Upload
others
View
10
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
YÖNETĠM
VE
ORGANĠZASYON
HEMġĠRELĠKTE
BÜTÇELEME
HEDEFLER
Bu dersin sonunda,
Bütçeleme kavramını tartıĢabilecek,
Bütçe planlamanın adımlarını
tanımlayabilecek
Bir kontrol etme süreci olarak bütçeyi
tartıĢabilecek,
HemĢirelerin bütçe üzerindeki
etkilerini tartıĢabileceksiniz.
ĠÇĠNDEKĠLER
1. GiriĢ
2. Bütçenin Tanımı
3. Bütçenin Amaçları
4. Bütçe ÇeĢitleri
5. Bütçenin Temel Özellikleri
6. Hastane Yöneticisi ve Bütçe Komisyonu
7. HemĢirelik Hizmetleri Bölümünün Bütçe
Planlaması
HemĢirelik Bütçesi Komisyonunun
Sorumlulukları
8. HemĢirelik Hizmetleri Bölümü Bütçesinin
Hazırlanması
Gereksinimleri belirleme
Plan yapma
Planın analizi ve kontrolü
Planın uygunluğunun saptanması
9. HemĢirenin bütçe ile ilgili sorumlulukları
HAFTA
9
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
2
HEMġĠRELĠKTE BÜTÇELEME
GĠRĠġ
Kısıtlı kaynaklarla çok pahalı olan sağlık hizmetini sunmak, hemĢirelerin, bir
kaynak planlaması olan bütçe konusunda bilinçlendirilme ve bilgilenmelerini gerektirir.
Çünkü sağlıkla ilgili geliĢmeler çok hızlı olmaktadır. Kurumların uygun donanımını
sağlamak, bunları kullanacak personeli yetiĢtirmek, araç gereci her zaman kullanıma
hazır tutmak oldukça pahalıdır. GeliĢmelere kısıtlı bir bütçe ile ayak uydurmak, ancak
çok dikkatli yapılan bütçe ile sağlanabilir.
Sağlık kurumlarında bütçenin ünite veya servis düzeyinde hazırlanması,
merkeziyetçilikten uzak ve daha verimli kararların alınmasını sağlar. Günümüzde
uygulamalarda gördüğümüz birçok aksaklık, kaynak israfı ve eksiklik bütçenin hazırlanması ile
ortaya çıkan sonuçlardır.
BÜTÇENĠN TANIMI
Bütçe terimi çanta, cüzdan anlamına gelen ‘bougette’den gelir. Eskiden
Ġngiltere’de bu ad resmi evrakın taĢındığı bir cüzdan ya da kutu için kullanılırdı. Bütçe
terimi ilk defa Ġngiltere’de 1760 da, Fransa’da 1800 de kullanılmıĢtır. Yurdumuzda bütçe
kelimesi tanzimattan sonra dilimizde yer almıĢtır. Ancak, 1864 ten beri kullanılmaya
baĢlamıĢtır.
Hizmet edeceği amaç, nitelikleri, iĢlevleri ve ilkeleri dikkate alınarak, birbirinden
pek çok farklı bütçe tanımı yapılmıĢtır. Bütçe, topluca ödeme yöntemi ile sunulacak olan
kamu hizmetlerinin ve bunların maliyetlerinin karĢılanması yollarının bir listesidir.
Bütçe, devletin belli bir dönemde yapacağı masrafları ve toplayacağı gelirleri gösteren ve
yasama organından çıkan belgedir. Bir baĢka tanıma göre bütçe, gelir ve gider takibinin
bir denklik düzeni içinde yapıldığı belgeye verilen addır.
Bütçe, paranın nasıl kullanılacağının ve önceliklerin neler olacağının
belirlenmesidir.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
3
BÜTÇENĠN AMAÇLARI
Bütçe bir yönetim aracıdır, bir planlama ve kontrol etme faaliyetlerinde önemli bir
yeri vardır. Bütçenin üç temel amacı vardır.
Ekonomik amaç: Mali iĢlerin en rasyonel biçimde yönetilmesidir.
Bütçe iyi hazırlandığında Ģu yararları sağlar:
Personelin maliyeti hakkında bilgi sağlar.
Mali denetim aracıdır. Bir bütçeye göre hareket edildiği zaman, yönetici, çalıĢma gideri için elde
ne kadar para bulunduğunu bilir.
