ESPETXEA ETA OSASUNA · 2018-05-25 · 2.3.2 Espetxe zigorraren luzamendua..... 27 2.3.3. Ad hoc ezarritako erregimen neurriak ... pertsonaren osasuna bere osotasunean aztertzera

ESPETXEA ETA

OSASUNAJaiki Hadi elkartearen Euskal Preso Politikoen Kolek-

tiboaren kideei buruzko osasun erradiografia eta

txostena

2016eko martxoa

SARRERA...................................................................................................................... 1

1. ESPETXEA ETA OSASUNGINTZA …................................................................. 1

1.1. Espetxea eta osasun arloko ondorioak.................................................................. 1

1.1.1. Mugak.................................................................................................................... 2

1.1.2. Elikadura................................................................................................................ 4

1.1.3. Egoera eta Espetxe-Arautegia................................................................................ 4

1.1.4. Ondorioak.............................................................................................................. 7

1.2. Espetxe politika osasungintza arloan.................................................................. 10

1.3. Antzemandako gabezi, arazo eta utzikeriak...................................................... 13

1.3.1. Estatu espainiarra................................................................................................. 13

1.3.1.1. Osasun asistentzia............................................................................................. 13

1.3.1.2. Konfiantzazko profesionalen asistentzia.......................................................... 14

1.3.1.3. Espetxe eta konfiantzazko profesionalen arteko harremana............................. 14

1.3.1.4. Patologien jarraipena........................................................................................ 15

1.3.1.5. Kanpoko ospitalerako lekualdatze eta kontsulten baldintzak........................... 15

1.3.2. Estatu Frantsesa................................................................................................... 16

1.4. Espetxe politikaren ondorioak osasungintza..................................................... 17

1.4.1. Osasun arloko profesionalak, espetxe politikak eta Kode Deontologikoa.......... 22

1.4.2. Preso gaixoak eta adinaren aldagaia.................................................................... 23

1.4.3. Espetxe zigorrak eta ondorioak........................................................................... 23

2. GAIXOTASUN PSIKIKOAK................................................................................ 24

2.1. Begirada orokorra................................................................................................ 24

2.2 Gaixotasun motak.................................................................................................. 25

2.3. Gaur egungo egoeraren eragina arlo psikologikoan......................................... 26

2.3.1. Bakartze politika.................................................................................................. 26

2.3.2 Espetxe zigorraren luzamendua............................................................................ 27

2.3.3. Ad hoc ezarritako erregimen neurriak................................................................. 27

2.3.4. Miaketak, aldaketak eta trasladoen dinamika...................................................... 28

2.3.5. Kanpoko baldintzatzaileak.................................................................................. 28

2.3.6. Bestelako baldintzatzaileak................................................................................. 29

2.3.7. Asistentzia egokirako zailtasunak....................................................................... 29

2.4. Espetxez kanpoko hausnarketa bat.................................................................... 30

3. PRESO GAIXO LARRIEN ZERRENDA............................................................ 31

4. ONDORIOAK, BEHARRAK................................................................................. 48

ERANSKINAK............................................................................................................. 49

SARRERA

Espetxeak, gainerako esparru hertsiko instituzioen gisara, bere funtzionamendua, bere arauak

eta bere helburuak ditu gaur egungo gizartean. Txosten honen helburua, zehazki, instituzio

horretan preso daudenen osasunaren inguruan dihardugun profesionalon esperientzia,

lekukotasuna eta balorazio profesionala eskaintzea da; gure pazienteen osasun integralaren

arretara zuzendua, beti ere. Horretarako, kontuan izan behar da espetxeak esparru berezi bat

betetzen duela sistemaren barnean, eta horrek arlo guztietan bere eragina duela, bai arlo

sozialean zein pertsonalean. Guk azken arlo hau landuko dugu, urteetako esperientzia dela eta

hobekien ezagutzen duguna delako, besteak beste. Gainera, lehen aipatu bezala, gure lanbideak

pertsonaren osasuna bere osotasunean aztertzera garamatza.

Arloaren zabalerak, gure lana eta arreta presondegietako kolektibo zehatz bati

zuzentzera eraman gaitu: euskal preso politikoena, hain zuzen. Gu ere euskaldunak izanik,

gaixoen arretarako erraztasuna hartzen dugu kontutan; hau da, beren senideak eta inguru soziala

gure inguruan daudenez, errazagoa zaigu arreta egokiagoa eskaintzea. Gainera, eta urteen

poderioz konturatu garenez, kolektibo honek baldintza bereziak jasan behar ditu osasun arloari

dagokionez ere. Hau da, espetxe instituzioak osasun arloa arautua badu ere, praktikan eta

ezagutzen dugun esparruan (euskal presoena, alegia) gabezi nabarmenak detektatu ditugu,

kolektibo honen izaerarekin lotuak gure iritziz. Horretarako, baina, goazen azaltzera zer

eskaintzen dion espetxeak, instituzio hertsi gisa, bere barnean dagoenari.

1.ESPETXEA ETA OSASUNGINTZA

1.1. Espetxea eta osasun arloko ondorioak

Preso kolektibo zehatz honi espetxe politika berezitua aplikatzen zaio, eta horrek ondorio

argiak ditu, lan honetan azalduko dugun bezala. Baina alderdi berezitu honen ondorioak aztertu

aurretik, espetxeak edozein presori (gaixoei bereziki), oro har, nola eragiten dion aztertu beharra

dago, xumeki bada ere.

1

Egitura (espazioa), espetxe arautegia/espetxe egokitzapena (bizitza erregimena) eta

elikadura dira presoen osasunarengan eta barne orekan gehien eragiten duten aldagaiak. Izan

ere, egiturak, edozein espazio egiturak, zuzenean eragiten du pertsonaren esparru guztietan; eta

baita preso dagoen pertsonaren baitan, jakina. Eta gauza bera esan dezakegu elikaduraren

inguruan. Bestalde, espetxe arautegiak beste era bateko mugak ezartzen ditu: bete beharreko

arauek norberaren psikea horretara egokitzea eskatzen du; nahita, ala nahi ez. Horrek bere

ondorioak ditu, aurrerago zehatzago zehaztuko dugunez.

1.1.1.Mugak. Espetxea espazio hertsia da, muga fisiko murritzak dituena. Baina baditu bestelako

mugak ere, bere “Bizitza Arautegiak” ezartzen dituenak. Bi aspektu hauek zuzenean eragiten

dute presoarengan eta eragin zehatza dute osasun arloan. Espetxe egitura fisikoak espazio

zabalagoak eta murritzagoak ditu. Espazio zabalak: modulu bakoitzeko patioa, ororen sala,

jantokia, kiroldegi eta lan edo aktibitate guneak. Espazio murritzak: ziegak, komunikazio

lokutorioak eta administrazio bulegoak. Badaude bestelako espazioak ere (erizaindegia...),neurriz

aldatzen direnak. Baina bakartze modulutan (aztertuko dugun kolektiboaren kopuru handi batek

modulu mota hau dute bizilekutzat) neurri guztiak (zabalak zein hertsiak) are gehiago murrizten

dira.

Hala ere, kontuan izan behar da zabaltasunaren kategoriak ez duela espetxetik kanpo duen

esanahi bera: espetxetik at espazio zabala mugagabea izan daiteke; espetxean aldiz, beti da

mugatua, metro karratu gutxitakoa kasu askotan. Badaude metro karratu gutxiko patioak (13 x

3koak edo gutxiagokoak) eta are gutxiagoko ziegak (4 x 2'5...) ; bakartze modulu edo

departamentuetan, batez ere. Espetxeko ikus-distantziak, beraz, urriak dira oso; kasu

batzuetan, presoek parean duten harresia soilik ikusten dute urtetan. Egoera hau dela eta,

ikusmen galera areagotzen da: ikusmen luzeren gabeziak, elikadura eta argitasun eskasak

oftalmologia arazoak eragiten ditu kasu gehienetan. Isolamendu ziega edo departamendu

anitzetan leihoak xafla zulatuez estaliak daude, hainbat aldiz salatua izan den “diskoteka

efektua” eragiten duelarik pertsonarengan. Patio batzuen dimentsioak irrigarriak dira askotan,

argitasun naturala sartzea eragozten duten harresi oso altuz inguratuak; egoera honek egun osoa

argitasun artifizialarekin igarotzea eragiten du. Kontuan izan behar da badagoela preso kopuru

adierazgarri bat patio ordu oso gutxi duena (ordu batetik lau orduko tartekoak); beraz, eguneko

ordu gehienak ziegako espazio murriztuan pasa behar dituzte. Gainera, badaude patioak non

eguzki edo euritarako babesik ez duten eskaintzen, udako beroaldiak edo neguko hotzaldiak

inolako babesik gabe pasa behar dituztelarik patiora atera nahi izatekotan. Honen ondorioz

besteak beste, aipatutako kolektiboko gaixoen fisikoen artean % 13,69k azal-gaixotasunen bat

pairatzen du. Egoera honek, nola ez, eragin zuzena du presoengan; gaixoengan, bereziki.

Mugikortasun mugatu horrek traumatologia ondorio zuzenak ditu: guk aztertu dugun kolektiboko

gaixoen fisikoen artean gehiengoa da mota honetako gaixotasunak pairatzen dituena, % 64,85k,

hurrengo diagraman ikusiko dugun bezala (IKUS 1. IRUDIA).

2

Badaude bestelako arazoak edo espetxe espazioaren antolaketari lotuak:

a) Zentzumen arazoak:

Ikusmena:

Espetxean sartu eta gutxira presoak "espetxeko itsumen" delakoa bizitzen du,

luzerako ikusmena eragozten duten espazioaren etengabeko apurketak eta

ihesaldirako etengabeko trabek eragindakoa. Aldiro topatzen ditu ikusmenerako

trabak, ikusmena metro gutxitara mugatzen dutenak. Egoera honek buruko minak eta

ikusmen somaketaren deformazioa eragin ditzake, itxura eta koloreen pertzepzioa

galdu arteraino. Argitasun kontrasteak ere eragiten ditu: espazioak ilunak dira,

argitasun artifiziala beharrezkoa delarik. Koloreen arteko kontraste eskasa da beste

ondorio bat: grisa nagusitzen da eta haien ikusmena kolore horretara egokitzen da.

Honek guztiak eta aipatu dugun patio edo ziegetako neurri eta baldintza murritzek

oftalmologia arazo larriak eragiten dituzte. Guk aztertu dugun kolektiboko preso

gaixo fisikoen artean % ia 11a dago arazo mota honek jota.

Entzumena:

Entzumenari dagokionez, soinua normala izanik ere espazio, hertsiek eta espetxeko

egitura berak soinu eta zaraten maila ohikoa baino handiagoa izatea eragiten dute.

Egunez, espetxeko gainpopulazioak patioko zarata, burrunbatsua izatea eragiten du

askotan. Eta gauez, aitzitik, zarata ñimiñoenak alerta egoera eragin dezake,

antsietate arazo larriak sortuz.

Usaimena:

Espetxeak usaintzen du; espetxe guztiek kutsatzen eta barneraino sartzen den usain

berezia dute. Usain horrek "usaimen pobrezia" eragin dezake, suma daiteken usain

mugatuagatik. Espetxean beti dagoen aireztatze eta bentilazio eskasaren ondorioa da

hau guztia.

b) Irudi pertsonalaren aldaketak:

Zentzumen aldaketekin gertatzen denaren antzera, gauza bera gerta daiteke irudi pertsonalari

dagokionez. Norberaren gorputzaren mugaz kontziente ez izatea da aldaketa horren

ondorioetako bat. Aldaketa hau askoz gehiago nabarmentzen da distantziak neurtzerakoan:

inguruaren mugak zehazten ez diren espazio hertsietan egon izanagatik -isolamenduan maiz

egoteagatik, adibidez- gertatu ohi da fenomeno hau.

c) Gihar zurruntzea:

Gihar tenkaketa ohikoa izaten da espetxean. Espetxeko egunerokotasunak eraginda -antsietatea,

beldurra, tentsio uneak, ariketa fisiko eskasa...- zenbait giharretan (bizkarra eta lepoaldean

batez ere) oinazea sentitzen da.

3

d) Hortz-arazoak:

Espetxeetan eskaini beharko litzatekeen osasun asistentziari dagokionez, badago puntu bat

asistentzia honen gabezia nabarmen uzten duena: odontologia asistentzia. Espetxeko dentista

hortzaz ateratzera mugatzen da, eta ez dago bestelako eskaintzarik (enpasteak, ortodontzia...).

Gainerako beharrez presoa edo bere familia arduratu behar da, espetxeak ez duelarik inolako

ardurarik hartzen espezialistak bilatzeko edo zerbitzua finantzatzeko unean. Kanpoko

odontologia zerbitzua lortzen denean ere (familiak lortua, kasu gehienetan) espetxeak hamaika

traba ezartzen ditu zerbitzu hau gauza dadin: askotan arazoak daude odontologoak espetxera

sartzea baimentzeko edo presoa kanpoko hortz klinikara ateratzeko.

1.1.2. Elikadura.

Elikadurari dagokionez, espetxe askotan ez da batere egokia ezta orekatua ere ez. Eduki

proteiko edo bitaminiko eskaseko otorduak dira, kalitate txarreko gantzek osatua; barazki eta

fruta eskasa eta txarra izan ohi da, esneki gutxi eskaintzen da eta, aldiz, frijitu gehiegi.

Gaixotasun mota zehatza duten presoek, dieta berezi bat beharrezkoa dute egoera horri aurre

egiteko, baina askotan espetxeak ez die eskaintzen aukera hori. Honek guztiak elikadura eta

metabolismo arazoen handiagotzea eragiten du, kolesterola eta triglizeridoen lipido maila

altuekin. Horren ondorio ditugu preso hauen artean detektatu ditugun digestio arazoen kasuak;

bigarren gaixotasun mota nagusi dugu digestiboarena: gaixo fisikoen arteko % 28,76k da

elikadura edo arazo digestiboekin harreman zuzena duena (ikus 1. irudia eta III Eranskina).

1.1.3. Egoera eta espetxe arautegia.

Espetxe arautegia dugu beste faktore bat edozein presori bere osotasunean eragiten diona.

Espetxe arauek norberaren izaera eta egitura mentala espetxeko espazio hertsira egokitzea

eskatzen dute; zigorra da ez egokitzearen ondorioa. Espazio fisikoarekin ere harreman zuzena

du; arautegiak zehazten du, adibidez, noiz eta noiz arte atera behar duen ziegatik, edo nora joan

behar duen, edo eta nora ezin duen joan. Arautegi honek denboraren erabilera zehazteko balio

du. Espetxean dagoenak ez du autonomiarik denbora bere erara erabiltzeko; espetxean ez dago

ia ezer ez egiteko, baina aldi berean, ezinezkoa da norberak “bere” denbora planifikatzea:

espetxeko arautegiak markatzen du presoaren denbora. Segurtasunaren enfasia, presoaren

kontrol zorrotza... horretan datza arautegiaren oinarria eta ekimen ezberdinen (patio ordua,

dutxak, otorduak...) planifikazioan gauzatzen da.

1.1.3.1. Baina espetxe arautegiaz gain, espetxe egoera bera da preso sartu berria baldintzatuko

duena. Espetxera sartu berriak nahitaezko egokitzapen prozesu bati egin beharko dio aurre;

ezagutzen ez duen inguru batera egokitu beharko du, inguru ezberdin eta aurkako batean

txertatu beharko du bere burua, portaerazko arau eta jarraibide berrietara egokitu. Egoera hau

ezin izango du berak kontrolatu: instantzia gorenago baten pean egongo da beti, komunikazioa,

mugimendua, kanpoarekiko harremana eta arrazonamendu logikoa bera ukatuko diona.

4

Egoera ezberdinak aurretik ez ezagutzeak aktibazio eta alerta fisiologiko iraunkorrean

murgildua egotea eragingo dio. Egunerokotasunean erabilitako mekanismoek huts egingo dute

sistema berri honetan, eta zaila izango da jakitea noiz eskuratuko dituen mekanismo egokiak.

Beti egongo da alerta egoeran ezustekoei aurre egin ahal izateko, edozein unean suerta

daitekeelako aldaketa, ustekabea edo berari zuzendutako neurrien etengabeko aldaketa.

Egokitzapen prozesu hau norberaren gaitasunean eta trebetasunean oinarritzen da; baina

gaitasun horrek huts egiten duenean, prozesua traumatikoa eta patologikoa bihurtzen da.

Baina behin egokituta ere, preso sartu berria traba eta zailtasun ugariren aurrean

aurkituko da bere eguneroko eginkizunean. Arauak ezezagunak dira sartu berriarentzako, eta,

ondorioz, egokitzapen prozesua luzea eta traumatikoa suerta daiteke. Espetxeak ezartzen duen

botere sistema menpekotasunean oinarritzen da. Espetxe arautegiari men egiten dion jarrera

saritua izango da: espetxe onurak, ekitaldiak, irteera baimenak... Aldiz, arautegira egokitzen ez

denak zigorrak eta espetxe erregimen gogorrena jasoko ditu ordainez: diziplina zigorrak,

ekitaldietarako ukapena, zigor departamenduetan denbora luzez egotea... Menpekotasun sistema

hau artikulatzen duen mekanismoa sailkapen graduak eta tratamendua dira. Lehenengo gradu

hertsienetatik hirugarren graduraino, zabalena.

1.1.3.2. Espetxean sartzeak kanpoko erreferentzia guztiak bertan behera uztea suposatzen du.

Hortik aurrera, kanpoarekiko kontaktu orok espetxe instituzioaren galbahetatik pasa beharko

du, oso irizpide murritzean oinarritutako baldintzen pean kasu gehienetan. Presoak murriztua eta

desitxuratua ikusiko du erabat bere kanpo harremanen lotura, espetxeratua izan bezain laster

lotura hau instituzioaren bidez gauzatuko delako. Lotura hauek, egotekotan, espetxe instituzioak

ezartzen duen galbahe edo distortsio baldintzetan gauzatuko dira. Presoa ez doa bere laguna edo

ama “ikustera”, “komunikatzera” baizik. Lokutorio baten bidez gauzatuko da eta egun

zehatzetan. Lokutorioen egiturak ere nabarmen baldintzatzen ditu harreman mota hauek: toki

hertsia, komunikazio zuzenik gabea, interfono edo telefono gisakoen arteko gizagabetasuneko

komunikazioa, interbenitua, kristala askotan zikina egoten da eta ikusteko zailtasunak daude...

benetako komunikazioa trabatzeko eta kontrolatzeko diseinatua balego bezala.

1.1.3.3. Soziologia eta psikologia arloko aditu ezberdinek (Goffman, Foucault, Shallice, Valverde

Molina, ...) jorratu izan dute espetxe erregimenaren eta bakartzearen ondorioen gaia, eta denek

bat egiten dute espetxeak, bizitza erregimen eta arautegi gisa, ondorio zehatzak dituela

pertsonarengan. Egoera horretan, 23 orduko bakartzeak larritasun sentimendua piztu dezake

presoarengan, defentsarako jarrera bizkortuz; estresa sortzen da halako egoeretan, bakartzeak

indartzen duena. Bakarrik egoteak segurtasun ezaren sentsazioa indartzen du, larritasun

sentimendua pizten da eta, ondorioz, estresa areagotu egiten da. Egoera hauek nortasun

desoreka sor dezakete pertsona batzuengan.

Depresio nahasmenei dagokionez, euskarri sozial kaltegarriak edo ezegokiak

tratamenduarekiko erantzuna trabatzen du. Pertsonarteko harremanaren gabeziak (bikotearekin,

batez ere) eta familia bizitzaren hausturak (espetxeratzeak eraginda) ahulezia eta pronostiko

5

kaskarra eragiten dute. Ondorioz, norberarekiko konfiantza eza sortzen da, eta baita bizitzaz

gozatzeko eta interesatzeko gogo eza ere bai.

Beldurrarekin lotutako emozio egoera gisa deskribatzen badugu antsietatea, eta beldur

hau berehalako mehatxu gisako (benetakoak edo alegiazkoak) estimuluei buruzko erantzun

fisiologikoak eraginda agertzen denean, espetxe egoerak badu zerikusia emozio egoera honen

sorrerarekin. Antsietateak jota dagoen pertsonak ez du mehatxua une zehatz batean sentitu

beharrik bere antsietatea indartzeko: etorkizunean hel daitezkeen mehatxu edo zigorrak

nahikoak dira desoreka sortzeko. Horrela, bakartze egoerak, etengabeko mehatxu egoerak edota

zigorraren aipamen berak antsietatea maila muturreraino piztu dezakete.

Gaixotasun psikiko larrien kasuan, berriz, bakartze luzeek edo kanpoko harremanen

etenak modu negatiboan eragiten dute. Paranoia eskizofrenia, psikosi maniako-depresioa, edota

depresio larrien kasuan espetxe sistemak ez du onartzen askotan gaitz hauek sendaezinak direla

eta, are gehiago, espetxe erregimena guztiz kaltegarria dela; gisa honetako gaixoak Espetxe

Psikiatrikoan sartzera mugatzen dira, askoz jota, txosten medikuan presoa askatasunean eta bere

inguru afektiboan egotearen beharra zehaztu arren. Espetxeak ez du erantzuten gaixotasun mota

hau duten presoei: tratamendu farmakologikoa preskribitzera mugatzen baitira. Gaixotasun

mental larriak dituzten presoak bizitza erregimen zorrotzetara zigortuak izan dira, bakartuak

izan dira, edo ospitale psikiatrikoetara eraman izan dituzte, non beren egoerak okerrera egin

duen. Gure laneko subjektutzat hartu dugun preso kolektiboari dagokionez, mota honetako

ondorioak nabarmenak dira; izan ere, kolektibo honek, oro har, bizitza erregimen oso zorrotza

jasan behar izaten du. Hainbeste, ezen gaixo guztien artean ia % 25 dira gisa honetako gaitzak

dituztenak (ikus. 2. eta 5. irudiak).

6

1.1.4. Ondorioak.

Ikus ditzagun, bada, gainetik bada ere (eranskinetan azaltzen dira zehaztasunak), kolektibo

honetan faktore hauek eragindako gaixotasunen eta gaixoen kopuruak:

1.irud. Gaixotasun fisikoen kopuruak.

2.irud. Gaixotasun psikikoen kopuruak

7

DEPRESIOA PARANOIA

ESTRES

POSTRAUMATIKOA

OBSESIO-KONPULTSIO

N,

ANTSIETATE KOADROA NORTASUN NAHASTEA

NAHASTE FOBIKOA NAHASTE

DISOZIATIBOA

ARAZO SEXUALAK GABEZI

NEUROLOGIKOA

TRAUMATOLOGIKOAK DIGESTIBOAK

BIHOTZ-BASKULARRAK INFEKZIOSOAK

OTORRINOLOGIKOAK ENDOCRINOLOGIKOAK

UROLOGIKO ETA Y

NEFROLOGIKOAK

OFTALMOLOGIKOAK

NEUROLOGIKOAK REUMATOLOGIKOAK

ONCOLOGIKOAK ALERGIKOAK

PNEUMOLOGIKOAK OBSTETRIKOAK

3.irud. Gaixo fisikoen kopurua.

4.irud. Gaixo psikikoen kopurua

8

E.Frantsesa E.Española Totala

0

10

20

30

40

50

60

70

80

EMAKUMEZKOAK

GIZONEZKOAK

TOTALA

E.Frantsesa E.Española Portugal Totala

0

5

10

15

20

25

30

EMAKUMEZKOAK

GIZONEZKOAK

TOTALA

5.irud. Gaixo fisiko eta psikikoak

6.-Gaixoen kopuru orokorra.

9

E.Frantsesa E.española Portugal Totala

0

20

40

60

80

100

120

EMAKUMEZKO

AK

GIZONEZKOAK

TOTALA

E.Frantsesa E.Española Portugal Totala

0

20

40

60

80

100

120

FISIKOAK

PSIKIKOAK

TOTALA

1.2. Espetxe politika osasungintzaren arloan

Espetxeak edozein presoren osasun arloan duen eragina aztertu ondoren (gainetik bada ere),

goazen lan honen helburua dugun preso kolektiboaren ezaugarriak aztertzera. Azpimarratu

beharreko ezaugarrietako bat honako hau dugu: ezartzen zaizkien espetxe zigor luzeek

kolektiboaren adinaren bataz bestekoa etengabe gora egitea eragiten dute. Izan ere, asko dira 30

eta 40 urte bete beharko dituztenak, egun indarrean dagoen legediaren arabera; eta faktore

honek, jakina, eragina du espetxean denbora luze igaro behar duenaren osasunean. Une honetan,

kolektibo honetako 29 (hau da, kolektibo honetako % 7,25a) preso ditugu 20 urtetik gorako

espetxealdia beteak dituztenak. Hauen artean, 10 25 urte baino gehiago daramatzate espetxean.

Baina ez dugu ahaztu behar ere, Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegiaren ebazpenaren

(2013ko urriaren 21a) aurretik eta ondoren, 2011 eta 2014a artean, 43 preso kaleratu direla 25

eta 31 urteko espetxealdi tartea bete ondoren. 2012an 91 ziren 20 urte baino zeramatzatenak

eta hauetako 31k 25 urte baino gehiago zeramatzaten.

Honekin loturik, eta lehen aipatu den bezala, kontuan izan behar da, ondorioz, adinean

gora doala kolektibo honen bataz bestekoa. Eta gorago joango da urteak luzatu ahala. Izan ere,

gaur egun kolektibo honetako 20 preso (% 5a baino gehiago) daude 60 baino urte gehiago

dituztenak, eta hauetako 4 dira 70 urte baino gehiago dituztenak. Kasu hauei egun espetxeratze

arinduan (etxean, gaixotasun larri eta sendaezinekin) baina preso jarraitzen dutenak gehitzen

badizkiegu, 60 baino gehiago dituztenak 21 direla ondorioztatzen da. Gainera, urte luze

daramatzatenen egoeraren larritasuna are gehiago larriagotzen da hainbat kasutan bizi diren bizi

baldintza eskasak kontuan hartzen baditugu. Izan ere, ez da gauza bera gaixotasun egoerak

kanpoan bizitzea, etxean, osasun zerbitzuak norberaren esku daudenak, edo norberaren

borondatez kontrako gune hertsi batean. Egoera honetan, jakina, arriskua biderkatzen da.

Laburbilduz, adina eta espetxealdi luzearen faktoreek nabarmen eragiten du pertsona hauen

osasunean: 20-30-40 urte espetxean igaro ondoren, gazte eta osasuntsu dagoenak denbora eta

egoera horretan gaixotasunen bat garatzeko aukera garbia du; gaixotasunen bat duenak bere

egoera are gehiago okertzeko arriskua du; eta, azkenik, gaixo larri dagoenak heriotzaren arriskua

izan lezake.

Bi faktore horietaz gain, kolektibo honi aplikatzen zaion espetxe politikak baditu beste

osagarri batzuk zuzen eragiten dutenak osasun alorrean, patogenikoa bilakatu arteraino. Horrela,

pertsona hauek espetxe politika berezituaren ondorioz espetxean bizi ohi duten etengabeko

tentsioak ez du batere laguntzen maila honetan. Neurri bereziak ezartzen zaizkie preso hauei,

unean uneko giro politiko edo sozialarekin lotuak, eta horrek sufrimendu maila areagotzen du

haiengan. Preso hauei ezartzen zaien bizitza erregimenak espazioa eta denboraren arloko

aldaketa ugari ekartzen du askotan. Maiztasunezko espetxe edo ziega aldaketak, bizi baldintzen

etengabeko aldaketak, gaueko kontaketak, etengabeko miaketak, zeremonia iraingarri eta

umiliagarriak (miaketetan bai presoa bai senidea biluztu beharra, kontaketetan tente egon

beharra, ...), leihoetako metalezko xafla zulatuak, etab., honek guztiak, jakina, eragin zuzena du

pertsona hauengan. Eta zer esanik ez gaixo egonik neurri berezi horiek (kontrol itogarria,

lekualdaketa etengabeak, bakartze sistematikoa, haien aurkako mehatxu eta oldartze

sistematizatua, ...) jasan behar dituztenean.

