Cukrzyca a Zdrowie 23

MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PAP6/23/8PA MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PA

Anioły dla Aniołów str. 50

- Oczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn- Zmniejsza zmęczenie i spowalnia procesy starzenia- Poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego- Pomaga organizmowi pokonywać alergię- Skutecznie oczyszcza organizm podczas odtruwania i odchudzania- Zwiększa wytrzymałość psychiczną i fizyczną

Tradycyjna japońska receptura.Udoskonalona formuła.

Moc antyutleniaczy.

Oczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn- Zmniejsza zmęczenie i spowalnia procesy starzeniaOczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn

„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystać„Jeśli chcemy w pełni wykorzystaćnasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał nasz naturalny potencjał

samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedynie samouzdrawiania, musimy jedyniewspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolnośćwspomóc zdolność

organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”organizmu do antyutleniania.”Teruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo HigaTeruo Higa

REGIONALNY AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIELREGIONALNY AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIELREGIONALNY AUTORYZOWANY PRZEDSTAWICIEL ORYGINALNYCH PRODUKTÓW FIRMY ORYGINALNYCH PRODUKTÓW FIRMY ORYGINALNYCH PRODUKTÓW FIRMY

GREENLAND TECHNOLOGIA EMGREENLAND TECHNOLOGIA EMGREENLAND TECHNOLOGIA EM

Sklep GAJASklep GAJASklep GAJA15-085 Białystok, ul. Branickiego 115-085 Białystok, ul. Branickiego 115-085 Białystok, ul. Branickiego 1

tel. 85 741 37 71 tel. 85 741 37 71 tel. 85 741 37 71

®

Cukrzyca a Zdrowie 1

4 NiedobórwitaminyDgroźnydladiabetyków

4 Zimąprzybywamłodychdiabetyków

5 Czytelefonykomórkowe,promienierentgenowskieitp.oddziałująnapompyinsulinowe?

5 Zamiastpić,wystarczyprzepłukaćusta

6 - 8 Conowegowleczeniucukrzycytypu29 - 10 Leczeniecukrzycydietą

11 Czymająccukrzycęmożnajeśćjogurty?12-13 Najpierwzdrowiepotemformalności

16 - 18 Uniwersalnyiwartościowyolejrycynowy

19-21 Popływajwzdrowiu-jedzryby iowocemorza

22-25 Chorobywątrobywcukrzycy

26-29 Listydoredakcji

31-36 Programedukacyjny

„ŚwiadomyDiabetyk”cz.III

S P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C I

C I E K A N O W O S T K I

T E M A T N U M E R U

W A R T O W I E D Z I E Ć

Z D R O W O J E Ś Ć

S T R O N Y C Z Y T E L N I K Ó W

K O N K U R S

str. 5

str. 12-13

str. 6-8

str. 11

str. 19-21

str. 9-10

- Oczyszcza organizm z wolnych rodników i toksyn- Zmniejsza zmęczenie i spowalnia procesy starzenia- Poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego- Pomaga organizmowi pokonywać alergię- Skutecznie oczyszcza organizm podczas odtruwania i odchudzania- Zwiększa wytrzymałość psychiczną i fizyczną

Tradycyjna japońska receptura.Udoskonalona formuła.

Moc antyutleniaczy.

52-53 KolejnyCzwartkowyObiad

uDiabetyków

54 - 57 Zrozumcukrzycę-przejmij

nadniąkontrolę

S P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C IS P I S T R E Ś C I

2 Cukrzyca a Zdrowie

D L A C I E K A W Y C H Ś W I A T A

N A S Z Ś W I A T N A S Z Ś W I A T

Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą

38-39 Alfabetpamiętnika

40-42 Wpływpogodynazdrowie

44 - 47 Zasadyruchu...życiowego 48 Ucieczkazesłodkiejstrefy

49 Groźneskutkikatarualergicznego

50 - 51 AniołydlaAniołów

N A S Z E S P O T K A N I A

str. 44-47

str. 40-42

str. 50-51

str. 49

str. 52-53

str. 54-57

A N I O Ł Y

Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Czwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy Obiad

u Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetyków


Prawdopodobnie tylko

nieliczni spośród nas na co dzień pamiętają, że Ziemia porusza się w przestrzeni ko-smicznej z prędkością ok. 30 kilometrów na sekundę, a niektóre planety Układu Sło-necznego jeszcze szybciej.

Nie odczuwamy tego, choć w nas samych tętni też wręcz kosmiczna energia - życie. Każdy organ ciała pra-cuje bez naszego udziału równie precyzyjnie, jak cały Układ Słoneczny. Jest wszakże warunek, że tego kosmicz-nego porządku nie zakłóca np. stres, pesymizm, zwykła chandra. Przyznajemy się do beznadziei, wyobcowania, brakuje nam szczęścia. Właśnie takie negatywne uczu-cia mogą zakłócać funkcje życiowe organizmu.

Okazuje się, że przyczyną tych stanów, a w konse-kwencji różnych schorzeń, może być m.in. niewłaściwa dieta.

Wprawdzie mądre odżywianie nie rozwiąże wszyst-kich problemów nękających nas - współczesnych, oczy-wiste jest jednak, że to co jemy ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne i jest jedną z głównych sił napędowych życia.

Zaś dla wielu, jak w przypadku osób z cukrzycą, wła-ściwa dieta jest niezwykle istotnym elementem terapii.

Mądre odżywianie może uchronić przed poważny-mi problemami zdrowotnymi. Kiedy jedzenie jest prostą, zwyczajną czynnością stanowiącą naturalny element ży-cia, zapewnia naszemu zdrowiu solidną podstawę, a po-siłki spożywane w gronie rodziny i przyjaciół, w miłej at-mosferze zaspokajają nasz apetyt na szczęście na Ziemi wirującej w kosmicznych przestworzach.

Danuta Maria Roszkowska

Wydanie magazynu zostało dofinansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji osób niepełnosprawnych

Zamieszczamy przedruki dla celów dydaktycznych i edukacyjnychw oparciu o przepisy art. 25,26,29,33 i 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r. (DzU z dn. 23.02.1994 r. nr 24, poz. 83) i przyjęte zwyczaje edytorskie.

ReDakcja MagaZynU „cUkRZyca a ZDRoWie” wydawca: Wszechnica Diabetologiczna PSD oW w Białymstoku Adres redakcji: ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok tel. 85 741 57 01, tel./fax 85 732 99 74 e-mail: [email protected]

Redaktor naczelna: Danuta Maria Roszkowska

Z ReDakcją WSPółPRacUją: mgr edyta adamskadr n. med. Hanna Bachórzewska-gajewskaprof. dr hab. Maria Borawska anna DanilewiczMarek Dolecki dr n. med. joanna Filipowska mgr Małgorzata Frąś prof. dr hab. n. med. Maria górska prof. dr hab. n. med. ida kinalska dr n. med. Małgorzata korolczuk-Zarachowicz kazimierz kozłowskialicja Lazarmgr Bogumiła ławniczak prof. dr hab. n. med. ewa otto-Buczkowska Renata Saniewska prof. dr hab. n. med. jacek Sieradzki anastazja Szachowicz ewa SzarkowskaLucyna Szepielprof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska prof. dr hab. n. med. Mirosława Urban Wojciech Wojszko anna Worowskadr n. med. Halina WójcikTłumaczenie z języka angielskiego: Michał iwańczuk Urszula TarasewiczTłumaczenie z języka hiszpańskiego:Marcin Szachowicz

MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA P6/23/8PA MAGAZYN MEDYCZNY P6/23/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA

Anioły dla Aniołów str. 48


Niedobór witaminy D groźny dla diabetykówNiedobórwitaminyDsprawia,żewnaczyniachkrwionośnychodkładasięcholesterol,coprowadzidozwężeniaichświatła-informujepismo„Circulation”.Tojestm.in.przyczynązwiększonegoryzykachorób

układukrążeniauosóbcierpiącychnacukrzycę.-WitaminaDhamujewychwytywaniecholesteroluprzezmakrofagi.GdywystępujeniedobórwitaminyD,makrofagipochłaniająwięcejcząsteczekcholesteroluiniesąwstaniesięichpozbyć.Wrezultacie,makrofagiprzeistaczająsięwkomórkipiankowate,któresąjednym

zpierwszychobjawówmiażdżycytętnic-wyjaśniadrCarlosBernal-Mizrachi,endokrynologzUniwersytetuWaszyngtonawSt.Louis.Układ odpornościowywysyłamakrofagi w odpowiedzi na stan zapalny.Dziejesiętakczęstorównieżwprzypadkucukrzycy.Naukowcybadali

makrofagipobraneoddiabetykówiodosóbzdrowych.Komórkiskonfrontowanozcholesterolemwwarunkachwysokiegoiniskiego

poziomuwitaminyD.Okazałosię,żewprzypadkuniskiegopoziomuwitaminyDmakrofagidiabetykówznacznieczęściej

przekształcałysięwkomórkipiankowate.

NiedobórwitaminyDbardzoczęstowystępujeuosóbcierpiącychnacukrzycętypuII.Naukowcylicząnato,żedziękijegouzupełnieniurozwójmiażdżycytętnicudiabetyków

możnabędziezatrzymaćlubprzynajmniejspowolnić.WitaminaDjestsyntezowanawskórzeprzezpromieniesłoneczne.Zewzględunaszkodliwość

promieniowaniaUVnaukowcyskłaniająsięjednakwstronęsuplementówprzyjmowanychdoustnie.źródło: www.rynekzdrowia.pl

Niedobór witaminy D groźny dla diabetyków

Louis.zapalny.

Zimą przybywa młodych diabetyków Analiza danych dotyczących 31 tysięcy dzieci ze 105 ośrodków leczenia cukrzycy w 53 krajach wykazała silny związek między

porą roku a nasileniem występowania cukrzycy typu I. U dzieci poniżej 15. roku życia najczęściej rozwija się zimą.

Z42 ośrodków, w których zaobserwowano sezonowość występowania cukrzycy, w 28 szczyt diagnozowania przypadał nazimę, zaś w 33 stwierdzono znaczący spadek rozpoznań w porze letniej. Ostatniej zimy trend był bardziej zauważalny

wśród chłopców, natomiast wyrównany w grupie dzieci starszych (5-14 lat) obu płci.

Wośrodkach leżących dalej od równika zdecydowanie częściej diagnozowano nowe przypadki cukrzycy w okresie zimo-wym. Wielka Brytania, gdzie na cukrzycę typu I chorują w sumie 23 tysiące dzieci, znalazła się na czwartym miejscu pod

względem częstotliwości występowania tej choroby w Europie.

Pojawiło się wiele różnych sugestii wyjaśniających sezonowość występowania cukrzycy typu I. Zimowe zróżnicowanie poziomu

glukozy i insuliny może mieć związek z sezonowymi infekcjami oraz z tym, że wtedy młodzi ludzie więcej jedzą, a prowadzą mniej aktywnytryb życia - mówi Elena Moltchanova z Narodowego Instytutu Zdrowia w Helsinkach, która kierowała badaniami.

Wciąż niejasne są przyczyny pojawiania się schorzenia u dzieci.Cukrzyca typu I zwykle dotyka dzieci i wymaga przyjmowania

insuliny do końca życia.Żródło:.www.rynekzdrowia.pl



Czy telefony komórkowe, promienie rentgenowskieitp. oddziałują na pompy insulinowe?

Niestety, nie można wykluczyć, że telefon komórkowy ma wpływ na prawidłowe działanie pompy insulinowej. Dla pewności i bezpieczeństwa należy zachować co najmniej 10 cmodstępu między tymi urządzeniami, choć większość pomp ma ochronę przed tego typu promieniowaniem elektromagnetycznym.

Inaczej przedstawia się sprawa przy rentgenie, spektroskopii, tomografii komputerowej:w tym wypadku promieniowanie jest tak wysokie, że zaleca się zdjęcie pompy. Wojskowe urządzenia radarowe też należą do tej kategorii urządzeń emitujących promieniowanie. Nie znaczy to jednak, że mają się Państwo czego obawiać wsiadając do samolotu pasażerskiego. Systemy bezpieczeństwa, podobnie jak różnice ciśnieniana pokładzie, nie mają wpływu na prawidłowe działanie pompy insulinowej.

Żródio:www.diabetesindex.de

Do tej pory uważano, że napoje energetyzujące poprawiają funkcjonowanie organizmu ze względu na swój skład. Najnowsze badania wykazały jednak, że wystarczy przepłukać nimi usta i wypluć, by wystąpił pożądany efekt.Specjaliści z Uniwersytetu w Birmingham i Manchester Metropolitan University zbadali niewielką grupę osób

i zauważyli, że po nabraniu do ust niewielkiej ilości napoju dla sportowców, receptory wykrywają obecność cukru. Wysyłają nagradzające sygnały do mózgu, a związane z tym uczucie przyjemności poprawia osiągane wyniki.

Naukowcy dali 8 kolarzom długodystansowym napój zawierający 6,4%glukozy. Ich wyniki porównano z rezultatami sportowców, którym zaoferowano identyczny napój posłodzony sztucznym środkiem słodzącym sacharyną.

Okazało się, że członkowie pierwszej grupy pokonywali testową trasę średnio o minutę szybciej.

