Dziecko z cukrzycą w Twojej szkole

Prof. Ewa PańkowskaZofia Rybka-Król

Magdalena SteinbornKatarzyna Gajewska

Szanowni Państwo, Kierujemy do Państwa krótką informację o dziecku z cukrzycą. Chcielibyśmy w ten sposób przyczynić się do lepszego zrozumienia problemów ucznia z tą nieuleczalną chorobą. Szkolenie zawiera podstawowe informacje o cukrzycy typu 1, zasadach postępowania w codziennym życiu, metodach leczenia, stanach nagłych, adaptacji do życia społecznego. Liczymy, że poszerzenie wiedzy poprzez wyjaśnienie istoty choroby i zasad postępowania pozwoli przezwyciężyć lęk jaki wywołuje ta choroba . Mamy również nadzieję że pozwoli to przyczynić się do lepszej adaptacji dziecka z cukrzycą do życia w społeczności szkolnej i zniesie piętno „inności” .

Prof. Ewa PańkowskaZofia Rybka-Król,

Małgorzata Steinborn, Katarzyna Gajewska

Okazało się, że jeden z Twoich uczniów ma cukrzycę. Albo znałeś go już wcześniej i wiadomość ta spadła na

Ciebie tak samo nagle, jak na niego samego i jego rodziców. Wrócił po długiej nieobecności związanej z wizytą w szpitalu.

Albo uczeń, który cukrzycę ma już jakiś czas, trafił pod Twoją opiekę np. w ramach zmiany lub rozpoczęcia szkoły.

Bez względu na powód Twojego zetknięcia się z cukrzycą – mamy do Ciebie prośbę. Zapoznaj się z poniższym szkoleniem, zapoznaj się z cukrzycą, dowiedz się, z czym fakt chorowania na cukrzycę się wiąże. I wesprzyj nas swoim zainteresowaniem.

Wierzymy i ufamy, że dzięki Twojej dobrej woli i odpowiedzialności, dziecko z cukrzycą będzie mogło pewnie i bezpiecznie rozwijać się w szkole.

Twój uczeń ma cukrzycę Typu 1.

Jest to choroba metaboliczna, autoimmunologiczna, w której ustalenie przyczyn zachorowania jest bardzo skomplikowane.

Choroba pojawia się „znikąd”. Dlatego też nie można przewidzieć, które dziecko narażone jest na cukrzycę. Może ona wystąpić nagle, w pełni zdrowia, w rodzinie gdzie nikt na nią nie choruje.

To co istotne, to fakt, że NIE JEST to choroba ZAKAŹNA. Nikt – ani Nauczyciele, ani dzieci w szkole – nie mogą się zarazić cukrzycą od chorej osoby.

Nie jest to także choroba, wynikająca ze stylu życia. Zazwyczaj wcale nie dotyczy osób otyłych i starszych – ci najczęściej zapadają na cukrzycę Typu 2.

Twój uczeń ma cukrzycę Typu 1. Prawdopodobnie gdy pierwszy raz usłyszałeś, że Twój

uczeń ma cukrzycę, zdziwiłeś się, że to właśnie on – młody, szczupły uczeń. Cukrzyca zazwyczaj kojarzy się bowiem jako choroba osób starszych, często otyłych. Nie dziwne – 90 % przypadków cukrzycy, to Cukrzyca Typu 2, na którą w naszym kraju choruje ok. 2 mln ludzi. Typ 2 jest jednak zupełnie inny od Typu 1. W Typie 2 insulina jest, ale tkanki mają na nią zmniejszoną wrażliwość. Leczenie na początku przede wszystkim polega na zachęcaniu do aktywności fizycznej i modyfikacji diety, co dodatkowo wspomagane jest tabletkami.

U osób z cukrzycą typu 1 życie z cukrzycą jest nieco bardziej skomplikowane.

Komplikacje wynikają z jednej jedynej różnicy między organizmami osób zdrowych i chorych na cukrzycę typu 1: jest nią całkowity brak insuliny.

Osoby z cukrzycą – z powodu uszkodzenia komórek beta trzustki – nie wytwarzają swojej własnej insuliny. Przez to pochłaniany przez dziecko cukier nie może przedostać się do komórek mięśniowych, zbiera się w naczyniach krwionośnych powodując wysokie stężenie cukru (glukozy) we krwi.

