4.GAIA:ERREGIMEN 4.GAIA:ERREGIMEN ZAHARRAREN KRISIAZAHARRAREN KRISIA

Irudiak :Zutoia Latatu eta Ixone ColladoBatx.2C 2010

Testua:Andrea Diaz 2D 2011Ibaizabal liburutik

ERREGIMEN ZAHARRAREN KRISIA

– Definizioa:

– aldi liberalak eta absolutistak tartekatzeari deritzo

– • Aldi liberalak 1808-1814; 1820-1823 – • Aldi absolutistak 1788-1808; 1814-1820;

1823-1833

3

Carlos IVaren familia.Goya

LIBERALISMOA: ilustratuen ideiak indarrean jartzen datza: – gizarte berdintsuan, – lege berdinez epaituak,– politikan botere banaketa ,– askatasun ekonomikoa

1. KARLOS IV. aren AGINTALDIA

Karlos IV.a izendatu zuten errege (1788-1808). – Krisi ekonomikoa, politikoa...

Estatu Batuetan eta Frantzian ideia liberal iraultzaileak zabaltzen hasi ziren.

Erregimen Zaharraren gainbehera ekarri zuen.

Karlos IV.ahttp://www.google.es/imgres?imgurl=http://www.auburn.edu/forlang/Spanish/buck/index/civ/images/c4sm.jpg&imgrefurl=http://memoriapersonal.com/carlos-iv/reyes/carlos-iv/9&usg=__pNya_1nkv3nRSN_KjQ7h86gIThk=&h=718&w=404&sz=23&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=I59GMWA_CbENIM:&tbnh=157&tbnw=92&prev=/images%3Fq%3Dcarlos%2BIV%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=447&vpy=74&dur=59&hovh=299&hovw=168&tx=87&ty=161&ei=nQDUTKumBMOxtAawz4TqBQ&oei=nQDUTKumBMOxtAawz4TqBQ&esq=1&page=1&ndsp=29&ved=1t:429,r:2,s:0

María Luisa Parmakoahttp://www.google.es/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Maria_Luisa_de_Parma_con_tontillo.jpg&imgrefurl=http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maria_Luisa_de_Parma_con_tontillo.jpg&usg=__8yvdxrh9n6d0hmqRCyS9PYYyAdA=&h=814&w=520&sz=322&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=1uHimZR3qSUIKM:&tbnh=167&tbnw=118&prev=/images%3Fq%3Dmaria%2Bluisa%2Bde%2Bparma%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=287&vpy=87&dur=1874&hovh=281&hovw=179&tx=119&ty=170&ei=EwLUTMCUMIHDswant5XfBQ&oei=EwLUTMCUMIHDswant5XfBQ&esq=1&page=1&ndsp=28&ved=1t:429,r:1,s:0

1.1 Iraultzaren eragina

Frantzian, 1789az geroztik Iraultzaren bidez finkatzen ari zen erregimen liberala

Ezaugarriak:– Burujabetasun nazionala, agintea banatzea,

gizakiaren eta hiritarren– eskubideak(askatasuna, berdintasuna eta

anaitasuna)...

> Frantziako Iraultzaren ondorioak

– Ideia iraultzaileak• atseginez hartu intelektual eta burges ilustratuek• beldurrez,pribilegiodunak.

– Ideia liberalak Espainian zabal ez zitezen, • Karlos IV.ak mugak itxi zituen.

Luis XVI.a ( Frantziako erregea )

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Ludvig_XVI_av_Frankrike_portr%C3%A4tterad_av_AF_Callet.jpg

Frantziako iraultza erradikalizatzen ari zen,– Luis XVI. a erregea gillotinan hil, – Karlos IV.ak agintera eraman zuen Manuel

Godoy.

Ondorioz: Konbentzio gerra 1793-1795 bitartean

– Frantziaren aurka – Bizkaia,Gipuzkoa,Araba ,Nafarroa eta

Katalunya okupatu– Espainia galtzailea:

• Sto Domingo uhartea Frantziari eman.

Lurraldeetan merkataritzan aritzea. – Fontainebleauko itunean:

• Napoleonek Portugal konkistatzeko Godoyri laguntza eskatu zion .