Na drugim etapie eksperymentu część osób płukała usta napojem zawierającym 6,4% maltodekstryny (jest to mieszanina oligo-ipolisacharydów, która powstaje podczas częściowej hydrolizy skrobi; jest delikatnie słodka, a wchłania się równie łatwo jak glukoza).Pozostali znów sięgali po napój ze sztucznym słodzikiem. Przedstawiciele grupy maltodekstrynowej

pokonywali trasę średnio o dwie minuty szybciej od członków grupy placebo.

Wszystkie napoje wyrównywano pod względem słodkości. Dzięki temu smakowały identycznie i sportowcy nie wiedzieli, jaką wersją zostali poczęstowani. Podczas skanowania mózgu okazało się, że napoje zawierające węglowodany

(glukozę lub maltodekstrynę) powodowały wysyłanie sygnałów związanych z przyjemnością. Pobudzały one rejony nieaktywne po spożyciu słodzików. Dzięki temu sportowcy czuli się mniej przeciążeni wysiłkiem i osiągali lepsze wyniki.

Dr Edward Chambers z Birmingham, szef zespołu, uważa, że węglowodany napojów energetyzujących działają głównie za pośrednictwem sygnałów wysyłanych z ust bezpośrednio do mózgu, a nie dzięki dostarczaniu paliwa mięśniom.

Według niego, rezultaty studium potwierdzają teorię, że ostateczne ograniczenia wydajności w sporcie są kwestią interpretowania przez mózg informacji napływających z ciała, a nie samych mięśni, serca czy płuc.

Źródło: www.slodkiezycie.pl

Zamiast pić, wystarczy przepłukać usta




Przyczyną cukrzycy typu 2 jest insulinooporność (nieadekwatna odpowiedź organizmu w zakresie stężeń glukozy we krwi w stosunku do wydzielanej

lub podanej insuliny) oraz zaburzenia sekrecji insuliny przez komórki β trzustki.

ChociażnajstarszydokumentzawierającywzmiankioobjawachcharakterystycznychdlacukrzycypochodzizodkrytegowTebachw1872rokupapirusaEbersaz1550r.p.n.e., towXXIwieku,nadalmamyproblemyzoptymalnym leczeniemcukrzycy.Całyczasposzukiwanesąlekipoprawiająceczynnośćkomórekwysptrzustkowych.W chwili obecnej na rynkumamy sześć grup doustnych lekówprzeciwcukrzyco-wych:pochodnesulfonylomocznika(glimepiryd,gliklazyd,glipizyd),pochodnebi-guanidu (metformina), inhibitory alfa-glukozydazy (akarboza), glitazony (rosiglita-zon)iglinidy(metyglinid).Zewzględunaodmiennymechanizmdziałaniamożliwejestłączenieposzczególnychgrupzsobą.Niestety,zewzględówekonomicznych,nie-któreztychleków,jakglitazonyczyglinidy,wbardzoograniczonymstopniumogąbyćstosowaneuchorychnacukrzycę.Cenalekówwpływanazbytpóźneichwłącza-niedoterapii,coniejednokrotnieprzyspieszamomentkoniecznościwłączeniainsuli-ny,naktórąpacjenciwyrażajązgodęzopóźnieniem,coprzyspieszarozwójprzewle-kłychpowikłańcukrzycy.Pozostajemiećnadzieję,żeniebędzietodotyczyłolekówznajnowszejgrupy,amianowiciepreparatówwpływającychnaukładinkretynowy.

Co to jest układ inkretynowy ?Układinkretynowyzostałpoznanyjużw1986rokuprzezNauckaiwspółpracowni-ków.Zaobserwowano,żedoustnepodanieglukozypowodujewiększewydzielanieinsulinyprzezkomórkibetaniżtakasamadawkaglukozypodanadożylnie.Okaza-łosię,żepospożyciuposiłkuwęglowodanowegowjeliciecienkimorazokrężnicyna-stępujepobudzeniewydzielaniamiędzyinnymidwóchrodzajówinkretyn:glukago-nopodobnegopeptydu-1(GLP-1–Glucagon-likePeptide-1)orazzależnegoodgluko-zypeptyduinsulinotropowego.

GIP – (Glucose-dependent Insulinotropic Peptide). Wynika z tego, że na czyn-ność komórek wydzielających insulinę ma wpływ przewód pokarmowy, aprzede wszystkim jelito cienkie. I właśnie te białka, wykazujące insulinopo-dobny mechanizm działania, wydzielane przez jelito po podaniu glukozy do-ustnie, nazwano inkretynami, a ich działanie efektem inkretynowym. Wyda-je się, że największe znaczenie ma glukagonopodobny peptyd-1, wydzielanyprzez komórki L błony śluzowej jelita. Takwięc, inkretyny należą do grupy hor-monów jelitowych odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny przez komórkiβwysptrzustkowych.

Jak działa glukagonopodobny peptyd-1 ? Zaobserwowano,żepospożyciuposiłku lubpodaniuglukozydoustnie,GLP-1po-wodujeobniżenieglikemiipoprzezwzrostwydzielaniainsulinyprzezkomórkibetatrzustkiwsposóbzależnyodstężeniaglukozy.Hamujeonwydzielanieglukagonu,a

CO NOWEGO W LECZENIU CUKRZYCY TYPU 2



CO NOWEGO W LECZENIU CUKRZYCY TYPU 2więchormonuzwiększającegoprodukcjęglukozyprzezkomórkialfatrzustki.Zwalniapasażpokarmuprzezżołądekizmniejszaapetyt,corównieżwpływanaobniżeniestężeniaglukozy.Wszystkietedziałaniaprzyczyniająsiędore-dukcjimasyciała,comaistotneznaczeniewleczeniucukrzycytypu2.UosóbzdrowychpobudzeniewydzielaniaGLP-1poprzezposiłekwystępujeszybko,wciągu5–10minut,powodując3–5-krotnezwiększeniestężeniahormonuwstosunkudostanusprzedposiłku.

Co to jest dipeptydylopetydaza-4 (DPP-4 ) ?DPP-4 należy do enzymów grupy proteaz serynowych i jej rola polega nadegradacji wielu krążących hormonów białkowych, między innymi GIPiGLP-1. Enzym ten prowadzi do powstania nieaktywnej formyGLP-1. Jestobecnywśródbłonkunaczyniowym iwosoczu.Okazało się, że skutecznieczasdziałaniaGLP-1wydłużajązwiązkihamująceaktywnośćDPP-4),awięcinhibitoryDPP-4.

Czy układ inkretynowy w cukrzycy typu 2 jest zmieniony ?RównieżNauckiwspółpracownicywykazali,żeefektinkretynowyucho-

rychnacukrzycętypu2jestosłabiony.Takwięcwzroststężeniainsulinypopodaniuglukozy,corównoważnejestzprzyjęciemposiłku,wcukrzycytypu2jestzmniejszony.Stwierdzono,żewcukrzycytypu2wzrostwydzielaniain-sulinypopodaniuegzogennegoGLP-1 jest3-5-krotniemniejszyniżuosóbzdrowych.PrzyniedoborzeGLP-1obserwujesięzatemzmniejszonewydzie-laniepoposiłkoweinsulinyizwiększonywzrostglukagonu,copogarszawy-równaniemetabolicznecukrzycy.Dlategorozpoczętobadaniawposzukiwa-niulekumającegonaceluwzmocnienieefektuinkretynowego.Itak,istniejądwiemożliwościzwiększeniategoefektu.Możnatouzyskaćpoprzezzwięk-szeniestężeniaGLP-1,awięcpodanieanalogówGLP-1lubagonistówrecep-toraGLP-1opornychnadziałanieDPP-4.Lekitenazywamymimetykamiin-kretynowymi.Drugamożliwość,tozwiększeniestężeniaidziałaniaGLP-1po-przezhamowanieaktywnościenzymuDPP-4,awięczastosowanieinhibito-rówtegoenzymu.Sątotakzwanewzmacniaczeinkretynowe.

Mimetyki inkretynowe - GLP-1 i jego analogi.DogrupytejnależąbiotechnologicznieuzyskiwanyGLP-1ijegoanalogi.Po-dajesięjewewstrzyknięciachpodskórnych,uzyskującwyraźnyefektprzeciw-cukrzycowy.Lekite,działającanalogiczniedonatywnegoGLP-1,obniżająstę-żenieglukozywekrwiiniepowodująhipoglikemii.SąopornenadziałanieenzymuDPP-4.Dolekówtejgrupynależyeksenatyd(Bayetta,EliLilly),po-dawanydwarazydziennieiliraglutyd(Victozatora,NovoNordisk),podawa-nyrazdziennie.Obalekipodajesiępodskórnie.Lekitemożnakojarzyćzmet-forminą,pochodnymisulfonylomocznika,akarboząiprawieunasniestoso-wanymi-glitazonami.ŚrednioobniżająonepoziomHbA1co0,5–1,0%.Zale-tąmimetykówinkretynowychjestwpływnazmniejszeniamasyciała.Doob-jawówniepożądanychnależąnudności,wymiotyibiegunka.Papirus Ebersa z 1550r.



saksagliptyna,jakimetabolitysąwydalaneprzezner-ki.Niewydolnośćwątrobyniezmieniawłaściwościfar-makokinetycznychtychmetabolitów.

Należy podkreślić, że nie obserwowano poważ-niejszych interakcji pomiędzy inhibitorami

DPP-4 i innymi lekami.

Jakie jest praktyczne zastosowanie leków wpływających na układ inkretynowy ?

Korzystnedziałaniepoprawiającewyrównanieme-tabolicznelekówwpływającychnaukładinkretynowypodkreślafakt,żejużod2008rokuzostaływprowadzo-nedoalgorytmuleczeniacukrzycytypu2wstandar-dach światowych, europejskich orazwytycznychPol-skiego Towarzystwa Diabetologicznego. Jedyną prze-szkodąw ich stosowaniumożebyć cena.Miejmyna-dzieję,żerefundacjalekówwpływającychnaukładin-kretynowy,umożliwizdecydowaniewcześniejszewłą-czanie ich do terapii cukrzycy typu 2, a mianowiciejużwmomencienieskuteczności leczeniametforminąlub/i pochodnymi sulfonylomocznika. Wiadomo, żeprawidłowakontrolacukrzycyorazochronnywpływnakomórkibetatrzustkiwydłużajączaswłączeniain-sulinoterapiiuchorychnacukrzycętypu2orazzapo-biegająwystępowaniuprzewlekłychpowikłańcukrzy-cy,któresągłównąprzyczynąśmiercichorychnacu-krzycętypu2.Wiadomobowiem,żeprofilaktykapowi-kłańjestzawszetańszaniżichleczenie.

prof. dr hab. n. med. Małgorzata SzelachowskaKlinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych

Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Wzmacniacze inkretynowe – inhibitory enzymu DPP-4.

Drugągrupę stanowiąpodawanedoustnie inhi-bitory dipeptydylopeptydazy-4. Ich działanie pole-ga na spowolnieniu rozpadu endogennego GLP-1,co jest szczególnie istotnezuwagina fakt,żeokresjegopółtrwaniawustrojujestbardzokrótki–wyno-siod1do2minut.KiedyrozpadGLP-1stajesiępowolny,następujewzmocnieniejegodziałania.Dziękizahamowaniuen-zymuDPP-4przezinhibitoryDPP-4stę-żenie krążących hormonów inkretyno-wychwzrasta 2-3- krotnie, coprowadzido wzrostu wydzielania insuliny i ha-mowaniauwalnianiaglukagonuzkomó-rekalfa.SkutecznośćhamowaniaDPP-4wcukrzycy jestprzypisywanawzrosto-wistężeniaGLP-1.Ponieważwydzielanieinkretyn zależy od glikemii, inhibitoryDPP-4niepowinnypowodowaćhipogli-kemiinaczczo.Ponadtolekitewykazu-jąochronnywpływnakomórkiβ.Zaletątychleków,szczególniedocenianąprzezpacjentów, jest doustna droga podawa-nia. Do wzmacniaczy inkretynowychnależądostępnenanaszym rynku: sitagliptyna (Ja-nuvia,Merck),wildagliptyna(Galvus,Novartis)isak-sagliptyna(Onglyza,Bristol-MyersSquibbiAstraZe-neca).Sitagliptyna i saksagliptynapodawanesą razdziennie,natomiastwildagliptyna–dwarazydzien-nie.InhibitoryDPP-4mogąbyćstosowanewterapiiskojarzonej z metforminą, pochodnymi sulfonylo-mocznikalubglitazonami.RedukująpoziomHbA1co0,6-1,1%isąbardzodobrzetolerowane,gdyżbar-dzorzadkowystępujądziałanianiepożądane.Wcza-sieichstosowanianieobserwowanonudności,któresączęstymdziałaniemniepożądanymwczasiestoso-waniaagonistówGLP-1.Podkreślićnależy,żewcza-sie leczenia inhibitoramiDPP-4 ryzykowystępowa-niahipoglikemii jestznikome,ponieważGLP-1 sty-mulujesekrecjęinsulinyihamujeprodukcjęglukago-nuzależnieodstężeniaglukozy.Ważnejestrównież,żelekiteniepowodująprzyrostumasyciała.Wilda-gliptynaulegahydrolizie i jejnieaktywnemetaboli-tysąwydalanezmoczem,atylkookoło20%wyda-lanejestwformieniezmienionej.Sitagliptynaprzedewszystkimwydalanajestprzeznerkiwniezmienio-nejformieiniewydolnośćnerekzwiększajejstężeniewekrwi.Natomiastsaksagliptynajestmetabolizowa-nawwątrobiedoaktywnychmetabolitówizarówno



LECZENIE CUKRZYCY DIETĄDIETA JEST KONIECZNA NIEZALEŻNIE OD TYPU CUKRZYCY

Gdy nie trzeba przyjmować insuliny a poziom cukru we krwi jest naprawdę wysoki, lekarz może zalecić stosowanie tzw. leków hipoglikemizujących albo (rzadziej)

wstrzykiwanie insuliny, dzięki którym obniżysz swój poziom cukru we krwi. To bardzo ważne, aby nie przekraczał on normy. Zbyt duża ilość cukru we krwi sprzyja bowiem wystąpieniu wielu problemów zdrowotnych, m.in. niebezpiecznych chorób układu

krążenia. Podstawą leczenia cukrzycy typu 2 jest jednak odpowiedni sposób odżywiania.

