Upload
natalia-mlynek
View
116
Download
14
Embed Size (px)
Citation preview
Postulat obiektywizmu w badaniach społecznych:
Obiektywizm może byd urzeczywistniany w trzech wymiarach:
1. Dążenie do poznania prawdy (zagrożenie- instrumentalizacja badao,
dostarczenie informacji dla określonych zleceniodawców).
2. Przestrzeganie reguł metodologicznych obowiązujących w danej nauce (
zagrożenie- metodologia „na skróty”, zły dobór próby, ilośd, płed, wiek
w proporcjach odbiegających od rzeczywistości, zła konstrukcja pytao).
3. Spojrzenie na badaną rzeczywistośd z dystansu (przyjecie roli
zewnętrznego obserwatora). Socjologia wolna od sądów
wartościujących (chod nie wolna od wartości- postulat Webera),
(zagrożenie- wikłanie badao w spory ideologiczne i światopoglądowe,
założenia ideologiczne założone z góry, bez początkowego sprawdzenia
czy dane zjawisko rzeczywiście istnieje)
Badania socjologiczne- zespół technik i zasady stosowane podczas
systematycznego gromadzenia, rejestrowania, analizowania,
interpretowania danych, które mają pomagad w poznawaniu procesów i
zjawisk społecznych oraz w podejmowaniu decyzji mających na celu
praktyczne skutki społeczne .
Metody badawcze - zalecane lub faktycznie stosowane schematy czynności
służące do udzielania odpowiedzi na formułowane w niej pytania. W
naukach empirycznych metody badawcze to przez wszystkim typowe,
powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy, interpretacji
danych empirycznych, służące do uzyskania maksymalnie uzasadnionych
odpowiedzi na stawiane pytania problemowe.
CELE BADAO:
1. eksploracyjny - co „w trawie piszczy”, wkraczamy na nieznany teren,
dokonujemy rozpoznania, w wyniku tych badao stawiamy pytania
badawcze; mają zwykle charakter jakościowy, nie wiem co będziemy
badad.
2. diagnostyczny:
a. Opis- jak jest?- zawsze zaczynami od opisu, stawiając wiele pytao
dotyczących fragmentów społeczeostwa.
b. wyjaśnienie (związki przyczynowo-skutkowe)- dlaczego tak jest?
3. terapeutyczny (innowacyjny)- co zrobid? Co zmienid?
4. kontrolny- co się zmieniło? Czy zaszły pozytywne zmiany?
5. prognostyczny- co się stanie?
FUNKCJE BADAO:
funkcja poznawcza (naukowa)- przyczynia się do rozwoju socjologii
jako nauki (badania akademickie)
funkcja praktyczna- dostarcza przesłanek do podejmowania decyzji
mających na celu poprawę jakiegoś fragmentu rzeczywistości
(badania komercyjne)
funkcja obywatelska- poszerzanie społecznych horyzontów wśród
obywateli, podnoszenie poziomu świadomości społecznej obywateli
(upowszechnianie wyników badao w mediach, publicystyka
wykorzystująca rezultaty badao, dyskusje ekspertów itp.)
FUNKCJE BADAO wg Adama Podgóreckiego
funkcja socjograficzna - badania, których celem jest zbieranie danych o
różnych dziedzinach życia społecznego
funkcja apologetyczna (służy celom pozanaukowym) - badania mają
uzasadnid wprowadzenie jakiegoś projektu, funkcjonowanie jakiejś
instytucji
funkcja demaskatorska - badania ukazujące zjawiska, mechanizmu, cechy
które są trudne uchwytne na pierwszy rzut oka
funkcja socjotechniczna - badania, które mają dostarczad przesłanek do
podejmowania decyzji mających skutki społeczne
funkcja teoretyczna - badania opisujące zależności oraz różnorodnośd
możliwych sytuacji międzyludzkich, przyczyniają się do rozwoju teorii
socjologicznych
Co jest przedmiotem badao (składniki rzeczywistości społecznej)?
zbiorowości i zbiory społeczne: zbiorowości- Polacy, Kaszubi
gdaoszczanie- zbiór ludzi połączonych więzią; zbiory- kobiety,
młodzież- brak więzi
instytucje społeczne: instytucje w sensie prawno- administracyjnym:
przedsiębiorstwo, urząd, fundacja, małżeostwo...,
instytucje w sensie kulturowo-antropologicznym- obowiązujące
zasady i normy postępowania oraz role społeczne np. ojciec, matka,
zwyczaj, udział w mszy
zjawiska i procesy społeczne: zjawiska- postawy i opinie na określony
temat : moda, narkomania, alkoholizm, narkomania; procesy –
urbanizacja, globalizacja, industrializacja
Przedmiotem badań są różnorodne twory życia zbiorowego ludzi, struktury,
zjawiska i procesy społeczne. Przedmiot badao może byd materialny
(zbiorowości, zachowania- to co jest empirycznie obserwowalne) lub idealny
(idee, poglądy, wierzenia- to co jest empiryczni nieobserwowalne).
RODZAJE BADAO:
1. Badania monograficzne - polegają na całościowym (holistycznym) ujęciu
określonej zbiorowości oraz występujących w tej zbiorowości problemów
i zjawisk. Obiektem badao jest zazwyczaj określona społecznośd lokalna.
Badania monograficzne zakładają prowadzenie długotrwałych badao z
zastosowaniem wielu metod i technik badawczych. Dotyczą ściśle
określonej terytorialnej zbiorowości(społecznośd lokalna, firma),
holistyczne podejście- wszystkie ważne problemy nas interesują,
wykorzystujemy różnorodne metody, korzystamy z kilku. Dłuższe badania
o charakterze naukowym, prowadzone przez zespół. Krytycy mówią, że
te badania jedynie ocierają się o socjologię, dotyczą tylko konkretnej
zbiorowości, nie można ich uogólniad i przenosid na inne zbiorowości.
2. Badania biograficzne - prowadzone w oparciu o źródła biograficzne takie
jak pamiętniki, wspomnienia, dzienniki, listy oraz wywiady narracyjne.
Przykładem takich badao jest dzieło Znanieckiego i Thomasa pt :”Chłop
polski w Europie i Ameryce. Celem badao jest opis sytuacji, zjawiska lub
wydarzenia z perspektywy osób będących w nie uwikłanych- jak w danej
sytuacji się zachowywali, jak ją interpretowali, jak jej doświadczali itp.
Głównie wykorzystują badania jakościowe.
3. Badania eksperymentalne - polegają na wywołaniu określonego zjawiska
(bodźca) w celu wykrycia zależności przyczynowo-skutkowych.
„Eksperyment jest to zabieg polegający na planowanej zmianie przez badacza
jednych z czynników w badanej sytuacji, przy równoczesnej kontroli innych
czynników, podjęty w celu uzyskania odpowiedzi na pytani o skutki tej zmiany”
W każdym eksperymencie występują dwie zmienne:
zmienna zależna- hipotetyczny skutek
zmienna niezależna- hipotetyczna przyczyna.
Eksperyment klasyczny polega na stworzeniu dwóch grup:
1)grupa eksperymentalna
2)grupa kontrolna
Eksperymenty mogą byd:
-laboratoryjne (warunki wyizolowane od środowiska naturalnego, głównie
psychologia, pedagogika psychogalwanometr- różne diody, kabelki na
człowieku i bada się emocje-wykorzystywane do badao w reklamie,
tachistoskop- badanie spostrzegawczości) lub terenowe (w warunkach
naturalnych np. w szkołach, w miejscowościach sprowadzamy bodziec)
-naturalne- badacz nie tworzy bodźca (zwane quasi-eksperymenty):
zaplanowane (wiemy o istnieniu bodźca i to wykorzystujemy) lub ex post
(badacz nie jest w stanie zaplanowad pojawienie się bodźca, pojawia się on
nagle)
4. Badania historyczno- porównawcze (lub międzykulturowe) - badanie
określonych cech lub zjawisk w różnych przekrojach czasowych i
kulturowych. Dąży się do wyjaśnienia zmian jakimi podlegają różne
instytucje, zbiorowości społeczne, stosunki społeczne itp. w procesie
historycznym aż do stany współczesnego. W badaniach tego typu
wykorzystuje się źródła wtórne tj. zastane (do badania przeszłości) oraz
źródła pierwotne ( do badania współczesności, to co sam wytwarza).
Badania historyczno-porównawcze uwzględniają historyczny i
socjologiczny punkt widzenia.
5. Badania socjometryczne - prowadzone w małych grupach społecznych z
użyciem tzw. testu socjometrycznego. Celem badao jest ilościowe
(mierzalne) odkrycie rzeczywistych stosunków międzyludzkich
zachodzących w określonej grupie, ukazanie poziomu integracji i
zwartości grupy, pozycji poszczególnych jednostek w grupie oraz
ukazanie struktury grupy. Twórca tej metody to L. Moreno. Cztery
obszary, w których dziś wykorzystywane są badania socjometryczne: 1)
zarządzanie zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwach tam gdzie mamy do
czynienia z grupami pracowniczymi, tam gdzie chcemy wpłynąd na grupę,
przez wpływy wychowawcze, socjotechniczne, ale zmienid strukturę
grupy, zmienid rolę, usunąd konflikty, 2) edukacja- pedagodzy, ale
sporadycznie z tego korzystają, powinno dążyd się, żeby grupa była
zwarta, solidarna i bez konfliktowa, 3) sport wyczynowy/ zawodowy w
sportach zespołowych, drużyna to zespół pracowniczy mający wykonad
określone badanie, 4) wojsko zawodowe- grupa, która również jest grupą
pracowniczą.
6. Badania surveyowe (zwane też sondażowe, ankietowe) - prowadzone na
dużych zbiorowościach (dużych populacjach), najczęściej na próbach
reprezentatywnych. Dotyczą pomiaru postaw, opinii oraz cech jednostek
za pomocą wystandaryzowanych technik badawczych takich jak np.
ankieta, wywiad kwestionariuszowy czy wywiad telefoniczny. Jest to
metoda najczęściej stosowana i najbardziej popularna w socjologii.
7. Badania eksploracyjne (identyfikacyjne) - celem jest zidentyfikowanie i
rozpoznanie jakiegoś problemu, zrozumienie istoty zjawiska lub procesu.
Poczynione obserwacje oraz wnioski z badania zmierzają do
sformułowania wstępnych hipotez, postawienia szczegółowym
problemów dotyczących określonego zjawiska. Często charakter
jakościowy.
8. Badania weryfikacyjne - celem jest szukanie odpowiedzi na stawienie
hipotezy oraz szczegółowe pytania problemowe. Badania, których celem
jest weryfikacja hipotez. Często charakter ilościowy.
9. Badania eksplanacyjne - celem jest wyjaśnienie dlaczego zjawiska
występują, jak przebiegają oraz jakie czynniki nimi rządzą.
10. Badanie deskryptywne - celem jest stwierdzenie występowania danego
zjawiska oraz jego opisanie.
11. Badania ewaluacyjne - polegają na badaniu skutków interwencji
społecznych. Ich celem jest ocena skuteczności i efektywności wdrażania
jakiegoś programu, innowacji, zmian itp.
12. Badania panelowe - polegają na powtórnym lub kilkakrotnym badaniu w
pewnych odstępach czasu TEJ SAMEJ PRÓBY (tej samej grupy ludzi) za
pomocą tych samych narzędzi badawczych.
13. Badania przekrojowe - dotyczące wielu wymiarów (aspektów) życia
społecznego w jednym punkcie czasowym (w jednym okresie czasowo-
historycznym).
14. Badania dynamiczne (badania trendów) - dotyczące jakiegoś jednego
wymiaru (aspektu) życia społecznego w różnych punktach czasowych
(uchwycenie trendów w dłuższych okresach czasowych)
15. Badania typu „case studies” - badanie pojedynczych i konkretnych
przypadków. Mogą to byd monografie jakiejś konkretnej instytucji, grupy,
zbiorowości. Np. opis historii powstania, struktury organizacyjnej,
zasobów ludzkich, realizowanych funkcji konkretnej organizacji.
Etapy procesu badawczego:
1. Ustalenie tematu badao - najbardziej wymagający, ok. 50-60% czasu na
projekt badawczy; nie jest to wcale takie proste i oczywiste; temat ma
postad tytułu badao. Ukierunkowuje nasze zainteresowanie oraz
informuje o zakresie badao. Odpowiada na generalne pytanie: co chcemy
badad i jaki jest cel badao.