Defekt ten jest nieodwracalny, co oznacza, że dziecko z cukrzycą jest nieuleczalnie chore i musi podawać sobie insulinę. Jej odstawienie może doprowadzić do ciężkiej śpiączki.

Cukier / glukoza gromadzi się we krwi. Zostaje wokół komórki i nie

może się do niej dostać

Dopiero, gdy do krwi napływa insulina…

Dopiero, gdy do krwi napłynie insulina, cukier / glukoza może przedostać się do komórki.

Ponieważ tylko w jej obecności komórka może przekształcić cukier/glukozę w materiał energetyczny. Dzięki insulinie komórka ma energię i możepracować.

Tym samym, maleje stężenie cukru we krwi – cukier wchodzi Do komórki, a nie gromadzi się wokół niej.

U zdrowej osoby, cukier/glukozaautomatycznie wchłaniane są do komórki i dają jej energię. U osoby z cukrzycą brakuje tych „drzwi” – insuliny.

Uczeń z cukrzycą ma więc pewne wynikające z choroby obowiązki:

1. Musi podawać sobie insulinę2. Musi mierzyć poziom cukru we krwi (by wiedzieć ile insuliny

podać)

Dlaczego?Z jednej strony, by unikać niepożądanych stanów hiperglikemii

(przecukrzenia) z powodu braku insuliny i hipoglikemii (niedocukrzenia) wynikającego z nadmiaru insuliny.

Z drugiej zaś, by chronić swój organizm przed powikłaniami, które w wyniku złego leczenia, mogą wystąpić w późniejszym wieku.

W dalszych slajdach przedstawimy dokładnie, na czym polega tzw. „samokontrola”, czyli leczenie osoby z cukrzycą typu 1.

Leczenie polega na wstrzykiwaniu brakującego hormonu – insuliny. Jest to białko, które może być podane tylko w zastrzyku, podskórnie. Podane drogą pokarmową ulega zniszczeniu.

Metody podawania insuliny, a także same rodzaje insulin – są różne. Obecnie uważa się, że najlepszą metodą jest metoda intensywnej insulinoterapii. Polega ona na wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny (kilka razy dziennie) i częstych pomiarach poziomu cukru we krwi. Tylko tak – kontrolując cukrzycę – można uniknąć powikłań.

Ta metoda - intensywnej insulinoterapii - może być prowadzona w dwóch różnych formach. Pierwsza z nich polega na podawaniu insuliny za pomocą wstrzykiwacza (tzw.

pen), druga polega na terapii osobistą pompą insulinową.

Osoba z cukrzycą, która leczy się metodą częstych wstrzyknięć insuliny penem, musi robić sobie zastrzyki przed każdym posiłkiem.

Jeśli potrzebuje zrobić sobie zastrzyk w szkole, w czasie lekcji, nie zabraniaj jej takiej możliwości – pozwól iść do toalety lub pielęgniarki

Oczywiście lepiej byłoby, gdyby Twój uczeń podawał sobie penem insulinę na przerwie. Ale są takie sytuacje, w których musi to zrobić w czasie lekcji.

Odkąd Ministerstwo Zdrowia refunduje pompy insulinowe i osprzęt do nich znaczna większość dzieci chorych na cukrzycę insulinę podaje sobie za pomocą pomp insulinowych. Leczenie osobistą pompą insulinową jest zdecydowanie najlepszym z możliwych rodzajów leczenia w cukrzycy.

Pompa insulinowa to urządzenie, które uczeń nosi stale przy sobie. Jest w nim zbiornik z insuliną, którą uczeń podaje sobie poprzez tzw. wkłucie – igłę w ciele (w brzuchu, na ramieniu, na udzie, pośladkach). Igiełka jest jednak tak mała i cienka, że niemal jej nie czuć.

Urządzenie to przypomina telefon komórkowy, najczęściej noszone jest przy pasku lub w kieszeni spodni.

Leczenie za pomocą pompy insulinowej znacznie redukuje ilość zastrzyków, są one wykonywane tylko przy zakładaniu wkłucia i drenu do tkanki podskórnej, przeważnie raz na trzy dni. Dren połączony jest ze zbiornikiem insuliny w pompie.

