Etyka rynków wschodzących

Krzysztof Mądel SJKrzysztof Mądel SJ

Kraków 2004Kraków 2004

Etyka rynków wschodzących Etyka rynków wschodzących

Samuel P. Huntington, The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York Samuel P. Huntington, The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York 1996.1996.

Zachód i reszta świata, Zachód i reszta świata, 19201920

Pod panowaniem ZachoduPod panowaniem Zachodu

Kraje realnie lub Kraje realnie lub nominalnie nominalnie niezależne od Zachoduniezależne od Zachodu

Samuel P. Huntington, The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York Samuel P. Huntington, The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York 1996.1996.

Zimna wojna,Zimna wojna, 19196060

Wolny światWolny świat

Blok komunistycznyBlok komunistyczny

Inne państwaInne państwa

Samuel P. Huntington, The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York 1996.

Świat podziałów cywilizacyjnych, Świat podziałów cywilizacyjnych, 19901990

ZachodniaZachodnia

LLatynoskaatynoska

AfrykańskaAfrykańska

IslamskaIslamska

ChińskaChińska

HinduskaHinduska

PrawosławnaPrawosławna

BuddyjskaBuddyjska

JapońskaJapońska

Przeloty pasażerskie, 1991Przeloty pasażerskie, 1991

A century of progress, The Economist, Apr 15th 2000

Przepaść między krajami bogatymi i biednymi cały czas rośnie. W Mozambiku dochód narodowy (PKB) liczony na osobę spadł z ok. 1

tys. dolarów w 1950 r. do ok. 850 dolarów w 1990. W USA wzrósł z blisko 10 tys. dolarów do blisko 24 tys. dolarów na

głowę (wg cen z 1990 r.). Średnie zarobki mieszkańców Mozambiku w 1990 roku liczone w sile

nabywczej pieniądza były niższe niż zarobki w jakimkolwiek kraju europejskim (łącznie z Rosją) w roku 1870.

Nierówności społeczneNierówności społeczne

Sześć miliardów ludzi. Dynamika biedy Sześć miliardów ludzi. Dynamika biedy

47%

20%

33%

2,8 mld 1,2 mld 2 mld

>> $2 $2

< $2< $2

< $1< $1

Wydatki dzienne 6 mld ZiemianWydatki dzienne 6 mld Ziemian

Wzrost PKB jest dobry dla biednychWzrost PKB jest dobry dla biednychWzrost PKB na głowę, %Wzrost PKB na głowę, %

Każdy punkt oznacza jeden kraj. Oś pozioma Każdy punkt oznacza jeden kraj. Oś pozioma oddaje przyrost dochodu narodowego (PKB) na oddaje przyrost dochodu narodowego (PKB) na głowę, oś pionowa oznacza przyrost dochodów głowę, oś pionowa oznacza przyrost dochodów osób najuboższych.osób najuboższych.Źródło: Bank ŚwiatowyŹródło: Bank ŚwiatowyGrinding the poor, The Economist Sep 27th 2001Grinding the poor, The Economist Sep 27th 2001

Europejczycy biedniejąEuropejczycy biednieją

The poor who are always with us, The Economist, Jul 1st 2000.The poor who are always with us, The Economist, Jul 1st 2000.

Spodziewana długość życia, 2050Spodziewana długość życia, 2050

The next society, The Economist Nov 1st 2001.

World Values Survey, University of Michigan, 2003. Cf. Living with a superpower, The Economist, 2 Jan 2003.

Światopogląd (pionowo)Wartości tradycyjne to religia, rodzina, ojczyzna, silne poczucie tożsamości narodo-wej. Rodzice domagają się od dzieci posłuszeństwa, chcą, żeby dzieci spełniały ich ocze-kiwania, odrzucają aborcję, eutanazję, rozwody, samobój-stwo. Wartości laickie zawierają katalog wartości przeciwnych.Jakość życia (poziomo)Wartości egzystencjalne są istotne dla ludzi walczących na co dzień o przetrwanie, o bezpieczeństwo fizyczne i ekonomiczne. Ludzie żyjący w poczuciu zagrożenia z reguły okazują niechęć wobec cudzoziemców, mniejszo-ści seksualnych, osób chorych na AIDS, stronią także od aktywności politycznej, nawet od pisania petycji, uważają, że mężczyźni są lepszymi liderami politycz-nymi niż kobiety. Wartości auto-ekspresyjne zawierają katalog war-tości przeciwnych. Opracowano na podstawie setek kwestionariuszy wysyłanych w ciągu ostatnich 25 lat do mieszkańców 78 krajów (85% populacji).