2. Analiza terminologiczna/ zdefiniowanie pojęd - pojęcie jest to opisana za
pomocą określonego słowa lub zestawu słów treści wyobrażenia. Celem
analizy terminologicznej pojęd jest uściślenie, jakie zjawiska czy fakty
mamy na myśli używając określonych pojęd (tj. terminów). Szczególnie w
naukach empirycznych pojęcia muszą byd precyzyjnie zdefiniowane, tzn.
należy dokładnie uściślid ich zawartośd znaczeniową. Jest to tym
trudniejsze, im bardziej abstrakcyjne jest pojęcie.
3. Sformułowanie problematyki - Wstępnym warunkiem przystąpienia do
badao jest przejście od tematu do problemu. Problem musi mied postad
zdania pytajnego, które chcemy rozstrzygnąd. Zaczynamy, więc od
przekształcenia tematu w problem.
Pytania problemowe zaczynają się zwykle od takich partykuł jak „czy”,
„ile”, „jakie”, „jak często”, „na skutek czego”, „jak silne”.
Problematykę formułuje się poprzez stworzenie listy pytao, na które
chcemy odpowiedzied. Pytania tworzą uporządkowaną strukturę: pytania
uporządkowane są tematycznie, od pytao ogólnych do bardziej
szczegółowych, od bardzo ważnych do mniej ważnych itp.
Temat badań: „Przestrzeo społeczna Gdaoska w świadomości jego
mieszkaoców”
Problem podstawowy: Jak postrzegana i waloryzowana jest przestrzeo
miasta Gdaoska przez jego mieszkaoców
Problemy szczegółowe:
-jakie elementy w przestrzeni określają tożsamośd gdaoszczan?
- jakie wyobrażenie Gdaoska mają jego mieszkaocy?
- czym Gdaosk wyróżnia się na tle innych dużych miast w Polsce...itd.
4. Postawienie hipotez (w badaniach wyjaśniających związki kowariancyjne)
5. Operacjonalizacja/dobór wskaźników -W badaniach empirycznych nie
wystarczy zdefiniowad podstawowych pojęd. Trzeba dokonad
operacjonalizacji pojęd tzn. zbudowad definicję operacyjną.
Operacjonalizacja - polega na przełożeniu języka teoretycznego na język
empiryczny.
Operacjonalizacja - polega na określeniu operacji badawczych, dzięki którym
można orzec, czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, który dowodzi
istnienia zjawisk nazwanych danym pojęciem.
6. Zdefiniowanie populacji i określenie metody doboru próby
7. Określenie metody badao i zastosowanych technik badawczych
8. Konstrukcja narzędzia badawczego (instrumentów pomiarowych)
9. Określenie czasu i miejsca badao
10. Pilotaż
11. Sporządzenie kosztorysu badao
12. Organizacja i przeprowadzenie badao
13. Kontrola procesu badawczego
Cechą każdego badania powinna byd rzetelnośd i wiarygodnośd. W
każdym przedsiębiorstwie jest dział kontroli jakości.
Kontrola przed i po badaniach terenowych.
Kontrola przed badaniami :
1. Konsultacje metodologiczne
2. Szkolenie ankieterów
3. Pilotaż : cztery cele: 1)na etapie pilotażu jest weryfikacja problemu
badawczego oraz operacjonalizacja = ma nam pokazad, czy problemy,
które stawiamy są problemami do rozstrzygnięcia, czy są mierzalne, czy
dobrze dobraliśmy wskaźniki 2)weryfikacja narzędzia badawczego:
pytania, czy są dobrze skonstruowane i zrozumiałe 3)weryfikacja stron
technicznych badania- oszacowanie kosztów, czas badania, czas
odnalezienia w terenie, ilośd odmów 4)weryfikacja metod zebranego
materiału empirycznego- statystyczne metody, kody, czy obliczenia, które
chcemy dokonad, można zrobid na podstawie tych skal, których
dokonaliśmy w narzędziu badawczym
Kontrola po badaniu
a) nie terenowe metody kontroli :
1. weryfikacja ankier i kwestionariuszy pod względem kompletności
zapisu
2. Analiza zgodności zapisów danych metryczkowych
3. Efekt ankieterski- różnica jaką uzyskujemy w odpowiedziach u
poszczególnych ankieterów. Wpływ ankieterski- nie do kooca
uświadomiony wpływ wywiera sam ankieter
b) terenowe metody kontroli:
1. Metoda podstawionego respondenta
2. Wywiad obserwowany – kontroler obecny podczas wywiadu. Idą dwie
osoby na wywiad.
3. Wywiad bezpośredni z respondentem- kontroler idzie do respondenta
4. Wywiad telefoniczny- dzwonimy do respondenta i pytamy
5. Kontrolna ankieta pocztowa
14. Analiza (jakościowa, ilościowa) uzyskanych danych
15. Prezentacja wyników (publikacja, raport, prezentacja multimedialna)
ZMIENNE
Zmienna jest to własnośd (cecha) empiryczna mająca dwie lub więcej wartości.
Zmienna, która ma tylko dwie wartości nazywa się zmienną dychotomiczną np.
płed. Zmienna, która ma więcej niż dwie wartości nazywa się zmienną
niedychotomiczną np. wykształcenie.
Zmienna niezależna (zwana też zmienną predykcyjną)- zmienna za pomocą
której chcemy wyjaśnid zmianę wartości zmiennej zależnej (jest to hipotetyczna
przyczyna, zwana jest też zmienną wyjaśniającą)
Zmienna zależna (zwana też zmienną kryterialną)- zmienna, którą chcemy
wyjaśnid (jest to hipotetyczny skutek)
Jeżeli dwie zmienne są ze sobą powiązane, to znaczy, że zmiana jednej
zmiennej pociąga za sobą zmianę drugiej zmiennej. Wówczas zachodzi
współzmiennośd czyli kowariancja.
związek dodatni (pozytywny)- wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej
rosną także wartości drugiej zmiennej np. im wyższe wykształcenie tym wyższe
dochody
związek ujemny (negatywny)- wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej
maleją wartości drugiej zmiennej. np. im wyższe wykształcenie tym niższe
dochody
Związki między zmiennymi można scharakteryzowad nie tylko za pomocą
kierunku (dodatni lub ujemny), ale również za pomocą siły.
Siła związku to zakres, w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub
ujemnie, Siła związku zawiera się w kontinuum, gdzie z jednej strony jest
związek idealny (całkowita współzmiennośd), a z drugiej związek zerowy
(całkowity brak współzmienności).
Siłę związku określamy za pomocą miar zwanych współczynnikami korelacji, np.
współczynniki b- Kendala, a-Kendala, współczynnik Gamma, Pearsona,
Krammera, Lambda itd.
HIPOTEZY
Hipoteza jest to odpowiedź na pytanie badawcze wyrażone w postaci jasno
określanego związku pomiędzy zmienną niezależna i zmienną zależną.
Odpowiedź jest hipotetyczna, bo zostanie ona zweryfikowana dopiero po
przeprowadzeniu badao empirycznych. Hipoteza może byd- na skutek badao-
zweryfikowana pozytywnie (potwierdzona) lub zweryfikowana negatywnie
(odrzucona).
Hipotezy stawiamy wówczas, gdy chcemy określid związek między co najmniej
dwiema zmiennymi: np. wiek a poziom tolerancji, więź w rodzinie a alkoholizm,
wykształcenie a zadowolenie z życia itd.
Hipotezy stawiamy w badaniach, które mają cel wyjaśniający (dotyczą
związków przyczynowo-skutkowych). W badaniach o celach opisowych hipotez
nie stawiamy i poprzestajemy jedynie na sformułowaniu problemów
badawczych.
Problem to pytanie dotyczące związków pomiędzy zmiennymi
Hipoteza to proponowana odpowiedź na problem (pytanie)
Hipoteza zerowa (H0)- jest to hipoteza, w której zakładamy brak jakichkolwiek
współzależności między zmiennymi
hipoteza robocza (h1)- hipoteza przeciwstawna d zerowej. Możemy ją zapisad
na dwa sposoby w zależności od sformułowania badanego problemu
Zatem H1 to to, co chcemy udowodnid, a H0 to przeciwieostwo.
Źródła hipotez:
1. Teoria naukowa (literatura naukowa)
2. Badania pilotażowe, badania eksploracyjne
3. Intuicja badacza ( gdy 1 i 2 źródło nie dostarcza przesłanek do
postawienia hipotezy)
4 wymogi hipotez:
1. Muszą byd jasno sformułowane tzn. zmienne muszą byd zdefiniowane i
zoperacjonalizowane
2. Muszą byd konkretne, tzn. należy określid kierunek współzależności
3. Muszą byd sprawdzalne za pomocą dostępnych metod (nie należy
stawiad hipotez, których nie można zweryfikowad za pomocą dostępnych
metod).
4. Hipotezy nie mogą byd wartościujące
DEFINIOWANIE POJĘD
Pojęcie jest to opisana za pomocą określonego słowa lub zestawu słów treści
wyobrażenia
Definiendum - pojęcie, termin definiowany
Definiens - element opisujące treśd pojęcia termin definiowanego
„Łaocuch definicji”- gdy pojęcia użyte w definiens trzeba również zdefiniowad:
A=B+C+D
D=E+F+G
G=H+J
Rodzaje definicji:
1. Definicje realne - opis właściwości i cech pojęcia uwarunkowanego
historycznie (pojęcie nie abstrakcyjnego)
Definicja realna mówi o tym czym jest dane pojęcie (stwierdza fakt).
Definicja realna może byd prawdziwa lub fałszywa.
Definicja realna mówi czym jest definiendum.
2. Definicje nominalne - ustala znaczenie, którego przypisujemy
określonemu pojęciu. Definicje nominalne nie są prawdziwe lub fałszywe.
Definicja nominalna mówi jak rozumiemy i jakie cechy przypisujemy
definiens
Definicja nominalna nie jest podstawą do orzekania co jest
rzeczywistością, a jedynie ustala, jakie zjawiska czy fakty mamy na myśli
używając określonego słowa.
3. Definicje równościowe - zakres i sens definiendum jest tożsamy z
zakresem i sensem definiens. Są to definicje pełne i wyczerpujące.
4. Definicje cząstkowe - sens i zakres definiendum jest węższy lub szerszy
od zakresu i sensu definiens. Dotyczą zazwyczaj definicji nominalnych,
gdzie sformułowanie pełnej definicji jest niemożliwe.
5. Definicje sprawozdawcze - zakres i sens definiendum ustalany jest
poprzez odniesie się do tradycji danej dziedziny nauki i analizę
dotychczasowego rozumienia danego terminu. Definicję tworzy się przez
wyliczenie możliwie wszystkich elementów określających definiendum
pojawiających się w różnych definicjach.
6. Definicje projektujące - służy do określenia nowych znaczeo
definiowanego terminu (definiens). Auto tworzy nową własną definicję.
Można jej dokonad po dokonaniu kwerendy- sprawdzenie literatury,
kiedy żadna z istniejących nie pasuje do badania.
Zasady obowiązujące podczas budowania definicji:
1. Definicja nie może byd błędnym kołem. Błąd tautologii- „to samo prze to
samo”
2. Nie należy definiowad „nieznane przez nieznane”
3. Nie należy definiowad poprzez przeczenie (definicja określa czym jest
dane pojęcie a nie czym nie jest)
Definicja wskaźnika - w metodologicznym znaczeniu- służy do określenia
pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska, która pozostaje w takich związkach z
inną jego cechą, że wystąpienie jej sygnalizuje obecnośd tej drugiej.
Inna definicja wskaźnika- W jest wskaźnikiem jakiejś innej cechy Z jeżeli istnieją
pomiędzy nimi jakiejkolwiek trwałe związki o charakterze rzeczowym,
logicznym lub statystycznym.
