ERGOTHERAPIE WERKT !INSPIRATIEDAG ERGOTHERAPIE EN HERSTEL

ALDA VERBEEK 17/03/2016

INHOUD

Wat is herstel?

Wat is herstelondersteunende zorg?

Wat doet een ergotherapeut binnen herstelondersteunende zorg?

Wat doet de ergotherapeut in het hernieuwde landschap van de GGZ ?

WAT IS HERSTEL BINNEN DE GGZ ?

HerstelLeren omgaan met een ontwrichtende aandoening, een zoektocht

naar een betekenisvol leven

Herstelondersteunende zorg Attitudes, methodes, waarden die hulpverleners kunnen

aanwenden om cliënten bij te staan tijdens hun individueel

herstelproces

WAAR MOETEN CLIËNTEN VAAK VAN HERSTELLEN

Trauma’s en de traumatische ervaringen

samengaand met een psychische ziekte en bijkomende symptomen

Zaken die met de behandeling van de ziekte te maken hebben

gedwongen opname, fixatie, neveneffecten medicatie, krijgen van

ernstige diagnose, verlies van privacy en controle tijdens een opname,

langdurige hospitalisatie

Negatieve prognoses die rond hun ziekte gegeven werden

Stigma en sociale uitsluiting

WAT IS HERSTEL ?

Herstellen is wat mensen zelf doen

Herstellen is een proces, geen eindpunt of doel

Herstel is een subjectief, persoonlijk proces

Proces in hun zoektocht naar en betekenisvol leven

Een “veranderende identiteit” op de voorgrond

Regie over eigen leven terug in handen nemen

Rehabilitatie is wat hulpverleners doen om dat herstelproces te bevorderen

WAT BETEKENT DE HERSTELVISIE BINNEN DE GGZ ? PARADIGMA SCHIFT !

6

Oude paradigma

• Macht over mensen

• Controle

• Gebaseerd op vermijden risico en ingegeven door angst

• Cliënt past zich aan

• Beperkingen worden groter

Nieuwe paradigma

• Empower de mensen

• Bevorderen vrije keuze

• Gerichts op iemands dromen en hoop

• Hulpverlener past zich aan

• Mogelijkheden en de kans op een zinvol leven worden groter

NU GGZ herstructureren en samenwerken!

PARADIGMA SCHIFT !

“Het doel van psychiatrische behandeling moet verschuiven van symptoomverbetering naar persoonlijk herstel en sociale participatie. De vraag is dus: hebben cliënten straks een leven? In plaats van: hebben cliënten straks weinig symptomen?”

Jim Van Os

PARADIGMA SCHIFT: CITAAT RENE KEET

“De herstelprincipes bieden ons dus een grote kans om de psychiatrie te verbeteren. Het is duidelijk dat we dit niet alleen kunnen doen. De psychiater werkt immers als onderdeel van een team binnen de triade behandeling, maatschappelijk functioneren en persoonlijk herstel. Wij neigen ertoe het effect van onze behandelingen te overschatten. De oplossing van psychiatrische problemen ligt niet uitsluitend bij het toepassen van diagnostiek en kennis van psychopathologie. Samenwerking met patiënt enomgeving is een onmisbaar deel van ons vak”.

PARADIGMA SCHIFT: CITAAT RENE KEET

“Wij onderschatten daarbij vaak de mogelijkheden die de patiënt zelf heeft om te herstellen en de doorslaggevende rol die buurt, werk, opleiding en het informele steunsysteem daarbij spelen. De belangrijkste bijdrage van onze beroepsgroep aan een herstelgerichte behandeling is het verlaten van het paternalistische model en toegroeien naar een model waarbij psychiater en patiënt elkaar ontmoeten als twee experts“.

René Keet

PARADIGMASHIFT

Klinisch

herstel

Persoonlijk

herstel

Mike Slade

(2009)

PARADIGMASHIFT

Persoonlijk

herstelKlinisch

herstel

Functioneel herstel

Maatschappelijk herstel

WAT BLIJKT HERSTEL TE ONDERSTEUNEN

• Het vinden van hoop

• Ziekte een plekje kunnen geven in je leven

• Het opbouwen van nieuw betekenisvol leven/rollen

• Verantwoordelijkheid en controle krijgen over ziekte

• Verantwoordelijkheid en controle krijgen over eigen leven

• Het belang van steun door belangrijke anderen / lotgenoten/

hulpverleners die blijven geloven in herstel

WAT KUNNEN HULPVERLENERS DOEN ?