1.3 krisia larritzea Karlos IV. aren erregealdian, krisi ekonomikoa, politikoa eta soziala.

– Kolonietako gerrek, zorra handitu.

Manuel Godoyk – politika erreformista jarri- monopolioa

murriztu- elizaren ondasunak ere– desamortizatu - manufakturen prezioak

liberalizatu. Manuel Godoyren eta Karlos IV. aren beraren

kontrako jarrera nagusitzen ari zen.

Aranda kondea

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://valentin-corpus.blogspot.es/img/CondeAranda.jpeg&imgrefurl=http://valentin-corpus.blogspot.es/i2008-11/&usg=__gxzVdjzk8FYLopBhQvFctQTAIh4=&h=448&w=271&sz=26&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=QzqwABkZaSqCCM:&tbnh=163&tbnw=105&prev=/images%3Fq%3Dconde%2Baranda%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=372&vpy=92&dur=291&hovh=174&hovw=105&tx=97&ty=99&ei=CwHUTJiWCsaAswbE8djgBQ&oei=CwHUTJiWCsaAswbE8djgBQ&esq=1&page=1&ndsp=24&ved=1t:429,r:1,s:0

2.Independentzia Gerra eta Iraultza liberala

Independentzia Gerra 1808an hasi zen 2.1 Independentzia Gerra Herritarrak gero eta haserreago zeuden

Napoleon eta Godoyrekin. Godoy kargutik kentzea, Karlos IV. aren

seme Fernando errege izendatzea aldarrikatu zituzten

Manuel Godoyhttp://www.google.es/imgres?imgurl=http://www.aularagon.org/files/espa/espad/sociales/bloque4/Unidad_03/imagenes/5.jpg&imgrefurl=http://www.aularagon.org/files/espa/espad/sociales/bloque4/Unidad_03/index.html&usg=__f25DhKwWr3vZYNBDgKHx4lwmnaY=&h=559&w=800&sz=78&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=_zevuu4esFIPwM:&tbnh=161&tbnw=210&prev=/images%3Fq%3Dmanuel%2Bgodoy%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=rc&dur=802&ei=cgHUTKOwCpSDswaek-3qBQ&oei=cgHUTKOwCpSDswaek-3qBQ&esq=1&page=1&ndsp=25&ved=1t:429,r:0,s:0&tx=131&ty=87

> Lehenengo herri matxinadak– Lehena Madrilen 1808ko martxoaren 19an,

Aranjuezeko matxinada. Godoy epaitu– Karlos IV.ak abdikatu zuen, bere seme

Fernando VII. aren alde.– Napoleonek bere anaia José Bonaparte

izendatu zuen Espainiako errege.– 1808an Napoleon bere armadari ezinezkoa

izango zitzaiola lurraldea berehala konkistatzea.

Napoleonhttp://www.google.es/imgres?imgurl=http://www.parroquialourdesmg.com.ar/documentos/fotos/Napoleon,_Peron_y_la_Iglesia_catolica_01.jpg&imgrefurl=http://www.parroquialourdesmg.com.ar/documentos/plantilla_documentos.php%3Fv_doc_id%3D139&usg=__M_cUkxZAzpuiuL5aIc_K2sPCGvk=&h=600&w=354&sz=40&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=MMVrgdSVR1nJiM:&tbnh=167&tbnw=110&prev=/images%3Fq%3Dnapoleon%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=rc&dur=221&ei=vgLUTOzzJJKBswbm5rToBQ&oei=vgLUTOzzJJKBswbm5rToBQ&esq=1&page=1&ndsp=28&ved=1t:429,r:1,s:0&tx=76&ty=82

> Frantsesen okupazioa eta gerra zabaltzea Frantziako indar okupatzaileen kontrako

herri matxinada 1808ko maiatzaren 2an hasi.

Frantsesen kontra altxatu, herritar xeheak, noble erreformista eta absolutista eta kleroa.

> Frantsesen nagusitasuna eta gerrillen gerra– Iberiar penintsula ia osorik konkistatu zuen

1809 eta 1811 bitartean, ez zuten eskuratu Cádiz.

