se seti o mea mana’omia ‘uma e mafai ai e se tagata ‘ona fa’avae mana’oga e fua i tūlāfono, faiga fa’apolokiki, tamāo'āiga ma agafeso’ota’i fa’avasegaina a le nu’u 'olo'o soifua ai (e aofia ai aiātatau fa’aleaganu’u e pei o le avanoa e maua ai ālāmanuia māsani)
Iai mea’ai: O le iai o mea’ai e lava ma lelei, ‘ua tu’uina atu e fa'aaogā i 'āiga po o mea’ai ‘auina mai fafo (e aofia ai ma mea’ai mai fesoasoani)
Fa’atūmauina: Mo le fa'atūmauina o mea’ai, e tatau ‘ona maua mea’ai e talafeagai i taimi ‘uma mo se faitauga aofa’i o tagata, o se 'āiga po o tagata ta’ito’atasi. E lē tatau ‘ona lē maua avanoa i mea’ai ‘ona o se fa'afītāuli fa’afuase’i (ft. se fa'alētonu o le tamāo'āiga po o le tau) po o ta’amilosaga o ni mea tutupu (ft. lē lava mea’ai ‘ona o mea’ai fua fuata). O le va'aiga la fa'alemāfaufau i le fa'atūmauina, o le iai ma le lava o mea’ai i ona vāega ‘uma.
Fa’aaogaga: Fa’aaogaga o mea’ai e 'auala atu i le lava o mea’ai taumafa, vai mamā, tūmamā ma le tausia o le soifua mālōlōina ‘ina ‘ia 'ausia le ola mālōlōina e tali atu i mea e mana’omia e le tino. E ta’u mai ai ma le tāua o isi mea fa'aaogā e le’o ni mea’ai ‘ina ‘ia lava mea’ai
Lamatia O se ‘auala e ono lamatia ai po o se tūlaga e ono fa’aleagaina ai. Sone Lamatia Nofoaga ‘ua fa’ailogaina e ono lamatia pe ono a'afia ai ‘ona o lamatiaga i se vaitaimi
fa'atūlagaina mo su’esu’ega. E ono sone lamatia 'olo'o fa’atatau i ai le su’esu’ega lenei: ASCHs (nofoaga ma’ale’ale e lamatia ai le talafātai); CEHZs (sone lamatia e tafi’esea ai le talafātai); CFHZs (sone lamatia i lōloga o le talafātai) ma CLHZs (sone lamatia i 'ele'ele solo o le talafātai)
CIHZ (sone lamatia e lōfia ai le talafātai)
- Lōfia o le Talafātai 0 i le 15mASL – sone vave lōfia o le talafātai - Lōfia o le Talafātai 15 i le 20mASL – 5-mita lē mautinoa le pupuni e soso’o ma le sone
vave lōfia (e māfua ‘ona e le’o sa'o 'ātoatoa le LiDAR) - Lōfia o le Talafātai 20 i le 50mASL – sone lamatia fa’aopoopo mo le fa’amoemoe e
fua/fuafuaga o le nofoaga o fausaga e puipui ai mai sunami i tala atu o le laina 0-20mASL. Fa’amolemole mātau lelei, o le lamatia i sunami e aofia ai le 0-20mASL, lona uiga o sone lamatia o sunami e tatau ‘ona aofia ai ma le 0-15mASL ma le 15-20mASL polikone fa'apēnā fo’i ma le 20-50mASL polikone
- Lōfia o le Talafātai 50 i le 55mASL – 5-mita lē mautinoa le puipui o le sone lamatia o
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 8
fa’atulagaga o le sunami (e māfua ‘ona o le lē sa'o 'ātoatoa o LiDAR) IFHZ (sone lamatia vave pāpā i tāfega) i totonu o ‘auvai tofē o vaitafe loloto i vanu - Tāofiofiga o pā o ‘auvai – 5m puipui i so’o se pito o le ‘auvai - Sone 'olo'o totō ai lā'au i ‘auvai o vaitafe e fa’atonutonu ai le tafe solo o le vai – 20m
puipui i so’o se pito o le ‘auvai Ātīna'e Tetele O ātīna'e tetele ma 'auala o feso’ota’iga, e lagolago ai le atunu’u, itūmālō po o le nu’u Ātīna'e Tetele e Ola ai: O ātīna'e tetele e aogā sa'o i le fa’asaoina o le nu’u e mafai ai ‘ona
tali atu ma toe fa’aleleia i taimi o fa’alavelave mātuiā. Ātīna'e Tetele Tulagalua: O ātīna'e tetele e aogā mo ātina'e a le nu’u i aso uma. Ta’iala o Fa’atinoga O se fa’amatalaga e limata’ita’ia ai le fa'aaogāina o le lau’ele’ele ma puna'oa ‘ina ‘ia ‘ausia ‘autū ma’oti, fa’anaunauga ma faiga fa’avae, ma aumai ai se ‘auivi e fa’atino ai galuega ma gaoioiga mana’omia. Fa'afītāuli O se popōlega ma’oti e fa’atatau i māfua’aga ma a’afiaga. Fa'aaogāina o le Laufanua ma Puna'oa O le fa'aaogāina o le laufanua ma puna'oa e le nu’u, mo agafeso’ota’i,
tamāo'āiga po o isi fa’amanuiaga (ft. fa'aaogāina o le fanua e aofia ai vāega 'olo'o fa'aaogā e le nu’u po o meatotō, fa'aaogāina o puna'oa e aofia ai le ‘eli ma la’uina o le oneone, ‘eli ma la’u ma’a po o fāgotaga).
Ola E fa’atatau i le ōlaga o se tagata po o se vāega “ ‘ia fa’amautū mea mana’omia – mea’ai,
vai, fale ma lavalava – o le ola”. Tulimata’i O le fa'agāsologa o fua e tulimata’i suiga aogā po o a'afiaga o polokalame ma galuega ma
fua āga'i i tapula’a, la’asaga ma taunu’uga na mate’ia 'ole'ā tutupu Gafatia: O le mafai ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona toe fa’aleleia.
Gafatia o Nu’u: O le mafai e le nu’u ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona fa’aleleia mai
a’afiaga mātuiā e lamatia ai. Gafatia Fa'alenātura: O le mafai e mea fa'alenātura ‘ona fa'amāsani, tali atu ma vave ‘ona
toe fa’aleleia mai le fa'agāsologa fa'alenātura po o mea e lamatia ai. A’afiaga O le tūlaga e ono tupu ai se mea ma a’afia ai fa’anaunauga. E fua āga'i a’afiaga ma mea e
ono tutupu. O le fa’auigaga o le Fuafuaga o Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u o mea e ono tutupu i ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna’oa o mea e ola, o fa'ato'aga ma puna'oa o le talafātai (lava mea’ai) e ono lamatia ai fanua i gā’uta ma le talafātai ma ono fa’aleaga ai meatōtino, ola ma le laufanua ‘ona o fa'agāsologa fa'alenātura.
Tagata e a’afia ai O tagata ma fa'alāpotopotoga e ono a'afia ai pe ‘ua a'afia fo’i, pe fa’apea ‘ua a'afia ai ma
lātou ‘ona o se fa’ai’uga po o se gaoioiga. E ono fa’auiga fo’i ‘ina ‘ia aofia ai ma i latou e fia mālamalama ma fia ‘auai.
Fuafuaga Fa’ata’atia O le fa’atonuga po o se fa’asologa o gaoioiga e fai ‘ina ‘ia 'ausia se vāega patino. Suigatā O le tūlaga e o’o i ai se meatōtino fau e ono āfāina ma fa’aleagaina i a’afiaga o le talafātai
ma lē faigōfie pe faigatā, taugatā pe taugōfie ‘ona suia. E tutusa le fa’auigaga o le suigatā
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 9
ma le mauagatā i le fa'aaogāina o le Fuafuaga o Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u ‘ona e tai uiga tutusa ‘upu o le suigatā ma le mauagatā i fa’a’upuga fa'asāmoa.
Manulautī O se va'aiga mamao e tini i ai se fa’anaunauga .
1. Fa’ailoaina o le Fuafuaga o le CIM
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 10
1.1 O le Vaaiga Mamao
Ua saunia le Fuafuaga mo le Siitia o le Malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau (CIM) mo le Itūmālō o le Faleata Sasa’e e fai ma vāega o Fa’atupega Fa'amāsani a le Mālō o Sāmoa – Polokalame e Si’itia ai le tulaga gafatia o Nu’u Talafātai o Sāmoa ona tali atu i Suiga o le Tau. O le Fuafuaga mo le Siitia o le malupuipuia o Nuu ma Afioaga mai Suiga o le Tau o se tasi lea o māfua’aga laualuga i le fa’atinoina o Fuafuaga Fa’ata’atitia, lea na taliaina āloa'ia e le Mālō o Sāmoa iā Fepuari 2001 ma toe fa’afou i le taimi nei i le 2015 e fai ma fa’atonuga o le Fuafuaga Fa’ata’atitia ‘ina ‘ia si’itia ai le maua’a o nu’u, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura e fa'aaogā ai le feso’ota’i 'ātoa o le va’ai mai le tuasivi i le ā'au. E iai le manulautī e 'auga i ai le Fuafuaga Fa’ata’atitia: E fa'aaogā e le Fuafuaga o le CIM le manulautī lea ma fa’ailoa mai fa’atinoga mo’omia mo nu’u ma le mālō e fa’atino fa'apā'aga ai le Fuafuaga Fa’ata’atia. O le maua’a o le fa'amāsani, tali atu ma vave ona toe fa’aleleia ‘ina ‘ia fa'asoasoa tatau e le nu’u le si’osi’omaga, agafeso’ota’i ma le tamāo'āiga. (Fuafuaga Fa’ata’atia o le CIM, 2015). 1.2 O le 'Auga o le Fuafuaga o le Fa’afoega Feso’ota’i ma Nu’u (CIM)
O le 'auga o Fuafuaga o le CIM o le fesoasoani i nu’u ma le mālō ‘ia si’itia le tulaga gafatia e ala i le fa’ailoa o gaoioiga fa’atino ma fofō ‘ua iloa e aupito lelei e tali atu ai i fa'afītāuli ‘ua fa’ailogaina. E lē o fofō ‘uma e mafai ‘ona fa’agaoioi vave i le taimi eni, ‘ae o le fuafuaga e fa’amautinoa ai fa’afitauli ma filifiliga ‘ua fa’ailoaina mo le fa’aleleia o ōlaga o le nu’u, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma alagā'oa mo se vaitaimi ‘umi.
O le Fuafuaga o le CIM 'ole'ā:
1. Fa’aleleia ai le mālamalama o le nu’u i a’afiaga lamatia mai le tuasivi i le ā'au;
2. Mafai ai e le nu’u fa’apea ma i lātou 'olo'o maua mai ai le ‘au’aunaga ‘ona fa’atino, fa’atupe ma maua mai
fesoasoani fa’apitoa i vāega uma fa’atatau i le tau, e fa’aitiitia a’afiaga e lamatia ai le laufanua ma le talafātai
o nu’u.
3. Mafai ai e le nu’u ma i lātou 'olo'o faia ‘au’aunaga mo le mālō e ala i 'au'aunaga tau ātīna'e tetele, ōlaga,
si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura ‘ona fa'amāsani, tali atu ma toe fa’aleleia mai afā.
1.3 Fa'atūlagaga o le Fuafuaga
E lua vāega o Fuafuaga o le CIM e tofu ma le fa’amoemoe e patino i ai.
• Tapenaina o le Fuafuaga, 'o lo'o fa’amatala mai ai le fa'agāsologa o le iloiloina o Fuafuaga faatasi ma sui
auai o Nu’u , o le Mālō ma isi sui 'olo'o iai o latou faamoemoe i le vāega o Fuafuaina.
• Ta’iala o Galuega, o loo fa’amatala ai Fuafuaga ma galuega ua fautuaina na afua mai i galuega sa faatino,
Ua faailoa ai foi ma paaga/matagaluega e faatinoina ia galuega fuafuaina. O loo faapea foi ona faafetaia
fa’apitoa i totonu o lenei Taiala o Galuega sui uma na 'auai i le tapenaina o nei Taiala o Galuega.
2. Ta’iala o Galuega
2.1 Fa’amoemoega o le Ta’iala o Galuega
Tulaga Gafatia o Suiga o le Tau – Ōlaga i le Nu’u, Ātīna'e Tetele, Si’osi’omaga ma Puna'oa Fa'alenātura i
Suiga o le Tau ma Mala Fa'alenātura
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 11
'Olo'o fa’ailoa mai i Ta’iala o Galuega fofō e si’itia ai le tulaga gafatiae nu’u i le vāega Fuafuaina ma ‘auala e fa’atino ai ia fofō. 'Olo'o fa’avasega fofō mo vāega ‘ese’ese fa’atatau i auala le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, ma e i le feoloolo i le maualalo le maua’a o ia fofō. 'Olo'o fa’amauina fo’i pe 'ā iai se fofō e maua ai fa’amanuiaga a isi vāega o le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, i lalo o “Isi Fa’amanuiaga”. O le matāfaioi fai fa’atasi a nu’u ma le mālō fa’atinoga nei. O le matāfaioi a le mālō le tu’uina mai “Fa’alaua’itele” i le atunu’u ma itūmālō, ātīna'e tetele ma ‘oloa mo tagata lautele, ma fa’amanuiaga e maua mai ‘au’aunaga tau le si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura, ‘ae o le matāfaioi a nu’u le silasila i le lōtoifale e fa’atautaia ai ātīna'e tetele ma ōlaga masani e feso’ota’i ma fa’atinoga nei. 'Olo'o fa’ailoa mai fo’i vāega ma a latou matāfaioi mo le fa’atinoina o gaoioiga mana’omia. E tatau ‘ona iloilo fa’atasi fofō mo le Itūmālō ma le Nu’u i le tūlaga e feso’ota’i ai matā'upu i le ōlaga o tagata, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma puna'oa fa'alenātura. O le matāfaioi lea a pā'aga ‘uma e lua, o le ō mai fa’atasi e fa’afoe atina’e feso’ota’i ma nu’u.
O le matāfaioi masani lava a Ali’i ma Faipule ma 'Āiga i totonu o le nu’u, o le fa’atino o fofō e feso’ota’i i le ōlaga, ātīna'e tetele, si’osi’omaga ma le puna'oa fa'alenātura. E ono maua mai le Mālō fautuaga ma alagā'oa e fesoasoani ai i le nu’u i le fa’atinoina o ia fofō. O le tele o ia fofō e fa’amanuiaina ai fo’i nu’u ma itūmālō mai ātīna'e tetele ma puna'oa, ma ‘oloa o le si’osi’omaga e fa’asoasoa i nu’u. E tatau ‘ona silasila i ia fofō o se galuega feso’ota’i fa’atasi e fa'amālosia ai le maua’a o nu’u i ona vāega ‘uma.
2.2 ‘Umi o le Fuafuaga
E ta’isefulu tausaga ma toe iloilo Fuafuaga o le CIM ‘ae ta’ilima (5) tausaga ma tulimata’i pea fofō fa’atinoina i le vaitaimi lea o le Fuafuaga ‘ina ‘ia mautinoa 'olo'o lelei ‘ona fa’atino fofō mana’omia ma si’itia fo’i le maua’a o galuega e fa’aleleia. E fa’afeso’ota’i le 5 tausaga o tulimata’i le Fuafuaga o le CIM fou ma le 5 tausaga ma toe iloilo fuafuaga ma polokalame 'autū aoao mo Sāmoa: Ta’iala mo le Ātina'e o Sāmoa (SDS). 'Olo'o fa’amauina i Fuafuaga o le CIM fou le iai o nisi o fofō e silia ma le 5 tausaga o fa’atino, a o isi e o’o lava i le 10 tausaga o fa’atino ‘ona o le lavelave o fa'agāsologa o fuafuaga, fa’atupega ma le fa’apolokalameina o pāketi mana’omia e fa’atino ai ia fofō.
O fa’atinoga au’ili’ili o se fofō e fua i ai mea mana’omia e tulimata’i ma Fa’ailo 'Autū o Galuega Fa’atino.
