ERREGIMEN ZAHARRAREN KRISIA ERREGIMEN ZAHARRAREN KRISIA Iraultza burgesaren hastapenak (1808-1833)Iraultza burgesaren hastapenak (1808-1833)

faktoreak:faktoreak:

-estatu haziendaren krisia -estatu haziendaren krisia

-nekazal krisia-nekazal krisia

-inbasio napoleonikoak -inbasio napoleonikoak

-Amerikar kolonien independentzia eta -Amerikar kolonien independentzia eta merkatuen galerak.merkatuen galerak.

BAIONAKO ABDIKAZIOA BAIONAKO ABDIKAZIOA

Baionako Abdikazioak Baionako Abdikazioak Nire basailu maiteei nire maitasun aitatiarraren azken froga eman nahi izan diet. Haien Nire basailu maiteei nire maitasun aitatiarraren azken froga eman nahi izan diet. Haien

zoriona eta jainkozko probidentziak nire gobernupean jarrita zituen domeinuen zoriona eta jainkozko probidentziak nire gobernupean jarrita zituen domeinuen lasaitasuna, oparotasuna, kontserbazioa eta osotasuna izan dira nire erregetzan lasaitasuna, oparotasuna, kontserbazioa eta osotasuna izan dira nire erregetzan izan ditudan arduren xede bakarra. (…) Gaur, jarri nauten eta neure burua ikusten izan ditudan arduren xede bakarra. (…) Gaur, jarri nauten eta neure burua ikusten dudan baldintza berezietan, nire kontzientziak, nire ohoreak eta ondorengoei utzi dudan baldintza berezietan, nire kontzientziak, nire ohoreak eta ondorengoei utzi behar diedan izen onak nahitaez eskatzen dute nire subiranotasuneko azken ekintza behar diedan izen onak nahitaez eskatzen dute nire subiranotasuneko azken ekintza helburu hori lortzera bideratutakoa izatea, hau da, orain utziko dudan tronua duen helburu hori lortzera bideratutakoa izatea, hau da, orain utziko dudan tronua duen monarkiaren lasaitasuna, oparotasuna, segurtasuna eta osotasuna eta bi monarkiaren lasaitasuna, oparotasuna, segurtasuna eta osotasuna eta bi hemisferioetako nire basailoen zorionik handiena lortzera bideratutakoa. hemisferioetako nire basailoen zorionik handiena lortzera bideratutakoa.

Horrenbestez, sinatu eta berretsitako tratatuaren truke, Espainia eta Indien gaineko Horrenbestez, sinatu eta berretsitako tratatuaren truke, Espainia eta Indien gaineko nire eskubide guztiak eman dizkiot nire aliatu eta adiskide maitea den Frantziako nire eskubide guztiak eman dizkiot nire aliatu eta adiskide maitea den Frantziako enperadoreari; Espainiako eta Indietako koroa beti independentea eta osoa izango enperadoreari; Espainiako eta Indietako koroa beti independentea eta osoa izango dela hitzartu dugu (…) eta baita gure erlijio sakratua Espainian nagusi izateaz gain, dela hitzartu dugu (…) eta baita gure erlijio sakratua Espainian nagusi izateaz gain, monarkia honen domeinu guztietan bakarra izango dela ere. Horrela ulertu eta monarkia honen domeinu guztietan bakarra izango dela ere. Horrela ulertu eta horrela jakinaraziko diezue gainerako kontseiluei (…), nire subiranotasunaren azken horrela jakinaraziko diezue gainerako kontseiluei (…), nire subiranotasunaren azken ekintza hau nire domeinu guztietan nabarmendu dadin (…), eta Napoleon ekintza hau nire domeinu guztietan nabarmendu dadin (…), eta Napoleon Enperadorea nire lagun maitearen xedapenak gauzatzeko bildu zaitezten eta Enperadorea nire lagun maitearen xedapenak gauzatzeko bildu zaitezten eta daitezen (…), herritarren desordenak eta mugimenduak saihestuz, betiere daitezen (…), herritarren desordenak eta mugimenduak saihestuz, betiere triskantza, familien atsekabea eta denen hondamena eragiten dituztelako. triskantza, familien atsekabea eta denen hondamena eragiten dituztelako.

Baionan, Gobernuarena izeneko jauregi inperialean, 1808ko maiatzaren 8an. Nik, Baionan, Gobernuarena izeneko jauregi inperialean, 1808ko maiatzaren 8an. Nik, erregek, Gaztelako nire kontseiluko bitarteko gobernadoreari. erregek, Gaztelako nire kontseiluko bitarteko gobernadoreari.

Madrilgo Gazeta, 1808ko maiatzak 20, ostirala.Madrilgo Gazeta, 1808ko maiatzak 20, ostirala.

