Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
elaborationemtextvalem svera
. CAPYT OGTAVVM
LIBRI OCTAVI ETHICO rvmArifiotehsfie quardisw amicitia.
* 'V u '
i.-- **
IVXTA TOLOSANAMprifcam verfionem amicos pares,
oc impares ampledtentem.
AdCathedram Philofiphh Moralis in Com
plutenfeAcademta,
'§rcgio^quitate fuffulto,nobilitare (lemmati^
CaftellaSj 8c Regali Senatui , confccrat
Supplex• » •«
“^agijler Fr . Ioannts Prudencio ProuintU
Aragonida Definitor .
Ordinis Beatae Marise deMercedc Captiuorui/x s*ni \
ni •r 4
Redemptricis. q
Superiorumpermifiu.
\
% AUi
° /V
& !J
Le&ori notaturo.
'tatatentioSotproduco teftes,quot meinuifere,&
EXTVM iftum irfra viginti
quatuor horarum curriculu cucur-
ri, attramentoque papyrum humec-
tante(emoto totum , d?fila comecla-
muenereab hmufcemodi infirumentorum arma-
tura extorrem .Duo ahapuncta,qu& obi uhtfirs,
depelli. Primum ad Politicorum librosfpectans\
de Magiftrattbus ediferens.Secundum, librum
quartum ethicorum referens de voluntario £5^
inuito ventilans . Ambo>
quiaperuia,& cometa
tium calamisperfricata,defpexi.Primo traa a-
tus de iufiitia legali ;nec non qufliones ae legibus
mimflrabant additum. Secundum Thaologica
lucubrationes de voluntario involuntarium red
debantfecundum. Hunc inquam textum vtro-
que brachio triturandum arripui,in cuius expen
fione vixparuum digitum incuruauerunt ethi-
ci. Sicque vexatiofuma temporis anguflijs fubor
ta. Tumque ex caterorum(emitarum abolitione
profihens,me impelleret commentatore in id>quod
aliorumpratervolauit conjectatio . Notaturus
es
Connexio
capitum di. otiaui
libri vfq;
adoftauu
nofirum .
Amicitia
conferba-
tio quare
lasjugit
Patris ad
filiii ami-
citia cha-
rior.
Amicitia
qua fua
funty non
quarit .
DE Q V AE R. E L 1 S.
mz principis partis adhaere fco. Hsc nieconftituit po-
liccntcmintentum authoris, & connexionem capitum
celeriter percurrere. Intenti reddet conlcios lection.s
proceffus.Connexio non alitet patefiet ,quam conte-
rens textum noftrum cum anteuntibus , Se poft ventu-
ris illum.
Conneditur cum i . huius odaui libri. Exinde cur-
fumc^pit Ariftotelcs,vt nimis infudans conceperit cu
dolore, te noftrLtcxtus pareret iniquitatem. In illo igi-
tur i.
poftquam difcuflerat in calce de amicitia, preca-
tur amicto Conferuationem,quae noftrx naturalis ree-
licitatis non eft floci pendenda pars, te monet : cauen-
dum fore aquxrelarum obice beneuolentix funes di-
lacerante. In prxfenti noftro capite totus eft author in
.declarandis 5 imo,&: in euertendisquxrehs, quxanuco-
rum animos crudeliter perturbant.^ ^
Conneditur cum fecundo ; ibi enim ediflerens de
amicabilitate Patrem, te F ilium annedente , refoluit:
Patris erga Filium efle maiorem amicitia ,quam e c6 •
tra,&:hoc non obflante licere aliquando Patr i propriu
dlium a fe genitum abdicare. Huius vltimi aflerti ratio
nem ibidem non prxftitit author, fed elegantem illam
in prxfenti praebet. Licere aliquando Patr i Filium pro-
pellere afe,quando ifte malitia ingenti praepolleat in fe.
Conneditur cum 3 •ibidem enim refoluerat : ami-
cos non fore cenfcndos,qui propter vtilitatem capeise
dam , diligunt alios , te pofuit exemplum in ijs,qui fa-
cetos amant; illi enim non flagrant infacetos abfolu-
te»quia faceti fintjfed quia ex illorum faceti js iucundi-
patem fugnnt.In prxfenti textu idem repetit conclufio-
tiefdcunda, dicens: ideo quxrelas potifsime in amicitia
c t iitumduboi i ri,qu ia amici amicis non folicitant pro-
ficua, fcdfihi defiderant vtilitates.. .
ConncdFitur cu 4. ibidem decreuit: malos vera aniic^
tia
—
I N A M I C 1,
1" I A.
tia non vigere,quia homines praui fempcr quxrchs
ebulliunt. In ptxlenti textu conuit apotegma. (labilem
effe amicitiam, quando amici incubationes viciisim
omittunt, Ced boc cxcqui,ct(i liceat omnibus, non vaxet
omnes, fcd folumboni viri.
Conneditur cum quinto,nam ibi ferens verba dc
amicitia interrupta, ait : anucos abfentes propter £,pi- r^erJL .
dolatam. infetiptionis incuriam amicius intenjcerc I ^A Z’ .mu, T .1 nrT f>nn ViTfi j
Hsmincsprauosy
quia cri-
minatri-ces amicos
non effe
,
Holarum infcriptioms incuriam auuuu^ “ /totarum
operationes, &: Gc mutuo fe increpant. In prxlenti veror ^ m -
interruptionis bencuolentix eandem camam alsignat nut t;Ami-
Ariftoteles, ..
Conneditur cum fexto,ibi enim certum reliquerat:
fcncs.fc homines tetricos difficulter amicitiam confer
• ? -«a .4«ir\t-nr 1 n-icriniu iin ve
nuit Ami-citiam,
ii' i* » • *
ienes.de nomines um^uiuuui .
uare,quia illi prx nimia aetate redduntur litigiofijilh ve
ro,quia ferrea humorum contextura coaliti mordican-
tes in quxrelas erumpunt. In prxfenti vero firmat : ho-
mines id litigium prouos effe amiciri* impotes, U po-
nit exemplum in lenibus, di tetricis nomimnus.
Conneditur cum feptimo,nam ibi promiferat inda-
gaturum fore in odauo capite quxrimomas in aimcis
repertas, in prxfenti (quodeft odauu) capite ldfculpu-
ficquc adimplet verbum,quod pollicitusfuerat.Ecce ca
pitum anteriorum cum noftro connexio.
Conneditur cum i . libri noni huic noftro imme-
tate fubfecuto. In illo enim plura,qu* indigefta reh*
quit author, iterat in i.noni, vtea profequens maiori
mdagineconcoda remaneant.Et hxc eft prima partiun
cula primx principis partis.
Senes &tetricosbo
mines d{fficulter a-
micari.
Querelarum inier aquales tcxtuahs dijeu/io.
sE eunda promifit: Ariftotelis afferta quxrelas in ami
cis aequalibus indagantia in medium edere. Sed nos
nol
D E QV AERELIS.
Amicitia
triplex ho
nejla vti-
lis& de -
leHabilis,
«4
Lib. 3
etbic c « 5 •
i ii^« '
^
notantes admonet Author ante fuorum placitorum co*
ditionem.Amicitiam cftc tergeminam iuxta trifarium
bonum,quod infpicit,honeftum fcilicet,vtile&: delcda.
bile j aitque, in vtriufque boni fpecie amicitiam pofte
redo ftylo contrahi,quod brebiter percurrit i . in ami-
citia honeftum ampledentc amicitias vinculo annecti
poife, tam eos, qui in equilibrioextant honefti, quam
qui honcftatis inxqualiter veftiuntur bonitate. Secun-
do ,in amicitia dcledabile infedante poffc vicifsim
amicari eos,docet, qui pariter funt iucundi,quam illi,
quorum vnus eftiucundior alio. Tertio, in amicitia
vtilitatem fcifcitante poiTe pares, &. impares infortunac
bonis amicitiae vinculis ligari, omnibus compertum
cfle ,(labilit. His praeiadis.