10

Bakartze edo isolamenduaren aplikazio zorrotza da kolektibo honen beste bereizgarri bat.

Isolamendua edo bakartzea egoera oso zehatzetara zuzendutako neurria bada ere, espetxe

arautegian (zigor puntual gisako neurritzat hartzen dena), kolektibo honen kasuan ohiko edota

behin-betiko neurri gisa aplikatzen da. Izan ere, preso hauek ez dute zertan espetxe arautegia

puskatu beharrik zigor mota hau jasotzeko. Are gehiago, ohikoa bilakatu da pertsona hauek bata

besteengandik bakartzea bai espetxe zein modulutan. “Goiko aginduak” edota “segurtasun

arrazoiak” izaten dira aipatzen diren aitzakiak. Jakina, ezaguna da bakartze luzeak zelako

eragina duen pertsonarengan eta are gehiago kasu hauetan, non bakartzea aste, hilabete edo

urteetan luzatzen den. Osasungintzari dagokionez, berriz, maiz suertatzen da presoak nahita-

nahiez isolamendura eramatea (zigorren bat betetzeko, erregimen arazoengatik, ...). Baina badira

presoak zeinentzat bereziki kaltegarria izaten den egoera honetan egotea: osasun mentalaren

arrazoiarengatik, klaustrofobiarengatik, ... eta kasu hauetan ere maiz suertatzen dira arazoak:

“goiko aginduak” eta “segurtasun arrazoiak” erabiltzen dira aitzakia gisa pertsona hauek

bakartzeko. Aipatu beharra dago kasu hauetan espetxeko sendagile eta psikologoek ahalmena

dutela bakartze kasu hauek eragozteko, baina gehienetan men egiten diotela espetxeko

agintaritzari.

Isolamendua pertsonaren nortasuna ezabatzeko eta menperatzeko mekanismo gisa

erabiltzen du espetxe instituzioak. Bakardade eta bizitza antsietate sentimendu sakona

bultzatzen du, erreferentzia-puntuak desagertzen baitira; ezin ditu gertakizunak aurreikusi

(gatazkak, murrizketak, aginduak, ...) edo saihestu (monotonia, ordutegia edo espazioak).

Espetxeko erregimena edo “segurtasun arrazoien” politikaren lehentasuna da, beraz,

kasu hauetan nagusitzen den irizpidea. Hau da, osasunerako eskubidearen gainetik, espetxe

erregimenak edo askotan oso zalantzagarriak diren “segurtasun neurrien” aitzakiek dute

lehentasuna preso hauen kasuan. Pertsonaren osasunak behar bezalako arreta jasoko du, baina

beti ere espetxe politika, erregimena edo segurtasuna kolokan jartzen ez badu. Eta honen

ondorioak larriak izan ohi dira, gure esperientziaren arabera. Lehentasun mailakatze hori aitzakia

bihurtzen da, besteak beste, konfiantzako osasun profesionalon bisiten baimenak ukatzeko.

Gauez eta baita egunez ere zenbait kasutan, ziegako ateak ireki aurretik protokolo berezi bat

bete beharrak (segurtasunaren aitzakian denboran luzatzen diren espetxeetako instantzia

ezberdinen arteko komunikazioa lotzea, ...), hainbat presoren heriotza eragin izan du, bihotzeko

kasuetan, besteak beste. Ikus Eranskina II Ixone Legorburu psikologoaren bisita ukatzeko

testua., Mikel Zalakain eta Roberto Sainz presoen heriotza espetxean edota Jon Bienzobasen

kasua.

“Espetxeratze arindua”ren politika. Espainiar Kode Penaleko 92. artikuluaren ukazioa

orokortu egin da preso hauen kasuan azken urteotan -salbuespenak salbuespen- gaixotasun larri

eta sendaezinak dituzten presoen inguruan espainiar Estatuko legeak dioenari jaramonik egin

gabe. Ez hori bakarrik, preso mota honentzako ad hoc asmatutako baldintza berriak txertatu

dituzte Kode Penalean, non preso gaixo larrien irtetea damu politikoarekin eta poliziarekiko

kolaborazioarekin lotzen den. Horren adibide da Gotzone Lopez de Luzuriagaren (bularretako

minbizia) askatasunaren aurkako 2007/11/16ko ebazpena, edo eta Jabier Gorostiza Lajarriaga

11

(eztarriko minbizi terminala. 1995/06/17an zendua, hilabete batzuk lehenago kaleratu ondoren)

kaleratzeko ezarritako baldintzak. Mediku profesionalek preso hauek kalean tratatzeko egiten

dituzten eskaerak ere ez dituzte behin ere aintzat hartzen. Eta hori gutxi balitz, kasu batzuetan

presio politiko eta mediatikoak eragina zuzena du kolektibo honetako preso gaixo larrien

kasuan. Paradigmatikoa dugu, zentzu honetan, Josu Uribetxebarria minbiziaren azken fasea bizi

duen preso gaixoarekin gertatu dena: 2012ko irailaren 16an osasun arrazoiengatik baldintzapeko

askatasuna lortu ondoren, sekulako eraso mediatikoaren ondoren 2014ko apirilaren 3an

askatasun mota hori bertan behera utzi eta etxe espetxeratze erregimena ezarri zion epaileak,

sumario berri baten zabaltzearen aitzakia pean. Azkenean, baina, epaileak baldintzapeko

askatasunean ezarri zuen berriz.

Halere, lehen aipatu den bezala, 2008ko azaroan “askatasun” mota berri bat asmatu zuen

espainiar gobernuak preso gaixo larrientzat: beren legedi eta arautegia errespetatu gabe,

“espetxeratze arindua”ren figura asmatzen du (100.2 artikulua. Ikus ANEXOA I), “espetxeratze

arinduan” preso gaixoa etxean dago, baina kontrol estu baten pean, eskumutur telematikoa barne

eta ordutegi zehatz eta murritz batekin. Gaixoak kasu honetan mugatuak ditu etxetik egin

beharreko irteerak eta baldintza zorrotzak bete behar ditu. Aurrekari gisa, Mikel Ibañez preso

eta gaixo larri zenduari (minbizi larria eta bihotzeko arazo larriak zituelarik) zigorra bere etxean

betetzea ebatzi zuen epaileak, baina oso baldintza zorrotzetan: etxetik ezin zen atera, mediku

kontsultarako edo ospitalera joateko epailearen baimena eskatu behar izan zuen eta aldi oro

poliziaren zaintzapean egotera behartu zuten. Azkenean, azkeneko orduan baldintzapeko

askatasunean ezarri bazuten ere 2011ko urtarrilean, urte bereko apirilean zendu zen.

Hortik aurrera, 2008ko udazkenetik 2011ko urria arte beste 11 presori ezarri izan diote

aipatutako artikulua (Ikus Eranskina IV). Gure iritziz, aipatutako baldintzek (ordutegi

murrizketak, kontrol telematikoa, ordu zehatz batzuetan etxean egon beharra, lurralde zehatz

batetik ateratzearen debekua, ...) ez dute batere laguntzen pertsona hauen bizitza eta osasuna

behar bezala bermatzen: pertsona hauek osoki aske egon beharko lirateke, beren gaixotasunean

tratamendu egokia jaso ahal izateko; egungo egoeran, berriz, beren gaixotasunean ezertan

laguntzen ez dieten baldintza zorrotzetan bizitzera zigortzen zaie. Gainera, haietako bat (Ibon

Iparragirre, VIH infekzioarengatik 2011ko urriaren 17tik espetxeratze arinduan zegoen presoa)

2014ko apirilaren 7an berriro atxilotu zuten, bere zigorraren berrespena iritsi ondoren.

Bizitza, denbora eta espazioaren kontrol zorrotza. Kolektibo honi ezartzen zaion neurri

esanguratsuetako bat dugu hau. “Segurtasun neurrien” lehentasuna aitzakia gisa hartuta,

pertsona hauen bizitzaren kontrol OSOA indarrez ezartzen da: postaren interbentzioa, bisiten

interbentzioa, barneko espazioaren (kamerak...) kontrola... Gure lanari dagokionez, bete betean

eragiten digu neurri honek. Gure asistentzia mugatua eta kontrolatua dugu aldi oro, paziente-

medikuen arteko posta interbenitua dago, bisitak (espezialisten kontsulta profesionalak,

psikologoen terapia indibidualak...) interbenituak daude erabat, osasun asistentziari dagozkion

eskubide guztiak goitik behera urratuz: konfidentzialtasuna, profesionalen sekretu

profesionalaren betebeharra... (ikus Eranskina I, Kode Deontologikoaren 39, 40, 41 edo 47.

artikuluak). Egoera honek ondorio zuzenak ditu preso gaixoengan. Izan ere, ukapen sistematiko

12

honen ondorioz konfiantzazko medikuen asistentzia edo gaixoen jarraipena guztiz mugatua

suertatzen da. Edozein gaixoren asistentzia bermatzeko beharrezkoa da bere sendagileak

pertsona hori zuzen ikustea, artatzea eta berarekin hitz egitea bere sintomak etab. ezagutu ahal

izateko; baina eskubide hau ukatua du euskal preso politikoak. Ondorioz, asistentzia zuzena

eskaini ezin denez, presoaren asistentzia edo jarraipena gutun interbenituetara edota senideen

berrietara mugatzen da. Baina guztiz konfidentziala beharko litzatekeen kontsulta interbenitua

dute, “segurtasunaren” aitzakiarekin beti ere. Gisa honetakoa da euskal preso gaixo baten

asistentzia. Ez hori bakarrik, konfiantzazko espezialista baten kontsulta ezin jasotzeak

espezialista pribatuen eskutan uzten dituzte askotan gaixo hauek, bai gaixoari bai senideei diru

xahutze handia suposatzen dielarik sarritan.

Beste kontu bat dugu baimenduak dauden konfiantzazko psikologoen bisiten egoerak.

Hasteko, kontuan izan behar dugu psikologo batzuei betoa jarri dietela bisita mota hauek egin

ahal izateko, eta bisita mota hauek onartzen dituzten kasuetan ere, hauen baldintzak

negargarriak dira kasu askotan: bisita interbenituak, bisita arrunteko lokutorioetan, espetxeko

psikologoaren edota segurtasun zuzendariordearen presentzian, euskara ezin erabili Hau da,

kontsulta hauek gisa honetako kontsulta batek izan beharko lituzkeen baldintzen

(konfidentzialtasuna, ...) guztiz kontrako egoeran burutzen dira. Dena den, azkeneko ukapenek

estrategia argi bat adierazten dute: asistentzia mota hau trabatu eta ukatu nahi zaie preso hauei.

Hau da, guztiz pertsonalizatua eta konfidentziala izan beharko lukeen asistentzia idatzizkoa eta

ageria izatera behartu nahi dute, honek dakartzan ondorio larriekin: gaixotasun psikikoaren

larritzea eta hondamendia pertsona hauengan.

1.3. Antzemandako gabezi, arazo eta utzikeriak

Urte luzez preso kolektibo honen asistentzian dihardugun sendagile, psikologo eta gainerako

osasun arloko profesionalok, hurbiletik ezagutzen dugu errealitate hau. Hona hemen, honen

inguruan antzeman ditugun hainbat arazo, gabezi eta utzikeria.

1.3.1 Estatu espainiarra

1.3.1.1. Osasun asistentzia. Espetxeko zenbait medikuren interes gabezian, arduragabekerian

eta baita kontsultetako tratu ankerrean nabarmentzen da batez ere egoera hau. Infekzio

arriskuak ekiditeko prebentziorik eza nagusitzen da askotan, kutsadurak saihesteko protokolorik

ez dagoelarik. Maiz gertatu izan da pertsona hauek kartzelaz aldatzen dituztenean mediku

txostenak galdu edo berandu iritsi izana ere. Askotan suertatu izan da gaixotasunen

diagnostikoak egiteko halabeharrezkoak diren froga osagarriak atzeratu izana. Ez dute

kontsultarik egiten espezialistekin eta, ondorioz, potentzialki okerrak izan daitezkeen

diagnostiko asko atzeratuta egiten dira. Ohikoak izan ohi dira frogak egiteko ezarritako trabak

edo tramiteen luzapenak ere. Adibideak: Ikus Eranskina II: Iñaki Etxeberria, Ibon Fdz. Iradi, Ibai

Azkona, Aitor Fresnedo eta Unai Paroten kasuak.

13

1.3.1.2. Konfiantzako profesionalen asistentzia. Espetxez kanpoko medikuen asistentzia

jasotzeko eskubideari dagokionez, ukazioak eta oztopoak nagusi izan dira preso hauen osasun

arretaz arduratzen garen profesionalon kasuan. Espainiar estatuko Espetxe Lege Organiko

Nagusiko 36.3ak honela biltzen du asistentzia mota honen eskubidea: “Los internos podrán

solicitar a su costa los servicios de profesionales ajenos a las instituciones penitenciarias,

excepto cuando razones de seguridad aconsejen limitar este derecho”. Eta Espetxe Arautegiko

212.3 artikuluak: “Los internos podrán solicitar a su costa servicios médicos privados de

profesionales ajenos a Instituciones Penitenciarias. La solicitud será aprobada por el Centro

Directivo, salvo cuando razones de seguridad aconsejen limitar este derecho”.

Orain dela urte batzuetatik hona, baina, medikuen bisita baimen ia gehienak ukatu egiten dira,

“segurtasunaren” aitzakia pean gehienetan. Hau da, salbuespena litzatekeena, arau bilakatu da

de facto. Baina baimenaren bat lortu ondoren, konfiantzazko medikuen kontsulta orduak

arbitrarioki murrizten dira zenbait kasutan (legearen arabera, elkarrizketa denbora ez da

mugatua). Dena den, esan bezala, gehienetan bisita mota hauek debekatzen dituzte.

Konfiantzako psikologoen bisita baimenari dagokionez, berriz, aipagarria da zelako

baldintzetan onartzen diren askotan bisita hauek. Izan ere, hain delikatuak diren kasu hauen

konfidentzialtasuna guztiz urratuz, bisita hauek espetxeko pertsonalaren aurrean eta erdaraz

egin behar dira zenbait kasutan, edota interbenituak dauden lokutorioetan, beste batzuetan.

Egoera hauek, jakina, guztiz baldintzatzen dute pertsona hauen osasun egoera, terapia eta

jarraipena.

Badago beste aldagai bat ere negatiboki eragiten duena asistentzia honetan: kolektibo honi

ezartzen zaion urruntze edo sakabanaketa politika. Izan ere, preso hauen ia kopuru osoa bere

inguru naturaletik urrun edo oso urrun dago. Eta horrek, presoari eta bere familiari eragiteaz

gain, profesionaloi ere negatiboki eragiten digu. Pertsona hauek hain distantzia luzean egoteak

bete betean eragiten du bisitetan eta kasuen jarraipen mailan: terapia egokiak egiteko bisiten

maiztasuna mugatzen da (leku urrunetara joateak denbora eta gastuak suposatzen ditu),

pazientearen asistentzia kaltetua suertatzen delarik. Azpimarratu beharra dago sakabanaketa ere

identifikazio eza bilatzen duen mekanismo gisa erabiltzen duela espetxe instituzioak: bere

jendarte taldearekiko erreferentzia galduz, nortasuna bera ezartzen da kolokan.

Espetxez kanpoko asistentziaren gabeziak ondorio tamalgarriak izan ditu. Izan ere, gabezia

horrek preso askoren gaixotasuna itzulezin bilakatzea eragin izan du: heriotza eragiteraino kasu

batzuetan eta gaixotasunaren progresioa gelditu edo mantsotuko lukeen tratamendu berezitua

ezinezkoa eginez bestetan. Espetxe egoeran jarraitzeko zailak diren tratamenduez ari gara,

espetxeko osasun arduradun batzuen arduragabekeriak tratamendu hori jasotzea ezinezkoa

egiten duena.

1.3.1.3. Espetxea eta konfiantzako profesionalen arteko harremana. Konfiantzazko medikuok

bisita burutzeko baimenik ez dugunean, edota preso baten osasun egoerari buruzko berri

kezkagarriak heltzen zaizkigunean, kartzelako medikuarekin edo erreferentziazko

ospitalekoarekin harremanetan jartzen saiatzen gara presoen jarraipena egiteko. Saiakera hauek,

14

baina, kasu askotan ez dute fruiturik ematen eta, ondorioz, preso hauek ez dute aukerarik izaten

jasotzen duten tratamenduaren edo diagnostikoari buruzko bigarren iritzi baten kontrasterik

izateko. Zaila da askotan harreman telefonikoa izatea haiekin, deia ez baitute hartzen, eta horrek

haiekiko harremana faxen edo eskutitzen bidez egitera behartzen gaitu, egoera elkarrekin

kontrastatzeko aukerarik gabe. Ildo honetan ere, espainiar espetxeetako “Tratamendu

Batzordea” delakoak (presoen jarraipena egiten duten zuzendaritza, mediku, psikologo,

hezitzaile eta segurtasun funtzionarioz osatua) jokatzen duen papera azpimarratu beharra dago:

presoaren osasun arloko kolaboratzaile agente baino, debeku eta traba iturri bilakatu izan dira

behin baino gehiagotan. Zentzu honetan, eta gure iritziz, gai honen inguruan jaso izan dugun

pertzepzioaren arabera nabarmena da espetxeetako zenbait medikuk Kode Deontologikoari buruz

izan duten utzikeria: espetxe politikak edota segurtasun printzipioak pertsonaren osasun

eskubidearen gainetik ezarri ohi delako zenbait kasutan.

1.3.1.4. Patologien jarraipena. Urruntasun geografikoa dela eta, konfiantzazko medikuekin

bisitak izateko ezartzen ari diren zailtasun gero eta handiagoen ondorioz (askotan lehendik

baimendutako bisitak ukatu egiten dituzte), konfiantzazko medikuak funtzionario medikuekin

telefonoz harremanetan jartzera behartuak daude. Presoekin, berriz, kasu gehienetan eskutitz

(interbenituak) bidezko harremana soilik izaten dute. Ildo honetan, laguntza psikologikoa edo

psikiatrikoa behar dutenen jarraipen zorrotz egokia egitea erronka profesionala izaten da

profesional hauentzako. Honen ondorioz, askotan senideak izan behar dira urruneko

espetxeetako inguruetan bilatu behar dutenak espezialistak lortzeko, dentistak edo antzeko

espezialistak, adibidez. Eta kasu batzuetan gainera, espetxea bera da oztopatzen duena

asistentzia mota hau, “segurtasun arrazoiak” direla medio beti ere (Arkaitz Saez, Ibon Fdz.

Iradi, Ibon Iparragirre...).

1.3.1.5. Kanpoko ospitalerako trasladoen eta kontsulten baldintzak. Gure pazienteek kanpoko

osasun guneetan asistentzia jasotzeko orduan dituzten arazoek ere kezkatzen gaituzte.

Nabarmentzekoa da espetxez kanpoko kontsultetan gerta ohi dena ere. Espetxetik ospitaleko

kontsultara ateratzeko orduan oso maiz suertatzen dira arazoak: poliziek ezin baldintza

kaskarragoetan burutzea lekualdatzea (atzeko aldean esposatuak, tinko baino tinkoegi nahiz eta

artikulazio arazoak izan), kontsultan bertan poliziak egon nahian tematzea (are larriagoa

iruditzen zaigu egoera hau Ginekologia gisako kontsultetan)… Egoera hauek antsietate larria eta

beldurra sortzen dute kontsultara doan pertsonarengan; hainbeste, ezen behin baino gehiagotan

uko egin diote baldintza horietan kontsulta egiteari. Honek guztiak, jakina, paziente hauen

tratamendua oztopatu besterik ez du egiten. Horretaz gain, gaixoen eskubideak ez dira

errespetatzen eta intimitatearen edota konfidentzialtasunaren eskubideak urratu egiten dira.

Adibideak: Ikus Eranskina II, Gotzone Lopez de Luzuriaga, Oihana Garmendia eta beste preso

baten kasuak.

15

1.3.2. Estatu frantsesa

Kartzela bakoitzean, sendagilez, psikologoz eta erizainez osaturiko UCSA (Unité de

Consultations et de Soins Ambulatoires) izeneko osasun zainketa unitate bat dago. UCSA hauek

administrazio mailan egokitzen zaien ospitalearen menpean daude. UCSA bakoitzaren egitura eta

eskaintzen dituen zerbitzuak desberdinak dira, hain zuzen ere espetxearen tamaina,

erreferentziazko ospitalearen gertutasuna eta dituen baliabide ekonomikoen arabera bereiziak.

Alta, espetxe batzuetako UCNAk, erradiologia ekipoa, ekografilariak eta zerbitzu

odontologikorako dentista aulkiak dituzte. Beste UCNA unitateak aldiz, xumeagoak dira eta ez

dute horrelako hornikuntzarik izanen.

Beraz, euskal preso politikoek jasotzen duten osasun zerbitzua ez dago bakarrik bertako

langileen jakintzaren menpe, presoak ere badira hein handi batean espetxeak duen UCSAren

baliabideen menpe.

Hala ere, espetxealdi egoeran, gabezia batzuk ohikoak dira: zenbait patologientzat

egokiak ez diren dietak, TBKaren antzemate programa sistematikoen gabezia, odontologia

zainketa desegokia, izurrite epidemiak (batez ere, hazteria edo sarna)

Arreta berezituari dagokionean ere ezin da pauta zehatzik finkatu ez baitira

homogeneoak. Zenbait kartzeletan osasun espezialistek in situ eginen dituzte kontsultak,

UCSAetan bertan, pazienteei jarraipen zuzena eginez. Beste espetxe batzuetan aldiz, ez dago

halako zerbitzurik eta presoak kartzelatik at eramanez ospitalizatzen dira. Gehigarriak diren

azterketei dagokienean (erradiologikoak, endoskopikoak, kardiologikoak…) normalean

ospitaleetan gauzatzen dira.

Ospitalera irten behar direnetan burutu beharreko tramitazioak konplexuak eta pisutsuak

izaten direnez, presoek jaso behar duten arreta berezia, diagnostikoak finkatzeko erabiltzen

diren froga osagarriak zein ospitaleko tratamendua bera ere (interbentzio kirurgikoak,

artroskopiak,..) atzeratu egiten dira. “Itxaron zerrendaz” gain euskal preso politikoak DPS (

zainketa bereziaren menpe atxilotutakoak), polizia eskolta bikoitza behar izaten dute-eta. Honen

ondorioz hainbat kasu izan dira non eskolta ez izanagatik prozesu diagnostiko terapeutiko

guztiak atzeratu behar izan diren.

Ospitaleratzeak. hainbat eredu aurki ditzazkegu:

-Fresneseko Espetxe Ospitalea, Pariseko zonaldeko kartzeletan dauden presoei

zuzendua dago gehien bat. Kartzela barnean dagoen ospitalea dugu, bertako preso gaixoak gelak

dituzte, beren geletatik irteteko aukera dute, patio bat dute… Diagnostiko konplexua duten

prozesu ertain-luzeei begirako egonaldia litzateke (hala nola ahalegin fisikoak dakarten ikerketa

kardiologikoak, Holterren ekokardiogramak…); traumatologia kirurgia den kasuetan

(artroskopiak, hausturak…); edota orokorrean (hernia inginalak, apendizitisak…). Ospitale zibil

baten beharrizana duten bestelako patologientzako eremu ere dugu Fresneseko espetxea.

Errehabilitazio zerbitzua badu

-Ospitale zibilen barnean diren eremu penitentziarioak. Urbanizazio handietako ospitalele

unibertsitarioetan aurkitzen dira gehienbat. Bereziki espetxeko presoentzat aurreikusiriko gelak

dira.

-Ohiko herri ospitalea. Presoa oheari kateatzen zaio, honek dakartzan arazo

multzoarekin: jarraipen/zaintza poliziala, osasun ekintza/jardunerako oztopoak…

Errehabilitazioa beraz, Fresneseko ospitalea salbu, oso kasu gutxietan gauzatu daiteke.

16

Arazo osteomuskularrak dituzten presoek tratamendua (errehabilitazioa, fisioterapia, osteopatia)

jasotzea ez ohikoa da oso. Berezitua den errehabilitazioa beharko balute (izpi infragorriak,

ultrasoinuak, aparatologia...).

Eta orokorrean, errehabilitazioa gauzatzen duten langile profesionalek nahikoa lanpeturik

ibiltzen direnez, ia ezinezkoa dute kartzeletarainoko bidaiaren gauzatzea. Gabezia eta eskariaren

arteko aldea hainbestekoa da non kartzela batzuetan fisioterapeuta pribatuak kontratatzera heldu

diren. Normalean baina, kartzelak ez du zerbitzurik emanen eta emandakoa eskasa izaten da

langilearen gainkarga dela-eta.

Asistentzia psikiatrikoari dagokionean, frantziar estatuak onartu behar izan du beren

kartzeletako laguntza psikiatrikoa ez dela behar zukeen mailakoa. Kartzeletan ez da jarraipen

psikologikorik eginen, gaixoak gain-medikatu egiten dira “bareago” egon daitezen… Euskal

preso politikoei dagokienean, berezko arazoei gehitzen zaizkie hainbat konnotazio: ezberdintasun

soziokulturalak, oztopo linguistikoak, senide eta jendartearen urruntasuna…

Azkenik, antolaketa legalaren eta kartzela osasunaren baitako bi ezberdintasun

azpimarratu beharko lirateke:

Baga, Estatu Espainiarrean gaixoari berak hautaturiko kartzelatik kanpoko osasun

zerbitzua izatea (sendagile propioa), teorikoki behintzat, baimentzen den bitartean, estatu

frantsesean ez da halako eskubiderik aitortzen.

Estatu frantsesean, prebentibo egoeran dauden eri diren presoen askatasuna Instrukzio

epaile eta Askatasun eta Espetxeratzeen epaileen eskutan dago. Kondenatuak direnentzat,

2002ko martxoaren 4ko 2002-303 legeak -gaixoen eskubideak eta osasun sistemaren kalitatea

biltzen duena, “Kouchner legea”ren izenean ezaguna - beste puntuen artean, larriki eri diren

presoen kondenaren suspentsioa planteatzen du, haien bizia arriskuan baldin bada edo haien

egoera kartzelarekin ez baldin bada bateragarria. Errealitatean oso gutxitan aplikatzen da,

presoen eskubideen defentsan aritzen diren elkarteek askotan salatzen dutena.

Aipaturiko azken ezaugarria dela eta, beren osasun egoera eta kartzelaren arteko

kudeaketa ezinezkoa izanik, azken urte hauetan prebentibo egoeran zeuden hainbat Euskal

Herriko preso politikoen behin-behineko askatasuna eskuratzea lortu izan da. Lorpen hauek

dena dela, lan eskerga baten fruituak izan dira:

Kasu horietako batean bereziki, askapen prebentiborako baldintzak drakoniarrak izan

dira: bere etxean hartzeko prest dagoen boluntario baten egoitza ezarri zaio; ez du nortasun

agiririk eta, hori dela eta, ezin dezake kontu korronterik zabaldu inolako bankuetan, beraz ezin

ditzake bere biziraupen ekonomikoa bermatuko dioten estatuaren diru-laguntzarik jaso; ez du

osasun txartelik eta hori dela eta ezin ditzake beharrezkoak dituen sendagaiak erosi, ospitaleko

fakturak pilatzen zaizkio…

Beste kasu batzuetan, ezin daiteke larriki gaixo diren presoen askatasuna eskatu, batez

ere diren lurraldearen egonaldia debekatzen duen debeku agindua baitute.

1.4. Espetxe politikaren ondorioak osasungintzan

Gure lan profesionalean preso kolektibo honen osasun asistentzian egindako jarraipenak

muturreko egoera batzuk detektatzera eraman gaitu. Espetxean hil diren presoak dira egoera

horien espresio muturrekoena, eta badugu hauen zerrenda luze bat azken hamarkadetan luzatzen

17

dena. Preso kolektibo honetako 15 ditugu azken hamarkada hauetan espetxean hil direnak. Eta

kontuan hartu behar dira ere espetxetik atera ondoren denbora laburrean hil diren preso gaixoak.

