Epidemiologia palenia papierosów oraz innych … · Epidemiologia palenia papierosów oraz innych czynników ryzyka chorób układu krążenia w Polsce - badanie NATPOL 2011 Tomasz

Epidemiologia palenia papierosów oraz innych czynników ryzyka chorób

układu krążenia w Polsce - badanie NATPOL 2011

Tomasz Zdrojewski, Marcin Rutkowski, Piotr Bandosz Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii

Gdański Uniwersytet Medyczny

IV konferencja „Tytoń albo Zdrowie” im prof. F. Venuleta Warszawa 09.12.2011

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0

zakaźne

nowotwory

endokrynne

sercowo-naczyniowe

oddechowe

przyczyny zewnętrzne

wrodzone

inne

Mężczyźni

Kobiety

Które czynniki i w jakim stopniu odpowiadają za wydłużenie życia w Polsce w latach 1991-2007?

Analiza wg przyczyn zgonów i zmian przewidywanej długości trwania życia.

2,7 2,8

[lata]

Na podstawie: Wojtyniak B. i wsp., Sytuacja zdrowotna ludności Polski, NIZP-PZH, Warszawa 2009.

Trends in heart disease mortality in Poland, other former-communist countries and West European countries. (Men, aged 0-64 years. SDR – Standardized Death Rate). Datasource: The WHO Mortality Database

Model IMPACT

Cel podstawowy: wyjaśnienie przyczyn obserwowanej redukcji

umieralności spowodowanej Ch. n. s. w Polsce w latach 1991 - 2005

Czynniki ryzyka?

Zmiany w zakresie terapii?

Analysing the decline in coronary heart disease mortality in Poland after socioeconomic transformation. A modeling study. P. Bandosz, M. O' Flaherty, W. Drygas, J. Koziarek, B. Wyrzykowski, M. Rutkowski, K. Bennett, T. Zdrojewski, S. Capewell. Br. Med. J., 2011-09, praca przyjęta do druku

Przyczyny redukcji liczby zgonów spowodowanych Ch. n. s. w latach 1991-2005 w Polsce. Wiek 25-74 lat.

-26 200 zgonów

obserwowana redukcja liczby zgonów

czynniki ryzyka:

otyłość (-4%)

cukrzyca (-2%)

nwd. serca (12%)

AMI (5%)

prew. wtórna po MI (5%)

UA (4%)

statyny prew. pierw. (3%)

dławica stabilna (3%)

prew. wt. po rewask. (2%)

leczenie NT (2%)

terapia:

2005

liczb

a zg

on

ów

z p

ow

od

u C

h. n

. s.

Cholesterol /dieta/ (39%)

palenie (11%)

akt. fizyczna (10%)

54%

37%

Comparison with other countries: % CHD mortality falls attributed to:

37%

47%

38%

24%

23%

24%

36%

35%

35%

43%

46%

40%

40%

54%

44%

52%

74%

53%

76%

55%

60%

55%

50%

44%

60%

54%

10%

9%

11%

2%

24%

9%

5%

10%

7%

10%

6%

IMPACT Poland 1991-2005

IMPACT United States, 1980-2000

IMPACT England & Wales, 1981-2000

IMPACT Iceland 1981-2006

IMPACT Finland, 1982-97

BMJ Finland, 1972-92

IMPACT Sweden 1986-2002

IMPACT New Zealand, 1982-93

IMPACT Scotland, 1975-94

LEE United States, 1980-90

BOTS Holland, 1978-85

BEAGLE New Zealand, 1974-81

LEE United States, 1968-76

Treatments Risk factors (unexplained)

O ile zmniejszy się liczba zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca, gdy:

1. dwukrotnie zwiększymy liczbę zabiegów angioplastyki w świeżym zawale serca

2. pięciokrotnie zwiększymy liczbę wykonywanych „by-pass’ów” w stabilnej chorobie wieńcowej

3. 100% przypadków nadciśnienia w Polsce będzie leczonych

IMPACT Polska, dane niepublikowane, dotyczy populacji Polaków w wieku 25-74 lat

4. zmniejszy się średnie ciśnienie tętnicze w populacji o 2 mmHg

5. zmniejszy się średnie stężenie cholesterolu całkowitego o 0,3 mmol/l

6. zmniejszy się o połowę liczba palaczy tytoniu -7

00

0

-60

00

-5

00

0

-40

00

-3

00

0

-20

00

-1

00

0

0 1. 2. 3. 4. 5. 6.