2.3 Fa’atupeina o le Fuafuaga
O fa’atinoga o fofō pito lelei o le taumafaiga fai fa’atasi a sui ‘uma mai fa'alāpotopotoga fa’apitoa, o pā'aga fesoasoani i le fa’atupega ma sui lava mai itūmālō ma nu’u. E 'ese'ese auala e fa’asolosolo atu ai le fa’atupega o nisi o galuega e āmana'ia ai le Mālō o Sāmoa ma 'auala fa’apolokalame e tali atu ai i a’afiaga o le suiga o le tau i ana ātīna'e alualu i luma. 'Olo'o taumafai i le mea e gata ai e fa’amuamua galuega mana’omia e fau ai le maua’a o Sāmoa ma ona nu’u e ui 'olo'o iai fo’i isi galuega e le’o mafai ‘ona fa’atupe e le Mālō i le taimi lava lea. 'Ole'ā fa’atino fofō pito i lelei i se fuafuaga fa’ata’atia e fa’asolosolo mai tupe maua, pe 'ā fa’apea o se galuega fa’amuamua a le CCA, e fau ai le maua’a o nu’u ma Sāmoa i lona aotelega. O aiaiga nei e fua i ai le fa’amuamua o fofō pito i lelei a le CCA mo le fa’atupeina:
• 'olo'o solo lelei le ātīna'e mana’omia e tusa ai ma fa’anaunauga o Fuafuaga Fa’ata’atia a le CIM;
• 'olo'o ma’oti le ātīna'e lea i fautuaga o Fuafuaga a le CIM
• aofa’i o tagata 'ole'ā fa’amanuiaina mai le ātīna'e lea, e pei o le aofa’i o tagata e manuia ai
• e 'umi le ola o le ātīna'e e fesoasoani ai i le nu’u
• itiiti pe lēai se a’afiaga tele i le si’osi’omaga
• 'ole'ā si’itia le maua’a mai le ātīna'e
• e vave 'ausia le toe fa’aleleia o le ātīna'e
• 'ole'ā fa’aitiitia a’afiaga mai le ātīna'e
• 'olo'o fa’amuamua fo’i i isi Fuafuaga a Vāega po o Fuafuaga Fa’ata’atia Aoao
Na fa’atupe e le Faletupe a le Lalolagi le Polokalame Fa’ata’ita’i mo le Maua’a o le Tau e Fa’aleleia le Maua’a o le Tau mo Puna'oa o le Talafātai ma Nu’u (PPCR ECR) ma tapena ai pepa ‘autū e lua (2):
➢ Fuafuaga e Fesootai ai Nu’u (CEP) – o ta’iala 'olo'o i le CEP o se meafaigaluega pito i lelei e
fa'ato'atele ai tagata mālamalama. E mafai ‘ona fa'aaogā e le CSO ma nu’u e fesoasoani ai iā i lātou
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 12
lava pe 'ā talosaga mo fa’atupega lāiti mo ātīna'e e ō fa’atasi ma isi faiga 'olo'o fa’atupe ai ātīna'e
lāiti e pei o le CSSP ma le UNDP-GEF SGP.
➢ Soā Polokalame i Itūmālō (DSP) – o ta’iala 'olo'o i le DSP e fa’asino tonu i itūmālō ta’itasi po o
polokalame tu’ufa’atasi a itūmālō e manuia ai se aofa’iga to’atele.
A mātauina ‘auala fa’apolokalame a Sāmoa i le CC ma le CCA, o pepa 'autū ia e fa’ata’imua i ta’iala a pā'aga ātīna'e, o sui fa’atino ma isi 'olo'o a'afia e va’ai i 'auala pito i lelei e fa'atōtoga ma lagolago ai polokalame fa'amāsani i suiga o le tau e fa’atalanoa ma nu’u ma itūmālō. O nu’u ma itūmālō 'olo'o fa'aaogāina polokalame ia a le CCA 'olo'o lātou 'ausia le tele o fa’ailo 'autū i vāega 'ese'ese o Fuafuaga i Vāega, ma 'ausia fo’i ma fa’ailo 'autū a le atunu’u 'olo'o i totonu o le Ta’iala mo le Ātīna'e o Sāmoa (SDS).
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 13
3. Faamatalaga o le Siosiomaga o Le Itumalo o Faleata i Sasae
3.1 Ta’iga o Meatotino Fausia ma Alagā’oa Fa’anatura O le itumalo o Faleata i Sasae o loo aofia ai nuu mavae e iai Vaimoso, Lepea ma Vailoa, faapea ma nuu e lē o ni nuu mavae e iai Sinamoga, Moamoa, Alafua, Seesee, Tuaefu ma Ululoloa. O le Itumalo o Faleata i Sasa’e o loo taoto i le itu i mātū o le motu o Upolu i totonu lava o le taulaga o Apia. O lona laufanua e fesuisuia’i mai i lau’ele’ele e ta’oto maualalo ae lumafale i le talafatai ma laufanua maupu’epu’e e malifa aga’i i vanu o loo tafe ai vaitafe i auvae mauga o le Mauga Maugafolau ma le Mauga o Vaea o loo lilifa agai i laufanua tū-ā-uta toe tifatō o Tanumapua. E tolu vaitafe tetele ma e feoloolo nai alia o loo tafe i tototnu o le itumalo. A oo ina mamafa timuga ona tafe maualuluga lea ma pāpā vaitafe nei ma tafe atu i totonu o nuu ma oo atu i auala tetele e pei o le Alatele o Vailele ma le Alatele o Vaea ae faapena foi i ala gālue. O se faafītauli mātauina o ālāvai. O alasopo itūvai i Vaimoso ma Moamoa sa faaleleia ma o ‘ōgā-paipa simā sa fufulu ma faamamā ese mai otaota ae peitai, o le mamafa o timuga faaumiumi na mamafa ai ‘āvega a alasopo itūvai nei e pei foi o isi i totonu o le itumalo, ma ua iloa foliga o le afāina i le vai. Na mātauina lea tulaga i le alasopo itūvai i Sinamoga lea sa talu ai nei ona fauina faalautele ona autafa. O se alasopo itūvai i laufanua maualuluga o Tanumapua e lolovaia so’o ma taofia ai feuia’iga. O le alasopo itūvai i tuafale o le Iunivesite a le Pasefika i Saute i Alafua, e masani ona tumu i otaota tetele lona alavai simā ma mafua ai lōlōga mātuiā. O le malīfa o le laueleele faatasi ma le tafe faanatura o le vai i lalo o le a’ega ma agai i le nuu, e ala ai ona a’afia aiga e 30-40 i Sinamoga pe a lolovaia le nuu mai le vaitafe. Ina ia faafetaia’i i le vai o lologa, ua fauina ai e le nuu se pa maa e tusa ma le 25 mita lona umi e puipuia fale o le afio’aga o loo i tafatafa o le auala gālue. O se auala laupapa i Sinamoga e tasi lona ala taavale o loo mafai ai ona fesootai atu i le Lotu Katoliko ma fale tu-ā-uta o loo i le itu mauga. O le auala laupapa lenei e mafai ai ona oo atu ai i le lotu tele a le nuu ma sa faaleleia ina ia mafai ona uia e taavale mamafa ma malolosi. O auala tele o loo tulaga lelei i le vaai lautele; peitai, e iai lava foliga vaaia o le mafatia ona o a’afiaga ma faaleagaga a lologa, aemaise pe a latalata i mea e sopoia ai vaitafe. O auala gālue i nuu-tu-ā-uta agai i Tanumapua ma Lepea (auala gālue i maa faasee) ua maea ona toe fa’atāina ina ia lelei fesootaiga i fale nofo i nuu –tū-ā-uta. O augutu o isi vaitafe ua ‘āia ma ua faaopoopo atu ai taetafe ma ma’ama’a ninii i le vaega o laufanua maualalalo pito i gatai o le vaitafe. E lauiloa tele lea tulaga i Vaimoso ma Sinamoga ae e taatele foi i le itumalo atoa.
O loo totoe pea vaega o togātogo i le fasi eleele o le talafatai i luma o Vailoa, Vaimoso ma Lepea. Sa iai galuega fai sa toe tanumia ai i eleele fou ia faataufusi o togātogo o Vaimoso ma Lepea, auā le atinaeina o pisinisi ma fale o aiga. O fale fou o loo fasia nei i luga o le apitagalu i Lepea ma le taligalu e tusa ma le 6 mita le umi, lea na fausia lava e nuu e faaaoga ai ma’a lapopoa faaleogalua. E tetele galuega o le toe tanumia o eleele fou i le isi itu o togātogo i Vaimoso, ua punitia ai le tafe o le vai i le sami ma mafua ai ona tupu soo lologa. O le tuaoi aupito i gatai o le matafaga ma le sami o Faleata i Sasae, e mafuli lava i le pala mai le laueleele vailaloa i le Faga i Vaiusu, ma o le alavai tele foi lea mo le eleele tu-ā-uta o Fuluasou ma ona fale apovai fesoasoani. I aso ua alu, o le a’au tu-ā-uta i le matafaga sa avea ma se tasi o vaega aupito ‘oa i figota tai lua atigi ma isi figota e fai atigi. Talu mai le 1970, ina ua amata le eliina faapisinisi ma le tanumia o fanua i eleele fou i le Faga i Vaiusu, ma ua faateleina le iliili ninii ona ua saosaoa le faatuputupulaia o le aofai o tagata i nuu-tu-ā-uta, na lagona ai le popole o le itumalo o Faleata ona ua otaotā tele le a’au tu-ā-uta o le matafaga, mai otaota lafoai a fale o aiga ma fale gaosi oloa, auala mai i alavai mo vai timu, vai eli, vaipuna ma vailaau mo faatoaga. O le maualuga o tulaga o meaai faapea ma ituaiga siama maua i feau mamao ua lipotia mai i le vaimea lenei. O le pito i tua mai o le aloalo ua maua ai teuga ‘amu faaputuputu e matagi malolosi, ma ua faaleagaina e afā o Ofa ma Val, ae na o ‘amu ola o loo maua i le a’au aupito i tai o le gataifale. O auala masani o fagotaga i togātogo, ua tele tausaga e le o faaaogāina ona o le fefefe o nuu i le otaota i le vaega o togātogo faapea ma le faateleina ai o le pala i gatai.
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 14
O meaola faalafuā uma o loo maua i totonu o le itumalo e le gata i nofoaga fou o loo nonofo ai tagata, a o laueleele apovai i Apia ua osofaia e meaola ese ma le faomalo mai fafo e pei o tamaligi, pulu vao ma pulu mamoe, alii o le po, tulipe Aferika, ma le ituaiga vao o le mint e mafai ona faamanogi ai meaai. O gaoioiga uma mo le faatamā’iaina o meaola faalafuā i le vaega apovai, e tāua ia e faamalosia ai le taofiofia o le suavai ma faaitiitia ai lologa.
3.2 Ta’iga o Agafesootai ma le Tamaoaiga E sefulu ma le fa nuu o le itumalo ma e aofia ai Vaimoso, Lotopa, Pesega, Alafua, Moamoa, Sinamoga, Lepea, Vaiola, Ululoloa, Siusega, Tuanaimato, Tafaigata, Tanumapua ma Tapatapaō. O le tolu o ia nuu, o nuu mavae, ae o isi uma o fanua saoloto ma tutoatasi. O nuu uma e i eleele tu-ā-uta ma e leai so latou fesootaiga tuusao ma le talafatai vagana Vaimoso, Vailoa ma Lepea e fesootai ma tū lata i le sami. O loo iai atina’e o fale i luga o itu-mauga i Sinamoga, Moamoa ma Tanumapua. O Vaimoso o se nuu e ‘oa ma māta’ina lona tala faasolopito, ona o le nofoaga fanau o le Tutoatasi o Samoa mai ia Niu Sila i le 1962. O loo iai i Vaimoso se fale itiiti ae māta’ina lona faasinomaga ma o ina na potopoto ai au tau o le saolotoga mo le savali i Apia. O le Itumalo foi lenei o loo iai le Malumalu a Mamona i totonu o nuu ua tuufaatasi o Lotopa ma Pesega. E silia i le 12 aoga e aofia ai aoga tulagalua, aoga maualuluga ma aoga amata faapea ma le Iunivesite a le Pasefika i Saute i totonu o le itumalo. E tofu le nuu ma lana aoga e tasi pe sili atu foi o loo iai. E faapena foi falesa, e tofu le nuu ma le falesa po o le sili atu foi o loo tu ai. i lona tuufaatasiga, e silia i le 20 falesa o i totonu o le itumalo atoa, ma o loo iai ituaiga nei: Katoliko, Ekalesia Faapotopotoga Kerisiano o Samoa, Lotu a le Au Paia o Aso E Gata Ai, Lotu Metotisi, Lotu Patipati ma isi talitonuga a Mamona. I tulaga o taaloga, o loo iai malae taalo a aoga, o vaega o aoga maualuluga e mafai ona faaaoga i taaloga. O le suavai o le auaunaga tāua lea i le itumalo faatasi ma isi punaoa. O le faatanoa vai o Fuluasou o loo i Tanumapua e tautuaina nuu-tu-ā-uta ae pau o lona, e laititi le faatanoa ma e mātūtū i aso e itiiti ai timuga. O le vaitafe o Sou e auala mai ai le suavai mo Lepea, Vaimoso ma Vailoa faaui ane i le pamu i Lepea. O le laina o le vai i Alafua e ui mai ai le suavai i Alafua ma Moamoa. E tele foi vaipuna i totonu o le itumalo ma o le isi lea auala e maua mai ai le suavai mo Lepea, Vailoa ma Moamoa (peitai, o le vaipuna i Moamoa e le o maua lea e le atunuu i le taimi nei). O loo iai foi tane vai o loo faaaoga solo i totonu o le itumalo. E lua vilimaa i le itumalo, tasi i Vaimoso ma le isi i Moamoa ma o lea sa i Moamoa ua faatau atu ma ua vaevaeina mo le faaaogaina e latou o nonofo ai. Ona o le tele o le vaegā eleele tūmaoti o loo i totonu o le itumalo, o lea ua tele ai vaevaega fou ia ua faia i le nofoaga latalata i le Lotu Katoliko, mo le toe fetuunaiga o aiga sa togi lisi mai fanua o le Lotu Katoliko i Apia tutotonu. O le malosi’aga po o le paoa o loo aumaia e le EPC mo le itumalo atoa ma laina eletise, e tele lava ina mulimulita’i i auala tetele ma auala gālue ma fa’aau atu ai laina eletise i fale o aiga. E tele taimi e lē talafeagai ai le tatā’iga o laina eletise latalata tele i le auala tele po o augutu o vaitafe ma fale o aiga. I se faataitaiga patino, o laina eletise i Vaimoso o loo tata’i latalata ane, e tusa na o le ‘afa mita mai le ‘augutu o le vaitafe lea ua amata ona ‘āia. Talu ona faaofi mai le telefoni feaveai ma iai le tauvaga i le va o kamupani telefoni e lua o le Digicel ma le Bluesky, o le tele o telefoni e ta’i i laina, ua faasolo ina mou atu ona ua so’o le auaunaga a telefoni feavea’i i le itumalo atoa ma le motu o Upolu. Ona o nuu e tu taulaga i eleele lautele o Apia, o le toatele o tagata o le nuu e faigaluega i galuega faa-pisinisi ma galuega tetele i totonu o le Itumalo Tutotonu o Pisinisi. O ni isi o nuu tu-ā-uta e maua o latou totogi masani mai maumaga ma togālaau. E matua’i tāua tele lea i Tanumapua ma Tapatapaō o loo iai faatoaga e maua ai fualaau aina suamalie ma fualaau ’aina mata e ave i le maketi i Apia faapea ma le falemai. O “papa-faasee” o ni vaaiga faatosina faanatura ia o loo fesoasoani i nuu-tu-ā-uta o Lepea aua ni tupe maua mai tagata turisi mai fafo ma tagatanuu foi. O loo lagolagoina le itumalo lenei e faleoloa o nuu, o fale gaosi oloa ma gaoioiga faa-pisinisi o loo faaaogaina ala tetele ma auala gālue o nuu. Ua faatuina nei foi se Ofisa o Leoleo i totonu o le Lotoa mo Taaloga i Faleata, o se
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 15
galuega fesoasoani na faataatia mai i le Fuafuaga Faapuleaga Tuufaatasi a Afio’aga i le 2007 ma faatino mai ai loa i lena taimi. E faapena foi le Nofoaga mo Fuimu ma Faalavelave Faafuasei. O le suiga pito i tautele i totonu o le itumalo lenei o le faatuina o le Lotoa o Taaloga i Faleata, o loo api ai le anoai o fale taalo e iai: Nofoaga Tutotonu o le Taaloga Aau; Fale Tutotonu o le Taaloga Soka ma ona Malae taalo; Potu o Tāgapolo; Nofoaga Tutotonu o Siigā Uamea Mamafa, ma le Fale Tutotonu o Lakapi ma totoga mo Taaloga. O le nofoaga foi lea o le atu fālega mo Fesoasoani mo Tagata Sauāina a Samoa ma le Ofisa o le Koluse Mumu a Samoa.
