1

EGE BÖLGESĐNĐN SANAYĐLEŞMESĐNDE ÖNE ÇIKABĐLECEK SEKTÖRLER

Dr. Selim ŞANLISOY1

Üzeyir AYDIN2

ÖZET

Bölgelerin küresel ekonomide birer aktör olarak ortaya çıktığı ve ulusal sürdürülebilir kalkınma

açısından belirleyici olduğu Bilgi Toplumunda, bir bölgeye ilişkin sektörel politikanın hedefi; sadece belirli geri

kalmış bölgelerin gelişmişlik farklarının azaltılmasıyla sınırlı kalmamakta, ülkenin sürdürülebilir gelişmesine,

rekabet edebilirliğine, istihdam ve sosyal barışına en fazla katkıyı sağlayacak şekilde olmalıdır.

Bu bağlamda çalışmamız Ege bölgesi illerini kapsamaktadır. Çalışmanın ana amacı, yaşam kalitesinin

arttırılması için bölgenin/ilin altyapı kaynakları açısından güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek önerilecek

sektörün ildeki altyapı koşullarına ve il potansiyellerine uygunluğunu araştırmaktır. Çalışmanın bu amacına

uygun olarak yan amacı, bölge/il işadamlarının siyasi erk ve idarenin temsilcilerine bölge/il için önerilen

sektörlerin eksikleri ve ihtiyaçları konusunda bilgi vermek ve yapısal bazlı rekabet gücünü arttırabilme yönünde

taleplerde bulunabilmek için yararlanabilecekleri bir bilgi kaynağını oluşturarak bölge sorunlarına çözüm

getirecek politik önermelerin ve uygulamaların oluşturulmasıdır.

Çalışmanın amacı kapsamında, öncelikle Ege Bölgesi için GZTF analizi yapılarak mevcut durum tespit

edilmeye çalışılmıştır. Bölge illerinin altyapı koşullarını belirlemeye yönelik olarak ilin sayısal verileri

kullanılarak Altyapı Seviyeleme Endeksi oluşturulmuştur. Bu sayede illerin birbirine göre sıralamadaki

konumları belirlenerek önerilen sektörlerin o ilin altyapısına uygunluğu araştırılmıştır.

GĐRĐŞ

Küreselleşme süreci, yaşanan teknolojik gelişmeler ve yeni üretim süreçleri, günümüzde bölgesel sektör

politikalarını yeniden şekillendirmektedir. Bilgi çağında ülkemiz, bir taraftan bilgi toplumunun gerektirdiği

temel dönüşümleri ulusal düzeyde gerçekleştirmeye diğer yandan da bölgesel ekonomik ve sosyal yapısını

güçlendirmeye çalışmaktadır. Bilgi toplumuna dönüşümün hızla gerçekleştirilmesi, küreselleşme sürecinin

ortaya çıkardığı olanaklardan ve fırsatlardan en yüksek düzeyde yararlanabilmeye, olumsuzlukları ise en düşük

düzeyde tutabilmeye imkân sağlayacaktır. Bir bölgeye ilişkin stratejik sektör planlamaları yapılırken bölge

illerinin altyapı koşullarının ve potansiyellerinin dikkate alınması bölge kaynaklarının doğru ve etkin

kullanılması açısından önem arz etmektedir. Bu kapsamda başta DPT olmak üzere, birçok kurum ve araştırmacı

bölge ve iller bazında sektör araştırması ve raporları hazırlamıştır. Söz konusu çalışmalarda, Ege Bölge

ekonomisinin en önemli özelliğinin çok sektörlü bir yapıya sahip olduğu, tarımın modernize olduğu, sanayinin

çeşitlenerek geliştiği, turizm sektörünün de varlığını sürdürdüğü vurgulanmıştır. Ancak, yapılan çalışmalara

göre, Ege’nin gelişimi açısından, çok sektörlü ekonomik yapısı bir avantajdan çok dezavantaja dönüşmüştür.

Ege’de bölgesel uzmanlaşma Türkiye ortalamasının epeyce altında iken, sektörel çeşitlilik Türkiye ortalamasının

üzerindedir (TÜSĐAD 2005, DPT 2009). Bu sonuç Ege’de iller bazında altyapıyı dikkate alan uzmanlaşmaya

yönelik stratejik sektör planlamalarına ihtiyaç olduğunu göstermektedir.

1 Dr. Araş. Gör., DEÜ ĐĐBF Đktisat Bölümü, selim.sanlisoy@deu.edu.tr 2 Araş. Gör., DEÜ ĐĐBF Đktisat Bölümü, uzeyir.aydin@deu.edu.tr

2

1. EGE BÖLGESĐNĐN MEVCUT DURUM ANALĐZĐ

Avrupa Birliği'nin bölgesel düzeyde uyguladığı müktesebata uyum çerçevesinde; Devlet

Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’nın (DPT) koordinasyonunda ve Devlet Đstatistik Enstitüsü

Başkanlığı'nın da katkılarıyla Đstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması çalışmasına göre; Düzey 1

olarak 12, Düzey 2 olarak 26 ve Düzey 3 olarak da 81 (il) Đstatistiki Bölge Birimi tanımlanmıştır. Bu

sınıflandırmaya göre Ege Bölgesi aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi Düzey 1’de TR3 koduyla

isimlendirilmiştir (DPT, Đstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması).

Tablo 1. Đstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması

KOD DÜZEY 1 DÜZEY 2 DÜZEY 3

TR3 EGE

TR31 İzmir

TR310

TR32 Aydın

TR321 Aydın

TR322 Denizli

TR323 Muğla

TR33 Manisa

TR331 Manisa

TR332 Afyon

TR333 Kütahya

TR334 Uşak

DPT, 2000 yılı verilerini kullanarak 2003 yılında yayımladığı Đllerin Sosyoekonomik

Gelişmişlik Sıralaması adlı çalışma, illerin ülke ve bölge içindeki konumunu sosyoekonomik

gelişmişlik sıralaması bakımından ayrıntılı biçimde ele alan ilk çalışmadır. Söz konusu çalışmaya göre

Ege Bölgesi, bölgeler arasında gelişmişlik sıralamasına göre 2. sırada yer alırken, Đzmir 81 il içerisinde

3. sırada yer almaktadır. Ülkemiz nüfusunun 2008 yılı itibariyle yüzde 13,5’i bu bölge’de yaşamakta,

şehirleşme oranı yüzde 55 düzeyinde bulunmaktadır. Ülkemizde bir yıl içinde yapılan mal ve hizmet

üretiminin (GSYĐH) yüzde 15,6’ı bu bünyesinde gerçekleştirilmektedir. Ege Bölgesi’nde üretilen

GSYĐH içinde payı en yüksek il Đzmir’dir. Đller bazında GSYĐH verilerinde TÜĐK’in 2001 rakamlarına

göre Đzmir, Ege Bölgesi’nde üretilen GSYĐH’nin yaklaşık yarısını (% 46,9) tek basına üretirken

ardından Manisa (% 13,2) ve Muğla (% 10,2) gelmektedir (Tablo 2) (TÜĐK).

Tablo 2. Ege Bölgesi Đllerinin Bölge GSYĐH’sine Oranı İller Bölge Gayri Safi Hasılaya Katkı Payı (%)

İzmir 46.9

Manisa 13.2

Muğla 10.2

Aydın 8.2

Denizli 7.6

Kütahya 5

Afyon 4.3

Uşak 1.9

Ege Bölgesi 100

3

Ege Bölge ekonomisinin en önemli özelliği çok sektörlü bir yapıya sahip olmasıdır. Tarımın

modernize olduğu, sanayinin çeşitlenerek geliştiği Ege’de turizm sektörü de varlığını sürdürmektedir.

Ayrıca, Ege’nin sahip olduğu doğal kaynaklar ile bilimsel altyapısı yeni ve ileri sektörlerin

potansiyelinin varlığına işaret etmektedir. Yapılan çalışmalara göre, Ege’nin gelişimi açısından, çok

sektörlü ekonomik yapısı bir avantajdan çok dezavantaja dönüşmüştür. Objektif ve bilimsel

yaklaşımlara dayanak Ege’nin hangi sektörlerde uzmanlaşacağına karar verilmesi gerekmektedir.

Ege’de bölgesel uzmanlaşma Türkiye ortalamasının epeyce altında iken, sektörel çeşitlilik Türkiye

ortalamasının üzerindedir (TÜSĐAD 2005, DPT 2009).

1987–2001 yılları arasında Türkiye ve Ege Bölgesi’nin GSYĐH büyüme hızları ise sırasıyla %

47 ve % 48’dir. Đzmir’in büyüme hızı Türkiye’nin ve Ege Bölgesi’nin büyüme hızına yakınsamakla

birlikte TR32 kodu içinde yer alan Aydın, Denizli, Muğla Ege Bölgesi’nin büyüme hızına göre daha

fazla dalgalanmaktadır. Bu durum 1999 ve 2001 yıllarında yaşanan krizlerde daha belirgin ortaya

çıkmıştır (Şekil 1).

Şekil 1. 1987–2001 Dönemi Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgelerinin GSYĐH Büyüme Hızındaki Değisim (%)

Đzmir’in Ege Bölgesi GSYĐH’sine katkısı 2001 yılı itibarıyla % 48’dir ve bu katkının 1987-

2001 yılları arasında benzer seviyelerde seyrettiği görülmektedir (Đzmir Kalkınma Ajansı, Đzmir

Mevcut Durum Analizi, 2009:55). Manisa, Uşak, Kütahya, Aydın, Denizli ve Muğla’nın Ege Bölgesi

GSYĐH’sine katkısı 2001 yılı itibarıyla %27-28 düzeyindedir bu katkının 1987- 2001 yılları arasında

benzer seviyelerde seyrettiği görülmektedir (Şekil 2)

Şekil 2. Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgelerinin Türkiye GSYĐH’si Đçindeki Payları (%)

4

Şekil 3. 2006 Yılında Ege Bölgesi Düzey 2 Bölgelerinin Sektörel Yoğunlaşmaları3

2008 yılı verilerine göre Ege Bölgesi’nde hizmetler sektöründe ve sanayi sektöründe

çalışanların % 47,1’lik kısmı Đzmir’de çalışmaktadır. Tarımda çalışanların Đzmir’deki oranı ise

%13,7’dir. Đzmir, Ege Bölgesi’nde yer alan TR32 ve TR33 Düzey 2 bölgelerine göre Ege Bölgesi’nin

sanayi ve hizmetler merkezidir. Ege Bölgesi’nde Đzmir’e komşu olan diğer bölgelerin tarımsal

niteliğini koruduğu görülmektedir. Đl bazında baktığımızda, Đzmir sanayi ve hizmetler sektöründe

yoğunluğunu korurken diğer illerin daha çok Đzmir hinterlandı olarak sanayi ve tarım sektörlerinde

yoğunlaştığı görülmektedir (Şekil 3-4) (Đzmir Kalkınma Ajansı, Đzmir Mevcut Durum Analizi,

2009:57-59).

Şekil 4. 2002 Yılında Ege Bölgesi Đllerinin Sektörel Yoğunlaşmaları (Tarım

Hariç)4

3 2008 Yılı TÜĐK Hane halkı Đşgücü Anketi verilerine dayalı olarak hesaplanan yoğunlaşma katsayıları onucuna göre hazırlanmıştır. 4 2000 Yılı TÜĐK Genel Sanayi ve Đşyeri Sayımı verilerine dayalı olarak hesaplanan yoğunlaşma katsayıları sonucuna göre hazırlanmıştır.

