BUKA U ŽIVOTNOJ SREDINI

Fakultet zaštite na radu u Nišu,

22. 01. 2018.

Dr Darko Mihajlov, docent

Fakultet zaštite na radu u Nišu

STRUKTURA PREDAVANJA

1. Izvori buke u životnoj sredini;

2. Ugroženost evropske populacije bukom u životnoj sredini;

3. Zdravstvene i ekonomske posledice buke u životnoj sredini;

4. Menadžment bukom u životnoj sredini:

- Principi menadžmenta bukom u životnoj sredini;

- Faze menadžmenta bukom u životnoj sredini;

- Mere menadžmenta bukom u životnoj sredini;

5. Politika Evropske unije prema buci u životnoj sredini:

- Green paper;

- Direktiva Evropske unije 2002/49/EC o proceni i upravljanju

bukom u životnoj sredini;

6. Strateške karte buke;

7. Aktivnosti na polju kontrole buke u životnoj sredini u Republici Srbiji:

- Monitoring nivoa buke na teritoriji gradova u Republici Srbiji;

- Pravna regulativa u oblasti buke u životnoj sredini u Republici Srbiji;

Definicija buke

BUKA se definiše kao

neželjeni zvuk, kome pored

fizičkih karakteristika treba

dodati i psihofizička štetna

dejstva i uticaje.

Definicija buke u životnoj sredini / komunalne buke

BUKA U ŽIVOTNOJ SREDINI ili KOMUNALNA BUKA se definiše kao buka

koju stvaraju svi izvori buke koji se javljaju u čovekovom okruženju,

isključujući pritom buku koja nastaje na samom radnom mestu i u

industrijskim pogonima.

Stanje nivoa buke u životnoj

sredini predstavlja jedan od

osnovnih pokazatelja kvaliteta

životne sredine.

Definicija buke u životnoj sredini / komunalne buke

Više od 90 miliona ljudi u

Evropi je izloženo neprihva-

tljivim nivoima buke.

Saobraćaj

(drumski, železnički i avionski);

IZVORI KOMUNALNE BUKE

Izvori buke na otvorenom prostoru Izvori buke u zatvorenom prostoru

Izvori komunalne buke

Građevinske mašine koje se

koriste pri izvođenju javnih radova;

Industrija;

Mašine za kućnu upotrebu

(kosačica, motorna testera i sl.);

Komunalne mašine i vozila;

Sportske aktivnosti, koncerti,

zabavni parkovi, alarmi;

Kućni aparati;

Ventilacioni sistemi i uređaji za

klimatizaciju, pumpne stanice,

trafostanice;

Uređaji za reprodukciju muzike;

Zabave;

dominantni izvor komunalne buke;

glavni izvor smetnji i uznemiravanja gradskog stanovništva; Saobraćaj:

Izvori komunalne buke

Trend stalnog povećanja nivoa buke saobraćaja u gradskim sredinama:

Stalni rast broja

gradskog stanovništva

Uzroci Posledica

Povećanje

obima i

intenziteta

saobraćaja

Povećanje gustine

naseljenosti

Razvoj komunalnih i

transportnih delatnosti

Stanje buke u životnoj sredini

Rezultati iz 27 zemalja članica EU / Jun 2011. Obuhvaćeno: 131 aglomeracija = 103 715 627 stanovnika = 21 % populacije EU-27

Izloženost nivou Lden : ≥ 55 dB: 56 001 200 (54%) stanovnika EU-27

≥ 65 dB: 15 754 500 (15%) stanovnika EU-27

+ izvan naselja:

≥ 55 dB: 33 437 244 stanovnika EU-27

≥ 65 dB: 7 657 083 stanovnika EU-27

UKUPNO:

≥ 55 dB: 89 438 444 stanovnika EU-27

≥ 65 dB: 23 411 583 stanovnika EU-27

Stanje buke u životnoj sredini

Rezultati iz 27 zemalja članica EU / Jun 2011. Obuhvaćeno: 131 aglomeracija = 103 715 627 stanovnika = 21 % populacije EU-27

Izloženost nivou Lnight : ≥ 50 dB: 40 213 200 (39%) stanovnika EU-27

≥ 55 dB: 18 697 000 (18%) stanovnika EU-27

+ izvan naselja:

≥ 50 dB: 22 699 288 stanovnika EU-27

≥ 55 dB: 10 681 332 stanovnika EU-27

UKUPNO:

≥ 50 dB: 62 912 488 stanovnika EU-27

≥ 55 dB: 29 378 332 stanovnika EU-27

Evropska unija

Oko 120 miliona ljudi izloženo

nivoima buke drumskog

saobraćaja iznad 55 dB;

Više od 50 miliona ljudi izloženo

nivoima buke drumskog

saobraćaja iznad 65 dB;

Stanje buke u životnoj sredini

Drumski saobraćaj

Zdravstvene posledice buke u

životnoj sredini

Uznemirenost;

Pad koncentracije;

Pogoršanje kvaliteta sna;

Stres usled ishemije srca;

Stvaranje govornih smetnji;

Smanjena sposobnost za učenjem;

Deca:

Posledice buke u životnoj sredini

Ekonomske posledice buke u

životnoj sredini

Povećanje troškova za sanaciju buke u stambenim naseljima;

Povećanje troškova zdravstvenih usluga;

Ekonomski uticaj stanja komunalne buke na cene nekretnina:

u proseku 5%;

u uslovima tržišnog rasta i do 12%;

Posledice buke u životnoj sredini

Menadžment bukom u životnoj sredini

Osnova za menadžment bukom - nacrt državne politike.

Predostrožnost

Zagađivač plaća

Prevencija

OSNOVNI PRINCIPI

MENADŽMENTA BUKOM

Buku treba redukovati na najniži nivo koji se može ostvariti u konkretnoj

situaciji.

Kada postoji mogućnost da zdravlje populacije bude ugroženo, potrebno

je preduzeti akcije za njegovu zaštitu.

Princip predostrožnosti

Menadžment bukom u životnoj sredini

Sve troškove vezane za monitoring stanja, menadžment, snižavanje nivoa

buke i nadzor snose oni koji su odgovorni za izvore buke.

Princip zagađivač plaća

Akcije za snižavanje nivoa buke treba preduzimati kadgod je to moguće na

samom izvoru buke.

Urbanističko planiranje treba da bude upravljano ocenom uticaja buke na

zdravlje populacije.

Princip prevencije

Faza 1

Razvoj i primena politike menadžmenta

bukom u životnoj sredini

Faza 2

Razvoj strategije menadžmenta bukom

u životnoj sredini

Faze menadžmenta bukom u životnoj sredini

1. Usvajanje Agende

(Identifikacija problema buke)

Političari, politički savetnici, politički

analitičari, javnost, istraživači,

interesne grupe, stručnjaci za buku

2. Analiza problema

(Ocena uticaja buke)

4. Usvajanje politike

(Usvajanje propisa o buci)

3. Definisanje politike

(Opcije kontrole buke)

5. Primena

(Operacionalizacija propisa o buci)

6. Ocena politike

(Ocena propisa o buci)

Politički analitičari, javnost,

istraživači, interesne grupe,

stručnjaci za buku

Koraci: Učesnici:

Faza 1: Razvoj i primena politike menadžmenta bukom u životnoj sredini

Stručnjaci za buku, istraživači,

javnost, interesne grupe

Političari, politički savetnici

Političari, politički savetnici, politički

analitičari, javnost, istraživači,

interesne grupe, stručnjaci za buku

Stručnjaci za buku, javnost,

interesne grupe

Faza 2: Razvoj strategije menadžmenta bukom u životnoj sredini

Izvor buke

Prenošenje

Izloženost

buci

Redukcija buke Cena

&

Efekti

Strategija

menadžmenta

bukom

Infrastruktura

& promena

ponašanja

Zdravlje

Cena

Zakonske mere

Inženjerske mere

Edukacija i informacije

Mere menadžmenta bukom u životnoj sredini

Kontrola emisije buke

Emisioni standardi za putnička vozila,

građevinsku opremu, fabrike;