Jeżeli zaobserwujemy W wówczas stwierdzamy, że zaszło zjawisko Z.
np. kałuże na ulicy (W) wskazują na to ,że padał deszcz (Z)
Rodzaje wskaźników:
1. wskaźniki definicyjne- mówią o związkach logicznych między W i Z
(między wskaźnikiem a zjawiskiem) np. liczba popełnionych przestępstw
jest wskaźnikiem przestępczości
2. wskaźniki empiryczne- indykator (W) i indykatum (Z) są empirycznie
obserwowalne, ale indykator (wskaźnik) jest łatwiej obserwowalny
(bardziej dostępny obserwacji). np. np. miejsce i sposób spędzania
urlopu, marka ubrania są wskaźnikiem dochodów
3. wskaźniki inferencyjne- indykatum (Z) jest nieobserwowalny, możemy
jedynie zaobserwowad indykator (W). np. klęczy, ma skupioną twarz i
złożone ręce przed świętym obrazem (W) to znaczy, że się modli (Z)- sam
fakt modlitwy jest nieobserwowalny, gdyż dotyczy stanu ducha
indykatum - to co jest wskazywane (na co wskaźnik wskazuje)
indykator – to co wskazuje
Trafnośd - zakres w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla
prawdziwe znaczenie danego pojęcia
trafnośd fasadowa- konkretny miernik może zgadzad się lub nie z naszymi
uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego
pojęcia
3 typy trafności określające konkretne sposoby sprawdzania trafności
mierników:
1. trafnośd predykcyjna (kategorialna)- oparta na kryterium zewnętrznym
2. trafnośd teoretyczna- oparta na logicznych powiązaniach między
zmiennymi
3. trafnośd treściowa- zakres w jakim miernik obejmuje skalę zawartych w
pojęciu
TRIANGULACJA - stosowanie różnych metod i technik badawczych żeby
poprawid trafnośd badao; każda procedura generuje błąd wnikający
ograniczenia; wybór zagadnienia generuje błąd; ZESTAW PROCEDUR
MINIMALIZUJĄCYCH BŁĄD POMIARU PRZY ANALIZIE ZAGADNIEO.
Rodzaje triangulacji: (Denzin)
1. triangulacja metodologiczna- korzstanie z różnych technik gromadzenia
danych
2. triangulacja badacza- badacz to główna przyczyna zniekształceo,
wprowadzenie innych badaczy i stworzenie zespołu badawczego
3. triangulacja teoretyczna- korzystanie z różnych perspektyw
teoretycznych żeby zobaczyd jak zaganienie funkcjonuje w różnych
teoriach
4. triangulacja danych- korzystanie z różnych źródeł danych
Dodatkowo wyróżnia się jeszcze OPINIOWANIE PRZEZ BADANYCH tj.
współistnienie badacza i badanych w jednej rzeczywistości
Definicje populacji:
-populacja badania jest to zbiorowośd, o której badacz chce uzyskad określone
dane
-populacja jest to zbiorowośd, do której mają odnosid się wyniki badao.
-w zależności od celów i założeo badawczych populację stanowid może
określony zbiór składający się z takich jednostek analizy jak : ludzie,
gospodarstwa domowe, gminy, przedsiębiorstwa, numery określonych tytułów
prasowych itd.
Przy badaniu populacji NIE MA BŁĘDU STATYSTYCZNEGO (egzamin)
Próba - określona liczba elementów zbiorowości, podlegająca badaniu, na
którego podstawie wnioskuje się o cechach całej tej zbiorowości
Dwa sposoby definiowania próby reprezentatywnej:
1) Próba reprezentatywna jest wówczas gdy pod względem struktury i składu
odpowiada wiernie temu zbiorowi, z którego została pobrana (tzn. jest
miniaturowym odzwierciedleniem populacji)
2) Próba reprezentatywna jest wówczas, gdy każda jednostka z populacji miała
taką samą szansę znalezienia się w próbie (dotyczy prób losowych z operatu)
Operat - lista będąca wykazem wszystkich jednostek populacji, z której pobiera
(losuje) się próbę. Może to byd lista pracowników w firmie, lisa studentów na
WNS UG, lista adresowa mieszkaoców danej gminy itd.
Operat musi spełniad kilka warunków:
1) Zasada odpowiedniości- powinien wiernie odzwierciedlad badaną populację z
uwzględnieniem jej aktualności
2) Zasada kompletności- powinien zawierad wszystkie jednostki badanej
populacji
3) Zasada wyłączności- każdy jednostka populacji powinna występowad w
wykazie (operacie) tylko jeden raz
4) Zasada dokładności- wykaz nie może zawierad jednostek nie istniejących lub
nie należących do badanej populacji.
Wielkośd próby uwarunkowana jest trzema czynnikami:
1. Stopniem różnorodności- im bardziej różnorodna i złożona zbiorowośd
(populacja), tym większa powinna byd próba
2. ilośd kategorii statystycznych poddana analizie- im więcej kategorii, na które
podzielona ma byd próba, tym jej liczebnośd powinna byd większa
3. Stopieo dokładności i pewności- im większa jest próba, tym jest większa
dokładnośd wniosków (tzn. mniejszy maksymalny błąd próby)
Rodzaje prób nielosowych:
próba/ kula śniegowa - nielosowa metoda doboru respondentów do próby
badanej. Po zakooczeniu każdego kolejnego wywiadu ankieter prosi
respondenta o wskazanie jakiejś znajomej osoby, z którą mógłby również
przeprowadzid wywiad dotyczący tego samego tematu.
Metoda kuli śnieżnej przydatna jest w badaniach grup społecznych, które mogą
byd dla badacza trudno dostępne: mniejszości narodowych, religijnych,
seksualnych, członków subkultur, osób znajdujących się w szczególnej sytuacji
życiowej itp.
Dobrym rozwiązaniem w takich sytuacjach jest odnalezienie na początek kilku
osób z takiej grupy; po przeprowadzeniu wywiadów i pozyskaniu zaufania,
ankieter dzięki ich pomocy oraz rekomendacji może zacząd poszukiwania
kolejnych respondentów.
próba celowa - rodzaj próby niereprezentatywnej, wybranej z uwagi na
posiadanie przez osoby wchodzące w jej skład określonych cech związanych z
tematem badania.
Może to byd grupa osób z określonej grupy wiekowej, społecznej lub
zawodowej, użytkownicy jakiegoś produktu, odbiorcy konkretnej usługi itp.
Liczebnośd próby celowej jest ustalana arbitralnie, może obejmowad wszystkie
dostępne osoby, które spełniają wymagane kryteria i zgadzają się na udział w
badaniu.
próba przypadkowa - tworzą ja osoby łatwo dostępne. Np. badacz może wybrad
pierwsze 200 osób napotkanych na ulicy i które wyrażą zgodę na
przeprowadzenie wywiadu. Nie ma możliwości określenia stopnia
reprezentatywności próby i dlatego na jej podstawie nie można oszacowad
parametrów populacyjnych.
próba kwotowa (struktura w procentach) - rodzaj próby nieprobabilistycznej
(nielosowej), o której można powiedzied, że pozostaje w pewnym stopniu
reprezentatywna dla całej badanej populacji, mimo że jednostki wchodzące w
jej skład nie zostały wybrane w sposób losowy.
Wybierając respondentów do próby kwotowej bierze się najczęściej pod uwagę
takie cechy jak: wiek, płed, miejsce zamieszkania, status społeczny i zawodowy.
Dobór osób do próby wg opisanych kryteriów oparty jest na posiadanej już
wiedzy o badanej populacji. Wiemy na przykład, jaki procent populacji stanowią
kobiety i mężczyźni (z roczników demograficznych, spisów statystycznych itp.).
Tak więc w przypadku doboru kwotowego wg płci będzie to oznaczad, że udział
procentowy kobiet i mężczyzn w próbie musi byd taki sam, jak ich udział
procentowy w całej badanej populacji.
Reprezentatywnośd próby kwotowej jest w pewnym sensie umowna,
uzależniona od tego, jak kompletne i aktualne są dane demograficzne na
podstawie których ustalamy tzw. kwoty, czyli proporcje osób dobieranych do
próby. Nawet jeżeli mamy pewnośd, że dane te są w pełni aktualne, to i tak nie
jesteśmy w stanie określid (w sensie matematycznym) jakim błędem
standardowym obciążone są wyniki zrealizowanego badania
Rodzaje prób losowych:
losowanie w oparciu o loterię - losowanie systematyczne w oparciu o operat
(interwał 1=N/n), losowanie z pierwszego interwału
rodzaj losowania stosowany w eksperymentach naukowych. Polega ono na
wyborze do próby elementów populacji oddalonych od siebie o stałą wartośd k,
zwaną interwałem losowania.
Stosując losowanie systematyczne, należy określid:
• interwał losowania
gdzie
• N - liczebnośd populacji
• n - żądana liczebnośd próby
• pierwszą jednostkę do próby, którą wybiera się losowo np. przy pomocy tablic
losowych;
• te jednostki z operatu losowania, których numery są oddalone od pierwszej
jednostki i każdej następnej o wartośd interwału losowania k;
• jeśli interwał losowania nie jest liczbą całkowitą, to zaokrąglamy go zawsze w
dół (bierzemy częśd całkowitą danej liczby)
Stosując losowanie proste, bądź warstwowe należy znad liczbę jednostek, które
na potrzeby losowania numeruje się, a następnie wybiera. Przy bardzo dużej
populacji generalnej, gdzie numerowanie każdej jednostki może byd bardzo
trudne, lub czasami niemożliwe (to znaczy: nie posiadamy operatu losowania),
wygodnie jest stosowad losowanie systematyczne.
Może to jednak prowadzid do trudnych do przewidzenia błędów. Na przykład
może się okazad, że wybierając co dziesiątą osobę z książki telefonicznej trafimy
na te same osoby, które wcześniej były wybierane tą samą metodą przez inną
firmę badawczą. Poprzednie badanie mogło wpłynąd na postawy badanych i
próba nie będzie reprezentatywna. Inne rodzaje losowania nie są podatne na
ten typ błędu, gdyż dowolne dwa losowania (o ile nie są systematyczne) są
niezależne.
losowanie w oparciu o tabelę liczb przypadkowych –
Dobór:
metodą kuli śniegowej –
kwotowy - oparta na znajomości okreslonych cech danej populacji, z której
dobieramy próbę
grupowy - losujemy grupy a następnie w wylosowanych grupach badamy
wszystkie jednostki
wielowarstwowy (gronowy) - duże miasta- dobór losowy, średnie i mały miasta
dobór losowy, w każdej miejscowości dzielnice lub ulice, potem pobieramy
adresy wylosowanych miejsc z urzędu
Maksymalny błąd statystyczny próby:
parametr "P i Q"; wielkośd próby "n", błąd "s"
S= pierwiastek z ((p*q)/n)
Pomiar - procedura, w której przyporządkowuje się zgodnie z określonymi
regułami, cyfry lub wartości liczbowe, właściwościom empirycznym (zmiennym)
np. określonym cechom, wypowiedziom czy zjawiskom.
Cyfry (numery) nie mają znaczenia ilościowego- są to symbole. Np. numer na
liście wyborczej, numer na koszulce zawodnika, numery oznaczające kolejne
miesiące itp.
Dopiero cyfry, którym nadaje się znaczenia ilościowe, stają się liczbami i
umożliwiają wykorzystywanie technik matematycznych i statystycznych
Zapamiętaj: nie ma odpowiedzi w podpunktach a,b,c, kwadraciki znaczki itd.
Dopiero jak cyfrom nadamy wartości metryczne, to cyfry stają się liczbami.
4 poziomy pomiaru
1. Nominalny - klasyfikowanie właściwości empirycznych (wypowiedzi,
zjawisk, obiektów) ze względu na posiadanie określonej cechy. Między
poszczególnymi kategoriami nie ma żadnych relacji metrycznych. Oblicza
się tylko częstośd występowania poszczególnych kategorii. (np. podaj
swój kierunek studiów: 1.socjologia 2.pedagogika 3.politologia
4.politologia 5.dziennikarstwo...- można pokazad rozkład liczebności,
procent.)
2. Porządkowy - uwzględnia natężenie, siłę lub wielkośd określonej cechy.
Liczby określają miejsce jakie w danej hierarchii zajmuje badany obiekt
(np. respondent), a nie absolutny wymiar ilościowej cechy (np. czy jest
pani zadowolona z kierunku socjologia? 1.zdecydowanie tak 2.raczej tak
3.i tak i nie 4.raczej nie 5. zdecydowanie nie.) szeregujemy, liczby czy
cyfry pokazują hierarchię, ale nie odległośd między odpowiedziami
3. Interwałowy - porządkuje badane obiekty (np. respondentów) podobnie
jak pomiar porządkowy, ale jednocześnie ustala odległości między
badanymi obiektami. Nie ma tutaj jednak naturalnego punktu
zerowego!!!!! z pomiarem interwałowym mamy do czynienia gdy
posługujemy się różnego rodzaju indeksami i skalami (często w testach
psychologicznych- np. Test IQ). W socjologii z tego typu pomiarem mamy
do czynienia w badaniach z użyciem dyferencjału semantycznego, skali
Likerta, skali Guttmana, lub przy budowie indeksów.
4. Ilorazowy - porządkuj badane obiekty podobnie jak pomiar porządkowy i
interwałowy, również ustala odległości między badanymi obiektami, ale
w przeciwieostwie do pomiaru interwałowego posiada naturalny punkt
zerowy. (ile razy był pan/i w bibliotece w tym miesięcy?...) Uwaga!
