ETIKA DHE KONFLIKTI I

INTERESAVE, PARANDALIMI

DHE ZGJIDHJA

KUPTIMI I ETIKES Etimologjia: - Ethos/ethikos:

traditë, doke dhe shprehi

Enciklopedia Britanike:

degë e filozofisë që merret me vlerat themelore të marrëdhënieve ndërnjerëzore, që e studion cilësinë dhe bazën e veprave apo sjelljeve të cilat nga këndi i moralit janë të mira apo të këqija, të qëlluara apo të shëmtuara

Fjalori ‘Merriam Webster's Collegiate’:

disiplinë që ka të bëjë me të mirën dhe me të keqen dhe me detyrimet morale, si një tërësi e parimeve dhe vlerave morale, si sistem të vlerave morale, si parime të sjelljes që e qeverisin një individ ose grup, si filozofi drejtuese (guiding philosophy)

Fjalori i Gjuhes Shqipe:

- teresia e normave te sjelljes, morali i nje shoqerie, i nje klase te caktuar,

- shkenca qe studion moralin, karakterin klasor e historik te tij, normat e sjelljes se shoqerise, detyrat e tyre kundrejt njeri-tjetrir, shoqerise, shtetit, atdheut, etj…

SQARIME MBI FUSHËN E ZBATIMIT TË

LEGJISLACIONIT

Ligji i posacëm mbi etikën për të gjithë personat e punësuar në

administratën publike (Nr. 9131): Sjellje sipas

rregullave/standarteve të kerkuara

Kodi i Procedurave Administrative

Ligj bazë që ofron disa rregulla me karakter etik për të

gjitha organet e administratës publike dhe të gjithë

punonjësit e saj, përfshirë këtu edhe titullarët e organit

administrativ

Kushtetuta; disa standarde bazë: Nëpunësit publikë - N. 107 :

zbatojnë ligjin

janë në shërbim të popullit.

caktohen me konkurs (si rregull)

Ligji 152/2013 Për nëpunësin civil

LIGJI 152/2013 KREU VII TË DREJTAT DHE DETYRIMET NË

SHËRBIMIN CIVIL

N. 42 – 47 të ligjit

N. 57 - Përgjegjësia për masat disiplinore

Nëpunësi civil është përgjegjës për shkeljen me faj të detyrimeve të

nëpunësit civil sipas ligjit. Shkeljet në shërbimin civil ndahen në:

a) shkelje shumë të rënda;

b) shkelje të rënda;

c) shkelje të lehta.

........................ . Janë shkelje të lehta:

a) mungesa e pajustifikuar në punë deri në 3 ditë pune;

b) shkelja e rregullave të etikës;

c) sjellja e parregullt, gjatë kohës së punës, me eprorët, kolegët, vartësit dhe

me publikun;

ç) kryerja, brenda ose jashtë orarit zyrtar, të veprimeve që cenojnë figurën e

nëpunësit civil, institucionin apo shërbimin civil në tërësi.

LIGJI I ETIKËS – PARIME TË

PËRGJITHSHME

të kryeje detyrat sipas ligjit

të mos jetë i ndikuar politikisht

të jetë i ndershëm, i paanshëm, efikas, e të mos shfrytëzojë asnjëherë pozitën për interesin e tij privat: jo në konflikt interesi

të jetë i sjellshëm në kryerjen e detyrës

të mos veprojë arbitrarisht në dëm të një personi/organizate dhe të tregojë respekt për të drejtat/interesat personale të të tretëve

të sillet në mënyrë që besimi i publikut në ndershmërinë, paanshmërinë dhe efektivitetin e shërbimit publik të ruhet e të rritet

të ofrojë informacionin sipas legjislacionit në fuqi pa cënuar konfidencialitetin e informacionit

VEPRIMTARI TE JASHTME TE NEPUNESIT TE

ADMINISTRATES PUBLIKE

Nuk lejohet kur:

pengon kryerjen e detyrës se tij zyrtare

kërkon një angazhim, mendor a fizik te tij qe e bën te

vështirë kryerjen e detyrës

është vazhdim i kësaj detyre

cënon, ne çfarëdo mënyrë, imazhin e nëpunësit te

administratës publike.

Në çdo rast

- Njoftohet eprori

- Njoftohet njësia e personelit

Veprimtari të lejuara

- Veprimtaria sindikale

- Perfaqësim i punëmarrësve

- Mësimdhënia (sipas kritereve të përcaktuara nga

KM)

PARANDALIMI I KONFLIKTIT TE

INTERESAVE

Thelbi i konceptit te konfliktit te interesave.

Pasojat e tij mbi besimin e publikut.

Rendesia e parandalimit dhe shmangies.