Po zaprogramowaniu odpowiedniej dawki insuliny, pompa automatycznie uwalnia do organizmu odpowiednią ilość leku i dzięki temu dziecko nie musi brać zastrzyków – po prostu wciska programujące klawisze.

Dzięki pompie insulinowej łatwiej jest również utrzymać prawidłowe stężenie cukru we krwi, bo oprócz programowania insuliny podawanej na jedzenie, pompa dostarcza do organizmu stałe niewielkie dawki insuliny 24 godziny na dobę, symulując pracę trzustki zdrowego człowieka.

Pompa insulinowa może być odłączona na okres 1 do 2 godzin np. w czasie lekcji wychowania fizycznego, basenu, zawodów sportowych. Natomiast zalecane jest korzystanie z pompy w czasie egzaminów czy klasówek. Stały napływ insuliny gwarantuje dobre samopoczucie, siły i stabilizuje stężenie cukru we krwi.

Pompę i pen można stosować zamiennie. W niektórych sytuacjach – nadmiernego stresu spowodowanego np. klasówką - nie zaleca się jednak zmieniać sposobu dostarczania insuliny. Jednakże zalecane jest aby dziecko leczone pompą miało zawsze przy sobie pen z insuliną np. na wypadek awarii pompy.

Jeśli w szkole uczniowi pompa się zepsuje, lub pompa przestanie podawać insulinę, uczeń powinien robić wtedy zastrzyki penem. W sytuacji, w której pojawi się jakiś problem z tym urządzeniem, najlepiej zadzwonić do rodziców ucznia i spytać, co zrobić.

Nie musisz umieć obsługiwać pompy insulinowej. Zazwyczaj uczeń sam programuje dawki insuliny pompą. Może się jednak zdarzyć, że rodzic poprosi Cię, byś pomagał uczniowi w jej obsłudze. Jeśli się zgodzisz, rodzice lub edukator powinni wytłumaczyć Ci, jak się nią posługiwać. Na szczęście, jej obsługa jest intuicyjna.

Pompa to jednak jeden z dwóch podstawowych „sprzętów” ucznia z cukrzycą. Drugim jest glukometr…

Glukometr to urządzenie do mierzenia poziomu cukru we krwi. Jest to mały komputerek, w którym po nałożeniu na pasek kropli

krwi, pokazuje się wynik stężenia poziomu cukru we krwi.

Pomiar glikemii (stężenia glukozy we krwi) jest stałym elementem SAMOKONTROLI osoby z cukrzycą.

Sam pomiar stężenia cukru we krwi trwa dosłownie moment, mniej niż jedną minutę. Wystarczy mieć czyste ręce, nakłuć sobie palec, nałożyć kroplę krwi na pasek i odczekać kilka sekund.

Wykonywanie takiego pomiaru powinno odbywać się od 4 do 8 razy na dobę.

Dlatego też bardzo ważne jest, by dziecko mogło wykonywać to badanie w szkole, przede wszystkim przed każdym posiłkiem oraz przed lekcją wychowania fizycznego.

Oznaczanie glikemii jest bowiem miernikiem bezpieczeństwa – dzięki niemu można szybko stwierdzić niekorzystne dla zdrowia i funkcjonowania dziecka stany hipo- i hiperglikemii.

Jeśli Twój uczeń chce / potrzebuje wykonać pomiar glikemii podczas lekcji – pozwól mu na to. Na pewno ma do tego powody. A samo badanie trwa przecież bardzo krótko.

Wykonanie pomiaru glikemii: Czynność ta jest na tyle prosta, że może ją wykonać nawet 5-lenie

dziecko. Dlatego znaczna większość uczniów z cukrzycą potrafi mierzyć poziom cukru we krwi samodzielnie, nie prosząc Ciebie o pomoc. Jeśli jednak rodzic poprosi Cię o przypilnowanie dziecka, lub przeprowadzenie takiego pomiaru, warto byś wiedział, że:

Konieczne jest pobranie kropli krwi. Taką kroplę (wielkości od 2 do 5 ml uzyskuje) się po nakłuciu opuszka palca. Następnie kroplę nakłada na włożony do glukometru pasek - specjalny test do oznaczanie glukozy. Po kilku sekundach odliczania wyświetla się wynik stężenia glukozy we krwi. Zalecane jest wpisywanie wyników do dzienniczka samokontroli.