Poziom interwałowy i ilorazowy są do siebie podobne i podobne są
zasady przyporządkowywania liczb poszczególnym obiektom. Główna
różnica jest posiadanie lub nieposiadanie naturalnego punktu zerowego.
Na obu poziomach pomiaru stosuje się też analogiczne testy i
współczynniki statystyczne.
Trzy zasady pomiaru:
1. zasada porównywalności- jednostki badawcze mogą byd porównywalne tylko
pod względem jednej i tej samej cechy
2. zasada klasyfikalności- wartości każdej z cech muszą stanowid zbiory
wyczerpujące, tak aby każdej jednostce badawczej przypadało w zbiorze tylko
jedno określone miejsce
3. zasada kompletności- ustalenie wartości wszystkich cech badanych jednostek
istotnych z punktu widzenia założeo badawczych
Błędy pomiaru:
1. Błąd pokrycia - wynika z wad operatu losowania (w operacie pewne
kategorie nie są uwzględnione (często występuje w badaniach CATI)
2. Błąd niedostępności - niedostępnośd respondentów w próbie (osoby
nieobecne oraz osoby odmawiające udziału w badaniu)- Paweł
Sztabioski- 25% to osoby nieobecne, 29-33% to osoby odmawiające
udziału w badaniu)
3. Błąd wynikający z sytuacji - w której prowadzone jest badanie- osoby
trzecie podczas wywiadu, miejsce badania itp.
4. Błąd trafności wskaźnika - nietrafnośd pytania, błędnie sformułowane
pytanie lub pytani sugerujące
5. Błąd kafeterii - błędy zawarte w proponowanych odpowiedziach
• błąd krzyżowania się odpowiedzi
• błąd niekompletności (kafeteria nie jest wyczerpująca)
• błąd ogólności- odpowiedzi zbyt ogólne i wieloznaczne
• błąd zachwiania propozycji (ilośd odp. pozytywnych nie równa się ilości
odp. negatywnych)
• błąd niewspółmierności (zaproponowane odpowiedzi dotyczą różnych
wymiarów danego zjawiska)
6. Błąd ankietera - cechy ankietera(fizyczne, osobowościowej,
wizerunkowe, płed, rasa, wiek, poglądy ankietera, stopieo zaangażowania
w badania itp. może mied wpływ na wypowiedzi respondentów
7. Błąd respondenta - skłonnośd respondenta do poprawności politycznej,
do udzielania odpowiedzi zgodnych z większością, skłonnośd do
„zgadzania się”, do udzielania odpowiedzi społecznie akceptowanych
oraz wyobrażenie respondentów o ośrodkach badawczych
8. Błąd statystyczny próby - próba reprezentatywna (prawidłowo dobrana)
obarczona jest błędem statystycznym (np. próba 100 błąd +/- 3,1%).
Wielkośd błędu zależy od wielkości próby
Struktura narzędzia badawczego (zasady obowiązujące przy konstrukcji
narzędzia):
1. Przejrzysty układ graficzny
2. Pytania ułożone tematycznie i problemowo
3. Długośd kwestionariusza/ ankiety (mierzymy czasem a nie ilością pytao)
4. Struktura
a. nagłówek, logo, wstęp (aranżacja, zachęta, dane o instytucji
b. lista pytao- od ogólnych do szczegółowych, od łatwych do trudnych
c. metryczka (dane o respondencie stanowiące zmienne niezależne)
5. Język dostosowany do percepcji respondenta, osobowa forma pytao
6. Język jednoznaczny (unikami pojęd wieloznacznych)
7. Pytania filtrujące- stosujemy reguły przejścia pomio pyt X i przejdź do Y
8. Nie wolno zadawad dwóch pytao w jednym
9. Nie wolno zadawad pytao sugerujących
10. Nie wolno pytad się o sprawy, co do których zachodzi duże
prawdopodobieostwo, że respondent uchyli się od odpowiedzi lub ją
zniekształci
11. Nie wolno pytad się o sprawy, co do których respondent nie może mied
wiedzy
12. Należy unikad pojęd (słów) wartościujących i ideologicznych
Rodzaje pytao ze względu na formę:
1. Pytania otwarte:
• bez struktury
• skojarzenia słowne
• test niedokooczonych zdao
• dokooczenie historyjki (metoda projekcyjna)
• uzupełnienie obrazka
2. Pytania półotwarte/ półzamknięte:
Opcja „inne: jakie?……”
3. Pytania zamknięte:
• pytania rozstrzygnięcia (w tym pytaniu filtrujące z regułą przejścia)
• pytania z alternatywą wieloczłonową jednokrotnego wyboru (dysjunktywne)
• pytania z alternatywą wieloczłonową wielokrotnego wyboru (koniunktywne)
• pytania z uszeregowaną listą odpowiedzi
• pytania tabelaryczne (bateria pytao do których dołączona jest taka sama
kafeteria- lista odpowiedzi
• skale i indeksy
Rodzaje pytao ze względu na treśd:
1. Pytania o motywy
2. Fakty
3. Sugestie
4. Opinie
5. Wiedzę
Indeksy i skale
Indeksy i skale są porządkowymi miernikami zmiennych tzn. uszeregowują
rosnąco i malejąco jednostki analizy ze względu na jakąś cechę- np. poziom
religijności, alienacji, inteligencji... Wynik jaki uzyskuje badana osoba wyznacza
jednostce miejsce na skali lub indeksie (np. wysokie, przeciętne, niskie)
Indeksy i skale należą do złożonych mierników zmiennych. Pomiar dokonuje się
za pomocą baterii tj. wielu wskaźników (formułowanych w postaci pytao lub
twierdzeo).
Wynik respondenta na indeksie lub skali jest wypadkową jego odpowiedzi na
kilkanaście (kilkadziesiąt) pytao kwestionariusza.
W praktyce badawczej terminy „indeks” i „skala” stosowane są zamiennie.
Wśród metodologów nie ma zgodności co do tego, czym różni się „skala” od
„indeksu”. Można jedynie stwierdzid, że skala jest miernikiem bardziej
złożonym od indeksu.
Procedura budowy skali i indeksu
1) Dobór wskaźników – formułowanych w postaci pytao lub twierdzeo
2) przypisywanie poszczególnym odpowiedziom wartości punktowych. Podczas
punktowania można zastosowad 2 procedury:
a. poszczególne pytania mają taką samą wagę lub
b. poszczególne pytania mają różną wagę- wówczas możemy zastosowad
procedurę arbitralną- co jest dośd ryzykowne ze względu na trafnośd lub
możemy zastosowad procedurę tzw. sędziów/ ekspertów, którzy decydują jaką
wagę należy przyznad poszczególnym odpowiedziom.
3) Pilotaż indeksu/ skali i weryfikacja trafności wskaźników
4) przeprowadzenie badania właściwego i weryfikacji indeksu/skali pod
względem kompletności uzyskanych danych. Do analizy „dopuszczamy” jedynie
te jednostki analiz, które charakteryzują się kompletnymi odpowiedziami.
Wyjątkowo można „dopuścid” te jednostki, których przypisujemy średnią
wartośd jaką uzyskano w odniesieniu do danego wskaźnika lub braku
odpowiedzi interpretujemy jako odpowiedź przeczącą.
skala Likerta
1) służy do pomiaru postaw
2) składa się z kilkudziesięciu twierdzeo (przemiennie pozytywnych i
negatywnych)
3) do każdego twierdzenia załączona jest 5 lub 7 stopniowa skala
4) zadaniem respondenta jest zgodzid się z danym twierdzeniem lub z nim się
nie zgodzid (najczęściej stosuje się następujące skale: zdecydowanie się
zgadzam, zgadzam się, raczej się zgadzam, trudno powiedzied, raczej się nie
zgadzam, nie zgadzam się, zdecydowanie się nie zgadzam)
5) poszczególnym odpowiedziom (tj. ustosunkowaniom do twierdzeo)
przypisujemy odpowiednie punkty od 1 do 7, lub od 1 do 5 (zawsze liczba
nieparzysta)
6) obliczamy koocowy wynik dla każdego respondenta (może to byd suma
punktów lub średnia punktów uzyskanych na wszystkich skalach). Ilośd
uzyskanych punktów (lub średnia arytmetyczna) określa miejsce respondenta
na skali postaw wobec określonego obiektu lub zjawiska. Np. jeżeli twierdzeo
jest 20 i do każdego twierdzenia dołączona jest skala 7-mio stopniowa, to
respondent może uzyskad min- 20 pkt., max 140 pkt.
7) Weryfikujemy trafnośd skali (za pomocą testu t lub korelacji Pearsona).
Nietrafnie twierdzenia odrzucamy i nie bierzemy pod uwagę przy dalszej
analizie.
Dyferencjał semantyczny (profil semantyczny)- Charles Osgood
1. Służy do pomiaru oceny wrażenia, jakie określone obiekty wywołują u
osoby badanej. Może to byd np. typowy przedstawiciel jakiegoś narodu
(Niemiec), konkretna przestrzeo (np. dzielnicy), zaś w badaniach
marketingowych określony produkt czy usługa.
2. Metoda polega na umieszczeniu w kwestionariuszu zestawu od kilku do
kilkunastu 5 lub 7 dwubiegunowy skal porządkowych ograniczonych z
dwu stron parą antonimów (przeciwstawnych określeo np. mądry- głupi,
pracowity- leniwy)
3. Zgodnie z procedurą każda para przeciwstawnych określeo traktowana
jest jako kontinuum, gdzie po jednej stronie znajdują się określenia o
dodatniej walencji (oznaczane wartością liczbową- 1), po drugiej zaś
określenia o ujemnej walencji (oznaczone wartośd liczbową=5, lub 7)
Pomiędzy tymi wartościami znajdują się pośrednie wartości liczbowe od
2 do 6, gdzie 4 oznacza pkt. neutralny.
4. Po przeprowadzonym badania dla każdej z par antonimów obliczamy
średnią arytmetyczną, a następnie nanosimy jej wartośd na poszczególne
skale. Połączenie linią ciągłą wyznaczonych punktów umożliwia ukazanie
profilu badanego obiektu.
Kontrola przed badaniami :
1. Konsultacje metodologiczne
2. Szkolenie ankieterów
3. Pilotaż
cele pilotażu:
1) na etapie pilotażu jest weryfikacja problemu badawczego oraz
operacjonalizacja = ma nam pokazad, czy problemy, które stawiamy są
problemami do rozstrzygnięcia, czy są mierzalne, czy dobrze dobraliśmy
wskaźniki
2) weryfikacja narzędzia badawczego: pytania, czy są dobrze skonstruowane i
zrozumiałe
3) weryfikacja stron technicznych badania- oszacowanie kosztów, czas badania,
czas odnalezienia w terenie, ilośd odmów
4) weryfikacja metod zebranego materiału empirycznego- statystyczne metody,
kody, czy obliczenia, które chcemy dokonad, można zrobid na podstawie tych
skal, których dokonaliśmy w narzędziu badawczym
wpływ ankieterski - ankieter przez soje zachowanie nieswiadomie zniekształca
odpowiedzi respondenta
efekt ankieterski - różnica jaką uzyskujemy w odpowiedziach u poszczególnych
ankieterów
Kontrola po badaniu
a) nie terenowe metody kontroli :
1. weryfikacja ankier i kwestionariuszy pod względem kompletności zapisu
2. Analiza zgodności zapisów danych metryczkowych
3.Efekt ankieterski, wpływ ankieterski
b) terenowe metody kontroli:
1. Metoda podstawionego respondenta
2. Wywiad obserwowany – kontroler obecny podczas wywiadu. Idą dwie osoby
na wywiad.
3. Wywiad bezpośredni z respondentem- kontroler idzie do respondenta
4. Wywiad telefoniczny- dzwonimy do respondenta i pytamy
5. Kontrolna ankieta pocztowa
kodeksy postępowania w dziedzinie badao – ESOMAR
zapisy kodeksów regulujących postępowania badaczy w zakresie:
1. praw osób badanych (czy mają prawo do informacji o celach badao,
zleceniodawcy, wykonawcy itp..)
Gromadzenie danych:
Badacze mają zapewnid, aby w toku gromadzenia danych od
respondentów:
- respondenci byli świadomi celu gromadzenia danych; oraz
- respondenci byli świadomi procedur kontroli jakości wymagających
ponownego kontaktu.