Hona zerrendak:

a.-Euskal preso politikoak espetxean zenduak: 18

IZEN ABIZENA ADINA ESPETXEA DATA HERIOTZA MOTA

Juan Jose Crespo

Galende

27 Herrera de la

Mancha

1981/06/19

(1979/09/01ean

atxilotua).

Gose greban

Jose Ramon

Goikoetxea Bilbao

25 Alcalá-Meco 1985/06/26

(1982an atxilotua)

Bere buruaz beste

Joseba Asensio

Artaraz

27 Herrera de la

Mancha

1986/06/08

(1980/07/02an

atxilotua)

Tuberkulosia

Mikel Lopetegi

Larrarte

33 Herrera de la

Mancha

1988/03/02

(1981/03/29an

atxilotua)

Bere buruaz beste

Juan Karlos

Martiarena

Alberdi

30 Herrera de la

Mancha

1988/06/15

(1979/06/01ean

atxilotua)

Bihotzekoa

Migel Zalakain

Odriozola

58 Martutene 1990/12/01

(1987/04/29an

atxilotua)

Bihotzekoa

Jean Groix 40 Fresnes 1991/01/20

(1990/12/04an

atxilotua)

Bere buruaz beste

Pello

Mariñelarena Imaz

29 Fresnes 1993/05/15

(1990/11/30ean

atxilotua)

HIESAz

Jose Mª

Aranzamendi

Arbulu

41 Alcalá-Meco 1997/02/07

(1995/05/16an

atxilotua)

Bere buruaz beste

18

Unai Salanueva 22 Iruñea 1997/02/10 Bere buruaz beste

Juan Karlos

Hernando

Gonzalez

35 Albacete 1997/07/20

(1994/05/01ean

atxilotua)

Bere buruaz beste

Oihane Errazkin

Galdos

31 Fleury 2004/07/07

(2001/09/23an

atxilotua)

Bere buruaz beste

Jose Angel

Alzuguren

Perurena

39 Soria 2005/10/31

(2005/10/21ean

atxilotua.2005/01

/05etik behin

behineko

askatasunean,

2002an atxilotua

izan ondoren)

Bere buruaz beste

Igor Angulo

Iturrate

32 Cuenca 2006/02/27

(1996/12/01ean

espetxeratua)

Bere buruaz beste

Roberto Sainz

Olmos

41 Aranjuez 2006/03/04

(2003/09/09an

atxilotua)

Bihotzekoa

Angel Figueroa

Fernández

41 Etxean:

espetxeratze

arinduan

2013/03/14

(1994/10/25ean

atxilotua)

Zehaztugabe: epilepsia

atake bortitzak zituen.

Xabier López

Peña

54 Fleury Mérogis

(Pitié-Salpêtriere

ospitalean

zendua)

2013/03/30

(2008/05/21ean

atxilotua)

Garun isuria

Arkaitz Bellon

Blanco

36 Puerto I 2014/02/05

(2003/10/07an

atxilotua)

Birikako edema akutua,

bihotz edo pankrea

jatorrikoa.

19

b.-Preso gaixo larri kaleratuak eta ondoren zenduak: 10

IZEN ABIZENAK ADINA GAIXOTASUNA ASKATASUN

DATA

HERIOTZA DATA

Josu Retolaza

Loidi

33 Kartzinoma

epidermoidea

1986/10/14

(Baldintzapeko

askatasunean)

1981/07/30ean

atxilotua.

1987/05/19

Jabier Gorostiza

Lajarriaga

Laringeko

minbizia

1994/07/16

(Baldintzapeko

askatasunean)

1992/01/31ean

atxilotua.

1995/06/17

Santiago Diaz

Uriarte

Eztarriko minbizia 1997/03/25

(Baldintzapeko

askatasunean)

1992/06/19an

atxilotua.

1995/10/27

Juan Jose Etxabe 58 Bihotzekoa 1996/07/?

1996/05/21ean

atxilotua.

1996/07/11

Jean Louis Maitia 55 Bihotzekoa 1997/06/06

1997/05/08an

atxilotua

1997/08/25

Esteban Esteban

Nieto

45 Minbizi hepatikoa 1999/04/07

(Baldintzapeko

askatasunean)

1987/01/16an

atxilotua

1999/09/26

20

Ramón Gil

Ostoaga

45 Bere buruaz beste 2002/02/10

1989/10/25ean

atxilotua

2002/02/20

Kepa Miner

Aldabalde

70 EPOC (Biriketako

gutxiegitasuna)

1999/07/02

(Baldintzapeko

askatasunean)

1984/06/254an

atxilotua

2004/04/26

Mikel Ibañez

Oteiza

56 Linfoma

minbizia/bihotzek

oa

2008/08/08

(Etxeko

espetxeratzea eta

baldintzapeko

askatasunean)

2007/01ean

atxilotua.

2011/01/14tik,

Baldintzapeko

askatasunean.

2011/04/07

Josu

Uribetxebarria

Bolinaga

59 Birika,burmuina

eta giltzurruneko

minbizia

2012/09/16

(Baldintzapeko

askatasunean)

1997/07/01ean

atxilotua.

2015/01/16

Zerrenda honetako kasu gehienetan espetxearen funtzionamenduak, axolagabekeriak eta espetxe

politika berak funtsezko eragina izan dute pertsona hauen heriotzan. Izan ere, “ez normala”ren

arteko parametroan gutxienez sartu beharko genuke Joseba Asensio bezalako 27 urteko gazte

bat bat-batean tuberkulosiak hilda agertzea. Gauza bera Mikel Zalakain bezalako 58 urteko

gizonezko bat, bihotzeko larri bat eman ondoren aholkatutako tratamendua eta asistentzia

hilabete luzez ukatu ondoren egun batean bere ziegan hilda agertzea; edo eta Roberto Sainz

bezalako 41 urteko pertsona bat behin eta berriro alferrik ongi aztertzea eskatu ondoren,

bihotzekoa eman bere ziegan eta bere deiei luzez erantzun gabe egon ondoren espetxeko

erizaindegian hiltzea, besteak beste. Ez gaitu batere harritu behar, kontuan hartuta espetxean

21

“segurtasuna” balio nagusia dela; presoen osasunaren gainetik dagoen balioa, kasu honetan.

Kasu zehatz bat: ziega itxi batetik deika ari bada presoa, denbora tarte luze bat itxaron beharko

da “beharrezko” segurtasun neurriak hartu eta atea irekitzea baimentzeko. Presoa larrialdi

egoeran badago ere. Eta zer esanik ez deia gauez egiten bada. Hau dena kontuan harturik,

baldintza hauetan heriotza kasu gehiago ez gertatzea da harrigarriena.

Eta atal honen azken balorazio gisa, hurrengo atal batean gehiago sakonduko bada ere,

gaixotasun psikikoen azken urteotako gorakada aipatu beharra dago. Ez da kasualitatea preso

gaixo larrien baloratzen ditugunen artean gaitz psikikoak dituztenak han pisu nabarmena izatea.

. Orain dela urte batzuk gaitz fisikoak ziren kezka gehien eragiten zizkigutenak, baina azkenotan

psikikoek hartu dute aurre. Eta ez kasualitatez, gure ustez: espetxe urte luzeak, espetxe politika

zehatzek, asistentziaren gabeziek, ... eragin argia dute kasu hauen gorakadan.

1.4.1.Osasun arloko profesionalak eta Kode Deontologikoa. Espetxe politikak presoen osasunean

nola eragiten duen aztertu ondoren, hainbat akats eta gabezi detektatu ditugula esan beharra

dago. Akats puntualak dira haietako batzuk, espetxeko osasun arloko profesionalari zuzenean

dagokiona: profesionalaren izaera bera pazientearekiko, akatsak diagnostikoa egiterakoan edo

tratamendu egokia ezartzerakoan, utzikeria gaixotasunaren jarraipena egiterakoan, ... Baina

badaude ere egitura mailako akats edo jarrera zenbait; hau da, espetxeak instituzio gisa preso

hauen inguruan egituratuak dituena, espetxe politika zehatz batean kokatua. Eta hor kokatuko

genituzke lan honen atal honetako lehen puntuak: Tenkatze politika, bakartzearen politika,

“segurtasun arrazoien” politika, urruntze edo sakabanaketaren politika, ...

Ikusi dugunez, kontraesan nabarmenak daude Espetxe Kodea eta Kode Deontologikoaren

artean. Osasun arloko eskubide anitz urratuak dira egunero espetxeetan eta profesionalok

arduratu beharko ginateke urraketa horiek salatzeaz eta eskubideak bermatzeaz. Espetxea,

berez, instituzio eta sistema hertsia da, baina horrek ez du zertan eragin behar presoen

osasunaren kalitatean. Ezin da zigor gisa erabili eskubide urraketa ezta bertako osasun

profesionalei, segurtasun neurrien aitzakia pean, Kode Deontologikoa urratzen duten egoera

horiek onartzera behartu.

Gure aldetik, uste dugu zilegitasun osoa dugula osasun asistentzia duinaren inguruko

balorazioak egiteko. Datu objektiboetan oinarriturik, Kode Deontologikoa urratzen den

bakoitzean gure iritzia plazaratu behar dugula uste dugu. Gure lanbideak eta gure kode etikoak

horrela eskatzen digu. Gure elkarte profesionalek baimentzen digute gure lanbidean jardutea eta

horrek bermatzen du gure profesionaltasuna; presoen asistentzian dihardugun gutako inor ez da

inoiz zigortua izan bere lan profesionalean huts egiteagatik, eta horrek gure gaitasuna eta

independentzia bermatzen du. Are gehiago, elkarte profesionalek bere lan profesionala

egiteagatik mehatxatua edo erasotua den profesional oro defendatu behar du, hauen sekretu

profesionala eta independentzia mehatxatua denean batez ere.

Hau guzti hau dela eta, gure Kode etikoei erreparatuz, ikusten eta bizi ditugun osasun arloko

urraketak salatu behar ditugula uste dugu. Hala nola, lan honen hasieran aipatutako huts, gabezi

eta urraketak. Ikusi, besteak beste, gure lanbidean jarduterakoan topatzen ditugun trabak:

22

psikologoen bisita-kontsulten baldintzak (Kode Deontologikoaren 40. eta 41. artikuluak urratzen

dutenak), edota presoen konfiantzazko medikuen bisiten ukapen sistematikoa (Espetxe

Arautegiko 212.3 art. urratzen duena), edo gure paziente presoek jasandako asistentzia ezaren

kasuak.

Gure ustez, espetxeko osasun asistentziaren ardura dutenek ere profesionaltasunez eta

neutraltasunez jokatu beharko lukete bere etika ere ukitzen duen osasun eskubide urraketen

aurrean. Are gehiago, haiek direlarik hobekien ezagutzen eta kontrolatzen dutenak espetxeetako

osasun arretaren errealitatea.

1.4.2. Preso gaixoak eta adinaren aldagaia. Lan honen hasieran aipatu den bezala, adinaren

aldagaiak garrantzia du preso gaixoen kasuan. Hona gure asistentzia jasotzen duten adin

nagusieneko presoen zerrenda. Kasu honetan, kontuan hartu ditugu ere espetxeratze arinduan

daudenak (4); etxean egonik ere, espetxearen ardura pean daude gaur egun.

1.4.2.1. 60 urte baino gehiago dituzten preso gaixoak: 9 ( + 1 espetxeratze arinduan)

1.4.2.2. 50 urte baino gehiago dituzten preso gaixoak: 18

1.4.3.Espetxe zigorrak eta ondorioak. Hasieran aipatu dugun bezala, kolektibo honek espetxe

bete beharreko zigor oso luzeak jasan behar izaten ditu azken urteotan. Arrazoi politikoak direla

medio, legedia inoiz baino gehiago zorroztu dute, zigorrak hamarkada luzetan finkatu arte; berez,

bizi arteko zigorra bilakatu dute lege kolektibo honentzako, Europako beste edozein estatutan

zigor mota honek duen luzera aise gaindituz. Horren adibide dugu 1996ko Kode Penalaren

erreforma, non bete beharreko zigorra 40 urtera luzatzen den; edo Auzitegi Gorenaren 197/2006

Doktrina, non egungo Kode Penalaren pean ez daudenei bete beharreko 30 urte ezarri izan

zaien, 2013ko urrian Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegiak bertan behera utzi arte.

Espetxe Arautegia ere espresuki moldatu zen horretarako. Goian aipatu bezala, espetxealdi

luzatze honek ondorio nabarmenak izango ditu eta ditu une honetan preso hauengan: adinak eta

espetxe egonaldia aurrera egin ahala, osasunak okerrera egingo du kolektibo honetan. Pertsona

hauek adin nagusi nabarmeneko preso bilakatzen ari dira eta, ondorioz, espetxe urteek medio,

bizitza kalitatea zein osasuna bera kaltetuak suertatzen ari dira betirako. Alde psikologikotik ere

une latzak bizitzen ari dira haietako asko; izan ere, ez dira gutxi espetxetik irteteko une berean

jakinarazi zaienak zigorraren hamarkada bateko luzapena. Egoera honek suposatzen duen

hondoratze psikologikoa ikaragarria da kasu askotan. Ildo honi jarraituz, hona datu zehatz

hauek: 2013ko urrian jarraipena egiten ari ginen 114 preso gaixo fisikoetatik 19k ezarria zuten

Auzitegi Gorenaren 197/2006 Doktrina; eta 21 gaixo psikikoetatik 3ri.

Bestalde, Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegiak Auzitegi Gorenaren Doktrina bertan

behera utzi aurretik (2013ko urria), espetxean 20 urte baino gehiago zeramatzaten 90 lagun

baziren , eta hauetako 31k 25 baino gehiago zeramatzatenak. Horrela, une honetan 29 preso

23

ditugu 20 urte baino gehiago daramatzatenak espetxean eta, lehen esan bezala, hauetatik 10k,

25 urte baino gehiago daramatzate.

2.-GAIXOTASUN PSIKIKOAK

2.1. Begirada orokorra

Une honetan laguntza psikologikoaren beharra duten 24 presoekin lan egiten dugu. Laguntza

hori era ezberdinetan ematen dugu. Batzuen kasuen asistentzia zuzena burutzen da, kartzelara

bisitak eginez konfiantzako psikologo gisa. Aukera hori ez dagoenean (espetxe instituzioaren

ukapenarengatik) lagun gisa bisitak burutuz egin izan ditugu ere, edo eta gutunen bitartez.

Jakina, kasuak ezberdinak dira eta gaixotasunaren larritasuna ere aldatzen da kasu batetik

bestera, baina kontuan izanik gaitz hauek izan dezaketen lerratze larria, kasu guztien gutxieneko

jarraipena beharrezkoa ikusten dugu. 24 hauetako 5i jarraipen estuena egiten zaie, bai bisiten

bidez baita idatziz. Badaude beste 9 kontrol eta jarraipen estuan daudenak; beste 10i ere

nolabaiteko jarraipena egiten zaie, nahiz eta bere buruaren egoeraz eta laguntzaren beharraz ez

jabetu. Bestalde, badaude beste zenbait ere, azken urtetan laguntza jaso dutenak baino egun

inolako laguntzarik behar edo nahi ez dutenak.

Asistentzia emateko orduan, aldiz, egoera oso ezberdinak aurkitzen ditugu; hauek

kartzelaren araberakoak izan ohi dira eta askotan asistentzia eta tratamendua bera baldintzatzen

dute. Kartzela batzuetan bertako mediku ekipoekin harremanetan gaude eta horrek erraztu

egiten du tratamenduaren informazioa konpartitzea, jarraipena egin ahal izatea, edo kasuan kasu

behar diren tratamendu aldaketak burutzea. Askotan tratamendu farmakologikoa bidaltzen diegu

eta hauek arduratzen dira behar bezala banatzeaz. Batzuetan, kasua larria denean eta arriskua

ikustekotan, kontutan hartzen dute guk esandakoa eta behar diren neurriak hartzen dituzte,

"Buruaz besteko protokoloa" kasu. Askatasun eskaera egiteko behar diren informeekin bat egin

izan dute.

Baina kartzela gehienetan oztopo eta arazo larriak topatzen ditugu behar bezalako

asistentzia, diagnostiko eta tratamendua burutzeko. Bisitak burutzeko baimenak ez ditugulako

lortzen, lehenik; eta hauek izanda ere, askotan ez dagoelako modurik bertako psikologo edota

psikiatrekin kontaktuan jartzeko, egin dituzten frogen emaitzak jakiteko, batez ere. Badira

kasuak non ez dieten inolako tratamendurik ematen gure pazienteei edota besteren bat

eskaintzen dioten, gure profesionaltasuna zalantzan jarriz eta presoaren haiekiko mesfidantza

areagotuz. Bisitak burutzen ditugun kartzela gehienetan, kartzelako medikua presente dago,

nahiko hurbil, metro erdi batera edo; egoera honek, euskaraz hitz egiteko debekuari lotuta,

konfidentzialtasunaren eskubidea guztiz urratzen du. Terapia egoki bat burutzeko ezinbestekoa

da konfiantza, segurtasuna izatea, presoa ziur eta aske sentitzea, hitz egin ahal izateko

behintzat; horrelako neurriekin ordea, baldintza horiek ez dira betetzen. Beraz, baldintza

hauetan benetako terapia egitea guztiz ezinezkoa da.

Beti errespetatu ditugu jartzen dizkiguten neurriak, eta beti, presoaren osasuna

lehenetsiz, gure prestasuna adierazi izan dugu, gure kontaktuak eskainiz, faxak bidaliz, telefonoz

deiak eginez... baina, zoritxarrez, askotan beraien prestasun ezaren edo ezintasunaren lekuko

24

izaten gara.

Honek ekartzen dituen ondorioak eta arriskuak askotarikoak izan daitezke. Batetik, eta

larriena, arriskua ikusi eta kartzela abisatuta ere kasu egin ez dutenean, bere buruaz beste

egiteko egon diren saiakerak. Bestetik tratamendua ez jasotzeagatik gaixotasunaren txarraldia:

tratatu gabeko depresio larri bat izanda nahaste psikotiko bat garatzera heltzea bi kasutan

gertatu izan den bezala. Gaixotasun batzuen kronifikatzea ere gertatzen da: berez urte pare

batean sendatu edo hobeto daitekeen depresio bat 10 urtetan luzatzea edo eta egoera jasangaitz

hauek ekar dezaketen bestelako sintomatologia baten agerpena, antsietatea edo estresa kasu.

Honek guztiak familietan ezjakintasuna, ezinegona eta ardurak eragiten dituzte.

Askotan presoa seguruago eta babestuago aurkitzen da norbait laguntzeko prest daukala

dakienean, bere sendia laguntzeko prest eta indartsu dagoela dakienean; baina horrelako

utzikeria pairatzen dutenean, bai presoak zein familiak ere, egoeraren eragina nabarmenki

sufritzen dute.

2.2.Gaixotasun motak

Egun, psikopatologia eta nahasmen ezberdin askoren berri izaten dugu. Aipatu beharra dago,

gero eta kasu psikologiko gehiago topatzen ditugula. Badaude hau azaltzen duten hainbat

aldagai; horietako bat, gure lanari buruzko ezjakintasuna edo mesfidantza. Izan ere, pertsona

asko, nahiz eta laguntza mota honen beharra izan, mesfidati ikusten dute profesionalen lanaren

beharra: “ero” direnaren irudia eman dezaketelako. Zorionez, gero eta tabu gutxiago dago honen

inguruan eta onarpen handiagoa, laguntza psikologikoa onerako eskaintzen dela konturatzen ari

dira, errepresioaren eraginak latzak direla eta nahitaez sufritzen ditugula. Bestetik, presoek egun

badakite hemen gaudela eta psikologo edota psikiatrei idatzi ahal dietela edota beraien bisitak

jaso; honelako laguntza eskatzen dutenen ondorioz kopurua azken urtetan gora egiten ari da.

Kasuak nolabait sailkatzearren, gaixotasun berak adierazten duen larritasunaz baliatuko

gara. Larrienek, nahaste psikotikoekin harremana daukate: hauek, bere sintomatologia

dagokionez, idei paranoikoetan eta eldarnioetan oinarritzen dira gehien. Ideiak eta eldarnioak

orokorrean bizitzaren inguruko mehatxu eta jazarpen edota mesfidantzen ingurukoak dira. Hau

kartzela batean jasatean, areagotu egin daitezke, kartzela bera arrotza sentitzen delako,

konfiantza gutxi eskaintzen duelako eta berez jazarpen bat suposatzen duelako. Nahasmen

psikotikoen artean, eskizofreniak, nahaste bipolarrak, nahaste Eskizo-afektiboa edota bestelako

psikosi motak ditugu.

Nahasmen neurotikoak dira kopuruz gehien aurkitzen ditugunak: kasu gehienak

antsietatea eta depresioarekin lotuak daude. Hauen arteko larritasun maila aldatzen da: 3 kasu

ditugu Depresio Nagusiarekin lotua, kronifikatua, eta 7 antsietate nahasmen orokortuari lotuak.

Baditugu ere torturaren esperientziarekin lotutako sintomak dituztenak, estres post-

traumatikoari buruzko DSM-IV sailkapenak adierazten duen baino harago doazenak. Bestelako

nahasmenak ere tratatzen ditugu: nortasun nahasmena, nahasmen obsesibo konpultsiboa edo eta

fobia arazoak. Baina badira beste nahaste asko, irudiz hain larriak ez direnak baina egoera dela

medio, pertsonaren izaera dela-eta edota gertakizun zehatzen eraginez zaildu eta konplikatu ahal

direnak, besteak baino larriago bilakatzeraino. Hala nola depresio larriak, estres post-

traumatikoak... Kasu hauetan, gainera, terapia eta tratamendua bera baldintzatu eta zaildu

25

dezaketen faktore askori aurre egitea egokitzen zaigu: faktore hauetako gehienek espetxean

dauden baldintzekin daude lotuak, baina badira beste batzuk egoera pertsonalarekin, presoak

espetxe barnean dituen esperientziekin edo kanpoko gertaerekin (edozein pazientek bezala)

lotuak daudenak.

Nolako paziente motaz ari garen ikusirik (espetxean preso dagoen pertsona), kontuan izan

behar dugu pertsona hauek edozein pazientek baino aukera askoz urriagoa dutela terapia egokia

eta zuzena jasotzeko. Bizi duten egoera eta inguruak sintoma horiek garatzea errazten du; are

gehiago, bizi diren leku eta ingurua sintoma horiek sortzera bideratua dago neurri handi batean.

2.3.Gaur egungo egoeraren eragina arlo psikologikoan

Azken urte hauetan fenomeno zehatz eta kezkagarri bati egin behar izan diogu aurre: laguntza

psikologikoa behar duten preso kopuruaren etengabeko handitzea. Fenomeno hau ahalbidetzen

duen faktoreen artean, kolektibo honi egun ezartzen zaion espetxe politika berezitua da

nagusiena

2.3.1.Bakartze politika. Denbora zehatz batean bere mediora egokitzea eskatzen du espetxeak,

eta horrek egokitze mekanismo psikologikoak martxan ezartzea eragiten du, norberaren izaera

eta egokitzeko moduan eragiten duena; pertzepzio edo begirada aldaketan, mugitzen zaren

espazioa edo argitasun motan, baina baita izateko eta sentitzeko moduan ere. Horrela, preso

hauei ezartzen zaien isolamendu sozialak, senide, lagun eta inguruarekiko bakartzean eragiteaz

gain bizitzeko eran ere eragin zuzena du: bizitza proiektu beran eragiten du, ezinezkoa

bilakatuz; ez dago askatasun edo aukerarik erabakiak hartzeko; ezinezkoa da kanpoko

erabakietan parte hartzea; pertsona hauek haien hurkoen mendeko bilakatzen dira, ... Eta

faktore hauek dira norberaren sentitzeko eta inguruari egokitzeko modua eta prozesua bera

baldintzatzen dutenak.

Ildo honetan, kontuan izan behar dugu preso hauei isolamendu edo bakartze aldi oso

luzeak ezartzen zaizkiela. Zigor gisako bakartze aldiak jasan behar dituzte batzuetan, baina,

Espetxe Arautegia bera bortxatuz, hilabeteetako bakartze aldiak ere pairatzen dituzte. Espainiar

Estatuan horrela gertatzen bada ere, Europan ez da horrela gertatzen, Nazio Batuek tortura gisa

ikusten dutelako bakartze aldi hain luzea. Hau guztiaz gain, badaude beste bakartze moduak ere

urteetan luzatzen direnak. Ohikoa bilakatu da kolektibo honetako kideak, inolako zigorrik

ordaindu gabe ere, bakartze edo isolamendu departamentutan egokitzea, bertako arau zorrotzak

urteetan bete behar dituztelarik. Adibide gisa, 2014ko urtarriletik aurrera Jon Enparantza eta

Arantza Zulueta abokatuak bakartze hutsean daude, espetxeko funtzionarioekin bakarrik

dutelarik harremana. 20 orduz daude ziegan eta patioan ere bakartuak daude. Eta zenbatuak

ditugu ere kasuak non pertsona hauek urte luzez (8 edo 10 urtez, kasu) bere kolektiboko

kideengandik bakartuak izan dituztenak.

Are larriagoa da bakartasunaren eragina gaixotasun psikikoak pairatzen dituzten presoen

kasuan. Kasu hauetan, espetxeko medikuak aukera badu pertsona hauei neurri hori ezartzea

eragozteko. Baina errealitatea kontrakoa da: badaude preso gaixoak, gaitz psikikoak dituztenak,

bakartuak daudenak. Nahiz eta osasun egoera dela eta, neurri horrek kalte egin. (ikus

Eranskinak II, Topaseko (Salamanca) espetxean dagoen presoaren kasua).

26

2.3.2.Espetxe zigorraren luzamendua. Kolektibo honi ezartzen zaion espetxe politika berezitu

honek oso figura juridiko krudel bat sortu zue azken 2006an: Auzitegi Gorenaren 197/2006

Doktrina, Estrasburgoko Giza Eskubideen Auzitegi Gorenak 2013ko urrian bertan behera utzi

zuena, biziarteko zigorra suposatzen zuena de facto. Kasu honen larritasuna ez datza soilik

kondena zigorraren 7-10 urteetako luzamenduan, luzamendu hau jakinarazteko eran ere. Izan

ere, askotan pertsona hori kalera irten behar zuen egunean bertan komunikatzen zitzaion

luzamenduaren (10 urtez, gehienetan) jakinarazpen formala. Zentzu honetan, kontuan izan behar

da presoek kaleratze data zehatza dutenean, denbora luze aurretik hasten direla mentalizatzen

eta prestatzen egun hori. Batzuetan urte batzuk aurretik hasten dira haien etorkizun hurbila

planifikatzen, bere ingurura itzultzeko baldintzak prestatzen, beste era batean hitz egiten eta

pentsatzen ere. Horregatik, jakinik pertsonak mekanismo horiek guztiak jartzen dituela martxan

bere baitan, are krudelagoa suertatzen da azken orduan jakinaraztea, behin bere zigorra bete eta

gero beste 10 urte espetxean eman beharko dituela. Krudelkeria baita pertsona bati azken unea

arte bere askatasunaren esperantza ematea, horretan murgildua bizitzen uztea, etorkizuneko

bizitza planifikatzen uztea, hunkitzea, ... bat-batean 10 urteetako luzamendua jakinarazteko.

Tratu anker eta krudel honek bilatzen duena, azken finean, esperantza eza, depresioa eta

bizitzeko gogoa gutxitzea da; pertsona gisa deuseztatzea eta bere inguru berari, sentimendu

berak garatu dituena, zigortzea eta min egitea. Ildo honekin jarraikiz, gure ustez kontuan

hartzekoak dira honako datu hauek: 2013. urtean jarraipen zehatza behar duten kolektibo

honetako gaixo fisikoen 113etatik 23k ezarria zuen delako Doktrina haua; eta gaixo psikikoen

arteko 41etatik 5ek.