Pamiętaj, by dziecko miało czyste i suche ręce, by wynik pomiaru nie był błędny.

Do obowiązków dziecka z cukrzycą często należy także zapisywanie wyników pomiaru glikemii w specjalnym dzienniczku samokontroli.

Jest to zeszyt do prowadzenia codziennych notatek dotyczących poziomu cukru we krwi, dawek insuliny, wysiłku fizycznego, posiłków, choroby. Jest to „pamiętnik”, który pozwala na analizowanie wszystkich okoliczności, które wpływają na poziom cukru we krwi. Notatki te są pomocne w codziennym ustalaniu dawki insuliny podawanej do każdego posiłku i przed snem. Pozwalają na wyciąganie wniosków i poprawę leczenia.

Większość glukometrów ma wbudowaną pamięć, dzięki której można później sprawdzić zapisy wyników w komputerze. Jednak nie zapisują one okoliczności takiego wyniku. Dlatego lepiej prowadzić dzienniczek.

Dlaczego uczeń musi mierzyć sobie poziom cukru we krwi?By wiedzieć ile insuliny sobie podać. I sprawdzić stan swojego

organizmu.

Na podstawie wyników glikemii można stwierdzić czy wartość ta mieści się w granicach bezpiecznych i powszechnie zalecanych. Pozwala stwierdzić czy występuje stan niedocukrzenia (hipoglikemii) lub przecukrzenia (hiperglikemii). Są to dwa niepożądane stany, które wymagają odpowiedniego do sytuacji postępowania.

Na podstawie wyników glikemii można również ocenić, czy podano odpowiednią ilość insuliny, np. do śniadania albo innego posiłku. Pomiar glikemii jest niezbędny do bieżącej adaptacji dawki insuliny. Pomiar przed i po zajęciach sportowych pomocny jest zaś w ustalaniu, indywidualnie dla każdego ucznia z cukrzycą, zasad

bezpiecznego postępowania.

NORMOGLIKEMIA

Osoby zdrowe, u których regulacja insuliną i cukrami przebiega automatycznie, rano utrzymują poziomy cukru we krwi:

Rano, na czczo: 75-115 mg/dlPo posiłku: max. 130 mg/dl

Dla dziecka z cukrzycą, przez to, że insulinę podawać musi sobie samo, te wartości są bardzo trudno osiągalne. Dlatego dzieci i rodzice dążą do tego, aby wartości utrzymywały się w zakresie od

75 mg/dl do 180 mg/dl Gdy uczeń z cukrzycą ma poziom cukru we krwi znajdujący się w tym

zakresie – wszystko jest w porządku. Wyniki poniżej tych granic, to stany niepożądane – niedocukrzenia i przecukrzenia.

Uwaga, zazwyczaj dla zapisu wyniku pomiaru używa się jednostek mg/dl. Nie są one jednak zbyt istotne – istotna jest wartość liczbowa tego pomiaru.;

75 – 180 mg/dl

HIPOGLIKEMIA – NIEDOCUKRZENIE Niedocukrzenie to stan, w którym poziom cukru we krwi nie

przekracza 75 mg/dl.

Taki wynik pomiaru oznacza, że organizm ma we krwi zbyt mało glukozy i natychmiast potrzebuje uzupełnić jej braki.

Niedocukrzenie jest najczęściej konsekwencją podania zbyt dużej dawki insuliny.

Stan niedocukrzenia może negatywnie wpłynąć na pracę mózgu, który nieustannie czerpie glukozę z krwi.

Niedocukrzenie zdarza się u każdej osoby z cukrzycą leczonej insuliną. Na szczęście, stan niedocukrzenia bardzo często można rozpoznać.

< 75 mg/dl

HIPOGLIKEMIA – NIEDOCUKRZENIE OBJAWY NIEDOCUKRZENIA (występują najczęściej): Niepokój Słabość Drżenie rąk Bladość i nadmierne pocenie się Silne uczucie głodu Objawy splątania Chwilowe zaburzenia pamięci i koncentracji Trudności w wysłowieniu się Brak koordynacji ruchowej Gwałtowna zmiana nastroju

Wszystkie objawy ustępują bardzo szybko – wystarczy podać uczniowi z cukrzycą np. słodki sok lub sam cukier.