-270

-930

-1600

-3000

-5600

-6200

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Realizacja i finansowanie

Gdański Uniwersytet Medyczny

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Instytut Kardiologii w Warszawie

Patronat naukowy:

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne

Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego

Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne

Autorzy, konsultanci i recenzenci

Gdański Uniwersytet Medyczny:

• Dr hab. Tomasz Zdrojewski

• Prof. Bogdan Wyrzykowski

• Dr Marcin Rutkowski

• Dr Piotr Bandosz

• Dr Zenon Jakubowski

• Mgr Elżbieta Wołkiewicz

• Mgr Monika Kasprzyk

• Dr Agata Wyrzykowska

• Dr Tadeusz Jędrzejczyk

• Prof. Zbigniew Nowicki

• Dr hab. Dominik Rachoń

• Prof. Zbigniew Gaciong – WUM

• Dr Grzegorz Placha - WUM

• Prof. Michael Pencina - Boston University

• Prof. Wojciech Drygas – IK

• Dr hab. Grażyna Broda – IK

• Dr Zofia Słońska – IK

• Dr Jerzy Piwoński - IK

• Dr hab. med. Bogdan Solnica – CM UJ

• Prof. Tomasz Grodzicki CM UJ

• Prof. Bogdan Wojtyniak – PZH NIZP

NATPOL 2011 - cele:

• ocena rozpowszechnienia i kontroli nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, palenia papierosów oraz otyłości i cukrzycy w Polsce, w roku 2011

• analiza zmian w latach 2002-2011 w Polsce

NATPOL 2011 - dobór próby założenia

• próba reprezentatywna dla mieszkańców Polski w wieku 18-79 lat

• planowana liczba zrealizowanych wywiadów i badań – 2400

• respondenci losowani w wiązkach terytorialnych liczących 11 osób

• sposób losowania powinien umożliwić otrzymanie efektywnej próby o zakładanej liczebności, niezależnie od uzyskanej efektywności

• sposób losowania jak najbardziej zbliżony do badania NATPOL 2002.

NATPOL 2011 - dobór próby

• losowanie wielostopniowe:

– I stopień:

• zdefiniowano 60 warstw terytorialnych (liczba ludności w gminie x województwo)

• dla każdej z warstw określono liczbę wywiadów, proporcjonalną do liczby ludności zamieszkującej daną warstwę

• w każdej warstwie wylosowano gminy z prawdopodobieństwem wylosowania określonej gminy proporcjonalnym do liczby dorosłych osób zamieszkujących tę gminę. Określono także liczbę oraz liczebność wiązek terytorialnych w każdej z gmin

• operatem losowania była baza TERYT GUS

NATPOL 2011 - dobór próby

• losowanie wielostopniowe:

– II stopień:

• na podstawie spisu wylosowanych gmin oraz liczby i liczebności wiązek, wylosowano wiązki oraz respondentów zamieszkujących w obrębie tych wiązek

• struktura płci i wieku wylosowanych respondentów proporcjonalna do struktury płci i wieku badanej populacji

• wiązkę stanowiła ulica w przypadku miast oraz wieś w przypadku terenów wiejskich

• operatem drugiej części losowania był zbiór PESEL, losowanie wykonane zostało przez MSWiA

• dla każdego respondenta losowano od 3 do 5 adresów zapasowych, w zależności od wielkości miejscowości.

Mapa: Google Maps

Procedura

• kwestionariusz (367 zmiennych)

• pomiary antropometryczne

• pomiary ciśnienia tętniczego

• pobranie próbki krwi żylnej i moczu

Pomiary ciśnienia tętniczego

• pomiar w domu pacjenta

• serie trzech pomiarów wykonywane podczas dwóch osobnych wizyt

• automatyczny aparat (jeden model), metoda oscylometryczna

• pomiar w spoczynku, w pozycji siedzącej, na prawym ramieniu (jeżeli pozycja siedząca możliwa)

Badania biochemiczne

1. Lipidogram na czczo 2. Glikemia na czczo 3. Sód i potas w surowicy 4. Kreatynina w surowicy 5. Insulina na czczo 6. CRP 7. Bilirubina 8. Transaminazy 9. Albumina w surowicy 10. TSH, fT4 11.NT-pro-BNP 12. Apolipoproteina A1 i B 13. Albumina/kreatynina w moczu 14. Sód i potas w moczu

Pobieranie i opracowywanie materiału biologicznego

• próbka krwi pobierana na czczo, w domu pacjenta lub w przychodni

• transport próbki krwi w temp. otoczenia do lokalnego laboratorium (max. 2 godz.)