2. anonimowości badanych (czy i kiedy można od nich odstąpid)
W przypadku braku wyraźnej zgody tożsamośd respondentów ma byd
chroniona. Badacze mają zapewnid brak dostępu klienta do tożsamości
respondentów. Jeśli krajowe przepisy tego nie zakazują, badacz może
zakomunikowad klientowi dane umożliwiające identyfikację respondenta,
na następujących zasadach:
i. respondent wyraźnie tego zażądał i/lub
ii. respondent wyraźnie udzielił zgody, oraz
iii. po uzgodnieniu, że udzielenie informacji nie będzie bezpośrednim
powodem skierowanej do niego aktywności handlowej
3. badao z nieletnimi (kiedy można z nimi prowadzid badania)
Badacze mają zachowad szczególną ostrożnośd podczas wywiadów z
dziedmi i młodzieżą. Przed rozpoczęciem wywiadu trzeba uzyskad zgodę rodzica
lub opiekuna.
4. obserwacji (kiedy i gdzie można, a kiedy i gdzie nie można)
Respondenci mają byd zawczasu informowani o użyciu w celu
badawczym technik obserwacji lub sprzętu rejestrującego, o ile nie są
one jawnie użyte w miejscach publicznych i nie gromadzi się
danych osobowych. Na życzenie respondenta zapis, lub odpowiednia
jego częśd, ma byd zniszczony lub usunięty.
5. własności danych i wyników z badao (kto jest właścicielem wyników,
kiedy można je upubliczniad, a kiedy nie, czy można przekazywad
wypełnione kwestionariusze klientowi- zleceniodawcy, jak długo można
przechowywad wszelkie zapisy z badao, itp..)
Dane osobowe zbierane i przechowywane zgodnie z niniejszym
Kodeksem maja byd:
- zbierane w określonych celach badawczych i nieużywane niezgodnie z
tymi celami;
- adekwatne, relewantne i nie nadmiarowe wobec celu badawczego, dla
którego są
zbierane i/lub dalej przetwarzane; a także
- przechowywane nie dłużej niż wymaga tego cel badawczy, dla którego
informacja
była zbierana i dalej przetwarzana.
Artykuł 11 – Publikacja wyników
a) Raportując wyniki badania rynku badacze mają wyraźnie oddzielid
wyniki, interpretacje tych
wyników przez badacza, oraz oparte na tym rekomendacje.
b) Gdy klient publikuje jakieś wyniki badania, należy go poprosid o
konsultację z badaczem co do
formy i zawartości publikacji wyników. Klient i badacz dzielą
odpowiedzialnośd za zapewnienie,
żeby opublikowane wyniki nie były mylące.
c) Badacze mają byd zawsze przygotowani do udostępnienia informacji
technicznej dla oceny
rzetelności opublikowanych wyników.
d) Badacze mają nie dopuszczad do łączenia ich imienia z
rozpowszechnianiem wniosków z badania rynku, o ile wnioski nie są
dostatecznie poparte przez dane.
Determinizm – występowanie zdarzeo jest determinowane ,
powodowane; zdarzeniom „nie wolno przydarzyd się w żaden inny
sposób”
Przyczynowośd – skutkowy deterministyczny model nauk przyrodniczych
często jest stosowany w odniesieniu do istot ludzkich, podobnie jak do
roślin i przedmiotów nieożywionych. W tych przypadkach akceptujemy
deterministyczny model jako właściwy. Uznajemy, że nasz wola jest w
pewien sposób skrępowana i ograniczona. (np. nie mammy wpływu na
wzrost człowieka czy roślin)
Rodzaj użytecznego wyjaśnienia przyczynowego, który akceptujemy jako
koocowy produkt badao społecznych (podanie koocowego powodu,
dlaczego tak jest).
Zawsze gdy rozpoczynamy badania wyjaśniające w ramach nauk
społecznych implicite przyjmujemy model ludzkiego zachowani, który
zakłada, że ludzie mają mało indywidualnej wolności wyboru.
Przyczyna i skutek
Model nomotetyczny w podejściu do badao nad związkami
przyczynowymi ma na celu dostarczenie najdokładniejszego wyjaśnienia
przy najmniejszej liczbie zmiennych przyczynowych, tak aby odkryd
ogólne wzorce przyczynowo – skutkowe.
Różnica między wyjaśnieniem idiograficznym a nomotetycznym jest
różnicą między badaniami jakościowymi a ilościowymi.
Dane jakościowe (idiograficzne) obejmują informacje szczegółowe
Dane ilościowe (nomotetyczne) obejmują koocowe wnioski-
powtarzalnośd pewnych reguł.
Zarówno nomotetyczny jak i idiograficzny tryb wyjaśnienia wiąże się z
pojęciem przyczynowości. Aby określid związek przyczynowy potrzebne
jest coś więcej niż stwierdzenie zależności między zmiennymi. Przyczyna
poprzedza skutek Empiryczna (oparta na doświadczeniu) korelacja
między zmiennymi zachodzi wówczas, gdy są one powiązane (gdy jedna
się zmienia to druga też) Skutej nie może byd wyjaśniony w kategoriach
jakiejś trzeciej zmiennej
Zależności pozorne – czyli takie, które nie są prawdziwe np. Rozmiar buta
wiąże się ze zdolnościami matematycznymi. Im większy but tym większe
zdolności matematyczne. Aby połączyd pozorne zależności należy
zastosowad zmienną wieku. Im starszy uczeo – tym większy rozmiar buta
– tym większe zdolności matematyczne i odwrotnie.
Korelacja dodatnia zachodzi gdy obie zmienne rosną lub maleją
Korelacja ujemna – zachodzi gdy jedna zmienna rośnie a druga maleje.
Przyczyna konieczna – oznacza warunek, który musi byd spełniony, aby
nastąpił określony skutek (aby otrzymad ocenę koniecznie jest chodzenie
na zajęcia; trzeba byd kobietą aby zajśd w ciążę)
Przyczyna wystarczająca – oznacza, warunek, który jeśli zostanie
spełniony gwarantuje oczekiwany skutek (ucieczka z egzaminu oznacza
oblanie go, ale może byd inna przyczyna, dla której nie zaliczamy
egzaminu)
Większośd wyjaśniających badao społecznych stosuje probabilistyczny
model przyczynowości. O „X” można powiedzied, że jest przyczyną „Y”,
jeśli widad, że ma wpływ na „Y”.
Należy się wystrzegad błędów przy prowadzeniu badao:
– patrzenie przez pryzmat własnych przeżyd
nioski
ych przyczyn (należy sobie zadad pytanie „czy na
pewno?”)
(opuszczanie dowodów, które nie mają dla
badacza znaczenia)+
Fałszywe dylematy (wybór, do którego jesteśmy zmuszenie tylko na
pozór)
Zanim zaakceptujemy wnioski, powinniśmy sprawdzid jak zmienne
zostały zoperacjonalizowane, jaki jest logiczny związek między tymi
zmiennymi i jaka jest między nimi zależnośd, oraz czy sformułowane
przez nas wnioski pokazują to co jest wynikiem badao.
Wyjaśnienie idiograficzne – stosuje się dla jednego odrębnego przypadku
( wyszukanie wszystkich przyczyn)
Wyjaśnienie nomotetyczne – stosuje się dla pewnej określonej grupy
zrozumienie indukcyjne – indukcja przechodzi do tego co konkretne,
ogólne, od zestawu obserwacji do odkrycia poprawności , która jest
wspólna dla wszystkich badanych zdarzeo
zrozumienie dedukcyjne – dedukcja przechodzi od tego co ogólne do
tego co szczegółowe. Od wzorca , którego możemy oczekiwad do
obserwacji.
Badacze najczęściej wybierają jako jednostki analizy pojedynczych ludzi
(badają płed, wiek, miejsce urodzenia) Następnie łączą opisy aby
przedstawid złożony obraz grupy.
ych jednostkami analizy mogą byd także grupy
społeczne (cechy przynależności do danej grupy traktowanej jako
pojedynczy byt)
również organizacje społeczne np.
Kościół, szkoły wyższe, wydziały uniwersyteckie
- czyli istoty społeczne i ich zachowania ( książki,
obrazy, samochody, budynki, piosenki itp.)
Jednostki analizy to przedmioty, które badamy, by stworzyd ich
syntetyczny opis i wyjaśnid różnice między nimi.
1. jednostki indywidualne - opisywanie i wyjaśnianie grup i interakcji
przez agregowanie i analizowanie opisów jednostek, każdy typ
jednostek może byd jednostką analizy, badania zazwyczaj zajmują się
określonymi typami, klasyfikacjami jednostek
*badania opisowe- jednostkami analizy są pojedynczy ludzie,
zazwyczaj stawiają sobie za cel opis populacji złożonej z tych ludzi
*badania wyjaśniające- mają odkryd dynamikę społeczną wewnątrz
danej populacji, jednostki ludzkie mogą byd opisane w kategorii ich
przynależności do grup społecznych
2. grupy - zainteresowanie cechami grupy traktowanej jako pojedynczy
byt; możemy wnioskowad o cechach grup na podstawie cech ich
członków
3. organizacje - formalne organizacje społeczne
4. wytwory społ. - wszelkie wytwory istot społecznych lub ich zachowao,
każdy przedmiot społeczny odnosi się do grupy (zbioru) przedmiotów
tej samej klasy + interakcje jako wytwory społeczne
za M.ROSENBERG:
-indywidualne
- grupowe
- organizacyjne
- instytucjonalne
- przestrzenne
- kulturowe i społeczne jednostki analiz
za J. & L. LOFLANOW:
-działania zwyczajowe i epizody
-spotkania
- role
- związki
- grupy
- organizacje
- miejsca zamieszkania
- światy społeczne
- style życia
- subkultury
Błąd ekologiczny - odnosi się do grupy, zbiorów lub systemów czegoś większego
niż jednostki. Jest to założenie, że to, czego się dowiadujemy o jednostce
zbiorowej (ekologicznej)mówi także o pojedynczych elementach, z których się
on składa. Błąd dotyczy pomniejszenia jednostek analizy tak, że wyciągamy
wnioski dotyczące jednostek tylko na podstawie obserwacji grup.
Błąd redukcjonizmu - postrzeganie i wyjaśnianie złożonych zjawisk w
kategoriach jednego wąskiego pojęcia lub zbioru pojęd. „redukujemy” to co
złożone do wąskiego pojęcia lub zbioru pojęd, redukujemy to co jest złożone do
prostego wyjaśnienia; sugeruje, że pewne jednostki analizy lub zmienne są
istotniejsze niż inne, może mied miejsce gdy użyjemy niewłaściwych jednostek
analizy
badania reaktywne- wszelkie badania, w których następuje interakcja pomiędzy
badaczami i osobami badanymi; ich przeciwieostwem są badania niereaktywne,
gdzie przedmiotem badania są rzeczy (dokumenty, statystyki, archiwa itp.).
badania nieraktywne- badania oparte na analizie dokumentów, archiwów,
sprawozdao oraz innych źródeł pisanych. Metody stosowane w badaniach
niereaktywnych to m.in.: analiza treści (ang. content analysis), desk research
oraz badania historyczno-porównawcze (ang. historical-comparative research).
Nazwa badao bierze się stąd, że w trakcie ich realizacji nie ma potrzeby
angażowania jakichkolwiek osób do badania; nie dochodzi zatem do interakcji
pomiędzy badaczami, a osobami badanymi.
Konceptualizacja
sprecyzowanie pojęd oraz zmiennych, które mają byd badane
Operacjonalizacja
jak będziemy faktycznie mierzyd zmienne
pomiar
procedura, w której przyporządkowuje się zgodnie z określonymi regułami,
cyfry lub wartości liczbowe, właściwościom empirycznym (zmiennym) np.
określonym cechom, wypowiedziom czy zjawiskom.
staranna obserwacja rzeczywistego świata, której celem jest dokonanie opisu
przedmiotów i zdarzeo w kategoriach wartości (cech) składających się na
zmienną
poziomy pomiaru:
Poziom nominalny - to zmienne, których wartości są jedynie wzajemnie
rozłączne i wyczerpujące (płed, wyznanie, miejsce urodzenia, wykształcenie)
Poziom porządkowy - zmienne o wartościach, które możemy logicznie
uporządkowad (klasa społeczna, alienacja, uprzedzenia)
Poziom interwałowy - odległości logiczne między wartościami mogą byd
wyraźne w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu
(mierniki standardowe , testy IQ)
Poziom ilorazowy - wartości składające się na zmienną mają wszystkie opisane
wartości strukturalne pomiaru interwałowego, poza tym są oparte na
prawdziwym punkcie zerowym (np. skala Kelvina; wiek , czas zamieszkiwania w
danym miejscu) ( wiek – zmienne nominalne; ilośd lat – zmienne porządkowe,
równe rozmieszczenie grup wiekowych – interwałowe, dzieci nienarodzone-
kobiety w ciąży – zmienne ilorazowe)
Rzetelnośd, metody nadania rzetelności tworzonych mierników (wskaźników):
dana technika stosowana do tego samego przedmiotu daje za każdym razem
ten sam wynik. Rzetelnośd nie gwarantuje poprawności.