• Helpen verhogen van zelfcontrole en eigen regie

• Helpen plaatsen van ziekte in iemands levensverhaal

• Ondersteuning van contacten met belangrijke anderen

• Helpen opbouwen van betekenisvol leven en positieve

identiteit/hoop genereren

• Uitbouwen van evenwaardige relatie met cliënten

EN DOOR DIT ALLES TERUG HOOP GEVEN

WAAROM ZIJN ERGOTHERAPEUTEN ZO

BELANGRIJK IN DE HERSTELBEWEGING?

De ergotherapeut is bij uitstek de herstelondersteunende hulpverlener omdat:

• Door de kernopdracht ‘HANDELEN’ ontstaat er een natuurlijk bondgenootschap

• Het gezonde deel hem het meest interesseert

• De holistische visie: de unieke mens staat in zijn hulpverlenersrelatie op de voorgrond

WAAROM ZIJN ERGOTHERAPEUTEN EEN GROTE MEERWAARDE?

De kerncompetenties van ergotherapeut komen sterk

overeen met de basiscompetenties van een

herstelondersteunende hulpverlener

Vergelijking herstelondersteunende hulpverlener volgens

Boevink (2009) en Droes en Plooy (2010)

Ergotherapeutische competenties volgens Van de Velde

en Warlop (2010)

VERGELIJKEN COMPETENTIES:

De herstelondersteunende hulpverlener Ergotherapeutische competenties

Heeft aandacht voor de cliënt. De hulpverlener is

geïnteresseerd in diens bestaan, waarden en

verwachtingen.

De herstelondersteunende hulpverlener is present.

De ergotherapeut verzamelt gegevens omtrent

de ergotherapeutische hulpvraag van de cliënt en

het cliëntsysteem: Het gaat hier specifiek over

het verzamelen en kritisch interpreteren van het

verhaal van de cliënt. Aan de hand van de

geïnventariseerde handelingsmogelijkheden en –

beperkingen van de cliënt en het cliëntsysteem,

de betekenis die de cliënt toekent aan het

handelingsprobleem en de eisen en wensen van

de cliënt ten aanzien van zijn toekomstig

handelen, wordt een ergotherapeutische

diagnose geformuleerd. De ergotherapeut heeft

inzicht in de verscheidenheid van het mens-zijn

en houdt rekening met maatschappelijke

normen, waarden en interculturele aspecten.

VERGELIJKEN COMPETENTIES:

De herstelondersteunende

hulpverlener vertrekt vanuit de visie

dat elke cliënt kan herstellen.

De ergotherapeut werkt

handelingsgericht en vertrekt dus

niet vanuit de pathologie. De cliënt

wordt op een respectvolle wijze

benaderd en als een competent

persoon, met mogelijkheden

beschouwd. De ergotherapeut

vertrekt vanuit deze mogelijkheden.

VERGELIJKEN COMPETENTIES:

De herstelondersteunende hulpverlener

maakt tijd en ruimte voor het verhaal

van de cliënt. Hij ondersteunt hem en

sluit bij zijn verhaal aan. Het herkennen,

benutten en stimuleren van de

ervaringsdeskundigheid is ook een

belangrijke taak voor de

herstelondersteunende hulpverlener.

De herstelondersteunende hulpverlener

herkent het benutten en stimuleren van

de eigen kracht van de cliënt.

Tijdens het opstellen van het plan van aanpak

wordt er rekening gehouden met het beste huidige

bewijs gebaseerd op actuele theorieën,

professionele standaarden en protocollen, eigen

ervaring en deskundigheid en op de

ervaringsdeskundigheid van de cliënt. Het

herstelproces van de cliënt is een continu proces

van interactie met de cliënt en het cliëntsysteem

dat gebaseerd is op bijsturing en aanpassing op

basis van het beste huidige bewijs (evidence based

practice), ervaringsdeskundigheid (van alle

betrokken partijen) en intercollegiale toetsing.

VERGELIJKEN COMPETENTIES:

De herstelondersteunende

hulpverlener biedt hoop en

ondersteunt het zoeken naar nieuwe

perspectieven. Dit vergroot de

autonomie in het herstelproces van

de cliënt.

Hij stimuleert het benutten van de

eigen kracht van de cliënt. Dit

empowerment is cruciaal bij hun

persoonlijk herstel. Het geeft hen

een eigen plaats in de samenleving,

met rechten, plichten en

zelfbeschikking.

De ergotherapeut zet de cliënt aan

tot het actief oefenen van

betekenisvolle en gewenste

handelingen die voor de cliënt hem

verbonden zijn aan zijn rollen en

taken in verschillende

omstandigheden.