Nacionalni propisi; Direktive EU

Kontrola prenošenja buke Propisi o merama za postavljanje prepreka

za prostiranje zvuka

Kontrola imisije buke

Granične vrednosti za nivoe izloženosti buci,

monitoring i modeliranje buke; Propisi za

složene situacije; Propisi za rekreativnu buku

Mapiranje buke i zoniranje oko

puteva, aerodroma, industrije Pokretanje procedura monitoringa i predikcije

stanja nivoa buke u životnoj sredini

Podsticanje propisa Plan primene propisa za snižavanje nivoa buke

Minimalni zahtevi za akustičke

osobine zgrada Konstruktivni zahtevi za zvučnu izolaciju

elemenata zgrada

Ograničenje brzine Rekreacione zone, bolnice, ...

Zakonske mere: Primeri:

Zakonske mere menadžmenta bukom u životnoj sredini

Redukcija emisije buke

modifikacijom izvora Profili pneumatika; Tihi kolovozi;

Promene osobina mašina

Nove tehnologije mašina Putnička vozila, avioni, građevinske mašine

Orijentacija zgrada Orijentacija zgrada ka mirnim zonama;

Korišćenje zgrada za barijere

Redukcija prenošenja buke Oklopljavanje mašina;

Barijere za zaštitu od buke

Pasivna zaštita od buke Štitnici za uši; Izolacija zgrada;

Konstrukcija fasada

Urbanističko planiranje

Minimalno rastojanje između industrije,

prometnih saobraćajnica i stambenih zona;

Lokacija mirnih zona; Obilaznice za teški

saobraćaj; Odvajanje inkompatibilnih funkcija

Menadžment saobraćajem Ograničenje brzine; Usmeravanje protoka

saobraćaja elektronskim sredstvima

Inženjerske mere: Primeri:

Inženjerske mere menadžmenta bukom u životnoj sredini

Porast svesnosti javnosti Informisanje javnosti o uticaju buke na

zdravlje; Podsticanje preduzimanja

akcija, graničnih nivoa i podnošenja žalbi

Monitoring i modeliranje slike

o buci Publikovanje rezultata

Pokretanje promena ponašanja Smanjenne brzine pri vožnji; Korišćenje

alarma; Korišćenje sirena; Korišćenje

zvučnika za reklame

Edukacija i informisanje: Primeri:

Univerzitetski i visokoškolski nastavni

planovi i programi Dovoljan broj eksperata za buku

Finansiranje naučno-istraživačkih

projekata Pokretanje istraživanja i razvoja

Mere menadžmenta bukom u životnoj sredini – edukacija i informisanje

Politika EU prema buci u životnoj sredini se više od 20

godina bazira na zakonodavstvu koje propisuje maksimalno

dozvoljene nivoe za drumska vozila, avione i mašine, ili na

primeni međunarodnih sporazuma koji zajedno sa

sertifikacionim procedurama obezbeđuju da oprema u

trenutku proizvodnje zadovoljava granične vrednosti nivoa

buke sankcionisane direktivama.

Zahvaljujući tome, ali i razvoju tehnologije, dobijeno je

značajno smanjenje buke individualnih izvora. Na primer,

buka putničkih automobila je od 1970. smanjena za 85%, a

kamiona za 90%. Buka modernih aviona oko aerodroma je

smanjena za faktor 9 u poređenju sa bukom iz 1970. godine.

Dokumentom "Green paper" iz 1996. godine se definiše

osnovni cilj buduće strategije borbe protiv buke:

nijedna osoba ne treba da bude izložena nivou

buke koji može ugroziti zdravlje i kvalitet života .

Struktura nove strategije borbe protiv buke definisana je

Direktivom Evropske unije 2002/49/EC o proceni i

upravljanju bukom u životnoj sredini

(Environmental Noise Directive - END)

Procena buke

Izrada strateških karata buke korišćenjem harmonizovanih

indikatora buke i metoda.

Akcioni planovi

Izrada akcionih planova za redukciju nivoa buke u “bučnim”

zonama i održavanje postojećih nivoa u “tihim” zonama.

Informisanje javnosti

Formiranje baze podataka o nivou buke i informisanje javnosti,

čime se postiže razvijanje svesti kod građanja o značaju buke.