Metoda testu powtórnego – pomiar przeprowadza się więcej niż raz.
metoda sprawdzania rzetelności narzędzia badawczego polegająca na jego
wykorzystaniu do badania tej samej grupy osób, w różnych odcinkach czasu.
Przykładem może byd wykorzystanie testu do badania ilorazu inteligencji w
grupie tych samych osób, w odstępie kilku tygodni. Im większa będzie zgodnośd
pomiędzy wynikami pierwszego i drugiego testu, w tym większym stopniu
będziemy skłonni traktowad omawiany test jako rzetelne narzędzie pomiarowe.
Metoda połówkowa- metoda sprawdzania rzetelności pomiarowej narzędzia
badawczego, polegająca na jego podzieleniu na dwie części i następnie ich
wykorzystaniu do badania opinii osób pochodzących z tej samej populacji
badanej. Przykładem omawianej metody może byd zestaw 20 pytao
dotyczących poziomu uprzedzeo społecznych. Zestaw pytao można podzielid na
dwie równe części i wykorzystad je niczym dwa osobne narzędzia do pomiaru
uprzedzeo w tej samej populacji badanej. Jeżeli wyniki pomiaru dokonanego za
pomocą dwóch osobnych zestawów będą ze sobą skorelowane, to z tym
większym prawdopodobieostwem można uznad całe narzędzie za rzetelne.
trafnośd i typy trafności
zakres w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla prawdziwe
znaczenie danego pojęcia
trafnośd fasadowa- konkretny miernik może zgadzad się lub nie z naszymi
uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego
pojęcia
3 typy trafności określające konkretne sposoby sprawdzania trafności
mierników:
1) trafnośd predykcyjna (kategorialna)- oparta na kryterium zewnętrznym
2) trafnośd teoretyczna- oparta na logicznych powiązaniach między
zmiennymi
3) trafnośd treściowa- zakres w jakim miernik obejmuje skalę zawartych w
pojęciu
niektóre metody są rzetelniejsze, inne trafniejsze (nastroje robotników –
obserwacja zdarzeo i rozmowy bardziej trafne, liczenie skarg rzetelne)
Indeksy a skale
wspólne cechy:
1) porządkowe mierniki zmiennych- porządkują jednostki analizy w kategoriach
zmiennych, wynik wskazuje względną cechę np. religijnośd danej osoby
2) złożone mierniki zmiennych- pomiar opiera się na więcej niż tylko jednej
jednostce danych, wynik wskazuje względną cechę np. religijnośd danej osoby
w porównaniu z innymi badanymi
INDEKS- tworzony przez proste zsumowanie wyników przypisanch
poszczególnym wartościom
SKALA- tworzona przez przypisywanie określonych wyników punktowych
pewnym układom odpowiedzi, przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o
relatywnie niższym, inne zaś o wyższym poziomie danej zmiennej, wykorzystuje
różnice w intensywności wartości tej samej zmiennej, by odnaleźd różne wzorce
odpowiedzi, maja tę wyższośd nad indeksami, że uwzględniają intensywnośd
obrazowania danej zmiennej przez różne pytania
Błędne wyobrażenia na temat użycia skal:
1) to czy kombinacja kilku pytao okaże się skalą, niemal zawsze zależy od
konkretnej próby objętych badaniem obserwacji
2) użycie konkretnych technik skalowania np. skali Guttmana, nie daje
gwarancji stworzenia skali, techniki te pozwalają raczej ocenid czy dany zestaw
jednostek informacji stanowi skalę
Indeksy są częściej stosowane ponieważ z danych, które są do dyspozycji często
nie da się stworzyd skali, albo jest to trudne.
Metody tworzenia indeksów wydają się tak proste i oczywiste, że niewiele się o
nich mówi.
Budowa indeksu
1) dobór pytao
a. trafnośd fasadowa (logiczna)- pierwsze kryterium doboru pytao do indeksu,
b. jednowymiarowośd- złożony miernik powinien odzwierciedlad tylko jeden
wymiar danego pojęcia
c. ogólnie cz szczegółowo- mierniki powinny trafiad w ten sam wymiar
mierzonego pojęcia; charakter dobranych pytao decyduje o tym jak
(szczegółowo czy ogólnie) dana zmienna będzie mierzona
c. zmiennośd:
- dobieranie kilku pytao, wedle odpowiedzi na które można podzielid
respondentów mniej więcej na połowy w kategoriach danej zmiennej (np. na
konserwatystów i liberałów), mimo, że żadna z odpowiedzi samodzielnie nie da
podstaw do klasyfikacji można jej *klasfikacji+ dokonad w oparciu o wszystkie
odpowiedzi
- wybór ptao o różnym stopniu zróżnicowania
2) badanie zależności empirycznych (między pytaniami wchodzącymi
potencjalnie w skład indeksu)
zależnośd empiryczna- odpowiedź respondenta na jedno pytanie pozwala nam
przewidzied jego odpowiedź na inne pytania, jeśli dwa ptania są ze sobą
empirycznie powiązane, możemy zakładad, że wskazują tę samą zmienną i
można włączyd ją do jedego indeksu
DWA TYPY ZALEŻNOŚCI:
1) dwuzmiennowe- zależnośd między dwiema zmiennymi, jeśli dwa pytania
odzwierciedlają różne natężenie tej samej postawy, można oczekiwad, że
udzielone na nie odpowiedzi będą sobie w ogólnych zarysach odpowiadad
Jeśli dwa pytania są ze sobą doskonale związane, wystarczy włączyd do indeksu
tylko jedno z nich.
2) wielozmiennowe- zależnośd między więcej niż dwiema zmiennymi,
3) Punktacja indeksu- przypisanie poszczególnym odpowiedziom wartości
punktowych, tworząc w ten sposób jeden złożony z kilku pytao miernik
- określenie pożądanego zakresu punktacji indeksu- zaletą indeksu jest większa
gradacja stopni pomiaru zmiennej,
- w miarę rozszerzania zakresu indeksu na jego kraocach mieści się coraz mniej
przypadków- w pewnym momencie zwiększenie gradacji nie zwiększa wyników
- wbór między szerokim zakresem pomiaru indeksu a odpowiednią liczbą
przypadków dla każdego punktu indeksu
- faktczne przypisanie wartości punktowych poszczególnym odpowiedziom-
przyznanie wagi pytaniom indeksu (najlepiej przyznawad taką samą wagę
wszystkim pytaniom):
*jeśli indeks ma byd kompozycją nieco zróżnicowanych aspektów danej
zmiennej wagi powinny byd jednakowe
*jeśli dwa pytania odzwierciedlają właściwie ten sam aspekt, trzecie zaś
zupełnie inny i chcemy żeby oba aspekty były w tym samym stopniu
uwzględniane przez indeks możemy przyznad trzeciemu pytaniu wagę równą
kombinacji wag dwóch poprzednich pytao tzn. przypisując trzeciemu
maksymalny wynik w wysokości 2 pkt, dwóm pierwszym zaś maksymalnie 1 pkt
Braki danych - metody radzenia sobie z brakami danych w indeksie:
1) jeśli występują nielicznie można je wyłączyd z budowy indeksu i analizy,
należy ustalid czy liczba dostępnych do analizy przypadków będzie dostateczna i
czy wyłączenie nie będzie powodowad niereprezentatywności próby przy
stosowaniu tego indeksu w analizie
2) można potraktowad braki danych jako jedną z dostępnych kategorii
odpowiedzi
3) uważna analiza braków danych może pozwolid na interpretację ich znaczenia
4) uzupełnianie braków danych średnią z innych odpowiedzi
5) przypisywanie brakom danych losowo wybranych wartości
6) przy indeksie z dużej liczby pytao można niekiedy traktowad brak danch
proporcjonalnie do uzyskanych odpowiedzi
najbezpieczniej jest stosowad więcej niż jedną z tych metod co pozwala na
sprawdzenie czy dochodzimy do podobnych wniosków
Walidacja indeksu - ocena trafności indeksu; zakładamy, że indeks jest
miernikiem jakiejś zmiennej, czyli przypadki można uporządkowad według
kolejności w kategoriach tej zmiennej za pomocą wyników uzyskanych w tym
indeksie (indeks konserwatyzmu politycznego porządkuje ludzi w kategoriach
ich względnego konserwatyzmu. Jeśli indeks spełnia to zadanie, ludzie ocenieni
jako względnie konserwatywni za pomocą tego indeksu okazaliby się także
względnie konserwatywni według inych wskaźników orientacji politycznej)
1) Wewnętrzna – analiza pytao – w jakim zakresie indeks jest powiązany z
poszczególnymi pytaniami w nim zawartymi (lub w jakim zakresie pozwala
przewidywad odpowiedzi na nie udzielone), istotne: zmiennośd między
skrajnościami; wartości zmiennej powinny byd rozłączne; czy zmienna
wyczerpuje wszystkie wartości;
2) Zewnętrzna – właściwe uporządkowanie grup respondentów według indeksu
powinno umożliwid przewidywanie porządku tych grup według odpowiedzi na
inne pytania dotyczące tego samego; odwołuje się do zależności między
miernikiem złożonym a innymi wskaźnikami zmiennej, nie uwzględnionymi w
mierniku
skala dystansu społecznego Bogardusa
pomiar skłonności ludzi do uczestniczenia w –zróżnicowanych co do stopnia
bliskości – stosunkach społecznych z innymi grupami ludzi
*Czy zgodziłbyś się, aby… mieszkali w Twoim kraju
**Czy zgodziłbyś się, aby… mieszkali w twojej miejscowości
***Czy zgodziłbyś się, aby… mieszkali w twojej dzielnicy
****Czy zgodziłbyś się, aby… był twoim sąsiadem
*****Czy zgodziłbyś się, aby twoje dziecko poślubiło…
skala Likerta
zdecydowanie się nie zgadzam, nie zgadzam się, zgadzam się, zdecydowanie się
zgadzam; umożliwia określenie względnej intensywności różnych pytao
skala Thurstine'a
stanowi próbę opracowania formatu grupowania wskaźników zmiennej, które
powiązane są przynajmniej w strukturę empiryczną, grupa sędziów otrzymuje
setki pytao, uważane za wskaźniki danej zmiennej. Każdy ma ocenid jak
mocnym wskaźnikiem zmiennej jest każde z pytao, np. w skali od 1 do 13.
Badacz analizuje oceny, pytania co do których nie ma zgodności odrzuca jako
niejednoznaczne
skala Guttmana
1) badanie trafności fasadowej pytao
2) badanie zależności dwuzmiennowych
3) poszukiwanie pytao "łatwych" i "trudnych"
opiera się na założeniu, że każdy kto wykazuje wysoki poziom danej zmiennej
wykaże też poziom niższy np każdy kto popiera aborcję wśród panien, poprze
aborcję w przypadku ciąży powstałej w wyniku gwałtu
dyferencjał semantyczny
wybranie przez respondenta między dwiema przeciwnymi postawami, stpsując
przy tym wyrażenia określające stopieo intensywności postawy między
przeciwieostwami
typologia- skrzyżowanie dwóch lub więcej zmiennych tworząc zbiór kategorii
lub typów- zmienną nominalną
łatwiej jest analizowad typologię jako zmenną niezależną
historia doboru próby
1) prezydent Alf Landon
historia pomyłki przy sondażu "Literary Digest", rozsyłali kartki pocztowe do
mieszkaoców 6 stanów z zapytaniem na kogo będą głosowad, nazwiska
respondentów wybrali z książki telefonicznej i list rejestracyjnych samochodów,
na podstawie zwrotów przewidziano, że wygra Harding. Trafne prognozy "LD"
formułowało (przy zwiększeniu zasięgu) w 1924, 28, 32. w 36. wyslali 10 mln
kart- zwrot 2 mln, przewidzieli, że wygra Ladon, a wygrał Roosvelt.
dlaczego:
- 22% zwrotów to trochę za mało
- źle dobrany operat losowania (pomijała ludzi bez telefonów i samochodów)
2) prezydent Thomas E. Dewey
George Gallup przewidział, ze Roosvelt wygra, bo wymyślił próbę kwotową.