PERKUFIZIMI SIPAS LIGJIT

“Konflikt i interesit” është gjendja e konfliktit

ndërmjet detyrës publike dhe interesave privatë të një zyrtari,

në të cilën ai ka interesa privatë, të drejtpërdrejtë ose të tërthortë,

që ndikojnë, mund të ndikojnë ose duket sikur ndikojnë

në kryerjen në mënyrë të padrejtë të detyrave dhe përgjegjësive të tij publike.

ELEMENTET KYC TE KONCEPTIT

DETYRA PUBLIKE

INTERESI PRIVAT

MENYRA E KRYERJES SE DETYRES

E drejte

E padrejte

FAKTI, MUNDESIA, DUKJA

Percaktojne tre llojet e konfliktit

FUSHA E ZBATIMIT

VENDIMARRJA Roli thebesor ne nje vendimmarrje

Castet paraprake te vendimmarrjes

POZICIONI/FUNKSIONI

FUSHA E ZBATIMIT Zyrtare

Institucione publike

Te gjitha llojet e akteve dhe proceseve vendimarrese publike

Sa pak mbeten jashte!!!!!!!!!!!

Konflikti i vazhdueshem i interesit (ne te

ardhmen)

Rregulli baze: shmangia e

konfliktit te interesave te te

gjitha llojeve

Fusha e zbatimit te ligjit

-vendimmarrjet

-zyrtaret/personat e lidhur

-institucionet

Llojet e

interesave

private

Definicioni i Konfliktit te Interesave

- faktik, i dukshëm, i mundshëm

- rast per rast dhe i vazhdueshem

Konflikti rast per rast i

interesit

-faktik

- i dukshem

-i mundshem

Aksesi i

publikut ne

deklarime

Deklarimi periodik dhe/ose ne fillim te

funksionit

Vetedeklarim,

deklarim me kerkese

dhe regjistrim

Metodat alternative te trajtimit dhe

zgjidhjes

Ceshtje te vecanta

-kontrata

-te ardhura per shak te funksionit

-dhurata, premtime dhe trajtime preferenciale

Pavlefshmeria e

akteve per shkak te

konfliktit

Burimet e ligjshm e

te informacionit

Kufizimet e interesave private

Metodat e trajtimit dhe zgjidhjes

Zbatimi i kufizimeve

Shkeljet e ligjit dhe sanksionet

nd

KONFLIKTI RAST-PER-RAST

“konflikt rast për rast i interesit” është

gjendja me konflikt interesi,

në njërën nga tri llojet e mësipërme (faktik, i

mundshem, ne dukje),

që shfaqet rast për rast

dhe lidhet me një vendimmarrje të veçantë;

ELEMENTET KYC TE KONCEPTIT

Nje vendimmarrje konkrete

qe perfundon ose con ne nje akt

Nje zyrtar me kompetence thelbesore e

percaktuese ne kete vendimmarrje

Perfshire castet paraprake te kesaj

vendimmarrje

thelbesisht te rendesishme e percaktuese ne nxjerrjen e

nje akti

HAPAT METODOLOGJIKE

I. Cilat janë detyrat dhe kompetencat konkrete e

të detajuara të zyrtarit në fjalë?

II. A ka ai kompetencë thelbësore e përcaktuese

në vendimmarrjen për nxjerrjen e akteve

normative dhe/ose individuale konkrete?

III. Cila është sfera (hapësira, fusha) e ndikimit të

këtij akti?

IV. Sa i fortë është ndikimi i këtij akti në këtë

sferë?

..VAZHDIM…

V. Cilat janë interesat private të zyrtarit në fjalë?

VI. Çfarë mundësish ka që akti të ndikojë

interesat private të këtij zyrtari në favor të tij?

VII. Çfarë mundësish ka që interesat private të

zyrtarit të ndikojnë negativisht rolin e tij në

vendimmarrjen për këtë akt?

..VAZHDIM…

VIII. A ka një lidhje të fortë shkak-pasojë ndërmjet interesave dhe aktit, e tillë që vendimmarrja publike të mund të jetë, për këtë shkak dhe vetem për të, një vendimmarrje e padrejtë?

IX. A do të kishte ai (individi nga publiku) besim në vendimmarrjen e zyrtarit në fjalë nëse do të kishte dijeni për interesat private dhe ndërthurjen e tyre me detyrën e këtij zyrtari

(Konflikti ne dukje)

C’DUHET TE BEJE ZYRTARI

Te vleresoje nese ka mundesi qe interesat e tij mund te behen faktor per renien qofte edhe ne konflikt ne dukje te interesit

Nese PO

Deklaron interesat

Vlereson se cila do te ishte zgjidhja parandaluese me e mire

Kerkon mendimin e eprorit

Merr vendim vete ose zbaton vendimin e eprorit

Kujdeset qe gjithacka te jete e dokumentuar sa me mire

Por ky detyrim nuk duhet te sherbeje si pretekst per t’iu shmangur kryerjes se detyres se tij zyrtare

C’DUHET TE BEJE EPRORI

Te shqyrtoje me objektivitet rastin e paraqitur nga nje zyrtar dhe te marre vendimin e duhur e ta dokumentoje ate.