Jak obniżyć stężenie cukru

•ZadbajoprawidłowąmasęciałaWiększośćcho-rych z cukrzycą typu 2 cierpi na nadwagę lubotyłość,któreprzyczyniająsiędonadmiarucu-kruwekrwi.Jeśliważyszzadużo,rozpocznijod-chudzanie,najlepiejpokonsultacjizdietetykiem.Opracujedlaciebiekonkretnezaleceniażywie-niowe.

•Jedzczęstoiostałychporach.Takisposóbodży-wianiapozwolicizapanowaćnadgłodemiszyb-ciejzrzucićzbędnekilogramy.Zjadaj5posiłkówdziennie w odstępach około trzygodzinnych.Pierwszyzjedzzarazpowstaniuzłóżka,ostat-ni-na4godzinyprzedsnem.

•Wybierajproduktyoniskimindeksieglikemicz-nym.Dziękinimuniknieszwahaństężeniacu-kruwe krwi. A któremają niski indeks glike-miczny?Prostąwskazówkąjestdecydowaniesięna produkty o jak najmniejszym stopniu prze-tworzenia.

•Zamiastpojasnychleb,sięgnijpopełnoziarnisty.Zastąpziemniakiczybiałyryżgrubąkaszą,peł-noziarnistym makaronem albo brązowym ry-żem,otrębami,soją.

• Jedzproduktyomałejzawartościtłuszczu.Zre-zygnuj z pełnotłustych produktów mlecznych(zamiast nich używaj lekkich serków natural-nych,jedzchudybiałyser,jogurt),tłustychmięsiwędlin(zwłaszczawieprzowych,jedzzatocielę-cinę,indyka,królika,dziczyznę).Unikajkonserwmięsnych.

• Sięgajporybyprzynajmniej3razywtygodniu.Ma to duże znaczenie dla profilaktyki choróbukładu krążenia, na które jesteś narażona. Pa-

miętajjednak,byproduktyteprzyrządzaćdiete-tycznie,np.pieczjewfolii.Polecanegatunkirybto:dorsz,mintaj,pstrąg,szczupak,sielawa.

• Ograniczspożycie jajek.Nie jedz ichwięcejniż2-3 w ciągu tygodnia. Są źródłem dużej ilościcholesterolu,któregonadmiarmożebyćprzyczy-nągroźnejmiażdżycy.

• Kilkarazydziennie jedzwarzywa.Postarajsię,aby były one dodatkiem do większości twoichposiłków.Nieograniczajsięjednakdokilkupla-sterkówpomidoraczyogórka.Wciągudniazja-dajminimum500-600gwarzyw.Zimąsięgajpomrożonki,któremajądośćwysokąwartośćod-żywczą.Polecanewarzywato:sałatazielona,ka-pusta pekińska, kiszona, kalafior, rzodkiewka,szparagi,cebula,kalarepa.

• Zmniejsz spożycieowoców.Pamiętaj, że sąoneźródłemdużejilościkalorii.Najlepiejzjadaj je2razydzienniewilościokoło300g.Wmiaręmoż-liwości ogranicz jedzenie dojrzałych bananów,winogron i suszonychowoców,które zawierajądużocukruikalorii.Polecane:grejpfrutyijabłka.

• Zrezygnujzjedzeniasłodyczy.Całkowiciezaka-zanesąbatony,ciastka,paluszki,czekoladki,tor-tyorazdżemy,atakżefigiiorzeszki.

• Zwróć uwagę na to, co pijesz. Niektóre rodza-je napojów zawierają cukier, który wpływa naichwysokąwartośćkaloryczną.Zamiastwyso-koenergetycznychnapojówgazowanychlubsło-dzonychsokówwybierajnapojepozbawionedo-datkucukru.Gaśpragnienienp.herbatkaminabaziesuszonychowoców,delikatnyminaparamiziół,atakżewodąiherbatązieloną.Postarajsięnatomiastwyeliminowaćzeswojejdietyalkohol-zawieradużopustychkalorii.


Gdy musisz przyjmować insulinę

Jeśli lekarz nakazał ci przyjmowanie insuliny,prawdopodobnie stwierdzono u ciebie cukrzycętypu1.Czasamiwskazaniemdojejwstrzykiwaniajest również cukrzyca typu 2.Gdy choroba zosta-łazdiagnozowananiedawno,czekaciędługotrwa-łanauka,dziękiktórejlepiejpoznaszswójorganizmi będziesz umieć dobrze o niego zadbać. Początkiniesąłatwe.Pamiętajjednak,żeniejesteśsamaiza-wszemożeszzwrócićsięopomocdoprowadzące-gociędiabetologalubdietetyka.Lekarzokreślilicz-będawekinsuliny,jejrodzaj,poinformujeciętakżeo prawidłowym rozkładzie wymienników węglo-wodanowych (jednostka służącadookreślenia ilo-ściproduktuzawierającego10gprzyswajalnychwę-glowodanów)wciągudnia.Dietetykzaśprzedsta-wiszczegółowezasadydietydopasowanedotwojejkonkretnejsytuacji,masyciała,stylużyciaiaktyw-nościfizycznej.

O czym warto pamiętać?

• Jedzczęsto,jeślijesteśleczonyinsuliną.Zazwy-czajlekarzzalecajadanie6posiłkówdziennie.Nieomijajżadnegoznich.Niezjedzenieposił-kumożespowodowaćniebezpieczneobniżeniestężeniacukru(hipoglikemia).

• Postaraj się utrzymać prawidłową wagę cia-ła.Bardzoczęstouosóbzcukrzycątypu1jestonazaniska.Owartościkalorycznejoptymal-nejdietydlaciebieporozmawiajzdietetykiem.

• Każdy z posiłków starannie planuj pod kątemwymienników węglowodanowych. W kompo-nowaniuprawidłowychposiłkówpomogącita-bele wymienników, które możesz otrzymać wporadnidiabetologicznej.

• Pamiętaj, że alkohol obniża stężenie cukru wekrwi.Spożytywzbytdużychilościachmożebyćdlaciebieniebezpieczny.

• Kontroluj, copijesz.Każdynapój z cukrembę-dziedostarczałporcjiwęglowodanów,atymsa-mymwpływałnapodniesieniepoziomugluko-zy. Nie używaj zatem do słodzenia cukru czymiodu,alesłodzika,np.aspartamu.

• ZachowajostrożnośćprzyzażywaniulekówNie-które(np.tabletkidossanianabólgardła,syro-py)zawierającukier.Naopakowaniuznajdzieszinformacjędotyczącątego,ilegodostarczają.

• Intensywnywysiłekfizycznyprzyczyniasiędoobniżenia poziomu cukruwe krwi.Miej to nauwadze,gdywtrosceoswojąkondycjęizdrowiegimnastykujeszsię,uprawiaszsport.

Uwaga!

•Niesłychanieważnedlatwojegozdrowiajestutrzymywanie stałego poziomu cukru wekrwi.Zarównozawysoki jegopoziom, jakizaniskisądlaciebieniebezpieczne.Dlate-gosprawdzajgoregularniezapomocąglu-kometru.

•W przypadku konieczności wstrzykiwaniainsuliny kontroluj ilość węglowodanów wtwoich posiłkach, bo podwyższają poziomcukruwekrwi.

Źródło: slodkiezycie.plFoto: Deviantart



W A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E Ć

I szybciej wraca regularność wypróżnień !

Laxinat to jedyny preparat błonnikowy wzmocniony działaniem suszonych śliwek i moreli. Zawiera w swoim składzie nasienie i łupinę babki jajowatej oraz inulinę.

• Pobudza jelita do pracy• Pozwala utrzymać regularność wypróżnień• Wspomaga naturalną mikroflorę jelit

Laxinat utrzymuje skuteczność nawet przy długotrwałym stosowaniu.W formie proszku 100 g = cena detaliczna 14,90 PLN

Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?Czy mając cukrzycę można jeść jogurty?

Dietetycynamawiająnasdojedzenianabiału,bozawartywnimwapńjestdobrydlakości.

Coztego,kiedydowieluprzetworówmlecznychdodajesięcukier,którytenwapń„kradnie”?Do-sładzanesąjogurtyowocowe,serkihomogenizo-wane,śmietankadokawy,niektóremleka...

Jednorazowoosobachoranacukrzycęniemożepićdużych ilościmleka, kefiru i jogurtunatu-ralnego,gdyżzawierająlaktozę(cukiermleczny),którastosunkowoszybkopodnosipoziomgluko-zywekrwi.Uniektórychosóbpospożyciunapo-jówmlecznych–szczególniewposiłkuporannym–wzrosttenjestznaczny.Dlategospożywaniena-pojówmlecznychzalecasiępodczaspóźniejszychposiłkówiwmniejszychilościach.Niewolnojed-nakznichrezygnować.

Mając cukrzycępowinno sięwybierać chudejogurtyozawartościtłuszczu0lub0,5proc.

Wtensposóbdodatkowoobniżasięzawartośćwdiecienasyconychkwasówtłuszczowychichole-sterolu.

Zatem wybierając jogurt diabetycy powinniuprzedniownikliwiesprawdzićinformacjeo

ilościtłuszczuorazcukrudodanegonaetykiecieproduktuiwybieraćmałeopakowania100-150g.

Źródło:medonet.pl


W A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E ĆW A R T O W I E D Z I E Ć

Najpierw zdrowie, potem

formalności

Spotykałem go często na skrzyżowaniuDiversey iAustinwChicago.Chodziłmiędzysamochodami, grał na gitarze i śpiewał. Jegokowbojski kapelusz i buty, wytarte jeansy ikoszula w kratę wskazywały na śpiewakacountry.Alerepertuarmiałszeroki,zpolskimipiosenkami łącznie. Śmieszny był ten jegojęzyk polski i utwory zupełnie mi nieznane.Zmęczony siadał na ławeczce na przystankuautobusowymipopijałzimnąCocaColę. - Where are you from? -zagadnąłmniektóregośdnia.- I’m from Poland -odpowiedziałemsiadającobok.Wziąłgitarę istraszliwiekalecząc językzaśpiewałpopolskuoKasi,cosięstraszniepuszczała. Spotykałemgo jeszcze wiele razy. Pozdrawialiśmy się jakstarzyznajomiizawsześpiewałmiotejKasi.

Ażkiedyśzniknął.Zczasempamięćonimsię zacierała, czasami tylko na skrzyżowaniuodruchowo wypatrywałem kowboja zgitarą. Minęły miesiące i nagle spotkałemgo w bocznej uliczce. Grzebał coś w aucie.Przywitaliśmy się ciepło, ale niemiał już tegomłodzieńczego błysku w oku. Oczy straciłyblask, a twarz poszarzała. Wyglądał dużostarzej. Powiedział, że zachorował.Niewiemna co. Pewnie powiedział, ale mój angielskitegopoziomuniesięgał.Problembyłnie tylkownieznanejmichorobie,aległówniewtym,żeniemiał ubezpieczenia.Wtedywłaśnie po razpierwszydowiedziałemsięconiecoosystemieamerykańskiejsłużbyzdrowia.

Okazałosię,żebezubezpieczeniamożeliczyćtylkonałaskęiniełaskętzw.publicznejsłużbyzdrowia finansowanej przez powiat, a w tymprzypadkuChicago.Długiekolejkidolekarzy,

długieterminyoczekiwanianazabiegiiniskipoziommedyczny, tocałapublicznaopiekazdrowotna.Takiebyłyjegorefleksje,ajaniedokońcamuwierzyłem.Losjednaksprawił,że wkrótce osobiście przekonałem się oich prawdziwości. Na razie przypomniałomi sięopowiadaniekolegizczasów,kiedymieszkałemwNowymJorku.

Tenstarszyjużczłowiekmiałproblemyzsercem,wynikające z niedrożności żył.Nieznamsięnatym.Zjegosłówzrozumiałem,żepotrzebnabyłainterwencjachirurgiczna,tzw. laparoskopia, by te żyły udrożnić.Niemiał ubezpieczenia. Mógł więc pójść tylkotam, gdzie leczą długo i źle. Ale miał jużdoświadczeniawobcowaniuzamerykańskąsłużbą zdrowia. Miał też - kompletnie miobcy-darbezczelności.Poszedłpoddobryszpital na Manhattanie i upadł. Był chybaniezłym aktorem, bo sztuczka się udała.Wykonano wszystkie badania i zabiegna wysokim poziomie medycznym. Nieobchodziły go rachunki wystawione przezszpital.