PonitAuthor refolutioncm fui quaTiti refponfiuam:
In vlla amicitia pmer amicitiam vtilium incufatio-
nes fuboriuntur. Tres partes continet placitum. Pri-
ma, quod in amicitia honefta non afturgant querimo-
niae! Secunda,quod in amicitia deledabilium notabiles
non fubpullulent querelae. T ertia, in amicitia vtilium
eximias ebullire criminationes. Ifta omnia figiilatim
comprobat Ariftotelcs ita angufte, cocifroque flylo; vt
primoafpedu appareat,rem difficilem fua explicatione
difficiliorem reddidiffe. Sed pellamus tenebras,& pro-
bationesAriftotelis clarioribus verborum periodis m£tafifico puluere difperfis protendamus.
Probat Author primam partem,videlicet, quod in
amicitia propter honeftatem inter aequales non contin-
gant incufationes. Eius probationem ad hanc formam
redigo: Amici propter honeftatem funt propter virtute
amici, ergo amici propter honeftate non patiuntur qua:
reias. Antecedens probet textus Ariftotelis. Vbi h#c
Author non in amicitia alia honeftas,quam honeftas
virtutis, ergo qui amici fteterint propter honeftatem»
erunt
I N A M I C I T i A.
crut proptervirtutc amicid uc ficiied amici proptcrv rr
tute quserelis orbatur.. Ergo amici propter honeftatem
quxrelisnou fuccubut. Prooo miriore, na amici prop-
ter virtute funt vicifsim proni ad .benefitia coferenda.
Ergo amici propter virtute ;quacrciis orbatur. Antece-
des proboiquia virtus amicitia; eft habilitas ad beneh-
tiacofcreda. Ergo amici ptoptet virtute funt prom ad
benefitia c6fereda.Antcced£sprobet textusAnftotclisj
in cuius fpecieftabilitiamitiiiacfle habitu ad pellenda
difficultate,qua prsfentitquifpia in collatione donotu, %
qux pofsidct.Et hoc ipsu antecedens ex ratione, cui Au pt.i. '•
thor ibide initebatur, fulcitur.Ni per repetitione coha
tionis benefitiorum gignitur virtus amitinae. Ergo h^c
eft habilitas genita ad benefitia conferenda. Cofequen-
tiam probettextus in cuius fpecic Author generale qua
damdoatinam viriatum flatui lnferuientcm exarans,
habet hsc-.eft virtuspromptltudo ad ^«^ofaawiU-,
miles illis, a quib»gemta eft. Sed amicitia P I
repetitionem collationis benefiuotu, vt pa e \comm.i.
prxallegato 3 . lib.ethic. Ergo amicitia eft prompt: tu ..
do ad benefitia conferenda pet fimiles adus ’ <
J
U1^!
S '
genita eft. Ergo homines habentes illam reddet . t
titia pronos,a=d benefitia conferenda. Ergo amici Rtop
,ter virtutem, prone fibi conferunt bencfina.6. vicilsim.
Sed cum collatione benefitiorum uonflat quatela, Et-
§o.amici propter virtutem minime affitnitut quatclis.
Tunc ficfcdamici ptoptet virtutem fimt propter 1
°
neftatcm amici .Ergo amici ptoptet honeftatem mcuta
Incrcmetum fumit hxc ratio c* fubobfcutis verbis,
quia brcbib^jcitUUc Ariftotclis h ic
:
ydmati ,C** cn
.¥fi* conferentifaccenfet nernoi Ey rquibus cum i o in
ro. Ergo amici propter honeftate no libi fucce en •
tecedes non probat peruic Author^Ced cccc pro
-t
’4."\.i
B con-
Cicero
Oratione
i.ad Pro
culum .
D E QV AE R ELIS.
Senecjib.
2 .de ami-
citia.
Arifote-
les 3. lih.
Politic.
Ariftote
lesiib.
etbic.c, 7.
Succenf°~
r; efvellemilii in-
fligere.
confpicuam. Eo ip-fo,quod amico propter honettatem
benefitium prseftetur, redditur gratus amati Sc benefitia
conferenti. Era;o amanti, Sc benefitia conferenti fucce-
fet nemo. Antecedens probo ex Cicerone : folum pra-
bus benefitio accepto abutitur.Ergo fentit:quod ami-
cus propter honcftatem probus redditur gratus aman-
ti, Sc benefitia conferenti. Ergo amanti,Sc benefitia co
ferenti fuccenfet nemo. Probo illationem hac: Eo ipfo,
quod amicus honcltus reddatur gratus benefitia fibi co-
fcrentijCompenlat benefitium illi exhibitum : Sed nonooteft compefare,& Hli fuccenferc.Ergoeoipfo, quodamicus honefths reddatur gratus non poterit illud con-
ferenti fuccenfere. Maiorem docet Seneca\Compenfat
benefitium itle3eo ipfo iBu,quo <equo animo illudamplectitur , Minorem probo: Velle compenfare benefitium
eft voluntas conferendi bonum alicui non difonans.Vt
patet de textu Ariftotclis. Ergo,qui vult compcnlarc
alicui benefitium illi non poteft fuccenfere. Probo co-
(cquentiam: nam fuccenfere alicui eft in re graui cumillo irafci,conando eidem per magnum malum inflige-
re. Ergo qui vult compenfatc benefitium alicui,no po-
tcfi illi fuccenfere. Antecedens eft edoctum abAriftote-
lc,qui inter effectus iracundia: voluntatem alteri fuccc
-
jfendi numerat. Confequentiam probo: nam compen-farevt vidimus ex t . lib. Politicorum tex. 3.eftvellc
conferre bonum alicui,dcfuccenfcre eft velle malum in
fligcre,vt patuit fu pra ex eodem PhilofQfo, fed velle
malum alicui, Se velle malum infligere3repugnat,vtco-jftat ex pugna obiedorum , circa qux ambae voluntates.jvcrlantur.Ergo repugnat velle benefitium compenfare
| alicui, Sc illi velle fuccenfere. Sed amicus honeftus c
o
ipfo,quod benefitium recipiat, redditur gratus confe-
J
renti. Sed co ipfo,quod reddatur gratus, benefitium aC‘
'cepium compcnfat , Sc rurfum eo ipfo, quodeompen*
; ) fet1
*»> ***
IN AMICITIA.fct,non fuccenfet. Ergo amico honefto amanti, &. be-
nefitia conferenti luccenfet nemo.Ergo amico propter
hotieftatem quxrelas non patiuntur. Sic probata manet
prima pars placiti: Ariftotelici.
.. ! Secbndam partem infumit Ariftoteles probandam. Regulari
aiebat enim: amicos amicitia: deie&abiiitatis iniunc- ter inde-
tos in gentibus non affre i incufationibiis, quam vt pro lefiabsli,
betTupponit.Hos amicos prius conuerfari de his ,qua:
enixe expetunt ambo.Hoc ia£to : rationem parat Ari- '
rea s ^
ftoteles. Vel amicus gaudet in delectabilibus de focieta i
te amici^vel non gaudet. Si gaudet, fruftra illum incre-
pat,finon gaudet,pcrperam illum incufat,fi illi non ex-
titerit iucundus,cum polfet illum depellere, eius co-
uerfationem vitare,nec non latenter quxrelas omittere
Sed addit Ariftotcles. aliquas fuboriri incufationes
in delectabilium amicitia 5potilsimc in voluptatibus
ex cibo, potuque coalitis,quia cum iftx (intdcledatio
nestranfitiuae aliquando vertuntur in taedium,&contin
git non femel,vnum ex amicis alium(dum inuitat ad e-
lum)inuenirequafi atxdiatum ;
imo plui ibus nocu-
mentis obrutum,quam bene Picus Mirandulanusi
Vifus ha'bct,fumant artus
$cerebrumque rotatur.
Necfacit offitiumpes ,ammujuefuum.
Et ideo Horatius:
Sperne^oluptates nocet empta dolore Voluptas,
Et Sylius Italicus 15.