3.3 Tulaga Lamatia o le Tau ma le ‘Anagatā Ua moomia vave lava le malamalama o afio’aga i fesuiaiga o le tau ua iai nei Samoa ma iē luā. Ua maea nei se suesuega i le 2011 o loo otooto mai ai suiga o le tau i Samoa, nei ma ā taeao mai le 1990 -2030 e o’o atu i le 2090. Ua faaalia e lea suesuega e faapea: e faaauau pea ona siisii le vevela o Samoa ma e iai aso e matuā vevela ai; faateleina foi ia aso e matuā timuga tetele ai lava; o le a faaitiitia ia le numera o matagi malolosi ae faateteleina le malosi o matagi; e tumau pea ona siisii le maualuga o le suasami ma faapena ona siisii le ‘a’ava o le suasami o Samoa, ma lamatia ai le ola lelei o meaola i le ā’au-amu tainane meaola uma o le sami. O le Fuafuaga Faapuleaga Tuufaatasi a Afio’aga i le 2007 mo Faleata i Sasae, ua faamauina ai i ni faafanua vaega ma’ale’ale uma o le laueleele i tafatafa o le talafatai ma le tele lava o ‘ōgā’ele’ele maualalalo o le CFHZ ma le CEHZ ona o le lāina e a’afia gofie ai i faalavelave faanatura, suiga o le tau ma ona fesuiaiga. O le tele o nuu i totonu o le itumalo o loo i eleele tu-ā-uta vagana ai Vaimoso, Lepea ma Vailoa, nuu ia o loo i le talafatai i gā’uta o lo latou tuaoi tonu ma le Faga i Vaiusu, lea o loo lofia ma ufitia e se tasi o togātogo tele i le atunuu, e ui ua tele se vaega o lea togātogo ua maea toe tanumia i eleele fou mo atinae i tausaga ua mavae. O Itumalo o Faleata i Sasae o se vaega o le taulaga lautele o Apia o loo maualuga le lāina ma lamatia ai mai suiga o le tau ma le leai o se amana’iaina o ni faamatalaga ma ni faamaumauga fitoi tonu i le tau o ‘ogāeleele e ono sātia. E pei ona matauina, e maoae ‘ogāeleele iloga o loo iai atinae i le taimi nei, o loo lamatia mai le siitia o le maualuga o le sami, fati maualuga o galu mai afā, o lologa ma faafitauli faasino i alavai. E faapei foi o lena, le faalautelega i tua o le taulaga ua mafai ai ona fai atinae fou i laufanua maualuluga o Faleata i Sasae (mai Tapatapao i Laloanea) lea ua faateleina ai lologa ma a’afiaga i eleele solo talu le faalautelega o pa povi ma isi atinae, lea ua atili faateteleina ai le avanoa e satia ai nofoaga fou i mea maualalalo ma ona galuega tetele. O a’afiaga mai matagi malolosi o Eveni i le 2012 e tau mai ai iina ituaiga faalavelave e ono lamatia ai atinae fai. O ni teuteuga i le Fuafuaga Faapuleaga Tuufaatasi a Afio’aga ua faalauteleina ai laufanua lamatia (talafatai ma nuu-tu-ā-uta), o tulaga lamatia o le tau ma ni tali e siitia ai le anagatā, ua i lalo o lana faamalumaluga. O le aofia o le siosiomaga mai le “tuasivi i le ā’au” o se auala ua faaaogaina e mautinoa ai, o faalavelave uma, o ni a’afiaga ma ni tali faaleoleo e foia ai faalavelave, o le a faamaopoopoina i se auala tuufaatasi.
Tulaga Lamatia o le Talafatai: O le ‘āia o vaega eseese o le talafatai, o le iuga lea o feuiaiga o taetafe ma otaota i le matafaga, aufaatasi ma gaoioiga o alavai i le a’au (Ata 1). O le sone i le talafatai i le va o Sogi ma Mulinuu e tumu i taetafe ma toa mai le laueleele ia e ono āfua mai tāfega i luga o le ele’ele ma vaialalo o le eleele, ui mai i paipa e le tatau ona lāina i luga o le eleele. O le maualuga o le taetafe ma toa i le taimi o gaioiga e tanumia ma faaleaogaina ai a’au ‘amu i le vaega lea. E le gata i lea, o gaoioiga o otaota o le laueleele mai atinae televavave o le taulaga, ua tele ai faafitauli mo meaola o le gataifale i le vaega lenei o le itumalo o Faleata, ona e mōmole ‘amu o le a’au i le lolofi mai o otaota ma le maualuga o toa o taetafe ia e iu uma i le gutu o vaitafe laiti, ma mafai ai e galu ona faatupu ni felavasa’iga o alavai/āva i luga o se tulaga o le a’au, e pei ona faaalia i le Ata-1. O le felavasaiga o alavai o a’au ia e aufaatasi ma taetafe uumi o otaota i le matafaga, e vaaia ma faamaopoopoa le fela’uaiga o uta tetele o oneone i le sami loloto, ae le o le galuega tau le eliina o oneone i le faga i Vaiusu. O lea taumatega e faavae i le iloa, o le toelau i sauté-i -sasae o le foeuli tāua lea o le feuiaiga o taetafe uumi o otaota i le matafaga. Ua avea pea lologa o ni mea ogaoga i nuu e iai Vaimoso, Lepea, Seesee, Pesega ma Lotopa. Ua matauina le tafe atu o
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 16
suavai i luga o le eleele ma suāvaialalo i ni felavasaiga tetele o sō’oga ma faagā’au-lāva i tafatafa o le Fausaga o Salani ma e fesootai uma nei felavasaiga i le ‘ogapaipa tele e ui atu ai le suavai i fafo i le talafatai faasolo mai Sogi i Vaiusu. Peitai, afai ae lāina sō’oga ia ma felavas’iga o pu-lāva po o faagā’au-lāva, ona tutupu lea o lologa. E taunuu lea tulaga ona o faupuega oneone mafiafia o loo taatitia i tafatafa o le sone lautele o togātogo i le talafatai, faatasi ai ma le faateleina o laufanua toe tanuina i eleele fou e faaleleia ai mo galuega atiae. O mea ia e ala ai ona toe foi le suavai-ā-luga ma le suavai-ā-lalo i eleele tu-ā-uta ma pāpā faafuasei (‘amoti) ai lologa i laufanua i le talafatai (Ata.-1). O faupu’egā oneone ia e tā’ua, e maua mai i le feuiuiaiga o taetafe ma ni taei’a e tele, na ‘āia mai i papa-maa o le eleele, ma feaveai atu i le talafatai e galu fafati.
Ata 1: Vaega o le talafatai i le va o Sogi ma Vaiusu ma le sone o le togatogo, faatumulia e taei’a ma taetafe ‘āia mai le eleele. Felavasaiga o laina ma fesootaiga i le a’au i le itu i mātū i sisifo o Mulinuu o loo feagai tonu ma le fela’ua’iga o uta oneone i vai/sami loloto. Faafanua: Aleni Fepuleai, 2017
Tulaga Lamatia o Eleele tu-ā-uta: Ina ia tāgatasi pea i le faiga lea o le “tuasivi e oo i le a’au” (R2R), o le tekonolosi fou o le LiDAR lea e fuaina faamatalaga o loo faaaogāina i le tusiga o faafanua, lea ua faaaogāina e sailia ai ni eleele tuā-uta e ono lamatia, ma ni mea e lamatia ai mai lologa o le eleele, eleelesolo i alavai ma ni taetafe. I faatalatalanoaga ma nuu, na molimauina ai o le tele o mataupu tau le lamatia o le talafatai e pei o lologa o alavai, lolovaia o eleele maualalo, lē mafai ona taofiofi le tatafe solo o le suavai, otaota mai alalaupapa ma nofoaga lafoai iai otaota ma taetafe lea e faapea e afua mai i le soona tāina o le vaomatua, suiga o le faaaogaina o fanua, leaga alavai i tafatafā-ala atoa ai ma le leaga o fuafuaga e gafataulimaina ai le faaaogaina o le eleele. O ia suiga i le faaaogaina o le eleele e aunoa ma se fuafua tatau e aafia ai alavai faanatura, suavai e tafe mai fanua tuaoi ma suāvaialalo. O otaota ma taei’a po o to’a e mafai ona oo atu i siosiomaga o le talafatai ma tafe atu i le aloalo ma le a’au. Ma i aso o sau, o le a faaitiitia le tulaga lelei sa iai le aloalo ma a’au, e fai ma to’a faanatura i suiga o le tau ma faalavelave faanatura. O faalavelave lamatia e iai eleelesolo ma maa solo, e tele ina tutupu i nofoaga e pei o Sinamoga, Moamoa Vaea, Moamoa –fou ma Tuaefu (Ata-2). O faalavelave faanatura ia e aufaatasi ma le fausaga o maa o le lava i Salani e tele na’uā so’oga, tele fegaua’iga ma lotulotu lona satia i uiga matuiā o le tau. O laina togitogi lanu moana vaivai (Ata-2) i le va o Moamoa ma Vaimoso, e fai ma sui o galuega i papa maa e ono solo i le lumanai. O fua faatatau a laina ia o loo faavae i luga o ‘alā lapopoa ia e faapea na faatolotolo mai i lalo mai le Mauga o Vaea.
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 17
Ata 2: Faailoa ai ni isi o nuu e ma’ale’ale i eleele solo i le vaega i sisifo o le Mauga o Vaea. Gaoioiga tau eleele solo ma papa-maa solo e masani ona fealumi faatasi ma vaega o mafui’e. Fa’afanua: Aleni Fepulea’i, 2017
Nofoaga o Iloiloga i Faleata i Sasae
Suavai Aoina e le SWA i Seesee – faasoa atu ai suavai paipa i aiga uma i nuu-tu-ā-uta o Lepea e le o mafai ona maua se suavai, lagolagoina e soa-atinae lapopoa a le PPCR-ECR Ata: MNRE-PUMA, 2017
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 18
4. Galuega Fesoasoani mo le Itumalo o Faleata i Sasae
Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Galuega
Fuafuaga Talafeagai a Vaega
Faaleleia Alavai
Silasila ane i tulaga tau alavai e ala i le: Faatino le faaleleia o alavai-simā o loo iai nei i tafatafā-ala ma ia mautinoa o loo tafe atu i le sami le suavai fetafea’i i luga o le eleele
Fausia o alavai lapopoa talafeagai ma le tetele o tafega afua mai atinae o loo faatino i ga’uta
Faatino e le itumalo/afio’aga le faamamāina o alavai/alavai-simā ma polokalame faalauiloa
Fau alavai talafeagai ma fai lelei le ta’ele o alavai i totonu o afio’aga o Vaimoso ma Lepea ina ia faaitiitia le lolovaia
Gafa ma: MWCSD / Itumalo/ MWTI ma LTA
Vave toe faaleleia galuega tetele mai aafiaga Anagatā tulaga tau auala mai le tau Faaitiitia aafiaga mai lologa Sili ona saogalemu nuu ma auala Faigofie ona sosola ese i taimi o faalavelave faafuasei
E ao ina tapena e le LTA ma le MWTI fautuaga ma taiala e faaaoga iai faamaumauga ma fuafuaga o galuega Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesootai Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga- Alatele Talafatai Sisifo (2012) Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011; Tulafono PUMA 2004 Faailoa mea e moomia mo le tala faatatau o tupe ma polokalame o galuega faatino mo galuega tetele ma atinae
Taiala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (PUMA - 2007) COEP 11 - Alavai
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aukuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Fela’uaiga ma Femalagaiga i le Laueleele 2014-2019
Vai- Faasoasoaga o le tele o le suavai /vaipaipa mo aiga nonofo i uta
Ta’i uma mai paipa o aiga i uta o Faleata i Sasae mai le Uluvai fou a le SWA i Seesee ma fesootaiga o vaipaipa Fai se pamu fou ma se alapaipa e au i aiga o loo nonofo i uta e le o maua se suavai Gafa ma: SWA / Itumalo
Faigofie ona maua le suavai mamā e aiga o loo alala i uta; Vave ona toe faaleleia le faasoasoaina o le suavai mai aafiaga o le tau ona ua faaleleia le poloketi o le CRWCR
Taiala mo galuega a le SWA e tusa ma faigafaavae ma polokalame o galuega e pei ona iai nei:
Faaaoga Faigafaavae Tau Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesootai
Faatinoga o le 10 Tausaga Fuafuaga Fa’aatina’e a le SWA (2016) e faaleleia atili tulaga tau suavai
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso 2015 Fuafuaga a le Vaega o Vai ma Suavai Lafoa’i: Faavaa mo Galuega Faatino 2016 - 2020,
Nofoaga o Faatino Polokalame Faaleleia nofoaga Vaega o le DMO-MNRE e Fuafuaga Aoao
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 19
Sulufaiga/ Nofoaga Faalavelave Faafuasei ma auaunaga
CDCRM mo afio’aga o le itumalo:
Fai muamua se sailiga i fale o le nuu o loo iai e mamao ese ma sone lamatia pe iai se fale talafeagai e pei o faleaoga ma falesa e sulufai iai i aso leaga, mmf ma fau ni faaopoopoga i nofoaga sulufai e talafeagai ai
Tapenapena mea e moomia mo faalavelave faafuasei aofia ai ma First Aid Kit, taumafa ma le vai ia malupuipuia a o le’i oo mai afā
Faatu ni faailoilo o faalavelave faafuasei pe a sosola ese
Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD / Itumalo/Afio’aga
lautele e faaaoga e afio’aga mo le saogalemu i taimi o faalavelave faanatura Faaitiitia soifua manunu’a/maliliu i faalavelave Atili agavaa afio’aga e nofo tapenapena i le vave tali atu i taimi o faalavelave po o tulaga ogaoga e tulai mai
saunia fautuaga lelei i afio’aga tusa ma taiala o loo iai nei:
Polokalame Faapule’aga a Afio’aga mo Lamatiaga i Faalavelave ona o le Tau
Faapule’aga o Faalavelave 2017-2021
Siosiomaga & Alagā’oa Faanatura
Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Pulega moOtaota Faatino polokalame tau puleaina o otaota i totonu ole itumalo Polokalame faaa’oa’oga ma faalauiloa i totonu o aoga a le itumalo faapea komiti a tamaitai Faamalosia e Alii & Faipule ona faamamā uma le otaota mai alavai-simā ma alavai Fai ni kalone lapisi;
Lelei atili tulaga tau soifua maloloina ma le tumamā o afio’aga; O le faaleleia o alavai-simā e vave ai le tafe o le suavai i le sami ma ‘alofia ai le lofia i lologa i le tau o timuga
Saunia e le MNRE-DEC taiala ma fesoasoani mo afio’aga auala i le faatinoga o fuafuaga mo galuega e pei o: Faigafaavae Faapule’aga mo Otaota Lafoa’i 2012 Tulafono o le Pulega o Otaota Lafoa’i 2010 Ia faamautinoa e le Vaega o le DEC-MNRE o loo aofia ia auala fou i le aoina o le otaota; Faamalosia e Alii & Faipule
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga Vaega o Soifua Maloloina
2008-2018
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoai 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 20
Aofia uma auala i uta i nofoaga o loo iai tagata mo le aoina o le otaota Fai ni tane mo le otaota lafoai o faleui mo aiga i nofoaga maualalo i le talafatai Gafa ma: Taitai: MNRE Fesoasoani: MWCSD / Itumalo-Afio’aga Komiti/MoH /STA
faasalaga tupe mo tagata taitoatasi, faipisinisi, aiga o le nuu e lafoai otaota faasolitulafono; Faigafaavae Aoao Faapule’aga o Otaota o Vailaau ma le ‘O’ona 2012 Tulafono Faapule’aga o Otaota 2010 Manifeso: Samoa Soifua Maloloina – Vaega Soifua Maloloina " O le Tuana’i, O Nei ma a Taeao" 2000 - 2025
Vaomatua o Togātogo ma le aloalo i le a’au
Faamalosia e le afio’aga tulafono e taofi ai le fau o fale pe faamamā nofoaga i lalo ifo o le 5 mita le mamao mai le tuaoi ma togātogo; Toe fai ia vai i totonu o togātogo faatasi ma ona faamamā talafeagai e tau faaitiitia le tafe atu o le otaota i le sami ma aafia ai nofoaga o faafofoa ai i’a Polokalame mo galuega toe faaleleia ma toe totō togo e fa’aaoga ai laau laiti ma isi ituaiga laau e masani ona ola i le talafatai/ Ave’ese otaota o toega mai tanuga i le palapala Toe siitia ese atinae ma’ale’ale mai totonu o togātogo i Vaimoso, Vaitoloa ma Lepea Fai se suesuega faavave tau siosiomaga e iloa ai le
Atili lelei le puipuia o alagā’oa i le talafatai Atili ai ona gafataulima ia alagā’oa faanatura; Atili lelei le ola faatasi o laau & meaola o le siosiomaga ma vave faaleleia togātogo mai aafiaga o le tau