• odwirowanie surowicy i osocza w lokalnym laboratorium

• zamrożenie próbek surowicy, osocza i krwi pełnej (-20C)

• transport próbek do laboratorium centralnego (CLK UCK w Gdańsku), wykonanie oznaczeń

Realizacja - podsumowanie

• 278 miejscowości

• 524 wiązki terytorialne

• >240 pielęgniarek

• 180 laboratoriów lokalnych

• 30 szkoleń pielęgniarek na terenie całej Polski

NATPOL 2011 – efektywność realizacji

Grupa K+M K M

Wszyscy: 82% 83% 80%

Klasa miejscowości:

wieś 85% 87% 83%

miasto <=50.000 mieszkańców 83% 85% 81%

miasto 50.001 - 200.000 mieszkańców 80% 81% 79%

miasto > 200.000 mieszkańców 76% 78% 73%

Charakterystyka próby

M K M+K

n 1168 1245 2413

średni wiek ± odch. std 44,9±16,0 46,7±17,2 45,8±16,7

razem płeć

K M

Grupa wieku n odsetek n odsetek n odsetek

18-39 974 40,4% 497 39,9% 477 40,8%

40-59 849 35,2% 405 32,5% 444 38,0%

60-79 590 24,5% 343 27,6% 247 21,2%

Średni wiek pacjentów

Rozkład wieku pacjentów

Wybrane wstępne wyniki dla populacji dorosłych Polaków

w wieku 18-79 lat

Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego

(≥140/90 mmHg)

Zmiana rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego

w latach 2002-2011

Poprawa kontroli nadciśnienia tętniczego w Polsce 2002-2011

Poprawa kontroli nadciśnienia tętniczego w Polsce 2002-2011

Prognozowana zmiana liczby osób z nadciśnieniem tętniczym w Polsce

w latach 2011-2035

4

9

14

19

2010 2015 2020 2025 2030 2035

Mili

on

y o

sób

Uwzględniono dane prognozy demograficznej GUS

Rozpowszechnienie hipercholesterolemii

(≥ 190 mg/dl lub leczenie farmakologiczne hipolipemizujące)

Zmiana rozpowszechnienia hipercholesterolemii

w latach 2002-2011

Rozpowszechnienie palenia papierosów

Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów

w latach 2002-2011

Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów

grupy płci i wieku, 1997-2011

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

18-79 lat 18-39 lat 40-59 lat 60-79 lat 18-79 lat 18-39 lat 40-59 lat 60-79 lat

Kobiety Mężczyźni

NATPOL 1997

NATPOL 2002

NATPOL 2011

Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów w zależności od wieku

w latach 1997-2011

Podsumowanie: zmiany w stosunku do roku 2002

• Znaczne zmniejszenie się liczby osób palących papierosy; bardziej korzystna zmiana u mężczyzn; nadal pali ponad ¼ badanej populacji

• zbliżony odsetek osób posiadających nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemię, jednocześnie zmniejszenie się średniego ciśnienia tętniczego oraz stężenia cholesterolu całkowitego w populacji

• bardzo duża poprawa skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce

MECENAS:

PARTNERZY:

Badanie NATPOL 2011, moduł badań laboratoryjnych zostało zrealizowane dzięki zaangażowaniu i wsparciu finansowemu Abbott Laboratories i Siemens Spółka z o.o..

Badanie NATPOL 2011, moduł niewydolności serca, Etap 1, zostało zrealizowane dzięki zaangażowaniu i wsparciu finansowemu Zakładów Farmaceutycznych POLPHARMA S.A

Realizacja prac terenowych:

Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia

Koniec prezentacji

Slajdy rezerwowe

Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego 0.0

00.0

10.0

20.0

30.0

4

18-39 lat

bez NT

40-59 lat >=60 lat

0.0

00.0

10.0

20.0

30.0

4

18-39 lat

leczone NT

40-59 lat >=60 lat

80 100 140 180 220

0.0

00.0

10.0

20.0

30.0

4

18-39 lat

nieleczone NT

80 100 140 180 220

40-59 lat

80 100 140 180 220

>=60 lat

2002

2011

Zmiana średnich wartości ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997, 2002 i 2011

(standaryzowane do populacji Polski z roku 2009)

12

0,5

13

6,2

15

0,7

13

4,4

13

7,6

14

5,9

11

7,9

13

5,6

14

9,5

13

0,8

13

8,5

14

8,4

11

5,8

12

8,3

14

2,2

12

8,5

13

5,5

14

3,8

80

90

100

110

120

130

140

150

160

170

18-39 40-59 60-79 18-39 40-59 60-79

K M

Śre

dn

ie c

iśn

ien

ie t

ętn

icze

sku

rczo

we

[m

mH

g]

NATPOL 1997

NATPOL 2002

NATPOL 2011

Prognoza …

NATPOL

Prawdopodobny scenariusz

obecna

1997 2020 2002 2011

NATPOL

2005

oczekiwana

było

Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego

2002

2011

0.0

00.0

10.0

20.0

30.0

4

bez NT

0.0

00.0

10.0

20.0

30.0

4

leczone NT

80 100 120 140 160 180 200 220

0.0

00.0

10.0

20.0

30.0

4

nieleczone NT

Analizy na następną konferencję: - cukrzyca - depresja - aktywność fizyczna - zaburzenia snu - czynniki społeczne - zdrowie kobiet, menopauza - różnice regionalne