Environmental Noise Directive

KLJUČNI ELEMENTI

30. jun 2005. (i svake pete godine) Informisanje EC o glavnim drumskim saobraćajnicama, glavnim železničkim

saobraćajnicama, glavnim aerodromima i naseljenim mestima sa preko 250.000

stanovnika.

I faza

30. jun 2007. Izrada strateških karata buke za glavne drumske saobraćajnice, glavne

železničke saobraćajnice, glavne aerodrome i naseljena mesta sa preko 250.000

stanovnika.

31. decembar 2008. Informisanje EC o svim glavnim drumskim saobraćajnicama, svim glavnim

železničkim saobraćajnicama, svim aerodromima i svim naseljenim mestima.

II faza

30. jun 2012. (i svake pete godine) Izrada strateških karata buke za sve glavne drumske saobraćajnice, sve glavne

železničke saobraćajnice, sve aerodrome i sva naseljena mesta.

AKCIONI PLANOVI - Izrada godinu dana nakon izrade strateških karata buke,

sa ciljem upravljanja bukom i efektima buke, uključujući mere za smanjenje buke.

Environmental Noise Directive

ROKOVI

HARMONIZOVANI INDIKATORI BUKE ZA OCENU

STANJA BUKE U ŽIVOTNOJ SREDINI

Osnovni indikatori buke:

Lden [dB] – indikator buke za ukupno uznemiravanje bukom tokom 24h,

usrednjen na godišnjem nivou;

Lday [dB] – indikator buke za uznemiravanje bukom u dnevnom periodu

(06:00 - 18:00), usrednjen na godišnjem nivou;

Levening [dB] – indikator buke za uznemiravanje bukom u večernjem

periodu (18:00-22:00), usrednjen na godišnjem nivou;

Lnight [dB] – indikator buke za ometanje sna u noćnom periodu

(22:00-06:00), usrednjen na godišnjem nivou;

Dopunski indikatori buke:

Lden i Lnight

Lday i Levening

Environmental Noise Directive

STRATEGIJA ZAŠTITE OD

BUKE U ŽIVOTNOJ SREDINI

Environmental Noise Directive

Smanjenje zdravstvenih posledica:

Ometanje bukom (14 miliona ljudi);

Smanjenje godina zdravog života

(16 000 godišnje);

Povećanje krvnog pritiska

(69 000 godišnje);

Nesanica (6 milona).

Smanjenje materijalnih posledica:

Smanjenje vrednosti nekretnina;

Povezani troškovi zbog

odsustva sa posla;

Dodatni troškovi

zdravstvenog osiguranja.

Provera

mera

Praćenje

realizacije

i posledica

Izrada

akcionih

planova

Izrada

strateških

karata

buke

Smanjenje

zdravstvenih

i

materijalnih

posledica

VIZIJA – 2020.

“Izbegavanje štetnih efekata izloženosti buci iz svih

izvora i očuvanje tihih područja”

Železnički saobraćaj:

Avionski saobraćaj: - 10 dB po operaciji

Redukcija emisije buke:

Oprema koja se koristi

na otvorenom prostoru: - 10 dB

Drumski saobraćaj: - 10 dB

Environmental Noise Directive

teretni: - 20 dB

brze pruge: - 5 dB

Strateška karta buke - karta koja je izrađena za opštu procenu

izloženosti buci određenog područja od različitih izvora buke ili za ukupna

predviđanja izloženosti buci na tom području.

Sadržane informacije :

Podaci o stanju buke u životnoj sredini izraženi

godišnjim vrednostima indikatora buke;

Podaci o prekoračenjima graničnih vrednosti;

Procena broja domaćinstava, škola i bolnica na određenom

prostoru koje su izložene buci iznad određenih vrednosti;

Procena broja ljudi koji se nalaze na prostoru izloženom buci.

Strateške karte buke

Strateške karte buke se mogu prezentovati javnosti kao:

Grafički prikaz indikatora buke;

Numeričke vrednosti u tabelama;

Numeričke vrednosti u elektronskoj formi.

PREZENTACIJA

Strateške karte buke

IZRADA

Strateške karte buke

VRSTE PRIKAZA

Prikazuju ukupnu izloženost buci ili predstavljaju zasebne prikaze

izloženosti buci površina ili objekata na visini 4 m od tla usled:

drumskog saobraćaja,

železničkog saobraćaja i

industrijskih izvora buke.