“ Tunieorum'.' '
Quantumfola noces animis illapft Voluptas
.
Ebrietas tibifida comes, tibi luxus& atris .
Circum tefemper Vo litans 1nfamia pennis.t
Et ijs Seneca aureum adde. Exinde, hoc eft , ex\o- Seneca.
luptate,pallor ed , &. nemorum vino madentium tre-
mor. Exinde incerti labantium pedes ,qualis in ipfa
ebrietate titubatio. Ex inde innumcrabilm febrium gc-
Picus Mi I
radulan *
Horatius
Sylljus
Italicus.
B2 ncra,
D E ' CLY AE R B L I S
ncra, aliarum impetu iubcuntium. Aliarum tenui pefte
repentium.Aliarum horrore ce multa mcmbroru qua-
fatione venientium.Ex quibus fit: ex voluptate corpo-
rea nedum atxd iar i homines, led magnas corporis iadu
rasfubire.Vnde in cafmquo amicus cibi, vel potus cu-
1
piius inftet alium fibi familiarem , vt ambo voluptati-
i bus fapidifsimis fe tradant, fi ifie fatu ratus extiter it j vel
j
infirmitatis periculo proterritus fe nolle maducare ref-
ponderit.Tunc ille de hoc conqueritur mutuo incu-
fationibus fe increpant. Ergo in amicitia delectabilium
querelae aliqux fubpullulant.
Deqturelis inter amicos impares textmlis
difiujio.
Arifl. 3.
lib. ethic .
cap.4*
Duplexamicitia
legalis'
&
Ulegalis*
T Ertia placitiAriftotelici pars erat: amicitiam vti-
Jium imboluere fecum incufationes ,querelas,
qua vt probet Ariftotelcs: fupponit: amicitiam vitario
efle accipiendam non abfimiliter,aciuftitiam relinquit
diuifam*Iuftitiam:aliam efie legalem,& fcriptam,alia.
que ilegalem,Scnon feriptam. Illam effe ex padione or-
tam. Hanc ex more gentium deriuatam profitetur.
Sicdifcurrit diuidensamicitiam. Aliam moralem
i legalem ex gentium more originem ducentem. Aliam
legalem iuftitiae legali correfpondentem ex promifsio-
ne, vel padione promanantem. V.g. fi amicus ami-
co dederitbenefitium, illum alloquensfic : dotibi, vt
quando tibi placuerit, retribuas. Heceft amicitia le-
galis,dc cum iufiitia legali communicans 5licet ab illa
diferepet, quatenus hxc, vt obliget, praeter padioncm
ex parte promittentis acceptationem ex parte promi fa-
nfdcpofcit: at amicitia legalis, licet illam conuentio-
nem ex parte benefadoris fupponat^nullam petit ac-
cepta-
I N A M I C I T I A.
ceptationem verbale ex parte benefacti. Sivero ami-
cus amico coqferat benefitium,. illum alloquens fic. fi-
go tibi hoc donum exhibeo , tunc exercet a£tum ami-
citias moralis ex more genitum illas ad benefacien-
dum libi vicifsim pelliccnte. Haec non ita clare Ari-
ftotelcs depixit. i
Scdcurfmi fum notaturus,quod (
ficut extera)
omifere commentantes ; dum Ariftoteles : hanc ami-
citiam vtilium moralem appellauit,non eft intelligen-
dus, illam yirtutem moralem nominafle, de qua de-
finitionem primo capite huius libri o&aui attulit , Sc in-
fer alias morales virtutes fedem occupate fecit. Sed
ideo moralem appellauit „ quia nobiliorem , vtpote
liberaliorem,
quia haud vili retributioni ex pac-
to fidem reponens benefitium prxftitit, fcd ex ho-
ncftate benefitium conferendi condonauit, His iac-
tis.
Conclufionis intentum Ariftoteles probat: nam
amici amicitia vtilium, licet quoad verborum cor-
Ucem libi propria amicis non exhibuerint animoure-
tributionis: tamen in prxcordijs latet intus intentiocifiavtj„
recipiendi ab amico beneliti) compenfationem: ex quo Itum,
fit:quod fi illam non aflequitur, ftatim incrcpct ,
ificuffet. Et rationem huius in textus medullis U--
tentem exhibeo :quia qui benefitium conferunt ( lo»
^imur de amicis amicitia vtilium )illud prxftant,
vfdifsimulenthoneftatem ;at cum fit proprium hornis
n'busvtilia anteponere virtuti ; fit ex hoc; quod ami-
ci amicabilitate vtilium ad ftri£ti>nunquam benefitium
prxftent abfque intentione remunerationis , adeo
quod fi amicus non ita foluerit, &pro recepto fauo-
re aliquid non rependerit,protinus amicus qiixre-
Jarurn collubionc corrodit amicum.Vnde iile qui de-
dit, non abfolute vt condonans benefitium contui ic,
X ‘ "(Jd
)
- V Qng*
'de QV AE R F. L I S
fed quafi mutuans in lpe retributionis,id fecit, novt muhiaret , fed vt daret
,qudd fi no aftequatur, coquxritur,
non quiamutuauerit , fed quia donauerit. Vt ii quis in
nupti js aniic-o dederit afnnuiu animo recipiendi tantu-
dcni^vcl plUsyquod fi non affequitur irafeitur amicumincrepans; non quia mutuauerit, fed quia donauerit re-
ticens interitionem,quam in principio habuit de retri-
butione.Ex quocoligit Ariftotelesiin amicitia vtiliumeximias inter anticos fubpullularc criminationes. Sic
finem imponit querelis in amicis ecqualibus fubortis,&:
haec de 2. particula P. principis partis.
Secunda promifit incufatioiles amicos inaequales
Amicorii perturbantes eruere , & illos in concordiam reuocare,
in aqua- Sc primo ponit inter amicos impares non fcmel clifcor-
lium dif-
\cordia*
Origo
diam eorum animos acerbe incutere, &: huiusdifeor-
diae originem,tam ex parte potentiorum. Quam ex in-
feriorum latere, afterit, elTeafsignandam; namquiii-1
bet,tam fuperior,quam inferior iudicat dignum, quod
qutreta-,plus habeat in fe,&: fi id nonaftequitur,quilibet coqucc-
rtim exi ritur,&: ambo catenulas amicitia;
,quibus tenebantur.
parte po-
tentium*abrumpunt. Hoc iactoioftendir.quxrelasex parte fupe-riorum,nam praepotens iufte de feiudicat, eife dignum,quod plus habeat in le.Ergo dum non affequitur illud,
iufte quxrelas emittit. Antecedens probatAuthorcx paritatemam dignior in amicitia adhuc honeftaiufte exi-ftirnat plus fibi debeti vitra id
,quod habet in fe. Erso
vtilior in amicitia vtiliu iufte prxfumit fibi deberi vi-tra id,quod habet in fe.Confequentiam probat pnritas.Antecedes probet textus Ariftotelis huius octaui libri»
incuius textus tpecie dccemitibonumcfte virtutis pr*^
mium.Ergo mciiori nugis de bonitate pracmij debe'tur. Ergo melior adhuc in amicitia honefta iufte iu di'
cat dignum, fibi deberi vitra i i,quo i habet iri fe. Erg°fi non affequitur, iufte conquxretur potens amicus.
Se-
IN AMICITIA. —
Origo I
qutrela -
rum etf
parte indi
g*'
Amicorii
inaqua -
-
Secundo id ipfum probat Ariftotelcs de querelis exparte pauperum fc tenentibus :ifti enim iudieantdignujquod plus habeant in fe,& vt id non obtinent, de diuiti-i
bus amicis conqueruntur; etenim indigi,& qui deterionsfunt conditionis, dicunt, diuitesfibi debere fubuenirc » alias nihil proficeret inferiori amico amicum diui-tem habere, fi illum a miferia quam patitur ., non eripe*
ictiproprium enim eft diuitibus, pauperibus opem fet-
rcjquod fi a necefsitatc non liberantur,ftatim in diuitesinuehuntur querelis.