Etkili ve ekonomik çalıĢmayı sağlar. Elde ne kadar para bulunduğunu ve bunun nasıl
kullanıldığını bilmek gereksiz harcamaları önler.
Etkililik belirlenir. Hastane, bütçeye göre faaliyet gösteriyor ve hastalara iyi hizmet sunuyorsa,
hastanenin etkili bir biçimde çalıĢtığı söylenebilir.
Hastanenin, periyodik olarak kendini değerlendirmesini sağlar. Periyodik olarak kendi kendini
değerlendirme hastane yöneticisinin nereye gittiğini ve oraya nasıl ulaĢılabileceğini bilmesini
sağlar.
Faaliyet giderlerinin incelenmesini ve benzer bölümler arasında karĢılaĢtırma yapma olanağı
sağlar. (Örneğin, aynı türde/nitelikte iki serviste kullanılan ihtiyaç maddelerinin miktarları
arasındaki fark ziyandan mı yoksa kötü yönetimden mi ileri gelmektedir, bunu belirleme imkânı
sağlar.)
Kalkınma amacı: Kurumu geliĢtirmek amaçlanır. Bütçenin kalkınma amacı, ilerlemenin
denetlenmesidir. Ġlerleme varsa, daha fazla ilerlemenin yolları aranarak hastanenin
kalkınması sağlanacaktır. Ġyi düzenlenmiĢ bir bütçe ile hareket eden bir hastanede
yönetici, hastanenin kalkınması için yatırımlarda bulunabilir. Örneğin, bölümlerdeki
yatak sayısı artırılır ya da gerekli araç ve gereç alınır.
Konjoktürel Amaç: Uzak gelecek için tahminler yapıp mali kararların verilmesidir. Bu
amaç yönetime Ģunları sağlar:
Belirli bir süre için tahmini gelir saptanır. Bütçeyle sorumlu kiĢi, hastanenin gelecek mali yıl
içinde toplanacak gelirinin miktarını hesaplar, geçen yılın geliri ile gelecek yılın tahmini gelirini
hesaplar.
Planlamaya yardımcı olur. Bir bütçe üzerinde hareket ederek yönetici, gelirin ve beklenen çalıĢma
giderlerinin ne olacağını yaklaĢık olarak bilebilir. Bu nedenle en gerekli gereçlerin satın
alınması için planlar yapar. Bütçe yeni gereçler için gelecekte yapılacak satın almalara dair
planlamayı kolaylaĢtırır.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
4
BÜTÇE ÇEġĠTLERĠ
Kasa Bütçesi, Nakit Bütçe
KısıtlanmıĢ bir dönem içinde gerçekleĢeceği tasarlanan gelir ve giderler, ayrıntılı
olarak bu bütçede yer alır. Hastalardan ve diğer gelir getirici bölümlerden toplanan nakit
parayı, muhtemel gelir ve harcamaların listesini kapsar. Bir kurum baĢka çeĢit bütçeler
hazırlamıyorsa bile, kasa ve gelir giderlerini planlamak zorundadır. Bu bütçe genellikle
3-4 aylık dönemler için planlanır ve her ayın sonunda gözden geçirilir.
Sermaye Yatırım Bütçesi, Kapital Bütçe
Sermaye yatırımı, genellikle uzun vadeli bir iĢlem olup yöneticinin alacağı en güç
kararlardan biridir. Yapılacak yatırım miktarının ne kadar zamanda karĢılanabileceğini iyi
hesaplanmalıdır.
Sermaye ve yatırım bütçesi,
a) GeliĢim yolunda yapılan yatırımlar
b) Eldeki gerecin yenilenmesi için yapılan yatırımlar
c) Hastanede yapılacak inĢaat ve onarımlar olmak üzere üç grupta toplanmaktadır.
GeliĢim yolundaki yatırımlar eldeki gerecin niteliğinin düzeltilmesi, ya da
mükemmelleĢtirilmesi; eldeki bir gerecin yeni amaçlar için kullanabilmesi ve yeni bir
gerecin alınmasını içerirken; hastanede yapılacak inĢaat ve onarımlar ise, personelin ve
hastaların sağlık ve güvenliği için gereken yatırımları içermektedir.
Sermaye bütçesinin kısa dönemli planlaması, yıllık bütçe döngüsü içinde örneğin
hemĢire çağrı sistemi, ilaç arabası gibi malzeme satın almak için; uzun dönem
planlaması ise örneğin hastanenin bir bölümünün yenilenmesi gibi büyük kazançlar elde
etmek için yapılır.