Baionako AbdikazioakBaionako AbdikazioakTestuaren sailkapenaTestuaren sailkapena 1808ko maiatzaren 20an, Espainiako erregeak, bere basailuei idatziriko dokumentua dugu hau. Testuan esaten 1808ko maiatzaren 20an, Espainiako erregeak, bere basailuei idatziriko dokumentua dugu hau. Testuan esaten duenez, bere koroa Frantziako enperadoreari uzten dio. Testua Baionako Biltzarrean idatzi zen eta helburua duenez, bere koroa Frantziako enperadoreari uzten dio. Testua Baionako Biltzarrean idatzi zen eta helburua Borboiek koroa uzten dutela jakinaraztea da. Borboiek koroa uzten dutela jakinaraztea da.

Testuaren azterketaTestuaren azterketa Testuaren izenburuak dioen bezala, erregeak bere tronua utzi egiten du (abdikazioa), Napoleoni emanez. Testuaren izenburuak dioen bezala, erregeak bere tronua utzi egiten du (abdikazioa), Napoleoni emanez.

Honela, testuaren bi paragrafoetan helburua (monarkiaren oparotasuna, lasaitasuna, segurtasuna…) lortzea eta Honela, testuaren bi paragrafoetan helburua (monarkiaren oparotasuna, lasaitasuna, segurtasuna…) lortzea eta nori zer ematen zaion esplikatzen du (tronua, Espainia eta Indietako eskubideak Napoleoni). nori zer ematen zaion esplikatzen du (tronua, Espainia eta Indietako eskubideak Napoleoni).

Testuak ulertzera ematen du, koroa bere borondatez utzi duela, baina gauza argia da beste erremediorik ez Testuak ulertzera ematen du, koroa bere borondatez utzi duela, baina gauza argia da beste erremediorik ez duelako utzi duela. duelako utzi duela.

IruzkinaIruzkina Testu honen doinua lagunkoia eta atsegina bada ere, ez du garaiko egoerarekin antzekotasun handirik. Testu honen doinua lagunkoia eta atsegina bada ere, ez du garaiko egoerarekin antzekotasun handirik.

Egoera ondo aztertuz gero, arraroa da Espainiako erregeak Frantziako enperadoreari koroa uztea; behartuta Egoera ondo aztertuz gero, arraroa da Espainiako erregeak Frantziako enperadoreari koroa uztea; behartuta sinatu zuela dokumentu hau pentsarazten digu. … sinatu zuela dokumentu hau pentsarazten digu. …

Aranjuez, Godoy , Murat... komentatu. Aranjuez, Godoy , Murat... komentatu.

Fernando VII.ari eta Karlos IV.ari Napoleonekin biltzeko “gonbidapena” etorri zitzaien eta berarekin eraman Fernando VII.ari eta Karlos IV.ari Napoleonekin biltzeko “gonbidapena” etorri zitzaien eta berarekin eraman zituen Baionara, bertako biltzarrean parte hartzera. Biltzar honetan, biak ia-ia euren karguei uko egitera zituen Baionara, bertako biltzarrean parte hartzera. Biltzar honetan, biak ia-ia euren karguei uko egitera behartu zituzten, eta testuan euren amorrua ez agertzea mehatxaturik egotearen ondorio izango da. Napoleoni behartu zituzten, eta testuan euren amorrua ez agertzea mehatxaturik egotearen ondorio izango da. Napoleoni espainiar herria sutu eta frantsesen aurka egitea komeni ez zitzaionez, Karlos IV.ari aginduko zion testu hau espainiar herria sutu eta frantsesen aurka egitea komeni ez zitzaionez, Karlos IV.ari aginduko zion testu hau idazteko, honen bidez, herritarrak lasaitzeko. idazteko, honen bidez, herritarrak lasaitzeko.

Aipatu behar da, hala ere, ez zutela Napoleonek eta bere anaia Jose I.a Bonapartek bila zebiltzen helburua bete-Aipatu behar da, hala ere, ez zutela Napoleonek eta bere anaia Jose I.a Bonapartek bila zebiltzen helburua bete-betean lortu, handik gutxira lehertu baitzen Madrileko Altxamendua. Azken honen aurkako errepresio gogorrak betean lortu, handik gutxira lehertu baitzen Madrileko Altxamendua. Azken honen aurkako errepresio gogorrak oihartzun handia izan zuen Europa osoan eta Napoleonen Inperioaren erorkeraren erantzuleetako bat izan zen. oihartzun handia izan zuen Europa osoan eta Napoleonen Inperioaren erorkeraren erantzuleetako bat izan zen. Harrekin batera erori zen Jose I.a Bonaparte ere, eta orduan, Fernando VII.ak, Desiratuak, lortu zuen agintea. Harrekin batera erori zen Jose I.a Bonaparte ere, eta orduan, Fernando VII.ak, Desiratuak, lortu zuen agintea.