Mówił,żemaichzprzeszłościnaponad100tys.$idotejporyniezapłaciłanicenta.Sumy, które wymieniał wydawały mi sięastronomiczne, z kosmosu. Nie wierzyłemmu.Doczasu...

Dotegoczasu,gdyzachorowałmójkuzyn,z którym razem mieszkaliśmy w Chicago.Pewnego dnia zadzwonił z trasy, chybaz Pensylwanii. Jest kierowcą ciężarówki.Powiedział,żeźlesięczuje,boligobrzuch,ma wysoką temperaturę. Trochę sięwystraszyłem. Jazda 25-tonowym kolosemw takim stanie nie jest bezpieczna ani dla

(jak to w USA z ubezpieczeniami bywa)



niego,anidlaotoczenia. AleAmerykamaswoje prawa. Jeżeli chcesz funkcjonować,czasami musisz być zdrowy, nawet, gdyjesteś chory. Jechał dwadni.Wrócił zgiętywpółiżółtyjakChińczyk.

Następnego dnia zawiozłem go dolekarza.Diagnoza-kamieńzatkałprzewódżółciowy. Skierowanie do szpitala nabadania i zabieg. Za wizytę 150 $. Lekarzchciał dzwonić po karetkę. Aby uniknąćtzw.dyskoteki,czyliprzyjazdujednocześniestraży pożarnej, karetki i policji nasygnałach,powiedziałem, że samzawiozę.Szpitalbyłblisko.

Namiejscukilkapytań,jakieśkwitydopodpisaniaimójżółtykuzynzniknąłwrazzczarnąjakhebanpielęgniarkąwlabirynciedługich korytarzy. Odebrałem go podwóchipółdoby.Byłpozabieguusunięcianajwiększego kamienia w przewodachżółciowych. Lekarze stwierdzili jednak, żejest ich więcej i ma zgłosić się do szpitalapublicznegoprzyul.Harrison.

Zgłosił się w wyznaczonym wcześniejterminie.24godzinyprzeczekałnakrześlewpoczekalni,abydowiedziećsię,żeniemamiejscaimazgłosićsięzamiesiąc.Nieczekałtakdługo.PojechałdoPolski,gdzielekarzestwierdzili, że z drogami żółciowymi,kamieniami i wątrobą jest wszystko wporządku, ale ma zdeformowaną nerkę,czegoamerykańscymedycyniezauważyli.

W Polsce zoperowano nerkę, i zdrowykuzyn nadal przemierza autostradyAmeryki z nadzieją, że nic mu się niestanie przed kolejną wizytą w Ojczyźnie.Ale w czasie, gdy kurował się w polskichszpitalach, zaczęły spływać rachunki zaamerykańskieleczenie.

Za60godzinpobytuwszpitaluwrazzzabiegiemwyliczono25tys.$.Anestezjologza30minutprzyzabieguwystawiłrachunekna1500$.Oczywiściewszystkieterachunkizostałynieopłacone.Byłyjeszczeurzędowekorowody o umorzenie długów, czylipokrycieichzfunduszumiejskiego.

Nie wiem, jak się to zakończyło.Wyjechałem.Znającjednaktamtejszerealia,jestempewien,żemójkuzynniezapłaciłanicenta.

A teraz kilka słów obalających mitykrążące w Polsce na temat amerykańskiejopiekimedycznej:

Nieprawdąjest,żeczłowiekpotrzebującypomocy nie uzyska jej, dopóki nie pokażedowoduubezpieczenia.Wprostprzeciwnie.Najpierwotrzymujepomoc,apotempytająoubezpieczenie.Jeżeliniemaaniwłasnychśrodków, ani ubezpieczenia, najczęściejpłacimiastolubpowiat,wktórymmieszka.UbezpieczeniezdrowotneAmerykanówmabardzoróżnycharakter.Zależyodkompanii,w której się pracuje lub wysokości stawkiubezpieczenia indywidualnego. Ponad 40mln obywateli USA nie posiada w ogóleżadnego ubezpieczenia z emerytalnymwłącznie. W tej statystyce nie są ujęcinielegalni emigranci, których ilość szacujesię na około 12mln.W rzeczywistości jestichowielewięcej,boniktniepoliczytych,którzy nielegalnie przekroczyli granicęprzezMeksyklubKanadę.

BrakubezpieczeństajesięwUSAdużymproblemem społecznym i finansowym.Kosztyleczeniawznacznejmierzeobciążająbudżety lokalne. Niektóre miasta są takzadłużone,żeztrudemdźwigająteciężary,np.Chicago-5mld$.Znanesąprzypadkiodwlekania wypłat za odszkodowaniawobecobywatelizpowodubrakuśrodków.Pewienmój znajomy czeka już ponad rokna odszkodowanie zasądzone z tytułuwypadkuwkomunikacjimiejskiejChicago.

Prezydent Obama chce zmienić tęsytuację,wprowadzającwbardzoliberalnejAmeryce socjalny system ubezpieczeń.Na razie robi to bardzo mądrze, wiążącsystem ubezpieczeń z reformą systemuemigracyjnego.Tylkow takimpowiązaniumatosens,gdyżodciążabudżetylokalneodpokrywaniakosztówleczenianielegalnychemigrantów, dając jednocześniewpływy zpodatkóworazskładekubezpieczeniowych.Czy to się uda? Będzie trudno. Dobrzezarabiający amerykańscy medycy sątemu przeciwni. Bronią swoich wysokichdochodówiznajdujązwolennikówwpartiirepublikańskiej.Atojestbardzosilnelobby.

Casey Kozłowski Foto: Deviantart

14



Olej rycynowy niedoceniany obecnie, był stosowany wmedycynieludowejodnajdawniejszychczasów.Jednakjegowykorzystanie było ograniczone. Najczęściej przyjmowanogo doustnie jako środek na przeczyszczenie. Za takiejego działanie odpowiedzialny jest zawarty w nim kwasrycynolowy,którypouwolnieniu (podwpływemenzymówtrawiennych)zglicerydówwchodziwreakcjęzzawartymiwtreścijelitowejjonamisodu.Tworzysięwtensposóbmydłosodowe kwasu rycynolowego, które drażni błonę śluzowąjelitacienkiego,copobudzajegoperystaltykę.Olejrycynowystosuje się w dawce 1 ÷ 2 łyżek stołowych. Stosowany jestponadto w kosmetyce, jako odżywka do włosów suchych.Pomagawodbudowiełamliwychiwypadającychbrwiirzęsorazpaznokciinaskórkawokółnich.Jestczęstymskładnikiemtzw.domowychodżywek.

Dr D. C. Jervis w swej książce „FolkMedicine” opisujewiele przykładów skutecznego leczenia olejem rycynowymznanychwmedycynie ludowej.Stosowano więc go na każdączęść ciała, a nawet ranę; domasażu piersi, aby wzmócnapływ mleka, do leczeniatrudno gojącego się pępka unoworodków. Twierdzono, żemożna ulżyć bolącym stopom,jeśli przed spaniem nasmarujeje się olejem rycynowym inaciągnienaniebawełnianelubwełnianeskarpety.Ranostopysą miękkie a ból i zmęczenieustępują. Rycynusu możnaużywaćdousuwaniabrodawek,przebarwieńnaskórze,różnegorodzajuznamion.

Olej rycynowy (łac. Oleum Ricini, Oleum Palmae Christi – czyli dłoń Chrystusa), jestwyciągiemznasion rycyny, jednej znajbardziejtrujących substancji pochodzenia roślinnego,otrzymywanej z rącznika pospolitego (Ricinus communis). Olej wyciska się z nasion na zimnoi wygotowuje z wodą. Takie postępowaniepozwala na rozkład toksycznej toksoalbuminy(rycyny), której obecność w nasionach sprawia,żeichzażyciemożewywołaćśmiertelnezatrucie.Olejrycynowyjestnieszkodliwądlaludzicieczą,bezbarwnąlubjasnożółtą.Napowietrzugęstnieje,alenietwardnieje.

Olej z rącznika znany był i stosowany wIndiach i Egipcie już przed 4 tysiącami lat,m.in. podczas budowy piramid do smarowaniakamiennych bloków w celu zapewnienialepszego poślizgu przy ich przesuwaniu.Najstarszawzmiankanatemattegoolejuzostałaodnaleziona na tzw. Ebers Papyrus (z XVIw p.n.e.). Czytamy w nim, że olej rycynowystosowany był jako krople do zabezpieczeniaoczuprzedpodrażnieniem.Stosowanieokładówz rycyny leczyłowiele najbardziej kłopotliwychdolegliwości, chorób przewodu pokarmowegotakichm.in.:owrzodzenieżołądka,dwunastnicy,zapaleniejelitagrubego,pęcherzykażółciowego,atakżeprzypadłościskórne.

UNIWERSALNY I WARTOŚCIOWY

OLEJ RYCYNOWY

Albrecht Dürer, Autoportret, 1493



Leczenie olejem rycynowym częściej wzbudzałoniedowierzanie niż obawy. E. Cayce odkrył szerszemożliwości stosowania oleju rycynowego, szczególnieprzyleczeniunarządówwewnętrznychiurazów.Polecałraczej stosowanie okładów niż przyjmowanie olejudoustnie, ponieważ okłady pobudzają mechanizmyobronne organizmu i przy lepszym krążeniu takieleczeniepomagaodbudowaćhomeostazęworganizmie,czyli równowagęmiędzy komórkami. Zauważył też, żeokładyz rycyny sąpomocnew chorobach,wktórychzpowodu zaburzenia obiegu limfatycznego następujeniewystarczające usuwanie toksyn z całego organizmulub chorych miejsc. Po wielu latach stwierdził, że stanchorych po zastosowaniu okładów z oleju rycynowegojestlepszyniżprzedichzastosowaniem.

Choroby wewnętrzne są trudno rozpoznawalne.Bólpromieniuje i częstozdarza się, żemiejsce,naktórewskazujepacjent,nie jestzagrożonechorobą.Natomiastprzyczynabólutkwigdzieindziej.Wtakichprzypadkach,gdybrakjestkoordynacjipracyorganówwewnętrznychinastępujezaburzeniewczynnościachktóregośznich–zbawiennystajesięokładzolejurycynowego.

Najczęściej stosujemy okład przy następujących chorobach:

- wewnętrznych:wrzódtrawienny,-samoistnenadciśnienie,zaparcia,- zapalenie wyrostka robaczkowego, nieżyt żołądka,zapalenie pęcherzyka żółciowego, odmiedniczkowezapalenienerek,zapalenieokrężnicy,-infekcyjnezapaleniewątroby,-niedrożnośćjelit,zapaleniekościistawów,bólgłowy,-pęknięcieodbytu,bólebrzuchaztrudnościąodnalezieniaprzyczyny,krwiakotrzewnej,hemoroidy,-zapaleniepochewkiścięgna,zapaleniemięśni,zapaleniekaletkimaziowej;- kobiecych: problemy z miesiączką, zapalenie sutka,zapalenie śluzówki macicy, zagrożenie poronieniem,zapalenie jajowodu, zapalenie szyjki macicy, krwotokmiesiączkowy, zapalenie pochwy, zapalenie jajnika,włókniakmacicy,cystyjajnika,- można też zastosować gorący okład z rycyny, byrozpuścić piasek w przewodach żółciowych i wpęcherzykużółciowym;- skórnych:ropnie,grzybice,kaszaki,plamica,brodawki,czyraki,otarcia- urazach:szyi,bicepsów,bólkrzyża;-okładymożnateżstosować,kiedymasięgorączkę.

Znakomite efekty stosowania oleju rycynowegoskłoniłynaukowcówdoprzeprowadzeniaobserwacjiklinicznych. W przeprowadzonych badaniachzespółdr.H.Grady’ego(AREClinic’sFetzerEnergyMedicine Research), wywnioskował, że okłady zoleju rycynowego znacznie wzmacniają systemimmunologiczny.Komórki limfocytoweTpochodząze szpiku kostnego i grasicy. Są to niewielkielimfocyty, które rozpoznają i unieszkodliwiająobcych w organizmie, a więc: wirusy, grzyby ibakterie.Zastosowanieokładówwgórnym,prawymrejonie stronybrzucha –wątroba, naczynia chłonnejelita cienkiego–wzmagawytwarzanie limfocytów.Przypuszcza się, że zalecanie przykładania bardzogorącychokładów jest jakbyelektrycznymbodźcemdziałającym na akupunkturowy system ciała.Teoria bioenergetyczna, wyjaśniająca szczególnewłaściwości oleju rycynowego twierdzi, że rycynawzmacnia powiązania pomiędzy ciałem i siłamiżywotnymiczłowieka,emitującsubtelnąenergię.