Tapena se Fuafuaga Faapule’aga Tau Siosiomaga mo le togātogo Vaega DEC-MNRE e saunia fautuaga mo afio’aga i le toe totōina o le talafatai ma ituaiga laau eseese e talafeagai mo le talafatai MNRE-DEC / MAF- Vaega o Faigafaiva e saunia fesoasoani mo afio’aga i polokalame faalauiloa ma faaa’oa’oga i le aoga matafelefele o laau & meaola o le togātogo ma lona siosiomaga Aofia ai ma fesoasoani mo le toe faaleleia o le togātogo i le fuafuaga o tupe faatatau E ao lava ina limataitaiina le faatinoga o galuega mo le faaleleia o togātogo e le NBSAP 2015-2020 Afio’aga- Fuafuaga Faapule’aga o Faigafaiva a Afio’aga
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga o Atinae a Afio’aga 2016-2020 Fuafuaga a le Vaega o Faatoaga 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 21
tele o ituaiga eseese o laau/meaola i totonu o togātogo Fa’aauau ona tuliloa suesuega mo le tulaga lelei o le vai ma faigafaiva i le Faga i Vaiusu e iloa ai po o afaina/’o’ona mai otaota afua mai le eleele i uta Sailia aafiaga o togātogo ma le tele o manulele o le sami o loo ola i le pala o le faga ona o le uafu ua fuafuaina e fai i le Faga i Vaiusu Gafa ma: MNRE / MWTI / MWCSD / Itumalo /Afio’aga
Eliga o le oneone e faatau ma fa’aaoga e aiga ua a’afia ai le gataifale ma le siosiomaga o le talafatai
Su’esu’e ma faailoa ituaiga oneone mai le vai e gafatia faiga faapisinisi ma galuega a aiga
Galulue faatasi afio’aga, mālō ma faipisinisi tumaoti e faamautu nofoaga e ‘eli ai le oneone mai le vai
Faamalosia le mata’itūina o le eliga o le oneone
Faalauiloa faalauaitele auala e gafataulimaina le eliga o le oneone
Talosaga ni pemita fa’aletulafono mo le eliina o le oneone
Gafa ma: MNRE / Afio’aga
Faaitiitia aafiaga o auala faalenatura sa puipuia le talafatai e ala i le taofiofi ma le fuafua lelei o nofoaga e eli ai le oneone Lelei atili le puleaina o le oneone o se alagā’oa faanatura e gafataulima Matuā faaitiitia le āfāina ma le ‘āia o le talafatai
Ia mautinoa ua iai se pemita talafeagai faato’a eli ai le oneone
Mulimuli i taiala o loo iai a le MNRE mo le eliga o le oneone e pei o:
Mata’itū e le MNRE le eliga o le oneone;
Tuu iai atugaluga tau le siosiomaga ma le puipuia o agafesoota’i atoa ma soalaupulega ma se afio’aga ua a’afia
Faamautu fuafuaga faapule’aga o siosiomaga aofia ai ma auala e mata’itū ai i tausaga taitasi
Ia maua muamua se ioega tusitusia mai Alii & Faipule ma lē e āna le oneone ona faato’ā mafai lea ona ulufale i le nofoaga mo le eliga ese ole oneone
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 22
Tulafono Tau Siosiomaga o Fanua ma Fuagāfanua 1989
Liuliu le tōfā i le sailiga o aafiaga (EIA) a o le’i elia le oneone
Tulafono a le PUMA 2004
NAP – Fuafuaga Faapule’aga e Gafataulimaina Fanua 2015-2019
(Faata’i) |Faigafaavae mo le Eliga o le Oneone 2001
Faata’i o le Tulafono Taufaaofi mo Pule’aga o Alagā’oa mai le Laueleele, 2018
Pulega o Eleele ’apovai
Faatino le Fuafuaga Faapule’aga o Eleele ’apovai a Fuluasou ma Gasegase Vaai i faafanua ma faatino tulaga tau alavai talafeagai mo Moamoa ma Singamoga i vaega o le ‘Ele’ele ‘apovai o Gasegase Faamalosia le usitaia tusa ma le Tulafono Faatonutonu Aoao ma le Maliega i Atina’e Faatele le Faasao o le Vaomatua o Mt Vaea ia aofia le itu o le ‘Ele’ele ‘apovai o Gasegase o loo iai Moamoa ma puipuia le mauga mai le toe faatauina o ‘ele’ele o le mauga Puipui vaega taua o
Faateleina le ola faatasi o laau & meaola o le siosiomaga tau vaomatua Atili vave ona mafai ona faaleleia aafiaga o le vaomatua Faaleleia eleele faaleagaina Faateleina numela o laau ina ia maua le taunuuga e totō le 2 miliona laau
Faatino e le MNRE se Fuafuaga Faamasani e faavae i tulaga tau Siosiomaga mo le Eleele ‘apovai
Talosaga afio’aga i le MNRE auala atu i le Vaega o Vaomatua mo laau faamiliga i lalo o le poloketi toe totō le 2 miliona o laau
Polokalame Aoao o Galuega: Tau fo’ia le faaleagaina o le eleele ma faaitiitia aafiaga mai mugala, 2015-2020
Fuafuaga Mamao Faapule’aga Aoao o le Vai ma Alagā’oa 2007-2017
NBSAP 2015-2020
Tulafono Vai ma Alagā’oa 2008
Fuafuaga o Galuega Toe
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoa’i 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 23
le siosiomaga o laau/meaola o loo iai i lea ‘ōgā’ele’ele ma faaitiitia tulaga lamatia e pei o le ‘ele’ele-solo Gafa ma: MNRE / MWTI / Itumalo
Faaola Vaomatua
2016-2020
Saunia e le MNRE-DEC taiala mo auala e lelei e aveesea ai laau-faalafua mai eleele ’apovai
Fuafuaga Aoao o Galuega mo Laau-Faalafua 2008-2011
Fuafuaga Mamao o le Totōina 2 Miliona Laau 2015-2020
Faigafaavae o Faasao o Eleele ‘apovai Maualuga 2015 (Tuuina atu i le Komiti a le Kapeneta)
Tulafono Puleaga o le Vai ma Alagā’oa 2008
Tulafono o Eleele ‘apovai 2013
Pulega
Fofō / Mataupu Manatu
Vaega e a’afia gofie i fesuiaiga ole tau Faailoa tagata e aafiagofie i afio’aga (tagata matutua, tamaiti, le atoatoa le malosi ma tamaitai mama’i) mo le vaaiga faapitoa i taimi o faalavelave faafuasei Maua faamaumauga aupito lata mai e uiga i ē aafiagofie Faatino fuafuaga mo le tali atu i faalavelave (CDCRM) aofia ai le faailoaina o nofoaga sulufa’i/nofoaga mo faalavelave faafuasei, faatu faailoilo i nuu pe a siitia i nofoaga sulufai i taimi o faalavelave faanatura, ma fuafua ane nofoaga autu ma galuega faatino mo faalavelave faafuase’i Puipui aseta faanatura, measina faasolopito ma taumafa i taimi o faalavelave faanatura
Tapenaina o le fuafuaga mo le tali atu o afio’aga i faalavelave faanatura e atili agavaa ai e vave faaleleia aafiaga i taimi o faalavelave faanatura Faateleina tagata faasaoina ma aseta lautele e puipuia ona ua siitia le tulaga o fuafuaga tau tapenaga mo faalavelave O Alii ma Faipule o afio’aga / aulotu e lagolago atoa ma le tele o le fesoasoani mai – faapotopotoga a tamaitai, aumaga, talavou, aulotu mmf o le a atili lelei ai tapenaga mo faalavelave ma le tali atu i auala e puipuia ai le soifua ma aseta taua
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 24
Gafa ma: MNRE / Afio’aga
Tulafono a Nuu mo le saogalemu ma le tali atu i fesuiaiga ma’ale’ale ole tau
Tapena ma faamalosia tulafono e fesoasoani i le faatinoga o Fuafuaga-FTA Tulafono Teuteu Taufaaofi o Nu’u 2016, e agavaa ai ona fai ia faigafaavae a nuu lava ia “tagai i le Vaega 5 o le Teuteuga” Gafa ma: MWCSD /Afio’aga
O le Teuteuga e agavaa ai nuu ona faamautu latou faavae ma resitala i le MWCSD, ma o se auala foi lea e mafai ai ona avea ma faavae o nuu ia tulafono mo le puleaina o nuu ma aseta lautele faatasi ma le puleaina o alagā’oa faanatura
Fa’afanua o le Itumalo o Faleata Sasa’e
4.1 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Vaimoso
Fofō mo Fuafuaga-FTA Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Galuega tetele a nu’u i totonu o sone lamatia e aofia ai:
- Fale o aiga - Falea’oga - Falesa - Pisinisi - Fale Komiti
atama’ita’i
Ia siitia ’ese mai sone lamatia Fuafua ni faiga talafeagai e faaitiitia ai le aafia o atinae o loo i totonu o sone lamatia e pei:- Faamaualuga faavae o fale i le tulaga e talafeagai ma ni aafiaga o sone lamatia (CFHZ) Gafa ma: Nu’u/Aiga / MWTI/MWCSD/MNRE
Faaitiitia le tau o galuega faaleleia o loo fa’aauauina pea, fa’aitiitia mea e ono faaleagaina mai le ‘āia o le talafatai ma lōlōga oloo lamatia ai
E ao ina mulimulita’i i taiala o fuafuaga mamao ma faigafaavae o iai nei pe a siitia i nofoaga fou Tulafono PUMA 2004 Faaaoga le Ta’iala Faatonutonu mo le Fausiaina o Fale (2016) ma usita’ia pemita * Silasila i Taiala Aoao Faatonutonu mo le Fausiaina o Fale i Samoa *Faaaoga Faafanua Lamatiaga o faamaumauga lata mai mo fuafuaga Fuafuaga Aoao O Galuega Tetele 2011
Fuafuaga –FTA (2015)
Alagālue (auala o Sa Malaga ma le auala i uta o Laloanea)
Faagaoioi le faataina o auala o Sa Malaga ma Laloanea ona ua tele aiga ua siitia iai mai nofoaga lamatia poo le talafatai Sailia le tau mo le faaleleia o ia auala Fai muamua se EIA a o le’i faamaonia le faaleleia o nei auala Gafa ma: LTA/MWTI /Afio’aga
Atili gafatia le toe faaleleia vave o a’afiaga o galuega tetele mo tagata lautele Anagatā auala mo Suiga o le Tau Saogalemu o auala Tele soifua lavea’ina
Ia faaaoga e le LTA faigafaavae aoao o galuega tetele ma taiala i le faatinoga o galuega Faaaoga -Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga- (PUMA 2007) Iloilo le A’afiagofie o le Tulaga o Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Tulafono a le PUMA 2004 Faa-polokalame
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Fela’uaiga i le Laueleele 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 27
galuega e lagolago le tupe faatatau Tu’u iai le tupe faatatau i le polokalame o galuega
Alavai (leaga)
Faaleleia alavai leaga e ala i le:
Faatino le faaleleia tuutaimi o alavai-simā o loo iai nei i tafatafā-ala ma ia mautinoa o loo tafe atu i le sami le suavai fetafea’i i luga ole eleele
Faataatia nisi ulualavai po o alavai-simā ma faaloloto alavai e faigofie ona tafe ai le suavai agai i le vaitafe o Gasegase
Faatino e le itumalo/afio’aga le faamamāina o alavai/alavai-simā ma polokalame faalauiloa
Fai se alavai-simā lapo’a atu i le alalaupapa agai i le Kalapu o le Aitutaki/ SISDAC (Curan Street) mo tafega malolosi agai i le sami (o le alavai-simā o loo iai nei e pei se gutu o le fagu)
Gafa ma: MWCSD / MWTI ma LTA/ Itumalo
Vave toe faaleleia galuega tetele mai aafiaga Faaitiitia le ono lolovaia o afio’aga Sili ona anagatā auala mai le Tau Sili ona lelei tulaga tau auala Faigofie ona tali atu i faalavelave faafuasei mo le sosola ese
E ao ina tapena e le LTA ma le MWTI fautuaga ma taiala e faaaoga iai faamaumauga ma polokalame o galuega e fesoasoani i le puleaina o alavai e tusa ma: Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga- Alatele Sisifo o le Talafatai (2012) LTA Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016) MWTI Fuafuaga Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Tapena suesuega o alavai o auala Tulafono a le PUMA 2004
Tapena se polokalame tau aoaoga faalotoifale i le tāua o le faamamāina pea o tulaga tau alavai Iloilo le Aafiagofie o le Tulaga Tau Auala i Samoa (2016); Faailoa mea e moomia e tupe faatatau mo galuega ma atina’e
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Felaua’iga ma Femalagaiga
2014-2019
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 28
Nofoaga o Sulufaiga/ Nofoaga o Faalavelave Faafuasei ma auaunaga
Faatino Polokalame CDCRM mo afio’aga o le itumalo:
Fai muamua se sa’iliga i fale o le nuu o loo iai e mamao ‘ese ma sone lamatia pe iai se fale talafeagai e pei o falea’oga ma falesā e sulufa’i iai i aso leaga, mmf ma fau ni faaopoopoga i nofoaga sulufa’i e talafeagai ai
Faatu ni faailoilo o faalavelave faafuasei pe a sosola ese
Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD /Itumalo-Afio’aga
Faaleleia nofoaga lautele e faaaoga e afio’aga mo le saogalemu i taimi o faalavelave faanatura Faaitiitia soifua manunu’a/maliliu i faalavelave Atili agavaa afio’aga e nofo tapenapena i le vave tali atu i taimi o faalavelave po o tulaga ogaoga e tula’i mai
Vaega o le DMO-MNRE e saunia fautuaga lelei i afio’aga tusa ma taiala o loo iai nei
Polokalame Faapuleaga a Afio’aga mo Lamatiaga i Faalavelave ona o le Tau
Fuafuaga Aoao Faapule’aga o Faalavelave 2017-2021
Faasoaga o Vaipaipa Sosoo fa’aau ia vaipaipa a le SWA i aiga o loo alala i uta i Laloanea e le o mauaina se suavai
Faagaoioi nei loa ni faiga e faatali ai le vaitimu mo nai aiga ua siitia i uta
Gafa ma: SWA / MNRE /CSSP/NGO Afio’aga
Faigofie ona maua le suavai lelei ma mama e aiga o nonofo i uta Atili vave ona toe faaleleia aafiaga o galuega tetele mo le faasoaina o le suavai Faateleina le numela o aiga e siitia ese mai nofoaga poo sone lamatia
Ia limataita’ina galuega a le SWA e faigafaavae ma polokalame o galuega ua iai nei:
Faaaoga- Faigafaavae o Siosiomaga & Puipuia o Agafesootai
Faatinoga o le 10 Tausaga Atina’e a le SWA (2016) mo le faaleleia o le faasoasoaina o le suavai
Fuafuaga Faapuleaga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso 2015)
Siosiomaga & Alagā’oa Faanatura
Fofō Aupito Lelei ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Taiala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Pulega o Otaota Faatino polokalame tau puleaina o otaota Polokalame faaa’oa’oga ma faalauiloa i totonu o a’oga a le itumalo faapea komiti a tamaitai Faamalosia e Alii & Faipule ona faamamā
Lelei atili tulaga tau soifua maloloina ma le tumamā o afio’aga O le faaleleia o alavai-simā e vave ai le tafe o le suavai i le sami ma ‘alofia ai le lofia i lōlōga i le tau o timuga
Ia faamautinoa e le DEC-MNRE o loo aofia ia auala fou i le aoina o le otaota Faigafaavae Faapule’aga mo Otaota Lafoai 2012 Tulafono o le Pulega o Otaota Lafoai 2010
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga Vaega o Soifua Maloloina 2008-2018
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoa’i 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 29
uma le otaota mai alavai-simā ma alavai Aofia uma auala i uta i nofoaga o loo iai tagata mo le aoina o le otaota Gafa ma: MNRE/MWCSD / MoH /Itumalo-Nu’u
Ia faamautinoa e le Vaega o le DEC-MNRE o loo aofia ia auala fou i le aoina o le otaota Faamalosia e Alii & Faipule faasalaga tupe mo tagata taitoatasi, faipisinisi, aiga o le nuu e lafoai otaota faasolitulafono Faigafaavae Aoao Faapule’aga o Otaota o Vailaau ma le ‘O’ona 2012 Manifeso: Samoa Soifua Maloloina – Vaega Soifua Maloloina " O le Tuana’i, O Nei ma Taeao" 2000 - 2025
Vaomatua o Togātogo ma le aloalo i le ā’au
Faamalosia e le afio’aga tulafono e taofi ai le fau o fale pe faamamā nofoaga i lalo ifo o le 5 mita le mamao mai le tuaoi ma togātogo Toe fai ia vai i totonu o togātogo faatasi ma ona faamamā talafeagai e tau faaitiitia le tafe atu o le otaota i le sami ma aafia ai nofoaga o faafofoa ai i’a Polokalame mo galuega toe faaleleia ma toe totō togo e fa’aaoga ai laau laiti ma isi ituaiga laau e masani ona ola i le talafatai/ Ave’ese toega o otaota mai tanuga i le palapala Toe silasila i le siitia ese o aiga mai Vaimoso ma pitonuu o Vaitoloa o loo tuaoi ma togātogo Fai ni alavai ma ta’ele
Atili lelei le puipuia o alagā’oa i le talafatai Atili ai ona gafataulima ia alagā’oa faanatura Atili lelei le ola faatasi o laau & meaola o le siosiomaga ma vave faaleleia togātogo mai aafiaga o le tau