WAAROM ZIJN VAK(ERGO)THERAPEUTEN EEN GROTE MEERWAARDE ?

Persoonlijk

herstelKlinisch

herstel

Functioneel herstel

Maatschappelijk herstel

WAAROM ZIJN VAK(ERGOTHERAPEUTEN) ZO’N GROTE MEERWAARDE?

Klinische herstel: inzichtelijk werken

Functioneel herstel: assessments, trainingen

Maatschappelijk herstel: individuele trajectbegeleidingen, oefenterreinen organiseren op levensdomeinen….

EEN VOORBEELD VANUIT HETPC SINT-HIËRONYMUS IN SINT-NIKLAAS

Wat doet een ergotherapeut binnen de herstelondersteunende zorgverlening?

VAKTHERAPIEËN BINNEN PC SH

Sinds 2010 zijn vaktherapeuten onderdeel van therapeutisch departement

Eigen leidinggevende

Therapeutisch departement:

• Vaktherapeuten

• Sociale dienst

• Psychologische dienst

VAKTHERAPEUTEN BINNEN PC SH

Ergotherapeuten

Muziektherapeuten

Creatieve therapeuten

Psychomotorische therapeuten

Kinesisten

Activiteitenbegeleiders

DOEL VAN DE REORGANISATIE IN 2010?

Wat kan de vaktherapeut doen in kader van HOZ ?Ziekenhuisbreed vaktherapeutisch aanbod Vaktherapeutisch beleid los van therapeutische referentiekadersPositionering vaktherapieën in behandelteamsVerbeteren kwaliteit en opvoeren diversiteitEfficiëntie verhogen en doelgerichtheid opvoerenBetere aansluiting bij zorgnoden hulpvragerVerduidelijken rollen vaktherapeutenCommunicatie verbeteren over tussen disciplines

STARTCONCEPT ORGANISATIE VAKTHERAPIEËN

OP BASIS VAN KERNASPECTEN:

Intramurale zorg is gericht op:• Zorg op maat

• Integratie in de samenleving

Belangrijkste vraag is: • Wat moet de inhoud van de vaktherapieën zijn

om die doelstellingen te bereiken?

• Wat is de kernopdracht van een vaktherapeutin kader van behandeling en begeleiding van mensen met psychiatrische problematiek?

•KERNOPDRACHT VAKTHERAPEUT:

‘Algemeen zijn vaktherapeuten gevormd om via een specifiek medium een relatie op te bouwen met een zorgvrager om samen met hem/haar op zoek te gaan naar zijn problemen, zijn krachten, zijn groeikansen en naar het meest geschikte oefenterrein om de algemene of specifieke zelfredzaamheid op verschillende levensterreinen (sociale relaties, arbeid, tijdsinvulling, wonen,

zingeving) van de persoon te ontwikkelen, te optimaliseren of te behouden.’

•UITGANGSPUNTEN VAN ELKE VAKTHERAPEUT:

Elke mens heeft zijn eigen leven

Handelen/activiteiten zijn essentiële delen van het leven

Focus ligt op het gezonde deel van de mens

Elke vaktherapeut creëert een milieu waarin de cliënt zowel uitdagingen als rust kan vinden

Respect en samenwerking met de cliënt = vertrekhouding van elke therapeut

•UITGANGSPUNTEN VAN ELKE VAKTHERAPEUT:

Resultaat: zowel de expertise en ervaring van de cliënt als van de vaktherapeut is bepalend voor definiëren van:

• Probleemstelling

• Doelstellingen

• Behandelingsvoorstel: plan

• Advies aan het team, cliënt als omgeving.

ZORGORGANISATORISCH PLAN

Doel: vraaggestuurde zorg op maat van de cliënt.

• Iedere cliënt heeft:

o Eigen probleem en of diagnose

o Zit in eigen fase van behandeling en herstel

oHeeft zijn eigen keuzes en competenties om naar de toekomst en naar zijn of haar ontslag te werken.

ZORGORGANISATORISCH PLAN

• Iedere zorggroep heeft eigen visie op zorg geformuleerd gebaseerd op:

oWetenschappelijke inzichten en evidence omtrent kwalitatieve en effectieve zorg.

oOp jarenlange ervaring van onze eigen hulpverleners.