Byćmożetewyjątkowemolekularnefrakcjeolejurycynowegonadająmu energetyczne właściwości, podobne do tych, jakie obserwujemy wkryształach.Teoriabiochemicznasugerujezaś,żeolejrycynowyposiadafrakcjechemiczne,którekorzystniewpływająnasystemimmunologiczny,ożywiajągoiusprawniają.Dalszebadaniaumożliwiływykryciezwiązkurycynyzprostaglandyną,któraodgrywaważnąrolęwkomórkachcałegociała.Olejrycynowypobudzaaktywnośćprostaglandyny,atymsamymmawpływnafizjologiczneczynnościorganizmu.Regulujenapięciemięśni,ciśnienie,metabolizm, kwasyw żołądku, temperaturę ciała, opanowujestanyzapalneibierzeudziałwtransmitowaniuimpulsównerwowych.

JAK WYKONAĆ OKŁAD Z OLEJU RYCYNOWEGO:Należyzłożyćtrzylubczterywarstwyflaneliowielkościprzewidzianej

na okład. Podgrzanym olejem nasączyć flanelę i przyłożyć do ciała.Olej podgrzewa się na patelni lubw garnuszku, które przez jakiś czaswykorzystujesięjedyniedowykonywaniaokładów,gdyżkolejneokłady(najczęściej następnego dnia) podgrzewa się w tym samym naczyniu.Pierwszy razpodgrzewa się samolej,następnymrazempodgrzewa siętensamokładnasączonyolejem,ponieważtakprzygotowanymożebyćwykorzystywany wielokrotnie. Podgrzany okład układamy na ciele idla zabezpieczenia przed szybką utratą ciepła owijamy go ręcznikiem,następnie całość owija sięplastikową folią, bynie zatłuścićubrania lubpościeli. Najlepszy efekt można uzyskać wtedy, kiedy olej jest bardzorzadki, i jest dobrze podgrzany. Niemożna podgrzać zamocno, tylkotyle, abymożnabyłoprzyłożyćgodo ciała.Poprzyłożeniudobrze jestzastosowaćdodatkowezewnętrznedogrzanie,jaknp.kocelektrycznylubpodgrzanyworeksoli.

Okładstosujesiępoto,abyumożliwićwchłonięcieolejurycynowegoprzezporyskóry.Tegorodzajuokładystosujesięwróżnychodstępachczasu,zależnieodpotrzeb.Możetobyćkilkagodzindzienniedoczasu,aż nastąpi poprawa albo cyklicznie, przez trzy dni, potem cztery dniprzerwy i znowu trzy dni. Czasem dobrze jest równieżwypić oliwę zoliweknapoprawęasymilacji ioczyszczenieprzewodutrawiennego.Wefekcie zastosowania okładu z oleju rycynowego następuje eliminacjatoksyn poprzez system potny ciała, dzięki czemu znacznie wzrastapowierzchniowy obieg limfy, jest to sposób na wypłukanie toksyn zorganizmu.

Przeciwwskazania do stosowania okładów to: miesiączka orazstosowanie przeczyszczającej diety jabłkowej. Oleju rycynowego niewolnoużywaćtakżewczasieciąży,gdyżmożepowodowaćpowikłaniawprzebieguciążyiporonienia.

Na zakończenie należy dodać, że badania naukowe dowiodły, żeolej rycynowy ma ogromne i wszechstronne możliwości lecznicze, adodatkowo jego zaletą jest niska cena i dostępność.Natomiast łatwośćstosowaniastawiagoponadwszystkieinneleki. oprac. Antonina Niekrasz Foto: Deviantart



Warto jeść ryby. Żywieniowcywciążpod-kreślają,żesąonenajzdrowszymźródłem

białka.Wporównaniuzmięsem,rybyzawiera-jąniewielekalorii.Rybyiowocemorzatoskarb-nicawielucennychminerałówiwitamin(przedewszystkim jodu – pierwiastka niezbędnego doprodukcji hormonów tarczycy, pełniących klu-czowąrolęwprocesachprzemianymaterii).Za-wierają także sporo fosforu, potasu, magnezu,a ryby drobnoościste i marynaty także wapń.Wszystkie ryby i owocemorza są cennymźró-dłemwitamingrupyB,aniektóretakżewitaminAiD.Nawetzawartywnichtłuszczokazujesięcennydlanaszegozdrowia.Lekarzeodlatzapi-sująpacjentomchorymnasercekapsułkizrybimtłuszczem,bychroniłyiwspomagałyukładkrą-żenia.

Rybyiowocemorza-spożywanesąprzezlu-dzi w najróżniejszych rejonach świata. Do

najczęściejspożywanychrybmorskichwPolsce,należą: makrela, śledź, dorsz, morszczuk, hali-but,tuńczykiflądra,zaśwśródsłodkowodnych:karp, łosoś, szczupak, sandacz,płoć, lin,pstrągi węgorz. W handlu dostępne są ryby świeże,mrożone,solonelubwędzone.Dużąpopularno-ścią cieszą się przetwory rybnew postaci kon-serw, past kanapkowych, panierowanych file-tów,rybmarynowanychiwśmietanie.Niezbytchętnie sięgamynatomiastpo tzw.„owocemo-rza”,jakmałże,krewetki,kraby,ośmiornice,ho-

maryczy langusty–produkty teznamyraczejz opowiadańniż z codziennegomenu.Kojarząnamsięzwykwintnąkolacją,szampanemiluk-susem,więcnicdziwnego,żewpokorzeczęściejkupujemy śledzia w pomidorach czy wędzonąmakrelę.Alenaszczęściedlapotrzebnaszegoor-ganizmuniemawiększejróżnicy,czyjemywy-myślnąsałatkęzkrabówikrewetek,czyteżtra-dycyjnąrybęwgalarecie.Przedewszystkimdla-tego,żesącennymźródłemłatwoprzyswajalne-gobiałkaowysokiejwartościodżywczej.Więk-szośćgatunkówrybzawieragotylesamocomię-so,ajednocześnieposiadamniejtłuszczuicho-lesterolu. Te korzystne proporcje sprawiają, żerybynależądoproduktówniskokalorycznych i



Aby ˝yç

pe∏nià ˝yciaSprawdê, jak mo˝emy Ci pomóc... Zapytaj Eksperta: infolinia: 0 801 100 200 e-mail: [email protected] Preparaty dost´pne tylko w aptekach.

w w w . A A t h e r a p y . p l

Doskona∏oÊç dla zdrowia

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓW

Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian skórnych, pojawiajàcych si´ w nast´pstwie tego schorzenia.

Diabetycy Cukrzyca a Zdrowie 2001 1 2/15/10 8:31:00 PM

mogąbyćzpowodzeniemuwzględnianewdiecieosóbznadwagąlubschorzeniamiukładusercowo-naczyniowego.Nieozna-czateż,żerybybardziejtłustejakwęgorz,łosoś,śledźczymakrelasąszkodliwedlanaszegozdrowia.

Tłuszcz rybi zawiera niezwykle cennedla naszego organizmu kwasy tłusz-

czowe omega-3 – pomocnewprofilakty-ceileczeniuwieluchorób.Dziękinimwekrwipowstajemniejskrzepów,hamowa-ne są procesy zapalne i zbytnie kurcze-nienaczyńkrwionośnych.Sątakżezwiąz-kami wyjściowymi do produkcji eikoza-noidów - substancji przeciwdziałającychzmianomnowotworowym.

Wielu naukowców uważa, że spoży-wanietłuszczurybiegomożeuchro-

nićprzedrakiem,zwłaszczapiersi.Kwasyomega-3wszczególnysposóbregulujągo-spodarkęlipidowąkrwi,zmniejszającstę-żenietrójglicerydówiniekorzystnegocho-lesteroluLDL.Przeciwdziałająwięczmia-nom miażdżycowym, zmniejszając ry-zykozawałusercaizatoruwmózgu.Po-dawanie niewielkiej ilości kwasów ome-ga-3 łagodzi także objawy takich choróbjakastma,łuszczyca,reumatoidalnezapa-leniestawów,chorobywątrobyczywrzo-dziejące zapalenie jelita grubego. Zapo-biegarównieżprzedwczesnymporodom,otyłości i cukrzycy typu II. Tłuszcz rybiwydajesiębyćkorzystnydlaprawidłowe-go funkcjonowania systemu nerwowego.Jegoskładnikiobniżająpodatnośćnade-presjęorazpoprawiająnastrój.

Cukrzycaniesiezesobąniebezpieczeń-stwochorobywieńcowej,acozatym

idziezwiększamożliwośćpowstaniacho-rób serca.Wystarczy jednak raz namie-siącspożywaćposiłkirybne,abytoryzy-kozmniejszyćo30proc.Ryzyko ichwy-stąpieniazmniejsza sięoponad60proc.,jeżeli dieta rybna będzie codzienna. Na-leży jednakunikaćpotrawzawierającychdużosoli.Oznaczato-unikanierybwę-dzonychisolonych,np.śledzia.

Nastoiskuzrybamizwracajmyuwagęnaichwyglądizapach.Świeżaryba

zawszepachnieczystoidelikatnie.Jejskó-rapowinnabyćbłyszcząca,gładkainapię-ta,amięso–zwarte,jędrneielastyczne.Pa-miętajmyteżbyzajrzećjejwskrzela,któ-rewświeżymprodukciesązawszebarwyróżowejlubczerwonej.Oczypowinnybyćwypukłe,przezroczysteibłyszczące- jakżywe.Gdy ryba spoglądanaCiebiemęt-nym,zapadniętymwzrokiem,tolepiejjejunikaj.Jeżelizamierzaszkupićpłatyryb-nelubfilety,zwracajuwagęjaksąprzecho-wywane. Powinny być ułożonew lodzielubladziechłodniczej.Ichbrzeginiemogąwykazywaćbrązowychzabarwień,apo-wierzchniapowinnabyćsoczystaipozba-wiona śluzu.Mięso rybzawiera znacznąilośćwody,iztegopowodubardzoszybkosiępsuje.Zabita,wypatroszona ipodzie-lonarybaniepowinnabyćprzechowywa-naw lodówcedłużej jak jedendzień. Je-żeliniezamierzaszjejzamrażać,tonajle-piejumieśćwzamkniętejtorebcefoliowejlubpojemnikuiprzykryjlodem.Topnieją-cylódmusiszoczywiściecojakiśczaswy-mienić.Wtensposóbmożeszprzetrzymy-waćwypatroszonekawałkirybifiletyna-wetkilkadni.Znacznie trwalszesąrybywędzone i solone, jednak przechowującje w lodówcemusisz pamiętać, by chro-nićinneartykułyprzedichzapachem.Za-mkniętekonserwyrybnemogąspokojnieprzeleżećwtemperaturze+4do+15kilkamiesięcy,jednakpoichotwarciupowinnybyćprzełożonedoceramicznegonaczyniaispożytewciągu1-2dni.

Potrawy z ryb można przyrządzać wnajróżniejszy sposób, poprzez goto-

wanie, smażenie, duszenie lub piecze-nie. Do gotowania najlepiej używać spe-cjalnych naczyń. Najczęściej są to dziur-kowane rynienki, w których umieszczasiękawałkiryb, icałośćwkładadogarn-kazgotującymwywaremzwarzyw.Jeże-linajdzienasochotanarybęsmażoną,todojejprzygotowaniaużywajmymałejilo-ści tłuszczu, najlepiej posmarować patel-nięteflonowaniewielkąilościąoliwyzoli-



Aby ˝yç

pe∏nià ˝yciaSprawdê, jak mo˝emy Ci pomóc... Zapytaj Eksperta: infolinia: 0 801 100 200 e-mail: [email protected] Preparaty dost´pne tylko w aptekach.

w w w . A A t h e r a p y . p l

Doskona∏oÊç dla zdrowia

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓW

Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian skórnych, pojawiajàcych si´ w nast´pstwie tego schorzenia.

[email protected]

Aby ˝yçpe∏nià ˝ycia

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓWPIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓWPIEL¢GNACJA SKÓRY

Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian skórnych, pojawiajàcych si´ w nast´pstwie

Diabetycy Cukrzyca a Zdrowie 2001 1 2/15/10 8:31:00 PM

wek.Musimyjednakpamiętać,żesma-żenie ryb pozostawia w pomieszcze-niudługoutrzymującysięnieprzyjem-nyzapach.Lepiejwięcbędzie,gdyrybęupieczemywpiekarnikunaruszcielubwfoliialuminiowej.

Rozmrażanie - aby zabieg ten byłprzeprowadzonyprawidłowo,ryby

należy zalać wodą w ilości 1,5-2 l na1kgproduktuidodać2–3łyżeczkisoli,która hamujewyciek sokówmięsnychdowodyitymsamymzapobiegautra-ciewartościodżywczych.Czasrozmra-żaniatrwaok.1,5–3godz.wzależnościodwielkości porcji.Mniej problemówjest z gotowymi, mrożonymi filetami,bowiemmożnajebezrozmrażaniabez-pośredniopoddaćobróbcecieplnej.

Źródło:www.apz.pl Foto: Deviantart



Choroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycyChoroby wątroby w cukrzycy

Wątroba jest największym, bowiem ważą-cym około 1,5 kg gruczołem ciała. Gruczoł ten jest centralnym narządem przetwarza-jącym pokarm i „oczyszczającym” krew. Od jego zdrowia zależy metabolizm, tj. prze-twarzanie i przyswajanie pokarmów oraz wytwarzanie, magazynowanie i wydalanie wielu ważnych dla życia substancji. Gruczoł ten odgrywa centralną rolę w dostarczaniu innym narządom substancji energetycznych (glikogenu), w przetwarzaniu tłuszczu, ( np. uczestniczy w wytwarzaniu żółci niezbędnej dla ich trawienia), wytwarza znaczną część białek krwi, usuwa toksyny wchłaniane z pożywieniem, wodą i powietrzem.