FRANTZIARREN INBASIOAFRANTZIARREN INBASIOAINDEPENDENTZIA GERRAINDEPENDENTZIA GERRA

GOYAREN LANAKGOYAREN LANAKMAIATZAK 2ko fusilamenduakMAIATZAK 2ko fusilamenduak

MAMELUCOEN KARGAMAMELUCOEN KARGA

““EZ DAGO ERREMEDIORIK”EZ DAGO ERREMEDIORIK”““EZ DAGO ERREMEDIORIK”EZ DAGO ERREMEDIORIK”

GERRAREN ONDORIOAKGERRAREN ONDORIOAK

•Espainia Espainia bigarren mailako potentziabigarren mailako potentzia

•AtzerrirapenakAtzerrirapenak : : frantsestuak..12mila familiafrantsestuak..12mila familia

•Atzerakoien buelta botereraAtzerakoien buelta boterera

•Liberalen kontrako errepresioa Liberalen kontrako errepresioa militarrak eta heroiak izan arren militarrak eta heroiak izan arren (kolpismoa)(kolpismoa)

Kadizko gorteen lana, iraultza Kadizko gorteen lana, iraultza burgesaren lehen saioaburgesaren lehen saioa

Pribilegiatuen boterea deuseztatu nahi Pribilegiatuen boterea deuseztatu nahi baina noblezia ordenu berrian integratu baina noblezia ordenu berrian integratu zen.zen.

Diputatu guztiak hala ere, ez ziren Diputatu guztiak hala ere, ez ziren liberalak: eliz gizonak, monarkikoak baita liberalak: eliz gizonak, monarkikoak baita absolutista batzuk ere.absolutista batzuk ere.

Nekazaritzaren modernizazioa, Nekazaritzaren modernizazioa, industrializazioa, ertain taldeen indarpena, industrializazioa, ertain taldeen indarpena, hiri gizartearen hedapena…baina oztopo hiri gizartearen hedapena…baina oztopo asko agertu ziren.asko agertu ziren.

Kadizko Konstituzioa 1812Kadizko Konstituzioa 1812

Subiranotasun nazionala, MONARKIA Subiranotasun nazionala, MONARKIA PARLAMENTARIOAPARLAMENTARIOAZeharkako gizonezko sufragio unibertsalaZeharkako gizonezko sufragio unibertsalaBotereen banaketaBotereen banaketaEskubideen Eskubideen

aldarrikapenaaldarrikapenaJaurgo juridikoen Jaurgo juridikoen

ezabapena, ezabapena, gremioen deuseztapena..gremioen deuseztapena..

Katolizismoaren Katolizismoaren defentsa baina Inkisizioadefentsa baina Inkisizioaindargabetu.indargabetu.

Cadizko Konstituzioa Cadizko Konstituzioa Fernando VII.a, Jainkoaren graziaz eta Espainiako monarkiaren konstituzioaz Espainiako errege Fernando VII.a, Jainkoaren graziaz eta Espainiako monarkiaren konstituzioaz Espainiako errege denak eta, haren faltan eta gatibutasunean, Gorte Nagusiek eta bereziek izendatutako denak eta, haren faltan eta gatibutasunean, Gorte Nagusiek eta bereziek izendatutako Erregetzako erregeordetzak, honako hau ikusi eta ulertzen duzuen guztioi jakinarazten dizue: Erregetzako erregeordetzak, honako hau ikusi eta ulertzen duzuen guztioi jakinarazten dizue: Gorte beraiek honako hau agindu eta berretsi dutela: Gorte beraiek honako hau agindu eta berretsi dutela:

1. art.1. art. Espainiako nazioa bi hemisferioetako espainiar guztien batasuna da. Espainiako nazioa bi hemisferioetako espainiar guztien batasuna da.

3. art3. art. Subiranotasuna nazioan dago eta, arrazoi beragatik, nazioari bakarrik dagokio funtsezko . Subiranotasuna nazioan dago eta, arrazoi beragatik, nazioari bakarrik dagokio funtsezko legeak ezartzeko eskubidea. legeak ezartzeko eskubidea.

8. art.8. art. Espainiar ororen betebeharra da estatuko gastuetan bere ondasunen arabera Espainiar ororen betebeharra da estatuko gastuetan bere ondasunen arabera laguntzea. laguntzea.

12. art. 12. art. Espainiako erlijioa katoliko, apostoliko eta erromatarra da eta izango da, egiazkoa den Espainiako erlijioa katoliko, apostoliko eta erromatarra da eta izango da, egiazkoa den bakarra. Nazioak lege jakintsu eta bidezkoekin babesten du eta beste edozein praktikatzea bakarra. Nazioak lege jakintsu eta bidezkoekin babesten du eta beste edozein praktikatzea debekatzen du. debekatzen du.