– Gerrillen gerra sortu, Iberiar penintsulara zabaldu.

Merino apaiza

Wellington Dukea

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://goya.unizar.es/InfoGoya/Obrasjpg/Pintura/549.jpg&imgrefurl=http://goya.unizar.es/InfoGoya/Obra/Catalogo/Pintura/549.html&usg=__H4SSoABXkvKxIsonkYYc-8E-86I=&h=717&w=506&sz=166&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=y3-iQf9sVI7D3M:&tbnh=161&tbnw=110&prev=/images%3Fq%3Dduque%2Bwellington%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=266&vpy=88&dur=596&hovh=267&hovw=189&tx=107&ty=143&ei=6gPUTLLZE5KDswbxnYXxBQ&oei=6gPUTLLZE5KDswbxnYXxBQ&esq=1&page=1&ndsp=26&ved=1t:429,r:1,s:0

>Britaniako ejerzitoaren laguntzaz Errusiako hondamenen ondorioz, Napoleon Gasteiz eta S.Martzialen

garaitua izan zen 1813an. Valençayko ituna sinatu ondoren,

– Fernando VII.a erregea Espainiara itzuli zen.

Jose Bonaparte Ia( Napoleonen anai heldua )

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Joseph-Bonaparte.jpg

José I.ak laguntzaile talde txiki bat(burgesia) izan zuen: – frantsestu zeritzenak,

• Erregearen proiektu erreformisten aldekoak.• Baionako Konstituzioa egin.

Jose I.a

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://www.laguia2000.com/wp-content/uploads/2007/05/jose1.jpg&imgrefurl=http://www.laguia2000.com/espana/la-guerra-de-la-independencia-espanola&usg=__WKB8vSJqSbRaelMHlScVt1jOBeM=&h=446&w=297&sz=9&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=Xcq26bfqFD9J9M:&tbnh=174&tbnw=116&prev=/images%3Fq%3Djose%2BI%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1,isz:m&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=135&vpy=91&dur=817&hovh=275&hovw=183&tx=128&ty=145&ei=RwTUTOugBMeAswaGmcHeBQ&oei=RwTUTOugBMeAswaGmcHeBQ&esq=1&page=1&ndsp=25&ved=1t:429,r:0,s:0

2.3 BATZORDE ZENTRAL GORENA

Frantzian dagoen erregearen ordezkari– Jazarleak batzordeetan antolatzen hasi:– • Batzorde lokaletan eta probintzialetan.– • Antolatu zuten frantses gudarostearen

kontrako arma bidezko erresistentzia.

2.4 Cadizko Gorteak eta konstituzioa

Frantziaren kontrako gerra, 1810ean, Batzorde Zentral Gorenak Gorteak biltzeko deia egin zuen, herrialdea nola gidatu erabakitzeko.

Armadako ofizialak, goi kleroa,etb. zeuden batzordeetan.

• Erregearen agindupearen ordezkari ziren, legezko erregea kanpoan zegoenean.

Cadizko Gorteen Diputatuak

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://www.idiazabal.info/eu/fotos/3841eu.jpg&imgrefurl=http://www.idiazabal.info/eu/html/1/1341.shtml&usg=__JQhJuIilkvypJYo9Ni6DgJDO8jQ=&h=300&w=250&sz=61&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=u5qMhnH6iynMzM:&tbnh=148&tbnw=149&prev=/images%3Fq%3Dcadizko%2Bgorteetako%2Bdiputatu%2Bliberalak%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1&um=1&itbs=1&iact=hc&vpx=151&vpy=82&dur=306&hovh=179&hovw=149&tx=127&ty=91&ei=tq3vTPf8J5mH4gah25TIAQ&oei=tq3vTPf8J5mH4gah25TIAQ&esq=1&page=1&ndsp=30&ved=1t:429,r:0,s:0

Cadizen bildu zituzten Gorteak; Cádiz hiri liberala zen:

Cadizko diputatuek Liberalak:

– burgesia merkataria, atzerriko merkatariak, gerratik ihesi liberal

Erreformista ilustratuak.