Wątrobajestsilnymi„cierpliwym”organem,aleniestetyzbytczęstozmuszanymdonadmiernegowysiłkuobfitymiiciężkostrawnymipotrawami,różnorodnymizatruciamipo-karmowymi,nadmiaremspożywanegoalkoholu,niepożąda-nymdziałaniemwieluleków,wirusowymizakażeniami,itp.Spowodowane tymprzewlekłe zapaleniawątroby zagrażająmartwicą jej komórek zwanych hepatocytami.Uszkodzeniawątrobyz tzw.wtórnymprzerostem tkanki łącznejnazywasięmarskością,gdyżzniszczonekomórkiwątrobysązastępo-wanebezwartościowątkankąłącznąlubtłuszczową.Podobnezagrożeniemarskościąlubmartwicąwątrobystwarzająprze-wlekłechorobyustrojowe–np.cukrzyca.

WPŁYW CUKRZYCY NA WĄTROBĘCukrzycajestzwyklechorobądługotrwałą,naktórąjeste-

śmyskazanidokońcażycia.Wskutekjejwieloletniegoprze-biegu,ucotrzeciejchorującejosobymogąwystąpićzaburze-niawątroby.Częstąprzyczynązaburzeńjestzakłóceniemeta-bolizmuwęglowodanów,przejawiającesięnadmiernymgro-madzeniemglikogenuwwątrobieoraznieprawidłowymeta-bolizmtłuszczówinadmierneichgromadzeniesięwwątro-bie.Wobuprzypadkachmożetoprowadzićdostłuszczeniaimarskościnarządu.Zaburzenia funkcjiwątrobyprowadząrównieżdozaburzeńczynnościpęcherzykażółciowegoidrógżółciowych. Powyższe choroby wątroby i dróg żółciowychwywołuje zarówno cukrzyca typu 1 (wymagająca wstrzyk-nięć insuliny), jak i typu2 (niewymagającawstrzyknięć in-suliny).Ujawnieniesiętychwspółzależnościstałosięmożliwedziękiupowszechnieniuprecyzyjnychtestówlaboratoryjnychorazcorazdoskonalszychbadańultrasonograficznych.

Wśród zaburzeń i chorób wątroby wywołanych przez cukrzycę można wyróżnić:

1.Zaburzeniaprzemianywęglowodanów2.Zaburzeniaprzemianytłuszczupodwpływemcukrzycy3.Cukrzycowąkamicężółciową4.Niepożądaneskutkilekówprzeciwcukrzycowych5.Chorobywywołującecukrzycę

ZABURZENIA PRZEMIANY WĘGLOWODANÓW

Wątrobaodgrywakluczowąrolęwmetabolizmiewęglo-wodanów.Glukoza–podstawowepaliwoorganizmu-zosta-jewchłoniętadokrwiwjelitach.Wwątrobiepoddawanajest„chemicznemuzagęszczeniu” i przetwarzaniuw substancję



zapasową,tzw.glikogen.Glikogengromadzonyjestwwątrobiejakwspichrzu,podobniezresztąjakteżczęściowowinnychnarządach.Gdywekrwizaczy-nabrakowaćglukozy,jestbardzoszybkorozkłada-ny,awytworzonazniegoglukozajestuwalnianadokrwi.Niestety,uosóbchorychnacukrzycęmożedo-chodzićdonieuzasadnionejnadprodukcjiigroma-dzeniasięglikogenuwwątrobie,coprowadzidoza-burzeńchorobowych.

Dlaczego wątroba wytwarza i gromadzi zbyt dużo glikogenu?

Obecnieuważasię,żejednymzpowodównad-produkcji glikogenuwwątrobie są dużewahaniaglukozywekrwi,cocechujezwłaszczaźlekontrolo-wanącukrzycętypu1.Dowodzątegoeksperymen-tynazwierzętach,wktórychudowodniono,żepo-danieinsulinywsytuacjijejdużegoniedoboruwy-wołujeprzedłużone, intensywne tworzenie sięgli-kogenuwwątrobie,utrzymujące się ażdopowro-tuglikemiidopozycjiwyjściowych,częstoowysocepodwyższonychwartościach.Wydajesię,żepodob-niewyglądatoworganizmieczłowieka.

Czy dobra kontrola cukrzycy zapobiega nadprodukcji glikogenu?

Dobrakontrola,prowadzącadopełnejnormali-zacjipoziomucukrumożedoprowadzićdocofnię-cia się opisywanych zmian. Jednak dodatkowymczynnikiem wywołującym nadmierną kumula-cjęglikogenuwwątrobiemożebyćnadmiarpew-negohormonu-kortyzolu.Wokresachzłegolecze-nia,długotrwałepodawanienadmiernejilościinsu-linystymulujewydzielanietegohormonu–tenzaśprzyczyniasiędonadmiernegowątrobowegogro-madzeniaglikogenu.

Jaki wpływ ma nadmiaru glikogenu na wątrobę?

Nadmiarglikogenukumulujesięw jądrachko-mórekwątroby,zwanychhepatocytami,jakiwichcytoplazmie. Pod wpływem intensywnego napły-wuglikogenu-jądrakomórekwątrobowychulega-jąstopniowemuzwyrodnieniu.Zjawiskotodotyczyokoło75%przypadkówcukrzycyobutypów(typu1i2),alemożesięonopojawiaćtakżeuosóbzdro-wychwtakichchorobachjak:hepatomegalia,gruź-lica,niewydolnośćkrążenia,zawałserca,nadczyn-nośćtarczycy,marskośćiprzewlekłeaktywnezapa-leniewątroby,a takżewostrychchorobachzakaź-nych(np.mononukleozie,odrze,błonicy,różyczce).

Współistnienie zwy-rodnienia jąder komó-rek wątrobowych podwpływem glikogenu ipóźniejszegostłuszcze-nia tego organu uwa-żasięzatypowyobrazuszkodzenia wątrobywprzebiegucukrzycy.

Czy stłuszczenie wątroby wskutek nad-produkcji glikogenu

jest odwracalne?

Tak. Pomimo, żenadmierne gromadze-niesięglikogenuwwą-trobieudorosłychosób,zeźleleczoną(bądźniele-czoną) cukrzycąwystępuje ażw blisko 80% przy-padkówchoroby,tozjawiskotoszybkosięcofapodwarunkiempodjęciaprawidłowego leczenia iwła-ściwegowyrównaniametabolicznegocukrzycy.

Wówczas stłuszczeniewywołanenadprodukcjąglikogenunieprowadzidozapaleniaanimarskościnarządu.

ZABURZENIA PRZEMIANY TŁUSZCZU PO WPŁYWEM CUKRZYCY

Wątroba odgrywa bardzo ważną rolę wmeta-bolizmie tłuszczów, zwanych też lipidami. Tłusz-cze powstałe w czasie trawienia po dostaniu siędowątrobysązużytedoprodukcjiwielupotrzeb-nychorganizmowizwiązkówtłuszczowych,przedewszystkimcholesterolu.

Cholesterol jestnie tylkoznanymnamszkodli-wym związkiem powodującym miażdżycę, leczrównieżsurowcemdowytwarzaniahormonów,jakteżsubstancjąniezbędnądlapracykomóreknerwo-wych.

Na czym polegają zaburzenia przemiany tłusz-czów (lipidów) w wątrobie w przebiegu cukrzycy?

Cukrzyca, zwłaszcza typu 2, (obok nadmiernegospożywaniaalkoholuiotyłości),jestczęstąprzyczy-nązaburzeniametabolizmutłuszczówwwątrobie.Skutkiemtychzaburzeńjestnadmiernakumulacjalipidówwhepatocytach, comożedoprowadzićdostłuszczenia.Możliwesąteżinnechorobywywoła-nenadmiernąkumulacjątłuszczu:tłuszczowenieal-koholowezapalenie,zapaleniezwłóknieniemorazcałkowitynieżyt,czylimarskośćwątroby.Uchorych



powyżej60rokużyciaczęstośćpowyższychpowi-kłańsięgaok.45%przypadków.Sąonejeszczeczęst-szewprzypadkachzewspółistniejącąotyłością,niżuchorychzprawidłowąmasąciała.Wcukrzycytypu1powikłaniatesąznacznierzad-sze-występująonezczęstością4,5-17,0%iwiążąsięzwyklezezłymwyrównaniemcukrzycy.

Dlaczego nadmiar tłuszczu szkodzi watrobie?

Wwarunkachdobrzeleczonejcukrzycy-wymia-natłuszczupomiędzywątrobąatkankątłuszczowąciałajestzrównoważona.Równowagatazależyjed-nakodwielkościzapasówtłuszczuwtkankachipo-ziomuinsulinywekrwi.Zbytdużewahaniapozio-muinsulinywekrwipowodujązachwianietejrów-nowagi.Przykładowodługotrwały,wysokiniedobórinsu-liny,jakiczęstomamiejscewcukrzycytypu1-pro-wadzidointensywnegouwalnianiatłuszczuztkan-ki tłuszczowej.W efekcie dochodzi dowysokiegostężeniakwasówtłuszczowychwekrwiiwzmożo-negoichwnikaniadokomórekwątrobowych–he-patocytów.Toinicjujeprocesstłuszczeniawątroby.

Czy u chorych z cukrzycą typu II występuje podobny mechanizm?

Nie. Pierwotną przyczyną stłuszczenia wątrobyuchorychnacukrzycęsązaburzeniametabolizmutłuszczów oraz nadprodukcja pewnego typu lipi-dów - VLDL.Współodpowiedzialność za ten stanponosiponadto:otyłość,błędydietetyczne, tj.nad-miarwęglowodanów i tłuszczuwdiecie, brak ru-chu.Chociażudział tychprzyczynbywaróżnyuróż-nychchorych,towspólnymskutkiemjest,żeźlele-czona cukrzyca, a zwłaszcza nadmiar cukru wekrwi (hiperglikemia) nasila produkcję tłuszczu wwątrobieiprocesjejstłuszczenia.

Jaki przebiega początkowy, odwracalny etap stłuszczenia wątroby w cukrzycy?

Stłuszczenie wątroby zwykle obejmuje cały na-rząd.Proceszaczynasięodpojedynczychkomórek-hepatocytów,któreniemalwcałościwypełniająsiękroplamitłuszczu,co„spycha” jądrokomórkoweicytoplazmęnaobwódkomórki.Zmianata,niezależ-nieodnasilenia,macharakterodwracalny.Niekiedy zmiany stłuszczeniowe mają charakterograniczony,dotyczącfragmentuwątroby.Przyczy-nątakiegoogniskowegostłuszczeniajestprawdopo-dobniewspółistnieniemiejscowegoniedokrwienia.

MARTWICA WĄTROBYNiektórekomórkiwątrobyulegająmartwicy ipękają, atłuszcz „wlewa się” pomiędzy ocalałe hepatocyty i two-rzydrobnetorbiele.Wwiększościprzypadkówtakiemiej-scowestłuszczenieniepowodujeznacznychszkód,jednakmożeprowadzićdowłóknieniakomórek. Taki stan określa się jako marskość wrotną ze stłusz-czeniem.Mechanizmwłóknienia,czylipobudzeniatkan-kiłącznejdorozrostuwwątrobieniezostałdokońcawy-jaśniony, jednak za stymulator uważa się stan zapalny.Wpoczątkowejfaziemarskościwątrobajestduża,potemzmniejsza się.Możliwa jest jednaknadal regeneracjana-rządu.Wmiaręregeneracjiwytworząsięnowepokoleniakomóreknarządu-hepatocytów,któreniesąstłuszczone.

Czy łatwo jest wykryć wczesną fazę martwicy wątroby spowodowaną cukrzycą?

Niestetynie,gdyżwidoczne(kliniczne)objawystłuszcze-niaizapaleniawątrobysądyskretneimałoodczuwalne;nierzadkoprzebiegająbezobjawowo.Niesposóbteżwykryćtegotypuzmianwątrobyprzypo-mocystandardowychbadańlaboratoryjnych,bowiemod-chyleniaodnorm,jeżeliwogólewystępują,sązwyklenie-wielkie. Toteż choroba bywa wykrywana przypadkowolubzpowoduepizodycznegobóluwątrobyczydyskom-fortuwnadbrzuszu.PotwierdzićjąmożedopierobadaniepalpacyjnelubUSG,czytomografiakomputerowa,lubre-zonansmagnetyczny.

Jak leczyć stłuszczoną wątrobę u osób z cukrzycą?

Fundamentalnązasadąleczeniawątroby,wtymrównieżuosóbchorychnacukrzycęjesteliminacja(lubzminima-lizowanie)czynnikówwywołującychstłuszczenie.Drugazasadąjestpoprawneleczeniechorobypodstawowej,czylinormalizacjaglikemiiwcukrzycy.



Wzwiązkuz tymważnympunktemterapii jestodpo-wiedniadieta, zograniczeniemproduktówwysokoener-getycznychitłuszczów.Koniecznejesttakżezaprzestaniepiciaalkoholuistosowanialekówmającychniekorzystnywpływnawątrobę(hepatotoksycznych).