Tapena se Fuafuaga Faapuleaga Tau Siosiomaga mo le togatogo Vaega DEC-MNRE e saunia fautuaga mo afio’aga i le toe totōina o le talafatai ma ituaiga laau eseese e talafeagai mo le talafatai MNRE-DEC / MAF- Vaega o Faigafaiva e saunia fesoasoani mo afio’aga i polokalame faalauiloa ma fa’aaoaoga i le aoga matafelefele o laau & meaola o le togātogo ma lona siosiomaga Aofia ai ma fesoasoani mo le toe faaleleia o le togātogo i le fuafuaga o tupe faatatau E ao lava ina limataitaiina le faatinoga o galuega mo le faaleleia o togātogo e le NBSAP 2015-2020
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga o Atinae a Afio’aga 2016-2020 Fuafuaga a le Vaega o Faatoaga 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 30
o vaitafe i totonu o Vaimoso e faaitiitia ai le lolovaia Fai se suesuega faavave tau siosiomaga e iloa ai le tele o ituaiga eseese o laau/meaola i totonu o togātogo Sailia le aafia o togātogo i le Faga o Vaiusu faapena ma le aafia o manulele o le sami e ola i le pala o le faga ona o le uafu ua fuafuaina nei e fau i le Faga i Vaiusu Gafa ma: MNRE / MWTI / MWCSD / Itumalo / Afio’aga
Afioaga- Fuafuaga Faapuleaga o Faigafaiva a Afio’aga
Pulega
Fofō/ Mataupu Manatu
Tulafono a Itumalo /Nuu ma Isi Vaega o le Nuu
Tapena ma faamalosia tulafono talafeagai e fesoasoani i le faatinoga o Fuafuaga-FTA Tulafono Tau Faaofi mo le Teuteuga o Tulafono o Nuu 2016 o loo avanoa ai afio’aga e fai lava a latou faigafaavae “silasila i le Vaega 5 o le Teuteuga”. Gafa ma: MWCSD / Afio’aga
O le Teuteuga e avanoa ai afio’aga e faamautu latou faavae ma lesitala i le MWCSD. O se faiga lea e mafai ona pulea e tulafono a nuu meatotino a le afio’aga ma tagata lautele ma alagā’oa e avea ma vaega o le Faavae o afio’aga
Isi Fofō Na Faatalanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Faamanuiaga Taiala e Fesoasoani
i le Faatinoga o Galuega
Fuafuaga a Vaega e Talafeagai
Saogalemu o Auala Faatino polokalame o le saogalemu o auala:
Fai ni patupatu i auala o loo uia tele e tagata savavali e pei o luma o falea’oga ma falesa
Fai se alasavali i tafatafā-ala sosoo ma le falesa EFKS mo tagata savavali ma le saogalemu o le fanau
Atili mafai ona vave faaleleia aafiaga o galuega tetele mo le tagata lautele Anagatā auala i le Tau Saogalemu o auala Faateleina soifua e faasaoina
Ia fa’aaoga e le LTA faigafaavae aoao o galuega tetele ma taiala i le faatinoga o galuega: Fa’aaoga -Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga- (PUMA 2007)
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Fela’uaiga i le Lau’ele’ele 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 31
a’oga
Faatu ni faailoilo o le saosaoa faatapula’a mo avetaavale e faa-lemu i nofoaga o loo alala ai le nu’u
Gafa ma: LTA / Afio’aga
Toe Iloilo Tapula’a Ausia o Auala i Samoa (2016) Iloilo le A’afiagofie o le Tulaga o Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Faapolokalame galuega e lagolago le tupe faatatau Tu’u iai le tupe faatatau i le polokalame o galuega
Fa’afanua o le Afio’aga o Vaimoso
4.2 Galuega Fesoasoani mo Afio’aga o Lepea & Seesee Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Galuega tetele a nuu i totonu o sone lamatia e aofia ai: Fale o aiga Falea’oga Falesa Pisinisi: Fale Komiti a Tama’ita’i
Ia siitia ’ese mai sone lamatia Fuafua ni faiga talafeagai e faaitiitia ai le aafia o atinae o loo i totonu o sone lamatia Faamaualuga faavae o fale i le tulaga e talafeagai ma ni aafiaga o sone lamatia (CFHZ) Gafa ma:Nu’u/Aiga / MWTI/MWCSD
Faaitiitia le tau o galuega faaleleia o loo fa’aauauina pea, faaitiitia mea e ono faaleagaina mai le ‘āia o le talafatai ma lōlōga oloo lamatia ai
Limataitaina le siitia ’ese e tusa ma fuafuaga ma faigafaavae o loo iai nei: Faaaoga Ta’iala Faatonutonu mo le Fausiaina o Fale ma Atina’e ‘Ese’ese (Setema 2016) ma usita’ia pemita Tulafono PUMA 2004 *Vaai le Taiala Faatonutonu mo le Fausiaina o Fale ma Atinae ‘Ese’ese a Samoa *Faaaoga Faafanua mo Faalavelave o le taimi nei mo fuafuaga Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele 2011
Fuafuaga-FTA (2015)
Auala i totonu o pitonu’u (Papaseea, Seesee e oo atu i Mt Folau)
Toe faata ma faalautele le auala i uta i Papaseea ma Seesee agai i le auala taamilomilo i Mt Folau i le Ala o Tuaefu Faata le auala e oo atu i Laloanea Fuafua pe fia se tau o le faaleleia o lea auala Fai muamua se suesuega, EIA, a o le’i faamaonia le faaleleia o ia auala Gafa ma: LTA/MWTI / Afio’aga
Faaleleia atili le tulaga anagatā o galuega tetele mo tagata uma Anagatā auala tusa ma le Tau Saogalemu Auala Tele atu soifua e lavea’ina
E ao ina limataita’ina le fausia o alagālue e le LTA e tusa ma fuafuaga aoao o galuega tetele ma taiala i le faatinoga o galuega: Faigafaavae mo le Siosiomaga ma le Puipuiga o Agafesootai Tulafono Faatonutonu a Samoa mo Galuega Tau Siosiomaga (PUMA - 2007) Toe Iloilo le Tapulaa Ausia o Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele (2011)
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Felauaiga i le Laueleele
2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 34
Iloilo le ono A’afiagofie o Auala i Samoa, 2016 Faapolokalame galuega i totonu o tupe faatatau mo se fesoasoani Tuu i totonu o polokalame o galuega ia tupe faatatau
Alavai (leaga atoa)
Faaleleia alavai leaga e ala i le:
Faatino le faaleleia tuutaimi o alavai-simā ma alavai o loo iai nei i tafatafā-ala ma ia mautinoa o loo tafe atu i le sami ia le suavai fetafea’i i luga ole ‘ele’ele;
Faataatia nisi ulualavai poo alavai-simā ma faaloloto alavai e faigofie ona tafe ai le suavai agai i le vaitafe o Gasegase
Fa’aauau ona faatino e le itumalo/afio’aga le faamamāina o alavai/alavai-simā ma polokalame faalauiloa
Gafa ma: MWCSD / MWTI ma LTA/ Afio’aga
Mafai ona vave toe faaleleia galuega tetele mai aafiaga Faaitiitia aafiaga mai lōlōga Atili anagatā auala mo le Tau Sili ona lelei tulaga tau auala Faigofie ona tali atu i faalavelave faafuasei mo le sosola ese
I le faaleleiga o alavai e le MWTI ma le LTA, e ao ina mulimuli i taiala o faigafaavae o galuega tetele o iai nei, fuafuaga mamao fuafuaga o galuega: Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (PUMA-2007) COEP 11 - Alavai Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Mamao Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Faailoa mea e moomia mo le tupe faatatau ma le polokalame mo le faatinoa o galuega ma atinae Taiala Faatonutonu o Galuega – Alatele i le Talafatai i Sisifo (2012), LTA
Iloilo le Aafiagofie o Tulaga Tau Auala i Samoa (2016)
Tulafono PUMA 2004
Fuafuaga Faapuleaga Tuufaatasi a Afio’aga Aokuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Felauaiga ma Femalagaiga i le Lau’ele’ele 2014-2019
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 35
Nofoaga o Sulufaiga/ Nofoaga mo Faalavelave Faafuasei ma auaunaga
Faatino Polokalame CDCRM mo afio’aga o le itumalo:
Fai muamua se sailiga i fale o le nuu o loo iai e mamao ‘ese ma sone lamatia pe iai se fale talafeagai e pei o falea’oga ma falesā e sulufa’i iai i aso leaga, mmf ma fau ni faaopoopoga i nofoaga sulufa’i e talafeagai ai
Faatu ni faailoilo o faalavelave faafuasei pe a sosola ese
Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD /Itumalo- Afio’aga
Faaleleia nofoaga lautele e faaaoga e afio’aga mo le saogalemu i taimi o faalavelave faanatura Faaitiitia soifua manunu’a/maliliu i faalavelave Atili agavaa afio’aga e nofo tapenapena i le vave tali atu i taimi o faalavelave poo tulaga ogaoga e tula’i mai
Vaega o le DMO-MNRE e saunia fautuaga lelei i afio’aga tusa ma taiala o loo iai nei:
Polokalame Faapuleaga a Afio’aga mo Lamatiaga i Faalavelave ona o le Tau
Fuafuaga Aoao Faapule’aga o Faalavelave 2017-2021
Vai - Faasoaina o le suavai/ vaipaipa mo aiga nonofo i uta
Ta’i uma paipa a aiga o loo nonofo i uta o le Itumalo o Faleata i Sasae mai le faatanoa fou a le SWA i Seesee Fai se pamuvai ma se laina (paipa) lapoa e oo i aiga o loo i uta e le o maua se suavai Gafa ma: SWA / Itumalo
Faigofie ona maua le suavai mamā mo aiga i uta Atili vave ona toe faaleleia aafiaga o galuega tetele tau le faasoasoaina o le suavai ona ua faaleleia le poloketi CRWCR
Limataitaiina galuega a le SWA e faigafaavae ma polokalame o galuega o iai nei;
Fa’aaoga ia Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesootai
Faatinoga o le Fuafuaga 10 Tausaga Atinae a le SWA (2016) e faaleleia le faasoasoaina o le suavai
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso 2015) Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoai Taiala mo Galuega Faatino 2016 - 2020
Siosiomaga & Alagā’oa Faanatura
Fofō Aupito Lelei ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Taiala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Pulega o Otaota Faatino polokalame a afio’aga tau puleaina o otaota Polokalame fa’aaoaoga ma faalauiloa i totonu o a’oga a le itumalo faapea komiti a tamaitai Faamalosia e Alii &
Lelei atili tulaga tau soifua maloloina ma le tumamā o afio’aga O le faaleleia o alavai-simā e vave ai le tafe o le suavai i le sami ma ‘alofia ai le lofia i lōlōga i le tau o timuga
Faamautinoa e le MNRE-DEC o loo aofia auala fou i le aoina o le otaota
Faamalosia e Alii & Faipule faasalaga tupe mo tagata taitoatasi, faipisinisi, aiga o le nuu e lafoai otaota
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga a le Vaega o Soifua Maloloina 2008-2018
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 36
Faipule ona faamamā uma le otaota mai alavai-simā ma alavai Aofia uma auala i uta i nofoaga o loo iai tagata mo le aoina o le otaota Gafa ma: MNRE/MWCSD / Itumalo-Afio’aga/ CSSP / UNDP-GEF SGP
faasolitulafono
Faigafaavae Aoao Faapule’aga o Otaota ‘O’ona ma Vailaau 2012
Tulafono Faapule’aga o Otaota 2010
Anavatau: Samoa Soifua Maloloina – Vaega Soifua Maloloina " O le Tuana’i, O Nei ma a Taeao" 2000 - 2025
Vaomatua togātogo ma le alolao i le ā’au
Faamalosia e le afio’aga tulafono e taofi ai le fau o fale pe faamamā nofoaga i lalo ifo o le 5 mita le mamao mai le tuaoi ma togātogo Toe fai ia vai i totonu o togātogo faatasi ma ona faamamā talafeagai e tau faaitiitia le tafe atu o le otaota i le sami ma aafia ai nofoaga o faafofoa ai i’a Polokalame mo galuega toe faaleleia ma toe totō togo e faaaoga ai laau laiti; Toe silasila i le siitia ese o aiga mai Lepea o loo tuaoi ma togātogo Fai ni alavai ma ta’ele o vaitafe i totonu o Lepea e faaitiitia ai le lolovaia Fai se suesuega faavave tau siosiomaga e iloa ai le tele o ituaiga eseese o laau/meaola i totonu o togātogo Sailia le aafia o togātogo i le Faga o Vaiusu faapena ma le aafia o manulele o le sami e ola i le pala o le
Atili lelei le puipuiga o alagā’oa o le talafatai Atili gafataulima alagā’oa faanatura Atili lelei le ola faatasi o laau & meaola o le siosiomaga ma vave ona toe faaleleia aafiaga o siosiomaga o togātogo
Tapena se Fuafuaga Faapule’aga Tau Siosiomaga mo nofoaga o togātogo Saunia e le MNRE-DEC fautuaga i afio’aga tusa ma le toe totoina o laau i le talafatai ma ituaiga laau talafeagai ma le talafatai Saunia e le MNRE-DEC / MAF-Faigafaiva fesoasoani i afio’aga i le faalauiloa ma polokalame faaa’oa’oga i le aoga o laau/meaola ma le siosiomaga o togātogo Ia aofia ai i le fuafuaina o le tupe faatatau ia fesoasoani mo le toe faaleleia o togātogo Ia limataita’ina le faatinoga o galuega toe faaleleia togātogo e le NBSAP 2015-2020 Fuafuaga Faapule’aga o Faigafaiva a Afio’aga – afio’aga
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga Atina’e a Afio’aga 2016-2020 Fuafuaga a le Vaega o Faatoaga 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 37
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Fofō Na Lāgā Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Saogalemu o auala Faatino polokalame o le saogalemu o auala:
Fai ni patupatu i auala o loo uia tele e tagata savavali e pei o luma o le A’oga Tulagalua a Lepea i totonu o Vaitoloa ma le falesa EFKS
Fai se alasavali i tafatafā-ala sosoo ma le falesa EFKS mo tagata savavali ma le saogalemu o le fanau a’oga
Fai alasavali i tafatafā-ala o le falesa EFKS mo tagata savali ma le saogalemu o tamaiti a’oga
Faatu ni faailoilo o le saosaoa faatapula’a mo avetaavale e faa-lemu i nofoaga o loo alala ai le nu’u
Gafa ma: LTA / Afio’aga
Atili mafai ona vave faaleleia aafiaga o galuega tetele mo le tagata lautele Anagatā auala i le Tau Saogalemu o auala Faateleina soifua e faasaoina
Ia fa’aaoga e le LTA faigafaavae aoao o galuega tetele ma taiala i le faatinoga o galuega: Fa’aaoga -Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga- (PUMA 2007); Toe Iloilo Tapula’a Ausia o Auala i Samoa (2016); Iloilo le A’afiagofie o le Tulaga o Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Faa-polokalame galuega e lagolago le tupe faatatau Tu’u iai le tupe faatatau i le polokalame o galuega
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Fela’uaiga i le Lau’ele’ele 2016-2020
faga ona o le uafu ua fuafuaina nei e fau i le Faga i Vaiusu Gafa ma: MNRE / MWTI / MWCSD / Itumalo / Afio’aga
Fa’afanua a le Afio’aga o Lepea – Vaitoloa
Fa’afanua o le Afio’aga o Se’ese’e
4.3 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Vailoa Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Alavai (leaga atoa)
Faaleleia alavai leaga pe a mae’a le WCR:
Faatino le faaleleia tuutaimi o alavai-simā ma alavai o loo iai nei i tafatafā-ala ma ia mautinoa o loo tafe atu i le sami ia le suavai fetafea’i i luga ole eleele;
Faataatia nisi ulualavai po o alavai-simā ma faaloloto alavai e faigofie ona tafe ai le suavai agai i le isi itu ae le o luga o le auala
Fa’aauau ona faatino e le itumalo/afio’aga le faamamāina o alavai/alavai-simā ma polokalame faalauiloa
Fautua e fai se suesuega i le lamatia pe a lōlōga vaitafe
Polokalame tau le pulega o otaota (faalauiloa i afio’aga – otaota lafoai ma toe faaola mai alavai mamate / atinae mmf)
Gafa ma : MNRE – WRD/ DMO/MWCSD / MWTI & LTA
Vave toe faaleleia galuega tetele mai aafiaga Faaitiitia aafiaga mai lōlōga; Sili ona anagatā auala mai le Tau; Sili ona lelei tulaga tau auala Faigofie ona tali atu i faalavelave faafuasei mo le sosola ese