…por edhe te jete sa me aktiv duke shfrytezuar burimet e mundeshme e te ligjshme…

…dhe kur krijon dyshim te arsyeshem t’i kerkoje zyrtarit informacion mbi interesat e tij, t’i verifikoje, analizoje ato dhe te marre vendimin e duhur.

Te dokumentoje rastin

C’DUHET TE BEJE INSTITUCIONI

Te parashikoje rregulla te brendeshme qe t’i paraprijne rasteve

Te ngarkoje struktura dhe/ose zyrtare me detyra specifike informuese, keshilluese apo inspektuese

Te informoje dhe trajnoje cdo zyrtar dhe epror mbi detyrimet, kufizimet, menyrat e parandalimit, ndeshkimet e mundeshme

Te drejtoje dhe kontrolloje institucionet ne varesi

Te bashkepunoje me strukturat e specializuara e ne vecanti me ILDKP

Te jete sa me transparent dhe te inkurajoje perfshirjen e paleve e te publikut ne parandalimin e konfliktit te interesave

NDALIMI I DHURATAVE

Koncepti i dhurates

Perfshin edhe favoret, trajtime preferenciale, premtimet

Ndalohet cdo dhurate, sado e vogel, kur con ne

konflik, qofte edhe ne dukje, te interesit

Si veprohet ne nje rast te tille?

KONFLIKTI I VAZHDUESHEM

….është gjendja, në të cilën konflikti i interesit (i

mundshem apo ne dukje) mund të shfaqet

në mënyrë të përsëritur

dhe/ose të shpeshtë

në të ardhmen

NDALIMET E KONTRATAVE

NDALIMI I NATYRES “ABSOLUTE” Aktivizohet vetem per shkak te funksionit pavaresisht

nese zyrtari KA apo JO rol ne vendimmarrjen konkrete per nje kontrate.

NDALIMI I NATYRES “RELATIVE” Aktivizohet vetem nese zyrtari ka rol ne lidhjen e nje

kontrate

5/28/2015 23

ZYRTARET QENDRORE

KUNDREJT ATYRE VENDORE

Niveli i larte drejtues

ne kuptimin “absolut” te nivelit.

Shih edhe emertimet specifike

Ndalimi Z. Qendrore

Asnje kontrate me asnje institucion publik

5/28/2015 24

LLOJET E INTERESAVE

KUR ZYRTARI, NE LIDHJEN E NJE KONTRATE SHFAQET SI PALE NE KONTRATE NE FORMAT E: Individ

Person fizik tregetar

Profesion i lire

Shoqeri ose organizate tjeter fitimpruese ne te cilen ai ka te drejta pronesore

JO VETEM INTERES I DREJTPERDREJTE POR EDHE I TERTHORTE

NDALIMI PER PERSONAT E LIDHUR

5/28/2015 25

KUJDES

NUK DUHET TE KUJDESENI VETEM

Per ndalimet e kontratave te zyrtareve te

institucionit tuaj

POR edhe per ndalimin e kontratave te zyrtareve te

institucioneve te tjera me institucionin tuaj

dhe institucionet ne varesine tuaj

5/28/2015 26

PERSONAT E LIDHUR

Bashkeshorti/ja, bashkejetuesi/ja,prinderit e zyrtarit, të bashkëshortit/es, bashkëjetuesit/es, femijet ne moshe madhore

Ndalimi njesoj si per vete zyrtarin

Kufizim ne lidhje me aktivitetin si person fizik tregëtar

PAVLEFSHMERIA DHE PASOJAT

Aktet e nxjerra ne konflikt interesi jane te

pavlefshme

Pse?

Pasi ato jane nxjerre ne kundershtim me ligjin

PAVLEFSHMERIA ABSOLUTE DHE

RELATIVE

Dy hapa thelbesore te procedures se cdo vendimmarrjeje per nje akt

Deklarimi i interesave dhe

Shmangia e efektshme e konfliktit para vendimmarrjes

Shkelja FLAGRANTE e ketyre hapave me pasoje nxjerrjen e nje akti ne konflikt interesi, con ne pavlefshmeri absolutete te aktit.

Shkelja por jo-flagrante, con ne pavlefshmeri relative

5/28/2015 29