Współczynniki umieralności mężczyzn w wieku 25-64 lata z powodu ChW w Polsce w latach 1991-1996 i 1999-2005 oraz UE15 w latach 1991-2004 oraz trendy liniowe ich zmian (wg B. Wojtyniak, NIZP-PZH)

10 million

15 million

20 million

25 million

High-income countries

Upper middle-income

Lower middle-income

Low-income countries

0.6M

0.5M

3.3M

2.3M

10.2M

3.3 M 3.0M

3.0M

5.9M

2.3M

6.8 M

3.7M

13.6M

1.1M 0.9M

Low-income countries Group III - Injuries Group II – Other deaths from noncommunicable diseases

Group II – Premature deaths from noncommunicable diseases (below the age of 60), which are preventable

Group I – Communicable diseases, maternal, perinatal and nutritional conditions

Total number of deaths in the world

Sou

rce:

Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach 1950-2008

- wartości rzeczywiste i linia trendu

50

52

54

56

58

60

62

64

66

1950

1953

1956

1959

1962

1965

1968

1971

1974

1977

1980

1983

1986

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

Lic

zba lat

Kobiety

Mężczyźni

Chorobom naczyń i serca można zapobiec w 80%, a nowotworom w 40%

C

h

o

r

o

b

y

n

i

e

z

a

k

a

ź

n

e

Choroby serca i

udar mózgu

Cukrzyca

Nowotwory

Choroby płuc

Czynniki ryzyka

Papierosy Niezdrowa

dieta Brak AF Alkohol

Rok 1947 r. – wykład - Dr. Ancel Keys

Prezentacja liczby zgonów w Minneapolis w latach 1920 – 1945.

Ekstrapolacja trendów sugeruje Transformację Epidemiologiczną.

Autor przewiduje epidemię chorób serca.

Proponuje zmiane priorytetów epidemiologii i prewencji.

Za dwa lata w USA rozpocznie się Framingham Heart Study…

Ancel Keys Archive, School of Public Health, University of Minnesota

1945-1950 USA

SDR per 100.000, age 0-64 Diseases of circulatory system

1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria

Czechoslovakia, Former

Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine


1980 1985 1990 1995 2000 2005

0100

200

300

Men

x

SD

R /100 0

00

1980 1985 1990 1995 2000 2005

050

100

150

Women

x

SD

R /100 0

00

Poland

United Kingdom

USA

Netherlands

Finland

Austria


Czech Republic

Hungary

Romania

Ukraine

Total cardiovascular mortality trends. Age group 0-64 y.

Kontrola NT w Polsce

Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach 1950-2008

- wartości rzeczywiste i linia trendu

50

52

54

56

58

60

62

64

66

1950

1953

1956

1959

1962

1965

1968

1971

1974

1977

1980

1983

1986

1989

1992

1995

1998

2001

2004

2007

Lic

zba lat

Kobiety

Mężczyźni

B. Wojtyniak i wsp.

Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005, by gender

Diabetes

BMI

Physical Activity

Population Blood Pressure

Smoking

Population Cholesterol

All Risk Factors

All Treatments

Statins in Primary Prevention

Hypertension Treatment

Hospital HF

Community HF

Chronic Angina

Sec. Prev. Post Revasc.

Sec. Prev. Post AMI

Unstable Angina

Acute AMI treatment

Men Women

Age 25-75

-1 % -8 %

-4 % -5 %

10 % 11 %

-8 % 29 %

15 % 0 %

41 % 32 %

52 % 59 %

33 % 53 %

3 % 5 %

3 % 1 %

4 % 10 %

5 % 9 %

2 % 6 %

2 % 2 %

4 % 6 %

4 % 9 %

5 % 4 %

bar widths are proportional to absolute number of deaths prevented or postponed

5 % 4 %

4 %

2 % 3 %

6 % 6 % 2 %

3 %

37 %

54 %

11 %

0 %

39 %

10 %

-4 % -2 %

-20

%

0%

2

0%

4

0%

6

0%

Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005

Treatments Risk Factors

Data verification

if possible, more than one data source was used to validate trends

example:

population BP data – data from national cross-sectional studies was used

– trends from this studies similar in Pol-MONICA study and WHO-CINDI surveys.

Limitations

• Not optimal data quality for 1991

• Assumptions about efficacy/effectiveness

• Assumed short time lag between changes of population risk factors and mortality.