Strateške karte buke

Ukupna izloženost površine buci, Lden Ukupna izloženost objekata buci , Lden

PRIMERI

Strateške karte buke

Monitoring nivoa buke na teritoriji gradova u Srbiji

Stranica je u izradi,

hvala na razumevanju ...

Monitoring nivoa buke na teritoriji grada Niša

+ =

20 godina monitoringa nivoa buke na teritoriji grada Niša

CILJ: Dobijanje podataka o vrednostima indikatora buke u životnoj sredini na lokacijama od interesa.

Monitoring nivoa buke na teritoriji grada Niša

STRATEGIJE

MERENJA INDIKATORA BUKE U ŽIVOTNOJ SREDINI

Serija kratkotrajnih merenja

Dugotrajno merenje

Permanentni

monitoring

Polupermanentni

monitoring

Monitoring nivoa buke na teritoriji grada Niša

MERNA OPREMA ZA DUGOTRAJNA MERENJA

Sistem za upravljanje bukom u životnoj sredini

(Environmental Noise Management System – ENMS / Brüel&Kjær)

Monitoring nivoa buke na teritoriji grada Niša

Permanentni monitoring nivoa buke tokom 2014. i 2015. godine.

Lday Levening Lnight Lden

2014 2015 2014 2015 2014 2015 2014 2015

73.1 72.7 72.1 71.7 68.0 67.8 76.0 75.7

LABORATORIJA ZA

BUKU I VIBRACIJE

Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini (“Sl. Glasnik RS”, br. 36/09, 8810);

Uredba o indikatorima buke, graničnim vrednostima, metodama za

ocenjivanje indikatora buke, uznemiravanja i štetnih efekata buke u životnoj

sredini i na zdravlje ljudi, kao i vrstama i načinu prikupljanja podataka

potrebnih za njihovo ocenjivanje (“Sl. Glasnik RS”, br. 75/10);

Pravilnik o sadržini i metodama izrade strateških karata buke i načinu

njihovog prikazivanja javnosti (“Sl. Glasnik RS”, br. 80/10);

Pravilnik o metodologiji za izradu akcionih planova (“Sl. Glasnik RS”, br.

72/10);

Pravilnik o metodama merenja buke, sadržini i obimu izveštaja o merenju

buke ("Sl. glasnik RS", br. 72/2010);

Pravilnik o metodologiji za određivanje akustičkih zona ("Sl. glasnik RS", br.

72/2010);

Pravilnik o uslovima koje mora da ispunjava stručna organizacija za

merenje buke, kao i o dokumentaciji koja se podnosi uz zahtev za dobijanje

ovlašćenja za merenje buke ("Sl. glasnik RS", br. 72/2010).

Republika Srbija – propisi o buci u životnoj sredini

Izbegavanje, sprečavanje ili smanjenje na namanju moguću meru

štetnih uticaja buke na zdravlje ljudi i životnu sredinu;

Utvrđivanje nivoa izloženosti buci u životnoj sredini na osnovu

međunarodno prihvaćenih metoda, indikatora i kriterijuma;

Prikupljanje podataka o nivoima buke u životnoj sredini i obezbeđivanje

njihove dostupnosti javnosti;

Dostizanje i očuvanje najboljeg mogućeg kvaliteta buke u životnoj

sredini – čuvanje tihih zona;

Primena principa prevencije u cilju zaštite tihih zona u aglomeracijama.

Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini

Ciljevi

Prostorno, urbanističko i akustičko planiranje izgradnje objekata;

Strateška procena uticaja planova i programa, procena uticaja projekata

na životnu sredini i izdavanje IPPC dozvole;

Propisivanje graničnih vrednosti buke u životnoj sredini za različite izvore

buke;

Kontrolisana proizvodnja, promet i upotreba izvora buke;

Akustičko zoniranje i definisanje tihih zona;

Izrada strateških karata buke;

Izrada akcionih planova;

Merenje i ocena buke u životnoj sredini;

Procena štetnih efekata buke na zdravnje ljudi i životnu sredinu;

Informisanje javnosti o buci i njenim štetnim efektima.