Co wiadomo o wpływie diety na zaburzenia metabolizmu tłuszczów w wątrobie?

Szczególnymzagrożeniemdlawątrobyjestdietaobfitu-jącawwęglowodany-tj.zawierającadużeporcjemakaro-nu,ziemniaków,pieczywa,słodyczy,słodkichowoców,itp.Tego typuproduktyżywnościowedostarczajądużosub-stratów do syntezy tłuszczu w wątrobie. Podobny efektwywołuje dieta bogatotłuszczowa (duże porcje tłustegomięsa, tłuszczów zwierzęcych tzw. nasyconych, roślin-nych, itp.)Wątrobawskutektejdietywytwarza takdużeilościtłuszczu,żeniejestichwstaniewydzielić,coprowa-dzidojejstłuszczenia.Zastosowanie diety ubogowęglowodanowej, o zmniej-szonej zawartości kalorii, prowadzącej do redukcjimasyciała – zmniejszawytwarzanie tłuszczu przezwątrobę ijestprostym,leczskutecznymśrodkiemleczniczym.

Czy znane są lecznicze składniki diety?

Tak,sątonp.witaminyzgrupyBorazoptymalna(niezadużainiezamała)ilośćpełnowartościowegobiałkazwie-rzęcegozawierającegoaminokwasy-cholinęimetioninę.Powyższe aminokwasy eliminują zakłócające przemianytłuszczowelipoproteinyVLDLzkomórekwątroby-hepa-tocytów.

CUKRZYCOWA KAMICA ŻÓŁCIOWAObecnieuważasię,żecukrzyca,zwłaszczatypu2,sprzy-jarozwojowikamicyżółciowej.Wskazująnatodaneepide-miologiczne.Kamicażółciowawystępujeuchorychnacu-krzycę2-3razyczęściejniżuzdrowych.

Jak tłumaczysięwpływcukrzycynakamicężółcio-wą?Skłonnośćdokamicyżółciowejwcukrzycyprzy-pisujesiępogorszeniukurczliwościpęcherzykażółcio-wegoijegozdolnościopróżnianiasięzżółci.Defekty kurczliwości i opróżniania się pęcherzykażółciowego, z równoczesnym wzrostem objętości za-legającej w nim żółci potwierdzono ultrasonograficz-nieiradiologicznie.Zaprzyczynętychzaburzeńuwa-żasięuszkodzenieniektórychelementówautonomicz-negoukładunerwowegozawiadującegomechanizmemkurczliwości. Inną przyczyną jest zaburzenie gospo-darkicholesterolemwcukrzycyinadmiernenasycenienimżółci.

NIEPOŻĄDANE SKUTKI LEKÓW PRZECIWCUKRZYCOWYCH

Doustnelekiprzeciwcukrzycowe,np.pochodnesulfo-nylomocznika,takiejak:chlorpropamid,tolazamid,tol-butamidmogąniekiedypowodowaćpowstawanieżół-taczki.Zależytooddawkilekubądźwrażliwościkon-kretnegopacjentanalek.Częstość tego niepożądanego działania jest jednakniewielka - największa jestwprzypadku chlorpropa-midu,boażod0,5do1,0%.Przerwanieterapiiprowa-dzidoustąpieniaobserwowanychzmian.

CHOROBY WYWOŁUJĄCE CUKRZYCĘ

Upośledzenie funkcji wątroby może wywołać incy-dentalneobjawycukrzycy.Marskośćwątrobypowodu-jeincydentalneobjawyu80%chorych.Pełnoobjawowacukrzyca(zhiperglikemiąprzekraczającą126mg%glu-kozynaczczo)iglikozurią(wydalanieglukozyzmo-czem)pojawiasięw10%tychstanów.Zaprzyczynęobjawówcukrzycyuważasię tzw.ob-wodową insulinooporność oraz niekorzystny wpływhormonów–glukagonu, orazhormonuwzrostu, któ-rych obecność zakłóca fizjologiczne mechanizmy sa-moregulacjipoziomuglukozywekrwi.

Jakie choroby towarzyszące cukrzycy mogą pogłębiać jej objawy?

Chorobyogólnoustrojowe,np.opodłożuautoimmu-nologicznymlubmetabolicznym,którezaburzająfunk-cjewielunarządów,wtymwątrobyitrzustki.Przykłademmożebyćhemochromatoza,wktórejod-kładaniesięzłogówżelazaprowadzidomarskościwą-troby,zobjawamiłagodnejcukrzycy.

Źródło: przychodnia.pl Foto: Deviantart, Wiki

Moi najbliżsi….

Kiedy byłam mała, mój dziadek i babcia chorowali na cukrzycę. Zastanawiałam się co to jest,czym jest ta choroba. Dlaczego jej nazwa kojarzyła mi się ze słodyczami?

Pytałam, dlaczego dziadziuś i babcia mają „cukierki” we krwi. Rosłam i obserwowałam Ich zmagania z chorobą. Było mi przykro i smutno, kiedy robili sobie zastrzyki…

Rosłam, byłam starsza i lubiłam piec ciasta. Zawsze chciałam Ich poczęstować, a Oni troszkę próbowali, dziękowali i zawsze mówili, że było pyszne….

A ja nie rozumiałam, dlaczego nie nakładają sobie ogromnych porcji mojego tortu na urodzinach. Z czasem zaczęli mnie uświadamiać, fakt że robili to w sposób prosty, nie chcąc zawile tłumaczyć dziecku. Ja zaś rosłam i obserwowałam i chciałam wiedzieć więcej. Parę razy przekartkowałam jakąś broszurkę, ulotkę informacyjną, książeczkę, ale dalej nie do końca rozumiałam tę chorobę.

Chciałam ją poznać i zrozumieć, ponieważ kochałam bardzo swoich dziadków, i poprzez to zrozumienie chciałam być bliżej Nich.

Moment przełomowy i wyczerpującą informację uzyskałam, kiedy zaczęłam tracić wzrok. Podejrzewano, że mam cukrzycę. Na szczęście, diagnoza okazała się negatywna.

Cukrzycy nie mam, ale jestem w grupie tzw. ryzyka. W szpitalu dokładnie poinformowano mnie, wytłumaczono, odpowiadano na pytania i w końcu uzyskałam wyczerpującą informację – czym jest

cukrzyca. Ale czy to, że coś na ten temat teoretycznego wiem, wystarcza mi? Nie. Wiem, że muszę wiedzieć więcej.

Wokół mnie słyszę i widzę coraz więcej osób chorych. W prasie, telewizji słyszę o cukrzycy jako chorobie, epidemii XXI w. Jestem zszokowana. Każdego z nas może spotkać to co moich dziadków,

i jest mi z tego powodu bardzo przykro. Ale mam nadzieję, że to nagłośnienie w mediach, dostępność informacji, możliwość wstąpienia

do stowarzyszeń, pomoże. Ja jako osoba nie chora, ale sympatyk z wyboru i z serca, wspierająca ludzi dotkniętych tą chorobą. Jestem wdzięczna za uświadamianie społeczeństwa, za możliwość

wsparcia, dzięki stowarzyszeniom i fundacjom, spotkaniom… Wiem, jak wiele w walce z chorobą dawała moja miłość moim dziadkom. Myślę, że czuli się silniejsi.

Zawsze byłam (dziadek nie żyje) i jestem przy babci. Na szczęście nauczyli Oni mnie mówić o wszystkim bez oporów i szczerze. To Im zawdzięczam pewne cechy mojego charakteru

i umiejętność dzielenia się i mówienia o uczuciach… Ewa Łyczkowska

Autorka opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy SMOOTH - Miedziak Barbara


L ist

do

reda

kcji


Moi najbliżsi….

Kiedy byłam mała, mój dziadek i babcia chorowali na cukrzycę. Zastanawiałam się co to jest,czym jest ta choroba. Dlaczego jej nazwa kojarzyła mi się ze słodyczami?

Pytałam, dlaczego dziadziuś i babcia mają „cukierki” we krwi. Rosłam i obserwowałam Ich zmagania z chorobą. Było mi przykro i smutno, kiedy robili sobie zastrzyki…

Rosłam, byłam starsza i lubiłam piec ciasta. Zawsze chciałam Ich poczęstować, a Oni troszkę próbowali, dziękowali i zawsze mówili, że było pyszne….

A ja nie rozumiałam, dlaczego nie nakładają sobie ogromnych porcji mojego tortu na urodzinach. Z czasem zaczęli mnie uświadamiać, fakt że robili to w sposób prosty, nie chcąc zawile tłumaczyć dziecku. Ja zaś rosłam i obserwowałam i chciałam wiedzieć więcej. Parę razy przekartkowałam jakąś broszurkę, ulotkę informacyjną, książeczkę, ale dalej nie do końca rozumiałam tę chorobę.

Chciałam ją poznać i zrozumieć, ponieważ kochałam bardzo swoich dziadków, i poprzez to zrozumienie chciałam być bliżej Nich.

Moment przełomowy i wyczerpującą informację uzyskałam, kiedy zaczęłam tracić wzrok. Podejrzewano, że mam cukrzycę. Na szczęście, diagnoza okazała się negatywna.

Cukrzycy nie mam, ale jestem w grupie tzw. ryzyka. W szpitalu dokładnie poinformowano mnie, wytłumaczono, odpowiadano na pytania i w końcu uzyskałam wyczerpującą informację – czym jest

cukrzyca. Ale czy to, że coś na ten temat teoretycznego wiem, wystarcza mi? Nie. Wiem, że muszę wiedzieć więcej.

Wokół mnie słyszę i widzę coraz więcej osób chorych. W prasie, telewizji słyszę o cukrzycy jako chorobie, epidemii XXI w. Jestem zszokowana. Każdego z nas może spotkać to co moich dziadków,

i jest mi z tego powodu bardzo przykro. Ale mam nadzieję, że to nagłośnienie w mediach, dostępność informacji, możliwość wstąpienia

do stowarzyszeń, pomoże. Ja jako osoba nie chora, ale sympatyk z wyboru i z serca, wspierająca ludzi dotkniętych tą chorobą. Jestem wdzięczna za uświadamianie społeczeństwa, za możliwość

wsparcia, dzięki stowarzyszeniom i fundacjom, spotkaniom… Wiem, jak wiele w walce z chorobą dawała moja miłość moim dziadkom. Myślę, że czuli się silniejsi.

Zawsze byłam (dziadek nie żyje) i jestem przy babci. Na szczęście nauczyli Oni mnie mówić o wszystkim bez oporów i szczerze. To Im zawdzięczam pewne cechy mojego charakteru

i umiejętność dzielenia się i mówienia o uczuciach… Ewa Łyczkowska

Autorka opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy SMOOTH - Miedziak Barbara


Schudłam po paru latach, gdy przeczytałam książkę „Dieta życia” Mai Błaszczyszyn – 36 kg,ale tę pierwszą dietę musiałam odstawić, bo cukrzyca była przez lekarzy traktowana jako „wy-rok”, jako bardzo ciężka choroba. Ustalono jadłospisy z wyliczeniem kalorii. Te diety i tabele za-mienników nikomu nie ułatwiły życia, tylko je utrudniały. Cukrzyk po przeczytaniu tej diety doj-dzie do wniosku, że tego nie da się dokładnie przestrzegać ani tak żyć. Znam starsze osoby, męż-czyzn i kobiety też, którzy robią krok w bok.

Chyba trzeba by „siedzieć w domu – nie pracować”, nie wychodzić! ciągle liczyć kalorie i za-mienniki oraz ograniczyć owoce i warzywa do śladowych ilości. Może się jednak zdarzyć, że pomi-mo starań cukier będzie wysoki, ciśnienie też za wysokie lub skaczące, a chory będzie wegetował bez chęci do życia.

Cukrzyca w moim życiu

M ojej mamie wykryto cukrzycę gdy miała 40 lat. Ja urodziłam się w 1945 r., ale mnie nigdy nie zrobiono żadnych badań w kierunku cukrzycy. Byłam otyła, w wieku 20 lat ważyłam

86 kg, a moje szczytowe osiągnięcie to 136 kg. Urodziłam 2 dzieci. Mąż chorował 17 lat i zmarł po 8 wylewie. Ja w ciągłym biegu między domem, szpitalem, pracą, opadłam z sił. Byłam słaba jak malutkie dziecko. Bolały mnie bardzo stopy. Przez około 2 lata byłam u endokrynologa, chirurga, ortopedy, neurologa. I diagnoza była jedna: „schudnąć” i „nie żreć tyle”. Zachorowałam na astmę i zaczęło mi wysiadać serce, żaden lekarz nie zrobił mi badań. Nikt nie pytał, czy w rodzinie ktoś ma cukrzycę. Skierowano mnie na rentę z powodu „ogólnego stanu zdrowia”i dopiero po dwóch latach lekarz z rejonu pomyślał: „a może to początki cukrzycy” („chwała mu za to!”). Po raz pierwszy do-stałam zlecenie na badanie krwi na cukier, w prezencie 2 tabl. Chlorpropamidu (teraz już nie ma go w obrocie). Już na drugi dzień czułam się bardzo dobrze. „Mogłam fruwać,nie tylko chodzić!”