3) W 1948 ustalono, że probabilistyczny dobór próby daje wyższą trafnośd niż
dobór kwotowy.
Eksperyment
forma naukowej obserwacji w naukach społecznych, wymagają podjęcia
działania i obserwowania skutków tego działania, nadaje się bardziej do badao
wyjaśniających niż opisowych
przedmiot badao eksperymentalnych
testowanie hipotez- koncentruje się na ustalaniu związków przyczynowych
badanie interakcji w małej grupie- obserwowanie jak grupy radzą sobie z
problemem i organizują się; można tutaj różnicowad rodzaje zadao i nagrody za
jego wykonanie; dzięki obserwowaniu różnic między grupami wyciąga się
wnioski o istocie interakcji w małej grupie i czynnikach wpływających na te
interakcje
eksperyment klasyczny
najczęściej stosowany rodzaje eksperymentu, sklada się z 3 głównych par
składowych:
1) zmienne niezależne i zależne
- zmierzenie wypływu zmiennej niezależnej *przyjmującej formę bodźca
eksperymentalnego, który albo występuje albo nie- jest zmienną
dychotomiczną+ na zależną
- zmienna niezależna- przyczyna
- zmienna zależna- skutek
- liczba zmiennych zależnych/ niezależnych dostępnych do wykorzystania w
eksperymencie jest w zasadzie nieograniczona
- ta sama zmienna raz może byd zależna, a raz niezależna
- zmienne muszą zostad operacyjnie zdefiniowane *należy to zrobid przed
eksperymentem]- uzyskanie definicji operacyjnych może wymagad różnych
metod obserwacji
- czasem najpierw zebrad zróżnicowane obserwacje i w fazie analiz określid
najbardziej użyteczne definicje operacyjne (np. przy sondażach)
2) pretest i posttest
3) grupa eksperymentalna i kontrolna
protest/ pretest
pomiar zmiennej zależnej, badania natężenia cechy przed wprowadzeniem
bodźca
posttest
pomiar zmiennej zależnej po wprowadzeniu bodźca (zmiennej niezależnej)
grupy eksperymentalne
grupa obiektów na której odbywa się manipulacja eksperymentalna. Wyniki
uzyskane w grupie eksperymentalnej często są porównywane z wynikami
uzyskanymi w innych grupach eksperymentalnych lub w grupie kontrolnej, w
której nie zastosowano manipulacji eksperymentalnej. Do porównywao
wykorzystuje się różne techniki analizy statystycznej
grupy kontrolne
grupa obiektów, którą w ramach wykonywanego eksperymentu nie poddaje się
żadnym manipulacjom eksperymentalnym lecz pozostawia w stanie
naturalnym. Wyniki uzyskane w grupie kontrolnej służą porównaniu z wynikami
z grupy eksperymentalnej, dzięki czemu można uzyskad statystyczną pewnośd,
że manipulacje wykonane na grupie eksperymentalnej rzeczywiście przyniosły
oczekiwany skutek.
eksperyment podwójnie ślepy
ani badani, ani eksperymentatorzy mający kontakt z badanymi nie wiedzą,
która grupa jest eksperymentalna, a która kontrolna; dzięki czemu nie dochodzi
do przeszacowania wyników eksperymentu
dobór uczestników do eksperymentu
podobnie jak przy wyporze próby reprezentatywnej dla populacji
należy zwrócid uwagę na kwestię uogólniania wyników i porównywalnośd grup
(eksperymentalnej i kontrolnej)
1) dobór losowy- z operatu losowania (całej populacji) dobierane są losowo
dwie próby, jeśli są podobne do całej populacji będą też podobne do siebie
nawzajem, reprezentatywnośd jest tu funkcją wielkości próby (próby losowe
mniejsze niż 100 nie są szczególnie reprezentatywne, a eksperymenty rzadko
angażują tak dużo osób do eksperymentu), ten sposób służy głównie do
przydzielania uczestników do grup
2) randomizacja- ulosownienie, losowy rozdział badanych obiektów do grup
porównawczych, jest jednym z zabiegów metodologicznych stosowanych w
celu zniwelowania wpływu niekontrolowanych zmiennych na wyniki
eksperymentu, ma sens tylko wtedy gdy mamy do dyspozycji dużą grupę i
można zastosowad prawa doboru losowego
3) dobieranie grup przez dopasowanie- podobny do doboru kwotowego, będzie
bardziej efektywny jesli przgotuje się macierz kwotową na podstawie
wszystkich istotnych właściwości, o tym, które zmienne są istotne decyduje
charakter i cel eksperymentu
Dobieranie grup przez dopasowanie czy randomizacja?
Przewaga randomizacji:
- badacz może nie wiedzied z góry, które zmienne będą istotne przy
dopasowaniu
- większośd statystyk stosowanych przy analizie wyników eksperymenty zakłada
randomizację
odmiany schematów eksperymentalnych
Donald Campbell i Julian Stanley:
preeksperymentalne schematy badawcze- nie spełniają one naukowych
standardów schematów eksperymentalnyc
1) studium przypadku (one-shot case study)- badacz dokonuje pomiaru jednej
grupy badanych pod względem zmiennej zależnej po wprowadzeniu jakiegoś
bodźca eksperymentalnego, forma logicznego wnioskowania w zyciu
codziennym
2) schemat z dwukrotnym pomiarem w jednej grupie (one- group pretest-
posttest design)- dodanie pretestu dla grupy ekspermentalnej ale nie ma tu
grupy kontrolnej,
3) statyczne porównanie międzygrupowe (static-group comparison)- badania
opierające sie na grupie eksperymentalnej i kontrolnej bez pretestu
eksperymenty laboratoryjne i "naturalne"
w rzeczywistym życiu społecznym często zachodzą naturalne eksperymenty,
które badacze mogą wykorzystywad w sposób podobny do tego, w jaki
zaprojektowaliby i przeprowadzili eksperyment laboratoryjny
Eksperyment naturalny – eksperyment wykonywany w warunkach naturalnych,
poza laboratorium. W trakcie wykonywania eksperymentu naturalnego badacz
kontroluje tylko częśd warunków, które mają bezpośredni wpływ na wynik
eksperymentu. Pozostałe są całkowicie niekontrolowane, jednak dzięki temu,
że eksperyment jest wykonywany w środowisku, w którym badane zjawisko
zwykle ma miejsce, otrzymane wyniki można uznad za reprezentatywne i
możliwe do uogólnienia. Eksperymenty naturalne często sprowadzają się do
prostej obserwacji – czasami jednak mogą byd celowo aranżowanymi
sytuacjami.
Eksperyment laboratoryjny[1]-przeprowadza się w warunkach sztucznych,
specjalnie do tego celu zaaranżowanych. Dzięki stworzeniu tak
wysublimowanych warunków można maksymalnie kontrolowad wpływ
zmiennych niezależnych na badane zjawisko i wyeliminowad wiele
potencjalnych źródeł błędów. Wadą tej metody może byd znaczący wpływ
eksperymentatora i stworzonych przezeo warunków na wynik badania. Zaletą
jest łatwośd zastosowania mechanicznych instrumentów pomiaru, takich jak
kamera, magnetofon itp.
Badania sondażowe
1. ankieta pocztowa- dystrybucja i zwroty
wysłanie kwestionariusza wraz z listem wyjaśniającym i kopertą zwrotną z
naklejonym znaczkiem
zwracanie takich kwestionariuszy to duży kłopot dla respondenta- zachęcanie
do odsyłania
koperta:
- samo wysyłający się kwestionariusz- nie wymaga koperty zwrotnej
- zszycie kwestionariusza w formę broszury z okładką- należy rozwinąd okładkę
i zakleid samoprzylepnym paskiem
opcje wysyłki:
- zwykła- pewniejsza,
- wcześniejsze naklejanie znaczków na zwroty,
- hurtowa- taosza,
- opłata ryczałtowa na zwrot,
- stosowanie znaczków komunikuje więcej czynnika ludzkiego i szczerośd
2. monitoring zwrotów
odnotowywanie zmiennego poziomu zwrotów
po otrzymaniu zwrotów należy je kolejno otwierad, sprawdzid i
ponumerowad (numery powinny byd przypisywane zgodnie z kolejnością
otrzymania zwrotu)
- listy przypominające- sposób przypominania respondentom o odesłaniu
kwestionariusza, dodatkowa zachęta do uczestnictwa w badaniu,
dosyłanie listu z nowym egzemplarzem kwestionariusza
im dłużej respondent zwleka z odpowiedzią tym mniejsze
prawdopodobieostwo, że w ogóle odeśle kwestionariusz
między pierwszym listem, a listem przypominającym należy zachowad 2-3
tygodnie przerwy
3. poziom zwrotów
w odniesieniu do analiz stosowanych w badaniach sondażowych wszyscy
członkowie dobranej początkowo próby wypełniają i zwracają
kwestionariusze- ale to się akurat nie zdarza
testowana możliwośd, że respondenci są zasadniczo tacy sami jak próba
losowa z pierwotnie dobranej próby, a zatem jest nieco mniejszą próbą z
danej populacji
całkowity poziom zwrotów jest wskaźnikiem reprezentatywności
respondentów w próbie:
- wysoki- prawdopodobieostwo znaczących obciążeo jest niewielkie
- niski- prawdopodobieostwo znaczących obciążeo jest wyższe
zwrotnośd 50% jest wystarczająca do opracowania analiz i raportów- im
wyższa zwrotnośd tym lepiej
znacznie ważniejsze jest jednak wykazanie braku obciążeo związanych z
poziomem zwrotów niż ich wysoki poziom
Badania ewaluacyjne - ustalanie czy dana interwencja społeczna
osiągnęła zamierzony skutek *rozdział 12- też jest sporo przykładów więc
warto samemu przeczytad+
Techniki oparte na komunikowaniu się:
Techniki obserwacyjne bezpośrednim pośrednim
Techniki niestandaryzowane (metody jakościowe)
1) obserwacja niekontrolowana: a. jawna/ ukryta b. uczestnicząca/ nieuczestnicząca
1) Wywiad swobodny 2) Wywiad narracyjny 3) Wywiad pogłębiony 4) Wywiad zogniskowany (focus)
Dokumenty osobiste, np.: pamiętniki, listy, pisemne wypowiedzi
Techniki standaryzowane (metody ilościowe)
1) obserwacja kontrolowana a. jawna/ ukryta b. uczestnicząca/ nieuczestnicząca
1) Wywiad kwestionariuszowy PAPI 2) Wywiad kwestionariuszowy ze wspomaganiem komputerowym CAPI 3) Wywiad telefoniczny CATI 4) Ankieta audytoryjna 5) Test socjometryczny
1) Ankieta środowiskowa 2) Ankieta prasowa 3) Ankieta internetowa 4) Ankieta handlowa
Wywiad WYKŁAD INNE
swobodny badacz prowadzi rozmowę na jakiś konkretny temat, podany jest jedynie motyw. Rozmówca w trakcie rozmowy w sposób dowolny może ustalad pytania, ich kolejnośd itd. W czasie rozmowy ujawniają się nowe kwestie i wątki
narracyjny prosimy respondenta o dokonanie jakieś opowieści z jego życia. Zapis życiorysu, biografii z punkty jego widzenia
pogłębiony wywiadowca posiada listę poszukiwanych problemów, posiada coś w rodzaju kwestionariusza składającego się z pytao otwartych (dyspozycja)
zogniskowany moderator, który prowadzi w
pewien sposób rozmowę,
naprowadza tą grupę
kwestionariuszowy (PAPI) ankieta papierowa, pytania i odpowiedzi są sformułowane, respondent udziela odpowiedzi, a badacz kwalifikuje je do dostępnych odpowiedzi
kwestionariuszowy ze wspomaganiem komputerowym (CAPI) zamiast kwestionariusza ankieter
ma komputer, odpowidzi są od razu zapiswane na komputerze, zaledą są niższe koszty i skrócenie czasu badania, mniej pomyłek; wady to ryzyko zawieszenia komputera, dane wysyłane na bieżąco w czasie badania są niezmienialne- respondent nie może zmienid swojej odpowiedzi w razie pomyłki
telefoniczny (CATI)
co raz popularniejszy przez to, że jest tania i można zbadad duża próbę. Dobrze sprawdza się w przypadku firm oraz przedsiębiorstw. Może dotyczyd jedynie bardzo prostych kwestii odpowiedzi głównie TAK/NIE itd. Pytania mają byd krótkie i zwięzłe. Różnica między kwestionariuszem a ankietą, kwestionariusz jest narzędziem respondenta
Ankieta
środowiskowa np. kibice
pocztowa np. Gdy po zakooczeniu studiów dostaniemy ankietę dot. losów absolwenta jest duże prawdopodobieostwo że odpiszemy jest duże bo a)dotyczy to naszego życia b)utożsamiamy się z instytucją, która zleciła to badania
prasowa zamieszczana na łamach pracy, efektywnośd jest b. mała dlatego też jest metodą bardzo często pomocniczą, chyba że jest zaadresowana do ściśle określonego odbiorcy. Pełnią często funkcje edukacyjny i promocyjną
technika badawcza w socjologii gromadząca dane za pomocą wysyłki pocztowej do respondentów kwestionariuszy z pytaniami. Zalety: niski koszt badao – ankieta taka nie wymaga przeszkolonych ankieterów. Koszty to np. planowanie, dobór próby, powielanie, wysyłanie, dostarczanie kopert zwrotnych ze znaczkiem pocztowym; obniżenie błędu stronniczości. Jego źródłem mogą byd indywidualne cechy ankieterów, a także zróżnicowane ich umiejętności; większa anonimowośd, odpowiedzi respondentów są bardziej przemyślane; większa dostępnośd. Wady: koniecznośd formułowania prostych pytao, które będą łatwe do zrozumienia; brak możliwości sondowania respondentów, nie jest możliwe uzyskiwanie dodatkowych informacji; brak kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi na dane pytania; niższy odsetek odpowiedzi.