2.3.3. Ad hoc ezarritako erregimen neurriak. Hasieran aipatu den bezala, espetxe politika

berezitua dela medio espetxean bizi ohi duten etengabeko tentsioak ez du batere laguntzen

osasun mentalari dagokionez. Une zehatz batzuetan (egoera politikoak eraginda, askotan) bizitza

erregimen berezia ezartzen zaie, eta honek ordutegia eta espazioa etengabe aldatzea suposatzen

du kasu askotan. Espetxe edo ziega aldaketak, erregimen bizitzaren aldaketak, bizi baldintzen

aldaketa, gauetako etengabeko zenbaketak, ziegetako leihoetako metalezko xafla zulatuak,

etengabeko miaketak, ... honek guztiak eragin zuzena du preso hauen osasunarengan. 2011an,

Espetxe Agintaritzak gai honen inguruko barne-agindu berria zabaldu zuen espetxeetan: preso

kolektibo honetako kideei presio eta kontrol neurri berriak ezartzea erabaki zuen. Kontuan izan

behar dugu preso politiko guztiak FIES (“Fichero Interno de Especial Seguimiento”) delako

bizitza-erregimenaren pean daudela; erregimen hau espetxeko zorrotzena da, arautegi eta

kontrolari dagokionez batez ere. Zehazki, preso hauen kontrola zorroztea du helburu: haien

ekimen bakoitzaren kontrola, funtzionario eta beste presoekiko harremanaren kontrola eta

jarraipena, besteen errespetua irabazteko gaitasunaren inguruko kontrola, bere diru kontuen

jatorriaren gaineko kontrola, etab. Besteak beste, honako neurriak ezartzen dizkiete FIES

izendatzen dituzten presoei: bi hilabetean behin ziegaz aldatzea eta kolektibo bereko bi kide

ziegan elkarrekin ez egotea; gauean bi orduan behin presoen kontaketa egitea, ziegako atea

zabaldu arte kasu batzuetan; mediku irteerak (espetxetik ospitalera) murriztea eta gaixoak

irteeraren data aldez aurretik ez jakitea, etab. Neurri hauen helburua pertsona bakartzea eta

aztoratzea izan ohi da, bere koherentzia eta iniziatiba pertsonala deuseztatzea, honen ondorioak

oso larriak eta itzulezinezkoak izan daitezkeelarik, gaixo dauden presoen artean bereziki. Aipatu

beharra dago, baina, neurri hauek ez direla berriak: urteak daramatzate neurri berak edo

27

antzekoak aplikatzen preso hauen kasuan; hala ere, FIES delako izendapena berrartu dute neurri

berezi hauek zehazterako orduan.

Jakina, gaixotasunaren jarraipena eta tratamendua ez da behar bezala bermatua egoera

honetan, eta horren lekuko gara pertsona hauen osasunaren jarraipena egiten dugun

profesionalok. Baditugu kasuak non, adibidez, presio eta tenkatze egoera berezi hauek presoak

itzulezineko nahasmen mentalerako bidean ezarri dituztenak.

2.3.4.Miaketak, aldaketak eta trasladoen dinamika. Egungo espetxe politikaren dinamikak, esan

bezala, ondorio zehatzak eragiten ditu presoengan. Horietako bat dugu, hain zuzen ere,

etengabeko miaketen, aldaketen eta trasladoen politika. Agian psikiatria mailako definizio berri

bat sortu beharko genuke: “Estres iraunkor edo ezarriak eragindako Antsietate Nahaste

Iraunkorra”. Izan ere, ezagunak badira ere muturreko egoeren esperientziei (gerrak, natura

katastrofeak, kontzentrazio-esparruak, torturak edo beste edozein gisako gatibualdi) lotutako

sintoma edo psikopatologia koadroak, baliteke fenomeno berri eta ezohiko baten aurrean

aurkitzea. Ezin hobeki planifikatutako mekanismo bat, emaitza politiko errentagarriak lortzera

zuzendutako desoreka psikologiko oso larriak eta jokaera aldaketak eragiteko. Hortxe dugu,

adibide gisa, Jesus Mª Martin Hernando presoaren kasua, Nahaste Eskizoafektibo oso larri batek

jota, urtetan baldintza iraingarrietan egindako espetxe aldaketak eta bakartze egoerak

eraginda.

Neurri zehatzak ditu politika mota honek:

1-Espetxez espetxeko trasladoak

2-Abisurik gabe eta edozein ordutako ziega edo modulu aldaketak edo miaketak.

Kolektibo honetako preso guztiengana zuzentzen dira aldez aurretik diseinatutako neurri

hauek eta helburu zehatzak dituzte. Lehenik eta behin, ohiko esperientzien mailatik kanpo

dagoen gertakari bat bizitzera behartzea presoa, ahalik eta traumatikoen suerta dakioken.

Bigarren, presoak gertakari traumatiko bat etengabe berresperimentatzea bilatzen da: larritasun

oroitzapenak, gertakariaren errepikapenak sortutako urduritasun psikologikoa, balizko

trasladoaren edo miaketaren inguruko nola, noiz eta nora kontrolatzeko ezintasuna, berari

egokituko zaion edo libratuko den, (gisa honetan elkartasun eza eta erantzun indibidualak bilatu

nahian), ezintasun eta umiliazio sentimendua sortu...

Honek guztiak egoera hau pairatzen ari denari sentimendu zehatzak sorraraztea da beste

helburuetako bat: traumari lotutako guztiari buruzko saiheste-jarrera, gertakizunari lotutako

sentimendu edo pentsamendu oro saihestea, traumaren oroitzapena piztuko lukeen oro saihestea

(defentsa anamnesia), atsegin dituen ekimenei buruzko interesa eza errotzea, besteekiko

urruntze sentimendua, etorkizun mugatu eta laburra izatearen sentsazioa... Honi guztiari lotua,

asaldura sintoma larrien agerpena: lokartzeko arazoak, muturreko suminkortasuna, kontzentrazio

nahasmenak, neurriz gaineko alerta egoera... Ondorioz, gaitzaren atarian geundeke. Hori bai,

egoera honetan egoera normalean burutuko ez zen muturreko neurri bat hartuz gero,

gertatutako bere erabaki “guztiz askea”ren ondorioa izan zela jakinaraziko lukete (ministro

batek Herrera de La Manchako espetxean urkatua agertu zen ETAko kide baten heriotzaren

ondoren esan bezala).

2.3.5.Kanpoko baldintzatzaileak. Baina badira ere behar psikologikoetan eragiten duten kanpoko

baldintzatzaileak. Horrela, adibidez, azken 10 urteotako indar politiko eta sozial zenbaitzuk

jasan duten legez kanpo uztearen politikak beldur eta mehatxu giro soziala areagotu du gizarteko

28

zenbait arlotan. Hori dela eta, gaur egun kolektibo honetan dauden preso askok espetxera sartu

aurretik jasan izan dute presio, tentsio, estres eta antsietate sentimenduak; espetxearen

esperientziak areagotzen dituen sentimenduak, hain zuzen. Faktore hau dela eta, azken

urteotako atxiloketen perfilek kolektibo honetako kideen perfilaren aniztasuna areagotzea eragin

du. Kolektibo honetako gaur egungo preso gazteak orain dela 10 urte baino gazteagoak dira, eta

hauetako askok lan politiko edo sozialarekin lotuak daude; beren lana guztiz publikoa eta legala

zen eta, ondorioz, euren buruan ez zuten aurreikusten atxilotuak izan zitezkeenik, ez eta

espetxeratuak izateko aukerarik ere. Etor zitekeenaren aurreikuspen falta honek, are egoera

babesgabeagoan uzten ditu psikologikoki espetxe zigorrari aurre egiterako orduan. Egoera honek

justiziaren eta jendartearen funtzionamenduari buruzko eskema mentalean haustura ikaragarria

eragiten du, bai beraiengan eta baita haien senideengan ere.

2.3.6.Bestelako baldintzatzaileak. Gure lan esperientziak, azken urteotan areagotzen doan

faktore baten garrantziaz jabetzera eraman gaitu: estres post-traumatikoaren sintomen

gorakadaz ari gara, hain zuzen. Nahaste honen jatorria muturreko bizitza esperientziaren

bizipenari lotua dago: bere bizitza arriskuan edo mehatxatua ikusi dutenek edota izu ikara eta

laztura biziko esperientzia ikusi edo bizi izan dituenak pairatzen ditu sintoma hauek. Espetxera

sartzen den kolektibo honetako pertsona gehienek bost eguneko isolamendua eta inkomunikazioa

igaro behar izaten dute, eta hauetako askok bakartze egun horietan jasandako torturak pairatzen

dituzte. Esperientzia hau bizi izan dutenek denbora luzez bizitzen dituzte muturreko esperientzia

honen ondorioak. Gainera, espetxera sartu berria izanik esperientzia honek sortzen duen

gertaera hori azaltzeko ezintasunak, sakoneko sentimenduak komunikatzeko zailtasunak, ez

ulertua izatearen sentsazioak eta egoera horrek sortzen duen kalteberak ia ezinezkoa egiten du

kasu hauen tratamendu egokia egitea.

Halere, ohartu gara ere senideek beldur gutxiago dutela azken urteotan maila honetako

laguntza eskatzeko edota senide presoari iradokitzeko. Oro har, gu guztiok ohartzen ari gara

errepresio politiko aldi luze honek efektu psikologiko bereziak sortzen dituela, eta askotan

sufrimenduak desorekak sortarazten dituela presio hori jasaten duen pertsonarengan, laguntza

profesionalarekin zuzendu edo arindu daitezkeenak. Profesionalaren laguntza eskatzeagatik “ero”

gisa agertzearen beldurra desagertzen ari da zorionez eta, horri esker, kasu hauetan laguntzeko

aukera ere hobetuz eta aberastuz doa.

2.3.7.Asistentzia egokirako zailtasunak. Aurretik aipatu den bezala, espetxe politikaren edo

kanpoko baldintzatzaileen ondorioz arlo honetan sortzen diren arazoez gain, badago espetxeko

osasun inguruko behar terapeutikoak erabat baldintzatzen dituen beste faktore bat. Arlo

psikologikoan lan egiten dugunok konturatu gara presoen kolektibo honetako kide gehienek

guregana, laguntzeko prest gauden kanpoko profesionalengana, jotzen dutela laguntza eske.

Adierazgarria da datua, horrek pertsona horiek ez dutela behar bezalako konfiantzarik espetxeko

profesionalengan erakusten duelako. Joera honen arrazoiak anitzak izan daitezke: profesional

horien enpatia edo ardura eza preso horiei laguntzeko edo tratatzeko orduan, presoen aukera

soila, ... Baina gure kasuan zailtasun handiak ditugu gure laguntza eskatzen duten guztiei behar

bezalako asistentzia psikologiko egokia eta duina eskaintzeko. Alde batetik kasu batzuetan

ukatzen zaigulako pertsona horiek profesional gisa bisitatzeko baimena, eta bestetik, baimena

lortuta ere, bisitarako hiru baldintza bete behar ditugulako:

29

- Euskaraz ez hitz egitea.

- Bisita interbenitua izatea onartzea.

- Bisita espetxeko mediku zerbitzuko pertsonalaren edo kasu batzuetan, funtzionario

baten aurrean egitea.

Gure aldetik, beti lehenetsi izan dugu presoaren bisita eta asistentzia eta onartu egin

ditugu baldintza horiek, baina baldintza hauetan ezin da psikologia asistentzia duin bat eskaini.

Baldintza hauek pertsonen eskubideak urratzen dituzte: bisita eta terapien

konfidentzialtasunaren eskubidea urratzen du, intimitatearen eskubidea deuseztatzen du,

hizkuntza eskubidea ukatzen du, ez dute laguntzen paziente eta profesionalaren arteko

konfiantza eta segurtasun giroa sortzen, ... Beraz, gure iritzi profesionala, egoera honetan behar

bezalako asistentzia, terapia eta jarraipena eskaintzea ezinezkoa dela da; eta hor kokatzen dugu

gure paziente batzuen ezezkoa baldintza horietan burututako laguntza jasotzeko. Kezkatzen

gaitu gai honek, badakigulako pertsona gehiago daudela laguntza mota hau behar dutenak eta

ezinezkoa dugula baldintza hauetan eskaintzea.

2.4.Espetxez kanpoko hausnarketa bat

Estatu espainiarreko espetxeetan zehar egindako bisitaldietan maiz ohartu gara nahaste psikikoa

duten presoen bizi baldintzak ez direla egokienak. Espetxe mediku eta psikiatra asko

medikatzera mugatzen dira, gaixo hauen bizi baldintzak kontuan hartu gabe. Jakina da, gainera,

espetxe instituzioarentzat presoaren egokitze/desegokitzea neurtzeko irizpideak espetxe arau

eta legediarekiko atxikimendu zorrotzarekin lotzen direla.

Presondegian dagoen inolako patologiarik gabeko talde baten ikerketak erakusten duenez,

bizitza erregimen arrunta berak presoen despertsonalizazioa eragiten du. Espetxealdi luze batek

sintomatologia somatikoa edo ondorio psikosozialak eragin ditzake: auto-baieztatze agresiboa

edo sumisioa instituzioaren edota pertsonen arteko harremanen inguruan, antsietate zein

zainketa egoera iraunkorra, norberaren inguruko kontrolaren gabezia, etorkizunaren

perspektibaren eza, babesgabetasun ezaren sentsazioa, loturen gabezia, nahasmen sexualak...

Sintoma hauek ezagunak dira espetxeko psikologoen artean, baina oraindik ez dira arduratu

bizitza erregimen kaltegarri hau zuzentzeko, aldatzeko, humanizatzeko edo pertsona hauek

kanporatzen direnean era osasuntsuago batean jokatzeko.

Izan ere, mediku edo psikologoen jarrerari dagokionez horretaz ohartu ahal izan gara:

hauen inplikazio eskasa beren pazienteen bizi baldintzak hobetzeko tenorean. Aurrerago aipatu

izan den bezala, sarritan gertatzen da espetxe erregimena patogenikoa bilakatzea preso

gaixoentzat: ziega aldaketa iraunkorrak, gaueko kontaketak, xafla zulatuak dituzten leihoak

ziegetan, bakartze egoera luzeetako egoerak (eguneroko 22 ziega orduak, inor ikusi gabe),

ziegen miaketa bortitzak, presoen ondasunen txikizioa eta jipoiak zein irainak barne, etab.

Egoera hauek, jakina, desoreka larriak sortzen dituzte pertsonengan. Eta, are gehiago, nahaste

psikotikoak dituzten gaixoei ere ezarri izan zaizkie aipatutako neurriak: gaixo psikotikoak

bakartze ziegetan egotera zigortuak edo jipoituak izan dira, haien jokamolde berezia dela-eta.

Espetxe Ospitale Psikiatrikoak patologia larria duten gaixo psikikoen hobi bilakatzen dira,

psikoterapia tratamenduaren ordez muturreko medikazioarena ezartzen zaielarik.

Honen guztiaren aurrean, espetxeak birgizarteratzen duela esan daiteke? Espetxe

30

instituzioaren jatorrizko helburua pertsona kontrolatzea, zigortzea eta eskarmentatzea izanik,

gaur egun oraindik horrela jarraitzen du izaten. Birgizarteratzearena falazia bat besterik ez da,

behartsuenen inguruko sentsibilitate ezaz jantzita daudenei zuzendua; eta falazia horretan

oinarritzen da espetxearen existentzia bera, pertsona “ez egoki” edo “sozialki moldatu gabeen”

zigor hutsa eta itxialdia zuritzen delarik.

Zoritxarrez, espetxean giza talde hau mespretxuz, distantziaz eta oso modu hotzean

tratatuak izan ohi dira; osasun mentalaren inguruko profesionalen aldetik ere. Gauzak horrela, ez

da harritzekoa presoek mesfidantza handiz begiratzea espetxeetako osasun arloko profesionalak,

psikologo eta psikiatrak barne: askotan instituzioaren interesen alde jokatzea lehenesten dute,

beren pazienteen egoera dramatikoaren gainetik. Interesgarria litzateke, bada, espetxe

psikologoek haiek betetzen duten benetako papera eta bete beharko luketena aztertzea.

3.-PRESO GAIXO LARRIEN ZERRENDA

Espetxea, bai egituragatik eta baita bere arautegiagatik, bere barnean dauden pertsonak

mugatzen eta baldintzatzen duen eremu bat dugu. Beraz, bertan bizitzera behartuak egoteaz

gain gaitzen bat pairatzen dutenek, era berezi batez bizitzen dituzte traba eta muga hauek.

Eremu honi dagokion tentsioa, ziega eta espetxe aldaketa etengabeak (ezinezkoa egiten dutenak

gaixotasunen jarraipen egokia, besteak beste), bakartze erregimena, ezartzen diren espetxe

politika ezberdinak...honek guztiak era negatiboan eragiten du bai orokorrean eta baita ere, era

zorrotzagoen, gaixotasunean.

Orain arte egindako azterketarekin, preso kolektibo honen osasun egoera ikusi dugu

nabarmen. Kopuru orokorrak zehaztu ditugu eta erradiografia bat marraztu dugu. Baina lan

honek badu beste helburu bat ere, datu hutsetatik harat, gehien kezkatzen gaituzten gaixoen

izenak eta egoerak plazaratzea. Hau da, preso gaixo larrien zerrenda da nabarmendu nahi duguna

gaur egun. Izan ere, zerrenda honek ematen digu kolektibo honen osasun egoeraren benetako

neurria. Hauen muturreko larritasuna dela eta, kalean egon beharko lirateke, gure irizpide

profesionalaren arabera, jarraipen zorrotza jasotzeko osasun asistentziaren aldetik. Kasu

hauetan, gainera, bere inguru afektiboaren hurbiltasuna beharrezkoa ikusten dugu jarraipena zein

tratamendua bermatzeko. Halere, azpimarratu beharra dago 11 kasu hauetaz gain beste 8 kasu

sailkatuak ditugula egun gaixo larri gisa espetxe baldintza honetan, nahiz eta beren izenak

publiko ez egin euren borondateagatik

Zerrenda honetan, gaixoak izendatzeaz gain beren gaixotasuna, egoera juridikoa eta

espetxearen eragina zehazten dira.

Arrisku handikoak espetxean egoteko: bizitza arrisku errealean eta bizitza kalitatea betirako

kaltetuak.




31



politika ezberdinak...honek guztiak era negatiboan eragiten du bai orokorrean eta baita ere, era

zorrotzagoen, gaixotasunean.

Josetxo ARIZKUREN RUIZ

-A Lama (Pontevedra)-

Iruñea (Nafarroa). 1958an jaioa.

I.-Osasun egoera: Diagnostikoa____________________________________________________

2008 urtetik, Puerto IIIko espetxean zegoelarik, epigastrioko oinaze errepikatuak izan ditu,

disnea eta opresio prekordiala, eztarria eta eskapula aldera zabaltzen dena. Ezkerraldeko

besaurreko oinazea ere aipatzen zuen, klinika honen agerpenarekin bat egiten zuena. Aipatutako

sintomatologia 2006tik genuen erregistratua, Valdemoroko espetxean zegoenetik, ariketa fisikoa

egiten zuenean agertzen zena.

Gertatu izan den bakoitzean emaitza normala eman duen Elektrokardiograma egin izan

zaio, errepolarizazioan alteraziorik agertu ez delarik. Klinika honek oinarri digestiboa zuenaren

interpretazioa ahalbidetu izan du eta, ondorioz, ildo bereko tratamendua ezarri izan zaio;

ondorioz, sintomak ez dira apaldu eta ezin izan da saihestu episodio berriak sortzea.

2011ko ekainaren 14an, Biotzeko akutu bat izan ondoren Sevillako Virgen del Rocioko

Ospitaleko Kardiologia Zerbitzuan Esfortzu Froga egin zioten eta Kardiopatia iskemiko larria

diagnostikatu zioten. Lesioa “Descendente Anterior” koronarioan zegoen eta Stent bat ezarri

zioten bertan.

II.-Egoera juridikoa________________________________________________________________________________________________________

1999ko martxoak 9an atxilotu zuten Frantzian. Han preso egonik pare bat alditan ekarri zuten

behin behineko entregekin, eta azkenekoz 2006ko azaroaren 5ean estatu espainiarrera eraman

zuten behin betikoan, bertan hemen jarritako zigorrak betetzeko.

Hainbat sumarioengatik epaitua izan da eta kode zaharreko eta berriko zigorrak ditu

oraindik errefunditu gabe. Printzipioz 30 urteko zigorra betetzeke dauka.

2014. urtean bere etxetik hurbilago dagoen espetxe baterako trasladoa eskatru zion

Espetxe Instituzioetako Idazkaritza Nagusiari, Nafarroako Ospitale Gunean asistenztia jaso ahal

izateko. Ukatu zioten eskaera eta ondoren Kexa helegitea aurkeztu zuen Espetxe Zaintzarako

32

Epaitegi Zentralaren aurrean. EZEZak baztertu egin zuen eskaera eta, ondorioz, Entzutegi

Nazionaleko Zigor Aretoko Lehen Sekzioan Apelazio helegitea aurkeztua dago.

III.-Espetxearen eragina__________________________________________________________________________________________________






politika ezberdinak...honek guztiak era negatiboan eragiten du paziente hauengan.

Testuinguru honetan, hauexek dira gaixo honek igaro dituen espetxeak atxilotua izan

zenetik: Fleury Merogis (EF. 1999/03/11), Fresnes (EF. 2001/12/14), Soto del Real (Madril.

2001/12/17), Valdemoro (Madrid. 2001712/19), Fleury Merogis (EF. 2002/04/16), Moulins-

Yzeure (EF.2002/10/17) Saint Maur (EF. 2002/11/27), Marselle-Les Baumettes (EF.

2006/09/21), Soto del Real (Madril. 2006/11/06), Valdemoro (Madril. 2007/05/18), A Lama

(Pontevedra. 2007/09/17), Valdemoro (Madril. 2007/10/31), Puerto III (Cádiz. 2008/02/22),

Valdemoro (Madril. 2008/04/25, diligentziak), Puerto III (Cádiz. 2008/10/02, itzulera),

Valdemoro (Madril. 2008/12/01, diligentziak), Puerto III (Cádiz. 2008/12/16, itzulera), Sevilla II

(2009/11/02), A Lama (Pontevedra. 2011/11/04).

Paziente honek espetxe baldintza gogorrei aurre egin behar izan die; honen adibide

gisa, aipatzekoa da 1999/11/01ean hasi zuen Gose Greba, espetxe bizitza duin baten aldeko

borrokan: 56 egun iraun zuen grebak eta, zalantzarik gabe, bere osasunean eragin zion. Gainera,

azken urteotako etengabeko espetxe aldaketek ezinezkoa egin dute egungo sintomatologiaren

jatorria behar bezala kokatzeko beharrezkoak diren froga osagarriak egitea: aldi oro diagnostikoa

zehaztu aurretik espetxe aldaketa suertatu da, ezinezkoa eginez beharrezkoa zen ikerketa. Behin

Kardiologiarekin interkontsulta planteatu zen, baina ez zen gauzatu

2011ko maiatzean Sevilla-IIko espetxera eraman zutenean behin eta berriz aipatu zitzaien

bertako zerb. Medikuei -telefono deialdiak e, patologia koronarioa baztertzeko hain zuzen ere,

eta modu honetan diagnostikatu ahal zitzaion.

Honekin ondorioztatzen dena da Josetxo Arizkurenen gaur egungo egoera estuki lotua

dagoela aipatutako espetxe muga eta trabekin: konfiantzako medikuaren arreta zuzena jaso ahal

izateko trabak eta espetxeko zerb. medikuen kolaborazio faltak (kode deontologikoa urratuz)

izugarri zailtzen du patologia ezberdinen diagnostikoa, arriskuan ezarriz -kasu honetan bezala-

presoen osasuna.

Kardiopatia arazoek jarraipen oso estua eta zorrotza behar dute eta baita egoera

egokiena ere gaixotasunaren larritzea eragozteko. Eta are gehiago kasu honetan, non arazoa

hain larria izan den. Hori dela eta etxean egon beharko luke, bertako Osasun Gunean zain

dezaten eta familiarekin.

33

Garikoitz ARRUARTE SANTA CRUZ

-Almeria-.

Hernani (Gipuzkoa). 1980an jaioa.

I.-Osasun egoera: Diagnostikoa________________________________________________________________________________________

2005eko udan Aldebiko Uveitis Akutua diagnostikatzen diote, bi begiei eragiten diena. 2007ko

abenduan B27 faktorea positiboa duen espondiloartropatia bat diagnostikatzen diote Almeriako

Torrecárdenas Ospitale Guneko Urologia Zerbitzuan, Espondilitis Ankilosante gaitzarekin bat

etortzen dena. Diagnostiko sekundarioa: Artralgiak behe adarretan, Aldebiko Errotula

Kondropatia, ebakuntzarekin (1998an) eta Aldebiko sakroilitisa.

II.-Egoera Juridikoa________________________________________________________________________________________________________

2003an atxilotua. 20 urtera zigortua.

2014ko martxoaren 18an Zaballa espetxerako trasladoa eskatu zuen, familiaren hurbilketa

eta osasun arazoak kontuan hartuta. Urte bereko maiatzaren 15ean espetxeak atzera bota zuen

eskaera. 2015eko maiatzaren 19an ENeko Zaintza Epaitegi Zentralak eskaera bera atzera bota

zuen. Apelazio helegitea ezarri da.








Testuinguru honetan, hauexek dira Garikoitzek igaro dituen espetxeak atxilotua izan zenetik:

Soto del Real (Madril. 2003/12/29), Alcalá-Meco (Madril. 2004/01/17), Almería (2007/05/22).

Garikoitz Arruartek duen gaitzarekin (espondilitisa: endekapenezko gaixotasun erreumatikoa)

eta hain adin goiztiarra izanik (gaixotasunaren arriskua areagotzen duena), espetxea ez da tokirik

egokiena berarentzako. Espetxean egon gabe ere zaila eta neketsua bada ere gaixotasun honi

aurre egitea, zer esanik ez espetxean egonik. Izan ere, espetxearen egiturak eta arautegiak on

baino kalte gehiago egiten dio bere osasun egoeran. Bizkarrezurreko artrosia izanik, okerrera

egingo duena, gainera, Gariren gisako presoei ezartzen dieten espetxe politikak zuzen eragiten

diote osasunean: aldian aldiko espetxe, modulu edo ziega aldaketek, besteak beste, oinaze eta

34

ezintasun larriak eragiten dizkiote. Bertako baldintza higieniko-dietetikoak, gainera, ez dira

egokienak larritasun maila duen gaixotasunari aurre egiteko.

Labur esanda, espetxean egotea guztiz kaltegarria da berarentzako: ezin du endekapenezko

gaixotasunari dagokion tratamendu espezifikoa jaso. Urteak igaro ahala, endekapena areagotzen

joango da, nahi baino maila bizkorragoan. Beraz, aske egon beharko luke lehenbailehen, bere

gaixotasunari dagokion tratamendua berandu baino lehen jaso ahal izateko.

Jagoba CODÓ CALLEJO

-Castelló II (Albocasser-

Donostia (Gipuzkoa). 1964an jaioa.


2011an hasi zen zerbikaletako oinazeekin, eta 2012ko azaroan Espondilitis Ankilosantea, B 27

negatiboa diagnostikatu zioten (2012/11/15eko Donostia Unibertsitate Ospitaleko

Erreumatologia Zerbitzuko txostena). Honetaz gain, pluripatologia koadroa du: Kokapen

bertigoa, tronbosi plexu-eskrotala, esperma-hodietako noduluak, karpo-hezur tunela eskuineko

eskuan, sorbaldetako tendinopatia, talgia eta epikondilitis bialdekoa tentsio-algiak,

hiperkoleslerolemia eta poliartralgiak. Hortz inplanteen kirurgiaren aurrekaria.


2001ean atxilotua. Orokorrean, 22 urteko zigorra.