Faaliyet Bütçesi
Belli bir dönemde hastanenin tüm çalıĢma durumunu gösteren bütçedir.
Faaliyetlerin yapılan planlara uyup uymadığını, denetlemeyi ve harcamaların plana göre
ayarlanmasını sağlar.
Giderler, ameliyathane anestezi laboratuar, röntgen, yakacak, su, elektrik, mutfak,
eczane, çamaĢırhane, vergiler, sigorta, yatan ya da ayaktan tedavi edilen hasta
giderlerinden oluĢmaktadır.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
5
Gelirler ise, yatan hastalar ve ayaktan tedavi edilen hastalardan, ameliyathane, anestezi,
laboratuar, röntgen, doğumhane ve polikliniklerden elde edilir.
Faaliyet bütçesini denetlemek için günlük, haftalık, aylık ve 6 aylık faaliyet
raporları düzenlenir ve ilgililere dağıtılır. Belli bir dönem içinde gerçekleĢen miktarlarla
beraber, aynı dönem için yapılan bütçe tahminleri, ikisi arasındaki farklar ve aynı dönem
için, bir önceki yılın tahakkukları kaydedilerek hastanenin faaliyeti hakkında tam bir bilgi
verilmelidir.
Temel Bütçe, Ana Bütçe
Hazırlanan çeĢitli bütçeler birleĢtirilerek temel bütçe düzenlenir. Bu bütçe,
gelecek bütçe dönemi için teklif edilen ve planlanan bütün iĢlemlerin bir toplamı ve
özetidir.
Personel Bütçesi
Bütçenin en büyük harcamaları sağlık bakımının en çok çalıĢanı olduğundan iĢ
gücü veya personel giderleridir. Tedbirli bir yönetici, uzun ve kısa dönemli personel
planlaması ihtiyacında ünitenin hasta sayısı ile ilgili dalgalanmalarda geçmiĢ verileri
kullanır.
BÜTÇENĠN TEMEL ÖZELLĠKLERĠ
KISITLAMA
Bütçe zaman bakı-
mından kısıtlanmıĢ-
tır. Bir yıllık
dönemi kapsar. Bu
12 aylık döneme
mali yıl denir.
TAHMĠN
Gelecekteki gelir ve
giderleri etkileyebile-
cek öğelerin önceden
hesaplanmasıdır.
Bütçe önce
hesaplandığı için
kesinlik ifade etmez.
Ġki türlü bütçe tahmini
vardır;
Statik bütçe
(sabit bütçe)
Fleksibl bütçe
(esnek bütçe)
DENGE
Bütçe, gelir ve
giderleri,
dengelenmiĢ bir
cetveldir.
Gelir ve gider
dengesinin doğru
Ģekilde
yapılmasına
dikkat
edilmelidir.
ONAYLAMA
Bütçenin gelir ve
gider bölümlerinin
uygulanmasından
önce sorumlu kiĢiler
tarafından
onaylanması gerekir.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
6
HASTANE YÖNETĠCĠSĠ VE BÜTÇE KOMĠSYONU
BaĢhekim, bakanlıkça ayrılan bütçelerin uygulanmasından sorumludur.
BaĢhekime, bütçenin planlanması, uygulanması ve denetlenmesi için yardımcı olacak bir
bütçe komisyonu kurma hakkı verilmiĢtir. BaĢhekim bütçe komisyonunun baĢkanıdır;
komisyonun düzenli çalıĢabilmesi için, baĢhemĢire dâhil tüm bölüm Ģefleri kararlar
alınırken hazır bulunmalıdır.
HASTANE BÜTÇESĠNĠN HAZIRLANMASI ĠÇĠN GEREKEN
ÖZELLĠKLER
Hastanenin gelirini etkileyen faktörler hesaplanmalı (tıp ve hemĢirelik hizmetleri,
araĢtırma-geliĢtirme programları, eğitim programları, bölge ve ülkenin sağlık durumu,
araç-gereç fiyatları gibi)
Bütçeyi hazırlayanlara kolaylıklar sağlanmalı (amaç ve hedefler belirlenmeli, alınan kararlar
bölüm Ģeflerine iletilmeli)
Ġyi bir hesap iĢleri servisi sağlanmalı (gelir ve giderlerin hesabının tutulması, istatistiklerin
tutulması, talimatların açıklanması, olağanüstü harcamaların açıklanması)
Ġyi bir hasta kabul talimatı hazırlanmalı ve düzenli kayıtlar tutulmalıdır.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠ BÖLÜMÜNÜN BÜTÇE PLANLAMASI
HemĢirelik bölümünün ihtiyaçlarını belirleyen çeĢitli özellikler vardır. Bunlar;
Hastalıkların çeĢidi, hastanede kalma süreleri ve hastalıkların önem derecesi.