IMPACT ciśnienie tetnicze

Systolic blood pressure trends in Poland

1985 1990 1995 2000 2005 2010

12

5

13

0

13

5

14

0

14

5

15

0

15

5

Year

mea

n S

ysto

lic B

P [

mm

Hg]

Men 45-54

Men 55-64

National surveys Real data Estimated

Badania oceniające ciśnienie tętnicze w populacji dorosłych mieszkańców Polski

• NATPOL II (1997)

• NATPOL PLUS (2002)

• WOBASZ (2004-2005) • wiele badań dotyczących populacji lokalnych –

najważniejsze: Pol-MONICA

Powyższe ogólnokrajowe badania przekrojowe były projektowane w celu oceny aktualnego rozpowszechnienia czynników ryzyka, nie oceny zmian

1985 1990 1995 2000 2005 2010

12

5

13

0

13

5

14

0

14

5

15

0

15

5


Year

mea

n S

ysto

lic B

P [

mm

Hg]

Men 45-54

Men 55-64

National surveys Pol-MONICA

CINDI-Lodz

Real data Estimated

1985 1990 1995 2000 2005 2010

12

01

25

13

01

35

14

01

45

15

01

55


Year

me

an

Systo

lic B

P [m

mH

g]

Women

45-54

Women

55-64

National surveys

Pol-MONICA

CINDI-Lodz

Real data

Estimated

6%

7%

10%

20%

7%

7%

3%

2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Irlandia 1985-2000

Nowa Zelandia 1982-1993

Anglia i Walia 1981-2000

USA 1980-2000

ciśnienie tętn. w populacji Leczenie NT

pozostałe czynniki ryzyka pozostałe metody leczenia

Odsetek zgonów, którym udało się zapobiec lub odsunąć w czasie, dzięki zmianom średniego ciśnienia tętniczego

w populacji oraz leczeniu nadciśnienia tętniczego.

Zróżnicowanie terytorialne rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego w Polsce –WOBASZ

39 50 38

37 44

48

38

39

42

37

44 49

44

43

30

24

mężczyźni

Kardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4)

Wpływ użytej definicji na estymowane

rozpowszechnienie NT w Polsce

1 2

3 1-2

1-2-3 2-3

I II

III

49,0%

41,0%

38,1%

43,1%

40,5%

36,6%

32,7%

31,3% 31,2% 31,7% 31,8%

31,5% 31,1%

29,8% 29,3%

30,3% 30,1% 29,5%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

rozp

ow

szec

hn

ien

ie N

T

NATPOL PLUS (dane niepublikowane)

NA

TPO

L PLU

S

WO

BA

SZ

Analiza

• zakres wieku ograniczony 20-74 lat

• ciśnienie tętnicze zdefiniowane jako średnia wartość drugiego i trzeciego pomiaru wykonanego podczas pierwszej wizyty

• raportowane wartości adjustowane do płci, wieku oraz miejsca zamieszkania

Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

138 137.6 137.1

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

Kobiety

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

131.2

129.6

127.5

adjustowane do wieku

Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

Mężczyźni

p= 0.178

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

Kobiety

p<0.001

1995 2000 2005 2010

120

125

130

135

140

145

Oznaczenia:

linia regresji

95% CI adjustowane do wieku

Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005 – grupy wieku

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

134.7

131129.6

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

137.6 138.5 139.5

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

145.7

149.6147.2

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Kobiety

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

120.5

117.7116.3

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Kobiety

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

135.6 135.1

132.4

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Kobiety

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

149.3 149.1 148.6

Grupy wieku:

20-39 40-59 60-74

Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005 – grupy wieku

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Mężczyźni

p<0.001

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Mężczyźni

p= 0.050

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Mężczyźni

p= 0.900

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Kobiety

p<0.001

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Kobiety

p= 0.001

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Kobiety

p= 0.699

1995 2000 2005 2010

110

120

130

140

150

160

Grupy wieku:

20-39 40-59 60-74

Oznaczenia:

linia regresji

95% CI

Ciśnienie tętnicze skurczowe MONICA, Czechy 1985 – 2007/8

135,8

134,9

134,2

132,3131,9

132,5

129

130

131

132

133

134

135

136

137

1985 1988 1992 1997 2000 2007

126,7

125,9

125,1

130,2

130,7

131,6

120

122

124

126

128

130

132

134

1985 1988 1992 1997 2000 2007

J. Bruthans, R. Cifkova, EuroPRevent 2010

Redukcja umieralności w latach 1996-2005, osoby w wieku 55-64 lat

MĘŻCZYŹNI KOBIETY

-20%

-39% -42% -47%

MĘŻCZYŹNI KOBIETY

UDAR NIEDOKRWIENNY MÓZGU

CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA

Źródło danych: WHO Mortality Database, uwzględniono poprawkę na zmianę systemu kodowania zgonów

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

Mężczyźni

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Kobiety

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Kobiety

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Kobiety

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Grupy wykształcenia:

Podstawowe Średnie Wyższe

Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005, w zależności od wykształcenia

Odsetek leczonego nadciśnienia tętniczego w Polsce w latach 1997-2005

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Mężczyźni

Od

se

tek le

czo

ne

go

NT

[%]

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Grupy wieku:

Razem (20-74)

20-39

40-59

60-74

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Kobiety

Od

se

tek le

czo

ne

go

NT

[%]