I le faaleleiga o alavai e le MWTI ma le LTA, e ao ina mulimuli i taiala o faigafaavae o galuega tetele o iai nei, fuafuaga mamao fuafuaga o galuega: Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (PUMA-2007) COEP 11 - Alavai Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Mamao Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Faailoa mea e moomia mo le tupe faatatau ma le polokalame mo le faatinoa o galuega ma atinae Taiala Faatonutonu o Galuega – Alatele i le Talafatai i Sisifo (2012), LTA
Iloilo le Aafiagofie o Tulaga Tau Auala i Samoa (2016)
Tulafono PUMA 2004
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Felauaiga ma Femalagaiga i le Lau’ele’ele 2014-2019
Vai a le Afio’aga (suavai taumafa)
Fau se pa i autafa o le auala i luga o le vai a le afio’aga e taofia le suavai e tafe mai i luga o le palapala i totonu o le vai e a’afia ai le suavai taumafa ma le vaita’ele Fai se tane faaleoleo mo le suavai i tafatafa ane e pamu mai iai le suavai taumafa aua se suavai faaleoleo
Suavai faaleoleo mo le itumalo pe a le lava le suavai
Saunia e le MWTI / LTA se mamanu mo le puipuia o le vaipuna i Vailoa tusa ma taiala o atinae o loo iai nei; Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesootai Fuafuaga Aoao o
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoai 2016-2020
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 41
Gafa ma: LTA / MWTI /CSSP/UNDP-GEF SGP/ Afio’aga
Galuega Tetele 2011 Maliega o Atina’e mai le PUMA mo le fausiaina o le vaipuna
Isi Fofō Na Fatalanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Saogalemu o auala Faatino polokalame o
le saogalemu o auala:
Fai ni patupatu i auala o loo uia tele e tagata savavali e pei o luma o falea’oga ma falesa;
Fai se alasavali i tafatafā-ala saogalemu o tagata savavali
Faatu ni faailoilo o le saosaoa faatapula’a mo avetaavale e faa-lemu i nofoaga o loo alala ai le nu’u Gafa ma: LTA / MWTI/Afio’aga
Atili mafai ona vave faaleleia aafiaga o galuega tetele mo le tagata lautele Anagatā auala i le Tau Saogalemu o auala Faateleina soifua e faasaoina
Ia fa’aaoga e le LTA faigafaavae aoao o galuega tetele ma taiala i le faatinoga o galuega: Fa’aaoga -Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i; Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga- (PUMA 2007); Toe Iloilo Tapula’a Ausia o Auala i Samoa (2016); Iloilo le A’afiagofie o le Tulaga o Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Faa-polokalame galuega e lagolago le tupe faatatau Tu’u iai le tupe faatatau i le polokalame o galuega
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Fela’uaiga i le Lau’ele’ele 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 42
Siosiomaga & Alagā’oa Faanatura
Fofō Aupito Lelei ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Taiala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Vaomatua togātogo ma le aloalo i le ā’au
Faamalosia e le afio’aga tulafono e taofi ai le fau o fale pe faamamā nofoaga i lalo ifo o le 5 mita le mamao mai le tuaoi ma togātogo; Toe faaleleia vai i totonu o togātogo faatasi ma ona faamamā talafeagai e tau faaitiitia le tafe atu o le otaota i le sami ma aafia ai nofoaga o faafofoa ai i’a; Polokalame mo galuega toe faaleleia ma toe totō togo e fa’aaoga ai laau laiti ma isi ituaiga laau e masani ona ola i le talafatai/ Ave’ese toega o otaota mai tanuga i le palapala Fai ni alavai ma ta’ele o vaitafe i totonu o Vailoa e faaitiitia ai le lolovaia Fai se suesuega faavave tau siosiomaga e iloa ai le tele o ituaiga eseese o laau/meaola i totonu o togātogo Sailia le aafia o togātogo i le Faga o Vaiusu faapena ma le aafia o manulele o le sami e ola i le pala o le faga, ona o le uafu ua fuafuaina nei e fau i le Faga i Vaiusu Faatino fautuaga mai le Lipoti o Suesuega o le Togātogo i Vailoa Gafa ma: MNRE / MWTI / MWCSD / Itumalo /Afio’aga
Atili lelei le puipuiga o alagā’oa o le talafatai Atili gafataulima alagā’oa faanatura Atili lelei le ola faatasi o laau & meaola o le siosiomaga ma vave ona toe faaleleia aafiaga o siosiomaga o togātogo
Tapena se Fuafuaga Faapule’aga Tau Siosiomaga mo nofoaga o togātogo Saunia e le MNRE-DEC fautuaga i afio’aga tusa ma le toe totoina o laau i le talafatai ma ituaiga laau talafeagai ma le talafatai Saunia e le MNRE-DEC / MAF-Faigafaiva fesoasoani i afioaga i le faalauiloa ma polokalame faaaoaoga i le aoga o laau/meaola ma le siosiomaga o togātogo Ia aofia ai i le fuafuaina o le tupe faatatau ia fesoasoani mo le toe faaleleia o togātogo Ia limataita’ina le faatinoga o galuega toe faaleleia togātogo e le NBSAP 2015-2020 Fuafuaga Faapuleaga o Faigafaiva a Afio’aga – afio’aga
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga Atina’e a Afio’aga 2016-2020 Fuafuaga a le Vaega o Faatoaga 2016-2020
Fa’afanua o le Afio’aga o Vailoa
4. 4 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Vaitoloa
Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Vai a le Afio’aga /vaipuna
Toe faaleleia vai o le afio’aga e faamalu ai ma vai faaleoleo mo aso mugala pe a le lava le suavai Gafa ma: MNRE / MWCSD / CSSP /Afio’aga/ UNDP-GEF SGP
Atili lelei vai faaleoleo ma galuega moomia ai i le fale
Faamalosia tulafono e le afio’aga mo le vaaiaga o le vai Saili e le afio’aga tupe e faaleleia ai le vai
Fuafuaga o Atinae a Afio’aga 2016-2021
Faatali Vaitimu Fai se tanevai e faatali ai le suavaitimu ma ia tu’u i le hall a le EFKS e fai ma vai faaleoleo Gafa ma: CSSP / NGO/ Afio’aga/ UNDP-GEF SGP
Atili agavaa ai afio’aga e vave toe faaleleia aafiaga mai suiga o le tau-mugala ma tulaga ogaoga
Sailia muamua aiga aupito aafiagofie o le nuu e tatau ona ave muamua iai tanevai
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoai 2016-2020 Fuafuaga o Atinae a Afio’aga 2016-2021
Siosiomaga & Alagā’oa Faanatura
Fofō Aupito Lelei ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Taiala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Nofoaga o togātogo Faamalosia e le afio’aga tulafono e taofi ai le fau o fale pe faamamā nofoaga i lalo ifo o le 5 mita le mamao mai le tuaoi ma togātogo; Toe faaleleia ia vai i totonu o togātogo faatasi ma ona faamamā talafeagai e tau faaitiitia le tafe atu o le otaota i le sami ma aafia ai nofoaga o faafofoa ai i’a; Polokalame mo galuega toe faaleleia ma toe totō togo e fa’aaoga ai laau/faamiliga laiti; Liuliu le tōfā i le tatau ona siitia ese o aiga i Vaitoloa mai nofoaga tuaoi ma togātogo; Fai ni alavai ma ta’ele o vaitafe i totonu o Vaitoloa e faaitiitia ai le lolovaia; Fai se suesuega faavave tau siosiomaga e iloa ai le tele
Atili lelei le puipuiga o alagā’oa o le talafatai Atili gafataulima alagā’oa faanatura Atili lelei le ola faatasi o laau & meaola o le siosiomaga ma vave ona toe faaleleia aafiaga o siosiomaga o togātogo
Tapena se Fuafuaga Faapule’aga Tau Siosiomaga mo nofoaga o togātogo Saunia e le MNRE-DEC fautuaga i afio’aga tusa ma le toe totoina o laau i le talafatai ma ituaiga laau talafeagai ma le talafatai Saunia e le MNRE-DEC / MAF-Faigafaiva fesoasoani i afioaga i le faalauiloa ma polokalame faa aoaoga i le aoga o laau/meaola ma le siosiomaga o togātogo Ia aofia ai i le fuafuaina o le tupe faatatau ia fesoasoani mo le toe faaleleia o togātogo Ia limataita’ina le
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga Atina’e a Afio’aga 2016-2020 Fuafuaga a le Vaega o Faatoaga 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 45
o ituaiga eseese o laau/meaola i totonu o togātogo; Suesuega i le aafia o togātogo i le Faga o Vaiusu faapena ma le aafia o manulele o le sami e ola i le pala o le faga ona o le uafu ua fuafuaina nei e fau i le Faga i Vaiusu Gafa ma: MNRE / MWTI / MWCSD/Itumalo/Afio’aga
faatinoga o galuega toe faaleleia togātogo e le NBSAP 2015-2020 Fuafuaga Faapuleaga o Faigafaiva a Afio’aga – afio’aga
Puleaga o Otaota
Faatino polokalame a afio’aga tau puleaina o otaota; Polokalame fa’aaoaoga ma faalauiloa i totonu o a’oga a le itumalo faapea komiti a tamaitai; Faamalosia e Komiti a Nuu ona faamamā uma le otaota mai alavai-simā ma alavai; Fai ni kalone lapisi i luma o fale o aiga; Faaaoga otaota aunoa ma ni vailaau mo togalaau a afio’aga Gafa ma: MNRE/MWCSD / Itumalo-Afio’aga
Lelei atili tulaga tau soifua maloloina ma le tumamā o afio’ga; O le faaleleia o alavai-simā e vave ai le tafe o le suavai i le sami ma ‘alofia ai le lofia i lologa i le tau o timuga
Faamautinoa e le MNRE-DEC o loo aofia uma auala fou i le aoina o le otaota;
Faigafaavae Faapuleaga mo Otaota Lafoa’i 2012
Tulafono o le Pulega o Otaota Lafoa’i 2010
Ia faamautinoa e le Vaega o le DEC-MNRE o loo aofia ia auala fou i le aoina o le otaota;
Faamalosia e Alii & Faipule faasalaga tupe mo tagata taitoatasi, faipisinisi, aiga o le nuu e lafoai otaota faasolitulafono;
Faigafaavae Aoao Faapule’aga o Otaota o Vailaau ma le ‘O’ona 2012
Tulafono Faapule’aga o Otaota 2010
Anavatau: Samoa Soifua Maloloina – Vaega Soifua Maloloina " O le Tuana’i, O Nei ma a Taeao" 2000 - 2025
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga a le Vaega o Soifua Maloloina 2008-2018
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 46
Faigafaavae Aoao Faapule’aga mo Vailaau ma Otaota O’ona 2012
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Saogalemu o Auala
/ Moli o Auala
Fai ni patupatu o auala i luma o le A’oga Tulagalua; Fai ni moli-auala mo le saogalemu o afio’aga Gafa ma: MWTI / LTA / EPC / Afio’aga
Atili agavaa galuega tetele e vave toe faaleleia aafiaga Anagatā tulaga tau auala e tusa ma Fesuiaiga o le Tau Faaitiitia aafiaga mai lōlōga Siitia tulaga o le saogalemu i auala i taimi uma; Malupuipuia laina eletise i taimi o afā ma aso leaga –faalavelave faanatura; Faaitiitia le lamatia ma ‘alofia faalavelave e tulai mai ona o poumoli pa’ū’ū
Ia mulimuli le faatinoga tau galuega tetele i faigafaavae, Fuafuaga mamao ma fuafuaga o galuega faatino o loo iai nei: Faigafaavae mo le Puipuiga o le Siosiomaga ma Agafesootai; Iloiloga ole Afāina-gofie o Tulaga Tau Auala a Samoa (2016); Toe Iloilo Tapulaa Ausia o Auala i Samoa (2016); MWTI Tulafono Faatonutonu mo Galuega Faatino- Alatele Talafatai i Sisifo (2012) LTA
Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele 2011 Tulafono Faatonutonu mo Galuega Tau Siosiomaga - ATS (2012), LTA
Faailoa mea e moomia mo le tupe faatatau ma faa polokalame i le faatinoga o galuega ma atina’e Tapenaga o le Faavaa
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso, 2015
Fuafuaga a le vaega o Femalagaiga ma Felauaiga i le Laueleele 2014-2019
Fuafuaga a le Vaega o Malosiaga a Samoa 2017-2021
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 47
mo Malosi Faafouina ma le Malosi Fa’aaoga Tatau, 2016; Tulafono PUMA 2004;
Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga (PUMA – 2007) COEP 11 – Alavai; Ta’i i lalo e le EPC laina eletise
Fa’afanua o le Afio’aga o Lepea – Vaitoloa
4.5 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Sinamoga Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Alavai - Faaleleia
auala i totonu
(Sinamoga –
Palisi)
Faaleleia alavai leaga e ala i le:
Faatino le faaleleia tuutaimi o alavai-simā ma alavai o loo iai nei i tafatafā-ala ma ia mautinoa o loo tafe atu i le sami ia le suavai fetafea’i i luga o le ‘ele’ele;
Faataatia nisi uluālavai po o alavai-simā ma faaloloto alavai i tafatafā-ala e faigofie ona tafe ai le suavai agai i le vaitafe o Gasegase
Fa’aauau ona faatino e le itumalo/afio’aga le faamamāina o alavai/alavai-simā ma polokalame faalauiloa
Gafa ma: MWCSD / Itumalo / MWTI ma LTA
Vave toe faaleleia galuega tetele mai aafiaga Faaitiitia aafiaga mai lōloga; Sili ona anagatā auala aua le Tau; Sili ona lelei tulaga tau auala Faigofie ona tali atu i faalavelave faafuasei mo le sosola ese Faaitiitia le aafia o le vaita’ele o le nuu
I le faaleleiga o alavai e le MWTI ma le LTA, e ao ina mulimuli i taiala o faigafaavae o galuega tetele o iai nei, fuafuaga mamao ma fuafuaga o galuega: Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i; Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (PUMA-2007) COEP 11 - Alavai Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016) Fuafuaga Mamao Aoao mo Galuega Tetele (NISP) 2011 Faailoa mea e moomia mo le tupe faatatau ma le polokalame mo le faatinoa o galuega ma atinae Taiala Faatonutonu o Galuega – Alatele i le Talafatai i Sisifo (2012), LTA Iloilo le A’afiagofie o Tulaga Tau Auala i Samoa (2016)
Tulafono PUMA 2004
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga (Aokuso 2015)
Fuafuaga a le Vaega o Felauaiga ma Femalagaiga i le Lau’ele’ele 2014 -2019
Faatali vaitimu Faatino le fai o auala e faatali ai le suavaitimu i le maota o le
Atili agavaa ai afio’aga e vave toe faaleleia aafiaga mai suiga o le tau –
Faatu tanevai i le Maota o le Metotisi e fesoasoani i tagata uma o le aulotu pe a
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoai 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 50
faafeagaiga (Metotisi) e faaleoleo mo le nuu Gafa ma: CSSP / UNDP-GEF SGP/ NGO/ Afio’aga/Ekalesia
mugala ma mea ogaoga e tutupu
utiuti le suavai
Fuafuaga o Atinae a Afio’aga 2016-2021
Fau se alavai/ auvai-ma’a / sailia pe gafatia le malosi o lōloga (alavai fepi’opi’oa’i)
Faatino se auvai-ma’a faasolo i le vaitafe e puipuia aiga mai le vaitafe Fai se sailiiliga i itu lelei ma faalelei o le faia o se auvai-ma’a ma tuuina mai fautuaga talafeagai Gafa ma: MNRE - DMO/Afio’aga
Atili vave ona toe faaleleia aafiaga o galuega tetele Faaitiitia aafiaga mai lōloga
E ao ina usita’ia pe a faatino galuega tetele ia faigafaavae ma fuafuaga mamao o loo iai nei e pei o: Faigafaavae Tau Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesootai Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga a Samoa (PUMA - 2007) COEP 11 – Alavai
Fuafuaga Mamao o Galuega Tetele (NISP) 2011;
Tulafono PUMA 2004
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga,
Aokuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Felauaiga i le Laueleele 2014-2019
Siosiomaga & Alagā’oa Faanatura