5

Sanayi göstergeleri açısından toplu bir değerlendirme yapıldığında; Türkiye’deki organize sanayi

bölgesi toplam parsel sayısının yüzde 11,8’i, imalat sanayii işyerlerinin yüzde 16,9’u bu bölgede

bulunmaktadır.

2. EGE BÖLGESĐ ĐÇĐN GZTF ANALĐZĐ

GZTF analizi ile Ege Bölgesi sanayisinin güçlü ve zayıf yönleri ile dış çevresinden

kaynaklanan fırsatlar ve tehditlerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Ege Bölgesi ekonomisi ve

sanayinin güçlü, zayıf yönleri ile fırsatlar ve tehditler Tablo 3’de verilmiştir. GZTF’nin belirlenmesi,

güçlü yönlerin geliştirilmesi, zayıflıkların avantaja dönüştürülmesi, tehditlere çözüm üretilmesi ve

fırsatların değerlendirilmesine katkı sağlayacaktır.

Tablo 1: Ege Bölgesinin Sanayileşmesinde Öne Çıkabilecek Sektörler Stratejisi Đçin GZTF Analizi

GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER � Türkiye genelinde sosyo-ekonomik gelişmişlikte ve

rekabetçilikte ön sıralarda olması,

� Eğitim, Beşeri sermaye ve yaşam kalitesi

bakımından Türkiye'deki gelişmişlik sıralamasında

ön sıralarda olması,

� 14 adet üniversitenin bulunması ve Üniversitelerin

kurumsal işbirliğinde, araştırma-geliştirme ve

programlama etkinliklerinde birikim ve deneyim

sahibi olmaları

� Türkiye'de sanayinin yoğunlaştığı ikinci bölge

olunması

� İleri teknolojiye dayalı sektörlerin (özellikle bilişim,

tıbbi aletler ve endüstri makinelerinin)

yoğunlaşmış ve öne çıkan sektör olması

� Tarımsal üretimin ülke geneline göre daha çeşitli

ve yüksek teknolojiyle yapılıyor olması

� Türkiye'nin ilk ve en gelişmiş tarım ürünleri

borsasının bulunması

� Tarıma yönelik eğitim ve araştırma alanında

kurumsal kapasite olması

� Rüzgar enerjisi açısından ülke potansiyelinin

büyük bölümüne sahip olunması ve bunun yatırım

potansiyeli yaratması

� İzmir Limanı'nın Türkiye'nin en önemli ihracat

limanlarından biri olması

� Kıyı şeridi sayesinde deniz ulaşımı açısından

önemli olanaklara sahip olunması

� Bölgenin ulaşım ve haberleşme ağının gelişmiş

olması

� Doğal hammadde kaynaklarına ve yenilenebilir

enerji kaynakları potansiyeline sahip olması,

� Sanayi sektörüne girdi saylayacak tarım

potansiyelinin yüksek olması,

� İç pazarın büyük ve ölçek ekonomisi için uygun

olması,

� Uluslararası işbirliğine açık girişimci yapısı,

� Hızlı nüfus artışı, iç göç ve plansız çarpık

kentleşme,

� Küçük ölçek ve düşük kapasite kullanımı,

� Yüksek vergi oranları,

� Sermayenin ve temel girdilerin maliyetlerinin

yüksekliği,

� AR-GE yatırım harcamaları, tasarım ve marka

yaratmada yetersizlik,

� Kalite ve çevre bilincindeki eksikler,

� Uzun vadeli politika ve strateji yokluğu,

� Profesyonel sayısı ve anlayışındaki yetersizlikler,

� Bürokrasi ve mevzuat modern bir yapıda

olmaması,

� Sektörel sanayi politikası eksikliği,

� Girdi ve teknolojide dışa bağlılık,

� Kurumlar arasında eşgüdüm ve işbirliğinin

zayıflığı,

� Üniversite-sanayi işbirliğinin zayıflığı ve araştırma

sonuçlarının ticarileştirilememesi,

� Ulusal ağ-yapı ve veritabanı yetersizliği,

� Uluslararası ölçekte denetim yetersizliği.

� Mesleki eğitimin yerel ekonominin ihtiyacına

göre yeterince biçimlendirilmemesi

� Kültürel etkinlikler için altyapının nitelik ve nicelik

bakımından yetersiz olması Üniversite ile iş

dünyası arasındaki bağın zayıf olması

� Bölge ile ilgili yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde

veri üretiminin ve araştırmaların yetersiz olması

� Ekonomideki gücün dağılmasına ve uzmanlaşma

eksikliğine neden olan çok sektörlü bir yapıya

sahip olunması

� KOBİ’lerde kurumsallaşmanın eksik olması

6

� Uluslararası rekabet deneyimi,

� Esnek ve hızlı üretim yapısı,

� Yatırım ortamının giderek iyileşmesi,

� Tarıma dayalı sanayileşmeyi destekleyecek iklim

ve klimatik ortam,

� Temel altyapı ve telekomünikasyon sisteminin

gelişmiş olması,

� Tüketici elektroniği, otomotiv, beyaz eşya, tekstil

ve kimya gibi temel sektörlerde küresel rekabete

deneyime sahip olması ve bu sektörlere bağlı

gelişmiş bir yan sanayinin bulunması.

� Tarım-sanayi entegrasyonunun yetersiz olması

� Enerjide dışa bağımlı olunması

� Sanayi ve tarım istihdamı yoğunlaşmasında düşüş

yaşanması

� Su kaynaklarının yetersiz olması

� Sanayi tesislerinin kent içi hava kalitesini olumsuz

etkilemesi, atıklar açısından sorunlu olması

� Demiryolu ve raylı sistem yatırımlarının yetersiz

olması

� Bölge’den direkt uçuşların az olması

� Denizyolunun yolcu taşımacılığı bakımından

yeterince kullanılmaması FIRSATLAR TEHDĐTLER

� Kültürel-sanatsal faaliyetlere olan ilginin artması,

yeni tiyatro salonlarına olan talebin Türkiye'den

fazla olması

� Kayıt dışı istihdam oranının ülke ortalamasından

düşük olması

� Avrupa pazarına coğrafi açıdan yakın olunması

� Türkiye'de ve dünyada organik ürünlere ilginin

artması, bu ilginin organik üretime yapılan

desteklere ve hukuki metinlere de yansıması

� Yenilenebilir enerji sektörünün ulusal ve

uluslararası alanda öncelik kazanması

� Tarım, sanayi ve turizm bölgelerini birbirine

bağlayan bir geçiş noktası olunması

� Organik tarımın gelişmesiyle toprak kirliliğinin

azalacak olması

� Avrupa Birliği ve ulusal yenilenebilir enerji

politikalarının yerli, ucuz ve temiz enerjiyi

destekliyor olması

� Göç sonucu artan nüfusun plansız yapılaşmayı

tetiklenmesi, eğitim ve sağlık gibi hizmetlerin arzı

üzerinde baskının sürmesi

� OSB ve serbest bölgelere ilişkin mevzuatın çok sık

değişmesi, bu durumun yatırımcılarda güvensizlik

yaratması

� Küresel olarak enerji sıkıntısının yaşanmaya

başlanması ve enerji fiyatlarının artma eğiliminde

olması

� Türkiye'nin AB'ye üye olması durumunda tarım

sektöründe geçimlik işletmelerin tamamı ile yarı

geçimlik işletmelerin önemli bir kısmının

üretimden çekileceğine dair bir öngörü

bulunması

� Yenilenebilir enerji alanında gereken teknolojide

dışa bağımlı olunması, yatırım maliyetlerinin

yüksek olması

� Ulusal ölçekte sunulan teşvik ve desteklerden

yeterince faydalanılamaması

� Genç nüfusun yeterince eğitilememesi,

� Beyin göçü,

� Makro ekonomik ve siyasi istikrarsızlık,

� Uluslar arası ticaretin giderek serbestleşmesi ve

rekabetin artması,

� Bilim ve teknolojik gelişmeye uyum

sağlayamama,

� Çok uluslu şirketlerin piyasa hakimiyetini

artırması, � Sanayi tesislerinin yerleşim merkezlerine

yakınlığının çevresel tehditler oluşturması Kaynak: DPT, Sanayii Gelişme Stratejileri ve Rekabet Gücünün Artırılması, 2004 Türkiye Đktisat Kongresi Çalışma Grubu Raporu-II – 2009-2013 Đzmir Bölgesel Gelişme Planı, Đzmir Kalkınma Ajansı Đzmir Mevcut Durum Analizi, 2009)., Erkan vd. “Türkiye Đçin Bilgi Bazlı Sürdürülebilir Yenilikçi Sanayileşme Stratejisi, EGĐAD, Đzmir, 2007, ve çeşitli kaynaklardan yararlanılarak düzenlenmiştir.

7

3. EGE BÖLGESĐNĐN SANAYĐLEŞMESĐNDE ÖNE ÇIKABĐLECEK SEKTÖR

ÖNERMESĐNĐN TEMATĐK GELĐŞME EKSENLERĐ

Bölge insanının yaşam kalitesini arttırmaya dönük sosyo-ekonomik kalkınması ve bunun

sürdürülebilirliğinin sağlanması için sektör çıktısına göre tespit edilen tematik gelişme eksenlerinin

başlıkları aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

� Firmalarda Rekabet Gücünün Arttırılması � Đstihdam ve Sosyal Bütünleşme � Sürdürülebilir Çevre � Güçlendirilmiş Altyapı ve Üstyapı

TEMATİK GELİŞME EKSENLERİ STRATEJİK ÖNCELİKLER FİRMALARDA REKABET

GÜCÜNÜN ARTTIRILMASI AMAÇ: İşletmelerin rekabet gücü ve büyümeleri için üretimde verimlilik, yenilikçilik ve kaliteli üretim ile ulusal ve uluslararası pazar paylarında artış Sağlamak ve sürdürülebilir kılmak

� İşletmelerde Üretim, Kurumsallaşma ve Pazarlama Kapasitesinin Artırılması

� Kümelenmelerin Oluşturulması ve Düzenli Sanayileşmenin Sağlanması

� Üretim Ve Hizmet Altyapısının Güçlendirilmesi

� KOBİ'lerde Temiz Üretim Uygulamalarının arttırılması

İSTİHDAM ve SOSYAL BÜTÜNLEŞME AMAÇ: İstihdam olanaklarını genişletip istihdam koşullarının iyileştirerek ve başta eğitim, sağlık olmak üzere sosyal içermeye yönelik hizmetleri geliştirerek sosyal bütünleşmeyi güçlendirmek

� İstihdamın ve İşgücü Verimliliğinin Artırılması � Sosyal Bütünleşme ve Sosyal İçermenin

Güçlendirilmesi � Eğitim ve Sağlık Hizmetlerinin İyileştirilmesi

SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE AMAÇ: Ekonomik faaliyetler devam ederken çevrenin korunması ve çevresel kalitenin iyileştirilmesini sağlamak

� Havza Alanları, Turizm Değerine Sahip Bölgeler ve Kırsal Alanlarda Sürdürülebilir Su ve Atıksu Yönetiminin Sağlanması

� Sürdürülebilir Katı ve Tehlikeli Atık Yönetiminin Sağlanması

� Hava Kalitesinin Kontrolü ve İyileştirilmesinin Sağlanması

� Hassas Ekosistemler ve Biyoçeşitliliğin Devamlılığının Sağlanması

� Enerji Verimliliğinin Sağlanması

GÜÇLENDİRİLMİŞ ALTYAPI ve ÜSTYAPI

AMAÇ: Ulaşım, kentsel, çevresel, sosyal, kültürel ve bilgi iletişim altyapılarını geliştirerek bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına ivme kazandırmak

� Ulaşım Ağlarının Üretim ve Yaşanabilirliği Artırıcı Yönde Güçlendirilmesi

� Doğal ve Tarihi Varlıkların Değerlendirilmesine İlişkin Altyapının ve Kent Estetiğinin İyileştirilmesi

� Sosyal, Kültürel ve Kentsel Dönüşümle Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesi

� Kentsel ve Kırsal Altyapının İyileştirilmesi

YENİLİK YARATMA KAPASİTESİNİN OLUŞTURULMASI

AMAÇ: Bilim ve Teknolojide bir önceki düzeyin aşılması sağlanarak küreselleşmenin getirdiği yeni sektörlerde öncü olmak, yeni ürünlerle rekabet edebilirliği arttırmak

� Bölgesel Ar-Ge Kapasitesinin Geliştirilmesi � Beşeri Sermaye Kapasitesinin Artırılması ve

Bölgeye Çekilmesi � Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Sağlanması � Bilim ve Teknoloji Politikalarının

oluşturulması ve Teşvik Sisteminin Etkin Kullanılması

Kaynak: Đzmir Kalkınma Ajansı, 2009-2013 Đzmir Bölgesel Gelişme Planı, 2009:26. çalışmadan geliştirilerek alınmıştır.