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Grupy wieku:

Razem (20-74)

20-39

40-59

60-74

Kontrola ciśnienia tętniczego w Polsce w latach 1997-2005

odsetek osób z NT, które osiągnęły cel terapeutyczny (<140/90 mmHg)

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

Mężczyźni

Od

se

tek s

ku

teczn

ie k

on

tro

low

an

eg

o N

T[%

]

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

Grupy wieku:

Razem (20-74)

20-39

40-59

60-74

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

Kobiety

Od

se

tek s

ku

teczn

ie k

on

tro

low

an

eg

o N

T[%

]

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

1996 1998 2000 2002 2004 2006

05

10

15

20

25

30

Grupy wieku:

Razem (20-74)

20-39

40-59

60-74

Dlaczego mimo znacznej poprawy leczenia, obserwujemy niewielkie zmniejszenie się średniego ciśnienia tętniczego?

cała populacja

nadciśnienie tętnicze leczone NT RR <140/90 mmHg

terapia

strategia populacyjna

Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego w roku 1997 i 2005. Mężczyźni, 20-74 lat

mmHg 60 80 100 120 140 160 180 200 60 80 100 120 140 160 180 200

Rok:

1997 2005

Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005, w zależności od wykształcenia

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

Mężczyźni

p= 0.886

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

Mężczyźni

p= 0.187

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

Mężczyźni

p= 0.009

1995 2000 2005 2010

130

132

134

136

138

140

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

rok

Śre

dnie

ciś

nie

nie

tętn

icze s

kurc

zow

e [

mm

Hg]

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Kobiety

p= 0.002

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Kobiety

p= 0.014

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Kobiety

p= 0.006

1995 2000 2005 2010

115

120

125

130

135

140

Grupy wykształcenia:

Podstawowe Średnie Wyższe

Oznaczenia:

linia regresji

95% CI

Zmiany odsetka rozpoznanego nadciśnienia tętniczego w Polsce w latach 1997-2005

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Mężczyźni

Od

se

tek r

ozp

ozn

an

eg

o N

T[%

]

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Grupy wieku:

Razem (20-74)

20-39

40-59

60-74

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Kobiety

Od

se

tek r

ozp

ozn

an

eg

o N

T[%

]

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

1996 1998 2000 2002 2004 2006

02

04

06

08

01

00

Grupy wieku:

Razem (20-74)

20-39

40-59

60-74

IMPACT cholesterol

Dzienne spożycie cholesterolu MONICA Warszawa 1984-2001, wiek 35-64

A. Waśkiewicz i wsp., Kardiol Pol 2006; 64: 16-23

Zmiany spożycia tłuszczów zwierzęcych oraz roślinnych. MONICA Warszawa 1984-2001, wiek 35-64

A. Waśkiewicz i wsp., Kardiol Pol 2006; 64: 16-23

IMPACT: cholesterol całkowity

• Źródło danych: – badanie Pol-MONICA (1993), Pol-MONICA Bis (2001)

– użyto średniej ważonej względem proporcji ludności miejskiej (Warszawa) i wiejskiej (dawne woj. Tarnobrzeskie)

– Dla grup wieku, których nie obejmowało badanie MONICA, (25-34, 65-74), wartości estymowano na podstawie gradientu z badania WOBASZ.

– Dalszą redukcję średniego stężenia cholesterolu po roku 2001 potwierdza analiza danych pochodzących z badań NATPOL PLUS i WOBASZ

Odsetek liczby zgonów, którym udało się zapobiec lub odsunąć w czasie, dzięki stosowaniu statyn, zmianom stężenia cholesterolu całkowitego w populacji (dieta) oraz rewaskularyzacji

-4% -3%

-39%

-4%

-50%

-40%

-30%

-20%

-10%

0%

prew.

wtórna

prew.

pierwotna

cholesterol

(dieta)

CABG &

PTCAstatyny:

Efekt statyn vs. cholesterol związany ze stylem życia

cała populacja

hipercholesterolemia statyny: prewencja pierwotna

statyny: prewencja wtórna

terapia

strategia populacyjna


Unal et al, J Clin Epid 2005, (58) s.733

In case risk factors:

a) change according to actual trend b) decrase as in low risk countries

-45000

-40000

-35000

-30000

-25000

-20000

-15000

-10000

-5000

0

5000

risk factors:

de

ath

s p

reve

nte

d o

r p

ost

po

ned

actual trend

additional improvement

Further studies: Policy Potential changes in mortality in England and Wales

618%

244%

71%

42% 35% 31% 27% 20% 15% 11% 7%

0

25 50

75

100

89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

Health care system reform

Population: 38 mln (adults: 28 mln)

Inflation rate in Poland in 90.s

Poland

Problem:

• mortality data affected by changes in death registration system in 1997

Przyczyny redukcji liczby zgonów spowodowanych Ch. n. s. w latach 1991-2005 w Polsce. Wiek 25-74 lat.

