EIDE

R EI

BAR

ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 911. ZENBAKIA LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A

Hasieran daukazu hemen, erdian behin edo behin;

baietz muturik geldituez badakizu zein den! Zer da?

m a n t a n g o r r iErantzuna: H letra

Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).

Europako gizonik

garaiena

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A berria

Ikasturte berri on

denei! Pottoka

gelakoak ikastolan

gaude. Irailaren 4an

hasi zen ikasturtea,

eta hantxe elkartu

ginen. Arau berriak

eta gela berria, baina

denok elkarrekin.

Abuztua akitu zen, eta

gure gelako BeñatAmbustegikurteak bete zituen

28an. Guk aunitz urtez

erran nahi diogu

MANTANGORRItik. Beñat,

ederki ibiliko gara

aurtengo ikasturtean!

Zorionak,

Ekaitz, zure6. urtebetetzean,

amona-aitona,

Paula eta

birramonaren

partetik!Maite

zaitugu pilo-pilo

bat!

Zorionak, Lore! Atzo 8 urte betezenituen. Muxu handi-handi bat etxeko

guztion partez, eta batez ere,

aitatxoren, amatxoren eta Lurren

partez.

Zorionak, Beñat!!Pottolo: aurki bi urte.

Ze pozik ibili zaren udan,

baina oporrak paa-poooo.

Segi horrela, maitte !

Abuztuaren 30ean,

Pottoka gelako

Aritz Oteizakbete zituen urteak.

Bere etxekoekin

ospatu zuen eguna,

eta argazkietan

ikusten da nola.

Aunitz urtez, Aritz!

Segi zaren bezain

alaia izaten. Pottoka

gela.

Zorionak, Ekhi! Beti bezain alaia izatenjarrai ezazu zure 4 urteekin! Muxu handi

bat!

ZORiON AGURRAK

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Uxue Gutierrez Lorenzo

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

Ikusgai dago Koko,

dragoi txikia oihanean

Bizkaia, Gipuzkoa,

Araba eta Nafarroako

zinema aretoetan.

Koko suzko

herensugearen

abenturak ditu

hizpide filmak.

Zorionak, Unax! Gure Billy Elliot!

Biziki maite

zaitugu, 8 urte eta

segi aurrera!

Etxekook.

MUNDUARI ADI! ALTZOKO HANDIA

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A

Euskalerraldoia (Hurrengo orrialdean jarraitzen du)

BA AL DAKIZU?42 zentimetrokoabarkak erabiltzenzituen; hau da, 63. zenbakia zegokienharen oinei.

1. NOR ZENALTZOKO

HANDIA?

Migel Joakin Eleizegi, Altzoko Han-dia, XIX. mendean ezagun egin zenerraldoia izan zen. Eleizegi Altzoko(Gipuzkoa) baserri batean jaio zen,1818an. 20 urte zituela, gaitz batekjo zuen, eta etengabe hazten hasizen, 2,42 metro luze izateraino. Eu-ropako gizonik garaiena izan zen.Horrek ospea eman zion, eta Euro-pan zehar bidaiatzeri ekin zion,erakustaldiak eginez. Anaiarekinegin zituen bidaia horietan, Aundi-ya izen komertziala erabili zuen,orduko zenbait agirik diotenarenarabera.

2. NONBIZI ZEN?Migel Joakin Eleizegi Altzoko Ipin-tza Zar baserrian jaio zen, Gipuz-koako Tolosaldea eskualdean. Hanbizi izan zen, baina, tamaina erral-doia zuela eta, ikuskizun ugaritanparte hartu zuen, eta Europakoherrialde askotan egin zituenemanaldiak: Frantzian, Portuga-len, Espainian eta Ingalaterran ibilizen, besteak beste. Lehen ikuski-zuna Bilbon egin zuen.

m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A berria

MUNDUARI ADI! ALTZOKO HANDIA

3.ZERGATIKZEN HAINHANDIA?

Akromegalia gaixotasuna zeukanAltzoko Handiak, eta horrek eraginzion ezohiko hazkundea. Gaitz hori20–40 urte bitartean agertzen da,Altzoko Handiaren kasuan, 20 ur-terekin hasi zen neurri gabe haz-ten, eta bestelako osasun arazoakere eragin zizkion akromegaliak:giharretako mina, artikulazioeta-koa, artrosia eta osteoporosia,besteak beste.