8

4. EGE BÖLGESĐNĐN SANAYĐLEŞMESĐNDE ÖNE ÇIKABĐLECEK SEKTÖR

ÖNERMESĐNĐN AMAÇ ÖNCELĐKLERĐ

Kaynak: Erkan vd. “Türkiye Đçin Bilgi Bazlı Sürdürülebilir Yenilikçi Sanayileşme Stratejisi, EGĐAD, Đzmir, 2007, çalışmadan geliştirilerek alınmıştır.

BÖLGENĐN MEVCUT DURUMUNDAN HAREKETLE; • Güçlü yönlerini geliştiren, • Fırsatları değerlendiren,

• Zayıflıkları avantaja dönüştüren, • Tehditlere çözüm üreten bir sektör yapısı

YAŞAM KALĐTESĐNĐ ARTTIRMAYA DÖNÜK SÜRDÜRÜLEBĐLĐR YENĐLĐKÇĐ GELĐŞME

Bilgi, teknoloji ve yenilik üretimiyle; etkinlik, kalite ve küresel rekabet yeteneğini sürekli geliştiren, doğal varlıkların ve kaynakların korunması ve etkin kullanılmasıyla yaşam kalitesinin arttırmayı hedefleyen üreten dinamik gelişme

EKONOMĐK ALAN Etkinlik ve Verimlilik • Sürdürülebilir Yenilikçi Küresel

Rekabet • Yenilikçi Girişimcilik • Nitelikli Teşvikler • Bölgesel ve Kentsel Alt Yapı

TEKNOLOJĐK ALAN Bilimsellik • Yenilikçilik • Buluşçuluk • AR-GE

POLĐTĐK ALAN Katılımcı Demokrasi • Siyasi Đrade • Toplumsal Đstek Oluşumu • Toplumsal Kurumların Katılımcı Yönlendirmesi

SOSYAL ALAN Toplumsal Uzlaşma • Toplumsal Sinerjiyi Harekete Geçirici Đşbirliği • Entelektüel ve Sosyal Sermaye Oluşumu • Başarı Motifine Odaklanmış Özgüvenli (Özerk) Kişilik

KÜLTÜREL ALAN Hoşgörü • Tarihsel Birikim Çoğulcu Kültür Yapımızın Korunarak Geliştirilmesi • Nitelikli Geleneksel Değerlerin Korunup Geliştirilmesi • Bilgi Çağı Değerlerinin Oluşturulması

Zihniyet

Değişimi

Đşbirliği

Đçinde

Sürekli

Öğrenme

Eğitim

DE

ST

EK

LE

YĐC

Đ S

TR

AT

EJĐ

K A

MA

ÇL

AR

Ö

NC

EL

ĐKL

Đ

ST

RA

TE

JĐK

AM

AÇ

LA

R

NĐH

AĐ

ST

RA

TE

JĐK

AM

AÇ

9

5. EGE BÖLGESĐNĐN SANAYĐLEŞMESĐNDE ÖNE ÇIKAN SEKTÖRLERĐN

BELĐRLENMESĐNDE TEMEL ALINAN KRĐTERLER

Bu çalışmada öncelikli sektörlerin belirlenmesinde beş temel kriter kullanılmıştır. Bunlardan

ilki DPT’nin bütün illeri kapsayan “Đllerde Öne Çıkan Sanayi Sektörleri” çalışmasından seçtiğimiz

beş kriter dikkate alınarak belirlenen öncelikli sektörler olmuştur. Đkincisi 1998 yılı input-output

tablosuna dayalı ileri ve geri bağlantı katsayıları dikkate alınarak belirlenen kilit sektörlerdir.

Üçüncüsü, Ege bölgesi için yaptığımız GZTF analizi dikkate alınarak öncelikli sektörlerin

belirlenmesidir. Dördüncüsü, bilgi bazlı yenilikçi sanayileşme stratejisinin amacına uygun olarak

bilgi bazlı üretimde öne çıkan stratejik teknolojilere dayalı sektörler seçilmesidir (Erkan vd,

2007:165). Beşincisi ise, Ege bölgesi için yapılan altyapı seviyeleme analizidir.

a. DPT Çalışmasına Göre Öncelikli Sektörler

DPT tarafından bütün ileri kapsayan “Đllerde Öne Çıkan Sanayi Sektörleri” çalışmasında

(DPT, 2006) çok çeşitli kriterler kullanılarak her il için öncelikli sektörler belirlenmiştir. Bu

çalışmada, kullanılan kriterlerden;

� Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından tercih edilen üç sektör,

� Đhracat yoğunlaşma katsayısı itibariyle ilk üç sektör,

� Yabancı sermaye yatırımları itibariyle ön plana çıkan sektörler,

� 2009 yılında yayınlanan yeni Teşvikler itibariyle öne çıkan sektörler ve

� Genelde ön plana çıkan sektörler kriterleri kullanılmıştır.

Đl bazında seçilen bu kriterlerden ağırlıklı olarak ihracat yoğunlaşma katsayıları ve genelde

ön plana çıkan sektörler kriterleri kullanılarak öncelikli sektörler belirlenmiştir. Seçilen öncelikli

sektörler Tablo 4’de verilmiştir.

Tablo 4: DPT Çalışmasına Göre Ege Bölgesinde Öne Çıkan Sektörler

Ana metal sanayi

Balıkçılık

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı

Bitkisel üretim

Gıda ürünleri ve içecek imalatı

Giyim Eşyası İmalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması

Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı

Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı

Radyo, TV, haberleşme teçhizatı ve cihazların imalatı

Tarım

Tekstil ürünleri imalatı

Tütün Ürünleri İmalatı

Seramik-Mermer-Granit Sanayi

Tasarım Teknolojileri

Malzeme Teknolojileri

10

b. Input-Output Tablosuna Göre Kilit Sektörler

Bir ekonominin yapısının ve sektörler arası ilişkilerinin ortaya konulmasında input-output

modellerinden yararlanılmaktadır. TUĐK’in 1998 input-output tablosuna göre sanayi sektörünün geri

ve ileri bağlantı katsayıları dikkate alınarak belirlenen kilit sektör sıralaması Tablo-5’de verilmiştir.

Çalışmamızda öncelikli sektörlerin belirlenmesinde ileri ve geri bağlantı katsayıları toplamı 3 ve

üzerinde olan ilk 20 sektör dikkate alınmıştır.

Tablo 5: 1998 Input-Output Tablosuna Göre Sanayi Alt Sektörlerinde Đleri ve Geri Bağlantı

Katsayıları

SEKTÖRLER GBK İBK TBK SIRA

Demir-çelik ana sanayii 1,809 3,276 5,085 1

Kok fırını ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 1,131 3,924 5,055 2

Tekstil iplikçiliği, dokumacılığı ve aprelenmesi 1,759 2,672 4,431 3

Kereste ve parke sanayi 2,084 2,059 4,142 4

Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı 1,685 2,391 4,076 5

Derinin tabaklanması, bavul el çantası vb. imalatı 1,955 1,688 3,644 6

Mezbahacılık; etin işlenmesi ve saklanması 2,071 1,552 3,623 7

Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar 2,058 1,535 3,593 8

Demir-çelik dışındaki ana metal sanayii 1,742 1,799 3,541 9

Diğer metal eşyaların imalatı, metal işleri ile ilgili hizmet faaliyeti 1,725 1,808 3,533 10

Ağaç ürünleri sanayi 1,978 1,454 3,432 11

Kürk hariç, giyim eşyasi imalatı 1,877 1,528 3,404 12

Temizlik, kozmetik, b.y.s. kim.ürünler ve suni ve sentetik elyaf imali 1,717 1,666 3,383 13

Ana kimyasal maddeler, sentetik kauçuk ve plastik hammadde imalatı 1,577 1,787 3,364 14

Öğütülmüş tahıl ve nişasta ürünleri imalatı 1,807 1,552 3,359 15

Hazır hayvan yemleri imalatı 2,039 1,273 3,312 16

Şeker imalatı 1,938 1,328 3,267 17

Plastik ürünleri imalatı 1,689 1,563 3,251 18

Kakao,çikolata, şekerleme makarna ve b.y.s ürünlerin imalatı 1,876 1,339 3,214 19

Metal yapı malzemeleri, tank, sarnıç ve buhar kazanı imalatı 1,694 1,500 3,194 20

GBK: Geri Bağlantı Katsayısı, ĐBK: Đleri Bağlantı Katsayısı, TBK: Toplam Bağlantı Katsayısı

c. GZTF Analizine Göre Belirlenen Sektörler

Bölge için yapılan GZTF analizine göre;

� Güçlü yönlerimizi dikkate alarak, ihracat performansımızın ve uluslararası rekabet

gücümüzün (nispi olarak) yüksek olduğu ihracatı artırmaya yönelik sektörler seçilmiştir.

Öncelikli sektörlerin seçiminde sanayi sektörlerinin toplam ihracat içindeki payı ve rekabet

gücü sıralaması dikkate alınmıştır

� Zayıf yönlerimizden dışa bağımlılığı azaltmaya yönelik sektörler seçilmiştir. Öncelikli

sektörlerin seçiminde ithalatın toplam arz içerindeki payları dikkate alınmıştır.

11

� Bölge için önemli fırsat olan doğal kaynak potansiyelini değerlendirmeye yönelik

sektörler seçilmiştir. Öncelikli sektörlerin seçiminde Bölge’nin değerli madenleri, tarımsal

potansiyeli ve yenilenebilir enerji kaynakları dikkate alınmıştır.

� Küreselleşmeyle birlikte tüm dünyada yükselen bilgi ve teknoloji bazlı yeni sektörlerin ihmal

edilmesi durumunda Bölge için ciddi bir tehdit oluşturması nedeniyle yeni ve yenilikçi

sektörler belirlenmiştir.

GZTF analizine göre belirlediğimiz öncelikli sektörler matrisi Tablo-6’da verilmiştir.