Hastanenin büyüklüğü ve yatak durumu
Personel sayısı ve niteliği
Belli bir bölümde verilecek bakımın cinsi ve miktarı
HemĢirelerin verdikleri bakım
HemĢirelerin kurumda hangi oranda bulunduğu, kendilerinden ne derece
yararlanılabileceği
Yönetici hemĢirelerin sayı ve nitelikleri
Hasta bakımında kullanılan yöntemler
Bakımın çeĢidi ve kaydetme yöntemleri
HemĢirelik bakım standartları
Hastanenin yapı ve düzen planı
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
7
MerkezileĢtirilmiĢ iĢin kapsamı, sterilizasyonun merkezden sağlanıp sağlanmadığı,
ameliyat sonrası bakım ve reanimasyon hizmetlerinin bulunup bulunmadığı
Diyet, çamaĢırhane, temizlik gibi, hemĢirelik bölümünün görevleri olmayan iĢlerin
hemĢireler tarafından yüklenip yüklenilmediği
Hastane yönetiminin basit ya da karmaĢık raporlar isteyip istemediği
Tıp personelinin çalıĢma biçimi, sayısı ve faaliyetleri.
Tedavilerin çeĢitleri
Hastanenin bir tıp okuluyla iĢbirliği yapıp yapmadığı
Hastaneye bağlı bir hemĢirelik okulunun bulunup bulunmadığı
Yukarıdaki özelliklerden de anlaĢılabileceği gibi, her hastanenin hemĢirelik
hizmetleri bölümünün bütçesi kendisine özgü olacaktır.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠ BÖLÜMÜ BÜTÇESĠNĠN HAZIRLANMASI
Bütçe paranın nasıl kullanılacağının ve önceliklerinin neler olacağının belirlenmesidir.
Ülkemizde servis sorumlu hemşiresi bütçe yapılmasında etkin yer almamakta ise de bütçeyi
büyük ölçüde etkilemektedir. Hemşireler hastane bütçesinin %40-60'ını kullandıklarından
hemşirelerin hastanelerin bütçesi ile ilgili planlama ve kontrol işlemlerinde etkin ve etkili olarak
katılmaları sağlanmalıdır.
HemĢirenin hedefi en düĢük maliyetle en kaliteli bakımın verilmesi olmalıdır. Bu nedenle de
hemĢire bütçe etkinlikleri kapsamında serviste verilen bakım kalitesini ve bakım için harcanan tüketim
malzemesini değerlendirmek zorundadır.
HemĢirelik hizmetleri bölümünün yöneticisi hastane baĢhemĢiresidir.
BaĢhemĢirenin ve emrindeki kiĢilerin yönetim, bütçe yapımı ve uygulanması hakkında
temel bilgilere sahip olması gerekmektedir. HemĢirelikle ilgili bütün ihtiyaç maddelerinin
ve hemĢirelik süresinin boĢ yere harcamasını önlemek baĢhemĢirenin baĢlıca
sorumluluğudur. BaĢhemĢire kendisinin baĢkanlık edeceği bir hemĢirelik bütçe
komisyonu kurmalıdır. Bu komisyon içerisinde her servisin baĢhemĢireleri ve
personelden temsilciler alınmalıdır.
HemĢirelik bütçesi komisyonunun sorumlulukları Ģunlardır:
Ġyi bir hemĢirelik bakımı için gereken personel sayısını, kadroyu saptamak
HemĢirelik bölümü personeli için bir maaĢ cetveli önermek
Gerekli malzeme hakkında bir liste hazırlamak.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
8
BÜTÇE HAZIRLAMA
Bütçe hazırlamada izlenecek adımlar; gereksinimleri belirleme; plan yapma;
planın analizi ve kontrolü ve planın uygunluğunun saptanmasıdır.