2010eko hasieran Jagobak konfiantzako mediku batekin urte bereko uztailaren 21ean

espetxez kanpoko tratamendu bat ezartzeko eskaera bideratu zion Espetxe Zaintzarako Epaitegi

Zentralari. 2010Eko ekainaren 10ean EZEZak baztertu zuen eskaera. Apelazio helegitea

aurkeztu zen Entzutegi Nazionaleko Zigor Aretoko 1. Sekzioan. 2011ko martxoaren 11an ENeko

Zigor Aretoak onartu zuen apelazio helegitea. 2011ko maiatzaren 20an Jagobak bere eskaera

onartzea eskatu zion berriro EZEZari.




35





Testuinguru honetan, hauexek dira gaixo honek igaro dituen espetxeak atxilotua izan zenetik:

Soto del Real (M-V) (2001/04/30-2001/06/23), Aranjuez (M-VI) (2001/06/23-2003/08/02),

Daroca (2003/08/02-2011/04/05), Castelló II (2011/04/05), Martutene (2011/07/15-

2015/06/05), Castelló II (2015/06/05)

Duen gaitzarekin (espondilitisa: endekapenezko gaixotasun erreumatikoa), espetxea ez da

tokirik egokiena berarentzako. Espetxean egon gabe ere zaila eta neketsua bada ere gaixotasun

honi aurre egitea, zer esanik ez espetxean egonik. Izan ere, espetxearen egiturak eta arautegiak

on baino kalte gehiago egiten dio bere osasun egoeran. Gaixotasun mota hau -okerrera egingo

duena- eta, gainera, pluripatologia koadroak Jagoba gisako presoei ezartzen dieten espetxe

politikak zuzen eragiten diote osasunean: espetxe, modulu edo ziegako egitura berak oinaze eta

ezintasun larriak eragiten dizkio. Bertako baldintza higieniko-dietetikoak, gainera, ez dira

egokienak larritasun maila duen gaixotasunari aurre egiteko. Egoera honetan, jakina, espetxe

aldaketetan suertatzen diren bidaiak guztiz kaltegarriak izan ohi dira gisa honetako gaixoentzat:

2015eko ekainaren 5ean Martutenetik Castelló IIra burutu zena, kasu.

Labur esanda, espetxean egotea guztiz kaltegarria da berarentzako: ezin du endekapenezko

gaixotasunari dagokion tratamendu espezifikoa jaso. Urteak igaro ahala, endekapena areagotzen

joango da, nahi baino maila bizkorragoan (azkeneko urteko progresio kaltegarria -espetxeko

zerbitzu medikuek baieztatua dagoena- kontuan izanik). Beraz, aske egon beharko luke

lehenbailehen, bere gaixotasunari dagokion tratamendua berandu baino lehen jaso ahal izateko.

Iñaki ETXEBERRIA MARTIN

–Topas (Salamanca)-

Iruñea (Nafarroa). 1964an jaioa.


Eboluzio luzeko Miopia Magnoa izanik, Fresneseko espetxean zegoenean Oftalmologia errebisioa

eskatu zuen. Hitzordurako zenbait atzerapenen ondoren txostena egiten da (2000/11/05), eta

bertan Miopia Magnoa koriorretinitis miopikoarekin diagnostikatzen diote.

Miopia handi honen ondorioz, 2006/03/08an Algecirasko espetxean zegoelarik, Punta de

Europa Ospitaleko Oftalmologia kontsultan Eskuineko Begiko Erretina Hemorragia eta

36

Ikusmenaren zorroztasunaren galera diagnostikatu zioten. Gainera, jarraipena behar duen begi

bereko kristalinoaren subluxazioa du. Ezkerreko begian Afaquia (kristalinoaren absentzia) du,

1992an egindako katarata ebakuntza baten ondorioz. 2010eko urrian, Zuerako (Zaragoza)

espetxean egonik, bi aldeko Glaukoma bat diagnostikatu zioten; honek tratamendua doitzea

eskatzen zuen, oinarrizko erretinako patologiaren larritasuna ez eragiteko.


1996ko otsailaren 12an atxilotua izan zen Frantzian eta bertan espetxeratu zuten. 2001eko

otsailaren 20an estatu espainiarrera estraditatu zuten eta han hainbat sumarioengatik epaitua

izan da.

Kode zaharreko 30 urteko zigorra du. Eta momentuz bere irteera data 2030eko apirilaren

9an finkatua du.

Bere osasun arazoak direla eta kexa eta salaketa ezberdinak sartu dira mediku

asistentzia ezagatik azkenekoa berriki ebatzia izan dena baina guztietan ez dute ondoriorik izan.

2013ko martxoaren 7an Eskaera eta Kexa Espediente bat aurkeztu zuen, 17 hilabeteren buruan

errebisio medikurik egin ez ziotelako. 2014ko uztailean gisa bereko kexa bat aurkeztu zuen, 8

hilabeteren buruan errebisio medikurik izan ez zuelako. Eta 2015ko abuztuaren 2an beste kexa

bat aurkeztu zuen , 9 hilabeteren ondoren errebisio medikurik izan ez zuelako. Ez ohiko

baimenen bat ere eskatu izan da bere herriko mediku espezialistengana hitzordura ekartzeko

baina berdin ukatu diote. Zentzu honetan Iñakik hainbat Kexa eta Eskaera bideratu ditu bai

Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralaera eta baita Entzutegi Nazionaleko Zigor Aretoko Lehen

Sekziora, Nafarroako Osasun Zerbitzuko Oftalmologia kontsultara eramateko eskatzen, baina

behin eta berriz ukatu izan dizkiote hitzordu horietara joateko eskaerak.








Testuinguru honetan, hauexek dira gaixo Iñakik igaro dituen espetxeak presondegian

dagoenetik: Fresnes (EF. 1996/02/16),Chateaudun (EF. 1999/04/21), Fresnes (EF.

2000/09/12), Perpignan (EF. 2000/09/25), Villeneuve les Maguelone (EF. 2000/09/18),

Fresnes (EF. 2001/01/12), Ext (EF. 2001/12/20), Valdemoro (Madril. 2001/02/20), Algeciras-

Botafuego 2002/12/10), Valdemoro (Madril. 2003/11/01, diligentziak), Algeciras-Botafuego

(2002/12/22, itzulera), Valdemoro (Madril. 2003/01/11, diligentziak), Algeciras-Botafuego

(22/12/2003/12/22, itzulera), Puerto I (Cádiz. 2007/08/16), Castelló II-Albocasser

(2009/07/09), Zuera (Zaragoza. 2010/05/?), Topas (Salamanca. 2011/02/01).

Ebaluazio prozeduran izandako atzerapenaz oharturik eta pazientearen ikusmen

zorroztasunaren galera ikusirik, Iruñeko Bideko Amaren Ospitaleko Oftalmologia Zerbitzuak

baloratzea eskatu zen une batean, Osasunbideako espezialistek ikusi ahal izateko. Baina tramite

37

hauek martxan zeudelarik, espetxez aldatzen dute berriro gaixoa (Albocasser-Castellora,

2010eko urrian), eta ez da gauzatzen eskatutako trasladoa. Bitartean, begi barneko tentsioak

gora egin zuen, Glaukomarekin batera, begi kaltearen progresioa eraginez.

Ondorioz, Iñaki Etxeberriak pairatzen duen patologia delikatua da edozein egoeran, baina

zoritxarrez baieztatu da bere egungo bizi baldintzek eta azken espetxe aldaketek beharrezkoa

zuen mediku jarraipena eten dutela. Egoera honek une honetan kezkagarria den begi kaltearen

progresioa eragin du.

Azpimarratu beharra dago berriro ere espetxetik ospitale kontsultarako trasladoen

atzerapenek eragin handia izan dutela bere erretina presioaren handitzean. Eta, aldi berean, bere

ikusmen muga ikusita (denbora laburrean itsu geratzeko arrisku erreala du) Nafarroako

Ospitaleko Oftalmologia Zerbitzuak pertsona honen jarraipen zuzena eskatu izan duen

bakoitzean, ukatu egin zaio pazienteari aurretik prestatuak zeuden hitzorduetara ekartzea.

Nabarmendu beharra dago ere, 2012ko uztaileko oftalmologia kontsultako txostenean ikusmenari

lotutako balioen okerrerako aldaketa biltzen dela eta 2013ko maiatzeko kontsultan okerrerako

joaera baieztatu dela. Halere, kontsultak eta frogak gehiegi luzatzen ari dira denboran eta itsu

geratzearen arriskua inoiz baino argiagoa da. Bere osasun egoera okertzeaz gain, beraz,

asistentzia eza larria eta kaltegarria suertatzen ari da.

Eskuineko begiak subluxatua du kristalinoa, ebakuntza egiteko aukera urriarekin,

miopia handiko pazienteen arrisku kirurgikoa handia delako. Ikusmen zorroztasuna aski apala du.

Ezkerreko begia da gehien zaindu behar dena, ikusmena kontserbatzen duelako oraindik.

Glaukomaren konplikazioak eta erretina hemorragia berri baten arriskuak gaixo hau askatasunean

egotea eskatzen du, espezialistek begi kalteak eskatzen duen arintasun eta jarraipen estuarekin

artatua izan ahal izateko.

Ibon FERNANDEZ IRADI

-Lannemezan-

Lasarte (Gipuzkoa). 1971ean jaioa.


2011ko hasieran gaixotasunaren lehen sintomak pairatzen hasi zen. 2012ko udazkenean aurreko

oinaze sintomen agerraldi larri batzuen ondoren, Toulouseko Purpan Ospitalean hainbat froga

neurologiko egin zioten eta Esklerosi anizkoitza diagnostikatu zioten (Nerbio-Sistema

38

zentralaren gaitz larri degeneratiboa, sendaezin, kroniko eta progresiboa. 2013/01/24an

komunikatutako emaitza). 2013/05/13an hasi zuen tratamendua (Interferon), Aurrekariak:

Balizko Bizkar Lunbarreko Hernia diskala (2011/04/27ko Madrileko 12 de Octubre Ospitaleko

Larrialdietako txostena ). Balizko Mielitis parainfekzioso monofasikoa (2012/03/02ko Madrileko

12 de Octubre Ospitaleko txosten medikua)


2003ko urtarrilaren 4an atxilotua. 30 urtera zigortua.

2013ko uztailaren 16an Paueko Auzitegiak euroagindua onartzen du, baina Estatu

frantsesean bete behar duen zigorra burutu ondoren. 2014ko hasieran, bere osasun egoera dela

eta, zigorraren etena ezartzea eskatu zitzaion epaileari, Koutchner Legearen pean (epaileak

izendatutako bi espezialista ezberdinek presoak pairatzen duen gaixotasuna espetxealdiarekin

egokia den ebaztea) iritzia jasotzea); 2014aren otsailean bi medikuek Aitzolen gaixotasuna ez

dela espetxearekin bateragarria ebatzi zuten; Fiskalak, berriz, zigor etenaren aurka egin zuen.

2014ko ekainaren 20an etenaren alde ebatzi zuen epaileak, baina espetxean jarraitzen du Estatu

frantsesean bizitzeko debekuaren aferak bere alde egiten ez duen bitartean. 2014ko urriaren

25ean Pariseko Dei Auzitegiko epaileak behin betiko epaia 2015eko martxoaren 26a arte

atzeratzea deliberatu zuen. Ordurako, hirugarren azterketa mediku bat eskatuz. Martxoaren

26an, berriz, maiatzaren 7a arte atzeratu zuen deliberoa. 2015eko maiatzaren 7an Ibonen

zigorraren etena baztertu zuen Parisko dei Auzitegiak. 2015eko maiatzaren 12an, Ibonek

helegitea pausatu zuen Kasazio Kortearen aurrean, Frantziako instantzia juridiko gorena,

epaileek legearen arabera jokatu duten baieztatzeaz arduratzen dena.





Eremu honi dagokion tentsioa, espetxearen egitura fisiko zehatza, ziega eta espetxe aldaketa

etengabeak (ezinezkoa egiten dutenak gaixotasunen jarraipen egokia, besteak beste), bakartze

erregimena, ezartzen diren espetxe politika ezberdinak...honek guztiak era negatiboan eragiten

du paziente hauengan.

Testuinguru honetan, hauexek dira gaixo Ibonek igaro dituen espetxeak atxilotua izan

zenetik: Fleury Merogis (2003/12/08), Bois d'Arcy (2006/07/19), Fresnes (2009/02/28),

Lannemezan (2009/03/02), Fresnes (2009/11/03 d), Lannemezan (2009/?), behin behineko

entrega (2010/06/22) Soto del Real, Valdemoro (2010/10/05), Estremera (2012/05/26),

Lannemezan (2012/06/15).

Ibon Fernandez Iradik gaixotasun larri, sendaezin eta hondamen fisiko zein psikologiko larria

sortzen duen gaitz bat pairatzen du. Pazientearen autonomia modu garrantzitsuan mugatzen du,

bai gaitzaren areagotze progresiboarengatik eta baita bere tratamenduak eskatzen duen jarraipen

estuagatik. Eritasun hau ondorio gero eta larriagoak uzten dituen agerraldien bidez garatzen da,

eta berehalako tratamendua eskatzen du. Era berean, era jarraikian jaso beharreko tratamendua

behar du (Interferona normalean), kontrol analitiko estua eskatzen duena bere eraginkortasuna

39

neurtzeko eta odolean albo-ondorio larriak saihesteko.

Agerian da ze garrantzia duen inguru lasai batek gisa honetako eritasunaren kasuan, estres

egoeretatik urrun eta pazientearen bizi kalitatearen ez makurtzea eta agerraldi berriak ez

agertzea ahalbidetuko duen elikadura egokia jasoaz. Behar duen tratamendu medikua osasun

zentro espezializatu batean jaso beharko du, ondorioen jarraipen estua bermatzeko. Aldi berean,

izan lezaken eragin psikologikoa ere baloratu beharko da; pazientearen konfiantzako

profesionalen laguntza eta bere oreka emozionala bermatuko duen inguru egoki bat beharko du.

Gauzak horrela, agerikoa da espetxea, bere egitura fisikoa eta baldintzekin, ez dela tokirik

egokiena gisa honetako gaitz bati aurre egiteko. Tratamendurako asistentzia egokiena jasoko

duen leku batean egon behar du, bere inguru afektiboan txertatua.

Gorka FRAILE ITURRALDE

-Badajoz-

Durango (Bizkaia). 1970ean jaioa.

I.-Osasun egoera: Diagnostikoa____________________________________________________________________________

2015eko martxoaren 25ean, egin zizkioten frogek baieztatu zuten Mingainaren kartzinoma

epidermoideoa duela. 2015eko ekainaren 9an interbentzio kirurgiko bat egin zioten, lesioaren

erresekzioa burutuz.


1998an atxilotua. 30 urtera zigortua dago.

2015ko apirilaren 13an, espetxearen erantzun eza kontuan harturik, Kexa bat aurkeztu

zen Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralean, espetxez kanpoko asistenzia eta apirilaren 23an

Otorrinoaren kontsultara joateko baimena eskatuz. 2015eko ekainaren 10ean 2015eko ekainaren

8ko autoa notifikatzen da, eskaera baztertzen delarik. 2015eko ekainaren 12an Erreforma

helegitea aurkezten da. 2015eko ekainaren bukaeran Espetxe Arautegiko 100. 2 artikulua

indarrean ezartzea eskatu zen.




40





Testuinguru honetan, hauexek dira Gorkak igaro dituen espetxeak presondegian

dagoenetik: Carabanchel (1998/04/11-1998/10/23), Aranjuez (M-VI) (1998/10/23-

1999/07/02), Langraiz (1999/07/02-2001/06/20), Cáceres II (2001/06/20-2006/10/28), Soto

del Real (M-V) (2006/10/28), Valdemoro (M-III), Cáceres II, Badajoz.

Minbizi guztiek bezalaxe, jarraipen estua behar du bai bere egungo egoerari buruzko

garapenari dagokionez eta baita gaitzaren balizko okertzea zaintzeko. Gorkaren kasuan,

espetxeko zerbitzu medikuekin ez du arazorik izan eta frogak nahiko azkar egin dizkiote eta dena

zuzen bideratzen joan dira. Egoeraren larritasuna kontuan hartuz eta gaitza lehenbailehen

kontrolatzeko asmoz, Badajozeko Ospitalean tratamendu kirurjikoa burutzea erabaki zen eta

horrela egin zen. Arazoak ospitalean ingresatu bezain laster suertatu ziren, zaintza poliziaren

aldetik. Ospitaleratu bezain laister eskuburdinez lotua eruki zitzaion une oro, ebakuntza burutu

arte. Gauez behin eta berriz trabatu zitzaion zaintza poliziaren aldetik bere atseden eta loaldia:

mehatxuak, ahotsak, oihuak, kolpeak paretean...Eta polizia ebakuntza-gela bertan sartu zen,

non ebakuntza burutu arte iraun zuen. Zirkunstantzia eta gertakizun hauek guztiak bere preso

egoeragatik suertatu direnez, argi dago espetxean egoteak kalte larria egiten diola bere

gaixotasun egoera larriari. Presondegitik kanpo eta bere ingurune afektibo zein familiarrean

egoteak soilik lagunduko lioke eta bermatuko luke bere osasun egoeraren egonkortasuna.

Aitzol GOGORZA OTAEGI

-Basauri (Bizkaia)-

Orereta (Gipuzkoa). 1975ean jaioa.

I.-Osasun egoera: Diagnostikoa_____________________________________________________

Urte luzeetako eboluzio kronikoa eta ezgaitasunezkoa duen Obsesio Konpultsio Desoreka. Honi

lotutako Desoreka Depresiboa ere badu, autolisi arriskuarekin (bere buruaz beste egiteko ideia) .

Gaixotasun hau ideia zehatz baten buruzko obsesio patologikoa, irrazionala, adierazten du. Ezin

du gainetik kendu obsesio hori, nahiz eta konturatu obsesioa dela. Obsesio hori zalantzan jartzen

duena susmagarri bilakatzen da anitzetan. Askotan, oso gogor egiten zaie egun osoan ideia bat

burutik ezin kentzea kentzea, eta edozein “irtenbide” nahiago dute horrela jarraitzea baino.

41

Sufrimendu handia pairatzen dute mota honetako gaixoek. Gainera, bere inguruak ere oso gaizki

pasa ohi du, ez dakielako nola egin aurre gisa honetako kasu bati. Espetxea gisako toki hertsi

batean are larriagoa bilakatzen du arazoa.

1999an atxilotua izan ondoren, gaixotasuna berpiztu zen eta asistentzia psikiatriko

espezializatua behar izan zuen Poissyko espetxean (Estatu frantsesa). 2011ko ekainean

Madrileko Soto del Real espetxera eraman zuten: tentsio uneak bizi izan zituen bertako

funtzionarioekin eta bakartze erregimenean ezarri zuten. Urte bereko urrian larriagotu egin zen

gaixotasuna, obsesio konpultsio aldi larriekin, eta azaroan suizidioa arriskuarentzako ezartzen

den 24 orduko laguntza protokoloa ezarri zioten. Konfiantzako psikologoaren bisita onartua du.

2012an Basauriko espetxera eraman zuten eta ordutik hona bere egoerak okerrera egin du

etengabe. Krisialdiak bata bestearen ondotik suertatzen ari dira, bere buruaz beste egiteko

saioekin tartekatua, eta aldiro ingresatu behar izaten dute Basurtuko Ospitalean. Eboluzio luze

honen ondorioz, krisialdien arteko tarteak gero eta gehiago murrizten dira eta suspertze maila

gero eta apalagoa da.

Auzitegi-Medikuntzako Euskal Erakundeko txostenaren arabera (2014ko apirilaren

11koa, Aitzolekin egon ondoren egindakoa),diagnostikoa honako hau da: Obsesio-konpulsio

Desoreka. Depresio Desoreka. Suizidioaren arrisku handia. Ondorioz, espetxetik kanpo egotea

tratamenduarentzako lagungarri litzatekeela dio.

Diagnostiko sekundarioa: Birika tronboembolismoa. Birika infartoa.

II.-Egoera juridikoa______________________________________________________________

1999an atxilotua, 10 espetxe urte beteak ditu Estatu frantsesean eta 20 urteko zigorra jaso du

Entzutegi Nazionalean.

Bere osasun egoera dela eta, espetxe gradu aldaketa proposatu izan da (Espetxe

Arautegiko 100.2 art. -espetxeratze arindua ezartzeko) eta Kode Penaleko 80.4 artikulua

(zigorraren etena), baina espetxeko Tratamendu Batzordeak baztertu zuen. 2014ko uztailaren

22an Entzutegi Nazionaleko Zigor Aretoko 1. Arloak Zigorraren etena (KPko 80. art.) ukatu zion

eta 2014ko abuztuan Entzuregi Nzionaleko Zaintza Epaitegi Zentralak ere Espetxe Arautegiko

100.2 artikulua ezartzeari uko egin zion, Espetxeratze arinduaren aukera deuseztatuz.

III.-Espetxearen eragina___________________________________________________________







Testuinguru honetan, hauexek dira Aitzolek igaro dituen espetxeak presondegian

dagoenetik: Fresnes (EF. 1999/12/20), Villepinte (EF. 2000/08/09), La Santé (EF.

2001/04/19), Fresnes (EF. 2002/05/??), Fleury-Merogis (EF. 2002/05/28), Fresnes (EF.

2003/02/12), Moulins-Yzeure, Soto del Real (Madril. 2003/09/15, aldi baterako entrega),

Aranjuez (Madril. 2003/09/30), Fresnes (EF. 2004/02/10), Moulins-Yzeure (2004/03/01),

Poissy (EF.), Soto del Real (Madril. 2004/07/15, aldi baterako entrega)), Poissy (EF.

42

2005/04/25), Soto del Real (Madril. 2011/06/18), Sevilla II (2011/08/23), Basauri

(2012/03/30).

Aitzol Gogorzaren gaixotasunak toki lasai eta egoki bat eskatzen du non bere obsesio

eta antsietateak baretzen joango ziren. Baina bistan da espetxea ez dela tokirik egokiena

berarentzako. Kontuan izanik, gainera, gora behera handiak izaten dituela tarteka, espetxearen

egitura bera eta bere arautegiaren zorroztasuna bere osasunaren kalterako daude zuzenduak.

Izan ere, espetxeko aldian aldiko tentsio eta larritasunezko egoerek (zigorrean oinarritutako

sistemak eraginda) bere obsesio eta antsietatea larritzea baino ez du eragiten. Lotzen badiogu

honi espetxeak presoengan ezarri ohi duen kontrol zorrotz eta itogarria, bere sintomak piztu

egiten dira behin eta berriz. Gainera, 24 orduko zaintza protokoloa ezarria duenez 24 orduz

beste preso batekin egotera behartua dago eta une honetan ez du kiderik bere ondoan,

espetxeak ezarritako preso sozial bat baino. Egoera honek, beraz, are gehiago larritzen du bere

gaixotasuna; inguru afektiboaren bermea funtsezkoa da gisa honetako gaixotasunetan.

Beraz, aske egon beharko luke bere osasun egoerari era eraginkorrean aurre egin ahal

izateko, bere inguru afektiboan txertatua eta bere osasunaren zainketa eta arreta zorrotz baten

pean.

Ibon IPARRAGIRRE BURGOA

-Alcalá-Meco-

Ondarroa (Bizkaia). 1973an jaioa.

I.-Osasun egoera: Diagnostikoa___________________________________________________________________________________________

VIH C-3 estadioko infekzioa, lesio neurologiko garrantzitsuarekin: HIESak eragindako hondamen

neurologikoa: epilepsia aldiak, ikusmen alterazioak, memoria galera, espazio-denbora nozioaren

galera, disfasia. (2011ko urriaren 13ko Neurologia txostena). Beraz, gaixotasun sendaezin eta

itzulezin baten aurrean gaude. Enzefalopatia subakutua. Karga birala (2013/12/02) 8.7400.

Inmunologia balioak (2014/03/19): CD 4: 9.60. CD4 absolutua: 132. Laguntza psikologikoa

behar izaten du.


2010ko urtarrilaren 26an atxilotua. 40 urteko zigorra.

2011ko urriaren 17an Espetxeratze arindua ezarri zion epaileak, espetxeak bere osasun

43

egoera dela eta Espetxe Arautegiko 100.2 artikulua ezartzea ebatzi ondoren. 2014ko martxoaren

7an berriro atxilotu zuten, Auzitegi Gorenak bere zigorra berretsi ondoren. Bere egoera

berrikustearen zain dago, 3. gradua eta espetxeratze arindua berrezartzeko; bitarte honetan,

2014ko apirilaren 22an Navalcarneroko (Madrid-IV) espetxera eraman zuten. 2014ko maiatzean

Ibonek Espetxe Arautegiko 100.2 artikulua berriro indarrean ezartzea eskatzen du. 2014ko

maiatzaren 27an, espetxearen ukapenaren ondoren, Ibonek Kexa bat aurkeztu zuen Espetxe

Zaintzarako Epaitegi Zentralaren aurrean. 2014ko irailaren 29an EZEZak Ibonen kexa baztertu

zuen. 2014ko urriaren 2an ebazpen honen kontrako Erreforma errekurtsoa aurkeztu zen.

2015eko uztailaren 6an EZEZak Erreforma errekurtsoa baztertu egin zuen. 2015eko uztailaren

15ean Apelazio errekurtsoa aurkeztu zen. 2015eko irailaren 17an Apelazio errekurtsoa baztertu

egin dela jakinarazi zitzaion familiari. 2015eko urriaren 20an epaiketa gurutzatu bat izan zuen

Basaurin 2014ko apirilean Ibon jipoitu zuen preso sozial batekin. Azken hau aurkeztu ez zenez,

kargurik gabe geratu zen.








Testuinguru honetan, hauexek dira Ibonek igaro dituen espetxeak 2010ko urtarriletik

2011ko urria arte: Soto del Real (Madril. 2010/01/31), Sevilla II (2010/03), Valdemoro-Sevilla

II, Sevilla II-Valdemoro epaiketetarako (2010 eta 2011 artean) eta Basauri (2011/08/26). Gaur

egun: Basauri (2014/03/07), Navalcarnero (2014/04/23).

Ibon Iparragirreren gaixotasunaren berezitasunak (HIESA) toki egoki bat eskatzen du non

infekzioaren ondorioak bere osasunaren egoera okerrera egiten saihestuko duen, baina bistan da

espetxea ez dela tokirik egokiena berarentzako. Bere inguruaren higiene eta garbitasun maila

ezinbestekoa da bere bizitza arriskuan jarriko duen kutsadura arriskua saihesteko. Bere

gaixotasun sendaezinaren larritasuna ikusirik, espetxean errekurtso urriak ditu gaixotasunari

aurre egiteko eta gisa honetako gaixotasun infekziosoak behar duen ingurua ez dago inolaz ere

bermatua egun dagoen lekuan. Arriskua, gainera, bere burua ukitzeaz gain bere ingurua ere

larriki uki eta kutsa dezake. Espetxeratu duten azken aldi honetan, gainera, ikusmena mugatzeaz

gain bere disfuntzio kognitiboak larriagotu dira, baita pentsamenduaren nahasmena eta

jokabidearen alterazioa. Baina azpimarratu beharra dagoena da heriotza arrisku erreala edo

horretarainoko larritze etengabea. Kontuan izan behar da ere bere inguru afektiboaren eragina.

Izan ere, Ibonek aukera izan du azken bi urte eta erdi hauetan bere 3 urteko alabarekin egoteko

eta kaltegarria litzateke bientzako orain arteko harreman afektibo hurbila bertan behera uztea;

osasun eta harreman afektibo mailan Ibonen kasuan eta harreman afektiboaren mailan alabaren

kasuan. Ondorioz, guztiz beharrezkoa da bere egoeraren larritasunaz jabetzea eta bere azken

espetxeratze aurreko egoera berera itzultzea.

44

Jose Ramon LOPEZ DE ABETXUKO LIKINIANO

-Villabona (Asturias)-

Gasteiz (Araba). 1949an jaioa.