Tablo 6: Türkiye Đçin Öncelikli Sektörler Matrisi

Güçlü Yönlere İlişkin Sektörler Zayıf Yönlere İlişkin Sektörler

(İhracatta Öncelikli Sektörler) (Dışa Bağımlılığın Azaltılmasında Öncelikli

Sektörler)

Gıda Enerji

Demir-Çelik Makine ve Makine İmalat

Tarım Makineleri/Ekipmanları Kimyasallar

Tekstil/Konfeksiyon İlaç

Seramik Sağlık Gereçleri Rafineri/Petrokimya

Cam Tarım Girdileri (Gübre, Yem, ,Zirai İlaç ve Ekipmanları)

Plastik ve Kauçuk ürünlerinin imalatı Savunma Sanayi

Deri ve Deri Mamulleri

Tehditlere İlişkin Sektörler Fırsatlara İlişkin Sektörler

(Yenilik Öncelikli Sektörler) (Doğal Kaynak Potansiyelini Kullanan Öncelikli

Sektörler)

Biyoteknoloji ve Biyogüvenlik Bor İşleme Sanayi

Sağlık Araç ve Gereçleri Konfeksiyonda Yeni Kulvarlar (Organik Pamuk Kullanımı)

Güvenlik Ekipmanları Sanayi Çevre Koruma Ekipmanları

Kompozit Alaşımlar Yenilenebilir Enerji Ekipmanları

Nanoteknoloji Mermer, Granit, Yapı Taşları

Bilgi ve İletişim Teknolojileri İşlenmiş Organik Gıda Ürünleri

Mekatronik

d. Bilgi Bazlı Yenilikçi Stratejik Sektörler

Bilgi toplumunda sanayinin rekabet üstünlüğünü, bilgi bazlı yenilikçi stratejik teknolojilere

dayalı sektörler belirlemektedir. TÜBĐTAK öncülüğünde çeşitli kurum ve sivil toplum kuruluşların

katılımıyla Cumhuriyetin 100. yılına karşılık gelen 2023 yılı hedef ve stratejilerinin ele alındığı

çalışmada Türkiye için stratejik teknolojiler belirlenmiştir. Bilgi bazlı yenilikçi belli başlı stratejik

teknolojiler Tablo-7’de verilmiştir. Bu teknolojiler, tüm sektörleri doğrudan ya da dolaylı olarak

ilgilendirdiği gibi, kullanımının giderek yaygınlaşmasıyla her biri nerdeyse ayrı bir sektör olarak da

değerlendirilmektedir.

12

Tablo 7. Stratejik Teknolojiler

Görüntü Birimleri (Gösterge) Üretim Teknolojileri

Bilgi ve İletişim Tümdevre Teknolojileri Tasarım ve Üretimi

Teknolojiler Genişbant Teknolojileri

Görüntü Algılayıcıları Üretim Teknolojileri

Yüksek Ölçekli Platform Teknolojileri

Genombilim, Transkripteomiks, Proteomiks ve Metabolomiks

Rekombinant DNA Teknolojileri

Biyoteknoloji ve Hücre Tedavisi ve Kök Hücre Teknolojileri

Gen Teknolojileri İlaç Tarama ve Tasarım Teknolojileri

Terapötik Protein Üretim Tekn. ve Kontrollü Salım Sistemleri

Biyoenformatik

Nanofotonik, Nanoelektronik ve Nanomanyetizma

Nanomalzeme

Nanoteknoloji Nanokarakterizasyon

Nanofabrikasyon

Nano Ölçekte Kuantum Bilgi İşleme

Nanobiyoteknoloji

Mikro / Nano Elektromekanik Sistemler ve Sensörler

Mekatronik Robotik ve Otomasyon Teknolojileri

Temel Kontrol Teknolojileri vb. Jenerik Alanlar

Esnek ve Çevik Üretim Teknolojileri

Hızlı Prototipleme Teknolojileri

Üretim Süreç ve Yüzey / Arayüzey, İnce Film ve Vakum Teknolojileri

Teknolojileri Metal Şekillendirme Teknolojileri

Plastik Parça Üretim Teknolojileri

Kaynak Teknolojileri

Talaşlı İmalat Teknolojileri

Bor Teknolojileri

Kompozit Malzeme Teknolojileri

Malzeme Polimer Teknolojileri

Teknolojileri Akıllı Malzeme Teknolojileri

Manyetik, Elektronik ve Optoelektronik Malzeme Teknolojileri

Hafif ve Yüksek Mukavemetli Malzeme Teknolojileri

Hidrojen Teknolojileri ve Yakıt Pilleri

Yenilenebilir Enerji Teknolojileri

Enerji ve Çevre Enerji Depolama Teknolojileri ve Güç Elektroniği

Teknolojileri Nükleer Enerji Teknolojileri

Çevreye Duyarlı ve Yüksek Verimli Yakıt ve Yakma Teknolojileri

Su Arıtım Teknolojileri

Atık Değerlendirme Teknolojileri

Tasarım Sanal Gerçeklik Yazılımları ve Sanal Prototipleme

Teknolojileri Simülasyon ve Modelleme Yazılımları

Grid Teknolojileri ve Paralel ve Dağıtık Hesaplama Yazılımları

e. Altyapı Seviyeleme Analizine Göre Öne Çıkabilecek Sektörler

Bir ilin ve bölgenin, rekabet gücünün önemli bir bileşeni firmaların rekabet yeteneklerinin

bütünüdür. Firmalar rekabet edebilmek için süreçleri ve süreçlerine ilişkin kararları büyük oranda

kendileri alırlar. Ancak, yapısal bazda rekabet edebilmek için gerekli politikalar bölgesel veya ulusal

karar birimleri tarafından oluşturulur ve firmaların bunları etkileme olanakları kısıtlıdır.

13

Yapısal bazlı rekabet politikalarının temel hedefi, firmaların rekabet edebilirliğinde

sürekliliği sağlayacak çevre koşullarını oluşturmaktır. Bu çevre koşullarına altyapı diyoruz.

Yapısal bazlı rekabetin zayıf olduğu bölgelerde iş yapan firmaların sürdürülebilir

rekabet gücünün yüksek olması beklenemez. Bu kapsamda Altyapı Seviyeleme Analizinin iki

amacı bulunmaktadır:

i. Bölgenin/ilin yaşam kalitesinin arttırılması için yeni yatırımlar çekebilecek sektörleri

belirlemek. Bu hedefe yönelik olarak, bölgenin/ilin altyapı kaynakları açısından güçlü ve zayıf

yönlerinin belirleyerek önerilecek sektörün ildeki altyapı açısından rekabet edebilme düzeyini ortaya

koymak.

ii. Bölge/il işadamlarının siyasi erk ve idarenin temsilcilerine bölge/il için önerilen sektörlerin

eksikleri ve ihtiyaçları konusunda bilgi vermek ve yapısal bazlı rekabet gücünü arttırabilme yönünde

taleplerde bulunabilmek için yararlanabilecekleri bir bilgi kaynağını oluşturarak bölge sorunlarına

çözüm getirecek politik önermelerin ve uygulamaların oluşturulması.

Metodoloji: Altyapı Seviyeleme Analizi

Geliştirilen metodun amacı, yukarıda belirtilen amaç kapsamında bir endekse ulaşmak ve

bu sayede illerin birbirine göre sıralamadaki konumları belirlenerek önerilen sektörlerin o ilin

altyapısına uygunluğunun araştırılmasıdır. Bu endeks, Altyapı Seviyeleme Endeksi olarak

tanımlanmıştır.

Sıralama göreli bir sıralamadır ve çalışmaya dâhil edilen illeri kendi aralarında sıralar.

Çalışmaya, örneğin üç il daha dahil edildiğinde, ilk çalışmada yer alan illerin kendi aralarındaki

sıralaması değişmeyecek; bu üç il sıralamada diğer iller arasına dağılacaktır. Çalışmanın amaçlarına

uygun olarak altyapının tanımlanabilmesi, altyapıyı oluşturduğu düşünülen faktörlerin bir

hiyerarşisinin oluşturulmasını öngörür. Yukarıda tanımlanan amaçlara uygun olarak altyapı düzeyi

seviyesini belirlediği düşünülen beş faktör vardır (TÜSĐAD, 1998:32). Bunlar;

a. Đnsan kaynakları,

b. Fiziki altyapı,

c. Teknoloji ve sanayi,

d. Ekonomik ve mali göstergeler,

e. Yaşam kalitesidir.

Bu başlıklar da detaylandırılarak alt başlıklara ayrılmış ve bir faktörler hiyerarşisi elde edilmiştir

(Şekil 5). Çalışmada, illerin altyapı düzeyi sıralamasının belirlenmesi dışında altyapının yukarıda

belirtilen beş faktörün herbirinde de illerin sıralamalarını belirleyecek bir yöntem amaçlanmıştır.

14

Şekil 5. Faktörler Hiyerarşisi

Demografik Yapı

Eğitim

Değerlendirme Metodolojisi

Ege Bölgesinde illerin altyapı seviyelerini ölçmek için oluşturulan Altyapı Seviyeleme

Endeksinde ölçülebilir kavramları içeren sayısal veri kümesi kullanılmıştır.

Sayısal veriler tipik olarak istatistikler halinde merkezi ulusal kurumlardan (TÜĐK, DPT,

TCDD, THY, TUBĐTAK, TTGV vb.) sağlanmıştır. Elde edilebilen en yeni verilerin kullanılmasına

gayret edilmiştir.

Toplanabilen 54 değişik sayısal veri kullanılarak ölçmeye uygun, iller bazında

karşılaştırılabilir oranlar elde edilmiştir. Đllere ilişkin sayısal veriler Ek 1'de verilmiştir. Oranlar elde

edilirken her değişken için aynı yıla ait verilerin kullanılmasına özen gösterilmiştir.

Şekil 5’de söz edilen hiyerarşi içinde önce beş alt endeks (Đnsan Kaynakları, Fiziki Altyapı,

Sanayi, Ekonomik ve Mali Göstergeler, Yaşam Kalitesi) oluşturulmuştur. Eğer değişkenin endekse

etkisi ters yönlü ise değişken negatif olarak alınmıştır. Altyapı Seviyeleme Endeksi bu beş endeksin

aritmetik bileşimidir. Endeksler oluşturulurken, ağırlık kullanılmamıştır5.

Hesaplama yöntemi sonucu elde edilen tüm endeksler normalize edilerek endeks değişken

değerlerine ulaşılmıştır. Değerler en kötüden uzaklık olarak tekrar hesaplanıp 0 ile 10 arasında

değerler almıştır. Bir ilin 0 ile 10 arasında aldığı skor, onun o endeksdeki en kötü skoru alan ilden

(iyiye doğru) uzaklığını göstermektedir. Verilerin normalizasyonu aşağıdaki formül ile

hesaplanmaktadır:

5 Đllerin toplam nüfus büyüklükleri, araç sayısı, firma sayısı gibi fiziki büyüklüklerinin farklılığı

nedeniyle endekslerin ağırlıklandırılarak hesaplanması politika önceliklerinin belirlenmesinde daha iyi sonuçlar vereceği düşünülmektedir. Ancak ağırlıkların oluşturulmasına ilişkin kriterlerin belirlenme zorluğu nedeniyle üzerinde çalışmaya devam edilmektedir.