Absolutistak:– Herritar gehienek monarkiko jarraitzen zuten;

erlijioa katolikoa hartu zen bakartzat ,talde pribilegiodunen jabetza pribatuak aitortu ziren.

– aukeratutako diputatu batzuk eskuratu.

http://www.enciclopedia-aragonesa.com/monograficos/historia/siglo_XIX_en_aragon/introduccion.asp

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://luisprofehistoria.files.wordpress.com/2009/11/cortes_cadiz1.jpg&imgrefurl=http://luisprofehistoria.wordpress.com/2009/11/20/texto-n%25C2%25BA-3-cortes-de-cadiz/&usg=__W3fvccvRK07WckKlluZY0Q27fqQ=&h=330&w=500&sz=161&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=y9bxEbhb87RwKM:&tbnh=166&tbnw=242&prev=/images%3Fq%3Dcortes%2Bde%2Bcadiz%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1&um=1&itbs=1&iact=rc&dur=527&ei=uK7vTOOCBM_74AawrsjHAQ&oei=uK7vTOOCBM_74AawrsjHAQ&esq=1&page=1&ndsp=21&ved=1t:429,r:0,s:0&tx=81&ty=67

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://bicentenario.com.mx/wp-content/uploads/2010/07/cortescadiz.jpg&imgrefurl=http://bicentenario.com.mx/%3Fp%3D11685&usg=__wVq1fs_xP_CiJKrDPKlt4YqiSdU=&h=401&w=500&sz=184&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=577HymcnbfsrqM:&tbnh=167&tbnw=199&prev=/images%3Fq%3Ddiputados%2Bde%2Blas%2Bcortes%2Bde%2Bcadiz%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1&um=1&itbs=1&iact=rc&dur=431&ei=9a3vTIL0KIf94AbW7-DJAQ&oei=9a3vTIL0KIf94AbW7-DJAQ&esq=1&page=1&ndsp=21&ved=1t:429,r:0,s:0&tx=107&ty=75

Bizkaiak izan ezik, gainerako lurraldeek konstituzioaren testu berma zin egin zuten.

Oinarrizko printzipioak:– Cadizko Gorteen zeregin legegilea

Liberalismoaren ezarri zen oinarrizko lege honekin.

1812 Cadizko konstituzioaren oinarriak: – nazioaren burujabetasuna, – Gorteetan ordezkatua eta aginpide banaketa:

• betearazlea(erregea),legegilea(Gorteak) eta judiziala (justizia epaitegiak).

– Ordezkaritza eskubidea gizonezkoentzako sufragio unibertsalez,zeharkakoa.

– Subiranotasuna nazioari dagokio,eta banaezina da( 3.art)

– Oinarrizko eskubide eta askatasunen defentsa( 13.art)

– Legearekiko berdintasuna eta Estatuaren gastuetarako ekarpenak egiteko.

– Erlijio katolikoa ezarri zen.

Fernando VIIak zin egindo du – 1814an , 1812ko konstituzioa ezabatuko du.– Absolutismoa berrezarriko da.

Fernando VII.a

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://monsieurdevillefort.files.wordpress.com/2009/12/fernando-vii.jpg&imgrefurl=http://monsieurdevillefort.wordpress.com/2009/12/02/%25C2%25A1vivan-las-caenas-la-reeleccion-de-sergio-herrero-o-el-sindrome-de-fernando-vii/&usg=__PUGnfQPrWpKtedDxNFOTvTPEynM=&h=800&w=570&sz=92&hl=eu&start=0&zoom=1&tbnid=TT04LIohwqU8lM:&tbnh=175&tbnw=117&prev=/images%3Fq%3Dfernando%2Bvii%26um%3D1%26hl%3Deu%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DG%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26channel%3Ds%26biw%3D1280%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1&um=1&itbs=1&iact=rc&dur=353&ei=aq_vTIbRKNGB4QbYu5nIAQ&oei=aq_vTIbRKNGB4QbYu5nIAQ&esq=1&page=1&ndsp=29&ved=1t:429,r:2,s:0&tx=40&ty=41