Fofō Aupito Lelei ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Taiala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Toe totō laau faasolosolo i luga o auvai
Faatino le totoina o laau faasolosolo i luga o auvai Gafa ma: MNRE / Afio’aga
Faaitiitia aafiaga mai eleele-‘āia ma lōloga
Saunia e le MNRE taiala i le toe totoina o auvai e tusa ma faigafaavae ma fuafuaga mamao o iai nei: Fuafuaga Aoao o Vaomatua 2016-2020 Fuafuaga Mamao Faapule’aga o le Vai ma Alagā’oa 2007-2017;
NBSAP 2015-2020
Tulafono o le Vai ma
Fuafuaga a le Vaega o le Vai ma Suavai Lafoai 2016-2020 Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 51
Alagā’oa 2008
Fuafuaga Galuega Faaleleia o Vaomatua
2016-2020
Fuafuaga Mamao o le Totōina 2 Miliona laau 2015-2020
Pulega o Otaota
Faatino polokalame tau puleaina o otaota i afio’aga Polokalame fa’aaoaoga ma faalauiloa i totonu o a’oga a afio’aga Faamalosia e Komiti a Nuu/ Faapotopotoga Ekalesia le faamamāina uma o le otaota mai alavai-simā ma tulaga tau alavai; Fai ni kalone lapisi i luma o fale o aiga; Faaaoga otaota mo togalaau a aiga Gafa ma: MNRE/MWCSD / MoH / Itumalo –Afio’aga
Lelei atili tulaga tau soifua maloloina ma le tumamā o afio’aga; O le faaleleia o alavai-simā e vave ai le tafe o le suavai i le sami ma tau faaitiitia ai le lofia i lōloga i le tau o timuga
Ia faamautinoa e le MNRE-DEC o loo aofia uma auala fou i le aoina o le otaota; Faigafaavae Faapule’aga mo Otaota Lafoai 2012 Tulafono o le Pulega o Otaota Lafoai 2010 Faamalosia e Komiti a Nuu poo Ekalesia faasalaga tupe mo tagata taitoatasi, faipisinisi, aiga o le nu’u e lafoai otaota faasolitulafono; Faigafaavae Aoao Faapule’aga o Otaota o Vailaau ma le Oona 2012 Tulafono Faapule’aga o Otaota 2010 Manifeso: Samoa Soifua Maloloina – Vaega Soifua Maloloina " O le Tuana’i, O Nei ma a Taeao" 2000 - 2025
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga a le Vaega o Soifua Maloloina 2008-2018
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 52
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Saogalemu o
Auala
Faamalosia eleele faaleoleo i tafatafā-ala mo le saogalemu
Fai ni patupatu-alu lemu ai taavale; faailoilo o auala ma nofoaga e tu ai pasi auā le malupuipuia o tagata savavali
Gafa ma: MWCSD / Itumalo / MWTI ma LTA
Atili agavaa galuega tetele e vave toe faaleleia a’afiaga Anagatā tulaga tau auala e tusa ma Fesuiaiga o le Tau Faaitiitia a’afiaga mai lōloga Siitia tulaga o le saogalemu i auala i taimi uma Malupuipuia laina eletise i taimi o afa ma aso leaga –faalavelave faanatura; Faaitiitia le lamatia ma ‘alofia faalavelave e tulai mai ona o poumoli pa’ū’ū
Ia mulimuli le faatinoga tau galuega tetele i faigafaavae, Fuafuaga mamao ma fuafuaga o galuega faatino o loo iai nei: Faigafaavae mo le Puipuiga o le Siosiomaga ma Agafesootai; Iloiloga o le Afaina-gofie o Tulaga Tau Auala a Samoa (2016); Toe Iloilo Tapulaa Ausia o Auala i Samoa (2016); MWTI Tulafono Faatonutonu mo Galuega Faatino- Alatele Talafatai i Sisifo (2012) LTA
Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele 2011 Faailoa mea e moomia mo le tupe faatatau ma faa polokalame i le faatinoga o galuega ma atinae Tulafono PUMA 2004
Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga (PUMA – 2007) COEP 11 – Alavai
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso, 2015
Fuafuaga a le vaega o Femalagaiga ma Felauaiga i le Laueleele 2014-2019
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 53
Leaga tulaga tau alavai, a mamafa timuga ma lolovaia, ona tafe sa’o atu lea ole vai i tuafale o le aiga pei ona iai ata na tapu’eina
Fa’afanua o le Afio’aga o Sinamoga
4.6 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Alafua Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i
Galuega Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Auala, Alavai,
Alasopo-ituvai
(Alafua – Moamoa)
i nofoaga lamatia
FHZ
Faatino galuega faaleleia tuutaimi mo alavai-simā ma alavai i tafatafā-ala
Su’esu’e pe talafeagai se auala fou e laasia le va o Alafua & Moamoa
Faatino se EIA ae le’i faia galuega faaleleia o le auala, alavai ma le alalaupapa
Gafa ma: MWTI / LTA / MNRE-DMO/Afio’aga
Sili atu ona vave mafai ona toe faaleleia mai aafiaga o faalavelave faanatura Sili ona saogalemu fale Sili atu ona faaaoga tatau alagā’oa tau tamaoaiga Sili atu ona malupuipuia ma mafai ona toe vave faaleleia aafiaga Sili ona gafataulimaina le fa’aaogaina o alagā’oa faanatura
Ia mulimuli le faatinoga tau galuega tetele i faigafaavae, Fuafuaga mamao ma fuafuaga o galuega faatino o loo iai nei: Faigafaavae mo le Puipuiga o le Siosiomaga ma Agafesootai Toe Iloilo Tapulaa Ausia o Auala i Samoa (2016); MWTI
Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele 2011 Faailoa mea e moomia mo le tupe faatatau ma faa polokalame i le faatinoga o galuega ma atina’e
Tulafono Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga (PUMA – 2007) COEP 11 – Alavai
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso, 2015
Fuafuaga a le vaega o Femalagaiga ma Felauaiga i le Laueleele 2014-2019
Tulafono PUMA 2004
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Galuega Tetele
Fofō/ Mataupu
Manatu
Faatali
Vaitimu
Talosaga sui o le EFKS mo ni tanevai lapopoa se 4:
Faatu tanevai taitasi i falesa uma e 4 o le afio’aga
Gafa ma: CSSP / Afio’aga/Faapotopotoga Ekalesia/NGO
I le soalaupulega o le aso 29 Me 2017 a Nuu-le-Mavae na talosagaina ai e sui o ekalesia e fesoasoani la latou poloketi laititi e faatu tanevai i aulotu e 4 e fai ma suavai faaleoleo ma saunia faamiliga laau mo togālaau ‘aina a Komiti a Tamaitai a aulotu faatasi ma faalelei-‘ele’ele
Togalaau
‘aina /
Faalelei
eleele
Komiti a Tamaitai a aulotu e faatino togalaau ‘aina i aiga ma le faiga o faalelei-eleele
Gafa ma: CSSP / Aulotu a Nu’u/NGO
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 56
Alavaitafe e soso’o ai le nuu o Moamoa ma Alafua – talosaga afio’aga e lua e fa’a- alalaupapa le alavaitafe lea e faafaigoie ai femalagaiga
Talosaga le pulenu’u i le LTA e fai alavai i tafatafā-ala e faaitiitia ai le lolovaia i vaivai e tafe mai i luga o le auala
Fa’afanua o le Afio’aga o Alafua – Sinamoga
4.7 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Pesega ma Lotopa
Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua
Fautuaina Isi Faamanuiaga Ta’iala
Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Alatele/Alavai (Lotopa/Pesega)
Faatino galuega faaleleia tuutaimi ma fai ni alavai-simā lapopoa fou faasolo i tafatafā-ala i Lotopa;
Fai se suesuega ma faalelei alavai ia mautinoa le tafe lelei o le suavai ina ia ‘aua ne’i toe iai se vaivaito’a i taimi o afā i le A’oga Maualuga i Pesega, faafesagai ma le Malumalu LDS Faaleleia o auala (auala e fesootai ai Pesega ma Vaimoso) ma ia faatā le vaega o totoe Fuafua ma fai se alavai lelei i luma o le Lotu Nasareta mo le faaitiitia o le lolovaia Gafa ma: MWTI / LTA / Afio’aga
Sili atu ona vave mafai ona toe faaleleia mai a’afiaga o faalavelave faanatura Sili ona saogalemu fale Sili atu ona faaaoga tatau alagā’oa tau tamaoaiga Sili atu ona malupuipuia ma mafai ona toe vave faaleleia a’afiaga Sili ona gafataulima le faaaogaina o alagā’oa faanatura Faaitiitia aafiaga mai lōlōga Malupuipuia laina eletise i taimi o afa ma le ogaoga o faalavelave faanatura Faaitiitia le aafia gofie ma ‘alofia faalavelave mai poumoli pa’u’ū
E ao ina mulimulita’i le faatinoga o galuega tetele i faigafaavae, fuafuaga mamao ma fuafuaga o galuega o loo iai nei: Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i;
Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (PUMA - 2007) COEP 11 – Alavai Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016)-MWTI Suesuega o le A’afiagofie o Tulaga Tau Auala i Samoa (2016)
Faailoa mea e moomia ma le polokalame o le faatinoga o galuega ma atinae mo le fuafuaina o le tupe faatatau
Mata’itū le faasoaina o le eletise ina ia ‘aua ne’i ova le eletise i nisi o pou ‘ona e ono āfāina ai laina eletise Ta’i-a-lalo laina eletise e le EPC Tapenaga o Ta’iala mo le Malosi’aga Faafouina ma le
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga Aokuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Fela’uaiga i luga o le Laueleele 2014-2019
Fuafuaga a le Vaega o Malosiaga a Samoa 2017-2021
Isi Auala
Faaleleia ma faatā aualapefu o loo ui atu i nofoaga o aiga Fai ni alavai faasolo i tafatafā-ala o aualapefu – o loo aofia i le Mataupu 1 i luga) Gafa ma: MWTI / LTA / Afio’aga
Eletise Aveese laau tu lata i laina eletise Toe toso laina eletise mamao ese ma fale o aiga pe a talafeagai Tapenaga mo laina eletise ta’i-a-lalo i le lumanai Gafa ma: EPC / Afio’aga
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 59
Malosi’aga Fa’aaoga Tatau, 2016
Tapenaga o le Taiala o Malosiaga Faafouina ma le Malosiaga Faaaoga Tatau 2016
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Siosiomaga / Soifua Laulelei/ Galuega Tetele
Mataupu
Manatu
Faatali Vaitimu Sui o le nuu mai le Ekalesia Metotisi na talosaga mo se tanevai lapoa se tasi:
Faatu le tanevai i le falesa e faaaoga e tagata o le aulotu pe a utiuti le suavai
Gafa ma: Aulotu / CSSP/NGO
Na talosaga ia sui o ekalesia i le soalaupulega o le aso 29 Me 2017 mo se fesoasoani mo le latou poloketi laititi:
• Tanevai mo aulotu • Fata lapisi • Tane o faleui mo le faaleleia o le tulaga
tumamā
Sui Ekalesia Metotisi na talosaga
• Alavai i luma o le falesa mo le faaitiitia o le lolovaia
• Patupatu o auala faaitiitia le saoasaoa • Laina eletise maualalo
Ekalesia Nasareta
• Faamamā togātogo ma siitia ese aiga o loo nonofo ai
• Tane o faleui mo aiga aafiagofie ina ia siitia le tulaga tumamā
Ekalesia Mamona
Pulega o Otaota
Sailia muamua aiga aupito moomia tane mo faleui ona ave muamua lea iai o tane i aiga toatele; Faatu fatalapisi ina ia faafaigofie ona ao le otaota ma faaitiitia ai aafiaga mai le otaota ae siitia le tulaga mamā o Samoa Gafa ma:Aulotu / CSSP / MNRE
Faamamā togātogo Faamamā togātogo ma aveese ia otaota o loo punitia ai alavai-simā ina ia tafe lelei le vai i le sami mmf. Silasila ane i le toe siitia ese o aiga o loo nonofo i faasi’usi’uga o togātogo Toe toto togo. Gafa ma: MNRE / Aulotu
Saogalemu o Auala Faatino faiga mo le saogalemu o auala: patupatu, alasavali, koloso, faailoilo, igoa o auala. Gafa ma : LTA /Afio’aga
Sui auai mai ekelesia na lāgā le popolega i le saogalemu o tagata savavali ma ua tatau ona fuafua tulaga mo le saogalemu o auala
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 60
Faafitauli tele o feagai ma Lotopa o le leai o ni alavai i tafatafā-ala ma ua a’afia gofie ai maota ma laoa aemaise ole auala tele ile tetele o lologa
Fa’afanua o le Afio’aga o Lotopa
4.8 Galuega Fesoasoani mo le Afio’aga o Moamoa-fou/Vaea
Galuega Tetele Fofō Aupito Lelei Ua Fautuaina
Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Galuega
Talafeagai ma Fuafuaga a Vaega
Alatele i Moamoa aofia ai ma mōlī-auala o alavai
Faa-alalaupapa le alasopo-ituvai ina ia mafai ona femalaga’i pea i taimi o lōloga; Faaleleia tu’utaimi alavai ma fau ni alavai-simā lapopoa faasolosolo i le auala i Moamoa ma auala e ui atu agai i uta i nofoaga o aiga o le nuu (ma le auala i le lotu) Fai ni alasavali ma poumōlī Gafa ma: LTA / MWTI / EPC / Afio’aga
Sili atu ona vave mafai ona toe faaleleia mai aafiaga o faalavelave faanatura Sili ona saogalemu fale Sili atu ona faaaoga tatau alagā’oa tau tamaoaiga Sili atu ona malupuipuia ma mafai ona toe vave faaleleia aafiaga Sili ona gafataulima le faaaogāina o alagā’oa faanatura Faaitiitia a’afiaga mai lōloga Malupuipuia laina eletise i taimi o afā ma le ogaoga o faalavelave faanatura Faaitiitia le a’afia gofie ma ‘alofia faalavelave mai poumōlī pa’u’ū
E ao ina mulimulita’i le faatinoga o galuega tetele i faigafaavae, fuafuaga mamao ma fuafuaga o galuega o loo iai nei: Faigafaavae o Siosiomaga ma le Puipuia o Agafesoota’i;
Ta’iala Faatonutonu o Galuega Tau Siosiomaga i Samoa (PUMA - 2007) COEP 11 – Alavai Toe Iloilo Tapulaa Ausia mo Auala i Samoa (2016)-MWTI Suesuega o le A’afiagofie o Tulaga Tau Auala i Samoa (2016)
Faailoa mea e moomia ma le polokalame o le faatinoga o galuega ma atinae mo le fuafuaina o le tupe faatatau
Fuafuaga Aoao o Galuega Tetele (NISP) 2011
Tulafono PUMA 2004
Faatino le Polokalame o le CDCRM ma unaia le faalauiloa o le tali atu ma tapenaga ne’i oo mai le ogaoga o faalavelave faanatura
Fuafuaga Faapule’aga Tuufaatasi a Afio’aga, Aokuso 2015
Fuafuaga a le Vaega o Femalagaiga ma Fela’uaiga i le Laueleele 2014-2019
Fuafuaga a le Vaega o Malosiaga i Samoa 2017-2021
Fuafuaga Aoao a le Vaega o Faalavelave 2016-2019
Alasopo-itūvai (6 Kolisi Faafaife’au, Ekalesia Katoliko, agai atu i nofoaga fou, alasopo-itūvai tele, )
Faalapoa alavai-simā o alasopo-itūvai e taofiofi ai le tafe i luga o le auala o le vai pe a mamafa timuga ma le mafai ona la’asia le isi ituvai; Fai alavai i tafatafā-ala o le aualatā agai i uta i nofoaga o aiga; O se faiga tumau mo le agai i luma le fai o se alalaupapa e suia alasopo-itūvai mo nofoaga fou a le Katoliko; Faalautele ma fai se auala lelei e sosoo ai le alalaupapa i le Kolisi Faafaife’au ma le fanua o le Ekalesia Gafa ma: MWTI / LTA / Ē āna fanua
Fale o Nuu ma galuega tetele i sone lamatia
Faamalosia tulafono o atinae ma taiala e iloa ai atinae i tafatafa o vaitafe; Toe siitia ese ma sone lamatia. FHZ pe a moomia le toe suia o fale po o le faamautinoa o atinae i totonu o sone lamatia ia fuafua i le ono a’afia i lōloga; Fuafua le faamaualuga o faavae o fale tusa ma tulaga lamatia i totonu o le sone
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 63
FHZ; Siitia ese mai Eleelesolo /Sone Lamatia i Eleelesolo po o nofoaga e ono aafia i le solo mai o maa i lalo ifo o Mt Vaea (Nofoaga fou a le Katoliko) Gafa ma: LTA/MWTI/MNRE/ Afio’aga
Nofoaga o Sulufaiga
Faatino le Polokalame CDCRM mo afio’aga o le itumalo:
Sailia nofoaga e mafai ona sulufai iai i aso o faalavelave faanatura i totonu o nuu e pei o Falea’oga Tulagalua, falesa mmf a ia mamao ese ma sone lamatia ma fai ni galuega faaopoopo e talafeagai mo nofoaga o sulufaiga.