Al deze vragen en zorgnoden samenbrengen in vijf kerntaken:

5 KERNTAKEN :

1. Verhelderend (Inzichtelijk) werken

2. Assessment

3. Vaardigheidstrainingen

4. Trajectbegeleidingen

5. De dag inhoud geven(structuratie/activatie)

1. INZICHTELIJK WERKEN

Doel:

• Inzichtelijk en veranderingsgericht werken

• Exploratie van eigen mogelijkheden, emoties en opdoen van nieuwe ervaringen

• Adviseren van team voor vervolgbehandelingen

• Eerste inschatting van beperkingen en vaardigheden

• Observatie van algemeen functioneren

2. ASSESSMENT

Doel:• Inschatten van sterktes, beperkingen en

mogelijkheden van handelingsbekwaamheid van de persoon

• Identificeren van belangrijke thema’s en doelen tijdens behandeling

• Waarden en voorkeuren bepalen

• Voorstel formuleren om gerichte vaardigheidsmodules te gaan volgen

2. ASSESSMENT

Inhoud van assessment kan gaan over:

• huishoudelijke vaardigheden

• Zelfzorgniveau

• Basale arbeidsvaardigheden

• Functiestoornissen

• Communicatie en interactievaardigheden

• Lichamelijke en conditievaardigheden

• Ontspanningsvaardigheden

• (re)creatieve vaardigheden

• …….

3. VAARDIGHEIDSTRAININGEN

Doel :• Ontwikkelen van vaardigheden en competenties

die cliënten nodig hebben om hun zelfredzaamheid en zelfstandigheid te optimaliseren

• Versterken van bestaande vaardigheden in functie van de terugkeer naar de samenleving en het opnemen van rollen in hun dagelijks bestaan

• Belangrijk in dit kader zijn werk, studie, vrije tijd, zelfzorg en de eigen omgeving

VOORBEELDEN VAN VAARDIGHEIDSMODULES ZIJN

Liberman-modules

Praktische vaardigheidstrainingen

Sociale vaardigheidstrainingen

Arbeidstrainingen

Conditievaardigheden, sportvaardigheden, mindfulness

Muzische vaardigheden, artistieke vaardigheden,

…..

4. TRAJECTBEGELEIDINGEN

Doel :• Aangeleerde vaardigheden transfereren naar eigen

gekozen milieu

• Concreet begeleidingsplan opmaken met activiteiten en hulpbronnen

• Ter voorbereiding van ontslag gestructureerde begeleiding aanbieden in het reële leven van de persoon m.a.w. in zijn eigen woonsituatie, leefsituatie, studie of werksituatie, vrijetijdsinvulling

5. DE DAG INHOUD GEVEN. ACTIVATIE EN STRUCTURATIE

Doel:

• A life in the days: aansluiten bij de interesses en mogelijkheden van het individu

• De cliënt kans tot zelfontplooiing aanbieden

• Bieden van structuur: dag- en weekstructuur, leren ordenen in denken, emotie en handelen

• Activatie: passiviteit herkennen en doorbreken, activiteiten uitvoeren

• Bieden van betekenisvolle activiteiten: zowel (re)creatief, sportief of arbeidsmatig karakter

GGZ IN ONTWIKKELING IN 2016

Wat kan een ergotherapeut doen binnen de (ver)nieuwde GGZ ?

GGZ IN ONTWIKKELING= GINO

• evolutie

• verandering én behoud

• in een stroomversnelling

• niet-vrijblijvend

• jobverschuiving

• positief

• vooruitgang

• wij

ART 107 (GINO) = GGZ NETWERK PER REGIO

WAT?

WAAROM?

HOE?

1. Uitbouwen van een zorgnetwerk per regio: BV Aalst-Dendermonde-Sint-Niklaas

2. Per zorgnetwerk 5 functies uitbouwen

3. Herverdeling financiële middelen

ZORGNETWERK UITBOUWEN IN 5 FUNCTIES

• Functie 1:preventie, promotie van de GGZ, gespecialiseerde back-up d.m.v. advies –coaching – vorming, vroegdetectie, screening en diagnosestelling, en ambulante therapie

• Functie 2a: ambulante intensieve teams voor acute psychische problemen

• Functie 2b: ambulante intensieve teams voor langdurige psychische problemen

• Functie 3: rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie

• Functie 4: intensieve residentiële behandelunits voor zowel acute als langdurige psychische problemen wanneer een opname noodzakelijk is

• Functie 5: specifieke woonvormen waarin zorg kan worden aangeboden indien het thuis(vervangend) milieu hiertoe niet in staat is

FUNCTIE 1PREVENTIE EN VROEGDETECTIE

• Destigmatisering

• Deskundigheidsbevordering via advies & coaching

• Implementeren van eerstelijnspsychologische functie

• Screening en vroegdetectie

• Toeleiding naar juiste zorg op het juiste moment (getrapte zorg)