● Japonia

Szwecja ●

Norwegia● Dania

●Rosja●

Holandia●Szwajcaria

●

● Niemcy

Finlandia ●

Bułgaria ●

Chiny●

● Korea Płd.

● Irlandia

● USA

Australia ●

Luksemburg●

● Austria●Wielka Brytania

● IslandiaFrancja

● ●Belgia

Ukraina ●

Estonia●

Litwa●

Białoruś●

●Czarnogóra

● Kanada

● Węgry

Iran ●

Tanzania ●

Rumunia ●

Macedonia ●

● Kolumbia● Wenezuela

● Meksyk

● Chile

● Gruzja

Jordania ●

Puerto Rico● Salwador

●

Polska ●

Indonezja ●

● Uganda

● Argentyna● Dominikana

● Egipt

● Maroko

●Zimbabwe

Ghana ●

wartości egzystencjalne wartości auto-ekspresyjnewartości egzystencjalne wartości auto-ekspresyjne

● Hiszpania

● Peru

Filipiny ●

Nigeria●

● Brazylia

Włochy ●

RPA ●

Wietnam●

● Nowa Zelandia

A f r y k aA f r y k a

A z j aA z j a

K a t o l i c k a E u r o p a

A m e r y k aA m e r y k aŁ a c i ń s k aŁ a c i ń s k a

A n g l o s a s k i eA n g l o s a s k i e

W s c h o d n i aW s c h o d n i a

E u r o p a Ś r o d k o w o – E u r o p a Ś r o d k o w o –

P r o t e s t a n c k i eP r o t e s t a n c k i eP o k o m u n i s t y c z n eP o k o m u n i s t y c z n e

war

tośc

i tra

dycy

jne

w

arto

ści l

aick

iew

arto

ści t

rady

cyjn

e

war

tośc

i lai

ckie

K o n f u c j a ń s k i eK o n f u c j a ń s k i e

Narody i wartościNarody i wartości

Tajwan●

Mołdawia●

Łotwa ● ●Serbia

● Albania●Słowacja

Chorwacja●● Bośnia

●Słowenia

●Czechy

● Azerbejdżan● Armenia

●Indie

Turcja●

Rozwój cywilizacyjny PolskiRozwój cywilizacyjny Polski

W rankingach rozwoju społecznego ONZ systematycznie pniemy się w górę: w 1997 r. byliśmy się tam na 58 miejscu, ale w 2002 r. trafiliśmy już na 38. Ruch w górę oznacza poprawę wielu wskaźników jakości życia.

Konkretnie oznacza, że w Polsce spada w Polsce śmiertelność noworodków, poprawia stan zdrowia obywateli, wydłuża średnia długość ich życia; obecnie wynosi ona 73,3 lat, podczas gdy w 1995 r.

wynosiła 72,1 roku. Wzrasta także dochód narodowy liczony na jednego mieszkańca w sile nabywczej

pieniądza; obecnie wynosi on 9051 dolarów, podczas gdy w 1995 r. wynosił 6350 dolarów.

Podnosi się poziom wykształcenia. W chwili upadku PRL mieliśmy zaledwie pół miliona studentów, co stawiało nas szarym końcu Europy, dzisiaj mamy ich 1,8 miliona (ok. 50% młodzieży wieku studenckim).

Pod względem jakości i powszechności wykształcenia daleko nam jeszcze do krajów najbardziej dynamicznych gospodarczo, w których, jak USA, 60% młodzieży lub nawet 70%, jak w Korei Płd., kończy koledż lub uniwersytet.

Jeffrey Sachs, A new map of the world, The Economist, Jun 24th 2000

Innowatorzy, adopterzy, outsiderzyInnowatorzy, adopterzy, outsiderzy

Technologiczni innowatorzy – dziesięć lub więcej patentów na milion mieszkańców. Adoptujący nowe technologie – eksport wysokich technologii tworzy co najmniej 2% PKB.Wykluczeni technologicznie – niski eksport high-tech, mało rejestrowanych patentów.