-26 202 zgonów

obserwowana redukcja liczby zgonów

czynniki ryzyka:

otyłość (-4%)

cukrzyca (-2%)

nwd. serca (12%)

AMI (5%)

prew. wtórna po MI (4%)

UA (4%)

statyny prew. pierw. (3%)

dławica stabilna (3%)

prew. wt. po rewask. (2%)

leczenie NT (2%)

terapia:

2005

liczb

a zg

on

ów

z p

ow

od

u C

h. n

. s.

cholesterol (39%)

palenie (11%)

akt. fizyczna (10%)

54%

37%

Sources of epidemiological data

• routine statistics (PZH – mortality,hospital registry)

• cross sectional studies – Pol-MONICA, NATPOL PLUS,

WOBASZ, others…

• national registries (KROK, PL-ACS)

• expert opinions

Najważniejsze różnice metodologiczne pomiędzy poszczególnymi badaniami

NATPOL II NATPOL PLUS WOBASZ

liczebność próby 1 664 3 051 14 769

zakres wieku 18+ 18+ 20-74

sposób doboru próby

wielostopniowy,

automatycznie

ważona

wielostopniowy,

automatycznie

ważona

wielostopniowy,

liczba

respondentów

nieproporcjonalna

do wielkości

populacji w danej

warstwie

liczba:

pomiarów RR /wizyt 3/1 3/3 3/1

metoda pomiaru

ciśnienia tętniczego osłuchowa oscylometryczna oscylometryczna

miejsce pomiaru w domu

respondenta

w domu

respondenta

w domu

respondenta

lub w gabinecie


1985 1990 1995 2000 2005 2010

12

5

13

0

13

5

14

0

14

5

15

0

15

5

Year

mea

n S

ysto

lic B

P [

mm

Hg]

Men 45-54

Men 55-64

National surveys Real data Estimated

1985 1990 1995 2000 2005 2010

12

5

13

0

13

5

14

0

14

5

15

0

15

5


Year

mea

n S

ysto

lic B

P [

mm

Hg]

Men 45-54

Men 55-64

National surveys Pol-MONICA

CINDI-Lodz

Real data Estimated

1985 1990 1995 2000 2005 2010

12

01

25

13

01

35

14

01

45

15

01

55


Year

me

an

Systo

lic B

P [m

mH

g]

Women

45-54

Women

55-64

National surveys

Pol-MONICA

CINDI-Lodz

Real data

Estimated

Wnioski

• W latach 1997-2005 blisko dwukrotnie poprawiła się skuteczność leczenia NT w Polsce

• Umiarkowanie zmniejszyła się wartość średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w populacji kobiet. W przypadku mężczyzn, redukcja średniego ciśnienia skurczowego, dotyczyła jedynie osób w wieku <40 lat.

• Niewielka redukcja średnich wartości ciśnienia tętniczego, pomimo poprawy skuteczności leczenia, może być związana z brakiem skutecznej interwencji populacyjnej.

Źródło: WHO HFA Database

0

20

40

60

80

100

120

1970 1980 1990 2000 2010

Poland

SDR, ischaemic heart disease,0-64 per 100000, female

0

20

40

60

80

100

120

1970 1980 1990 2000 2010

Poland

SDR, ischaemic heart disease,0-64 per 100000, male

Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca (wiek 0-64 lat)

Polska

mężczyźni

kobiety

?

0

50

100

150

1970 1980 1990 2000 2010 2020

Czech RepublicHungaryPolandUkraineEU members before May 2004

SDR, ischaemic heart disease, 0-64 per 100000

Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca (wiek 0-64 lat)

Źródło: WHO HFA Database

Możliwe przyczyny

• Lepsza kontrola czynników ryzyka w populacji?

• Większa skuteczność leczenia chorób układu krążenia?

BMJ 1998

• 1991-1994

• Kluczowe znaczenie: – Zmiana proporcji

spożywanych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych do nasyconych kwasów tłuszczowych

– Wzrost spożycia warzyw i owoców

– Zmniejszenie spożycia masła

Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe w Polsce (wiek 20-74 lata, adjustowane względem wieku, średnia wartość z dwóch pomiarów)

132,9

130,9129,5

136,2136,8

137,5

124

126

128

130

132

134

136

138

140

1994 2002 2005

M

K

Dane niepublikowane: Natpol II, Natpol Plus, WOBASZ

RR skurczowe [mmHg]

rok

Czym jest model

• model jest uproszczeniem rzeczywistości; zwykle jest to zbiór równań matematycznych opisujących rzeczywiste zjawiska

• jest to sposób syntezy danych pochodzących z wielu źródeł

• modelowanie ma zastosowanie w bardzo wielu dziedzinach jak inżynieria, meteorolgia, komunikacja