14. art.14. art. Espainiako gobernua monarkia moderatu heredagarria da. Espainiako gobernua monarkia moderatu heredagarria da.

15. art. 15. art. Legeak egiteko ahalmena Gorteek eta erregeak dute. Legeak egiteko ahalmena Gorteek eta erregeak dute.

16. art.16. art. Erregeak du legeak betearazteko ahalmena. Erregeak du legeak betearazteko ahalmena.

17. art.17. art. Auzi zibil eta kriminaletan legeak aplikatzeko ahalmena legeak ezarritako auzitegiek Auzi zibil eta kriminaletan legeak aplikatzeko ahalmena legeak ezarritako auzitegiek dute. dute.

371. art371. art. Espainiar guztiek dute euren ideia politikoak idatzi, inprimatu eta argitaratzeko . Espainiar guztiek dute euren ideia politikoak idatzi, inprimatu eta argitaratzeko eskubidea, argitalpenaren aurreko lizentzia, berrikuspen edo onarpenik gabe, legeak eskubidea, argitalpenaren aurreko lizentzia, berrikuspen edo onarpenik gabe, legeak xedatutako mugapen eta erantzukizunen pean. xedatutako mugapen eta erantzukizunen pean.

Cadizen, 1812ko martxoaren 19an Cadizen, 1812ko martxoaren 19an Hautaprobetarako proposatutako 2. testuaHautaprobetarako proposatutako 2. testua

Testu iruzkinaTestu iruzkinaTestu mota:Testu mota:juridikoa;Egilea:Gorteetako juridikoa;Egilea:Gorteetako diputatuek;Hartzailea:hiritarrak;Garaia:Kadiz,1812an.diputatuek;Hartzailea:hiritarrak;Garaia:Kadiz,1812an.Kadizko Gorteak:Kadizko Gorteak:gerrilla partidak gainera,Frantsesen aurka zeuden eragin gerrilla partidak gainera,Frantsesen aurka zeuden eragin handiko jendeek Juntetan elkarturik Gorteen deialdia egin zuten.Gorte horiek handiko jendeek Juntetan elkarturik Gorteen deialdia egin zuten.Gorte horiek Kadizen bildu ziren,gotorleku hura ez zuelako Napoleonek Kadizen bildu ziren,gotorleku hura ez zuelako Napoleonek kontrolatzen.Gorteetan,gizarte aske eta garatu baten alde zeuden diputatu kontrolatzen.Gorteetan,gizarte aske eta garatu baten alde zeuden diputatu liberalak nagusi gertatu ziren,eta,1810-1812 artean,Monarkia Absolutua liberalak nagusi gertatu ziren,eta,1810-1812 artean,Monarkia Absolutua desmuntatu eta sistema liberala ezarri zuten.Hauek izan ziren bere erabaki desmuntatu eta sistema liberala ezarri zuten.Hauek izan ziren bere erabaki garrantzitsuenak.Lan honen emaitza ospetsuena 1812ko Konstituzioa izan garrantzitsuenak.Lan honen emaitza ospetsuena 1812ko Konstituzioa izan zenzen.-1812-ko Konstituzioaren ezaugarri nagusiak:.-1812-ko Konstituzioaren ezaugarri nagusiak:Helburua:Helburua:monarkia monarkia absolutua ezabatzea eta monarkia parlamentarioa ezartzea izan zen,gizarte absolutua ezabatzea eta monarkia parlamentarioa ezartzea izan zen,gizarte garatu eta moderno bat eraikitzeko.Horretarako Estatu Batuetako eta garatu eta moderno bat eraikitzeko.Horretarako Estatu Batuetako eta Frantziako konstituzio berriak eduki zituzten eredu. Frantziako konstituzio berriak eduki zituzten eredu. -Sistema -Sistema Politikoa:Politikoa:Monarkia parlamentarioa.Erregea Fernando VII izango zenMonarkia parlamentarioa.Erregea Fernando VII izango zen.-.-Nazioaren Subiranotasuna:Nazioaren Subiranotasuna:legeak egiteko ahalmena hiritarrek hautaturiko legeak egiteko ahalmena hiritarrek hautaturiko diputatuena izago dadiputatuena izago da.-Giza eskubideak:.-Giza eskubideak:hainbat artikulutan hainbat artikulutan banatua,adibidez,4.art,jabetzaren askatasuna;131.art,inprenta banatua,adibidez,4.art,jabetzaren askatasuna;131.art,inprenta askatasuna;208.art,berdintasuna legearen aurrean....aldarrikatzen diraaskatasuna;208.art,berdintasuna legearen aurrean....aldarrikatzen dira.-.-Botere banaketa:Botere banaketa:Erregimen zaharrean,errege absolutuak botere osoa Erregimen zaharrean,errege absolutuak botere osoa zeukan eta norbaitek monarkian botererik bazeukan,.Liberalek absolutu zeukan eta norbaitek monarkian botererik bazeukan,.Liberalek absolutu horren aurka botere banaketa mugatu zutenhorren aurka botere banaketa mugatu zuten..Boetre ezekutiboa,Boetre ezekutiboa,botere hau botere hau erregearena izango da.erregearena izango da.Botere legegilea,Botere legegilea,erregeena eta gorteena izango erregeena eta gorteena izango da.Gorteek legeak egiten zituzten eta erregeak sinatu.da.Gorteek legeak egiten zituzten eta erregeak sinatu.Botere Botere judiziala,judiziala,auzitegi eta epaile profesionalenak izango zenauzitegi eta epaile profesionalenak izango zen.-.-Erlijioa:Erlijioa:Tradizionalisten onarpena lortzeko asmotan,liberalek erlijio Tradizionalisten onarpena lortzeko asmotan,liberalek erlijio askatasuna ahaztu egin zuten,eta 1812ko Konstituzioan erlijio bakarra askatasuna ahaztu egin zuten,eta 1812ko Konstituzioan erlijio bakarra katolikoa izango zela jarri zuten,eta beste erlijioak debekatutak egongo katolikoa izango zela jarri zuten,eta beste erlijioak debekatutak egongo zirela.zirela.