Jeffrey Sachs, A new map of the world, The Economist, Jun 24th 2000

Populacja, produkt krajowy i patentyPopulacja, produkt krajowy i patenty

Dziesięć najbogatszych państw świata, w tym głównie USA, posiada dzisiaj 95% ogółu praw patentowych.

Rzymianie uznawali realne istnienie tajemnicy handlowej (rola stoików). Do tajemnic najlepiej strzeżonych na świecie należał przez wieki chiński

„patent” na produkcję jedwabiu. Nowożytnej kulturze praw wyłącznych dały początek władze Wenecji,

wydając w 1469 r. pierwszy znany patent drukarski, a potem cały szereg kolejnych patentów i praw autorskich, którym Serenissima zawdzięcza swą dzisiejszą świetność.

Niepisane brytyjskie prawo tajemnicy handlowej Amerykanie wcielili do Konstytucji USA z 1791 r.

Pochwała pewnego monopolu. Prawa wyłącznePochwała pewnego monopolu. Prawa wyłączne

Już w połowie XIX w. amerykański urząd patentowy rejestrował już ok. 20 tys. wynalazków rocznie.

Specjalna ustawa Kongresu (Bayh-Dole Act, 1980) zezwalająca uniwersytetom i organizacjom non-profit na rejestrowanie praw patentowych do wynalazków powstających w programach finansowanych przez budżet federalny, przynosi amerykańskiej gospodarce ok. 21 mld dolarów rocznie i tworzy co roku 180 tys. nowych miejsc pracy.

Obecnie wydatki USA na badania naukowe i rozwój są prawie dwukrotnie większe niż podobne wydatki krajów Unii Europejskiej (odpowiednio 225 mld i 140 mld dolarów), wydajność amerykańskiej gospodarki rośnie dwukrotnie szybciej niż gospodarski unijnej, a różnice w tempie rozwoju obu gospodarek, o czym nigdy dość przypominać, są jeszcze większe.

Polska. Uzyskanie patentu w Urzędzie Patentowym trwa od 5 do 7 lat. Uzyskanie świadectwa ochrony znaku towarowego trwa 3-4 lata.

Konieczne jest przyspieszenie tych procedur, powołanie specjalistycznego sądownictwa patentowego oraz usprawnienie prac sądów powszechnych, w których dochodzenie wszelkich praw własności ciągnie się latami. Najważniejszym jednak zadaniem jest upowszechnienie podstawowej wiedzy z zakresu ochrony praw patentowych.

Spośród 47.384 praw patentowych zarejestrowanych w 2002 r. w Europejskim Urzędzie Patentowym tylko 10 wywodziło się z Polski (0,02% ogółu). Tyle samo patentów zarejestrowała w tym urzędzie w tym czasie Panama oraz Wyspy Bahama.

Pochwała pewnego monopolu. Prawa wyłącznePochwała pewnego monopolu. Prawa wyłączne

Underground economy, The Economist Feb 1st 2001.

Szara strefa gospodarkiSzara strefa gospodarki

The "out put gap" is the difference between an economy's actual and potential GDP, ie, the level of output consistent with full employment and stable inflation. Economies with positive gaps are outpacing their trend growth and so risking higher inflation; negative gaps mean that faster growth is safe. Measuring gaps is as much art as science. The OECD estimates that Japan and Ireland have, respectively, the biggest negative and positive gaps. Performance versus potential, The Economist May 31st 2001.

Potencjał gospodarczy i jego wykorzystaniePotencjał gospodarczy i jego wykorzystanie

Korupcja na świecieKorupcja na świecie

Kenneth Murphy and Marek Hessel, Stealing the State, and Everything Else - A Survey of Corruption in the Postcommunist World, Project Syndiate at http://www.project-syndicate.org (2003).