Sed in concordianivocatAriftotelcs amicos i ftos di
fidetes.Fatetur 7quemlibet illorum rede de feiudicaflequod fcilicet fint digni , quod plus habeant in fe ; illis
plus deberi,vitra id,quod obtinent, atque adeo vnicui-
1
Humeon-que eft elargiendum, fed non de eodem, hoc eft, quod cor^ta '
vtiliori rependatuE plus honoris. Pauperi vero plus lu-
cri- ita vt, is, ;qui pecuniarum , aut virtutum vtuitatemCepit,honorem reddat,oportet, id,quod poteft, redde-^°> id eft fecundum virium fuarum adiuitatem ; ami-jchia enim id,quod fieri poteft, expofeit. Non enim in
°umibus amicitijs fieri poteft,vt fecundum dignitatemrctributiofiat,fcd fecundum id, quod ficti poteft. DijsenU'n immortalibus, & parentibus, non tanta benefitiatcddcre poftumus,quanta:crsrcddenda funt.
£x ijs tandem infertAriftotcles: Filio nunquanilice-tc Patrem abdicare a fe,oc rationem dat : nam.-debemercdderc oportet. Sed Filius quantumuis coneturpro-P rium debitum,quod cotraXit extinguere,femper debi-
Ii
^tem manere, eft necefle: igitur nunquam poter itFiliusatrem a fe abdicare. r*. - .<.
Secundo infert : licere Patti Filium propellere a fe,c nullus Pater vellet Filium a fc abdicare ,:nifiLs nu-xiniaprauitate praepolleat. Ratiohuius Lnamfcmota
j
amicitia naturali, humanum eft opem petentibus , &£
Filio lice
renunqua
Patremdfe abdica-
re»
Patri liet
re aiiqud
do Filium
propelle -
re.
egen -j
&
© E QJY AE R E'L I S.
,VsO
M •:
.tX
egentibus non negare , igitur magis humani eft ;auxi'
lium Eilio petenti praebere. Filio autem .prauo negan^
da eft a Patre opes.Nam plerique hominuml volunt qui
dem benefitia fufeipere; nolunt autem benefitia confer-
re? aut benefitiorum collationem tanquam inutile fu-
giunt. Sicfinitur primaelaborationis pars princepsAtotalitera.tex.tus.
Qmjliofupra textus intelhgentiam , an amicus
dmdrisamicum iufie conqiuratur de amato ,eot
v quodab tllo folum redametur?
SEcunda prsecipua pars meae elaborationis textualb
1
promifit; quvftionemconfanguincorem textus erue
re. Commentarios legi ad hoc caput,neminem vidi ex-
citantem aliam, nifi hanc ijsterminis exploratam.
Taterpojsit cjuarelasiu&e proponere aduerfus Filium*
e contra?Sed illam omitto, no quia nongermanam,,
fed quia communiter circumlatam. Aliam moueo vf!
que ad medullas textus fe infinuatem , noti contrectata
manibus, nec oculorum commentantium pudtam obtu-
tibus. Ijs igitur fabrefit vocibus. An amicus amicumamans iufte conqueratur de amato,eo quod ab illo foiu
redametur? Hanc in duas partiar partes. Prima nota-j
bilia referet .1 Secunda conclufiones formabit ^ Sc firma
biti Primae parti refpondens, noto: me in preefentinon
agere de amicitia infumpta pro amore quouifmodo
animum ergaalium inclinante, nec de amicitia ilU>
Anonrn*<E1£E h°c ve ^ aho genere in hominis corde regnat. Nam
de amiti- tefteAnonimo amicitia inter pocula contrada plerum*
tiavolup- que folet efTe vitrea^nonunquam enim fit:vt interpota *1
tifica» ; (dum fimus coniun&ifsimi - at mane concodo vino,!^'
manitas,qua: antea ardifsima videbatur? fxpc fimuicu
vino euanefeit.Vel potius itaardeCcit, vtnonnunqua 111
in firmam rabiem.vertatur, nec fidendum cft in ciusfi r'
VU\ V"
»
1
t
nn _
IN AMICITIA.mitate primo acquifita
,quod poftquam interrupta tue-
bit, in priftinum redigatur ftatum.Nam vt re&ePlinius,^ amici-
vt Adamas fi frangi contingat malleis in minutifsimas *
ta'
mter.
difilitcruftas,adeo vt vix oculis cerni queat, ita intimaruptA j}„
mei dejpe-
randufo-re .
!
Plini*lib . i
$5.^M
coniundio familiaris, fi quando contingat dirimi , mfurnmam vertitur fimultatem,&: ex ardtiisimis foederi-
bus, fifemcl rumpantur,maxima nafcuntur infidia,
quxrelx.Hrec Plinius de amicitia optimis exerciti js.ge-
nita, &; vaiidis honeftatibus fuffulta. Si haec de iftaillc,
quid de amicitia inter pocula vino madentia agenera-
ta eius effabitur lingua.>quid> quod iemel abrupta , & li
Hi primordijs axim agnouerit firmam ,nunquam inte-
gritate amplius affitictur, non abfimili modo, aclicLin
ftalum vinum,qu6d cft eorum pacificus mediator, laba,
cat, eius fragmenta farciri non polfunt. Igitur de ami-,
citia hac confideratione parta no cft lis,quod m ea pro-
mifcuc iuftae &in iuftxjitno Scbarbarx nalcantur qua:-
Solum cft litigium dc amicitia,qua pronus quis red-
j
SmecM
ditur.vt perpetuo diligat, ita vt tormentum non fepa-
ret,labor non laxet, thefaurus non Operet > alienu:Jfirt ami-
cor: non occupet. De illa inquam amicitia lermonerncitia mu
m
evul^0 , dc qua ha:c ctulit eleganter Seneca,qua: eft di-
ctibus pro gratia, pauperib 9 pro ccnlmexulibus pro pa
trU, imbecillibus pro virtute, pro medicina aegrotis,
Pro V ita mortuis, fte enim cius fuauilsimi, fomes fince-
riUs affectuum mutua obfcquia rerumhoneftarum,xre-
bra coliatio, parilitas voluntatum,vigens &: inmolabi-
lis fides De hac enim amicitia quaero:^n amicus alte-
rum amans occafionem habeat <J**reU iuft* ^uerfus
amatum,fiab hocfolum redametur , nihilprater reda -
mationem aliyutd agenspltra*
Pro quo notaturus fum: Quxrelas geminas effe iu-
ftas , fcilicct iniuftas , illas cfle incufationes amici m
ncra.
ami-
Quarelai
alias iu -
Jias in iu-
Jias alias.
\
.
D E Q V AEJR E LI.S
Ariftotel,
3 Jib.etbi
corum, do
Eirimge-neralem
virtuti
cuilibet in
feruiente
euulgat,
Ariftotel.y
i.mata-
ph.tex.i .
amicum iuxta rationis regulas docet Anilotcks imhoc
noftro textu: ficu t o£ quod litpponat in illo, de quo luite
conquxritur,violatio mediocritatis, quam-virtus ann-
citix feruare- tenetur . Iniuftx quxrcix funt incufatio
nes in amicum difeonformes rationis regulis
non fupporiunt in co, de quo eft quxrimonia difruptio
vera mediocritatis,quam amicitia cuftodit; fcd ad lum
mumexiftimata mediocritatis violatio. Vnde fignum
aperiens xquitatem ,vel vitium in quxrclis, non alio
paratur,quam violatio, vel non violatio mediocrita
tis (cui iniufta eft amicitia: virtus) ineo, de quo alius
quxrelas emittit. Si amicus a mediocritate abfuerit fiutf
per dcfe£tUm,fiue per excefllim,iufte ab amico inculabi
turj fi vero mediocritatem leruaueiit,vn iufte infligetur
quxrclis, etfi a conqftxrenti exiftimetur , violafte;. Ex
quo fit: totam litem efle in cognofcedo,quando Petrus
V.g.dicaturamicitfx abi jcere mediocritatem,quod ait
ter non patefiet ,nifi mediocritatem amicitix lan*i ia
remfigiilemus; Pro quo.. .