Pertsiarren manifestuaPertsiarren manifestuaJAUNA: JAUNA: Antzinako pertsiarren ohitura zen erregea hil ondoren anarkiaz beteriko bost egun Antzinako pertsiarren ohitura zen erregea hil ondoren anarkiaz beteriko bost egun igarotzea, hilketa, lapurreta eta beste hainbat zorigaiztoren esperientziak igarotzea, hilketa, lapurreta eta beste hainbat zorigaiztoren esperientziak ondorengoarekiko leialagoak izatera behartu zitzaten. Espainia BMri hala izateko ez ondorengoarekiko leialagoak izatera behartu zitzaten. Espainia BMri hala izateko ez zuen behar halako saiakuntzarik zure gatibutasunak iraun duen sei urteetan. BM zuen behar halako saiakuntzarik zure gatibutasunak iraun duen sei urteetan. BM arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik, begirunezko arbasoen tronura itzulita ikusteaz pozten diren espainiarretatik, begirunezko adierazpen hau Espainiako ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak dira (…) adierazpen hau Espainiako ordezkari-izaerarekin sinatzen dutenak dira (…)

Monarkia absolutua (…) arrazoiaren eta adimenaren lana da: jainkoaren legearen, Monarkia absolutua (…) arrazoiaren eta adimenaren lana da: jainkoaren legearen, justiziaren eta estatuko funtsezko legeen mende dago: konkista-eskubidearen justiziaren eta estatuko funtsezko legeen mende dago: konkista-eskubidearen bitartez edo euren erregeak aukeratu zituzten lehen gizakien borondatezko bitartez edo euren erregeak aukeratu zituzten lehen gizakien borondatezko menekotasunaren bitartez ezarri zen. Horregatik, subirano absolutuak ez du menekotasunaren bitartez ezarri zen. Horregatik, subirano absolutuak ez du ahalmenik bere agintea arrazoirik gabe erabiltzeko (jainkoak berak ere eduki nahi ahalmenik bere agintea arrazoirik gabe erabiltzeko (jainkoak berak ere eduki nahi izan ez zuen eskubidea); horregatik zen beharrezkoa botere subiranoa absolutua izan ez zuen eskubidea); horregatik zen beharrezkoa botere subiranoa absolutua izatea, bere mendekoei denen interesekoa zaintzen duena agintzeko eta hori nahi izatea, bere mendekoei denen interesekoa zaintzen duena agintzeko eta hori nahi ez dutenak obeditzera behartzeko (…). ez dutenak obeditzera behartzeko (…).

Eskatu behar dugun erremedioa, gure botoak, eta gure probintzienak, paperean Eskatu behar dugun erremedioa, gure botoak, eta gure probintzienak, paperean jarriz, Espainiako lege, foru, usadio eta ohituren araberakoa da. (…) Xede horrekin jarriz, Espainiako lege, foru, usadio eta ohituren araberakoa da. (…) Xede horrekin bil daitezela Gorteak handitasunez eta antzinakoak egin ziren bezala (…): bertan bil daitezela Gorteak handitasunez eta antzinakoak egin ziren bezala (…): bertan behera utz daitezela Konstituzioaren ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak behera utz daitezela Konstituzioaren ondorioak eta Cadizen xedatutako dekretuak eta Gorte berriek kontuan har ditzatela haren deuseztasuna, injustizia eta eta Gorte berriek kontuan har ditzatela haren deuseztasuna, injustizia eta desegokitasunak (...) desegokitasunak (...)