Odsetek firm borykających się z korupcją polityczną Odsetek firm borykających się z korupcją polityczną (state capture)(state capture)


Korupcja jako dodatkowe koszty administracyjne (administrative Korupcja jako dodatkowe koszty administracyjne (administrative corruption)corruption)


Korupcja polityczna a korupcja administracyjnaKorupcja polityczna a korupcja administracyjna((state capture and administrative corruptionstate capture and administrative corruption))

Stopień skorumpowania administracji

Sto

pień

sko

rum

pow

ania

pań

stw

a

● Rosja ●Ukraina

● Rumunia

Czechy●

Bułgaria ●

●Węgry

● Armenia

Polska ●

●Słowacja

● Gruzja

●KirgistanChorwacja ●

Estonia ●

Azerbejdżan ●

● Mołdawia

● Albania

Łotwa●

Słowenia ● Japonia

●

● Litwa

● Albania

wysoki

średni wysoki


Typologia korupcjiTypologia korupcji

The typology can be divided into four spheres determined by the relative levels of state capture and administrative corruption:

Countries within the medium-medium category have been able to contain both types of corruption to more manageable levels, though serious challenges remain.

In the medium-high category are countries where the problem of administrative corruption remains the central problem, while the state has been less subject to capture by the private sector than other transition countries.

The high-medium category includes countries that have been able to contain the level of administrative corruption relative to other transition countries, but nevertheless have done so in a context of high state capture.

In the high-high category, a serious problem of administrative corruption—and hence, weak state capacity—is nested in a state highly subject to capture.


Korupcja i szara strefa gospodarkiKorupcja i szara strefa gospodarki


0

10

20

30

40

50

1 2 3 4 5 6 7 8 9Stopień skorumpowania

Sza

ra s

tref

a, %

PK

B

Rosja ●

●Ukraina

Kolumbia ● Bułgaria ● ●

Łotwa

Rumunia ●

●

Węgry

Polska ●

●

Grecja ●

● Francja

●

●Austria

USA ● Estonia

●

●Szwecja ● ●

Włochy Hiszpania

Niemcy ● Dania Czechy Słowacja

●

Meksyk ●

Arbitralność administracji

Sto

pień

sko

rum

pow

ania

Korupcja i arbitralność administracjiKorupcja i arbitralność administracji

● Rosja● Ukraina

● Niemcy

Czechy ●

Honduras ●

●W. Brytania

● Węgry

Polska ●

Słowacja ●

● Grecja

● Włochy

Francja ●

●Wenezuela

● Portugalia

● Irlandia

USA ●

Hiszpania ●

● Szwecja

● Japonia

niska wysoka


niski

wysoki

546

525

504

499

493

492

484

480

479

479

470

440 460 480 500 520 540 560

Finlandia

Korea

USA

OECD

Hiszpania

Czechy

Niemcy

Węgry

Polska

Grecja

Portugalia

Źródło: OECD; Zbigniew Pendel, Polscy uczniowie poniżej średniej, „Gazeta Wyborcza” 4 grudnia 2001. Por. www.ifispan.waw.pl oraz www.pisa.oecd.org

PISA 2001: Rozumienie tekstu. Punkty uzyskane przez uczniówPISA 2001: Rozumienie tekstu. Punkty uzyskane przez uczniów

Odsetek populacji na studiach III Odsetek populacji na studiach III stopniastopnia

19701970 19961996 % kobiet% kobiet

BrazyliaBrazylia 0.440.44 1.171.1752.9*52.9*W. Brytania W. Brytania 1.081.08 3.253.25 51.851.8ChinyChiny 0.010.01 0.49†0.49† 33.3‡33.3‡FrancjaFrancja 1.581.58 3.543.5454.954.9IndieIndie 0.440.44 0.65†0.65† 36.236.2IndonezjaIndonezja 0.20.2 1.16§1.16§ 34.8§34.8§IranIran 0.260.26 0.65†0.65† 38.1†38.1†IzraelIzrael 1.861.86 3.593.59 51.3**51.3**MeksykMeksyk 0.490.49 1.761.7647.747.7RPARPA 0.370.37 1.49*1.49* 48.0*48.0*Płd. KoreaPłd. Korea 0.63 0.63 5.655.65 36.936.9TurcjaTurcja 0.480.48 2.352.35 35.135.1USAUSA 4.144.14 5.37†5.37† 55.1§55.1§

*1994 †1997 ‡1993 *1994 †1997 ‡1993 §1995 **1992§1995 **1992ŹródłoŹródło: UNESCO: UNESCO,, UNPD UNPD

The new workforce, The The new workforce, The Economist Nov 1st 2001.Economist Nov 1st 2001.