GEREKSĠNĠM ANALĠZĠ
Bütçe hazırlamanın en önemli basamağıdır. Çünkü kısıtlı kaynaklarla en iyi
hizmeti sunabilmek gerçekten önemli bir amaçtır. Gerekli bilgilerin tümü elde olmalıdır.
Piyasa araĢtırması yapılmıĢ olmalıdır. Özenle tutulan tüm kayıtlar, raporlar, istatistiki
veriler gözden geçirilmelidir.
Bu aĢamada hemĢireler kendilerine Ģu soruları sormalıdır:
Planlanan hedeflere ulaĢmak için insan, araç-gereç, malzeme, zaman açısından ne
gereklidir?
Planlanan hedeflere ulaĢmak için bu kaynaklardan hangi nitelikte ve ne kadar
gereklidir?
Bu kaynaklar hangi maliyetle sağlanır?
Bu kaynaklarla hangi kalitede bakım verilebilir?
Bu ünitenin hedeflerine ulaĢabilmesi için mutlaka elde olması gereken kaynaklar
nelerdir?
Bu kaynakları elde etmede engel ya da kısıtlılıklar var mıdır?
Bütçe Hazırlanırken HemĢireye Gerekli Bilgiler Nelerdir?
GeçmiĢ deneyimler, raporlar, kayıtlar
Planlanan geliĢme ve değiĢiklikler
Kurumdan hizmet alan bireylerle ilgili değiĢiklikler
Yasalarla gelen yaptırımlar
Eğitimle ilgili değiĢiklikler
Genel politika değiĢiklikleri
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
9
Bu soruların yanıtlarının araĢtırılması yönetici hemĢirenin, gereksinim analizi,
maliyet analizi, kalite belirleme, önceliklere karar verme kanun, tüzük ve yönetmelikler,
politikalar, tutumlar veya eğitim gibi konularda kısıtlılıklar olup olmadığını irdelemesini
sağlar. Böylece bütçede öncelikler belirlenmiĢ olur.
Servisteki herkesin, bütçe oluĢturulmasında hemĢireye yardım etmesi beklenir.
Servislerde kullanılan araç-gerecin veya malzemenin bir yere kaydedilerek günlük
sarfiyatının belirlenmesi, yıllık gereksinin belirlenmesinde önemli bir yoldur. Ayrıca
hemĢire kullandığı malzemenin niteliğine iliĢkin olarak uygun birimlere bir geribildirim-
de bulunursa, alınması planlanacak malzemenin niteliği de iyileĢtirilmiĢ olacaktır.
Gereksinimlerden yola çıkılarak öncelikler belirlenir, istenen kaynakların maliyeti
kontrol edilir ve gruplanır.
Gereksinimlerin belirlenmesinde hasta ya da sağlıklı bireyler ve çalıĢanlar için,
kolay uygulanabilir, kolay bulunabilir ve en az risk taĢıyan, hatta Türk Standartları
Enstitüsü Yetki Belgesi'ni taĢıyan ürünlerin piyasa araĢtırması yapılması esastır. Aksi
halde pahalı, garantisi olmayan veya geri teknoloji ürünlerinin alınması söz konusu
olabilir.
Direkt bakım veren kiĢi olarak hemĢire alınması önerilen malzeme ve araç gereci
bizzat izlemeli/incelemeli, karar vermeye katılmalıdır.
PLAN YAPMA
Öncelikler ve gereksinimler belirlendikten sonra, bütçeye iĢlerlik kazandıracak 3
aylık planlar yapılır. Bu planlama hastanenin genel bütçe takvimi ve planlamasına paralel
olmalıdır. Bu 3 aylık planlarda hedefler belirlenir. Örneğin, bir poliklinik hemĢiresi,
Ocak-Mart aylarında üst solunum yolları enfeksiyonları için günde ortalama 31 boğaz
kültürü alındığını biliyorsa, bu dönem için yapacağı bütçe planında günlük en az 30 tüpü
kullanıma hazır bulundurmak ve bu maliyeti karĢılamak için bütçesinden pay ayırmak
zorundadır. HemĢire ihtiyacın olağanüstü arttığı durumlarda, bu tüplerin kimden/nereden
karĢılanacağını da bilmek durumundadır.
HemĢirenin dikkat etmesi gereken ilke Ģudur, eğer serviste kullanılan araç-gereç
veya baĢka bir materyalin önceden uygun sayıda ve nitelikte alınması planlanmadıysa
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
10
onları depodan istemek mümkün olmayabilir. Zamanında harekete geçmek, sonradan or-
taya çıkabilecek eksiklikler ve malzeme azlığını minimuma indirir.