',
a ' .
.
Notaturus flim * efle generale dogma ab t n o c
fancitum: virtutem quamlibet circa propriam mate-
riam in cius mediocritatis cuflodia cofiftcre, txc enim
cflfedes, inquatanquam in fuggeflu quiefeit virtus a.
fuisextremalibusvitijs fecum pugnantibus victoriam
reportans. Sed quia mediocritas certa circa materiam
determinate fibi prxfcriptam fit virtutum ipccificatio
tcftc Ariftotde 3 . lib. cthic. cap. 1 .vbi co modo, do-
cet lehabent medioccitates ad virtutes, ac ad feientias
obic&afua. Sedhxc in fententia eiufdem philofophi
funt feientiarum fpecificatiua.Eiet ex hoc:quod medio
critatesfint virtutu fpecificatiux. Vnde vicifsim fe ref-
piciunt mediocritas & virtus; atque adeo determinata
virtus certam mediocritatem prxfigit, in quafuasope^
rationes figat. Et cum non vna virtus mediocritates
——— onv
IN. A MTc I T I A. _omnes relpicere valeat 5
ncc omnes ab vna conGucrari
debeant, libuit ex textu x .huic immediato habitus
to$referre,tam eos,qui ob defeftum a mediocritate,rc-
bbimtur,&e6s,quiper exceilum ab illa cadunt ,quam
cqs, qui in eqnilibno medio contenti maftere d;cmmir.
Qua notitia brebiter elapfa facilem aditum apertam,
vt quiv is petfpicue mediocritatemamicitira Ipeci
Tageti fupra fex fignantur ab AtUiotele habitus
quorum vtginti quatuor vitiofi conduntur. .
jigruJiioo oon <
Verexcejffm T,*- 'iJdlediacrcs. Terdefettum ,a-
6 lltus \
qmi ei/. >il bv bttu .
rn
Timiditas.•Auaritia.’ Fortitudo.
•* Intemperantia. Temperantia. ‘*“1,.
*
-Prodigalitas, - Liberalius. IlnbexalitM.
SordM i tas L1u ' u-M agoamm 1 1as
.
1^'‘i
Lenitudo. Macentia.Ambitio. Manfuctuuo.
' Iracdhdia ;' Modeftia.
Vacnitasirx.racuna
DiCsimulatio.Arrogantia. Veritas.
Adulatio.
Scurrilitas.
Affabilitas.Contentio.
Comitasv
oiijon o ori
’
Iftl enim habitus ita fe bibent, vt inter itoTuper-
bas per cxccflum ropes.Sz has^"^'‘"^^mla^bfer
vattK^siOmnesenim ndfcdibcritates.daa^mo p
aliato hbrncto^bntihehtm mam
*
arulTU
Wf*feedifcjfta c^diutt(bmbdo‘ hVbonam-depromu
t&r . H bC'thqtiim bonum,vt v ibimus in textu c F
—
—-—-vt vti-
iml C z
D E Q V AE R E L I S(
vtile fcilicet honcftum ,dclcdtabile . Si eft: circa
vtile, hoc contingit dupliciter. Vel enim eft commu-
ne vtile, &circa illud iuftitia verfatur. Velvtilepar-
ticulare,&; hoc euenit dupliciter.Vel enim eft vtile exi-
mium,& fic eft magnificentia,qux circa magnos fump
tus,& celebres adminiftrationes verfatur. Si circaho-
neftumfit,hoc dupliciter contingit. Vel illud hone-
ftum eft bonum mediocriter honorabile , &C in illud
tendit modeftia. Vel eft celebriter honore affitien-
dum, &: fic magnanimitas circa illud verfatur . Si fit
circa bonum deledabile , hoc contingit dupliciter,
vel priuatiue ,velpofitiue . Si priuatiuej hoc con-
tingit gemine, vel circa mala impellentia ad iram,
& fic eft manfuetudo . Vel circa mala impellentia
ad fugam, & fic eft fortitudo . Sipofitiue, vel circa
deledabilia vitas humanas necelTaria , circa illa
exercetur temperantia. Vel circa deledabile, non
ita nobis necetfarium , & hoc contingit tripliciter.
Vel in ordine ad dicendum ea,qux in nobis infunt, &fic eft veritas.Vel circa deledabile in ioco, oC lic eft co
mitas & eutrapelia,vel eft circa deledabile in conuidi-
bus&conuerfationibus feri js , &: fic eft amicitia. Sic
ifta celeriter cucurri, vt certum codiderim: amicitiammediocritatem fibi annexam habere.
Verum enim vero non omne id, quod nomine amicitix veftitur,mediocritate,de qua in prxfenti feifeitatur,
fubinduitur. Nam amicitia(tefte Ariftotcle) hoc noftro
lib. 8. ad textum i.triplccm acceptionem permittit, ni-
mis latam,minus latam,magis ftndam,i. modo fumi*turpro qualibet confonantia,6c concentu, quo resva*
rixrequicm pacificam vicifsim pofsident, qualiter ele-
mentaamicari dida funt in rerum prima conditioni
2 ./infumitur pro inclinatione,qua quis depellitur ad
nefaciendum alicui. Sed amicitia neutro modoex ijsfi'
tcm|
IN AMICITIA.temnoftram intrat.Non i.modo,vtconfidcranti compcrtum erit. Quod etiam in fecunda acceptione quafttio
Hem fugiat. . : . \ . :iy..^
:
Probo fiemam eo modo amicitia in hoccafu fubit
examen,quatenusmediocritatem laude digna inuenit,
&conferuat.Sed amicitia fecundo modo infumpta dig
na laude mediocritatem non tangit. Ergofic accepta
quteftionem non intrat. Maior eft certa,nam co modofit difcufio de ea
,quatenus mediocritate obtenta iu-
ftasnon mereatur querelas, feddum digna laude me-
diocritatem attingit, quaerelas non meretur iuftas.Ergo
intrat amicitia qua;ftionem quatenus mediocritatem
adipifeitur laude digna. Sed fi fumatur amicitia feGun-
do modo recen(ito,ndn acquirit mediocritatem cu lau-
de. Ergofic accepta quxftionem fugit. Probo minorem^fianc: quia fecundo modo infumpta amicitia eft pafsio
Jnaturalis. , qua quis infito motu in. collatione benefi-
corum naturaliter pcUicertir , fed quod aiiatura eft,
laudem non promeretur , nec detractionem. Ergo fe-
cundo modo amicitia infumpta non acquirit me-,
diocritatem cu laude. Ergo (ic no intrat litem noftra.
His addiderim quod eleganter docet Ariftot-eles in
fioc 8 . 1 ib. textu 3 .hoc.modov turpata amicitia medio- 1
cCtate no ferbat frequeter,quia ia fte&itur in exceflum,
^ in dcffe&UYe.rtUur,&; ponit exemplft ineo, quidumP rirno amicum videt , in fletu prae laetitia mititur, Sc in
^criaeuaporaturfUfpiiiaihoccnimmediocritati amica
fiili per exceftum ouiat,&; e contra contingit ali js(qnosln fenfibiies vocat Author ) dum primo amicosdcfide-
^tosconfpitiuqt, njhiUdcxtra. ga.udij eruere, iftla mediocritate per deflectunt. ab funt.
Amicitia igitur , vt noftra inter-eft, fumitur proapitu^up q^j s habilistcdditnr ad fedadas pafsioncs
diaas naturales .Vnde amicitia hccq eft virtus^qua; tamc
. -onA nae-
j
i '
V
«vt
Amicicia\
pafsio me\
diocritatel
nofernat.