Wszyscy na studiaWszyscy na studia

* bezpośrednie subsydia dla instytucji oraz dla gospodarstw domowych, bez uwzględnienia subsydiów na koszty utrzymania studentów; ** średnia ważona łącznie dla 27 krajów OECD w oparciu o dostępne lub szacunkowe dane; *** wypadkowa wartości ważonych dla każdego z 27 krajów OECD z osobna w oparciu o dostępne lub szacunkowe dane.

Wydatki na edukację wyższego szczebla w krajach OECD* Wydatki na edukację wyższego szczebla w krajach OECD*

Egzamin pogimnazjalny 2002: matematykaEgzamin pogimnazjalny 2002: matematyka

Rolnictwo, przemysł, usługiRolnictwo, przemysł, usługi

0

20

40

60

80

100

1810 1900 1999

US employment, % of total

servicesservices

manufacturingmanufacturing

agriculture and miningagriculture and mining

Toiling from there to here, The Economist Dec 25th 1999.Toiling from there to here, The Economist Dec 25th 1999.

0

20

40

60

80

100

1965 70 75 80 85 90 95 2000

Developing countries’ exports, % of total

manufacturingmanufacturing

mineralsminerals

agricultureagriculture

Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001.Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001.

Przemysł, rolnictwo, usługi, 1980-1999Przemysł, rolnictwo, usługi, 1980-1999

Źródło: Źródło: International Labor OrganizationInternational Labor OrganizationThe manufacturing paradox, The Economist Nov 1st 2001 The manufacturing paradox, The Economist Nov 1st 2001

Znikające kominy fabrykZnikające kominy fabrykZatrudnienie w przemyśle, rolnictwie i Zatrudnienie w przemyśle, rolnictwie i usługach w wybranych krajach, %usługach w wybranych krajach, %

1980 19971980 1997

Wielka BrytaniaWielka Brytania

Niemcy Niemcy (tylko Zachodnie, 1980)(tylko Zachodnie, 1980)

JaponiaJaponia

USAUSA

PrzemysłPrzemysł

RolnictwoRolnictwo

UsługiUsługi

Knowledge is power, The Economist Sep 21st 2000Knowledge is power, The Economist Sep 21st 2000

Warto iść na studiaWarto iść na studia

70

80

90

100

110

120

1979 81 83 85 87 89 93 95 97 1999

Real median weekly earnings* of US male workers, 1979=100

* Deflated by consumer prizesSource: US Departament of Labour

college graduatescollege graduates

high-school graduateshigh-school graduates

high-school drop-outshigh-school drop-outs

Ratio of US college graduates to:

1979 1999

1.3 high-school graduates 1.7

1.6 high-school drop-outs 2.5Labour pains, The Economist, Sep 21st 2000 Labour pains, The Economist, Sep 21st 2000

FordyzmFordyzm

Ekonomia skaliEkonomia skali Produkcja masowaProdukcja masowa Uniformizacja i standaryzacjaUniformizacja i standaryzacja Duże zapasy surowców, pół-Duże zapasy surowców, pół-

fabrykatów i wyrobów gotowychfabrykatów i wyrobów gotowych Badania jakości ex-postBadania jakości ex-post Duże straty czasu pracyDuże straty czasu pracy Produkcja zależna od Produkcja zależna od

czynników produkcji i zasobówczynników produkcji i zasobów Integracja pionowa (czasem Integracja pionowa (czasem

pozioma)pozioma) Redukcja kosztów w wyniku Redukcja kosztów w wyniku

kontrolowania płackontrolowania płac

Post-fordyzmPost-fordyzm

Ekonomia jakości i zakresuEkonomia jakości i zakresu Produkcja małoseryjnaProdukcja małoseryjna Produkcja elastyczna, wielość Produkcja elastyczna, wielość

wytwarzanych produktówwytwarzanych produktów Brak zapasówBrak zapasów Kontrola jakości wkomponowana w Kontrola jakości wkomponowana w

proces produkcjiproces produkcji Zmniejszenie strat czasu pracyZmniejszenie strat czasu pracy Produkcja zależna od popytuProdukcja zależna od popytu (Quasi-)pionowa integracja; zlecanie (Quasi-)pionowa integracja; zlecanie

robót podwykonawcomrobót podwykonawcom Redukcja kosztów w wyniku Redukcja kosztów w wyniku