internetowa (CAWI)
są techniką badawczą pozwalającą w błyskawiczny i niedrogi sposób dotrzed do konkretnej grupy konsumentów aktywnych w Internecie (np. użytkowników portali internetowych). Technika zapewnia respondentom zdecydowanie wyższe poczucie anonimowości, niż w przypadku zastosowania tradycyjnych technik ilościowych. Jest więc bardziej odpowiednia do badania tematów „wrażliwych”.
handlowa
dołączana do produktów/ usług przy ich zakupie, klient ma ją wypełnid i zostawid w określonym miejscu, stosowana raczej w badaniach marketingowch
audytoryjna respondent wypełnia ankietę przy ankieterze, jest taosza, nie wymaga wielu ankieterów, można szybko zebrad duzo danych, rozdawana wśród ludzi gdzieś zgromadzonych, koniecznośd zapewnienia anonimowości
jedna z technik badawczych w socjologii i innych naukach społecznych polegająca na zebraniu w pewnej przestrzeni, zazwyczaj w pomieszczeniu, które w jakiś sposób związane jest z badaną kategorią (hala produkcyjna, klasa szkolna itd.) wybranej lub wylosowanej grupy osób i rozdaniu im ankiet do wypełnienia. Ankieter w takiej sytuacji nie przeprowadza wywiadu osobiście z każdym respondentem, ani nie odczytuje pytao, jedynie ogranicza się do podania celu prowadzonych badao i ewentualnie tłumaczy, jak ankietę należy wypełnid. W odróżnieniu od innych technik ankietowych w tym przypadku uzyskuje się prawie stuprocentową zwrotnośd materiału. Jednakże dla tego typu techniki zazwyczaj nie może byd stosowany dobór próby reprezentatywnej.
Obserwacja
jawna obserwator ujawnia swoją rolę, badany wie, że jest obserwowany
ukryta
obserwator nie ujawnia swojej roli, badany nie wie, że jest obserwowany
uczestnicząca obserwator uczestniczy w grupie, zadarzeniu, które obserwuje
nieuczestnicząca
obserwator jest kimś z zewnątrz i obserwuje grupę, zdarzenie jako osoba nie dotknięta problemem
niekontrolowana
obserwator nie wie co ma obserwowad (często w badaniu eksploracyjnym), bo nie wie co się wydarzy, rejestruje samodzielnie to co wydaje mu się ostotne z punktu widzenia motywu, celu badao, założeo badawczych
kontrolowana
obserwator wie co ma ubserwowad, ma arkusz obserwacyjny, na którym są informacje jak przeprowadzid obserwację i jak ją zanotowad, dotyczy często zmiennych ilościowych
test socjometryczny
rodzaj prostego kwestionariusza. Polega on na pytaniu każdego członka badanej zbiorowości, kogo chciałby mied do towarzystwa w toku jakiejś czynności, a kogo nie. Wybory i odrzucenia pozwalają na sporządzenie graficznych obrazów relacji interpersonalnych, które najczęściej przybierają postad tak zwanych socjogramów. Dane uzyskane dzięki kwestionariuszowi socjometrycznemu są także poddawane analizom statystycznym. Analizy statystyczne, posługując się odpowiednimi wskaźnikami pozwalają określid stopieo ekspansywności grupy, spoistości grupy, zwartości grupy etc
metoda dokumentów osobistych (listy, pamiętniki, wypowiedzi pisemne)
metoda biograficzna, wprowadzona do praktyki badawczej przez socjologów Floriana Znanieckiego i Williama Thomasa metoda polegająca na analizie wszelkiego rodzaju dokumentów osobistych, celem odkrywania społecznie uwarunkowanych regularności losów życiowych ludzi, zdobywanie określonych danych związanych z konkretnymi wydarzeniami, ukazywanie subiektywnego obrazu społeczeostwa istniejącego w świadomości jednostek. Metoda dokumentów osobistych jest krytykowana przez wielu socjologów ze względu na brak reprezentatywności autorów tych materiałów, trudnośd weryfikacji wykorzystywanych danych. Stanowi ona najczęściej jedno ze źródeł danych badawczych i bywa uzupełniana innymi danymi.
Najczęściej wykorzystywane w analizach rodzaje dokumentów osobistych obejmują: autobiografie, fotografie, inskrypcje, listy, opowieści o życiu i pamiętniki.
1. HISTORIA BADAŃ SPOŁECZNYCH (etapy rozwoju)
Etap I - Prehistoria badań- geneza zbierania danych o zbiorowościach ludzkich.
Spisy ludności w okresie starożytnym (Cesarstwo Rzymskie, Izrael, Egipt_. Zbierano dane na temat posiadanych nieruchomości, stopnia zamożności, struktury demograficznej, ruchów migracyjnych,
przynależności rodowej i etnicznej.
Spisy ludności prowadzone były też w okresie średniowiecznym: „Księga Dnia Sądnego”- spis przeprowadzony w Anglii w XI wieku na polecenie Wilhelma Zdobywcy (dot. ziemi i majątków).
Od XVI w.- po odkryciu nowych kontynentów- pojawiły się etnograficzne i antropologiczne opisy ludów egzotycznych sporządzane przez podróżników. Opisywano zwyczaje, style życia, rytuały, kulturę
materialną, wierzenia itp.
Na kiedy datuje się początek badań Etap II – geneza badań problemów społecznych
Właściwa historia badań zaczyna się w XVIII w. Obok spisów i coraz bardziej dokładnych opisów krajów
i ludów pojawiają się prace będące wynikiem bardziej systematycznych bada, które miały charakter monografii problemów społecznych.
Kiedy i kto rozpoczął badania nad problemami społecznymi
Prekursorem badań nad społecznymi problemami był John Howard(1726-1790) autor monografii o
warunkach życia więźniów w Anglii. Prowadził badania na podstawie obserwacji, wywiadów z
więźniami i analizy dokumentów. Jego badania stały się podstawą reformy systemu penitencjarnego w Anglii; sformułował podstawy nowoczesnego więziennictwa.
Kiedy miały początek badania surveyowe i kto należy do ich najwybitniejszych przedstawicieli, co to jest survey
Etap III- Rozwój ruchu serveyowego
W XIX w. pojawiły się tzw. kwestie społeczne wymagające rozwiązania. Były one rezultatem procesu
industrializacji i urbanizacji. Na dużą skalę pojawiły się takie problemy jak ubóstwo, bezrobocie, powstawanie slumsów w dużych miastach, wzrost przestępczości, wielkie ruchy migracyjne itp. Te
negatywne zjawiska stały się przedmiotem zainteresowania inteligencji oraz światłych przedstawicieli
warstw średnich. W tym okresie dominowały badania związane z ruchem reformistycznym (Anglia, Francja , USA). Autorami tych badań byli amatorzy- działacze społeczni reprezentujący różne zawody-
duchowni, lekarze, prawnicy, ekonomiści, inżynierowie.. Celem badań było uzyskanie informacji, które
mogły pomóc w rozwiązaniu jakiegoś konkretnego problemu społecznego.
W II połowie XIX wieku działalność badawcza połączona z działalnością społeczną rozwinęła się w
autentyczny ruch społeczny zwany „serveryowym”. „Servey” oznacza „przegląd”. Serveyem zwano wówczas badanie jakiejś zbiorowości na określonym terenie za pomocą ankiet, których celem było
zbieranie informacji potrzebnych do wyjaśnienia i rozwiązywania jakiejś społecznej kwestii. Prekursorzy
Le Play oraz Charles Booth, byli autorami pierwszych podręczników o charakterze instruktażowym (np. jak zadawać pytania aby uzyskać wiarygodne dane).
Badani miały charakter czysto praktyczny.
Cechą ruchu serveyowego było to, że ich przedstawiciele związani byli z działalnością społeczną, wywodzili się spoza środowiska akademickiego, a ich badania miał charakter praktyczny. W tym czasie
socjolodzy związani z socjologią jako nauka akademicką prowadzili badania historyczno-porównawcze i
opierali się na danych urzędowych i statystykach. W tym okresie ukształtowały się zręby większości stosowanych do dziś sposobów badań społecznych. Zatem to co stanowi obecnie zasadniczą część
warsztatu wywodzi się spoza zakresu nauk akademickich.
Kiedy i kto zainicjował rozwój akademickich badań socjologicznych
Etap IV rozwój akademickich badań socjologicznych
Akademickie badania socjologiczne rozwinęły się po I WŚ w środowisku socjologów amerykańskich
skupionych w tzw. szkole chicagowskiej, wokół Roberta Parka. Przedstawiciele szkoły chicagowskiej
przyjęli warsztat badawczy społeczników- reformatorów, a następnie go wzbogacili i udoskonalili. Postulowali konieczność prowadzanie empirycznych badań przez socjologię akademicką. (Polaryzacja
zjawisk negatywnych, slumsy)
W szkole chicagowskiej był 2 środowiska naukowe, które rozwijały dwa nurty badań:
1) skupione wokół Roberta Parka (ilościowe badania empiryczne)- podejście obiektywne
2) skupione wokół Floriana Znanieckiego (badania jakościowe)- podejście subiektywne
Robert Park amerykański socjolog, prof. Uniwersytetu w Chicago. Jest znany głównie jako współtwórca
socjologii miasta, sam nie realizował badań.
Florian Znaniecki twórca polskiej socjologii akademickiej, wysunął postulat rozpatrywania zjawisk
społecznych z uwzględnieniem współczynnika humanistycznego.
Początkowo Park i Znaniecki współpracowali ze sobą.
Kiedy rozpoczęły się badania komercyjne
Etap V- rozwój badań komercyjnych
Po II WŚ rozwijają się badania o celach komercyjnych. Prowadzą je wyspecjalizowane firmy badawcze
posiadające zazwyczaj status przedsiębiorstwa nastawione na zysk. Badania te mają cel praktyczny i mają
służyć zwiększeniu efektywności działalności różnych podmiotów gospodarczych i społecznych.
Badania komercyjne zapoczątkowano w 3 dziedzinach
1) Stosunki przemysłowe (socjologia pracy i organizacji)
2) Badania rynku (zachowania konsumenckie, badania popytu itp.)
3) Postawy i preferencje polityczne
Na potrzeby badań komercyjnych powołano wyspecjalizowane instytucje:
• Instytut Opinii Publicznej Gallupa- Wlk Brytania
• Instytut Harrisa- USA
• Instytut Demoskopii RFN
Na potrzeby badań komercyjnych powołano wyspecjalizowane instytucje:
• Instytut Opinii Publicznej Gallupa- Wlk Brytania
• Instytut Harrisa- USA
• Instytut Demoskopii RFN
Wymień kilka firm badawczych funkcjonujących na polskim rynku badawczym
Firma badania opinii publicznej działającej Polsce (hierarchia według wielkości sprzedaży)
MillwardBrown SMG/KRC
AC Nielsen Polska
GFK Polonia
Grupa PENTOR
Grupa IPSOS
TNS OBOP
PBS Sopot DGA
Fundacja CBOS
AGB Nielsen Media Reseach
ARC Rynek i Opinia
Grupa IQS and QUANT