PLANIN ANALĠZ VE KONTROLÜ
Gereksinimlere göre bütçe hazırlanıp alım yapılmasına karĢın, bilinen ya da
bilinmeyen nedenlerle kullanımdan sapmalar olabilir. Sapmaları zamanında ortaya
çıkarabilmek için her bölümün en uzun üç ayda bir harcamalarını kontrol etmesi
gereklidir. Bu kontrol sonucu ortaya çıkan sonuç, planlanan hedef ile gerçekleĢen düzey
ve ikisi arasındaki farkı ortaya koyacaktır. Bu sonuçların dikkatle incelenmesi ve
farklılığın nedenlerinin araĢtırılması önemlidir, farkın minimumda olması planlananların
uygunluğunu gösterir.
PLANIN UYGUNLUĞUNUN SAPTANMASI
Planın uygunluğunun saptanması yılsonunda bütçenin genel bir
değerlendirilmesinin yapılmasıdır. Eldeki verilere göre yeni döneme iliĢkin bütçe
planlamasına yeniden baĢlanır.
HEMġĠRENĠN BÜTÇE ĠLE ĠLGĠLĠ SORUMLULUKLARI
Kayıt tutmaya önem vermelidir.
Kayıtlar, yapılanlar, istatistiki veriler dikkatle gözden geçirilerek gereksinimlerin
belirlenmesinde kullanılır.
Yeni planlanan uygulamalar, değiĢiklikler varsa, bunlar dikkate alınarak araç-gereç-
malzeme/kaynak gereksinimi bulunur.
Bakım standartlarındaki değiĢmeler dikkate alınır.
Politikalardaki değiĢimler gözden geçirilir.
Belirlenen nitelik ve nicelikteki araç-gereç-malzeme/kaynak belli bir süre içinde
hemĢirelik müdürlüğüne/baĢhemĢireliğe bildirilir.
Eleman isteği varsa gerekçeli olarak ve nitelik/nicelik yönünden tanımlanarak
hemĢirelik müdürlüğüne bildirilir.
ÇalıĢan hemĢirelerin hizmet-içi eğitimi için gerekli maliyetin karĢılanmasına yönelik
gerekçe, eğitim takvimi ile birlikte hemĢirelik müdürlüğüne bildirilir.
Serviste gerekli dergi-kitap, yazılı materyal için kaynak isteğinde bulunulur.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
11
Serviste hemĢirelikle ilgili bir araĢtırma planlanıyorsa, araĢtırma projeleri ile ilgili bir
birim varsa o birimden, yoksa doğrudan kendi bütçesinden pay ayrılır.
Serviste halen kullanılan demirbaĢ eĢyada bir eksiklik, bozukluk varsa bunların
değiĢimi ve onarımı için bütçeden istekte bulunulur.
HemĢire bu istekleri yaparken parasal yükün ne olabileceğini araĢtırmıĢ ve nitelikleri
de belirlemiĢ olmalıdır.
Ġstekler, araç-gereç-malzeme/kaynak olmadığında olacak kayıpların çok açık seçik bir
Ģekilde tanımlanmasını içermelidir. Gerekçeler ne kadar somut ortaya konulursa
kaynağı elde etme Ģansı da o kadar artar.
HemĢirenin Bütçe Ġle Ġlgili Diğer Sorumlulukları
Yönetici hemĢire, bütçe ile ilgili olarak elemanlarına, kullanılan araç-gerecin
bilinçli kullanımını benimsetmeli ve tasarrufu sağlamalıdır. Ayrıca serviste, bulunamayan
bir malzeme yerine baĢka amaç için alınmıĢ malzemenin kesinlikle kullanılmaması
gerekir. Çünkü amaç dıĢı kullanım, gerçek gereksinim durumunda eksikliğe yol açacak-
tır. Bu nedenle "hemĢire yaratıcıdır" düĢüncesinden arınılmalıdır.