innowacji i poprawy jakościinnowacji i poprawy jakości

Stara i nowa ekonomia. Proces produkcjiStara i nowa ekonomia. Proces produkcji

Źródło: Grzegorz Gorzelak, Reforma terytorialnej organizacji kraju: geneza, założenia, uzasadnienie, w: Idem (ed.), DŹródło: Grzegorz Gorzelak, Reforma terytorialnej organizacji kraju: geneza, założenia, uzasadnienie, w: Idem (ed.), D ecentralizacjaecentralizacja terytorialnej organizacji kraju: założenia, przygotowanie, ustawodawstwo, Raporty terytorialnej organizacji kraju: założenia, przygotowanie, ustawodawstwo, Raporty CASECASE n nr 21, r 21, Warszawa 1999, Warszawa 1999, ssss. . 9-209-20..

FordyzmFordyzm

Robotnik wykonuje pojedyncze, Robotnik wykonuje pojedyncze, proste czynnościproste czynności

Płaca akordowa (oparta o Płaca akordowa (oparta o normy techniczno-normy techniczno-ekonomiczne)ekonomiczne)

Wysoka specjalizacja pracyWysoka specjalizacja pracy Brak lub ograniczone szkolenia Brak lub ograniczone szkolenia

zawodowe, brak podnoszenia zawodowe, brak podnoszenia kwalifikacji w miejscu pracykwalifikacji w miejscu pracy

Nacisk na ograniczanie zakresu Nacisk na ograniczanie zakresu odpowiedzialności robotnikaodpowiedzialności robotnika

Brak pewności pracy i złe Brak pewności pracy i złe warunki dla zatrudnionych warunki dla zatrudnionych czasowo; poszerzanie się umów czasowo; poszerzanie się umów nieformalnychnieformalnych


Wielość zadańWielość zadań Płaca wg stawki osobistejPłaca wg stawki osobistej Eliminacja specjalizowanych Eliminacja specjalizowanych

czynnościczynności Długie szkolenie w miejscu Długie szkolenie w miejscu

pracypracy Zwiększony nacisk na Zwiększony nacisk na

współodpowiedzialność współodpowiedzialność robotnikówrobotników

Wysoka pewność pracy dla Wysoka pewność pracy dla pracowników podstawowych pracowników podstawowych (zatrudnienie do emerytury)(zatrudnienie do emerytury)

Stara i nowa ekonomia. PracaStara i nowa ekonomia. Praca


FordyzmFordyzm

Hierarchia przestrzenna oparta Hierarchia przestrzenna oparta na funkcjachna funkcjach

Przestrzenny podział pracyPrzestrzenny podział pracy Homogenizacja regionalnych Homogenizacja regionalnych

rynków pracy (przestrzenna rynków pracy (przestrzenna segmentacja rynków pracy)segmentacja rynków pracy)

Globalne sieci dostawców i Globalne sieci dostawców i podwykonawcówpodwykonawców

Organizacja przestrzeni Organizacja przestrzeni konsumpcji w formie konsumpcji w formie suburbanizacjisuburbanizacji


Powstawanie skupisk i Powstawanie skupisk i aglomeracjaaglomeracja

Przestrzenna integracja lub Przestrzenna integracja lub podział pracypodział pracy

Dywersyfikacja rynków pracy Dywersyfikacja rynków pracy (segmentacja rynków pracy w (segmentacja rynków pracy w danym miejscu)danym miejscu)

Terytorializacja więzi między Terytorializacja więzi między firmamifirmami

Organizacja przestrzeni Organizacja przestrzeni konsumpcji przez miejskie konsumpcji przez miejskie centrumcentrum

Stara i nowa ekonomia. PrzestrzeńStara i nowa ekonomia. Przestrzeń


FordyzmFordyzm

Negocjacje zbioroweNegocjacje zbiorowe Uspołecznienie bogactwa Uspołecznienie bogactwa

(państwo dobrobytu)(państwo dobrobytu) CentralizacjaCentralizacja Państwo lub miasto Państwo lub miasto

„subsydiujące”„subsydiujące” Krajowa polityka regionalnaKrajowa polityka regionalna Badania i rozwój finansowane Badania i rozwój finansowane

przez przedsiębiorstwaprzez przedsiębiorstwa Wiodąca rola przemysłu w Wiodąca rola przemysłu w

tworzeniu innowacjitworzeniu innowacji


Negocjacje prowadzone na szczeblu Negocjacje prowadzone na szczeblu lokalnym lub firmylokalnym lub firmy