ALTYAPI SEVĐYELEME ENDEKSĐNĐ BELĐRLEYEN FAKTÖRLER

Đnsan Kaynakları

• Demografik Yapı

• Eğitim

Yaşam Kalitesi Teknoloji ve Sanayi

• Sanayi Göstergeleri

• Teknoloji ve Yenilik Yaratma Kapasitesi

• Enerji/Güç

Ekonomik ve Mali Göstergeler

• Makro Ekonomik Göstergeler

• Bankacılık • Uluslararası Ticaret • Şirketlerde

Kurumsal Yapı

Fiziki Altyapı

• Ulaşım ve Telekomünikasyon

• Elektrik Enerjisi • Çevre

15

ĐKE: Đnsan Kaynakları Endeksi, FAE: Fiziki Altyapı Endeksi, SE: Sanayi Endeksi, EMGE:Ekonomik ve Mali Göstergeler Endeksi,

YKE: Yaşam Kalitesi Endeksi,

Altyapı Seviyeleme Endeksi benzer kavramları ölçebilen başka endekslerle skor bazında

karşılaştırılamaz. Fakat üretilen sıralamalar karşılaştırılabilir ölçeklerdedir6. Bu çalışmada oluşturulan

tüm endeksler görelidir. Sadece bu çalışmada konu edilen illeri birbirleri ile karşılaştırmakta

kullanılabilirler.

Diğer Endeksler ve Yöntemler

Literatürde Altyapı Seviyeleme Endeksi metodolojisini kullanan başka endeksler de

mevcuttur. TÜSĐAD’ın 1998 yılında yayınladığı çalışmasında ImTeS Endeksi7, Garelli ve ekibinin

yayımladıkları Dünya Rekabet Yıllığı8 ve Birleşmiş Milletlerin yayımladığı Đnsani Gelişme Endeksi9

önemli örneklerdir.

Đstatistik ve ekonometri literatüründe seviye belirleme calışmalarında endeks oluşturmanın

bazı sakıncaları üzerinde durulmuştur. Bunlar, oluşturulan endesklerin göreli olması ve ağırlıklı

ortalama alınması gereken yerlerde bu ağırlıkları belirlemek için yeterli bir teorinin olmadığı üzerinde

yoğunlaşmıştır. Bu iki sakıncayı gidermek için istatistiksel bir yöntem olan Principal Components

yöntemi önerilmektedir.

Bu çalışmada, mümkün olduğu kadar ağırlıklı ortalama almaktan kaçınılmıştır. Öte yandan,

oluşturulan endeksin göreceli olduğu doğrudur. Bu çalışmanın üreteceği bilginin sadece Ege bölgesi

bağlamında kullanılmasının yerinde ve yeterli olduğunu düşünmekteyiz. Çalışma, Türkiye'nin bütün

illerine yayıldığında Türkiye genelinde göreli bir endeks elde edilecektir. Bu endeks ile Türkiye

içinde bütün iller birbirleri ile karşılaştırılabilecektir. Ancak bu, çok daha kapsamlı bir başka

çalışmanın konusu olabilir.

6 Burada üretilen bilginin sadece sıralaması önemli olduğu için sıralama ölçeğinde (ordinal scale) karşılaştırma yapmak mümkündür. 7 TÜSĐAD, “Altyapı Seviyeleme Analizi: Dokuz Đl Đçin Pilot Çalışma”, Aralık 1998 8 International Institute for Mangement Development (IMD) World Competitiveness Yearbook, Cenevre 1998. 9 UNDP Human Development Report, 1994, New York, Oxford University Press, Đnsani Gelişme Endeksi (Türkiye), 1997, TESEV

16

6. ALTYAPI SEVIYELEME ENDEKSI SONUÇLARI

Alt Yapı Seviyeleme

Endeksi

I. Đnsan Kaynakları

Endeksi

II. Fiziki Altyapı Endeksi

III. Teknoloji Ve Sanayi Endeksi

IV. Ekonomik Ve Mali

Göstergeler Endeksi

V. Yaşam Kalitesi Endeksi

Đzmir 10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 10.00

Muğla 3.66 6.86 3.16 0.00 2.17 6.55

Denizli 3.03 4.48 2.08 1.99 3.57 3.53

Manisa 2.75 3.71 3.12 1.98 1.42 4.02

Aydın 2.00 4.07 1.63 0.49 1.93 2.47

Uşak 1.41 1.78 1.97 0.54 0.85 2.54

Kütahya 0.80 1.51 1.27 0.63 0.07 1.16

Afyon 0.00 0.00 0.00 0.71 0.00 0.00

Alt Yapı Seviyeleme Endeksi sonuçları toplu olarak tabloda verilmiştir. Sonuçlar analiz

edildiğinde, Đzmir’in açık ara önde olduğu, diğer illerle arasında bir kopma olduğu tespit edilmiştir.

Đzmir, bütün alt endekslerde de ilk sırada yer almaktadır. Đzmir’in bütün endekslerde ilk sıralarda yer

alması, yüksek teknoloji gerektiren sektörler için diğer illere göre gereken altyapı açısından avantajlı

konumda olduğunu göstermektedir. Bu açıdan özellikle insan kaynaklarının ve yenilik yaratma

kapasitesinin olması büyük avantajdır. Ancak gerek sürdürülebilirliğin sağlanması gerekse önerilen

yeni sektörlere uyumun oluşturulması için söz konusu altyapının daha da iyileştirilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, Đzmir’in bu kopuşu, Ege bölgesinin tarihsel gelişimi içerisinde iller bazında dengeli bir

gelişme planının uygulanamadığının da bir göstergesidir. Bu açık farkın sürmesi Đzmir ve Đzmir

hinterlandında sanayi kümelenmesine yol açarken diğer illerin aleyhine sonuçlar doğurabilecektir.

Đzmir’i uzak ara ardından takip eden ilk il Muğla’dır. Muğla’nın endeks değerini yükselten en

önemli alt endeksler insan kaynakları, yaşam kalitesi ve fiziki altyapıdır. Bu endekslerin içeriği,

Muğla’nın eğitim durumunun ve yaşam koşullarının daha iyi olduğunun bir göstergesidir. Fiziki

altyapıda da öne çıkan Muğla bunu çok büyük ölçüde elektrik enerjisi tüketimine ve ulaşımdaki

skorlarına borçludur. Teknoloji ve Sanayi Endeksinin 0 değer alması ilin yenilik yaratma kapasitesinin

çok zayıf olduğunu göstermektedir. Bu açıdan desteklenmesi ve teşvik edilmesi gerekmektedir. Đlin

potansiyeli de dikkate alındığında Turizm’in geliştirilmesi, kağıt üretiminin, enerji ve çevre

teknolojilerinin teşvik edilmesi uygun olduğu düşünülmektedir.

Endeks değerlerine göre Muğla’yı Denizli’nin takip ettiği görülmektedir. Denizli’nin görece

yüksek olan endeks değeri insan kaynaklarından, ekonomik ve mali göstergelerinden

17

kaynaklanmaktadır. Teknoloji ve sanayi endeksi de Đzmir’den sonra en yüksek değeri alması ilin

teknolojik ve sanayi altyapısının iyi olduğunun bir göstergesidir. Buna göre nispeten teknoloji yoğun

sektörler ve aynı zamanda ilin mevcut sektörlerinin rekabet edebilirliğini arttıracak sektörlerin

önerilmesi ilin altyapısı dikkate alındığında uygun olacaktır.

Denizli’nin ardından Denizli’ye benzer altyapısıyla Manisa gelmektedir. Fiziki altyapı ile

teknoloji ve sanayi endeks değerleri yüksek olan Manisa, Đzmir’in hinterlandında olmasının avantajını

yaşamaktadır. Erişebilirlilik değerlerinin yüksek olmasından kaynaklanan fiziki altyapısı, yetişmiş

insan gücünün olması, verimli tarımsal topraklara sahip olması, yaşam kalitesinin yüksek olması

Manisa’yı yeni sektörlerin yıldızı yapmaktadır. Mevcut potansiyelini de dikkate aldığımızda

Manisa’da; elektonik, Mekatronik, Tarım giridisi, Üretim süreç ve teknolojilerinden oluşna nispeten

ileri teknoloji gerektiren ve dışa bağımlılığı azaltıcı sektörler altyapı açısından uygundur.

Endekse göre beşinci sırada yer alan Aydın, tüm endeks değerlerinde orta düzeyde yer

almaktadır. Görece yüksek olan insan kaynakları endeksi, demografik yapıdan kaynaklanmaktadır. Đlin

Đzmir ve Denizli’ye yakınlığı, mevcut sektörlerdeki gelişmesi dikkate alındığında işlenmiş organik

gıda, yenilenebilir enerji ekipmanları, enerji ve çevre teknolojileri gibi hem istihdam arttırıcı hem de

nispeten teknoloji yoğun sektörler Aydın için uygun olacaktır. Ancak bunun için ilin teknolojik

altyapısının güçlendirilmesi, ar-ge çalışmalarının arttırılması gerekmektedir.

Đç Ege ile kıyı Ege arasında kalan Uşak endeks değerlerimizde de kıyı Ege illerinin ardında, iç

Ege illerinin önünde yer almaktadır. Kütahya da Uşak ile benzer özelliklere sahiptir. Đki ilde de, fert

başına kamu yatırım harcamalarının düşük olması, dış ticaretinin sınırlı olması ilin ekonomik ve mali

göstergeler endeksini düşürmektedir. Ayrıca illerin yenilik yaratma gücü de düşüktür. Bu iller de emek

yoğun sektörlerin önerilmesi altyapı açısından daha uygun olacaktır. Ayrıca Kütahya’da savunma

sanayi ekipmanlarının üretilmesi hem ilin teknolojik altyapısının güçlendirilmesi hem de dışa

bağımlılığın azaltılarak rekabet edebilirliliği arttıracaktır. Ancak bu alanda teşvik ve teknolojik yatırım

gerekmektedir. Tüm illere göre teknoloji ve sanayi endeksi hariç en kötü endeks değerine sahip Afyon,

bütün sektörler açısından altyapı eksiği taşımaktadır. Afyon’a Altyapısı güçlendirilerek savunma

sanayi, tasarım teknolojileri, işlenmiş organik gıda üretimi önerilebilir.

7. ĐLLERE GÖRE SEKTÖR DEĞERLENDĐRMELERĐ

Đllere göre sektör önermeleri çalışmanın metodolojisine uygun olarak DPT, Input-Output

Tablosu ve GZTF analizleri dikkate alınarak illerin mevcut durumuna göre ön plana çıkan sektörler

belirlenmiştir. Daha sonra çalışmada ele alınan Altyapı Seviyeleme Endeksine Göre yeni sektörler

belirlenmiştir. Bu sektörler mevcut sektörlerin alternatifi olarak değil ilin altyapısına, yeni teşvik

yasası ve gelişme potansiyellerine göre yapılmıştır. Ancak önerilen sektörlerin rekabet edebilirliğinin

ve gelişmesinin sağlanması için mevcut altyapının iyileştirilmesi ve/veya gerekli altyapının öncelikle

oluşturulması gerekmektedir. Tablolarda yer alan (√ ) işareti gerekli altyapının nispeten sağlandığını

18

göstermekle birlikte, gerek rekabet edebilirliğinin, gerekse yenilikçiliğin ve istihdamın

sürdürülebilirliği açısından söz konusu alt yapının sürekli iyileştirilmesi ifade etmektedir.

Diğer yandan bazı sektörlerin gelişme potansiyeli bulunmakla birlikte, mevcut altyapı söz

konusu sektörlerin gelişmesini desteklemeyebilir. Bu nedenle söz konusu alt yapı koşullarının

özellikle politik karar birimleri tarafından dikkate alınarak önerilen sektörlere ve ilin gelişme

potansiyeline uygun geliştirilmesi için gerekli politikaları yürürlüğe koymaları gerekmektedir.