Faatu ni faailoilo aua taimi e sulufai ai.
Gafa ma: MNRE-DMO / MWCSD / Itumalo-Afio’aga / Aulotu
Faaleleia atili nofoaga faitele e faaaoga e afio’aga mo le saogalemu i taimi o faalavelave faanatura Faaitiitia i latou e maliliu/āfāina i faalvelave faanatura; Faaleleia atili agavaa o afio’aga e fetuuna’i ai a o sauniuni mo faalavelave faanatula po o ni mea ogaoga e tutupu
Saunia e le MNRE-DMO fautuaga talafeagai mo afio’aga e tusa ma polokalame o loo iai nei;
Polokalame Faapule’aga o Lamatiaga o Faalavelave ona ole Tau (CDCM)
Fuafuaga Aoao Faapule’aga a le Vaega o Faalavelave 2017-2021
Faatali Vaitimu Faagaoioi auala e faatali ai le vaitimu po o le faatūuga o tanevai mo aiga i Moamoa- uta e le o maua se suavai (aiga tonu o loo a’afia i le fia maua tele o se suavai) Gafa ma: CSSP /UNDP-GEF SGP / NGO/ Afio’aga
Faaleleia atili le agavaa o afio’aga e talifuaitau i aafiaga mai suiga o le tau-mugala ma tulaga ogaoga
Moomia vave le faamautinoaina o loo maua uma e aiga ua siitia i nofoaga fou le suavai (aiga aafiagofie)
Fuafuaga a le Vaega o le Suavai ma Vai Lafoa’i 2016-2020 Fuafuaga mo Atinae a Afio’aga 2016-2021
Pulega o Otaota Sailia muamua aiga aupito moomia tane mo faleui ona ave muamua lea iai o tane i aiga toatele; Faatu fata-lapisi ina ia faafaigofie ona ao le otaota ma faaitiitia ai aafiaga mai le otaota ae siitia le tulaga mamā o Samoa
Faaleleia atili tulaga o le tumamā; Faaitiitia tagata aafia i faama’i feavea’i e manu/meaola Faaleleia atili tulaga o le tumamā ma le soifua maloloina o
Faamautinoa e le MNRE-DEC o loo aofia ma auala fou i le aoina o le otaota; Komiti a nuu po o aulotu e faamalosia sala tupe a tagata taitoatasi, faipisinisi ma aiga o le nuu e
Fuafuaga Aoao a le Vaega o le Siosiomaga 2017-2021 Fuafuaga a le Vaega o Soifua Maloloina 2008-2018
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 64
Polokalame faalauiloa otaota ma faale-aoaoga mo aoga i totonu o nuu Gafa ma: Aulotu / CSSP / MNRE
afio’aga Faaitiitia aafiaga mai lōloga i le tau o timuga auā ua tafe lelei le suavai i le sami ina ua faamamā alavai-simā
lafoai lapisi faasolitulafono; Faigafaavae Faapule’aga Aoao o Otaota ‘O’ona 2012 Samoa Soifua Maloloina – Vaega o le Soifua Maloloina " O le Tuana’i, Ananei ma le Lumana’i" Anavatau 2000-2025 Tulafono Faapule’aga o Pulega o Otaota 2010
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Galuega Tetele
Mataupu
Manatu
Saogalemu o Auala Faatino faiga mo le saogalemu o auala: patupatu, alasavali, kolosi, faailoilo ma igoa o auala Gafa ma : LTA / Afio’aga
Lāgā mai e Sui o Aulotu le popolega i le saogalemu o auala mo tagata savavali ma e moomia le faatino o faiga mo le saogalemu.
Alasopo-itūvai i Moamoa-fou agai i le Nofoaga fou o le Katoliko, a tetele timuga ona le mafai lea ona laasia le isi itūvai ma motusia ai fesootaiga ma aiga i lena itūvai aemaise taimi o faalavelave faafuase’i. Fofō mo se taimi umi o le fai lea
o se alalaupapa pei ona fa’atalosagaina
Fa’afanua o le Afio’aga o Moamoa
4.9 Galuega Fesoasoani mo Afio’aga o Ululoloa, Siusega, Tuaefu & Tuanaimato-Sasae
Isi Fofō Na Faatalanoaina po’o Isi Mataupu Na Lāgā Galuega Tetele / Siosiomaga
Fofō / Mataupu
Manatu
Auala (Ululoloa / Siusega / Tuaefu)
Fai ni alavai i tafatafā-ala Faaleleia ma faatā aualapefu agai i totonu i nofoaga o loo alala ai le nuu Faalelei auala ma alavai / alavai-simā o loo iai faa tuutaimi Gafa ma: LTA/MWTI /
Faaleleiga o auala o nuu o le a atili vave ona toe faaleleia a’afiaga o afio’aga mai suiga o le tau ma malupuipuia ai foi O nisi o fale ma atinae ua a’afia ai ‘ogaeleele faaleoleo mo le auala ua faafaigata ai ona fai alavai, fuafuaga ma suavai o afā auā le manuia o tagata lautele E ui ina finau nisi o aiga o ‘oga’ele’ele faaleoleo mo le auala o se vaega o latou fanua peitai, e molimauina ua leva ona iai auala ae le’i faatuina o latou fale. Ua tatau ona fai se suesuega i lea tulaga
Eletise (Ululoloa / Siusega)
Moomia nisi poumōlī e faatutū mo le saogalemu o tagata savavali. Aveese laau latalata i laina eletise.
Gafa ma: EPC / Afio’aga
Atili vave ona toe faaleleia a’afiaga pe a aveese laau tu
lalata i laina eletise.
Moomia le fai o ni asiasiga tuutaimi mo galuega faalelei ma
sui pou ua pala.
Vai Talosaga se paipa laititi a le SWA e ta’i ai paipa a aiga o loo nonofo i uta mai le paipa tele i tafatafa o le alatele (faamaonia nofoaga) Gafa ma : SWA
I le soalaupulega ma Nuu lē Māvae i le aso 29 Me 2017, na talosagaina e sui o le Ekalesia Aso 7 o le a fesoasoani la latou vaega e: Ta’i paipa mai le SWA mo aiga i uta ina ia maua e i latou se suavai.
Fale mo laau/faamiliga
Talosaga se fale mo laau/faamiliga mo togalaau ‘aina e fai lava e Tamaitai/Tina o le ekalesia Gafa ma:Mafutaga Ekalesia / MAF / CSSP/UNDP-GEF SGP/Afio’aga
Fa’afanua mo le Afio’aga o Ululoloa
4.10 Galuega Fesoasoani mo Afio’aga o Tanumapua ma Tapatapaō Soifua Laulelei ma Ia lava le tamaoaiga
Fofō Aupito Lelei Isi Faamanuiaga Ta’iala Fesoasoani i Galuega Faatino
Fuafuaga Talafeagai a Vaega
Vaomatua sātia ma faato’aga
Toe faalelei ma fa’aaoga i
faato’aga ia laufanua ua lē
o toe galuea’ina e lata i le
aai na i lo le faato’a o
fanua i le aga’i i uta ma le
vaomatua
Una’ia le totōina o fua o faa’ele’eleaga e pei o ufi, umala, e sili atu ona anagatā i taimi o afā, mugālā ma lōloga
Una’ia faato’aga-vaomatua ma faato’aga fefiloi aofia ai la’au ’aina e faaitiitia ai le a’afiagofie o fua o faa’ele’eleaga i faama’i
Totō faatele isi ituaiga faato’aga e maua ai sina seleni e pei o koko, niu, tipolo ma ia totō i eleele e lē o lamatiagofie.
Faatino le Pulega o Faiga Faafaato’aga e Gafatia le faaaogaina pea o le eleele
Faatino polokalame faapule’aga tu’ufaatasi mo manu fa’alafuā
Gafa ma: MAF /
CSSP/WIBDI/Asosi a
Faifaatoaga/ METI/
SBEC / UNDP-GEF-
SGP/MNRE /Afio’aga
Faatuputeleina le mau i taumafa ma le soifua maloloina atoa ai ma le siitia o le tulaga agavaa o afio’aga e fetuuna’i ma gafatia ona tali atu i suiga o le tau. Faatino auala e aupito lelei e maua ai fua o faa’ele’eleaga mo le aiga ma le faapisinisi
Tapena e le Vaega o le CROP-MAF ia a’oa’oga e faatino e i latou ua iai agavaa faapitoa tau faato’aga e lagolago ma limataitaiina faifaato’aga faatasi ai ma polokalame e faalauiloa ia le faatuputeleina o ituaiga fua o faa’ele’eleaga e gafatia aso leaga e pei o mugālā ma timuga
Tapena meafaigaluega ma la’au totō e faatele ai ituaiga la’au ma lo latou anagatā - tagofia ia mataupu tau i manu fa’alafuā mmf. O se faiga e faatuputeleina ai le mau i taumafa
Faamalosi atili le faapā’aga ma Faapotopotoga Tumaoti e pei o: Asosi a Faifaato’aga Samoa;
Faapotopotoga a Tama’ita’i ma vaega tumaoti e lagolago ia faifaato’aga i afio’aga e ala i a’oa’oga ma le maketiina o fua o faa’ele’eleaga
O ta’iala nei mo le faatinoga o fofō:
Tulafono Taufaaofi mo le Pulega o Alagā’oa mai le Eleele 2018
Polokalame Aoao a Samoa mo Galuega Faatino e fō’ia ai le
Fuafuaga a le Vaega o Faato’aga 2016-2020
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 69
Faaleagaina o le Eleele ma tu’uitiitia ai aafiaga mai mugālā 2015-2020
Fuafuaga Aoao ma Galuega mo La’au Faalafuā 2008-2011
Fuafuaga mo le Totōina o le 2 Miliona La’au 2015-2020
Isi Fofō Na Talanoaina po o Isi Mataupu Na Lāgā Galuega Tetele / Siosiomaga
Fofō / Mataupu
Manatu
Auala (Tapatapaō) / alavai
Faalelei, faalautele ma faatā le auala i Tapatapao ma ni alavai i tafatafā-ala Faatā le auala mai Tapatapao i Falemauga e fesoasoani pe a siitia i nofoaga maualuluga; Fai ni alavai i tafatafā-ala ma alavai-simā lapopoa; Fai mōlī o le auala i nofoaga talafeagai (isi mataupu) Gafa ma: LTA/MWTI / Aulotu
O galuega faaleleia nei mo auala e faateleina ai le agavaa o afio’aga e toe faaleleia aafiaga mai suiga o le tau ma le saogalemu o le nuu.
Vāapiapi tele le auala o loo iai nei.
Vai
Talosaga mo se paipa laititi mai le SWA aua se suavai-paipa mo aiga o loo nonofo mamao i uta mai o le alatele Gafa ma: SWA
I le soalaupulega a Nuu –le-Mavae aso 29 Me 2017, na talosagaina ai e sui o le tupulaga talavou a le Katoliko e mafai e latou ona:- Faamautu se fale mo laau/faamili mo togalaau ‘aina. O faamiliga mai lea fale e mafai ona faaaoga i togalaau ‘aina e fesoasoani i aiga ma le lotu
Fale laau/faamiliga
Talosagaina faamiliga mo togala’au ‘aina ma fai se fale laau/faamiliga ae vaai e Tamaitai o aulotu Gafa ma:Faapotopotoga Aulotu / MAF / CSSP / MNRE-FD/ UNDP-GEF SGP
COMMUNITY INTEGRATED MANAGEMENT PLAN IMPLEMENTATION GUIDELINES
MNRE Page 70
Ata mai asiasiga i nofoaga i totonu ole Afio’aga
Ala-pefu i Laloanea mai Tapatapao (Tane Tetele a le SWA) e fesootai ai ma Falemauga ma Aleisa Sasae. Talosagaina foi e fia faatā le auala e fesoasoani pe a siitia ni tagata i nofoaga maualuluga ma o ese atu ai
ma nofoaga lamatia
Vaipuna i Vaitoloa – mo vai taumafa, e iai ma le vaega o le vai e taeele ai pe a utiuti le suavai paipa i le mavae ai o timuga mamafa ma afā.
Fa’afanua mo Afio’aga o Tanumapua ma Tapatapao