2009ko apirilean ospitalean ingresatu zuten, pairatzen duen Bradikardia sintomatikoa (bihotz

taupada mantsoegiak) tratatzeko. 20011ko abuztuaren 4an Oviedoko Ospitalean ingresatu zuten

berriz; 27 egun egiten zituen bertan, Kateterismoa egiten zioten. 2014ko irailaren 19an

taupada markagailu bat ezarri zioten. Diagnostiko sekundarioa: Prostatako adenoma.

Zerbikoartrosia: Zerbikalgia. Bialdeko koxartrosia ( Ezker aldakako artrosia 2002tik). Koxalgia.


1989an atxilotua. 30 urtera zigortua dago.

2014ko martxoaren 14an Zaballa espetxerako trasladoa eskatu zion Zuzendaritza

Zentroari, eta Espetxe Arautegiko art. 100.2 artikulua indarrean ezartzea (espetxeratze

arindua). El 23 de abril de 2014ko apirilaren 23an Villabonako Tratamendu Juntak baztertu zuen

eskaera eta gradu eta espetxe berean mantentzea erabaki zuen. 2014ko azaroaren 20an Kexa

aurkeztu zen Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralaren aurrean, trasladoaren ukapenarengatik.

2015ko martxoaren 26an EZEZak helegitea baztertu egin zuen.








Testuinguru honetan, hauexek dira Jose Ramonek igaro dituen espetxeak presondegian

dagoenetik: Estatu frantseseko espetxeak (1989-1993), Carabanchel (Madril.1993/07/13),

Valdemoro (Madril. 08/31), Valdemoro (Madrid. 1994/10, diligentziak), Valdemoro (Madril.

1995/06/06, diligentziak), Valdemoro (Madril. 1996/01/18, diligentziak), Valdemoro (Madril.

1996/05/18, diligentziak), Valdemoro (Madril. 1998/02/27, diligentziak), Valdemoro (Madril.

45

1998/05/??, diligentziak), Valdemoro (Madril. 1998/06/25, diligentziak.), Valdemoro

(Madril.1998/08/13, diligentziak), Valdemoro (Madril. 1999/04/23, diligentziak), Valdemoro

(Madril. 2001/01/26, diligentziak), Alcazar de San Juan (Ciudad Real. 2001/??/??), Valdemoro

(Madril. 2006/05/25 d), Alcazar de San Juan (Ciudad Real. 2006/06/13), Villabona (Asturies.

2008/11/?).

Jose Ramon Lopez de Abetxuko, azken hilabeteotan arritmia kardiakoa eta fibrilazio

aurikularra azaltzen zuenez, irrati-frekuentzia bidez interbenitu zuten 2011ko abuztuan, bihotz

ablazio bat egiteko.

Interbentzioa egokia izan da orain arte, erritmo sinusala hartu duelako berriro eta

antiagregante tratamendua ezarri diotelako. Hala ere, arrisku tronbogenikoa eragin lezaken

arritmia errepikatzearen arriskua dago, ACV, Miokardio Bihotzekoa edo tronboflebitis

periferikoa sortuz. Beraz, bere funtzio kardiakoarentzako funtsezkoak diren kontrolekin jarraitu

behar du, estresa sortzen duen giroak saihestu eta bizi mota bihotz-osasuntsu bat eraman behar

du, zaila egingo zaiona espetxean jarraituz gero.

Ildo honetan, esan beharrik ez dago gisa honetako gaixo batentzako guztiz kaltegarriak direla

esfortzu latzak eta zamak; are gehiago, kasu honetan gertatzen den bezala, aldakako artrosia

gehitzen bazaio. Alabaina, gaixo honi behin baino gehiago behartu zaio espetxe zein modulu edo

ziega aldaketak egitera, bere gauzen zama garraiatu behar izan duelarik.

Jesus Mª MARTIN HERNANDO

-Zaballa-

Basauri (Bizkaia). 1962an jaioa.


Eskizofrenia paranoidea eta Antsietate Nahasmendu orokortua ( 2012ko uztailaren 12ko

psikologia-psikiatriako eta 2013ko azaroaren 19ko Araba Unibertsitate Ospitaleko Psikiatria

Zerbitzuko txostena). Hasiera faseko Nahasmendu Kognitiboa (2012ko aprilaren 4ko Donostia

Unibertsitate Ospitaleko Barne Medikuntzako txostena). 2010/09/23an, bakartze erregimena

eta egoera oso bortitzak urte luzez pairatu ondoren, zainak mozten saiatu zen. Hori dela eta,

Laguntza protokoloa (bere buruaz beste egiteko arriskua dutenei ezartzen zaiena, eguneko 24

orduak lagun baten zaintza pean egon behar direlarik) ezarria du. Paranoia larriak izan ditu,

ahotsak entzuten aldiro eta zentzurik gabeko solasaldiak egiten ditu maiz, ezin du bere burua

kontzentratu. Bere egoera dela eta, onartua du konfiantzako psikologoaren bisita. Azken aldi

honetan okerrera egin du, gaixotasun berezko eboluzioagatik eta medikazioa ez diotelako

46

egokitu, besteak beste. Bere egoeraren bilakaeraren ondorioz, 2013ko azaroan Araba

Unibertsitate Ospitaleko Psikiatria Zerbitzuan ingresatu behar izan zuten, ikerketa froga berriak

egiteko. Ezin du bakartua egon, nahasmena okertzen zaiolako. Medikatua dago.

Diagnostiko sekundarioa: Aorta Gutxiegitasun moderatua.


2002an atxilotua, 8 urte egin zituen atxilotua Estatu frantsesean, erabat bakartua. Ondoren,

2010ean Madrileko Soto del Realeko espetxera eraman zuten. Prebentiboa da oraindik.

Bere osasun egoera larri eta sendaezina dela eta, 2011ko azaroan Behin-behineko

askatasunean ezartzea eskatu zion hiru prozeduretan bere auzia daraman Entzutegi Nazionaleko

Zigor Aretoari, baina 2012ko urtarrila eta otsaila artean 3 eskaerak ukatu zizkioten.Errekurritu

egin zen. 2014ko otsailean Espetxe Arautegiko 86.4 artikuluaren araberako 100.2 artikuluaren

ezarpena (espetxe arindua bere etxean, kontrol telematikoarekin) eskatu zion Espetxe

Instituzioetako Idazkaritza Gorenari. 2014ko apirilean eskaera ukatu zioten. 2014Ko

maiatzaren 22an 100.2 artikuluaren ezarpenari buruzko Eskaera eta Kexa aurkeztu zuen Espetxe

Zaintzarako Epaitegi Zentralaren aurrean. 2014ko azaroaren 27an EZEZak baztertu egin zuen

eskaera. Erreforma helegitea aurkeztu zen, baina 2015eko martxoaren 9an baztertu egin zuen

EZEZak. Se Erreforman errekurritu zen eta 2015eko martxoaren 9an EZEZak baztertu egin

zuen helegitea. 2015eko martxoaren 17an Apelazio helegitea aurkeztu zen eta 2015eko

ekainaren 23an Entzutegi Nazionaleko Zigor Aretoko Lehen Sekzioak baztertu egin zuen

helegitea.








Testuinguru honetan, hauexek dira Jesus Mª Martinek igaro dituen espetxeak espetxean

dagoenetik: La Santé (EF. 2002/02/04), Bois d'Arcy (EF 2002/02/07), Osny (EF), La Santé

(EF. 2005/02/23) Fresnes (EF. 2006/03/08), Les Beaumettes (EF. 2006/03/10), Tarascon (EF.

2006/03/29), Aix Luynes (EF. 2010/04/24), Soto del Real (Madril. 2010/10/29), Basauri

(Bizkaia. 2011/10/10), Langraiz (Araba. 2011/11/18), Zaballa (Araba. 2011/12/12).

Kasu honetan espetxeak, eta zehazki isolamendu edo bakartzeak, eragin zuzena du bere

osasunean. Izan ere, pertsona hau ia 8 urtez erabat bakartua egon da espetxean, eta egoera

honek eragin dio egungo gaixotasuna. Bakartze luzeak fobia, paranoia eta antsietatea gisako

sintomak eragiten ditu; eta bere kasuan, gainera, delirio koadro baten ondoren bere buruaz beste

egiteko saiakeran gauzatu da ondorioa. Gainera, espetxearen aldetik jaso izan duen eta jasotzen

duen jarrera bortitzak are gehiago eragiten du bere osasun mentalean. Izan ere, oso jarrera

gogorra jaso izan du espetxearen aldetik ia espetxeratu bezain laster: bakartua aldi oro, espetxe

edo epaitegirako trasladoak oso egoera gogorretan, baimenen ukatze edo atzeratze sistematikoa

(lagunen bisitak, psikologoaren bisitaren baimena...), etab. Azpimarratzekoa da, zentzu honetan,

47

espetxe arduradunek berarekin izan duten jarrera; adibidez, bere borondatearen aurka bakartu

izan dute erizaindegian, bere animo egoerarentzako guztiz kaltegarria izan arren.

Gainera, ez dira kontuan hartzen askotan bere konfiantzako mediku eta psikologoaren

gomendioak medikazioa aldatzeko tenorean, eta bere osasun egoerak okerrera egin izan du

horrelakoetan. Pertsona honek, beraz, ezin du bakartua egon espetxean, egoera hau izan delako

egungo gaixotasuna eragin duena. Horren froga dugu azken 2 urtetik hona laguntza

Protokoloaren pean dagoela, bere buruaz beste egiteko arrisku errealean dagoelako. Espetxean

egonik, arrisku erreala dago bakartua edo inguruko kideengandik urrundua izateko, gertatu izan

den bezala. Honen guztiaren ondorioz, bere nahaste kognitiboa larrituz doa. Ondorioz, aske

egon beharko luke, hain kaltegarri suertatu zakion espetxe sistematik at, osasun arreta zorrotz

baten pean eta bere inguru afektiboak zainduta.

4.-ONDORIOAK, BEHARRAK

Gure ustez, eta lan honetan aditzera eman dugun bezala, bi faktore daude presoen osasunean

nagusiki eragiten dutenak. Alde batetik, eta nagusia, euskal preso politikoei ezartzen zaien

espetxe politika berezitua. Politika honek preso gaixo zein osasuntsuei zuzenean eragiten die.

Eta bigarren faktorea, espetxeetako osasun sistema bera. Kasu honetan, espetxeak instituzio

gisa zein osasun arloko profesionalen hutsek eta jarrera pertsonal desegokiek modu negatiboan

eragiten dute askotan eta ez dute presoaren osasuna bermatzen.

Espetxe politikari dagokionez, lan honetan ikusi den bezala, kolektibo honi ezartzen

zaizkion baldintza berezituak dira gehien eragiten dutenak osasunarengan. Izan ere, bakartze

aldien luzatzeak, adibidez, espetxe arautegiko epeak apurtuz, zuzenean eragiten du

pertsonarengan: ezegonkortasun mentala, ezinegona, nahasteak, harremanetarako

gaitasuna....Espetxealdiaren luzatzeak, ustekabean suertatzen denean batez ere, erabat hondatu

dezake pertsona baten oreka pertsonala.

Gauza bera esan daiteke kolektibo honi ezartzen zaion tentsio politika berezituari dagokionez;

edo eta sakabanaketa politika ezartzen zaionean, bere harreman mundua etetea bilatzen duena.

Berebiziko garrantzia du baita ere segurtasun neurriak lehenestea presoaren osasun

eskubidearen gainetik. Eta,nola ez, presoaren eskubidea den konfiantzazko osasun arloko

profesionalen bisiten ukazioak izugarrizko eragin negatiboa dauka: preso gaixoaren mesfidantza

eta ezegonkortasuna eragiten dute gisa honetako gertakizunek. Ildo berean koka dezakegu

asistentzia psikologikoa burutzeko orduan suertatzen diren trabak eta ukazioak:

konfidentzialtasuna eskubidearen urratzea, bisiten debekua...Honek guztiak ez du ezertan

laguntzen presoen osasunean; are gehiago, modu negatiboan eragiten dute presoen osasuna

bermatu beharrean.

Argiak dira politika honen ondorio zuzenak ere. Dramatikoenak, espetxean hildakoen

zerrenda, adibidez, espetxeko utzikeriak eraginda kasu batzuetan, edo eta gaur egun gaixo larri

daudenen zerrenda, edo bere muturreko osasun egoeragatik kanpoan dauden arren espetxearen

menpe daudenak, beren osasunean batere laguntzen ez dien murrizpen eta kontrol neurriekin;

edo mediku kontsulta ezinbestekoak bertan behera utzi behar dituztenen kasuak, indar polizialen

etengabeko traben eta mehatxuengatik ... Beraz, garbi dago espetxe politika hau aldatu ezean,

48

egoera hauek jarraituko dutela, osasun bermeen gabezi larri honek jarraituko duela.

Baina, espetxe politika zehatz hauetaz gain, espetxearen osasun sistema bera da askotan

egoera negatibo honen iturri. Sendagileak berak espetxe funtzionario izateak, espetxe arauak

presoaren osasun beharraren gainetik ezartzea ekartzen du behin baino gehiagotan. Honetaz

gain, osasun arloko profesionalen presoekiko jarrera desegokiek, preso gaixoen ezintasun eta

uzte sentsazioa areagotzen dute; are gehiago, konfiantzako profesionalen asistentzia ukatu edo

trabatzen zaienean.

ONDORIOZ, egin dugun diagnostikoak tratamendu berezitu bat eskatzen du kasu honetan,

hurrengo puntuetan azaltzen duguna. Preso kolektibo honi ezartzen zaion espetxe politika bertan

behera utzi beharra dago presoen osasuna behar bezala zaindua eta bermatua izan dadin. Osasun

eskubideak bestelako neurrien gainetik egon behar du beti eta honela zehaztuko dugu eskubide

hau:

1.-Segurtasun neurriek edo arautegi zehatzak sekula ezin dute baldintzatu presoaren osasun

asistentzia.

2.-Edozein presok eskubide osoa du bere konfiantzako osasun arloko asistentzia zuzena

jasotzeko, bai bisita profesionalaren bidez bai bere iritziz egokienak diren metodoen bidez. Aldi

berean, espetxeko osasun zerbitzuek harreman naturala izan beharko lukete espetxez kanpoko

profesionalekin, gaixoaren osasun asistentzia bermatze bidean.

3.-Espetxeak berak zaindu beharko luke preso gaixoen asistentzia osoki berma dadin. Horrela,

preso gaixoen osasun egoeraren okertzea ahalbidetuko lukeen egoera edo baldintza oro bertan

behera utzi beharko luke (bakartze zigorrak, bizitza erregimen neurri zorrotzak, traslado

bortitzak edo jarrera behartuetan, intimitate eta konfidentzialtasuna eskubideak urratzen dituen

jarrerak...).

Gure urteetako esperientziak gauza anitz erakutsi digu landu dugun gai honen inguruan,

eta horietako bat honako hau da: adi egon beharra dagoela aldi oro, aztertu dugun gisako

instituzio hertsietako osasun arloko bermeak benetan gauzatzen diren ikusteko. Beharrezkoa

dugu horretarako osasun arloan diharduten antolakunde guztien inplikazioa eta laguntza, espetxe

munduak ere jendartea bera ukitzen duelako. Espetxe sistemaz arduratzen ez den jendartea ez

da osasuntsu izanen sekula. Beraz, esan bezala, bai antolakunde bai norberaren inplikazio

pertsonala ezinbestekoa ikusten dugu denon artean osatu eta hobetu nahi dugun jendarteak

aurrera egin dezan.

49

ERANSKINAK

ERANSKINA I………………………………………………………….........……….. 1

ERANSKINA II…………………………………………………………………......... 5

ERANSKINA III……………………………………………………………….......... 20

ERANSKINA IV……………………………………………………………….......... 27

ERANSKINA I

1.-Espainiako legedi eta arautegiak.

-Espainiako Konstituzioan biltzen dena: 43. 1 artikuluan osasunaren babeserako eskubidea biltzen

da

--Espainiako Kode Penalean biltzen dena:

80. artikulua:4.“Los Jueces y Tribunales sentenciadores podrán otorgar la suspensión de cualquier pena impuesta

sin sujeción a requisito alguno en el caso de que el penado está aquejado de una enfermedad muy

grave con padecimientos incurables, salvo que en el momento de la comisión del delito tuviera ya

otra pena suspendida por el mismo motivo”.

92. artikulua:“No obstante lo dispuesto en los artículos anteriores, los sentenciados que hubieran cumplido la

edad de setenta años, o la cumplan durante la extinción de la condena, y reunan los requisitos

establecidos, excepto el haber extinguido las tres cuartas partes de aquella, o, en su caso, las dos

terceras partes podrán obtener la concesión de libertad condicional.

El mismo criterio se aplicará cuando, según informe médico, se trate de enfermos muy graves con

padecimientos incurables”.

-“Ley Orgánica General Penitenciaria” delakoan osasun arloarekin lotutako zenbait artikulu:

36. artikulua:

1. “En cada centro existirá al menos un Médico general con conocimientos psiquiátricos, encargado

de cuidar de la salud física y mental de los internos y de vigilar las condiciones de higiene y

salubridad en el establecimiento...”

37. artikulua:

Para la prestación de la asistencia sanitaria todos los establecimientos estarán dotados: a) de una

enfermería, que contará con un número suficiente de camas y estrá provista del material clínico,

1

instrumental adecuado y productos farmaceúticos básicos para curas de urgencia e intervenciones

dentales...

-Espainiako “Reglamento Penitenciario ”ko hainbat artikulu:

86.4 artikulua: “En general, el tiempo mínimo de permanencia en el Centro será de ocho horas diarias,

debiendo pernoctarse en el establecimiento, salvo cuando, de modo voluntario, el interno

acepte el control de su presencia fuera del Centro mediante dispositivos telemáticos

adecuados proporcionados por la Administración Penitenciaria u otros organismos de

control suficiente, en cuyo caso solo tendrán

que permanecer en el establecimiento durante el tiempo fijado en su programa de

tratamiento para la realización de actividades de tratamiento, entrevistas y controles

presenciales.”

100.2 artikulua:“No obstante, con el fin de hacer el sistema más flexible, el Equipo Técnico podrá

proponer a la Junta de Tratamiento que, respecto de cada penado, se adopte un modelo

de ejecución en el que puedan combinarse aspectos característicos de cada uno de

los grados, siempre y cuando dicha medida se fundamente en un programa específico

de tratamiento que de otra forma no pueda ser ejecutado. Esta medida excepcional

necesitará de la ulterior aprobación del Juez de Vigilancia correspondiente, sin perjuicio de

su inmediata ejecutividad.”

104 artikulua:4.”Los penados enfermos nuy graves con padecimientos incurables, según informe médico, con

independencia de las variables intervenientes en el proceso de clasificación, podrán ser clasificados

en tercer grado por razones humanitarias y de dignidad personal, atendiendo a la dificultad para

delinquir y su escasa peligrosidad”.

196. artikulua:2. “Igual sistema se seguirá cuando, según informe médico, se trate de enfermos muy graves con

padecimientos incurables. Cuando los servicios médicos del centro consideren que concurren las

condiciones para la concesión de la libertad condicional por esta vcausa lo pondrán en

conocimiento de la Junta de Tratamiento, mediante la elaboración del oportuno informe médico”.

Eta orriko azpiko aldeko aipamena: “...La puesta en libertad condicional de quienes padezcan una

enfermedad muy grave y además incurable tiene su fundamento en el riesgo cierto que para su vida

y su integridad física, su salud en suma pueda suponer la permanencia en el recinto penitenciario.

Por consiguiente, no exige la existencia de un peligro inmidnente o inmediato ni tampoco significa

que cualquier dolencia irreversible provoque el paso al tercer grado penitenciario, si no se dieren las

otras circunstancias antes indicadas además de las previstas en el Código Penal, entre ellas, como

aquí ocurre, la menos posiblidad de los así libertos por su misma capacidad disminuida”.

200. artikulua:2.“El seguimiento y control de los liberados condicionales, hasta el cumplimiento total de la

condena o, en su caso, hasta la revocación de la libertad consicional, se efectuará por los servicios

sociales penitenciarios del Centro al que hayan sido adscritos, con arreglo a las directrices marcadas

por la Junta de Tratamiento correspondiente”.

2

207 artikulua: 1. “La asistencia sanitaria tendrá carácter integral y estará orientada tanto a la prevención como a la

curación y rehabilitación”

208. artikulua:1.“A todos los internos sin excepción se les garantizará una atención médico sanitaria equivalente a

la dispensada al conjunto de la población.”

212. artikulua:3. Los internos podrán solicitar a su costa servicios médicos privados de profesionales ajenos a

Instituciones Penitenciarias. La solicitud será aprobada por el Centro Directivo, salvo cuando

razones de seguridad aconsejen limitar este derecho”.

2.- Kode Deontologikoak

2.1.- Psikologoak

4.artikulua: “El/la psicólogo/a rechazará toda clase de impedimentos o trabas a su independencia profesional y

al legçitimo ejercicio de su profesión, dentro del marco de derechos y deberes que traza el Código

Deontológico”.

8.artikulua:“Todo psicólogo/a debe informar, al menos a los organismos colegiales, acerca de las violaciones de

los derechos humanos, malos tratos o condiciones de reclusión crueles, inhumanas o degradantes de

que sea víctima cualquier persona y de los que tuviere conocimiento en el ejercicio de su profesión”

16.artikulua: “Los deberes y derechos de la profesión de Psicólogo se constituyen a partit de un principio de

independencia y autonomía profesional, cualquiera que sea la posición jerátquica que en una

determinada organización ocupe respecto a otros profesionales y autoridades superiores”.

23. artikukua:“El ejercicio de la psicología se basa en el derecho y en el deber de un respeto recíproco entre el/la

Psicólogo/a y otras profesiones, especialmente las de aquellos que están más cercanos en sus

distintas áreas de actividad”.

27. artikulua:“Por ninguna razón se restringirá la libertad de abandonar la intervención y acudir a otro psicólogo

o profesional; antes bien, se favorecerá al máximo la capacidad de decisión bien informada del

cliente. El/la Psicólogo/a puede negarse a simultanear su intervención con otra diferente realizada

por otro profesional”

30. artikulua:“El/la Psicólogo/a no se inmiscuirá en las diversas intervenciones iniciadas por otros psicólogos”

39. artikulua:“En el el ejercicio de su profesión, el/la Psicólogo/a mostrará un respeto escrupuloso del derecho de

sucliente a la propia indimidad. Unicamente recabará la información estrictamente necesaria para el

3

desempeño de las tareas para las que ha sido requerido, y siempre con la autorización drl cliente”.

40. artikulua:“Toda información que el/la psicólogo/a recoge en el ejercicio de su profesión, sea en

manifestaciones verbales expresas de sus clientes, sea en datos psicotécnicos o en otras

observaciones profesionales practicadas, está sujeta a un deber y a un derecho de segreto

profesional, del que sólo podría ser eximido por el consentimiento expreso del cliente. El/la

psicólogo/a velará porque sus eventuales colaboradores se atengan a este secreto profesional”.

41. artikulua: “Cuando la evaluación o intervención psicológicase produce a petición del propio sujeto de quien

el/la psicólogo/a obtiene información, ésta sólo puede comunicarse a terceras personas, con expresa

autorización previa del interesado y dentro de los límites de esa autorización”.

47. artikulua:“Para la presencia, manifiesta o reservada de terceras personas, innecesarias para el acto

profesional, tales como alumnos en prácticas o profesionales en fromación, se requiere el previo

consentimiento del cliente”.

63. artikulua:“El Colegio Oficial de Psicólogos, garantiza la defensa de aquellos colegiados que se vean atacados

o amenazados por el ejercicio de actos profesionales, legítimamente realizados dentro del marco de

derechos y deberes delpresente Código, defendiendo en particular el secreto profesional y la

dignidad e indenpendencia del Psicólogo”.

64. artikulua: “El Colegio Oficial de Psicólogos tratará de que las normas de este Código Deontológico que

representan un compromiso formal de las instituciones colegiales y de la profesión ante la sociedad

española, en la medida en que la sociedad misma las valore como esenciales para el ejercicio de una

profesión de alto significado humano y social, pasen a formar parte del ordenamiento jurídico

garantizado por los Poderes públicos”.

2.2.- Medikuak:

33 artikulua:“El ejercicio de la Medicina en equipo no debe dar lugar a excesos de actuaciones médicas. Sin

perjuicio de las posibles responsabilidades subsidiarias, la responsabilidad deontológica del médico

no desaparece ni se diluye por el hecho de trabajar en equipo.

La jerarquía dentro del equipo asistencial deberá ser respetada, pero nunca podrá constituir

un instrumento de dominio o exaltación personal. Quien ostente la dirección del grupo cuidará de

que exista un ambiente de exigencia ética y de tolerancia para la diversidad de opiniones

profesionales. Y aceptará la abstención de actuar cuando alguno de sus componentes oponga una

objeción razonada de ciencia o de conciencia.Los Colegios no autorizarán la constitución de grupos

profesionales en los que pudiera darse la explotación de alguno de sus miembros por parte de

otros”.

4

XV.kapitulua. TORTURA eta pertsonekiko irainen inguruan :

60 artikulua:“El médico, en su práctica profesional, jamás debe participar, secundar o admitir actos de tortura o

de malos tratos, cualesquiera que sean los argumentos invocados para ello. Está obligado, por el

contrarío, a denunciarlos, a la autoridad competente.

El médico no participará en ninguna actividad que signifique una manipulación de la conciencia, al

margen de cuales sean los cargos atribuidos a la víctima y sus motivos o creencias”.

“El médico que conociere que cualquier persona y, más aún si es menor o incapacitado, para cuya

atención ha sido requerido, es objeto de malos tratos deberá poner los medios necesarios para

protegerlo, poniéndolo en conocimiento de la autoridad competente”.

XVII kapitulua. MEDIKU PERITUEN inguruan:

.62 artikulua.“Si en el curso de su actuación el médico perito descubriera algún hecho o circunstancia que

conlleve un riesgo importante para la vida o salud del paciente o de terceros deberá comunicarlo en

primer lugar al interesado y eventualmente a la autoridad que corresponda".

ERANSKINA II

1.- Traslado burutugabeak :

Egun espetxeratze arinduan dagoen preso gaixo larria

Epailearen autoaren aginduaz, 2008ko irailaren 4an Euskal Herrian egon beharko zuen, Donostia

Ospitaleko Oftalmologia kontsultarako (Kataratak) Ez zuten ekarri data horretan. Kontsulta

14ra atzeratu zen eta epaileak trasladoa burutzea agindu zuen, baina ez dute ekarri “traslado

prestatzeko astirik izan ez zutelako”.

2009Ko urtarrilaren 16an kontsulta zuen Donostia Ospitalean, baina ez zuten eraman.

Iñaki Etxeberria Martin, preso gaixo larria.- Topaseko (Salamanca) espetxean egun.

2.000. urtetik hona ikusmen arazoak izan ditu. 2000. urtean Miopia Magnoa eta koriorretinitisadiagnostikatu zioten Fresnesen eta 2006ko martxoan ikusmen zorroztasunaren gutxiegitasunlarria gehitzen zaio. Gainera, erretinako hemorragia ere diagnostikatu diote. Iruñeko BidekoAma Birjinaren Ospitaleko Oftalmologia Zerbitzuan ikusteko prest daude Osasunbidea-ko

espezialistak. Oraindik ez da erantzunik iritsi.