< 75 mg/dl

HIPOGLIKEMIA – NIEDOCUKRZENIE

POSTĘPOWANIE:W przypadku wystąpienia powyższych objawów lub kilku z nich należy:

1. Wykonać pomiar stężenia cukru we krwi 2. Jeżeli wartość cukru we krwi jest poniżej 75 mg/dl, a więc

podejrzenia niedocukrzenia się sprawdziły, należy zainterweniować.3. Aby podnieść poziom cukru we krwi należy podać osłodzony płyn

lub cukier. Najczęściej wystarczą dwie kostki/łyżeczki cukru lub pół szklanki soku.

4. Poczekać aż objawy niedocukrzenia ustąpią.5. W przypadku utrzymywana się objawów ponad 20 minut

wskazane jest ponowne wykonanie pomiaru glikemii.

< 75 mg/dl

HIPERGLIKEMIA – PRZECUKRZENIE

Przecukrzeniem, hiperglikemią nazywamy stan podwyższonego stężenie glukozy we krwi.

Wynik pomiaru przekracza wtedy 180 mg/dl. Gdy wynik jest wyższy niż 300 mg/dl, przy długim utrzymywaniu może być niebezpieczny i toksyczny.

Przecukrzenie najczęściej jest konsekwencją podania zbyt małej dawki insuliny lub pominięcia zastrzyku z insuliny do posiłku.

Może być jednak także efektem stresu, choroby lub awarii pompy.

> 180 mg/dl

HIPERGLIKEMIA – PRZECUKRZENIE OBJAWY PRZECUKRZENIA (HIPERGLIKEMII): Wzmożone pragnienie Wielomocz - dziecko ma potrzebę częstego chodzenia do ubikacji, także

w czasie lekcji Uczucie głodu Rozdrażnienie emocjonalne

SKUTKI DŁUGOTRWAŁEGO UTRZYMYWANIA i POWTARZAJĄCYCH SIĘ HIPERGLIKEMII:

osłabienie ogólnej kondycji dziecka apatia mniejsza aktywność fizyczna intensywne chudnięcie pragnienie, którego nie da się zaspokoić

> 180 mg/dl

HIPERGLIKEMIA – PRZECUKRZENIE

POSTĘPOWANIE Przede wszystkim należy podać sobie dodatkową dawkę insuliny tzw.

„korektę”.

Każde dziecko powinno wiedzieć ile jednostek musi podać w zależności od stężenia glukozy we krwi. W przypadku małych dzieci informacja ta powinna być wpisana w dzienniczku samokontroli.

Dodatkową dawkę insuliny można wykonać penem (dodatkowy zastrzyk) lub pompą – programując dodatkowy bolus prosty.

Ważne, by tę insulinę faktycznie podać. Jeśli bowiem przecukrzenie utrzymywać będzie się długo, może doprowadzić do poważniejszych konsekwencji.

> 180 mg/dl

Niepożądane stany w cukrzycy – hiperglikemia i hipoglikemia mogą prowadzić do wystąpienia powikłań ostrych.

Należą do nich: KWASICA KETONOWA (nazywana również śpiączką cukrzycową) i CIĘŻKA HIPOGLIKEMIA (nawet z utratą przytomności).

Są to powikłania, które zawsze wymagają interwencji i pomocy medycznej. W przypadku ich wystąpienia należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. I zadzwonić do rodziców.

Ostre powikłania nie zdarzają się często. Prawdopodobnie wcale nie będziesz mieć z nimi do czynienia – odpowiednia reakcja na stany niepożądane (hipo- i hiperglikemie) minimalizuje ryzyko wystąpienia ostrych powikłań.

Miej jednak na uwadze, że takie sytuacje MOGĄ (ale nie muszą!) się zdarzyć.

OSTRA HIPERGLIKEMIA – PRZECUKRZENIEPROWADZĄCE DO KWASICY KETONOWEJ

Konsekwencją długo utrzymującego się przecukrzenia (hiperglikemii) może być KWASICA KETONOWA

Aby do niej doszło, osoba z cukrzycą musi mieć przecukrzenie powyżej 250 mg/dl przez co najmniej 6-10 godzin. Hiperglikemia musi zaś wynikać z BRAKU INSULINY.