Madrilen, 1814ko apirilaren 12an Madrilen, 1814ko apirilaren 12an

Testuaren sailkapenaTestuaren sailkapena 1814an Borbondarrak tronura itzuli zirenean, Cadizen izandako hainbat absolutista erregearengana joan zen, 1814an Borbondarrak tronura itzuli zirenean, Cadizen izandako hainbat absolutista erregearengana joan zen, konstituzioa gogoz kontra onartu beharrean izan zirela eta,berriz ere absolutismoa ezartzeko eskatuz. konstituzioa gogoz kontra onartu beharrean izan zirela eta,berriz ere absolutismoa ezartzeko eskatuz. Dokumentu hori da aurrean duguna. Dokumentu hori da aurrean duguna.

Testuaren azterketaTestuaren azterketa Testuan 3 ideia agertzen dira:Testuan 3 ideia agertzen dira:Idazleak pozik daude Fernando VII.a Espainiara itzuli delako.Idazleak pozik daude Fernando VII.a Espainiara itzuli delako.Monarkia absolutuaren defentsa sutsua egiten dute, herritar guztientzat dituen abantailak azpimarratuz.Monarkia absolutuaren defentsa sutsua egiten dute, herritar guztientzat dituen abantailak azpimarratuz.Antzinako legeen eta Monarkiaren araberako gobernua eskatzen dute, Cadizko konstituzioari uko eginez.Antzinako legeen eta Monarkiaren araberako gobernua eskatzen dute, Cadizko konstituzioari uko eginez.Beste argibide batzuk: Beste argibide batzuk:

BM: Bere Maiestea, Fernando VII.a.BM: Bere Maiestea, Fernando VII.a.Gatibutasun 6 urteak: 1808-1814.Gatibutasun 6 urteak: 1808-1814.Cadizeko dekretuak: Konstituzio liberala.Cadizeko dekretuak: Konstituzio liberala.

IruzkinaIruzkina Fernando atzerrian zegoen bitartean, Jose I.aren aurkariak Cadizen bildu ziren eta bertan Gorteak eratu Fernando atzerrian zegoen bitartean, Jose I.aren aurkariak Cadizen bildu ziren eta bertan Gorteak eratu zituzten, konstituzio liberal bat idatziz. "La Pepa" izenez ezagutzen dugun konstituzioa idatzi zuten 1812. zituzten, konstituzio liberal bat idatziz. "La Pepa" izenez ezagutzen dugun konstituzioa idatzi zuten 1812. urtean. Hau egin zutenak Cadizen bildutako urtean. Hau egin zutenak Cadizen bildutako liberalak eta absolutistakliberalak eta absolutistak ziren, denak frantsesen aurkakoak, ziren, denak frantsesen aurkakoak, hori bai. Hala ere, absolutista hauek ez ziren gustura geratu konstituzioarekin eta Pertsiarren Manifestua idatzi hori bai. Hala ere, absolutista hauek ez ziren gustura geratu konstituzioarekin eta Pertsiarren Manifestua idatzi zuten. Izena antzinako pertsiarren ohitura batetik datorkio, idatziaren hasieran agertzen dena: zuten. Izena antzinako pertsiarren ohitura batetik datorkio, idatziaren hasieran agertzen dena: Era costumbre Era costumbre entre los antiguos persas vivir 5 días de anarquía...entre los antiguos persas vivir 5 días de anarquía...

Desiratua itzuli zenean, gorteetako diputatuen Desiratua itzuli zenean, gorteetako diputatuen zatiketa zatiketa aurkitu zuen eta, manifestu honetan eskatzen aurkitu zuen eta, manifestu honetan eskatzen zitzaionari jarraituz, herriaren subiranotasuna eta askatasunak defendatzen zituen idazkia alde batera utziko zitzaionari jarraituz, herriaren subiranotasuna eta askatasunak defendatzen zituen idazkia alde batera utziko zuen segituan. Kontuan izan behar dugu Fernando VII.a absolutista zela, eta Cadizen gehiengoa liberala izan zuen segituan. Kontuan izan behar dugu Fernando VII.a absolutista zela, eta Cadizen gehiengoa liberala izan arren, arren, absolutistak herritarren artean gehiengoaabsolutistak herritarren artean gehiengoa zirela. Hori ikusita, ordezkari absolutistek Fernando VII.ari zirela. Hori ikusita, ordezkari absolutistek Fernando VII.ari eskatu zioten bere burua agintari absolutu izendatzeko, eta hark oso pozik onartu zuen eskaria. Modu honetan eskatu zioten bere burua agintari absolutu izendatzeko, eta hark oso pozik onartu zuen eskaria. Modu honetan hasi zen beste 6 urteko absolutismoa, baina diferentzia handi bat zegoen oraingoan: liberalen aurkako hasi zen beste 6 urteko absolutismoa, baina diferentzia handi bat zegoen oraingoan: liberalen aurkako etengabeko borrokak, alegia.etengabeko borrokak, alegia.