Jesús Mª Mendinueta Flores, preso gaixo larria.- Aske egun

Atxiloketa unetik arazoekin ibili izan da. Atxiloketa unean bizkarrezur dortsal eta lunbarrean hiru

bala inpaktu izan zituen. Ondoren, 1993tik aurrera min eta parestesiak jasaten ditu. 1997/01/02an

5

L5-S1 tarteko Hernia Diskala diagnostikatzen diote. Tratamendu kirurgikoarena aipatzen da. Urte

bereko abenduan eskuinaldeko Hernia Inginala eta ezkerraldekoaren zantzuak diagnostikatzen

dizkiote eta tratamendu kirurgikoa aholkatzen dute. Beraz, eta ikusirik Nafarroako OspitalekoKirurgia Zerbitzuko zerbitzuburua prest dagoela bere jarraipena egiteko eta tratamendua

ezartzeko, 98/07/12an Iruñeko espetxera eramatea eskatzen die Malagako Espetxe ZaintzarakoEpaileari eta DGIP-ri. 99/05/14an epaileak uko egiten dio eskaerari. Bitartean, egoerak okerrera

egiten du: 2000ko otsaila eta azaroko azterketek endeka-aldaketak azaltzen dituzte. Gauzak

horrela, Nafarroako Ospitaleko Neurokirurgia Zerbitzua prest agertzen da jarraipena egin etatratamendua ezartzeko. Ondorioz, Iruñera eramateko eskatzen da berriro. 03/08/28anEntzutegi Nazionaleko EZE-Zentralak uko egiten dio konfiantzako medikuak ikusteari.Ondorioz, espetxeak ez du baimentzen bisita. 2004eko maiatzean endeka-aldaketa gehiagoazaltzen dira eta 2005eko martxotik aurrera oinazeak orokortzen eta ahulezia handitzen doaz.

Helegite berri bat pausatzen da konfiantzazko medikuak ikusteko. Gainera, 05/05/31an aldibaterako trasladoa eskatzen da, Osasunbidea-ko Traumatologia Zerbitzuak ikusi ahal izateko.

05/09/26an du hitzordua, baina kontsulta ez da gauzatzen Málagan jarraitzen duelako oraindik.

06/01/16an beste traslado bat eskatzea planteatzen da, irailean gauzatu ahal izateko kontsulta.

2007/05/07: Kontsulta eskatua zuen Ubarmingo klinikan (Iruñea), baina ez dute ekartzen.

Egun aske dagoen preso gaixoa .

Artikulazio arazo larriak zituen. Aldaka baten ebakuntzaren beharra bazuen ere, 2010ean 9 aldizukatu zioten trasladoa Burgoseko espetxetik Euskal Herrira, Donostia Ospitaleko Traumatologia

Departamenduan kontsulta jasotzeko.

Egun aske dagoen presoa

Adenoma bat du ezkerraldeko suprarrenalean. 2 aldiz ukatu diote Donostiarako trasladoa,

Donostia Ospitaleko Urologia Departamenduko kontsultarako: 2010eko abuztuaren 6an eta2011ko urtarrilaren 12an.

Zuerako espetxean egun dagoen preso gaixoa.

Prostatitisa. Galdakaoko Ospitaleko Urologia Departamenduan 2011ko maiatzaren 20an zuen

kontsultarako trasladoaren baimena ukatu zioten..

Ibon Iparragirre Burgoa. Preso gaixo larria. Alcala Mecon egun, 2011ko urriko 17tik 2014ko

martxoaren 7a arte espetxeratze arinduan egon ondoren.

HIESA. Birritan ukatu zioten, “segurtasun arrazoiengatik”, Donostia Ospitaleko Barne Medikuntza

Zerbitzuko kontsultara joatea: 2011ko ekainaren 23an eta uztailaren 20an.

Egun Puerto Ieko (Cádiz) espetxean dagoen presoa

Hernia diskal estrusoa Z5-Z6 mailan, Mielopatiarekin. Arriskuaren egoeraz jabetua, eta lesioa

aurrera doala aztertu ondoren, 2012ko azaroaren erdialdera Gurutzetako Ospitalera (Barakaldo)

eramatea eskatzen du, kontsulta eta kirurgia interbentzioa egiteko.

Abenduaren 7an ez dutela eramango baieztatzen da, zaintza epailearen ebazpenak horrela

aginduta.

6

Ventura Tomé Queiruga. Egun zigorra etenda dagoen preso gaixo larri ohia.

Birika eta prostatako minbizia pairatzen ditu. 2013ko abuztuaren 8an SGIPek (Secretaría

General de Instituciones Penitenciarias) Nafarroako Ospitale Probintzialeko kontsultarakotrasladoa ukatu zion. 2013ko azaroaren 28an hitzordua zuen Nafarroako Ospitale

Probintzialeko Onkologia Zerbitzuan, baina ez zuten eraman. 2014ko urtarrilaren 17an SGIPek

urtarrilaren 21ean Iruñeko Ospitale Probintzialean zuen hitzordurako trasladoa ukatu zion. 2014kootsailaren 17an Entzutegi Nazionaleko Espetxe Zaintzarako Epaitegi Zentralak otsailaren

18an Nafarroako Ospitale Probintzialean zuen hitzordurako trasladoa ukatu zion.

2.- Asistentzia ezak, utzikeriak e.a.. eragindako zenbait kasu.

Jon Bienzobas Artetxe (Saint Maur)

2012ko azaroaren 12an sudur kirurgia interbentzioa egin zioten (septoplastia eta kornektomia) eta

Saint Maur-eko espetxera itzuli zioten.

25eko arratsaldean (19etan) sudur hemorragia garrantzitsua pairatzen hasi zen. Espetxeko

funtzionarioei abisatu ondoren, aurki ospitalera aterako zutela agindu zioten. Bere ziegan hetsia izan

ondoren hemorragiak azkartu zela ohartu ondoren, abisua pasa zuen berriz; sudurra estaltzeko

gomendatu zioten. Arrats osoa odoletan jarraitzen zuenez, hemorragia oso larria bihurtu zelarik,

konortea galtzeko eta bere odoletan itotzeko arriskuan ikusi zuen bere burua. Ondorioz, bere kideek

atea zabaltzeko eskatu zuten behin eta berriz; ez zuten zabaldu goi agindua falta zelako. Azkenik,

26ko goizeko 6etan atea zabaldu zuten eta inguruko ospitaleko larrialdietara eraman izan behar

zuten, non medikuek odol-huste larria dela-eta hilzorian ezon zela baieztatu zioten.

Egun aske dagoen preso gaixoa

05/09/21ean, goizean, kirola egiten ari zela sorbaldaren luxazioa sufritu zuen . Erizaindegira eraman

zuten, baina ezin izan zioten erredukzioa egin. Ospitalera ateratzea eskatu zuten lagunek, baina oso

berandu arte ez zuten atera, trasladoa burutzeko guardia zibilik ez zegoelako aitzakia pean.

Azkenean gaua aldera atera zuten, oso baldintza txarretan (furgoneta arrunta batean, sorbaldaren

egoera kontuan hartu gabe…), istripua gertatu eta 13 ordura. Ospitalean ere saiatu ziren erredukzioa

egiten (poliziak bertan zeudelarik) baina ezin izan zuten lortu eta azkenean ebakuntza egitea erabaki

zuten. Erredukzio kirurgikoa egin zioten, baina hainbeste orduz baldintza horietan egonagatik ez

zaio guztiz ondo geratu.

2007/03/05ean, aurretik gertatu bezala, sorbalda atera zitzaion berriz. Ezin sartuz ibili ziren

espetxeko erietxean (aurretik gertatu bezala), eta ospitalera eraman behar zutela erabaki zuten.

Ospitalera ateratzeko, guardia zibilik ez zegoela esan zuten, eta horrela, sorbalda aterata eduki

zuten, nolotilez josia, gauerdiko 12,30etan ospitalera atera zuten arte. Ospitalean, sorbalda bere

lekura eramatea lortu zuten. Goizaldeko 5, 30etan espetxera itzuli zuten. Min handiarekin dago eta

nolotilak etengabe hartzen.

Aurreko aldian, orain atera zaion sorbalda operatu behar zutela esan zioten ospitalean, baina

espetxean ez diote kasurik egin eta ez dute ospitalera atera dagozkion frogak egitera eta operazioa

burutzeko. Salaketa jarriko du familiak. 07/04: Errepikatu da gertakizuna.

7

Egun Castellón dagoen preso gaixoa.

2007an, bi hilabete luze ibili izan zen oinazez eta botaka, botika hartzen. Besikula kolikoaren

aztarnak zituen, baina, eskatu arren, sei hilabeteren buruan egin zioten ekografia. Hilabete batean

14 kilo galdu zituen.

Fleury Merogisen egun dagoen preso gaixoa.

2005/03/29an Evryko Ospitalera eraman zuten, obarioko kiste bat kentzeko. Jasandako tratua guztiz

iraingarria izan zen: poliziak une oro zeuden bere ondoan, egin zizkioten froga guzietan. Ebakuntza

egiteko tenorean, eskuburdinez lotu zuten ohera eta horrela anestesiatu zuten. Salaketa publikoa

egin da.

Egun etxean, espetxeratze arinduan dagoen presoa gaixo larria

2006/12/23an salaketa bat pausatzen du ziatika atake baten ondoren ospitalera ez ateratzeagatik.

Egun aske dagoen preso gaixo larria

2006/02/23an Nafarroako Ospitalera eraman zuten, kontsulta pasatzeko (bular batean ebakuntza

egina diote: kartzinoma bat kendu zioten). Kontsultan zegoelarik arazoak izan zituen poliziekin: ez

zuten kontsulta gelatik alde egin nahi. Azkenean txabusina bat eman zioten, poliziek ez ziotelako

kasurik egin erizainaren aginduari. Kontsulta ondoren, beren presentzia onartu ezean frogarik egin

gabe itzuliko zirela mehatxatu zioten poliziek. Ordu batzuk beranduago polizia berekin eraman

zuten mamografia eta ekografia bat egitera. Lortu zuten bakarra izan zen gizonezko polizia

ateratzea, emakumezkoa barnean geratzen zen bitartean. Martxoaren 8an Onkologia kontsultara

eraman zuten. Espetxetik ateratzeko atzetik eta estu lotu zioten eskuburdinekin. Berak kexa azaldu

zien, arriskutsua zela adieraziz, bere gaixotasuna dela-eta “linfagitis” bat sortzen ahal ziolako

jarrera horrek. Ez zioten jaramonik egin, “aginduak” zirela esan ondoren. Kontsultan sartu arte

eduki zuten horrela, eta ez zioten inolako kasurik egin medikuak Presoa eskuburdinez atzetik eta

estu ez lotzea esan zienean poliziei. Marka sakonak utzi zioten eskuburdinek. Salaketa aurkeztu

zuen Zaintza Epaitegian.

Gotzone López de Luzuriaga, egun aske dagoen preso gaixo larria.

2007/09/20an, Jaen IIko kartzelan egonik, ospitalera erradioterapia tratamendua hartzera eraman

zutenean, besoak atzetik lotu zizkioten guardia zibilek. Kontuan izanik 3 hilabete lehenago bular

batetik operatu zutela (tumorea kentzeko), alde horretako besoa minberatua izaten du. Baina hala

ere, besoa atzetik esposatu zuten, min bizia eraginez. Baina, gainera, bi erradioterapia sesio ukatu

zizkioten, urriaren 17an azkena: Poliziak ez zuten eraman eta, ondorioz, tratamendua jaso gabe

geratu da. Gainera, urriaren 24ean, tratamendua jasotzera atera behar zutelarik, bortxaz eta

indarrezko jarrera jasan zuen polizien aldetik; ondorioz, ukatu egin zen baldintza horietan ospitalera

ateratzera.. Arduraduna poliziarena dela ematen du, baina espetxearena ere bada, nahiz eta bertako

sendagileak gertatutakoa salatu. Gainera, azaroaren 12an ere ez zuten erradioterapia hartzera atera,

makina hondatua zegoelakoan. 2012ko maiatzean ezin izan zuen mamografia froga bat burutuDonostia Ospitalean, ertzainek bere ondotik aldentzeari uko egin ziotelako

8

Villabonako espetxean egun dagoen preso gaixoa.

2004/07an Avilako ospitalera eraman zuten errebisio bat egitera. Ospitalera eskuburdinez lotua eta 3

poliziekin iritsi zen. Medikuak hala agindu arren, poliziak ukatu ziren kontsultatik ateratzeko: oso

arriskutsua zela eta atea zabalik egonik kontrolatu behar zutela. Espetxerako bidaian, poliziek

ileetatik hartu eta furgoiaren paretaren aurka bota zuten irain eta mehatxuen artean, eskuburdinez

loturik zuten bitartean. Gertakizun hau salatu egin zuen Avilako epaitegian, baina honek artxibatu

eta, horrekin nahikoa ez eta, prozedura penal berri bat ireki diote “salaketa faltsua”gatik (06/04/21).

Egun espetxeratze arinduan dagoen preso gaixo larria.

2005eko azaroaren 13an eta 15ean bi tronbosi izan zituen. 13koan 3-5 minutuko indar eta

mugikortasunaren gabezia sumatu zuen bat-batean ezkerreko hankan. 15ean berriz, eskuineko

begiko ikusmena galdu zuen 5-10 minutuz. Neke handia sentitu zuen aldi berean: gaixotasun

zerebrobaskularraren zantzu garbiak. Egoera larria izanik, 15ean bertan espetxetik (Mansilla –

León-) Leongo Ospitalera eraman zuten; bidaian poliziengandik jasandako tratua salatu zuen:

irainak, probokazioak… Ospitalean, berriz, Larrialdiak Zerbitzura eraman zuten eta ondoren

Neurologia Zerbitzuko medikuak ikusi zuen. Une oro 6 poliziaz inguratua egon zen kontsultan.

Zenbait esplorazio egin ondoren, 24 ordu igaro orduko espetxean zegoen berriro, polizi furgona

arrunta batean. Arrazoia: “Durante su ingreso, el paciente permaneció asintomático, motivo por el

que es dado de alta”. Hau da, ez zuten kontuan hartu ordu batzuk lehenago izandako arazo larria,

ezta bere profila: diabetikoa, tentsio arterial altukoa, adinekoa… Esan beharra dago oro har

ospitaleko jarrera presoekiko (edozein motakoak izanik ere) kaxkarra dela oso.

2009ko abenduaren 26an, bularreko anginak jota, Dueñasko erizaindegira eramaten dute

elektrokardiograma bat egiteko. Emaitza: “...Cambios compatibles con isquemia aguda en cara

postero lateral”. Hau da, angina larri bat. Halere, ez dute ospitalera eramaten, bere ziegara baino.

Uztailean bularreko angina diagnostikatu zioten eta 2010eko 6an larrialditan ingresatu behar izaten

dute, bihotzeko batek jota.

2010eko urtarrilaren 10ean alta eman eta espetxera itzultzen dute, bihotzekoa eta

kateterismoa (bi stent ezarriak) eta bere egoera orokorra zein adinari jaramonik egin gabe.

Badajozeko espetxean egun dagoen preso gaixoa.

2009Ko abenduaren 22an bere buruaz beste egiten saiatzen da, eta egun berean espetxez mugitzen

dute. Bezperan, konfiantzako psikologoa bera eta mediku zuzendariordearekin egon zen eta

arriskuaz ohartarazi zion azken honi: bere buruaz beste egiteko saioaren arriskua zegoela eta

kentzeko arriskugarri izan zitezkeen gauza guztiak. Eta espetxetik ez mugitzeko: lagunekin

ezartzeko. Espetxeak, aldiz, egun berean ateratzen du modulutik eta Badajozerako bidean ezartzen

du. Abenduaren 28an iristen da bertara eta protokoloa ezartzen diote bertan.

Villanublako espetxean (Valladolid) egun dagoen preso gaixoa.

2010eko otsailean, eta aurreko hilabetean arazorik gabeko konfiantzako psikologoaren bisita izan

ondoren, psikologoaren bisitak mozten dizkiote. Arrazoia: bi bisitekin “nahiko” bisita izan dituela

dagoeneko (bisita bakarra izan du momentuz). Azkenean, onarzten dute akatsa eta bisita bat gehiago

onartzen diote, baina azkena izango dena. Bestalde, ez diote konfiantzako medikuak eskatutako lo

egiteko DIAZEPAM ematen Aldiz, KETIAPINA ematen diote (neuroleptikoa) . Medikazio

aldaketa honek ez du arrazoi terapeutikoa izaten are gehiago Ketiapinaren indikazioak , psikosia

eta depresio nagusiak izaten dira eta kasu honetan ez dago halako diagnostikoa.

9

Txus Martin Hernando, preso gaixo larria. Zaballan egun.

Bere osasun egoera larria izanik ere (Nahasmen eskizoafektiboa), 2001ko uztailaren 10ean

erizaindegira joatea behartzen dute. Aurretik, txosten medikuen kopiak eta eskaner bat egitea eskatu

zuen, baina baldintza gisa erizaindegian sartzea ezartze diote, Psikiatraren kontsulta pasatzeko.

Azkenean behartzen dute, jakinik ere kideengandik bakartua egoteak kalte larria egiten diola

(egoera horretan izan zuen bere buruaz beste egiteko saiakera), erizaindegian edukitzen dute bi

egunez, bakartua, tratamendu berezirik gabe eta psikiatraren kontsultatik pasa gabe. Okerrera egiten

du bere gaixotasunean.

2011/05/13an ez dute uzten sartzen bere psikologoa, “Madrileko agindua” iritsi ez zelako.

Espetxeak jakinarazi zion aurretik psikologoari bisitarako baimena onartua zuela, bisita eguna

psikologoak berak jarri behar zuen. Hala egin zuen, baina egun horretan ez zioten utzi espetxera

sartzen. Kasu larria da, pertsona hau egoera psikologiko delikatu batean dagoelako (bi saio izan ditu

bere buruaz beste egiteko).

Unai Parot Navarro. Puerto IIIn egun.

Prostatitis arazoa dela eta, 2011ko apirilean Puerto Realeko Ospitaleko Urologia

kontsultara hitzordua eskatua dagoela esaten dio espetxeko medikuak. Hilabete bat beranduago,

ospitalera deitu ondoren, kontsulta ez dela eskatua izan baieztatzen da. Gezurretan aritu izan da

espetxeko medikua.

Ibon Fernandez Iradi, esklerosi anizkoitza duen presoa. Lannemezango espetxean egun.

2011ko otsailean espetxeko medikuaren kontsultara doa, ezkerralde osoko oinaze biziek jota.

Erresonantzia magnetiko froga egingo ziotela esan arren, urriaren hasiera arte ezin izan zuen froga

hori egin. Hernia diskalaren itxura bazuen ere, konpresio medularra baztertu beharra zegoen berak

dituen sintomekin; zenbat eta gehiago atzeratu froga, orduan eta arrisku handiagoa dago. Froga

Madrilgo klinika pribatu batean egitea ukatzen zion espetxeak.

Albocasseren (Castelló) egun dagoen preso gaixoa.

2010ko otsailean hernia diskala eta varicocele ebakuntzarako itxaron zerrendan ezarri zuten.

2011ko ekainean zerrendan jarraitzen zuen oraindik; ez zuten atera. Dirudienez, inolako azalpenik

gabe atera zuten aurreko zerrendatik. 2012ko maiatzean, berriz, ebakuntzarako preoperatorioko

froga guztiak eginak zituela, frogak eta anestesistaren kontsultaren txostena “ez direlaagertzen” esaten diote eta ez dute operatzen.

Iñaki Etxeberria Martin, preso gaixo larria. Topaseko (Salamanca) espetxean egun.

Miopia Magnoa. Erretinaren askatzea. 2010/10/13an Zuerako espetxera eraman zuten, baina

iristerakoan bere txosten medikua eta medikazio tratamendua desagertzen dira.

Jose Migel Etxeandia Meabe. Obsesio-konpultsio Nahasmena duen preso gaixo larria. Aske

egun

Pertsona honek 2011an bost hilabete (maiatzetik urrira bitarte) egon zen bakartua isolamendumoduluan. Bere gaitza dela eta (OKN), ezin du bakartua egon. Gainera, bere osasun egoera dela

eta, espetxe agintaritzak berak 2. graduan ezarri zuen, bakartua ez egoteko aginduarekin.

10

Heste eta hortz arazoak dituen presoa. Puerto Ieko espetxean egun.

2007ko hasieratik oinaze orokortuak izan ditu. Hortz arazoa izan daitekeelakoan, maxilofazial

baten beharra zuen. Espetxea horretaz arduratzen ez zenez, familiak aurkitu zuen Puerto de santa

Marian eta bere klinikara eraman zuten ortodontzia lana egin ahal izateko. Baina hurrengo

kontsultan haginlaria ukatu zen baldintza horietan artatzera (poliziez inguratua...). Gauzak horrela,

espetxeak uko egin zion espezialistak bilatzeari, familiaren eskutan utziz lan hori. 2008ko martxoan

beste haginlari bat aurkitu zuen familiak, baina espetxeak ukatu egin zion kontsultara ateratzea

“segurtasun neurriengatik”. Ondoren, gorputz erdia oinazez zuenez, traslado tenporala eskatu zuen

endodontzia bat egin ahal izateko, baina Espetxe Agintaritzak ukatu zion trasladoa. Honetaz gain,

barne direktiba bat omen dago non debekatzen den familiak espezialistak bilatzea kanpoan.

3.-Profesionalen bisita ukatuak:

1999/07/19an Málagako espetxeak ez du onartzen Málagako Espetxe Zaintzarako epaileak preso

gaixo bati baimendutako konfiantzazko medikuaren (Koldo Morras) bisita. 03/08/28anEntzutegi nazionaleko Zaintza Epaitegi Zentralak ez du baimentzen konfiantzako medikuen

bisita. 05/10/25ean Málagako espetxeak ukatzen du bisita mota hori.

2003ko otsailean preso gaixo batek (Logroñoko espetxean zegoena, kalean egun) bere osasun

egoera dela-eta (Diabetesa, Hipertentsioa, arazoak ikusmenarekin…), konfiantzazko medikuaren

(Koldo Morras) bisita eskatzen du; 03/06/24ean Logroñoko espetxeko Zuzendaritzak ez dubaimentzen bisita mota hau. 06/07/05ean onartu egiten diote konfiantzazko medikuak ikustea.

2004/07/01 ean Iruñeko espetxeak ukatu egiten dio preso gaixo larri bati ( Kolitis ultzerosoa)Zaragozako epaileak baimendutako konfiantzako medikuaren (Koldo Morras).

2006ko otsailean preso gaixo batek (ziatikoa, bizkarreko arazoak: eskoliosisa, protusioak,

sakroilitisa…Fresnesen egun) Justo Atristain konfiantzazko mediku-traumatologoa ikusi ahal

izatea eskatzen du. 06/05/04 ean Alcalá Mecoko zuzendaritzak ez du baimentzen bisita: “…que

no se considera conveniente su autorización por motivos de seguridad, atendiendo a informes de la

DGSIP…”.

2006ko maiatzaren hasieran eskaera egin ondoren, . 2006ko m aiatzaren bukaeran Krispin Batizpsikiatraren bisita ukatzen diote (DGIP) preso gaixo bati.

2006/05/26 an eta 06/11/21ean Justo Atristain traumatologoaren bisita ukatzen diote (DGIP)

preso gaixo bati Herrera de la Manchan

2006/11/20 an Justo Atristainen bisita ukatzen diote (DGIP) Alcala-Mecon dagoen preso gaixo

bati. ( Condropatia rotuliana eta zerbikalgia dituena)

2006/12an eta 2007/04/16an Justo Atristainen bisita ukatzen diote Zueran dagoen preso gaixo

bati. (Hepatitis B kronifikatua, lesioa kanpoaldeko meniskoan)

2007/05ean Krispin Batiz eta Sara Chivite psikiatrei preso gaixo bat ikustea ukatzen diete

(psikosi psikogeno episodio bat, autolesioarekin) Badajozeko espetxean.

2007ko amaieran Justo Atristainen bisita ukatu diote preso gaixo bati Almeriako espetxean.

11

2008/01/15ean, Ixone Legorburu psikologoaren aurretik baimendua zuten bisita ukatzen diete bi

preso gaixori Logroñon eta beste bati (2007/10/05ean baimendua) Alcalá-Mecon.

2008/01/19a aldera Ixone Legorbururen bisita ukatzen diote aurretik baimendua zuen preso gaixo

bati Aranjuezen.

2008/02/07an Ixone Legorbururen bisita ukatzen diete aurretik baimendua zuten bi preso gaixori

Zueran

2008/02/08an Ixone Legorbururen bisita ukatzen diote aurretik onartua zuen preso gaixo bati

Aranjuezen eta beste bati Sorian.

2008/02/11ean Ixone Legorbururen bisita ukatzen diete aurretik baimendua zuten bi preso gaixoei

Langraizen.

Hona hemen DGIP-ko aginduaren testua, Alcalá-Mecoko espetxeak notifikatua Ixone

Legorburu psikologoaren bisita ukatzeko:

Por la presente se le comunica que, respecto a su solicitud del día 2 de enero de 2008 de

asistencia psicológica por parte de la psicóloga, ha recibido oficio de la Dirección General

de IIPP por el que se participa que, con respecto a la psicóloga antes citada, en lo

sucesivo y por razones de seguridad no se considera conveniente su autorización por parte

de la Unidad de Coordinación de Seguridad.

2009/09: Esti Gorostiaga medikuari onartzen diote hasieran Dueñasen preso gaixo bat ikusteko

baimena, baina psikologoa ez dela konturatzen direnean kentzen diote.

2010/01/28: Oihana Barrios psikologoaren bisita ukatzen diote Villanublako espetxean dagoen

preso gaixo bati. Ondoren onartzen diote, baina bakarra eta besterik ez.

2011/05: Koldo Morras medikuaren bisita ukatzen diote Jesus Maria Mendinueta preso gaixo

larriari, Albocasser espetxean, “segurtasun neurriengatik” eta prentsaurreko batean euskal preso

politikoen osasun asistentziari buruzko kezkak azaltzeagatik.

2011/05: Nagore López de Luzuriaga psikologoaren bisita ukatzen diote preso gaixo bati,

Mansilla (León) espetxean, “segurtasun arrazoiengatik”.

2011/06/23 : Oihana Barrios psikologoaren bisita ukatzen diote preso gaixo bati Topaseko

(Salamanca) espetxean.

2011/12/26: Konfiantzako 2 haginlarien bisita ukatzen diote Albocassereko (Castelló II) espetxean

dagoen preso bati, “Amnistiaren Aldeko Batzordeko” medikuak direla eta “espetxearen

segurtasuna” kolokan jartzen dutela argudiatuz.

2012/02/02: Entzutegi Nazionaleko Zaintza Epaitegi Zentralak konfiantza 2 haginlarien bisitaukatzen dio Albocasser (Castelló II) espetxean dagoen preso bati, “Amnistiaren Aldeko

Batzordeko” medikuak direla eta “espetxearen segurtasuna” kolokan jartzen dutela argudiatuz.

12

2012/05: Krispin Batiz psikiatrari Mansillan dagoen preso gaixo bati konfiantzako mediku bezala

bisitatzeko ukatzen diote.

2012/05/21: Konfiantzako 3 haginlarien bisita ukatzen dio Algecirasko espetxeak bertan dagoen

preso bati, “Amnistiaren Aldeko Batzordeko” medikuak direla eta “espetxearen segurtasuna”

kolokan jartzen dutela argudiatuz.

2015/04ean Oihana Barrios psikologoari aurretik onartutako honako espetxeettako bisitak ukatzen

dizkiote: Basauri (Bizkaia), Zaballa (Araba), Foncalent (Alacant), Botafuego (Algeciras),

Dueñas (Palencia), Estremera (Madril), Villabona (Asturies) eta Alcalá Meco (Madril).

4.-Preso gaixoen ibilbide juridikoa: traslado eta askatasun eskaerak

IZEN ABIZENAK ESKAERA ERANTZUNA ONETSIA/GAITZETSIA

Agirre Agiriano, Jon(Preso gaixo larri ohia.

Aske egun)

2005/07/15 -92. art.

2007/01/12 -92 art.

…2005/11/21…

2006/04/21 Apel

...2007/12/05

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

Altuna Zumeta, Olatz (Aske egun)

2008/02/05 Behin-

behineko askat. ...2008/06/18 ...Onetsia

Barandalla Iriarte, Bautista (Preso gaixo

larri ohia.

Aske egun)

2002/09/02 -92 art. KP,

-104. art, 196. art

EA…………….

2006/11/27 -92. art.

KP………………..

2007/02/12 -Erref...