Koncept zaštite od buke u životnoj sredini

Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini

Zakon se ne odnosi na:

Buku na radnom mestu;

Buku u prevoznim sredstvima;

Buku od vojnih aktivnosti;

Buku od aktivnosti na zaštiti od elementarnih

nepogoda, prirodnih i drugih udesa;

Buku od aktivnosti u domaćinstvu;

Buku suseda;

Buku kojoj su izloženi oni koji je i stvaraju.

Zakon se odnosi na buku kojoj su ljudi izloženi:

U naseljenim i urbanizovanim zonama (aglomeracijama);

U javnim parkovima i drugim tihim zonama;

U tihim zonama van naseljenih mesta;

Blizu stambenih objekata, škola, bolnica i drugih objekata

koji su “osetljivi” na buku.

Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini

Uredbom se propisuju:

Indikatori buke u životnoj sredini,

Granične vrednosti,

Metode za ocenjivanje indikatora buke, uznemiravanja i

štetnih efekata buke na zdravlje ljudi.

Uredba o indikatorima buke, graničnim vrednostima, metodama za

ocenjivanje indikatora buke, uznemiravanja i štetnih efekata buke u

životnoj sredini i na zdravlje ljudi, kao i vrstama i načinu prikupljanja

podataka potrebnih za njihovo ocenjivanje

Јединице локалне самоуправе одређују акустичке зоне у складу са СРПС У.Ј.6.205:2007

Zona NAMENA PROSTORA Nivo buke u dB

Dan i veče Noć

1. Područja za odmor i rekreaciju, bolničke zone i

oporavilišta, kulturno-istorijski lokaliteti, veliki parkovi 50 40

2. Turistička područja, mala i seoska naselja,

kampovi i školske zone 50 45

3. Čisto stambena područja 55 45

4. Poslovno-stambena područja,

trgovačko-stambena područja i dečja igrališta 60 50

5. Gradski centar, zanatska, trgovačka, administrativno-

upravna zona sa stanovima, zone duž autoputeva,

magistralnih i gradskih saobraćajnica

65 55

6. Industrijska, skladišna i servisna područja i

transportni terminali bez stambenih zgrada

Na granici ove zone buka ne

sme prelaziti dozvoljene nivoe

u zoni sa kojom se graniči

Granične vrednosti se odnose na ukupnu buku koja potiče od svih izvora

buke na posmatranoj lokaciji, iskazanu osnovnim indikatorima buke ili

merodavnim nivoom buke.

GRANIČNE VREDNOSTI INDIKATORA BUKE ZA OTVORENI PROSTOR

Uredba o indikatorima buke, graničnim vrednostima, ...

Granične vrednosti se odnose na ukupnu buku koja potiče od svih izvora buke

na posmatranoj lokaciji.

Granične vrednosti se odnose na merodavni nivo buke.

NAMENA PROSTORIJA Nivo buke

Dan i veče Noć

1. Boravišne prostorije (spavaća i dnevna soba) u stambenoj

zgradi pri zatvorenim prozorima 35 30

2.

2.1

U javnim i drugim objektima, pri zatvorenim prozorima:

Zdravstvene ustanove i privatna praksa, i u njima:

a) bolesničke sobe 35 30

b) ordinacije 40 40

v) operacioni blok bez medicinskih uređaja i opreme 35 35

2.2 Prostorije u objektima za odmor dece i učenika, i spavaće sobe

domova za boravak starih lica i penzionera 35 30

2.3 Prostorije za vaspitno-obrazovni rad (učionice, slušaonice,

kabineti i sl.), bioskopske dvorane i čitaonice u bibliotekama 40 40

2.4 pozorišne i koncertne dvorane 30 30

2.5 hotelske sobe 35 30

GRANIČNE VREDNOSTI INDIKATORA BUKE ZA ZATVORENI PROSTOR

Uredba o indikatorima buke, graničnim vrednostima, ...

“ Kakva bi tišina

zavladala svetom

kada bi ljudi pričali

samo ono što znaju “

Karel Čapek

HVALA NA PAŽNJI