Aipatzekoa daAipatzekoa da testua idatzi zuten absolutistek eman zuten testua idatzi zuten absolutistek eman zuten iritzi aldaketairitzi aldaketa, gerra amaitu bezain pronto, , gerra amaitu bezain pronto, aurrez babestu zuten "La Pepa" bazterrera utzi baitzuten. Liberalak ez ziren, ordea, guzti honen aurrean oso aurrez babestu zuten "La Pepa" bazterrera utzi baitzuten. Liberalak ez ziren, ordea, guzti honen aurrean oso pozik egongo, eurek prestaturiko konstituzioa pikutara joan baitzen. Hain zuzen ere, ezinegon hori izango da pozik egongo, eurek prestaturiko konstituzioa pikutara joan baitzen. Hain zuzen ere, ezinegon hori izango da Riegoren altxamenduaren eta hirurteko liberalaren ezarpenaren arrazoia, Cadizko konstituzioa berrezarriz. Riegoren altxamenduaren eta hirurteko liberalaren ezarpenaren arrazoia, Cadizko konstituzioa berrezarriz.

Benetan garrantzitsuaBenetan garrantzitsua izan zen garai hartan testu hau, beste hainbat arrazoiren artean, Fernando VII.a izan zen garai hartan testu hau, beste hainbat arrazoiren artean, Fernando VII.a absolutismoa ezartzera bultzatu baitzuen. Honetan datza bere garrantzia, ordura arteko konstituzio liberal absolutismoa ezartzera bultzatu baitzuen. Honetan datza bere garrantzia, ordura arteko konstituzio liberal bakarra albo batera utzi zuen agiria izan baitzen. bakarra albo batera utzi zuen agiria izan baitzen.

Fernando VII.aren erregetzaFernando VII.aren erregetza“desiratua”“desiratua”

ABSOLUTISMOAREN ABSOLUTISMOAREN BERREZARPENABERREZARPENA

Erronkak: gerra ondoko Erronkak: gerra ondoko krisia, Ogasun krisia, krisia, Ogasun krisia, Amerikar koloniek hasitako Amerikar koloniek hasitako askapen gerrek sortutako askapen gerrek sortutako gastuak …gastuak …

Konspirazio militarrak Konspirazio militarrak liberalismotik hurbilliberalismotik hurbil

Kadizko konstituzioaren kontrako koplaKadizko konstituzioaren kontrako kopla Euscaldun garbi sendoEuscaldun garbi sendo                    prestu ta nobliacprestu ta nobliac    Gorde gura ditubezGorde gura ditubez asabeen leguiac.asabeen leguiac. Mutillak orretaracoMutillak orretaraco armetara dira.armetara dira.    Zarrac bere nai leuqueZarrac bere nai leuque      gaztiac balira.gaztiac balira.

      Ay liberal tristiac!Ay liberal tristiac!                    Eguin dau zubenac,Eguin dau zubenac,                    Laster dozuz icusiLaster dozuz icusi              betico asquenac.betico asquenac.                Layronac lutuz dagozLayronac lutuz dagoz        damia gueisoric,damia gueisoric,        Ez dago osatzeco      Ez dago osatzeco           iñun medicuric.iñun medicuric.

Fernando VII: erregealdi faseakFernando VII: erregealdi faseakFernando VII: erregealdi faseakFernando VII: erregealdi faseak1814-1820: 1814-1820: Seiurteko absolutistaSeiurteko absolutista

1820-1823: 1820-1823: Hirurteko liberala. Hirurteko liberala. RiegoRiego

1823-1833: 1823-1833: Zorigaiztoko hamarkadaZorigaiztoko hamarkada

FERNANDO VII. FERNANDO VII. 1814-1820 seiurteko absolutista1814-1820 seiurteko absolutista

GERRAK TXIROTURIKO (bai Independentzia gerra zein Amerikako GERRAK TXIROTURIKO (bai Independentzia gerra zein Amerikako kreoleen kontra), ETA FINANTZAR kreoleen kontra), ETA FINANTZAR KRISI SAKONKRISI SAKON BATEK BATEK KOLPATURIKO LURRALDEA ZEN ESPAINIA.KOLPATURIKO LURRALDEA ZEN ESPAINIA.