19

ĐZ

MĐR

ĐÇ

ĐN Ö

NE

RĐL

EN

SE

KT

ÖR

LE

RĐN

DE

ĞE

RL

EN

DĐR

ĐLM

ES

Đ A

LT

YA

PI

SE

VĐY

EL

EM

EY

Đ B

EL

ĐRL

EY

EN

E

ND

EK

SL

ER

(Sek

tör

Gir

disi

ne G

öre)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:10

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:10

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:10

Eko

n. V

e M

ali

Gös

terg

eler

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:10

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:1

0

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1. G

ıda

Ürü

nler

i ve

Đçec

ek Đ

mal

atı

2. T

ekst

il Ü

rünl

eri Đ

mal

atı

3. T

ütün

Ürü

nler

i Đm

alat

ı

4. K

imya

sal M

adde

ve

ürün

leri

n im

alat

ı

5. D

erin

in ta

bakl

anm

ası v

e iş

lenm

esi

6.

Bitk

isel

Üre

tim

7.

Mot

orlu

kar

a ta

şıtı,

Röm

ork

ve y

arı

röm

ork

imal

atı

8.

Pla

stik

ve

kauç

uk ü

rünl

eri i

mal

atı

9.

Ele

ktro

nik

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

1. B

ilgi v

e Đl

etiş

im T

ekno

loji

leri

√

√ √

√ √

2. N

anot

ekno

loji

, √

√ √

√ √

3. B

iyot

ekno

loji

ve

Gen

Tek

nooj

ileri

√

√ √

√ √

4. Đ

laç

Üre

timi,

Tıb

bi, H

assa

s ve

opt

ik

√ √

√ √

√

5. A

ltern

atif

Tur

izm

(Đn

anç

Tur

izm

i)

√ √

√ √

√

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

6. G

emi v

e Y

at Đ

nşaa

tı √

√ √

√ √

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

20

MU

ĞL

A Đ

ÇĐN

ÖN

ER

ĐLE

N S

EK

TÖ

RL

ER

ĐN D

EĞ

ER

LE

ND

ĐRĐL

ME

SĐ

AL

TY

AP

I S

EV

ĐYE

LE

ME

YĐ

BE

LĐR

LE

YE

N

EN

DE

KS

LE

R (S

ektö

r G

irdi

sine

Gör

e)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:6.8

6)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:3.1

6)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.0

0)

Eko

n. V

e M

ali

Gös

terg

eler

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:2.1

7)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:6

.55)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1.

D

iğer

ula

şım

ara

çlar

ının

imal

atı

2.

M

aden

cilik

ve

Taş

ocak

çılığ

ı

3.

Ağa

ç ve

ağ

aç

man

tarı

ür

ünle

ri

imal

atı

(mob

ilya

hari

ç);

saz,

sam

an v

e be

nzer

i m

alze

mel

erde

n ör

üler

ek y

apıla

n eş

yala

rın

imal

atı

4.

H

ayva

ncılı

k

5.

T

uriz

m

6.

G

ıda

ürün

leri

ve

içec

ek im

alat

ı

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

1.

Met

alik

olm

ayan

diğ

er m

iner

al

ürün

leri

n im

alat

ı √

√ G

eliş

tiri

lmel

i √

√

2.

Ene

rji v

e Ç

evre

Tek

nolo

jile

ri

√ √

Gel

işti

rilm

eli

√ √

3.

Kâğ

ıt Ü

reti

mi

√ √

Gel

işti

rilm

eli

√ √

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

4.

Alte

rnat

if T

uriz

m

√ √

Gel

işti

rilm

eli

√ √

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

21

DE

NĐZ

LĐ

ĐÇĐN

ÖN

ER

ĐLE

N S

EK

TÖ

RL

ER

ĐN D

EĞ

ER

LE

ND

ĐRĐL

ME

SĐ

AL

TY

AP

I S

EV

ĐYE

LE

ME

YĐ

BE

LĐR

LE

YE

N

EN

DE

KS

LE

R (S

ektö

r G

irdi

sine

Gör

e)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:4.4

8)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:2.0

8)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.9

9)

Eko

. Ve

Mal

i G

öste

rgel

er

End

eksi

ne G

öre

(End

eks

Değ

eri:3

.57)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:3

.53)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1.

Tek

stil

Ürü

nler

i Đm

alat

ı

2.

Gıd

a Ü

rünl

eri v

e Đç

ecek

Đm

alat

ı

3.

Giy

im

eşya

sı

imal

atı;

kü

rkün

iş

lenm

esi v

e bo

yanm

ası

4. M

aden

cilik

ve

Taş

ocak

çılı

ğı

5.

Ana

met

al s

anay

i

6.

Met

alik

ol

may

an

diğe

r m

iner

al

ürün

leri

n im

alat

ı

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

7.

Baş

ka

yerd

e sı

nıfl

andı

rılm

amış

m

akin

e ve

teçh

izat

imal

atı

1.

Akı

llı Ç

ok F

onks

iyon

lu T

ekst

il √

Gel

işti

rilm

eli

√ √

√ 2.

Tas

arım

Tek

nolo

jile

ri

√ G

eliş

tiri

lmel

i √

√ √

3.

Mal

zem

e T

ekno

loji

leri

√

Gel

işti

rilm

eli

√ √

√

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

22

MA

NĐS

A Đ

ÇĐN

ÖN

ER

ĐLE

N S

EK

TÖ

RL

ER

ĐN D

EĞ

ER

LE

ND

ĐRĐL

ME

SĐ

AL

TY

AP

I S

EV

ĐYE

LE

ME

YĐ

BE

LĐR

LE

YE

N

EN

DE

KS

LE

R (S

ektö

r G

irdi

sine

Gör

e)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:3.7

1)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:3.1

2)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.9

8)

Eko

n. V

e M

ali

Gös

terg

eler

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.4

2)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:4

.02)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1.

Baş

ka

yerd

e sı

nıfl

andı

rılm

amış

m

akin

e ve

te

çhiz

at im

alat

ı

2.

Gıd

a Ü

rünl

eri v

e Đç

ecek

Đm

alat

ı

3.

Rad

yo,

TV

, ha

berl

eşm

e te

çhiz

atı

ve

ciha

zlar

ı im

alat

ı

4.

Bitk

isel

Üre

tim

5.

T

arım

6.

Bitk

isel

Üre

tim

7.

P

last

ik v

e ka

uçuk

ürü

nler

i im

alat

ı

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

S

ektö

rler

8.

Met

alik

olm

ayan

diğ

er m

iner

al ü

rünl

eri

1.

Ele

ktro

nik,

Rad

yo,

TV

, ha

berl

eşm

e te

çhiz

atı

ve c

ihaz

ları

imal

atı

√ √

√ G

eliş

tiril

mel

i √

2. T

arım

Gir

disi

ve

Tar

ıma

daya

lı Đm

alat

San

ayi

√ √

√ G

eliş

tiril

mel

i √

3.

Üre

tim S

üreç

ve

Tek

nolo

jiler

i √

√ √

Gel

iştir

ilm

eli

√

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

4.

Mek

atro

nik

√ √

√ G

eliş

tiril

mel

i G

eliş

tiril

mel

i

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

23

AY

DIN

ĐÇ

ĐN Ö

NE

RĐL

EN

SE

KT

ÖR

LE

RĐN

DE

ĞE

RL

EN

DĐR

ĐLM

ES

Đ A

LT

YA

PI

SE

VĐY

EL

EM

EY

Đ B

EL

ĐRL

EY

EN

E

ND

EK

SL

ER

(Sek

tör

Gir

disi

ne G

öre)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:4.0

7)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.6

3)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.4

9)

Eko

. Ve

Mal

i G

öste

rgel

er

End

eksi

ne G

öre

(End

eks

Değ

eri:1

.93)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:2

.47)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1.

G

ıda

Ürü

nler

i ve

Đçec

ek Đ

mal

atı

2.

T

ekst

il Ü

rünl

eri Đ

mal

atı

3.

M

aden

cilik

ve

Taş

ocak

çılığ

ı

4.

Baş

ka

yerd

e sı

nıfl

andı

rılm

amış

m

akin

e ve

teçh

izat

imal

atı

5.

.Met

alik

ol

may

an

diğe

r m

iner

al

ürün

leri

n im

alat

ı

6.

H

ayva

ncıl

ık

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

7.

B

itkis

el ü

reti

m

1.

Đşle

nmiş

Org

anik

Gıd

a √

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

√ 2.

Yen

ilene

bilir

Ene

rji E

kipm

anla

rı

√ G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i √

3.

Ene

rji v

e Ç

evre

Tek

nolo

jile

ri

√ G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i √

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

4. A

kıllı

Çok

Fon

ksiy

onlu

Tek

stil

√ G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

24

UŞ

AK

ĐÇ

ĐN Ö

NE

RĐL

EN

SE

KT

ÖR

LE

RĐN

DE

ĞE

RL

EN

DĐR

ĐLM

ES

Đ A

LT

YA

PI

SE

VĐY

EL

EM

EY

Đ B

EL

ĐRL

EY

EN

E

ND

EK

SL

ER

(Sek

tör

Gir

disi

ne G

öre)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.7

8)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.9

7)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.5

4)

Eko

n. V

e M

ali

Gös

terg

eler

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.8

5)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:2

.54)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1. T

ekst

il ür

ünle

ri im

alat

ı

2.

Met

alik

ol

may

an

diğe

r m

iner

al

ürün

leri

n im

alat

ı

3. D

erin

in ta

baka

lanm

ası v

e iş

lenm

esi;

Kon

feks

iyon

, Der

i Üre

timi

4.

Ağa

ç ve

ağa

ç m

anta

rı ü

rünl

eri

imal

atı

(mob

ilya

har

iç)

5. G

eri d

önüş

üm

6. M

aden

cilik

ve

taşo

cakç

ılığ

ı

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

7. G

ıda

ürün

leri

ve

içec

ek im

alat

ı

1. K

onfe

ksiy

onda

Yen

i Kul

varl

ar

(Org

anik

Pam

uk K

ulla

nım

ı)

Gel

işti

rilm

eli

√ G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i √

2. Đş

lenm

iş O

rgan

ik G

ıda

Ürü

nler

i G

eliş

tiri

lmel

i √

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

√

3. Ç

evre

Kor

uma

Eki

pman

ları

G

eliş

tiri

lmel

i √

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

√

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

4. Y

enile

nebi

lir E

nerj

i Eki

pman

ları

G

eliş

tiri

lmel

i √

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

√

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

25

KÜ

TA

HY

A Đ

ÇĐN

ÖN

ER

ĐLE

N S

EK

TÖ

RL

ER

ĐN D

EĞ

ER

LE

ND

ĐRĐL

ME

SĐ

AL

TY

AP

I S

EV

ĐYE

LE

ME

YĐ

BE

LĐR

LE

YE

N

EN

DE

KS

LE

R (S

ektö

r G

irdi

sine

Gör

e)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.5

1)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:1.2

7)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.6

3)

Eko

n. V

e M

ali

Gös

terg

eler

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.0

7)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:1

.16)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1.

Met

alik

ol

may

an

diğe

r m

iner

al

ürün

leri

n im

alat

ı

2. M

aden

cilik

ve

taşo

cakç

ılığ

ı

3. A

ğaç

ve a

ğaç

man

tarı

ürü

nler

i im

alat

ı (m

obily

a ha

riç)

4. K

onfe

ksiy

on, D

eri Ü

retim

i

5. K

imya

sal m

adde

ve

ürün

leri

n im

alat

ı

6.G

ıda

ürün

leri

ve

içec

ek im

alat

ı

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

1.