\
> —n ii f ii
P E I CLV & E L l~sT
!
diliffWRiWA*4aali 'coUocatumeft,A
,, Slot;)tunts [umamplius-.Petfcdtus
effe attiare, qua»
,v* c\t\y\
*;;.v:. v ^"
i*L II»- ''i
fpetncrtdtos1
yaOttY^^airepanwtn j -- ry. \
ipfa falfititc vincitur : Ratiornam actus,quo, quis a te
romamat, eft idem cum actu.quoa ter amatur Erg
<aausy4Ut#^UW ^ds-adUs VifariSfHprteftatrl.cet abfemle*
1 MadayKisrt^riVWi^oJ^diiUnd-ctocien^^c^-pe
i\tfflteMtmktm (knominacioncm amantis pt*Raf>
j
& fubie£to,circa quo-Vtcndcntia lUa verfatur, dcnO
nati&fertvextfinfecafti amati confert. Ergo i cm i
actas,quo quis amat, amatur talius. Ergo non poteft
: Jr»^^ ru> fffcarnat */ $t6bb eonfe-
qUCTlLl^UJ^iiaui tuvm* » -
tlOflC G«Bd$t?i AllilSif 3* » *JJ vix is* c*
iroirriSiratoo-vhiodcespendipodft^ot^tt^idftWf
quoflifcilicfet arfians fitamato pci-fcfttus, StIKflJf»
ptioti eftpeior.ittio nofttbdxtiiidfflbnaosiibieritto iu
icrafe Atiftotelfes decernit: Pates itfperfediowe p«'
ws in qualibet auAitiaEoitcft^vtnf ^ deicAibit
a.^iifMid^irHirttiinitiiWfiamHWVibCitutW^ ii Cte;
- ... •
-
.2 1 JE3 A JfcMC&TJ A.y
Anonyrnum ;duafunt res
-
9qua. (tmorem confundant >
^
/#.$fcilicdjCFiWiidjdjdque ibide?nym fit .cumfoejd#glo
ria^eldepotentia certamen inpitipur ' nam qziandiit ea
^trinque#qfifilhfunt) \amor quoqu6 ialet .V&i aaer exr
cedit alterum'-> ibi£F inferior inuidiapermotus, odio fu
perioremprofequitur-,C?potentior contemptu imbec il-
lioris elatus contumeliam infert *,e&nde quaid*
amorem confundentesfabpullulant >nxH#£Anony
compte,vbi duo monet. Primunmaiquaiitatem in per
fonis amoreoijV.t duclationemQbtincat,efdasLtai:e. Sei
eundum : in^qullcm peiifonariuiiperfcctionem non fc
mei amorem interire. Ex quibus fit notabilis noftri
dictum videlicet perfectius eftamare,quam amari, huc
fcnfum non reddere ,qu6d.araans fit perfectius amatp.
: Tertius cfen fus ,quem. fuft i net.ptop ofitio; noftra £ti,|
quod amare fit perfeaius amgnti, quam fit amatq am£r
i ri} &: huncff^fumA^critasiirmat/RattQ: quia perfeftio
.magis cqpfonaf c t,cui intrinfeca eft,quam eucni forni1
? ^ieeeixtrinfcca.cenfctur
;
Aed amare amanti eu intiime^^. ^cum, 8& aruariiflittcwafecuiaa arriato. Ergo amare pert^c-
mat0 ^
tius eft amanti, quam fit amato amari. Minor eft certa*
uampCr amorem conftiiuitur amans intrinfcce in ac-
fecundo viucns.Ergo amare cit intrinfeca pcrfeCtio
^maini.Tunc vltra:amati eit, denominatio exttinleca
^mor c amarit is in amato p ar t a * v t V id imu s fupra.Er-
S° an>ari inamato quid extrinfecum indicatur . o ’
! Hoe ipfunibffic exi ftima tid fu a.<k t : du moralibus
quod voluntarium efc> perfcctiomoraiis e it o Serd ana <
amanti eft magis voluntarium,quam iit amato ama-.
rf Ergo amare perfeClius eft.amanti ,quam amato fit
amari, Maior eft dogma inAtiftotcle tritumvXu ?.hb.
etlncnex.1 i.Tum4.irb.cthrc.tC3L.l < TunVotiamcap.2 .dcfoelicitatc libi ii.dMinotonaptoboiillud cit magis
voluntarium,quod mAgis noftSaoVorcbtatt fubditur>vt
patet
amareper.
fettius ejt\
amAnti
D E CLY AE R E L I S.
patet de textu i .Lib.eth. 5 .de muito,& volutuno^leu a-
mare magis fubiacet amatis poteftati, qua amari fubda
tut amato. Ergo magis voluntariueft amare amati,qua
amari amato. Minore proboma amare cft a&us liber ab
amatis voluntate profedus^talitervt amans pro delcdu
fuo ab illo pofsit arceri . Tunc vitra amari non pendet
ab amati volutate,vt patet de textu 1 .iib.ethic. 5 .in cu-
ius textus fpecie amore , Sc odiu refpechi amatis, deodio
habiti praedicat author opera aliena. Rursu hoc fulcio:
na contingit in animata a viuentibus amari. Ergo ama-
ri non cft in poteftatc amati. Sed quod non eft in potef-
tate alicuius, eft minus illi voluntariu. Tunc vitra quoq
minus eft voluntarium, eft minus moraliter perfedum.
Ergo cum omnia ifta deamari refpcdu amati efferatur.
Fit: amari refpe&u amati imperfectius efte,quini ama-
re refpectu amantis. *
His igitur perniciter curfis.Primapartiuncula huius
fecundae principis partis fine agnofeit: huculqjlinguain
fuggeftu pcruenit, 5chorologij praepeditus ictibus Con-
clufiones dubio refpouliuas recitare non valui, illas
nunc prado mandare libuit. i'
Conclujtones parantur.
Sit igitur Pofitio prima : Amans occafione non ha-
bet iuftac quserclae aduerfus amatu , eo quod folu ab illo
redametur, aliquid vitra non peragens. Ratio. na eo ip-
fo,quod amatu amante amet,vitra facere in amante no
tenetur.Ergo fi amans femel ab amato redametur, iniul
t& coquaeretur de illo,eo quod in ipfo vitra no peragat.
Antecedens probo: nam eo ipfo,quod amatu amantemamet,totu debitum foluit. Ergo eo ipfo,quod amatumamante amet,vitra facere in amante non tenetur. Antf
cedens probo: illud debitu tenetur foluere amatu,quo^
ex amore amantis contraxerat: fed debitu,quod ex am°
re amaiitis contraxit fola eft illud redcmare.Ergoco »P
fo,
.
I N A M I C I T I A,'
fo,qu6d amatum amatem amet,totum debitum foluit.
Minorem probo: nam debitum, quod amatum contra-
xit eft amantem fe conftituere terminum extrinfecum
amoris. Sed eo ipfo, quod amatu amantem amet, illum
conftituit terminum extrinfecum amoris. Ergo debitu,
quod amatum ex amore amantis contraxit,eft illum red
amare.Maior patetmamqudd amatum ab amante ac-
cepit, eft, eftc extrinfecum terminum amoris fui. Ergo
debitum,quod contraxit ex amate amatum,eft illud co-
ftitucre terminu extrilecu fui amoris. Antecedes fuppo
nit cociulionis fpecies. Cofequetia probatvfttata debi
tidefcriptiojillud enim no obligat quepiaad plusquod
ab alio accepit. Ergo eo ipfo,quod amatu amante amet
totudebitu foluit. Confcquetia prxtcrqua quod euide-
ter illata aScncca fulcitur pcrhxc \g)uitantum amatur ,
tantum amare tenetur* Et exinde ni tallor ortu duxit
vuigarisCaftellaiu frafis \^4mor conamorfepaga.
Nec refert, (i dicas: teneri amatum vitra redamatio-
ne gratiaru actiones rependere amanti, ea fcilicet ratio
nc,quia cum Petrus V.g. amans Ioannem, poflet illum
non amare, Fran<ifcu diligere, nolluit iftum,fed!oa
ncm elegit amandum. Hac igitur caufa refultatinloan-
obligatio,non folumPetrum redamandi, fed prxfta-
illi adionesgratiarunv.coquod prx alijs fuerit elcc-
terminus complacentiae fuae.