OGASUN ERREFORMEK EZ ZUTEN INOLAKO ARRAKASTARIKOGASUN ERREFORMEK EZ ZUTEN INOLAKO ARRAKASTARIK LORTULORTU: : pribilegiodunek errefusatu egiten diote zergak ordaintzearipribilegiodunek errefusatu egiten diote zergak ordaintzeari

KADIZEN HARTURIKO NEURRIAK BALIOGABETU KADIZEN HARTURIKO NEURRIAK BALIOGABETU absolutismoa absolutismoa berrezartzeaberrezartzea: gizarte estamentalera itzuli, jaurgo jurisdikzionalak : gizarte estamentalera itzuli, jaurgo jurisdikzionalak indartu, Inkisizioa berpiztu eta Jesuitak Espainiara itzuli…indartu, Inkisizioa berpiztu eta Jesuitak Espainiara itzuli…

OPOSIZIOA INDARTU EGITEN DAOPOSIZIOA INDARTU EGITEN DA: zapalduak izan arren,liberalak, : zapalduak izan arren,liberalak, frantsestuak, intelektualak…SAIAKERA EZBERDINAK: Espoz eta frantsestuak, intelektualak…SAIAKERA EZBERDINAK: Espoz eta Mina 1814an Nafarroan, Francisco Milans del Bosch eta Luis Lacy Mina 1814an Nafarroan, Francisco Milans del Bosch eta Luis Lacy 1817an. Baina 1817an. Baina RIEGORIEGO izango da arrakasta lortuko duena. izango da arrakasta lortuko duena.

Hirurteko liberala Hirurteko liberala 1820-18231820-1823RIEGORIEGOREN pronuntziamenduaREN pronuntziamendua

Fernando VIIa Kadizko Konstituzioa Fernando VIIa Kadizko Konstituzioa onartzera behartu.onartzera behartu.Beto eskubidea behin eta berriz erabili oztopatzekoBeto eskubidea behin eta berriz erabili oztopatzeko

Liberalen arteko zatiketa:moderatuak eta Liberalen arteko zatiketa:moderatuak eta sutsuak. Ondorioz, arazoei irteera sutsuak. Ondorioz, arazoei irteera

emateko aukerak murriztu: emateko aukerak murriztu: adib: batez ere, nekazal arloan, adib: batez ere, nekazal arloan,

hamarrena errentak dirutan kobratzea kaltegarria izan zen,sufragio mota, erregearen papera…hamarrena errentak dirutan kobratzea kaltegarria izan zen,sufragio mota, erregearen papera…

Pribilegiatuak (noblezia eta kleroa)haien Pribilegiatuak (noblezia eta kleroa)haien eskubideak berreskuratzeko prestatu: eskubideak berreskuratzeko prestatu: Aliantza Santuari ditu eta San Luisen Aliantza Santuari ditu eta San Luisen Ehun Mila Semeen ejertzitoa Espainian Ehun Mila Semeen ejertzitoa Espainian sartu.sartu.

ZORIGAIZTOKO HAMARKADAZORIGAIZTOKO HAMARKADA1823-1833 1823-1833 ABSOLUTISMORA BUELTATUABSOLUTISMORA BUELTATUErrepresio odoltsua: Antzinako Erregimenera Errepresio odoltsua: Antzinako Erregimenera itzuli:itzuli:probintzietako unibertsitateak itxi,gizarte estamentala, jauntasuna, maiorazkoa, hezkuntza probintzietako unibertsitateak itxi,gizarte estamentala, jauntasuna, maiorazkoa, hezkuntza

erreforma gelditu…erreforma gelditu…

Finantza krisia sakonduFinantza krisia sakondu

Ondorengotza arazoa: Ondorengotza arazoa: SANTZIOSANTZIO

PRAGMATIKOA.PRAGMATIKOA. Kontserbadoreen Kontserbadoreen

arteko zatiketa:arteko zatiketa:

ApostolikoakApostolikoak

Karlos Mª Isidrorekin Karlos Mª Isidrorekin

AMERIKAKO INDEPENDENTZIAAMERIKAKO INDEPENDENTZIA

SARRERA: KOLONIZAZIOAREN GARAIASARRERA: KOLONIZAZIOAREN GARAIA

INDEPENDENTZIAREN ARRAZOIAK: INDEPENDENTZIAREN ARRAZOIAK: ZERGATI ANITZAK (ilustrazioa, EEBB..)ZERGATI ANITZAK (ilustrazioa, EEBB..)

GARAPEN OROKORRA: FASEAKGARAPEN OROKORRA: FASEAK

ONDORIOAK: BESTE POTENTZIEKIKO ONDORIOAK: BESTE POTENTZIEKIKO HARREMANAK, MENPEKOTASUNAK …HARREMANAK, MENPEKOTASUNAK …

GAUR EGUNGO EGOERA: ELKARTE GAUR EGUNGO EGOERA: ELKARTE EKONOMIKOAK, LOTURA POLITIKOAK, EKONOMIKOAK, LOTURA POLITIKOAK, EKONOMIAREN AITZINDARIAK …EKONOMIAREN AITZINDARIAK …

AMERIKAKO INDEPENDENTZIA FASEAKAMERIKAKO INDEPENDENTZIA FASEAKAMERIKAKO INDEPENDENTZIA FASEAKAMERIKAKO INDEPENDENTZIA FASEAK