Jest to warunek powstania kwasicy. Gdy insulina jest w organizmie, ale jest jej zbyt mało, do kwasicy nie dojdzie.

Gdy insuliny brakuje, kwasica rozwija się w ciągu kilkunastu godzin, ze stopniowo narastającymi objawami:

Bólem brzuchaNudnościamiWymiotamiOgólnym stanem zmęczenia

> 250 mg/dl

OSTRA HIPERGLIKEMIA – KWASICA KETONOWA

Do kwasicy może dojść, gdy uczeń nie podaje sobie insuliny w ogóle. Gdy podaje jej choć trochę, do stanu kwasicy dojść nie powinno. Zdarza się jednak, że uczeń sądzi, że insulinę sobie podaje (programuje pompę insulinową), jednak z przyczyn zewnętrznych (np. zepsuta insulina, dziurawy dren, zatkane wkłucie) insulina do organizmu w ogóle nie dochodzi. Dlatego należy co kilka godzin wykonywać pomiary glikemii – by wiedzieć, czy jest przecukrzenie, mogące wynikać z przyczyn technicznych.

POSTĘPOWANIE Do takiej sytuacji w szkole dojść nie powinno – uczeń nie spędza w niej

kilkunastu godzin. Ale jeśli zauważysz, że dziecko ma wysoki poziom cukru (>250 mg/dl), a do tego ma nudności i wymiotuje…

- ZAWIADOM RODZICÓW- WEZWIJ POGOTOWIE RATUNKOWE

> 250 mg/dl

CIĘŻKA HIPOGLIKEMIA (z możliwą utratą przytomności)

Ciężka hipoglikemia jest powikłaniem wynikającym z NADMIARU INSULINY i niedoboru CUKRU WE KRWI

Zbyt niski (< 40 mg/dl) poziom cukru we krwi może powodować utratę przytomności i zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Mimo, że występuje nagle, przeważnie poprzedzona jest objawami występującymi przy zwykłym niedocukrzeniu (hipoglikemii):

- drżeniem rąk - uczuciem słabości- bladością- trudnościami w wysławianiu się- gwałtownymi zmianami nastroju itp..

< 40 mg/dl

CIĘŻKA HIPOGLIKEMIA (z możliwą utratą przytomności

Szybka reakcja na niedocukrzenie zapobiega utracie przytomności, wystarczy podać słodki płyn i/lub cukier aby nie doprowadzić do zaburzeń świadomości.

Jeżeli jednak dojdzie do utraty przytomności, należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.

Zalecane jest również, aby pielęgniarka szkolna wykonała zastrzyk z GlukaGenu. Jest to lek, który niemal natychmiast podnosi stężenie cukru we krwi.

RODZIC DZIECKA Z CUKRZYCĄ POWINIEN ZOSTAWIĆ GLUCAGEN W GABINECIE PIELĘGNIARKI.

< 40 mg/dl

Pewnie nastraszyliśmy Cię możliwościami ostrych powikłań. Musisz jednak pamiętać, że do takich sytuacji dochodzi naprawdę bardzo rzadko. Wiele osób, które chorują nawet po 20 lat, nigdy nie przeżyły takiej sytuacji, czemu więc miałoby się to zdarzyć Twojemu uczniowi? Znaczna większość dzieci z cukrzycą potrafi odpowiednio radzić sobie z chorobą i umiejętnie ją kontrolować. Potrafi także reagować na stany niepożądane.

Dlatego też NIE MA ŻADNYCH PRZECIWWSKAZAŃ do tego, by dobrze prowadzący cukrzycę uczeń miał takie same prawa i obowiązki, jak zdrowi uczniowie.

Uczeń z cukrzycą może pisać klasówki, może wychodzić na jednodniowe wycieczki, może także pojechać na zieloną szkołę. Do takiego wyjazdu musi być jednak odpowiednio przygotowany. I Ty, jako nauczyciel, musisz wiedzieć, jak mu pomóc w razie ostrych powikłań.

Kwestia tego, czy uczeń może pojechać na wyjazd z klasą zależy od niego samego, jego rodziców i wychowawców.

Przede wszystkim gotów na to musi być sam uczeń – dziecko musi być wystarczająco samodzielne, tak aby mogło podołać podstawowym obowiązkom wynikającym z choroby.