Incrementum fumit folutiohaec ex Ariftotele 3 . e-
^Hicorumcap. 6.prope finem: in cuius textus fpecie dc-
Cctnit aliquando in emptore duplex inueniri debitum,
^num ex contradu ortum. Aliud cx gratitudine deri-
ll^tu,yt Ci quis re vcndideritPctro, illu prae alijs in emp-tore aflumensjtuc Petrus prxter prxtij lbiutione,quaexiuftitix titulo adftringitur j alio ligatur, licet no ita ftric
to debiti nodo ex virtute gratitudinis fubortojea fcili-
cet ratione,quod ille a vendente equ.V.g. pr as omnibus
alijsD
DE. QVAERELISali js fuerit eledtus iu emptore, cu polsit,(i vellet, ilhuv
refpuere,&: alios in emptores fibi optare. Hac non abu-
mili ratione poteft in noftro cafu Hilcurri, c^uo i 1 1 e > c^vi
i
coepit loanne amare,poflet aliu,&£ non illu diligere. v n
de eo i pio,quod Ioancs 1 1 1 prx exteris eleftus » A atfcc
tuose aflumptus contrahet duplex quafi debitu. Vnu ex
!generali ratione amoris profe&u, quo teneatur fe ama-
tem amare, aliud ex particulari circunftantia, quod fci-
licet prx omnibus fuerit elc£his,promanans, quo tenea
tur ille a&ioncs gratiaru fe amanti prxbere. Vndefiiic
amatu folum amante amet, licet vnu debitu foluat,non
totum debitu contractu explet, ftc (i folutionem iftius
debiti amatum omi{fcrit,hoc eft, fi amanti adtionesgra
tiarum non rependerit, licet ab illo redametur, iuftea-
mans amatum incufabit,vtpote,quia totum,quod con*
traxcrat,non foluit.
Sed in ifta folutione agithxc ratio: amatu ea prxci-matnm
, ^ ratione,quod ametur, non tenetur ad actiones gratia
ru amanti ptxftandas/Ergo ruit folutio. Antecedes pro
bo: amatu ea prxcifa ratione,quod amctur,folu redi tur
terminus pure extrinfecus amoris amatis. Ergo ea pix-
cifa ratione,qnod ametur , non tenetur amatu ad actio-
nes gratiaru amati prxftandas. Antecedes probo: quia
per amorem amantis denominatur folu. Petrus amatus.
ErgoPetrus per amore amantis folu redditur terminus
amoris amatis,non intrinfccus,vt patet.Ergo extrinfe-
cus. Ergo amatu ca precifa ratione,quod ametur,n6 te-
netur a&iones gratiaru amanti prxftadas. Probo cofe-
quentia-.na adionesgtatiarueflcntialiter fnpponunt be
neficiu acceptum,pro quo exhibenti conferuntur . Sed
ex eo,quod amatum ametur, ea prxcifa ratione nihil tc
cipit ab amante. Ergoamatum ea prxcifa mione,quod
ametur,no tenetur gratias refer re,amanti. Probo min°
re: na amatum ca ratione qua amatum foium cfttcrm 1
•v nus
i/
eo , quod
ameturfolum , noncontrahit
debitum
rependen
dipratias
amanti
4*
IN AMICITIA.nus purus amoris. Sed purus terminus nihil recipit abeo,cuius eft terminus.Ergo amatu ea ratione qua ama-tu nihil abamate recipit. Probo minorS; na liiud quodrecipit fubicdueft. Sed amatum non eft tubiectu amo-ris amantis. Ergo quod purus terminus eft non recipit.
Minorem probo ex notabili vltirno. Vbi ideo ftatui,a~
rriarc efte perfedius amati,qua fit amato amari,quia a-
mas fe habetvt lubicdu amore intrinfecefccipies$adeo
quod amor eft illi perfectio intrinicce recepta inipfo;
at ille idem amor quo Petrus denominatur amarus,huc I
vt pinum terminum in ilio minime receptu contuetur.
Ergo amatum non eft fubicdum amoris . Ergo amoreamantis non perficitur amatum. Ergo amatum ea ratio
ne,qua amatum ab amante emolumenta non fumit. Er-
go benefitium nullum ab amante acquirit ex eo, quod
ab amante ametur. Ergo ex eo,quod diligatur , non co-
trahit debitu ad reddendum gratiarurnactiones amanti.
Cofequentia ifta eft euidens ex ihdifpenfabili gratiaru
fcdionum genio neceftar io fupponente in fubiedo illas
ptae(dante benefitiu ab illo, cui rependuntur.\Ergo fi ad
^gendu gratias non tenetur amatu), perperam illum in-
^ttfabtt amans ex eo,quod eas illi no prxftiterit amatu.
Ex his difparitatem infero in amore, ex vna,& vendi,t/semp-
^oneex alia parte,quod ille,qui equum, v. g. vendidit U/Wj &Petro illum prae exteris in emptore eligens, non Co\\m-)\vtnditie-
optat,vr terminum extrinfecum optionis, &.dile nis e* v'
^'oiRs fux,(ed vt fubiedum tale benefitium recipiens:
videns venditor,quod qui equm ab illo emerit, plu- ^moreexra emolumenta edet accepturus, decreuit cligercPctru, aliapar-& non alium,eo fcilicet fac, vt ipfe , & non alius dictas te,
vtilitatescxcqui pollefsione rcfultantes, obtineat. Vnj
^trus.qui emit,duplex cotrahit debitum,jVnnm ex
i
luftitia ad foluendum prxtium iuxta tatitate padi illud,
prxngent is. Aliud ex gratitudine, non quia prxcise fuit
Dtfpari-
D 2 ter-
\
I
Nontene'
tur ami-
cum blan
dimenta
eruere in
amicitia
Jignum .
D £ QVAERELISterminus amoris prx exteris electus , ied quia cleptus
fuit vt fubieftum receptiuum proiicu iratum ex po e
fioncaqui illi accrefccutiu.Yndcfifolucrit,quodpac-
tum eft, & adiones gratiarum non rependent, licet vna
partem debiti ex iuftitia exxquauerit, relinquitur in ex
pleta alia pars debiti ex gratitudine ,quam fi omitferit,
iufte amicus venditor illum increpabit.
Secunda pofitio: amicus, qui amico benefitia con-
tulit, iniufte illum incufabit,eo quod eum excipiens de
monftrationes in gentes gaudi) ,lxtitix non elicue-
rit. Ratio: quia ex eo, quod aliquis benefitia acceperit,
non contrahit debitum ad id, quod vites eius fuperat.
Sed fimilia blandimenta, rifus fcilich eximius , ofcula
conftringetia,prx laetitia flctus,&c. pluriu fuperat pote
ftatcm.Ergo ad illa perpetranda nemo contraxit de-
bitum, quamuis fe benefitiorum debitorem agnofeat.
Minorem probet textus Ariftotelis 8. lib.ethicorum ca
pit. 6. in cuius textus fpecie decernitAriftoteles.homi-
nes fenes,6c tetricos non ita palam fuam amicitiam in-
tus latentem aperirevalercjquia illi prae nimia £tate val
de mcerent,&;(iccitate comprefsi fanguinis madefadio
ne orbati non virent arefadi, & fic difficulter in rifum
erumpunt,quibus contingit femper fereno vultu in co-
uidibas amicabilibus comorari. Hoc ipfum homines
tetrici peragunt 5 ifti enim quia ferrea humorum con-
textura coaliti femper feri), femperque pergrauesin
conuerfationibus quantumuis deliciofsis perliftunt,
ita vt ex eis facilius ignem excutias ,quam rifum eli-
tias. Iftos inquam homines vere amicitiae leges cu-
fiodire, docet Ariftoteles: loco fupra citato$nec non
libro nono capite primo. Ergo fupra iftorum vires
cfi ,illa blandimenta exequi coram amicis , d quibus
benefitia receperunt. Ergo ex eo quod fimilcs ho-
mines huiufmodi actiones , non mandent executiO'
-
IN AMICITIA.ni, iniufte a benefactoribus fuis incufabuntur. Pro-
bo confequentiam5nam iniuftum eft; imo ridiculum
conquxri dc illo, quod non faciat, cuius exeeutionis,
cft impos.