4. NOIZ AURKITUDITUZTE ALTZOKOHANDIAREN HEZURRAK?

Aurten, hiru eguneko indusketa lanaren ondoren,abuztuaren 14ko arratsaldean aurkitu zituztenhezurduraren elementurik gehienak. Hezurrek garbierakusten dute Eleizegiren tamaina: 64 zentimetroko femurra, bai masailezurra eta baitabizkarreko ornoak ere, besteak beste.

Non aurkitu dutehezurdura?

1861ean lurperatu zuten Altzoazpi-ko hilerrian Migel Joakin Eleizegi,eta kanposantu berean aurkitu di-tuzte haren hezurrak, 160 urte ge-roago. Hilobian ez, baina hezurte-gian aurkitu zuten hezurdura, eta,hala, urteotan zabaldutako bi hi-potesiren arteko misterioa argitu:batzuek hezurrak toki berean segi-tzen zutela argudiatu dute, eta ba-ziren behin lurperatu eta gero he-zurrak lapurtu egin zituztela ziotenadituak ere. Teoria bakarra gailen-du da azkenean, eta misterioa ar-

DATUA

2,42metroko altuera

zuen hil zenean

Pisua: 203 kilo

Altzoko Handiaren hezurren aurkikuntzaren

berri emateko ekitaldia, Altzon. M. RAMIREZ / FOKU

m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A

gitu da: Altzoko Handia etxeanegon da une oro, berak nahi zueneran.

Nork aurkitu du?

Aranzadi zientzia elkarteko arkeo-logoek topatu zuten hezurdura.Arkeologoek antzinako zibilizazio-ek utzitako aztarnak ikertzen di-tuzte, garai horietako informazioahalik eta osoena biltzeko.

Orain zer egingo dutehezurrekin?

Aranzadik txosten bat osatuko du;Altzoko Handiaren historia, aurki-

kuntzaren nondik norakoak, eta la-borategiko lanaren azalpenak bil-duko dituena. Txostena amaituta-koan, Altzoko udalari entregatukodio.

8. Zergatik dagarrantzitsua harenhezurrak aurkitu izana?

Hezurrak aurkituta, argitu da Al-tzoko Handiaren inguruan sortuta-ko misterioa. Haren inguruko kon-takizuna osatzen laguntzen dutehezurrek. Izan zuen ezohiko tamai-naren froga dira hezurrak, eta, 160urte pasatu diren arren, oso egoe-ra onean daude.

5. ‘HANDIA’ FILMA2017an estreinatu zuten Altzoko Handiaren istorioa oinarriduen Handia filma. Jon Garaño eta Aitor Arregi zinemagileekidatzi eta zuzendu zuten pelikula, eta erraldoiaren benetako bi-zitza du abiapuntu. Donostiako Zinemaldiaren Sail Ofizialeanlehiatu zen, eta 2017ko edizioan Euskal Zinemaren Irizar sariaeta Epaimahaiaren Sari Berezia eskuratu zituen. Goya sarietan,berriz, hamar sari irabazi zituen. Euskaraz inoiz gehien ikusi izanden filma da.

ISABE

LLE M

IQUE

LEST

OREN

A

MARISOL RAMIREZ /FOKU

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A berria

DENBORA-PASAK 2.Bikiak. Altzoko Handiak osooinetako handiak erabiltzen zituen: 64zenbakia zuen. Zein da Altzokohandiaren zapata parea?

Zazpi aldeak. Naroak eta Jokinek AltzokoHandiaren marrazki bana egin dute. Zazpiezberdintasun daude bi irudien artean. Bilatu!1.

A

C

E

G

B

D

F

H

m a n t a n g o r r i 7berria LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A

Erantzunak:2 .-A eta H. 3.-Prakak, gerrikoa,bastoia, alkandora, gorbata, txalekoa eta kapela.

A Z B G Y E U E O M G IZ O L H P R A K A K A SZ R R P C T S A Z S A RA I O G P I G P I E T O L T G O R B A E A N X KK X I D M E L L I T B GA A S A R R H A A I A AN R I A F A I Z N P S MD R G A F A N T X O T XO K U M X T J R G N O IA E A U Y U E T O M I OI T G T X A L E K O A BS A H L E S A T F E X AT T O N K J R K D E M LA U B C X A L O U I A OX T B A I E R L M Y R JH G E R R I K O A O R SH A U T E S L E I A A B

3. Hizki salda. Altzoko Handiak hainbatjantzi zituen. Nola janzten zen Altzoko Handia?Bilatu hizki artean ezkutatutadauden jantziak.