Zastosowanie w medycynie

• prognozowanie: przewidywanie wyników procedur medycznych

• wyjaśnianie przyczyn obserwowanych zjawisk (IMPACT)

• określanie efektywności kosztowej procedur medycznych – ocena technologii medycznych

Model

„silnik modelu” (zbiór reguł)

dan

e w

ejśc

iow

e

wyniki

Metody modelowania w epidemiolgii

• drzewa decyzyjne

• modele Markova

• modele mikrosymulacyjne

• modele „komórkowe” (cell-based: IMPACT)

• deterministyczne

• stochastyczne

Wyjaśnienie redukcji umieralności spowodowanej ChNS w latach 1981-2000 w Anglii i Walii

-80000

-60000

-40000

-20000

0

Czynniki ryzyka +13% (pogorszenie)

Otyłość (wzrost) +3.5%

Cukrzyca (wzrost) +4.8%

Akt. fizyczna (redukcja) +4.4%

Czynniki ryzyka -71% (poprawa)

Palenie -41%

Cholesterol -9%

Redukcja RR w popul. -9%

Cz. psychospołeczne -3%

Inne czynniki -8%

Leczenie -42% Leczenie ostrego MI -8%

Prewencja wtórna -11%

Niewydolność serca -12%

Dławica :CABG & PTCA -4%

Dławica: Aspiryna itp. -5%

Leczenie farmakol. NT -3%

2000 1981

Unal, Critchley & Capewell Circulation 2004 109(9) 1101

68,230

mniej zgonów

w roku 2000

Unal et al, J Clin Epid 2005, (58) s.733

W wypadku, gdy czynniki ryzyka:

a) zmienią się zgodnie z obecnym trendem b) zmniejszą się do poziomu obserwowanego w innych krajach

-45000

-40000

-35000

-30000

-25000

-20000

-15000

-10000

-5000

0

5000

czynnik ryzyka:

zgo

ny

, k

tóry

m z

ap

ob

ieżo

no

lu

b o

dsu

nię

to w

cza

sie

aktulany trend

dodatkowa

poprawa

Potencjalne zmiany umieralności spowodowanej ChNS w Anglii i Walii, w latach 2000-2010

Odsetek osób z nadciśnieniem tętniczym w grupach płci i wieku, w roku 2002 i 2011

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Wiek 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-79 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-79

plec K M

NATPOL2002

Wpływ liczby pomiarów na częstość rozpoznawania NT.

1 2

3 1-2

1-2-3 2-3

I II

III

49,0%

41,0%

38,1%

43,1%

40,5%

36,6%

32,7%

31,3% 31,2% 31,7% 31,8%

31,5% 31,1%

29,8% 29,3%

30,3%

30,1% 29,5%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

rozp

ow

sze

ch

nie

nie

NT

NATPOL 2002 (dane niepublikowane)


Redukcja liczby zgonów w roku 2010 WHO Bulletin 2009, in press

-28300

2190

-10020 -6810

15885

-48635

-26270 -17430

-43900

-103080

-82520

-60135

-33670

-71860

8105

-12010

-33540 -20535

-180000

-160000

-140000

-120000

-100000

-80000

-60000

-40000

-20000

0

20000

JEŻELI aktualne trendy zostaną utrzymane do 2010 r.

JEŻELI zostaną osiągnięte cele HP2010

JEŻELI zostaną osiągnięte wartości jak w USA w grupie niskiego ryzyka

USA: przewidywana redukcja liczby zgnonów z powodu ChNS, przy założeniu:

a) kontynuacji obecnych trendów dotyczących czynników ryzyka

b) osiągnięcia celów Healthy People 2010 c) dalszej redukcji odpowiadającej grupie niskiego ryzyka w USA

« Strategia populacyjna »

• Dotyczy całej populacji

Niewielki efekt u bardzo wielu osób

« Strategia wysokiego ryzyka »

• Dotyczy osób z wysokim

ryzykiem

Duży efekt w niewielkiej grupie

Strategia populacyjna i strategia wysokiego ryzyka

Czynnik ryzyka

Ro

zkłą

d w

po

pu

lacji

Czynnik ryzyka

Ro

zkła

d w

pop

ula

cji

Zmiana rozpowszechnienia hipercholesterolemii

w latach 2002-2011

18

5,7

21

8,7

23

1,9

19

0,7

21

9

21

2,5

18

1,2

21

3,5

20

6,2

18

5,3

21

3,7

19

2,4

100

120

140

160

180

200

220

240

260

18-39 40-59 60-79 18-39 40-59 60-79

K M

NATPOL 2002

NATPOL 2011

Documents

Epidemiologia palenia papierosów oraz innych … · Epidemiologia palenia papierosów oraz innych czynników ryzyka chorób układu krążenia w Polsce - badanie NATPOL 2011 Tomasz