Nec refert fi dicas: iftam probationem folum con-
cludere de hominibus ita ferrugineo corde contextis,
Vtomni blanditix fint orbati; non vero de illis, qui-
bus ineft poteftas illa blandimenta eliciendi. De his
enim lufte conquxretur benefactor amicus , fidum
primo ab illis videtur prx ixtitia infletum non eru-
puerint, &invagitumprx gaudio non fe euaporaue-
rint.
Sed non ifta refponfio refert: nam contra illam hxc
tertia ftabilitur conclufio : amicus benefactor iniufte
conquxretur de fuis benefacis, in cafu,quo ifti,fe a tali-
bus blanditijs coercuerint 5 etfi in illis adfitpoteftas
ad illas demonftrandas . Ratio : nam iniuftum cft illas
blanditias exequi ita ingentes. Ergoefletiniuftaqux-
telaaducrfus amicum illas voluntarie omitentcm.An
tecedens probo: iniuftum eft, a mediocritate,quam cu-
ftoditvirtus, recedere. Sed prxfata opera deuiant a me^iocritate,quam virtus amicitix feruat. Ergo illa exe-
qui iniuftum eft. Minor eft per fe nota 6l ab Ariftote-
edodta, vbi vt mediocritatem amicitix impingeret,tripliccm amicitix vfurpationem attulit , reiiCta
Ptima, quam legere poteris in notabili, duas brebiter
tranfcriba5 accipi amicitia poteft pro pafsione natura
ll,ciua quis ad benefaciendum alteri impellitur. Se-
£undo modo pro facilitate ,
qua quis redditur ha-blbs ad paisionem illam fedandam , ne per ex-ccllum a mediocritate , vel per defedum elonge-tur. De ljs abfimiliter loquitur Ariftotcles. De primaait Author
: mediocritatem non feruarc. De fecunda
ait.mediocritatem cuftodire 5poftea oftendens ,
quod
2. etbic,
cap, 2.
de:
D E QV AE R E L I S.
de Prima afieruerat,ait.hxc enim iam mcxteiium, lam
in deffeftu flc&itur,hoc enim mediocritati, qua amici-
tia virtus cufiodit,ouiat.Ex ijshancbreuempalioratio
nem in minoris illius probationem. Ergo illae bladiti#
adeo ingentes mediocritatem virtutis amicitiae violat.
Ergo iniuftumeft: illas pro amicis excqui : ergo iufium
eft illas omittere. Ergo ex eo,quod bcnefa&usblandi-
menta recenfita non exercuerit,amicus ini ulle conquad-
retur de illo,&fi alias pollet tine fcandalo ea omnia exe
cutioni mandare.
Quarta Pofitio: Amicus iniufte incufabitamicum,
cui alias benefitia contulit, fi ifte non rerribuerit tantu
dem fecunduqurntitatem. Hanc conclufiotiemprobai
textus nofter in calce capitis,vbi ait: beuefitiorum col-
lationem inducere obligationem in recipiente ad rctri
buendum non fecundum dignitatem benefici) prius re
cepti,fed fecundum id,quod vires fuppetunt retribue-
tis. Non enim in omnibus amiciti js fieri poteft, vt fecu-
diim dignitatem retributio fiat. Sei fecundum id,quoc
fieri poteft.Dijs enim immortalibus,& parentibus non
tanta benefitia reddere poflumus ,quanta eis reddenda
funt.Ergo ex eo,quod amicus alteri , a quo beneficium
accepit, retributionem aequalem fecun-dum quantitate
non prse fiet,nec praebet illi occafioncm mftae-quaereiae.
Ergo iniufte illum increpabit, quia tantumdem a retri-
buente non recepit.
Nec refert dicere:iftum textumfolum cocluderede
amicis,qui in potentia impares, ille,qui retribuit, quia
inferior, aequalia dona no pofsidet,quac retribuere pol'
fit;quaptopter efcufatur a retributione arquali fecundi1
quantitatemjat non concludere dc amicis ex aequo p<?"
tentibus,tunc enim cum parili munerum cumulo fint ^ferti,fitiquod illorum quilibet retribuens teneatur
,
qualia<dona receptis fuo amico conferre, quodfi 1 ^
non
I N AMICITIA.non egerit, alter iuftc illum increpabit.
Sed non refert haec folutio.contra quam hanc ftatuo
conclufionem: amicas iniufie incufabit amicum, cui ia
diubenefitiacontulit ,liifte non prxiliterittantundem
fecundum quantitatem^ etiam fi in illo itet facultas ad-
^qualia bona exhibenda. Hanc pofitionem hac ratione
cx paritate deprompta fultio: amicus benefactus folum
tenetur ex vi benefitij fufeepti ad tetributionem fecuo
humproportionalitatem aequalem. Ergo non tenetur
ad retributionem aequalem fecundum quantitatem. Antecedens probo: in communicationibus commutatiuis
ex iuftitia,iuftum folum continet contra paflfum fecun-
dum proportionalitate.Ergo in amicabili retributione
folum refundetur in recipiente beneficium debitum re-
jtribuendi fecundum proportionalitatcm : antecedens
probo: coniundio rerum , & peribnaruto in communi-
cationibus commutatiuis fecundum diametrum:, re-
tributionem facit. Sed coniundio fecundum diametru
fit fecundum propoitionalitatcm. Ergo iuftum commutationum eft re paflum proportionale. Maiore declaro
cx Arillotclis placitis lib. 5.ethic.c. 5 .Sit aedificator,A
Calceorum confedor , B, domus, G,j&: calceamentum
ordinentur in quatuor angulis quadrangularis fi-
gurae. Hanc infpice.
c^tor &c calccamentum;&: fecundum alium diametrumcoi ioarius &; domus copulentur , tunc fi debeant artifi-
ces didi (ua opera commutare , oportebit, aedificatorepro fuo opere accipere a Corioario calceum >
&iplumcorioarium tenere (iium opus aedificatori prxfiare. Sed
I
AEdificator. Coriarius.
A.C.
C.D.
D E Qjr AE R E L I S _
inhis folum attenditur repafsio fecundum proportio
nalitatem 5 non vero fecundum quantitatem. Ergo in
communicationibus commutatiuis cx iuftitia folum pe
titurcontrapaffum fecundum proportionahtatem ,ex
hacdo&rina ab omnibus explorata infero. Ergo in re-
tributionibus amicabilibus folum attendetur propor-
tionalitas,non vero aequalitas fecundum quantitatem:
confequentiam probo ex paritate,potifsime cum cx
benefitijs acceptis etiam in amicitia vtiiium debitum,
quod contrahitur,non ita ftri&um,6£ rigorofum fit, ac
illud,quod ex iuftitia commutatiua contrahitur. Tunc
fic: amicus ex vi benefitij fufeepti folum contrahit de-
bitum ad retribuendum aequale folum fecundum pro-
portionalitatcm. E rgo non tenetur retribuere fecundi*
quantitatem «quale. Non tenetur. Ergo etiam fi pofsit
illud conferre,6c omittat in nihilo iura amititiac viola-
bit. Ergo iuiufte amicus incufabit amicum, cui iam*
diubeneiitia contulit,fi ifte non prxftiterit tantumdem
fecundum quantitatem.. .
Plura,
qu« fe offerebant, omitto lubens, quia intra
vicrinti quatuor horarum non occurla, ea folum exaro,
qus ore protuli,6cqu« praeparata propter vnius hor«
brebe fpatium reticui.