Savu

nma

Sana

yi E

kipm

anla

rı

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

2.G

üven

lik

Eki

pman

ları

San

ayi

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

3. M

erm

er, G

rani

t, Y

apı T

aşla

rı, B

or

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

4.

Mal

zem

e T

ekno

loji

leri

G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

26

AF

YO

N Đ

ÇĐN

ÖN

ER

ĐLE

N S

EK

TÖ

RL

ER

ĐN D

EĞ

ER

LE

ND

ĐRĐL

ME

SĐ

AL

TY

AP

I S

EV

ĐYE

LE

ME

YĐ

BE

LĐR

LE

YE

N

EN

DE

KS

LE

R (S

ektö

r G

irdi

sine

Gör

e)

TE

MA

TĐK

GE

LĐŞ

ME

E

KS

EN

LE

RĐ

(Sek

tör

Çık

tısın

a G

öre)

SE

KT

ÖR

LE

R

Đnsa

n K

ayna

klar

ı E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.0

0)

Fizi

ki A

ltya

pı

End

eksi

ne

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.0

0)

Tek

nolo

ji V

e Sa

nayi

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.7

1)

Eko

n. V

e M

ali

Gös

terg

eler

E

ndek

sine

Gör

e (E

ndek

s D

eğer

i:0.0

0)

Yaş

am

Kal

ites

i E

ndek

sine

G

öre

(End

eks

Değ

eri:0

.00)

Önc

elik

li A

maç

lar

Nih

ai A

maç

1.

Met

alik

ol

may

an

diğe

r m

iner

al

ürün

leri

n im

alat

ı

2. G

ıda

ürün

leri

ve

içec

ek im

alat

ı

3. P

last

ik v

e ka

uçuk

ürü

nler

i im

alat

ı

4. K

onfe

ksiy

on, D

eri Ü

reti

mi

5. H

ayva

ncılı

k

6. M

aden

cilik

ve

taşo

cakç

ılığ

ı

Mev

cut

Du

rum

a G

öre

Ön

P

lan

a Ç

ıkan

Sek

törl

er

1.K

imya

sal m

adde

ve

ürün

leri

n im

alat

ı G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i

2.Sa

vunm

a Sa

nayi

Eki

pman

ları

G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i

3.Đş

lenm

iş O

rgan

ik G

ıda

Ürü

nler

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i G

eliş

tiri

lmel

i

Ön

eril

en

Yen

i S

ektö

rler

4.

Tas

arım

Tek

nolo

jile

ri

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Gel

işti

rilm

eli

Đşle

tmel

erd

e R

ekab

et

Ed

ebil

irli

k

Đsti

hd

am v

e S

osya

l B

ütü

nle

şme

S

ürd

ürü

leb

ilir

Ç

evre

Gü

çlen

dir

ilm

iş

Üst

yap

ı

YA

ŞA

M

KA

LĐT

ES

ĐNĐ

AR

TT

IRM

AY

A

DÖ

NÜ

K

SÜ

RD

ÜR

ÜL

EB

ĐL

ĐR G

EL

ĐŞM

E

27

SONUÇ VE ÖNERĐLER

Ege Bölgesi Türkiye’nin gelişmişlik açısından ikinci bölgesidir. Ancak bölgede yer alan iller

dikkate alındığında, Đzmir ile diğer illerin gelişmişlik düzeyleri açısından bir uçurumun olduğu

görülmektedir. Bu durum, Ege Bölgesi’nin tarihsel gelişimi süreci içerisinde iller bazında dengeli bir

gelişme stratejisini sağlayacak bir bölgesel iktisat politikasının uygulanmadığını göstermektedir.

Örneğin Đstanbul ile hinterlandında yer alan iller özellikle de Kocaeli arasında sağlanan çekiş ilişkisi

Đzmir ile bölgede yer alan diğer iller açısından sağlanamamıştır. Söz konusu durumun bir başka

göstergesi ise Ege Bölgesinde özellikle de Đzmir’de sektör çeşitliliğinin yüksek olmasıdır.

Bu bağlamda Đllere göre sektör önermeleri çalışmanın metodolojisine uygun olarak DPT,

Input-Output Tablosu ve GZTF analizleri dikkate alınarak illerin mevcut durumuna göre ön plana

çıkan sektörler belirlenmiştir. Daha sonra çalışmada ele alınan Altyapı Seviyeleme Endeksine göre

yeni sektörler önerilmiştir. Bu sektör önermeleri mevcut sektörlerin alternatifi olarak değil ilin

altyapısına, yeni teşvik yasasına ve gelişme potansiyellerine göre yapılmıştır. Ancak önerilen

sektörlerin rekabet edebilirliğinin ve gelişmesinin sağlanması için mevcut altyapının iyileştirilmesi

ve/veya gerekli altyapının öncelikle oluşturulması gerekmektedir. Özellikle önerilen sektörlerin büyük

çoğunluğunun yenilikçiliğe dayalı bilgi sektörü içerisinde yer alması alt yapı kriterlerinden yaşam

kalitesinin ve teknolojinin önemini attırmaktadır. Çünkü yeniliği yaratmak ve sürdürülebilir kılmak

Ar-Ge faaliyetlerine bağlıdır. Ancak Ar-Ge’nin gerçekleştirilmesi beşeri sermayenin varlığını

gerektirmektedir. Bir bölgeye beşeri sermayenin çekilebilmesi sadece ekonomik koşulların sağlanması

ile gerçekleşmez. Çünkü beşeri sermaye için önemli bir başka etken yaşam kalitesidir. Dolayısıyla

önerilen sektörlerin gelişimi açısından önemli bir başka alt yapı faktörü yaşam kalitesi olmaktadır.

Đzmir dışındaki illerde alt yapı faktörlerinden gerek teknolojiye gerekse yaşam kalitesine

ilişkin endekslerin oldukça değer aldığı görülmektedir. Bu durum bahsi geçen illerde söz konusu alt

yapı faktörlerinin hızla geliştirilmesi gereğini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda gelişimin sağlanması

için bölgede yer alan üniversitelere, sanayi sektör temsilcilerine ve kamu idarecilerine büyük görevler

düşmektedir. Yeni teşvik yasasında bu durum kısmen dikkate alınarak “Toplum Yararına Đşler Đçin

Gelişme Programları” na aktarılan kaynakların arttırılacağı belirtilmiştir. Ancak kaynak aktarılacak

olan alanlar incelendiğinde oldukça kısıtlı ve yaşam kalitesini arttırmada etkisi çok önemli olmayan

alanlar olduğu görülmektedir.

Yukarıda değinilen alt yapı faktörlerinin gelişimi ile beraber uygulanacak sektörel ve bölgesel

yapı politikaları bölgenin gelişimi ve rekabet edebilirliği için büyük önem arz etmektedir. Söz konusu

politikaların uygulanması ile öncelikli amaçlar olan işletmelerde rekabet edebilirlik, istihdam ve sosyal

bütünleşme, yenilik yaratma kapasitesi, sürdürülebilir çevre ve güçlendirilmiş üst yapıya

ulaşılabilecektir. Öncelikli amaçlara ulaşılması nihai amaç olan bölgede “Yaşam Kalitesini Arttırmaya

Yönelik Sürdürülebilir Yenilikçi Gelişme”ye ulaşılmasını beraberinde getirecektir.

28

YARARLANILAN KAYNAKLAR

DPT, Dokuzuncu Kalkınma Planı, 2007-2013, Bölgesel Gelişme Özel Đhtisas Komisyonu Raporu, Ankara 2008

DPT, Đllerde Öne Çıkan Sanayi Sektörleri, 2006

DPT, Đllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Yayın No DPT 2671, 2003

DPT, Sanayii Gelişme Stratejileri ve Rekabet Gücünün Artırılması, 2004 Türkiye Đktisat Kongresi Çalışma Grubu Raporu-II

DPT, Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (2007-2013), 2008

DPT, Yatırımlarda Devlet Yardımları, 2009

DPT, Yeni Bölgesel Gelişme Poltitika ve Uygulamaları, Haziran 2007,

Erkan H., Uysal Y., Erkan C., Çetinkaya M., Şanlısoy S., Başer N. E., Afşar K.E., Aydın Ü., Türkiye Đçin Bilgi Bazlı SürüdürülebilirYenilikçi Sanayileşme Stratejisi, EGĐAD, Đzmir, 2007

Hazine Müsteşarlı, Uluslar arası Doğrudan Yatırımlar 2008 Yılı Raporu, Haziran 2008

International Institute for Mangement Development (IMD) World Competitiveness Yearbook, Cenevre 1998.

ĐMKB, Yıllık Rapor, 2008

Đzmir Kalkınma Ajansı, 2009-2013 Đzmir Bölgesel Gelişme Planı, 2009

Đzmir Kalkınma Ajansı, Đzmir Mevcut Durum Analizi, Haziran 2009

Murat Kara, Bölgesel Rekabet Edebilirlilik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yansımaları, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara 2008

TÜĐK, Bölgesel Göstergeler TR31, 2008

TÜĐK, Bölgesel Göstergeler TR32, 2008

TÜĐK, Bölgesel Göstergeler TR33, 2008

TÜSĐAD, “Altyapı Seviyeleme Analizi: Dokuz Đl Đçin Pilot Çalışma”, Aralık 1998

UNDP Human Development Report, 1994, New York, Oxford University Press, Đnsani Gelişme Endeksi (Türkiye), 1997, TESEV

UNDP, Đnsani Gelişme Raporu, Türkiye 2004,

URAK, Đllerarası Rekabetçilik Endeksi 2008-2009

YASED, Uluslar arası Doğrudan Yatırımlar Değerlendirme Raporu, Mart 2009

29

EK

1:

ĐLL

ER

E G

ÖR

E S

AY

ISA

L V

ER

ĐLE

R

FA

KT

ÖR

B

ĐRĐM

V

eri

tari

hi

Đzm

ir

Man

isa

Ayd

ın

Den

izli

M

uğl

a K

üta

hya

U

şak

A

fyon

I. Đ

NS

AN

KA

YN

AK

LA

RI

I.1.

DE

MO

GR

AF

ĐK Y

AP

I

I.

1.1.

Top

lam

Đl N

üfus

u K

işi

2008

3.

795.

978

1.31

6.75

0 96

5.50

0 91

7.83

6 79

1.42

4 56

5.88

4 33

4.11

1 69

7.36

5

I.

1.2.

Şeh

irle

şme

Ora

nı

%

2008

90

,90

64,1

0 57

,70

67,6

0 41

,60

61,3

0 65

,10

51,0

0

I.

1.3.

Nüf

us A

rtış

Ora

nı

%

2008

1,

50

-0,2

4 1,

94

1,15

3,

25

-3,1

0 0,

00

-0,6

0

I.

1.4.

Đşgü

cünü

n N

üfus

a O

ranı

%

43

48

50

52

58

48

46,0

0 47

,00

I.2.

EĞ

ĐTĐM

I.

2.1.

Oku

r-Y

azar

Nüf

us O

ranı

%

91,9

0 86

,30

87,4

0 89

,60

92,7

0 89

,10

87,5

0 88

,30

I.

2.2.

Đlk

Öğr

etim

de O

kulla

şma

Ora

nı

%

99

,22

97,7

4 98

,87

97,4

2 98

,22

97,2

9 97

,29

94,9

1

I.

2.3.