FUNCTIE 2A AMBULANTE INTENSIEVE TEAMS VOOR ACUTE PSYCHISCHE PROBLEMEN

• Doelgroep: volwassenen in acute psychiatrische crisis

• Aanmelding: in eerste fase door GGZ, huisarts en via functie 1 (cfr. screening); later eventueel uit te breiden

• Doel: stabiliseren, ondersteunen, toeleiden naar juiste zorg, PZ-opname vermijden

• Opdracht: crisishantering en intensieve thuisbehandeling van mensen met acute zorgnood aan de hand van outreachende zorg

• Begeleidingsduur: 4 weken

FUNCTIE 2B AMBULANTE INTENSIEVE TEAMS VOOR LANGDURIGE PSYCHISCHE PROBLEMEN

• Doel: oprichting van 3 mobiele teams langdurige zorg

• Doelgroep: EPA (ernstige psychische aandoeningen)

• Begeleidingsduur: langdurig engagement - zo kort als mogelijk, zo lang als nodig

• Opdracht:

T.o.v. cliënten: herstelgeoriënteerde, brede maatschappelijke begeleiding in eigen leefomgeving

T.o.v. omgeving (o.a. mantelzorgers): cliëntgebonden ondersteuning, advisering, coaching en zorgcoördinatie

T.o.v. voorzieningen: EL-gezondheidszorg, welzijnssector, arbeid, educatie, …

FUNCTIE 3 REHABILITATIETEAMS DIE WERKEN ROND HERSTEL EN SOCIALE INCLUSIE

• Doel: oprichting per subregio van activeringsteam arbeid – recreatie – ontmoeting – educatie met als doel ruim gedifferentieerd en toegankelijk aanbod creëren

• Doelgroep: volwassenen met psychische kwetsbaarheid met nood aan ondersteuning bij het behouden of (opnieuw) verkrijgen van sociale rollen op de domeinen arbeid – ontmoeting – recreatie –vorming, gericht op sociale inclusie

• Uitgesproken functie voor de ergo(vak)therapeuten !!!!

FUNCTIE 4 INTENSIEVE RESIDENTIËLE BEHANDELING

• Doelgroep voor residentiële behandeling

• Doelen en acties:

Optimalisering en heroriëntatie van residentiële aanbod i.f.v. het nieuwe vermaatschappelijkte zorglandschap: intensifiëring behandeling (meer crisisinterventie),intensieve behandeling voor specifieke doelgroepen,beter ontslagmanagement

Optimalisering en afstemming tussen de residentiële voorzieningen onderling: PZ’en en PAAZ’en (doelgroepen, wachtdiensten, liaisonfunctie, …),

exploratie mogelijkheden gemeenschappelijk dossier,centraal aanmeldingspunt per subregio op termijn.

• Rol ergo(vak)therapeut: zoals in het verleden!!

FUNCTIE 5 WOONVORMEN WAAR ZORG GEBODEN WORDT INDIEN HET THUISMILIEU HIER NIET TOE IN STAAT IS

• Algemeen doel: uitbouw van continuüm van woonvormen

(van minder zorg naar meer zorg)

• Doelgroep: volwassenen met langdurige psychiatrische kwetsbaarheid die ofwel blijvend ofwel in bepaalde periodes ondersteuning nodig hebben op het gebied van wonen om zich te kunnen handhaven in de maatschappij

• Doelen:

Betere onderlinge afstemming van GGZ-woonvormen:

meer samenwerking BW-PVT

Betere afstemming GGZ-woonvormen met andere woonvormen (CAW, OCMW, SOVEKA, SHM, stad/gemeente, …)

Rol voor ergo(vak)therapeuten: zoals voorheen!!

BESLUIT

De GGZ sector is in sterke beweging!

Doel = persoonlijk herstel

Ergotherapeuten zijn uitgesproken herstelondersteunendehulpverleners: veel uitdagingen binnen functioneel herstel en maatschappelijk herstel

Functie 2B, 3 en 4 , 5 zijn de (nieuwe) werkterreinen van de ergotherapeut

Handelen in het concrete leven van de hulpvrager is het natuurlijk werkterrein van een ergotherapeut !!!!!!!

Ergotherapeuten zijn therapeuten, organisators, doeners , actieve partners om de herstelprocessen van mensen te bevorderen

BESLUIT

Ergotherapie is de essentiële discipline in de toekomstige GGZ !!!

Bedankt!