Należą do nich: pomiary glikemii, wstrzykiwanie insuliny lub obsługa pompy insulinowej, zapisywanie bieżących wyników glikemii i dawek insuliny w dzienniczku samokontroli.

Młodsze dzieci, do 10 roku życia same wyjechać najczęściej nie mogą. Z tej strony prosimy więc Ciebie i Dyrektora szkoły – pozwól na taki wyjazd pojechać dziecku z rodzicem. Rodzic, który będzie na posterunku da zarówno Tobie, jak i dziecku, poczucie bezpieczeństwa.

ZALETY SZKOLNYCH WYJAZDÓW:

Zakazywanie przez szkołę wyjazdu z powodu cukrzycy może powodować przykre dla ucznia konsekwencje: uczeń będzie czuł nie powetowaną stratę. Stwierdzi, że cukrzyca przeszkadza mu w normalnym funkcjonowaniu, bo przez nią nie będzie mógł przeżywać tych samych przygód, co jego rówieśnicy. Będzie odczuwał, że jestod nich gorszy. Przez cukrzycę.

Uczestniczenie w wycieczkach szkolnych jest zaś doskonałym sprawdzianem umiejętności radzenia sobie z chorobą poza domem. Większość dzieci mimo choroby może bezpiecznie brać udział w wycieczkach, jest to jedna z najlepszych form uczenia dziecka odpowiedzialności za chorobę.

Jest to także forma wsparcia i integracji osoby z cukrzycą z rówieśnikami. Poza jednostkowymi przypadkami, nie ma powodu do dyskwalifikowania z wyjazdów i wycieczek.

Przeciwwskazania do wyjazdu:

- Dziecko jest zbyt małe (<9-10 lat) i nieodpowiedzialne, by jechać bez rodziców, a rodzic nie może jechać z nim

- Brak samokontroli cukrzycy – brak pomiarów poziomów cukru, brak dostarczania insuliny

- Brak informacji o jakości leczenia i samokontroli (nauczyciel może poprosić o pozwolenie na wyjazd ucznia od lekarza prowadzącego)

- Hospitalizacje z powodu cukrzycy, które miały miejsce tuż przed wyjazdem.

Okresowe przecukrzenia i niedocukrzenia nie stanowią przeciwwskazaniado wyjazdu dziecka na wycieczkę. Ważne tylko, by dziecko wiedziało, jaksobie z takimi sytuacjami radzić.

Co uczeń z cukrzycą musi umieć, aby samodzielnie wyjechać:

Wykonać pomiar glikemii i zapisać wynik w dzienniczku/notesieDzieci leczone penami: wykonać zastrzyk z insuliny, zmienić penfil z insuliną wiedzieć, jakie dawki sobie wstrzykiwaćDzieci leczone pompami: Podać dawkę – tzw. „bolus” z insuliny Umieć programować pompę Zatrzymać/uruchomić pompę Odłączyć/przyłączyć pompę Zmienić „wkłucie”

Lista rzeczy niezbędnych na wyjazd: Dodatkowy pen z insuliną (także, gdy dzieci leczą się pompą!) Dodatkowy penfil z insuliną Zapasowe pudełko pasków Glukometr z zapasowymi bateriami Użytkownicy pomp: zapasowe wkłucia, zapasowe baterie do pompy Dzienniczek z informacjami: - telefon kontaktowy do rodziców- w przypadku wyjazdów za granicę – informacja od lekarza o chorobie- telefon do poradni diabetologicznej lub szpitala, imię i nazwisko lekarza

prowadzącego.Użytkownicy penów:- sugerowane dawki insuliny do posiłków; dawka insuliny na noc. Użytkownicy pomp insulinowych:

Sugerowane dawki insuliny do posiłków, dawki pompy w tzw. bazie; dawki insuliny korekcyjnej.

Przed wyjazdem na wycieczkę najlepiej ustalić z rodzicami, na podstawie wyżej wymienionej listy, czy uczeń spełnia niezbędne warunki i może poradzić sobie na samodzielnej wycieczce.

W wyjątkowych sytuacjach można prosić o dodatkowe zaświadczenie od lekarza zajmującego się dzieckiem.