Prywatyzacja potrzeb zbiorowych oraz Prywatyzacja potrzeb zbiorowych oraz zabezpieczenia społecznego; pomoc zabezpieczenia społecznego; pomoc charytatywnacharytatywna

Decentralizacja i zaostrzająca się Decentralizacja i zaostrzająca się konkurencja międzyregionalnakonkurencja międzyregionalna

Państwo lub miasto przedsiębiorczePaństwo lub miasto przedsiębiorcze Terytorialne (sub-krajowe) polityki Terytorialne (sub-krajowe) polityki

regionalneregionalne Badania i rozwój finansowane przez Badania i rozwój finansowane przez

sektor publicznysektor publiczny Wiodąca rola sektora publicznego w Wiodąca rola sektora publicznego w

tworzeniu innowacjitworzeniu innowacji

Stara i nowa ekonomia. Rola państwaStara i nowa ekonomia. Rola państwa


FordyzmFordyzm

Masowa konsumpcja dóbr Masowa konsumpcja dóbr trwałego użytkutrwałego użytku

ModernizmModernizm Państwo narodowePaństwo narodowe UspołecznienieUspołecznienie


Konsumpcja zindywidualizowanaKonsumpcja zindywidualizowana PostmodernizmPostmodernizm Lokalizm i regionalizmLokalizm i regionalizm IndywidualizacjaIndywidualizacja

Stara i nowa ekonomia. IdeologiaStara i nowa ekonomia. Ideologia


FORDYZMFORDYZM

Zasoby siły roboczejZasoby siły roboczej Koszty robociznyKoszty robocizny Łatwość nabycia surowcówŁatwość nabycia surowców Koszty transportuKoszty transportu Infrastruktura transportowa Infrastruktura transportowa Dostatek mocyDostatek mocy Specjalizacja lokalnego przemysłuSpecjalizacja lokalnego przemysłu Niskie podatkiNiskie podatki Pomoc finansowa władz publicznychPomoc finansowa władz publicznych

KlimatKlimat

POST-FORDYZMPOST-FORDYZM

Kwalifikacje siły roboczejKwalifikacje siły roboczej Koszty robociznyKoszty robocizny

Bliskość autostrady, lotniska międzynarodowegoBliskość autostrady, lotniska międzynarodowego Ponadregionalne połączenia kolejowePonadregionalne połączenia kolejowe Koszty energiiKoszty energii Bliskość dostawcówBliskość dostawców Jakość administracji lokalnejJakość administracji lokalnej Opłaty lokalneOpłaty lokalne Usługi miejscowych bankówUsługi miejscowych banków Wspieranie działalności gospodarczejWspieranie działalności gospodarczej Jednostki obsługi biznesu, izby gospodarczeJednostki obsługi biznesu, izby gospodarcze Bliskość szkół wyższych i instytutów badawczychBliskość szkół wyższych i instytutów badawczych Dobry wizerunek miasta/regionuDobry wizerunek miasta/regionu Komunikacja miejskaKomunikacja miejska MieszkaniaMieszkania Zaplecze medyczneZaplecze medyczne Życie kulturalne, możliwości wypoczynkuŻycie kulturalne, możliwości wypoczynku

Źródło: Grzegorz Gorzelak (ed.), DŹródło: Grzegorz Gorzelak (ed.), Decentralizacjaecentralizacja terytorialnej organizacji kraju: założenia, przygotowanie, terytorialnej organizacji kraju: założenia, przygotowanie, ustawodawstwo, Warszawa 1999, s. 17ustawodawstwo, Warszawa 1999, s. 17..