Gereksinimlerin ve önceliklerin iyi saptandığı ve bütçenin iyi planlandığı
ünitelerde araç-gereç-ilaç alıĢ veriĢi kesinlikle olmamalıdır. Serviste herhangi bir
zamanda olabilecek maksimum gereksinime cevap verecek miktarda araç-gereç-
malzeme-ilaç bulundurulur. Bu miktar yatak sayısına, kliniğin özelliğine, malzemenin
dayanma süresine ve fiyatına, kullanım sıklığına bağlı olarak hemĢire tarafından saptanır
ve baĢhemĢireliğe bildirilir. Depolarda gereğinden fazla malzeme-araç-gereç
bulundurmak, baĢka bir serviste o malzemenin hiç bulunmaması sonucunu yaratır. Ayrıca
depolanan maddelerin son kullanım tarihleri varsa, zamanla tarihlerinin geçmesi ile imha
edilmesi gerekliliği ortaya çıkar. Bu durum en fazla ilaç, solüsyonlar ve dispozıbl
malzeme için söz konusu olmaktadır. Hastanede 24 saat hizmet veren genel malzeme
depoları olduğunda servislerde fazla malzeme bulundurmak gerekmez. Merkezi de-
polardan istenecek araç-gereç için uygun istek formları kullanılır, istenen malzemenin
nitelik-nicelik yönünden kontrol edilerek teslim alınması ve yanlıĢlık ve eksikliklerin
öncelikle ilgili birime bildirilmesi gerekir. Ancak bu araç-gereci serviste kullanabilmek
için bir önceki bütçe döneminde bunların sağlanmasından sorumlu birim tarafından
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
12
alınması ya da alımının planlanmıĢ olması gerekir. Aksi halde olmayan bir malzeme
istenmiĢ olacaktır. Serviste kullanılan araç-gereç-malzemenin kullanım ömrünü uzatmak
ekonomi sağlar. Bunun için, yönetici hemĢirenin malzemenin kullanımı konusunda
mutlaka hizmet içi eğitim vermesi, kullanma kılavuzlarını hazırlaması ve bunların
periyodik kontrollerini yaptırması Ģarttır.
ÖZET
Yönetimin önemli bir aracı olan bütçeleme, iyi bir hastane yönetimi için de
vazgeçilmezdir. Bu nedenle bütçenin amacı, temel nitelikleri ve bütçe hazırlama
aĢamaları tüm hizmet yöneticileri tarafından iyi bilinmelidir. Son 20 yılda, bütçe
planlamasında hemĢirelik kaynaklarının öneminin farkına varan sağlık bakım
organizasyonları arttı ve ünite yöneticilerinden finans konularında düzenlemeler
yapmaları beklenmeye baĢladı. Günümüzde hemĢirelik bütçe giderleri total harcamaların
%70’ini oluĢturduğundan hemĢirelerin bütçe planlamasına katılmaları önemlidir. HemĢire
yönetici mali konularda bilgili olmalı, kaynakların uygun kullanımını sağlamalıdır.
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNIN PLANLANMASI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve AraĢtırma Merkezi
13
DEĞERLENDĠRME SORULARI 1. Bütçe tanımı ile ilgili aĢağıdaki ifadelerden hangisi uygun değildir?
a) Bütçe bir yönetim aracıdır.
b) Bütçe gelir ve gider takibinin yapıldığı bir belgedir.
c) Bütçe geçmiĢ dönemler için tahminde bulunmaktır.
d) Bütçe paranın nasıl kullanılacağının belirlenmesidir.
e) Bütçe mali iĢlerin en rasyonel biçimde yönetilmesidir.
2. AĢağıdakilerden hangisi bütçenin yararlarından biri değildir?
a) Hastanenin periyodik olarak kendini değerlendirmesini sağlar
b) Etkililiğin saptanmasına yardımcı olur.
c) Faaliyet giderlerinin incelenmesini ve kıyaslanmasını sağlar.
d) Etkili ve ekonomik çalıĢmayı sağlar
e) Araç-gereç ve malzeme israfını sağlar.
CEVAPLAR
1. C
2. E
KAYNAKLAR
1. Abaan, S. (1996) HemĢirenin Bütçe Hazırlama ve Kaynak Kullanımındaki
Sorumlulukları , Uyer G (Ed) HemĢirelik Hizmetleri Yönetimi El Kitabı, 101-107.
2. Velioğlu, P. (1982) HemĢirelikte Yönetim (2. Baskı). Meteksan Yayınları, Ankara.
89-105.
3. Marquis B., Huston C.: Leadership Roles and Management Functions in Nursing,
Lippincott Williams& Wilkins, Third Edition, Philedelphia, 2000.