2009/05. 100.2. espetx.

Arindua...

...2003/02/27

..2007/02/02

..2007/03/16

.

...2009/06716

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

Castillo González de Mendibil Emilio

2007/03/22. Trasladoa ...07/05

..2007/11/14 BB askat.

...Gaitzetsia

...Onetsia

Dieguez Gomez, Juan Pablo (Preso gaixo larri

ohia.

Aske egun)

?... (100.2)... ...2011/01/20 ...Onetsia

Elkoro Unamuno, Jose Luis (Preso gaixo larri

ohia.

Aske egun)

2009/11/?. Kondenaren

etena osasun

arrazoiengatik..

2010/10/? 100.2 art.

...2009/11/?..

...2010/10/14

...Gaitzetsia

...Onetsia(etxean

kontrol

telematikoarekin)

Etxaniz Garcia, Julen 2009/10/?. Trasladoa

Gipuzkoako

Poliklinikan konts.

Egiteko (bi eskaera).

...2009/10? ...Onetsia

13

Etxeandia Meabe, Jose Migel (Preso gaixo larri

ohia.

Aske egun)

2007/01/11 -92 art. .

100.2 art.ren ezarpena

(Espetxeratze arindua)

...2007/06/01

...2014ko martxoa

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

Fernandez Iradi, Ibon (Preso gaixo larria)

2014/01.Zigorraren

etenaren eskaera.

2014/08/25.Apelazio

helegitea.

...2014/06/20

...2015/03/26.Pariseko

Helegite Auzitegia.

...Onetsia baina beste

epaitegi baten

irizpidearen pean.

...Gaitzetsia

Figueroa Fernández, Anjel (Preso gaixo larri

ohia. Zendua egun)

2007/04/12 -92 art...

2008/04/? Kondenaren

etenaren eskaera..

..2007/07/31..

...2008/05/?

..2008/11/12 (100.2 art.)

..Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

Foruria Zubialdea, Jose Ramón (Preso

gaixo larria.

Espetxeratze arinduan

egun)

2004/11. Zigorra etxean

betetzeko eskaera...

2006/12/28 -92

art....................

2011/08/?. 100.2 art.

..2006/02…

..2007/03/15.

2007/05/17 Erref.

Helegitea..

...2011/08/19.

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

Gil Cervera, Mikel (Preso gaixo larria.


egun )

2006/12/18 -92 art...

2007/10. Trasladoa

ebakuntza egiteko.

(DGIP)...

2009/02.Espetxeratze

arinduaren tramiteak

(espetxeak eskatua)

..07/07/26

...08/02/22

...2009/04/29 (100.2 art.)

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

Gimon, Lorentxa (Preso gaixo larri ohia.

Zigor etenaren egoeran

egun)

2015/02. Zigorraren

etenaren eskaera

epaileari.

...2015/11/24. Epaitegia.

2016/02/25.Pariseko

Zigor Aplikaziorako Dei

Auzitegiak

...Onetsia baina

prokuradoreak

errekurritua.

...Onetsia

Gogorza Otegi, Aitzol (Preso gaixo larria)

2013/04/10. Zigorraren

etenaren aldeko eskaera

(Kode Penaleko 80.4

art.) Eneko Zigor

Aretoko Lehen Sailari

14

2013/08. 100.2 art.

ezartzearen aldeko

eskaera Espetxeari.

2014/05/08. Zigorraren

etenaren eskaera

mantentzen da.

2014/05. 100.2 art.

eskaera: Kexa helegitea

EZEZaren aurrean.

2014/07. Erregu

helegitea Zigorraren

etenaren eskaeraren

inguruan.

2014/08.100. art.

eskaera: Erreforma

helegitea.

…?

...2014/07/22

...2014/08/01

...2010/10/10

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

Gonzalez Peñalba, Belen (Preso gaixo larria.


egun)

2009/10/?.Trasladoa

EHra minbizirako

tratamendua jasotzeko...

2009/11/?.100.2 art.

(espetxeak eskatua)..

..2009/10/?

..2009/11/?

...Gaitzetsia

...Onetsia (etxean

kontrol

telematikoarekin)

Gordo Castro, Xabier (Aske egun)

2006/12/28 -92 art.. ..07/07/31 ...Gaitzetsia

Gorostiaga Retuerto, Mª Dolores (Preso gaixo larri ohia.

Aske egun)

2006/12/12 -92. art.

2007/04:196. art…

(Espetxearen esk.)

2008/07/10: 100.2 art.

(Espetxearen eskaera)...

...2007/04 (DGIP)

..2008/11/12

...Gaitzetsia

...Onetsia

Ibañez Oteiza, Mikel (Preso gaixo larri

ohia. Baldintzapeko

Askatasunean zendua)

2008/04/30: Abokatuak

behin-behineko

askatsauna eskatzen

du...

2010/09: 100.2 art...

(espetxearen eskaera)

2011/01 Balditzapeko

...2008/06/12

...2010/09/15

...Onetsia (Donostia

Ospitalera trasladoa eta

alta jaso ondoren

espetxeratze arinduan

etxean)

..Onetsia (Espetxeratze

arinduan etxean,

15

askatasuna (espetxearen

eskaera...

..2011/01/14 kontrol

telematikoarekin)

...Onetsia

Iparragirre Burgoa, Ibon (Preso gaixo larria)

2011/05/25 (traslado

eskaera, kontsultara

ekainaren 23an)...

2011/06/30? (traslado

eskaera, kontsultara

uztailaren 20an)...

2011/10/12 (100.2 art)

2014. 100.2 artikuluaren

ezarpena

.

..2011/06/23

...2011/07/20

...2011/10/17...

...2014/09/29

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

...Gaitzetsia

Legina Aurre, Kepa 2011/03/? (traslado

eskaera Kontsultara)... ...2011/05/26 ...Gaitzetsia

López de Luzuriaga Hernández, Gotzone (Preso gaixo larri ohia.

Aske egun)

2007/08/02 196 art.

espetxearen eskaera... … 2007/11/16 ...Gaitzetsia

Martin Hernando, Jesus Mari (Preso gaixo larria)

2014/05/22 100.2 art.ren

helegitea EZEZren

aurrean, Espetxe

Arautegiko 86.4 art.ren

harira.

2014/12 Erreforma

helegitea.

2015/03/17 Apelazio

helegitea Entzutegi

Nazionaleko Zigor

Aretoko Lehen Sailaren

aurrean.

2015/09 Espetxe

Arautegiko 86.4 art.ri

buruzko 100.2 art.ren

helegitea EZEZren

aurrean, 2. graduan

sailkatzearen inguruan

...2014/11/27

...2015/03/09

...2015/09/23

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

Maruri Basagoitia, Lander

2006/12/21 -92. art...

? Traslado eskaera..

...?

..2007/05/19

...Gaitzetsia

...Onetsia. Langraizera

16

ekarri dute.

Mendizabal Alberdi, Juan M. (Aske egun)

2008/02/05 Behin-

behineko askat. ..2008/06/18 ...Onetsia (09-4-29ean

espetxeratua berriz)

Pérez Díaz, Jose Maria(Preso gaixo larria. Aske

egun)

2010/07-2011/01.

Trasladoa Donostia

Ospitalera kontsultara

...Bederatzi aldiz

gaitzetsia

Rego Vidal, Juan José(Preso gaixo larri ohia.

Aske egun)

2004/01/18 Traslado

eskaera DGIPera..

2004/05.Kexa helegitea

EZEZera.

2005/12/01 Kondenaren

etetea ENra.. –KPko

80.4 art. ……………….

2006/12/01 -92 art...

2007/03/14 Traslado

eskaera

DGIP……………..

2007/05/22 Traslado

esk. EZEZra……

2007/05/23 Erref.

helegitea 92 art...

2007/10/11 Traslado

esk. EZEZra (gero

DGIPera)...

(?)Traslado eskaera

EZEZra...

2010/01/11 Kondenaren

etena ENra. ..

Espetxeratze arindua

(100.2 art.)...

..2004/03/01..

.2006/07/01..

..2006/02/13..

....2007/03/28….

...2007/04/12..

...2007/07……

...2007/07/20

...2008/02/22...

...2010/02/18

...2010/02/18

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Ez du bere gain

hartzen (DGIP)

...Gaitzetsia

...Onetsia (etxean

kontrol

telematikoarekin)

Sagarzazu Olazagirre, Ramón (Aske egun)

2007/03/07 BB ask....

?/?/?Behin-behienko

askatasuna...

..2007/03/30

..2007/10/01

...Gaitzetsia

...Onetsia

17

Salutregi Mentxaka, Jabier (Aske egun)

2008/02/05 BB ask... ....2008/07/02. ...Onetsia (

2009/04/29an

espetxeratua berriz)

Sanchez Mendaza, Pello (Preso gaixo larri ohia.

Aske egun)

2007/11/02 BB ask.

(EF)..

2008/06? BB

askatasuna

...2007/11/15

...2008/12/08

...Gaitzetsia

...Onetsia

Tomé Queiruga, Ventura (Preso gaixo larri ohia.

Zigo etenaren egoeran)

Nafarroako Ospitale

Probintzialeko kontsulta

hitzordurako

baimenaren eskaera...

Nafarroako Ospitale


hitzordurako


Iruñeko Ospitale


hitzordurako


Nafarroako Ospitale


hitzordurako


Nafarroako Ospitale


hitzordurako

baimenaren eskaera..

Zigorraren etenaren

eskaera

...2013/08/08 (SGIP)

...2013/11/28

...2014/01/17 (SGIP)

...2014/02/17 ENko

Espetxe Zaintzarako

Epaitegi Zentrala)

...2014/09/24 (ENeko

Zigor Aretoak)

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

Uribetxebarria Bolinaga, Josu(Preso gaixo larri ohia.

Baldintzapeko

Askatasunean zendua )

2006/12/01 -92. art...

2012/05/02 92. art.

..2007/05..

2007/07/24

Erref. Helegitea...

...2012/08/30...

...Gaitzetsia

...Gaitzetsia

...Onetsia

(2012/09/12tik, ENeko

Penaleko Aretoaren

18

ebazpenaren ondoren)

Urkizu Ormazabal, JonAnder(Aske egun)

2010/06/01...

2011/01...

...2010/09/06 (Mediku

kontsultarako baimena

Donostia Ospitalean)..

...2011/01/12

(Mediku kontsultarako

baimena Donostia

Ospitalean)...

...Gaitzetsia (ez dute

eraman kontsultara)

...Gaitzetsia (ez dute

eraman kontsultara)

19

ERANSKINA III

DATUEN ZEHAZTAPENA (2016eko martxoko datuak)

1.Gaixo dauden presoen kopurua

1.1. Gaixotasun fisikoa duten presoak:

Jarraipena egiten diegunen artean badaude kasu batzuk, beren larritasunarengatik, jarraipen

zorrotza, puntuala eta egunerokoa eskatzen dutenak. Eta badaude ere kasua arinagoak izanik ere

jarraipen estua behar dutenak. Eta, azkenik, badugu beste talde bat non gaixotasunen bat pairatu

izan duten noizbait edo ez dugu haien asistentziaren eskaera jaso azken urteotan.

Azalpen hau egin ondoren, hona estatu espainiar zein frantsesean gaitz fisikoak dituzten

presoen kopuruak. Aurreko bi taldeak hartzen dira kontuan kasu honetan: 73 preso gaixo

ESTATUA EMAKUMEAK GIZONAK GUZTIRA

E. Frantsesa 3 10 13

E. Espainiarra 5 55 60

Guztira 8 65 73

GAIXOTASUNEN ZIFRAK ETA PORTZENTAIAK (Zerrendatuak ditugun kasu guztiak)

TRAUMATOLOGIKOAK: 48 (% 65,85)

DIGESTIBOAK : 21 (% 28,76)

BIHOTZ-BASKULARRAK: 18 (% 24,65)

INFEKZIOSOAK: 17 (% 22,97)

OTORRINOLOGIKOAK: 17 (% 23,28)

ENDOKRINOLOGIKOAK: 10 (% 13,69)

DERMATOLOGIKOAK: 10 (% 13,69)

UROLOGIKO ETA NEFROLOGIKOAK: 8 (% 10,95)

OFTALMOLOGIKOAK: 8 ( % 10,95)

NEUROLOGIKOAK: 7 (% 9,58)

ERREUMATOLOGIKOAK: 7 (% 9,58)

ONKOLOGIKOAK: 5 (% 6,84)

ALERGIKOAK: 3 (% 4,10)

OBSTETRIKOAK: 2 (% 2,73)

PNEUMOLOGIKOAK: 2 (% 2,73)

20

ZEHATZEAN

GAIXOTASUN TRAUMATOLOGIKOAK (48)BIZKARREZURRA:

Hernia diskala: 3

Zerbikalgia: 3

Endekapen diskopatiak: 2

Lunbalgia kronikoa: 2

Protusio disko-lunbarea: 2

Dorsalgiak: 2

Protusio disko-zerbikalak: 1

Bizkarrezurreko esklerosi arina: 1

Zerbikaletako endekapenezko diskopatia: 1

Eskoliosisa: 1

GOIKO GORPUTZADARRAK:

Sindrome subakromiala: 1

BEHEKO GORPUTZADARRAK:

Lotailu gurutzatuak hondatuak: 4

Kondromalazia rotuliarra: 2

Ziatialgia: 2

Isuri artikularra: 2

Eskuin belauneko endekapenezko aldaketak: 1

Barne lotailu gurutzatuaren I graduko esgintzea: 1

Lotailu errrotuliar-tendinosia: 1

Barne lotailuak apurtuak: 1

Ezkerreko belauneko menisko-haustura: 1

Ezkerreko belauneko barne meniskoaren adarraren haustura: 1

Protesia belaunean: 1

Gonalgia bi aldekoa: 1

Bi aldeetako “oin kaboa”: 1

Bi aldeetako gonartrosi bizia: 1

Alde bateko “Oin kaboa” : 1

Hankaren fraktura : 1

Akilesko tendoia ukitua: 1

Atzealdeko tibialen gutxiegitasun arina.: 1

Osteokondritisa: 1

OROKORRAK:

Artrosia: 4

GAIXOTASUN DIGESTIBOAK (21):Izterrondoko etena (“hernia inguinal”): 5

Odoluzkiak: 3

Hiatoko etena: 3

Ultzera: 2

Antrako gastritisa: 1

Litiasi biliarra: 1

Gastritisa: 1

Esofagitisa: 1

Heste Suminkorraren Sindromea: 1

Esofagoko kandidiasisa: 1

21

Esofagoko espasmoa: 1

Kardiaren gutxiegitasuna: 1

GAIXOTASUN BIHOTZ-BASKULLARRAK (18):Barikolezea: 4

Arritmia kardiakoak: 3

Barizeak: 2

Kardiopatia iskemikoa: 1

“Soplo” (murmurio) kardiakoa: 1

Zainetako gutxiegitasun kronikoa: 1

Balbular gutxiegitasuna: 1

Bradikardia: 1

Aorta gutxiegitasun moderatua: 1

Hipertentsioa: 1

Birika infartoa: 1

Arteria iliako eta femoralaren pareten kaltzifikazioa: 1

GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK (17) TBK eramaleak: 14

TBK: 1

B Hepatitisa: 1

HIESa: 1

GAIXOTASUN OTORRINOLOGIKOAK (17):Sudur-trenkada (tabike nasala) desbideratua: 3

Hipoakusia: 2

Bertigo zinetikoa: 2

Rinitisa: 2

Akufenoak: 1

Kolesteatoma: l

Tinpano zulatua: l

Disfonia: l

Nodulua ahosabaian: 1

Ménièr eritasuna:1 Afonia kronikoa: 1

Mikosia ahosabaian: 1

GAIXOTASUN ENDOKRINOLOGIKOAK(10)Dislipemia (Hiperkolesteremia): 5

Hipertiroidismoa: 4

Diabetesa: 1

GAIXOTASUN DERMATOLOGIKOAK (10)Psoriasia: 2

Dermatitisa: 2

Ospelak: 1

Urtikaria: 1

Sd. Raynaud: 1

Herpeak: 1

Keratosi aktiniarra: 1

22

Kartzinoma baskularra: 1

GAIXOTASUN UROLOGIKO ETA NEFROLOGIKOAK (8) Giltzurruneko kolikoa (Kalkuluak): 2

Prostatitisa: 1

Ureterreko estenosia: 1

Hipernefroma: 1

Prostatako adenoma: 1

Giltzurrun gutxiegitasun arina: 1

Hidrozelea: 1

GAIXOTASUN OFTALMOLOGIKOAK (9): Kataratak: 1

Astigmatismoa: 1

“Uveitis”: 1

Miopia Magnoa: 1

Konjuntibitis alergikoa: 1

Seborreako bleflaritisa (betazalaren infekzioa): 1

Ikusmenaren zorroztasunaren galera: 1

Ezkerreko begiko Afaquia: 1

Ezkerreko begiko Erretina Hemorragia: 1

GAIXOTASUN NEUROLOGIKOAK (7) Esklerosi anizkoitza: 2

Migraña/zefalea: 1

Paralisi faziala: 1

Epilepsia: 1

Angioma: 1

Gaitz garunbaskularra:1

GAIXOTASUN ERREUMATOLOGIKOAK (7):Artritisa: 2

Espondilitisa: 2

Espondilartropatia: 2

Sakroilitisa: 1

GAIXOTASUN ONKOLOGIKOAK (5):Hodgkin gaixotasuna (linfoma): 1

Mingaineko kartzinoma epidermoideoa: 1

Prostatako minbizia: 1

Tumore berrukosoa: 1

Maskuriko kartzinoma: 1

GAIXOTASUN ALERGIKOAK (3)Medikazioari alergia: 2

Errinitis alergikoa polenari: 1

GAIXOTASUN PNEUMOLOGIKOAK (2)Asma: 2

23

GAIXOTASUN OBSTETRIKOAK (2): Obarioko kistea: 1

Amenorrea: 1

1.2. Gaixotasun psikikoa duten presoak

Une honetan 24 preso ditugu beren arazo psikikoengatik nolabaiteko kontrol, jarraipen edo

laguntza behar dutenak. Jakina, kasuak ezberdinak dira eta gaixotasunaren larritasuna ere aldatzen

da kasu batzuetatik bestera, baina kontuan izanik gaitz honek izan dezaken lerratze larria kasu

guztien gutxieneko jarraipena beharrezkoa ikusten da. 24 hauetatik 65gaixo larri gisa klasifikatu

ditugu, eta jarraipen estuena egiten zaie , bai bisiten bidez baita idatziz ere. Kasu hauetan bisita zein

eskutitzen bidez, kasuak kasu, gauzatzen da asistentzia. Baditugu beste 9, haien egoera hain larria

ez izanik ere kontrol eta jarraipen estua behar dutenak. Hauen asistentzia ere bisita edo eskutitzen

bidez burutzen da. Eta, azkenik, beste 10 kasu ditugu nolabaiteko jarraipena behar dituztenak;

gaixotasun maila ez da aurrekoen bezain larria eta kasu batzuetan ez da gaixotasuna ere, unean

uneko neurosi mota bat baino (depresioa, antsietatea...).

ESTATUA EMAKUMEZKOAK GIZONEZKOAK GUZTIRA

E. Frantsesa 0 4 4


Portugal 0 1 1

Guztira 3 21 24

Esan bezala, 5 lagun ditugu kasu larritzat hartzen ditugunak. Hauek konfiantzako

psikologoaren bisita jasotzen dute eta jarraipen estua egiten zaie. Espetxeko psikiatra eta

psikologoarekin ere harremanak mantentzen saiatzen gara, hala nola gaixoaren konfiantzako

psikiatra, familia eta abokatuekin ere, gaixoaren tratamendu terapeutiko zein farmakologikoa

bermatzeko. Saiatzen gara ere gaixoaren lagunekin harremana mantentzen, haiek dutelako egunean

eguneko egoeraren berri zuzenena. Talde honetan daude laguntza protokoloa (egun osoko zainketa,

suizidio arriskua ekiditeko) ezarria dituzten gaixoak ere; 2 kasu, une honetan.

Ez da erreza kasu bakoitzaren benetako larritasuna edo arriskua neurtzea, pertsona

ororengan suertatzen diren faktore ezberdinek era batera edo bestera lerra baitezake norberaren

barne-oreka. Hau da, batzuetan objektiboki larritasunezko gaitz baten menpe dagoen pertsonak

ustez gaitz arinago baten menpe dagoenak baino garapen positiboagoa izan ohi du. Adibide bat

jartzearren, antsietate krisi bat pairatzen duenak une zehatz batean autolisi ideiak (bere buruaz

beste egiteko ideia) gara ditzake bere baitan eta, aldiz, eskizofreniko paranoiko batek,

zirkunstantzia berean, bestelako ideiagintza edo joera izan dezake.

Beste kontu bat da kasu batzuetan oraindik ez dela zehazki diagnostikatua gaixotasuna.

Kasu hauetako batzuk diagnostikoa egiteko astirik izan ez delako suertatzen dira; psikologoak nahi

adinako bisitak ez ditu egin diagnostiko fidagarri bat finkatzeko eta itxaron beharra dago. Espetxean

daudenen kasuan espetxea bera traba faktore bihur daiteke: presoaren espetxez espetxeko

trasladoaren maiztasunak edo espetxe administrazioak bisitarako jar ditzakeen mugek edo trabek

24

modu negatiboan eragin dezakete diagnostikoa egiteko tenorean. Beste kasu batzuetan, berriz,

gaixoa bera da oztopoak jartzen dituena diagnostiko fidagarria egiteko: bere burua ongi ikusten du

eta ez du beharrezkoa. ikusten psikologoaren bisita jasotzea. Kasu larrienen artean badugu 1 talde

honetan sartuko genuena. Kasu hauetan, beraz, zeharkako diagnostikoak besterik ezin dira egin.

Eta baditugu beste 9 kasu preso gaixo larrienen zerrendan agertzen direnaz gain, jarraipen eta

laguntza estua eskatzen dituztenak. Kontuan izan behar da hauetako askok sintoma bat baino

gehiago dituztela, beren oinarrizko gaixotasunak eraginda. Kasu hauetan ere haietako batzuk

konfiantzako psikologoaren maiztasunezko bisitak dituzte eta kasu gehienetan idatzizko asistentzia

ere burutzen da.

Eta, azkenik, beste 10 kasu ditugu zeinen gaixotasun maila apalagoa den eta, beraz, jarraipena ere

beste maila batekoa den. Hauen kasuan zeharkakoa da jarraipena (idatzizkoa, nagusiki), nahiz eta

batzuen bisitaren baimena eskatua den. Haietako batzuk ez dute gaixotasun bat garatzen, neurosi

aldiak baino; halere, kasu batzuetan jarraipen estua egiten zaie, edozein momentuan gaixotasunen

bat garatzeko arriskua dutelako.

Gaixotasun eta sintomen zenbaketa:

24 lagun hauen artean, honako gaixotasunak dira nagusi, horietako batzuk gaixotasun bat baino

gehiago partekatzen dituztelarik:

*Depresio larri eta iraunkorra: 3 lagun.

*Paranoiak edo ideia paranoideak: 7 lagun. Horietako bik bere buruaz beste egiteko saioa edoideia izan dute.

*Obsesio-konpultsio nahasmena: 2 lagun.

* Depresio zantzuekin edo izan dutenak: 3 lagun..

*Estres post-traumatikoa (torturaren ondorioz): 6 lagun. Hauetako batzuk beste neurosi koadro

batzuk garatu izan dituzte.

*Eskizofreniarekin lotuak: lagun 1.

*Antsietate nahasmenarekin lotuak: 6 lagun.

*Pertsonalitate nahastea: 3 lagun.

*Nahaste fobikoa: lagun 1

*Nahaste disoziatiboa: lagun 1

*Sexu arazoak: lagun 1

*Hondamen neurologikoa; balizko dementzia: lagun 1

25

Bestelako datuak

*Autolesionatu direnak: 4 lagun.

*Zaintza protokoloa ezarri zaienak: 4 lagun (2 daude une honetan).

*Laguntza psikologikoa errefusatu dutenak (beren iritziz ongi daudelako): Lagun 1 dago.

Psikologo/psikiatren bisitak dituztenak: 6 lagun; bai psikologoaren bisita baimenaren bidez

(Espainiar Estatuan), bai bisita arrunten bidez. Gainerakoen kasutan, idatziz, familia edo lagunenbidez egiten da jarraipena.

*Bisita ukatuak (psikologo/psikiatrak): 2008tik hona 33 kasutan ukatu da bisita baimena

(segurtasun neurriekin lotuak).

*Medikazioa hartzen dutenak: 10 lagun.

Beraz, arlo fisiko eta psikikoa konatuan hartuz preso gaixoen zenbaketa totala, honako hau da

(kontuan izan behar da hauetako 6k gaixotasun fisiko eta psikikoa pairatzen dutela): 97

ESTATUA EMAKUMEZKOAK GIZONEZKOAK GUZTIRA

E. Frantsesa 3 14 17


Portugal 0 1 1

Guztira 11 86 97

Horrela, eta kontuan hartuz une honetan 400en bat euskal preso politiko daudela, hauetako %24,25k nolabaiteko gaixotasunen bat pairatzen du; eta hauen artean %10,30 inguruk gaixotasun

larri eta sendaezinak dituzte.

26

ERANSKINA IV

ETXEAN PRESO ESPETXERATZE ARINDUAN (Gaixotasun oso larri etasendaezinengatik)

1.-MIGUEL ANGEL GIL CERVERA: Nahasmendu mental larriak. 1992/06/04ean atxilotua;

2009/04/27tik etxean.

2.-BELEN GONZÁLEZ PEÑALBA: Obarioko minbizia. 1999/10/25ean atxilotua; 2009/11/6tik

etxean.

3.-JOSE RAMON FORURIA ZUBIALDE, 1950ean jaioa. Maskuriko minbizia. 2003/09/14ean

atxilotua; 2011/08/19tik etxean.

Egoera berean egon d irenak:

-MIKEL IBÁÑEZ OTEIZA: Linfa minbizia. Bihotzeko larria. 2007/03/01ean atxilotua;

2008/08/08tik kalean (“prisión domiciliaria”); 2010/09/10etik espetxeratze arinduan;

2011/01/14etik Baldintzapeko askatasunean. 2011/04/07an zendua.

-ANGEL FIGUEROA FERNÁNDEZ: Epilepsia krisi larriak. 1994/10/25ean atxilotua;

2008/11/11tik etxean. 2013/03/14an zendua.

-MARÍA DOLORES GOROSTIAGA RETUERTO: Bularreko minbizia. 1999/12/11an atxilotua;

2008/11/06tik etxean. 2013/10/16tik aske, kondena bete ondoren.

-BAUTISTA BARANDALLA IRIARTE: Kolitis ultzerosoa. 1990/09/18an atxilotua;


-IBON IPARRAGIRRE BURGOA. HIESa. 2010/01/26an atxilotua; 2011/10/17tik etxean.

2014/03/07an berriz espetxeratua.

-JUAN PABLO DIÉGUEZ GÓMEZ: 1942an jaioa: Prostatako minbizia. 2009/04/29an atxilotua;


-MILA IOLDI MUJIKA. Nahasmen bipolarra. 2001/01/07an atxilotua; 2011/09/28tik etxean.

2015/01/05etik aske, kondena bete ondoren.

-JUAN JOSE REGO VIDAL, 1939an jaioa: Bihotzeko krisi larriak. Diabetesa. 1995/08/09an

atxilotua; 2010/02/10etik etxean. 2015/03/13tik aske, kondena bete ondoren.

-JOSE LUIS ELKORO UNAMUNO, 1935ean jaioa: Prostatako minbizia. 2009/04/29an

atxilotua; 2010/10/13tik etxean. 2015/09/02tik aske, kondena bete ondoren.

27

Documents

ESPETXEA ETA OSASUNA · 2018-05-25 · 2.3.2 Espetxe zigorraren luzamendua..... 27 2.3.3. Ad hoc ezarritako erregimen neurriak ... pertsonaren osasuna bere osotasunean aztertzera