Stare i nowe kryteria lokalizacji inwestycjiStare i nowe kryteria lokalizacji inwestycji

0

10

20

30

40

50

60

70

WIEK 10 13-14 16-18 20-22 24-26Etap 1. KARA "Nie robię tego, bo nie chcę zostać ukarany"

Etap 2. NAGRODA "Nie zrobię tego, bo chcę dostać nagrodę"

Etap 3. ZWIĄZKI INTERPERSONALNE "Nie zrobię tego, bo chcę, żeby mnie lubiano"

Etap 4. PORZĄDEK SPOŁECZNY "Nie zrobię tego, bo byłoby to łamaniem prawa"

Etap 5. UMOWA SPOŁECZNA "Nie zrobię tego, bo poczucie obowiązku mi na to nie pozwala"

Etap 6. UNIWERSALNE PRAWA "Nie zrobię tego, bo tak nie należy robić, niezależnie od tego, co mówią inni"

W miarę dorastania dzieci i młodzii ludzie coraz mniej polegają na zewnętrznych czynnikach dyscyplinujących, a coraz bardziej na swoich ugruntowanych przekonaniach. Pod koniec lat szcześćdziesiątych psycholog Lawrence Kohlberg doszedł do wniosku, że przechodzą oni przez sześć stadiów (podzielonych na poziomy) rozumowania moralnego. Zebrane przez niego dane pochodzą m.in. z długoterminowego badania 58 młodych mężczyzn, z którymi spotykano się regularnie w ciągu blisko 20 lat. Ich dojrzałość moralną oceniano na podstawie sposobu, w jaki rozwiązywali hipotetyczne dylematy – na przykład czy mąż powinien ukraść lek dla swojej umierającej żony. Badany mógł odpowiedzieć twierdząco lub przecząco; istotne było podane uzasadnienie. Z wiekiem osoby badane przechodziły przez kolejne etapy, choć w różnym czasie. Szósty etap pozostaje niestety niejasny. Choć model ten z powodzeniem opisuje intelektualny aspekt rozwoju moralnego, to nie pozwala on wyjaśnić rzeczywistych ludzkich zachowań. Dwie osoby reprezetnujące to samo studium mogą zachować się w różny sposób. L. Kohlberg, Essays on Moral Development. Vol. I: The Philosophy of Moral Development, Harper and Row, San Francisco 1981; Vol. II: The Psychology of Moral Development, Harper and Row, San Francisco 1984. Por. Dorota Czyżowska, Rozwój moralny, “Charaktery” 1999 nr 2 (25) ss. 40-41.

Lawrence Kohlberg: Etapy dojrzewania moralnegoLawrence Kohlberg: Etapy dojrzewania moralnego

Sprawiedliwość jako konstytucja społecznaSprawiedliwość jako konstytucja społeczna

o b y w a t e l e

personalizm i solidaryzm, prawa człowieka

sprawiedliwość wymienna


o b y w a t e l e

d o b r o w s p ó l n e


aspekt osobowy

aspekt instytucjonalny


sprawiedliwość legalna

polityczna społeczna

o b y w a t e l e


sprawiedliwość dystrybutywna



sprawiedliwość legalna

polityczna społeczna

o b y w a t e l e


sprawiedliwość dystrybutywna

personalizm i solidaryzm, prawa człowieka


subsydiaryzm


PomocniczośćPomocniczość

d o b r o w s p ó l n e d o b r o w s p ó l n e



instytucje instytucje państwowe, porządek państwowe, porządek prawny, kultura prawny, kultura narodowa...narodowa...

samorząd terytorialny samorząd terytorialny i zawodowy, kultura i zawodowy, kultura regionu... regionu...

stowarzyszenia i stowarzyszenia i ruchy obywatelskie, ruchy obywatelskie, kultura lokalna, kultura lokalna, obyczaje...obyczaje...

PomocniczośćPomocniczość




w sensie w sensie „jakobińskim”„jakobińskim”

państwu nie wolno państwu nie wolno zbytnio ingerować zbytnio ingerować w życie obywateli w życie obywateli

w sensie w sensie „papieskim”„papieskim”państwo winno państwo winno pomóc obywatelom, pomóc obywatelom, ilekroć ci nie są w ilekroć ci nie są w stanie zaradzić stanie zaradzić własnym potrzebomwłasnym potrzebom

w sensie w sensie „republikańskim”„republikańskim”

kształt i zakres kształt i zakres kompetencji kompetencji

państwa zależy od państwa zależy od woli obywateliwoli obywateli

w sensie w sensie „liberalnym”„liberalnym”obywatele sami obywatele sami realizują swoje realizują swoje cele, rolę państwa cele, rolę państwa ograniczają do ograniczają do minimumminimum

Etapy podejmowania decyzjiEtapy podejmowania decyzji

http://madel.opoka.nethttp://madel.opoka.net

Documents

Etyka rynków wschodzących