Przed takim wyjazdem warto, byś wiedział już co nieco o cukrzycy – zwróć się do Edu-Cukrzycy i poproś o wykonanie

szkolenia z radzenia sobie z cukrzycą w Twojej szkole.

Uczeń z cukrzycą MOŻE BRAĆ UDZIAŁ W LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Uprawianie sportów jest jedną z ważniejszych czynności powszechnie zalecanych osobom chorującym na cukrzycę. Wysiłek fizyczny wspomaga działanie insuliny, sprzyja obniżaniu się nadmiernie podwyższonego stężenia cukru we krwi.

Sport znacznie poprawia ogólną kondycję chorego dziecka, daje poczucie bycia sprawnym mimo choroby. Nawet wśród polskich Olimpijczyków są osoby chorujące na cukrzycę – takie jak mistrz olimpijski z Pekinu w wioślarskiej czwórce podwójnej Michał Jeliński.

Uprawianie sportów wymaga jednak przestrzegania określonych zasad postępowania, które mają zapewnić bezpieczeństwo.

Przy aktywności fizycznej bowiem – przy nieumiejętnym postępowaniu - może wzrastać ryzyko hipoglikemii (niedocukrzenia).

POSTĘPOWANIE (co, powinien robić uczeń)1. Przede wszystkim konieczna jest kontrola glikemii przed i po zajęciach2. Dodatkowa kontrola, jeżeli występują objawy niedocukrzenia3. Przed zajęciami wskazane jest spożycie dodatkowej porcji jedzenia:

najlepiej pół banana, jabłko, kilku winogron. Nie powinien to być obfity i ciężki posiłek np. kanapki z wędliną czy żółtym serem.

4. Pompa insulinowa może być odłączona na okres 1-2 godzin, jednak nie dłużej niż 2 godziny. Jeżeli zajęcia trwają dłużej, wskazana jest przerwa na niewielki posiłek i podanie insuliny (penem lub pompą), pompa insulinowa może być wtedy ponownie odłączona.

5. Odłączanie pompy insulinowej nie jest konieczne, są dzieci które wolą ćwiczyć z pompą, muszą jednak wtedy zmniejszyć dawkę insuliny na czas trwania ćwiczeń. Dzieci powinny wiedzieć jak to zrobić.

Dla Ciebie Nauczycielu, ważne jest to, że zasadniczo cukrzyca nie stanowi powodu do zwolnień z zajęć wychowania fizycznego.

W wyjątkowych sytuacjach na wniosek lekarza, uczeń może być okresowo zwolniony z ćwiczeń. Prosimy Cię także o zrozumienie, gdy uczeń przed zajęciami ma zbyt wysoki lub zbyt niski poziom cukru we krwi – wtedy, gdy źle się czuje, ćwiczenie nie jest zalecane. Prosimy Cię wtedy, byś zwolnił go z zajęć.

Stany niepożądane (hipo i hiperglikemia) mogą pojawić się nie tylko przed, ale także i w trakcie zajęć.

Kiedy należy przerwać zajęcia sportowe:- W sytuacji niedocukrzenia- Znacznie podwyższonego cukru we krwi (powyżej 300 mg/dl)- Bólów brzucha, nudności, wymiotów

Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej, przeczytaj artykuł „Uczeń z cukrzycą na lekcji W-F”

Drogi Nauczycielu, Dziękujemy, że poświęciłeś swój czas na zapoznanie się z tematem cukrzycy. Oczywiście zarówno Ty, jak i Twój uczeń, z biegiem czasu będziecie się jeszcze z cukrzycą „docierać” i poznawać.

To o co Cię prosimy, to odrobinę więcej uwagi skierowanej na ucznia z cukrzycą i wsparcie okazywane przez normalne traktowanie. Tylko w ten sposób młody diabetyk może żyć z przekonaniem, że wcale nie jest – przez cukrzycę – gorszy od swoich rówieśników.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o cukrzycy, zaproś do szkoły Edu-Cukrzycę by przeprowadziła w Twojej placówce szkolenie

„Dziecko z cukrzycą w mojej szkole” lub / i zamów broszurę Ministerstwa Zdrowia „Dziecko z cukrzycą w szkole”

Prof. Ewa PańkowskaZofia Rybka-Król

Magdalena SteinbornKatarzyna Gajewska