Lis

eler

Oku

llaşm

a O

ranı

%

68,1

6 91

,61

63,8

3 66

,18

66,1

2 69

,40

67,5

2 54

,59

I.

2.4.

Mes

lek

Lis

eler

i Öğr

enci

Say

ısı

Kiş

i

7.10

9 2.

467

1.63

8 1.

321

1.50

7 1.

284

626,

00

1.08

5,00

I.

2.5.

Yük

sek

Öğr

enim

Mez

unla

rını

n O

ranı

%

7,80

3,

30

4,90

4,

80

7,20

3,

40

3,90

3,

40

II. F

ĐZĐK

Đ A

LT

YA

PI

II.1

. UL

AŞ

IM v

e T

EL

EK

OM

ÜN

ĐKA

SY

ON

II

.1.1

. Eri

şile

bilir

lik

Ton

20

08

78,3

9 39

,39

59,5

3 43

,65

50,9

6 28

,01

41,8

4 26

,80

II

.1.2

. Mot

orlu

Kar

a T

aşıtı

A

det

2008

91

0.71

2 37

2.06

9 26

6.86

4 24

8.31

9 29

1.31

3 13

5.91

3 80

.785

,00

135.

675,

00

II

.1.3

. Kiş

ibaş

ı Ula

ştır

ma

Hab

erle

şme

Kam

u Y

atır

ımı

20

08

30,9

0 5,

28

0,34

2,

39

26,2

2 15

,63

15,4

3 19

,29

II

.1.4

. Loj

istik

end

eksi

0,

00

36,0

0 84

,80

149,

80

114,

50

173,

00

199,

20

255,

30

II

.1.5

. Đld

eki A

DS

L A

bone

leri

nin

Tür

kiye

Top

lam

ına

Ora

nı

hat

2006

8,

20

1,00

1,

10

1,00

1,

50

0,56

0,

30

0,60

II.2

. EL

EK

TR

ĐK E

NE

RJĐ

SĐ

II

.2.1

. Top

lam

tüke

tile

n el

ektr

ik e

nerj

isi m

ikta

rı

Mw

h 20

07

15.4

78.0

86

2.55

6.07

7 1.

669.

551

2.47

3.85

3 1.

893.

318

872.

077

832.

051

997.

479

II.3

. ÇE

VR

E

II

.3.1

. A

tık

su

arıt

ma

tesi

si

ile

hizm

et

veri

len

bele

diye

nü

fusu

nun

bele

diye

nüf

usu

için

deki

pay

ı %

20

06

76

39

33

0 37

52

28

27

II

.3.2

.SO

2 Pa

rtik

üler

mad

de U

yarı

eşi

nin

Aşı

ldığ

ı Gün

Say

ısı

ug/m

3 20

08

16

12

65

30

30

49

25

78

30

FA

KT

ÖR

B

ĐRĐM

V

eri

tari

hi

Đzm

ir

Man

isa

Ayd

ın

Den

izli

M

uğl

a K

üta

hya

U

şak

A

fyon

II

.3.3

. Par

tikül

er m

adde

Uya

rı e

şini

n A

şıld

ığı G

ün S

ayıs

ı ug

/m3

2008

58

93

10

0 72

85

11

4 81

12

4

III.

TE

KN

OL

OJĐ

VE

SA

NA

YĐ

III.

1. S

AN

AY

Đ G

ÖS

TE

RG

EL

ER

Đ

II

I.1.

1. S

anay

i sek

törü

nde

işye

ri a

dedi

A

det

2000

49

47

194

89

416

28

50

67

104

II

I.1.

2. Ö

zel s

ektö

r im

alat

yat

ırım

teşv

ik b

elge

leri

say

ısı

Ade

t 20

04-2

008

96,6

0 40

,80

18,0

0 40

,60

9,20

12

,20

17,6

0 11

,40

II

I.1.

3. Ö

zel s

ektö

r im

alat

yat

ırım

teşv

ik b

elge

leri

tuta

rı

TL

/$

2004

-200

8 30

8.07

4.43

9,20

23

4.15

7.57

4,80

52

.754

.814

,20

102.

983.

179,

80

24.4

79.4

94,0

0 14

2.18

3.42

9,40

94

.865

.634

,20

44.1

22.9

70,8

0

II

I.1.

4. S

anay

i sek

törü

nde

Kul

lanı

lan

Ele

ktri

k T

L

2007

9.

464.

261

2.55

6.07

7 41

8.39

3 1.

595.

075

186.

941

872.

077

832.

051

997.

479

II

I.1.

5. S

anay

i Sek

törü

nde

Çal

ışan

Baş

ına

katm

a de

ğer

TL

20

00

817,

37

382,

73

104,

08

530,

20

15,5

6 11

1,97

96

,87

140,

26

II

I.1.

6. Đs

tihd

am O

ranı

%

20

00

20,5

8 11

,90

7,54

18

,98

5,95

9,

89

14,9

1 6,

41

II

I.1.

7. O

rgan

ize

Sana

yi B

ölge

leri

Say

ısı

20

09

13

5 7

7 1

5 3

9

III.

2. T

EK

NO

LO

JĐ V

E Y

enil

ik Y

arat

ma

Kap

asit

esi

II

I.2.

1. T

ÜB

ĐTA

K T

arfı

ndan

des

tekl

enen

Pro

je s

ayıs

ı A

det

2000

-200

8 79

8 36

93

97

44

18

2

42

II

I.2.

2. P

aten

t Baş

vuru

su

Ade

t 20

00-2

008

620

173

30

81

41

22

22

37

II

I.2.

3. M

arka

Baş

vuru

su

Ade

t 20

00-2

008

21.6

29

3.15

1 2.

154

5.17

9 2.

435

1.38

0 53

0 1.

538

II

I.2.

4. F

ayda

lı M

odel

Baş

vuru

su

Ade

t 20

00-2

008

1.17

1 15

7 11

5 15

6 46

38

15

33

II

I.2.

5. Ü

nive

rsit

e Sa

yısı

2009

7

1 1

1 1

1 1

1

II

I.2.

6. E

nsti

tü S

ayıs

ı

2009

24

4

4 4

4 4

4 4

II

I.2.

7. A

raşt

ırm

a M

erke

zi

20

09

73

9 12

15

13

0

6 16

III.

3. E

NE

RJĐ

/GÜ

Ç

II

I.3.

1. Đm

alat

san

ayi k

urul

u gü

ç ka

pasi

tesi

M

VA

20

00

1.17

0.69

5 18

8.17

7 61

.683

18

1.83

7 98

.250

12

1.94

0 53

.252

13

8.47

2

II

I.3.

2. S

anay

ide

tüke

tile

n el

ektr

ik e

nerj

isi m

ikta

rı

Mw

h 20

07

9.46

4.26

1 2.

556.

077

418.

393

1.59

5.07

5 18

6.94

1 87

2.07

7 83

2.05

1 99

7.47

9

IV. E

KO

NO

MĐK

VE

MA

LĐ

GÖ

ST

ER

GE

LE

R

IV.1

. MA

KR

O E

KO

NO

MĐK

GÖ

STE

RG

EL

ER

IV

.1.1

. Đl

gay

ri s

afi

hası

lanı

n yu

rtiç

i ga

yri

safi

has

ıla i

çind

eki

payı

%

20

00

7,30

2,

09

1,40

1,

19

1,53

0,

74

0,33

0,

71

IV

.1.2

. Fer

t baş

ına

yurt

içi g

ayri

saf

i has

ıla m

ikta

rı

$ 20

01

3.21

5 2.

459

2.01

7 2.

133

3.30

8 1.

805

1.43

6 1.

263

31

FA

KT

ÖR

B

ĐRĐM

V

eri

tari

hi

Đzm

ir

Man

isa

Ayd

ın

Den

izli

M

uğl

a K

üta

hya

U

şak

A

fyon

IV

.1.3

. Fer

t baş

ına

kam

u ya

tırı

m h

arca

mal

arı

TL

. 20

09

122,

33

81,3

2 15

7,74

10

1,79

19

8,06

16

4,79

11

9,83

13

6,63

IV

.1.4

. KY

HĐl

/TR

%

20

08

2,12

0,

49

0,69

0,

43

0,72

0,

43

0,18

0,

43

IV.2

. BA

NK

AC

ILIK

IV

.2.1

. Fer

t baş

ına

kred

i mik

tarı

T

L.

2007

3,

80

1,96

2,

57

0,48

0,

13

1,23

1,

89

1,57

IV

.2.2

. Fe

rt b

aşın

a ba

nka

mev

duat

ı T

L.

2007

5,

39

1,77

3,

26

3,32

5,

15

1,38

3,

46

1,77

IV.3

. UL

US

LA

RA

RA

SI

TĐC

AR

ET

IV

.3.1

. Fer

t Baş

ına

Top

lam

Dış

Tic

aret

$

2007

3.

581

1.18

1 62

5 3.

719

365

288

581

314

IV.4

. ŞĐR

KE

TL

ER

DE

KU

RU

MS

AL

YA

PI

IV

.4.1

. Kur

umla

r ve

rgis

i mük

elle

fler

inin

Tür

kiye

Đçi

ndek

i Ora

nı

%

2008

7,

67

0,82

1,

06

1,02

1,

64

0,35

0,

25

0,53

IV

.4.2

. IS

O e

n bü

yük

1000

san

ayi

firm

ası

liste

si i

çind

eki

firm

a ad

edi

adet

20

07

85

16

5 22

1

3 1

0

IV

.4.3

. Yab

ancı

ser

may

e Pa

yı

%

2008

1,

54

0,02

0,

03

0,15

0,

13

0,02

0,

08

0,00

IV

.4.4

. His

se s

enet

leri

bor

sada

işle

m g

ören

fir

ma

aded

i ad

et

2008

29

0

1 4

0 1

1 0

IV

.4.5

. Yab

ancı

Ser

may

eli f

irm

a Sa

yısı

2009

65

16

5

4 1

0 4

4

V. Y

AŞ

AM

KA

LĐT

ES

Đ

V

.1. S

ağlık

per

sone

li sa

yısı

K

işi

2006

25

.024

5.

915

5.24

1 5.

495

5.21

3 2.

496

2.03

1 3.

486

V

.2. H

asta

ne y

atağ

ı say

ısı (

100b

in F

B)

Yat

ak

2007

30

2 26

0 21

7 21

1 23

1 26

8 27

8 33

7

V

.3. Đ

nsan

i Gel

işim

End

eksi

2000

0,

83

0,78

0,

78

0,78

0,

82

0,73

0,

75

0,72

V

.4. F

ert B

aşın

a Y

ıllık

ele

ktri

k en

erjis

i tük

etim

i kw

h 20

07

4.13

9 1.

937

1.76

3 2.

727

2.47

1 1.

494

2.49

0 1.

422

V

.5. L

isel

erde

oku

llaşm

a or

anı

%

2009

68

,16

91,6

1 63

,83

66,1

8 66

,12

69,4

0 67

,52

54,5

9

V

.6. F

ert b

aşın

a yu

rtiç

i gay

ri s

afi h

asıla

mik

tarı

$

2001

3.

215

2.45

9 2.

017

2.13

3 3.

308

1.80

5 1.

436

1.26

3

V

.7. B

in K

işi B

aşın

a Ö

zel O

tom

obil

Sayı

sı

taşı

t 20

07

126

82

102

118

140

106

101

65

V

.8. O

nbin

kiş

i Baş

ına

Sine

ma

Kol

tuk

sayı

sı

20

07

34

15

22

20

33

5 19

9