Koldo IzagirreIDAZLEA

«Irudien bitartezkontatzen diraHandiaren istoriogehienak»

Altzoko Handia du oinarribildumak. Zergatik aukeratuduzu protagonista gisa?Egia esan, Altzoko Udalakproposatu zidan Handia ipuinekopertsonaia bihurtzea, 2018an.Ideia ona iruditu zitzaidan, etagaur egun kokatzea erabakigenuen.Beraz, ez da biografikoa. Zerkontatzen duzu?Helduen munduak Handiakonprenitzeko dituen arazoak,gurasoen jarrerak, Handiarenxalotasuna. Baina Altzoko Handia ez daliburuko pertsonaia bakarra.Nork laguntzen du?Kutixi izeneko neskato bat daukalagun. Gaizto samarra da, etatrakeskeriak eginarazten dizkioHandiari. Zer abentura biziko dituzteelkarrekin?Handiak pianoa jaten du, Kutixirenama bahitzen du, otsoen gaupasahondatzen du, Parisera egiten duihes Kutixirekin... Horrelakoak. Altzoko Handia nor zenezagutzeko bidea da, fikzioaerabilita ere?Ez, fikzioak Altzoko Handia mitikobat eraikitzen du. Gizonaezagutzeko oso zirkuitu ederradaukate muntatua Altzon bertan.Ibilbide atsegina da.Gomendagarria guztiz.Zer-nolako ekarpena egiten dubildumak? Garrantzitsuena da haurrekirudimena lantzea, Handiarenbidez. Ipuinak entzuten ikastea,

irudiak interpretatzen ikastea,koplak kantatzea, irakurtzenikastea, koplak asmatzea...Nolakoa izan da bildumarensortze prozesua?Lehen lana ipuinak album gisaaterako zituen argitaletxe bataurkitzea izan zen; gero, irudigileegokiak topatzea. Irrimarrabikotea aipatu zidan lagun batek.Ez nituen ezagutzen, eta ilusioaegin zidan. Ondoren, ipuinaelkarrekin osatzea izan zenhirugarren pausoa. Izugarriaberasgarria gertatu zait. Urratsen bat egin zaizubereziki zaila?Testuak irudien kalitatea ezhondatzea izan da zailena.Testuez gain, irudiek erezeresana dute kontakizunean.Nola uztartzen dira?Bai, esan liteke irudien bitartezkontatzen direla Handiarenistorioak, gehienbat. Elkarrizketakadierazteko besterik ez duguerabili testua. Beste guztia irudiekkontatzen dute. Egin litezkeprobak: utzi ipuinak irakurtzen ezdakiten haurrei. Asmatuko duteistorioren bat irudiak ikusiz.

AZOKALIBURUA

d Bilduma: Altzoko Handia.

d Egilea: Koldo Izagirre.

d Marrazkiak: Irrimarra.

d Orrialde kopurua: 32na

orrialde, koloretan.

d Adina: 3-8 urte bitartean.

d Argitaletxea: Erein.

Pilotahegalariak

Gaurkoan beste esperimentu batdakartzuet, lagunok: pilota hegala-ria. Beti bezala, zuek etxean egite-ko bezain erraza eta ederra. Nik

nola egin dudan ikusi nahi baduzue, IrrienLagunak-en Youtubeko kanalean topatukoduzue esperimentuaren bideoa. Bitartean,hona hemen azalpena!

MATERIALA

b Puxikakb Txanponakb Ile lehorgailua

NOLA EGIN?

b Sartu txanpona puxikaren barruan.

ZER GERTATU DA?

Lehorgailuaren haizeak gora eramaten dupuxika, baina grabitatearen indarrak, berriz, beherantz egiten dio bultza. Beraz, bi aireak orekatu egiten dira, eta, hori gertatzen denean, puxikak geldigeratzen dira.

b Putz eginez, puztu puxika, txanponabarruan duela.

b Korapiloa egin, puxika lotzeko.b Hartu ile lehorgailua eta eman haizea puxi-kari.

b Puxika airean geldituko da, geldi.b Bestelako materialekin ere saia zaitezke-te; ping-pong pilotekin, esaterako.

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2020KO IRAILAREN 12A