Poszłam do Poradni Przeciwcukrzycowej przy ul. Kozłowej, zrobiono mi badania i przeprowa-dzono wywiad dotyczący chorób w rodzinie. Okazało się, że to zaawansowana cukrzyca. Pierw-szą dietę ustalono mi na 1500 kcal i 5 posiłków dziennie. Cukrzyca nie boli, ale niszczy mnie sys-tematycznie i dokładnie. W tej chwili tworzy mi się zaćma oczu, na tle cukrzycowym. Mam: zwę-żenie aorty, niedomykalność zastawek i stałe migotanie przedsionków. Ale proces niszczenia zo-stał zatrzymany dzięki „mojemu” lekarzowi, którym jest kardiolog dr J. Paruk. To dzięki jego opie-ce „nieźle żyję” od 8 lat. Przez całe życie miałam nadciśnienie, nie do uregulowania (szczytowe 240/140) i przyjmowałam po 3 różne leki naraz. Teraz z niewiadomych przyczyn nastąpił samo-istny spadek. Teraz mam bardzo niskie. Przez pierwszy rok było mi trudno, bardzo źle się czułam, ale teraz organizm się przyzwyczaił i jest dobrze.

L is

t do

red

akcji



Autorka opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy Laboratorium KosmetykówNaturalnych FARMONA sp. z o.o.

Redakcja: StronaCzytelnika-Diabetyka Redakcja„CukrzycaaZdrowie” ul.Warszawska23 15-062Białystok

S T R O N Y C Z Y T E L N I K Ó WL

ist do

red

akcji

Nie jestem przeciwniczką diety, ani liczenia kalorii, ale jestem człowiekiem normalnym! Mam cukrzycę. Biorę insulinę – i to tyle! Inni mają chorobę nowotworową, astmę itd., ale żyją! Chciałabym, aby traktowano mnie jak człowieka. Aby ułatwiono mi życie, a nie dys-kryminowano.

Chcę żyć i pracować. Nie powinnam być traktowana jak balast. Nie z litością, ale ze zro-zumieniem, że czasem muszę częściej zjeść. Otoczenie izoluje chorego, bo „nie szuka proble-mów”. Sama, gdy pracowałam wolałam siedzieć cicho, a gdy było trzeba, dokonywałam „za-szczepienia” w łazience w pracy!

Znam wielu chorych starszych ode mnie i dużo młodszych, nie jestem przewrażli-wiona. Ja dopiero teraz mam odwagę przyznać się, że jestem diabetykiem z cukrzycą insulinozależną – mam 64 lata.

Alicja Nycz

PYTANIA KONKURSOWE 1. Czy aktywność fizyczna jest wskazana dla osób chorych na cukrzycę ?

a) tak b) nie 2. U osób z cukrzycą wysiłek fizyczny nie powinien spowodować przekroczenia: a) 100 uderzeń tętna na minutę b) 140 uderzeń tętna na minutę c) 200 uderzeń tętna na minutę 3. Czy przed wysiłkiem fizycznym, gdy stężenie glukozy we krwi jest niższe niż 100 mg% należy spożyć dodatkową porcję węglowodanów ? a) tak b) nie

IMIĘ ............................................................................................................................................................................................................................................................................

NAZWISKO ..............................................................................................................................................................................................................................................

ADRES ...................................................................................................................................................................................................................................................................

3131

PYTANIA KONKURSOWE 1. Czy aktywność fizyczna jest wskazana dla osób chorych na cukrzycę ?

a) tak b) nie 2. U osób z cukrzycą wysiłek fizyczny nie powinien spowodować przekroczenia: a) 100 uderzeń tętna na minutę b) 140 uderzeń tętna na minutę c) 200 uderzeń tętna na minutę 3. Czy przed wysiłkiem fizycznym, gdy stężenie glukozy we krwi jest niższe niż 100 mg% należy spożyć dodatkową porcję węglowodanów ? a) tak b) nie

IMIĘ ............................................................................................................................................................................................................................................................................

NAZWISKO ..............................................................................................................................................................................................................................................

ADRES ...................................................................................................................................................................................................................................................................

K O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SProgram Edukacyjny „Świadomy Diabetyk”

Drukujemy już drugi kupon konkursowy w Programie Edukacyjnym „Świadomy Diabetyk” i wciąż serdecznie zachęcamy Państwa do wspólnej przygody – tak jak w poprzednim numerze Państwo

zapoznają się z poniżej zamieszczonym materiałem edukacyjnym, wytną umieszczony poniżej kupon konkursowy, odpowiedzą na znajdujące się na nim pytania, dotyczące zagadnień poruszanych w artykule,

uzupełnią swoje dane i wyślą do nas na adres:

Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie”,ul. Warszawska 2315-062 Białystok

z dopiskiem „KONKURS”

Za poprawnie udzielone odpowiedzi my wyślemy na podany przez Państwa adres glukometr DIAGOMAT firmy DIAGNOSIS Sp. z o.o. Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych

wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” rozlosujemy 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND, model 631.

W materiale edukacyjnym tym razem zajmujemy się zagadnieniem diety – uznając, że w szerokim znaczeniu słowo samokontrola dla diabetyka oznacza również przestrzeganie odpowiedniej diety, przekazujemy Państwu

raz jeszcze najważniejsze kwestie w tym zakresie, wciąż wierząc, że cukrzyca jest chorobą, z którą można prowadzić długie, dobre życie. Trzeba jednak wiedzieć, jak to robić – konsekwentna, właściwa samokontrola,

znajomość zasad zdrowego odżywiania, aktywność fizyczna, to tylko kilka ważnych kwestii, które determinują jakość życia diabetyka i możliwość „radzenia” sobie z chorobą w codziennym życiu.

Wyłącznym sponsorem naszego programu edukacyjnego jest firma DIAGNOSIS Sp. z o. o.

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU !!!

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

3232

Skrócony Regulamin Programu Edukacyjnego

„Świadomy Diabetyk”• Regulamin Programu Edukacyjnego „Świadomy Diabetyk” zwany w dalszej części „Regulaminem” określa warunki, zasady uczestnictwa

oraz nagrody w Programie Edukacyjnym „Świadomy Diabetyk”, zwanym dalej w treści Regulaminu „Programem”.• Program jest przeznaczony dla Uczestników posiadających dostęp do czasopisma zawierającego zestaw pytań i kupon konkursowy,

lub dostęp do strony organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl, gdzie dostępny jest kupon konkursowy.• W trzech wydaniach czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”, ukazujących się w okresie realizacji Programu drukowane są zestawy pytań.

Każdy zestaw zawiera 3 pytania nawiązujące do informacji zawartych w treści danego numeru czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”.• Uczestnicy obowiązani są udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania zawarte w danym numerze czasopisma i umieszczenie odpowiedzi

na kuponie konkursowym, który należy wysyłać na adres Organizatora: Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie” ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok. Poprawnie wypełniony kupon konkursowy musi zawierać również dane osobowe niezbędne do przesłania nagrody. Odpowiedzi są przyjmowane w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. Decydująca jest data wpływu kuponu konkursowego do Organizatora.

• Nagrodą za dostarczenie na adres Redakcji w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. kuponu konkursowego z poprawnymi odpowiedziami na pytania z wybranego numeru magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” jest aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT, który zostanie wysłany do Uczestnika Programu w ciągu 14 dni od daty jego zakończenia. Jeden Uczestnik może otrzymać tylko jeden aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT w trakcie trwania całego Programu, niezależnie od liczby przesłanych kuponów konkursowych.

• Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” zostaną rozlosowane 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND, model UA-631.• Losowanie aparatów nastąpi w ciągu 14 dni od zakończenia Programu, a lista laureatów, którzy wylosowali ciśnieniomierze zostanie opublikowana w kolejnym numerze magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” i na stronie Organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl,

aparaty zostaną wysłane do laureatów w ciągu 14 dni od daty losowania.• Biorąc udział w Programie, Uczestnicy wyrażają zgodę na zbieranie i przetwarzanie podanych danych osobowych przez Organizatora w celach promocyjno-marketingowych związanych z Programem, zgodnie z Ustawą o ochronie danych z dnia 29 sierpnia 1997 r. Uczestnikom Programu przysługuje prawo wglądu do swoich danych i ich poprawiania.

• Pełen Regulamin Programu jest dostępny w siedzibie Organizatora oraz na stronie internetowej www.cukrzycaazdrowie.pl.

Podpis Uczestnika Programu Edukacyjnego.....................................................................................

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

K O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R S

Wysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycęWysiłek leczy cukrzycę

Nasze mięśnie zużywają do pracy dwa podstawowe rodzaje paliwa – węglowo-dany i tłuszcze. Podczas krótkotrwałych wysiłków fizycznych, nieprzekraczających 15 minut glukoza pobierana jest głównie ze spichrza w mięśniach, jakim jest gli-kogen. W czasie wysiłku glikogen przetwarza się w glukozę, a ta spala się uwalnia-jąc energię niezbędną dla skurczu mięśni. Po zakończeniu wysiłku nadmiar gluko-zy ulega ponownie przemianie w glikogen. Toteż po skończonym wysiłku poziom cukru u osób chorych na cukrzycę, jak też i u zdrowych wyraźnie się zmniejsza.

Jaki jest bilans glukozy zdrowej osoby, w czasie wysiłku dłuższego niż 15 minut?

Jeśliwysiłektrwadłużej,niż15minutglukozamusibyćjużdostarczanazwątroby,wktórejjestwytwarzanaiskądwrazzkrwiądopływadomięśni.Kiedyzdrowaosobaprzedłużaćwiczeniafizyczne–doponadpółgo-dziny–zaczynająsięspalaćzapasytłuszczu.Najpierwtłuszczuwalnianyjestzmięśni(lokalnyzapas),apóźniejztkankitłuszczowej(stałyzapas).

W jaki sposób organizm reaguje na zakończenie dłuższego wysiłku?

Pozakończonymwysiłkuorganizmusiłujeodbudowaćzapasyglikogenuwmięśniachiwwątrobieorazzapaszużytychtłuszczów.Dokonujetegopodwpływemwłasnejinsuliny(osobyzdroweichorzynacukrzycetypuII),lubpodwpływeminsulinywstrzykniętejpenemlubstrzykawką(osobychorenacukrzycętypuI).Jeśliinsu-linyjestdużo,acukruwekrwiniewiele,(np.wskutekzużyciajejwczasiedłuższegowysiłku)–możedojśćdosilnegoniedocukrzenia(hipoglikemii),którejestniebezpiecznedlazdrowia.

Skrócony Regulamin Programu Edukacyjnego

„Świadomy Diabetyk”

KU

PO

N K

ON

KU

RS

OW

Y 3

Niebezpieczny spadek cukru Czy w takim razie aktywność fizyczna jest zdrowa

dla osób chorych na cukrzycę?

Zdecydowanietak,jeślicukrzycajestdobrzeleczona,awysiłekracjonalniekontrolowany–tj.nieprowadziwczasie ćwiczeńdonagłegoniedocukrzenia (hipoglike-mii).Jeślinatomiastcukrzycajestźleleczona(lubniele-czonawcale) iwystępujez tegopowodunadmiarcu-kruwekrwi (hiperglikemia)– towówczasaktywnośćfizycznajestprzeciwwskazana.

Kiedy zatem nie wolno nam podjąć wysiłku fizycznego – ćwiczeń, gier sportowych, spaceru?

JeślistwierdziciePaństwousiebieduże,ponadnorma-tywnestężenieglukozywekrwiorazobecnośćacetonuwmoczu–wówczasniewolnopodejmowaćżadnychwysiłkówfizycznych!Najpierwnależywstrzyknąćso-bie insulinę lubskorygować leczeniemfarmakologicz-nym, aby znormalizować poziom glukozy we krwi iwyrównaćcukrzycę.

Co ponadto powinien sprawdzić lekarz w ogólnym stanie zdrowia, zanim chory przystąpi do

systematycznych ćwiczeń?

Przedpierwszymipróbamiwspomagania leczeniacu-krzycy wysiłkiem fizycznym należy wykluczyć ryzy-kopowikłańmakro- imikronaczyniowych, któremo-głybysiępogłębićwskutekwysiłku.Dotyczytozwłasz-czaosóbstarszych.Należyteżocenićstantętnicwień-cowych,zwrócićuwagęnachorobytętnicobwodowychoraz wykluczyć obecność retinopatii, nefropatii orazneuropatii.

Jak uprawiać sport i ćwiczenia fizyczne dla rekreacji, aby nie narazić się na odwrotność

hiperglikemii – niedocukrzenie (hipoglikemię)?

Popierwszetrzebawiedzieć,żeosoba,którajestleczonainsulinąipodejmujewiększyniżzwyklewysiłekfizycz-ny,spalaowielewięcejglukozywmięśniach.Ztegopo-wodumożedojśćdoniebezpiecznegodlazdrowianie-docukrzenia.Zagrożenietomożnaograniczyć–wstrzy-kując przed wysiłkiem fizycznymmniej insuliny, niżzwykle(najlepiejwkonsultacjizlekarzem),lubzjadającwięcejpokarmówbogatychwwęglowodany.

Jeśli chorujemy na cukrzycę i chcemy grać w piłkę siatkową lub tenisa, przepłynąć dłuższy dystans lub

wyruszyć na kilkukilometrowy spacer rowerowy – jak zabezpieczyć się przed

niedocukrzeniem?

Po pierwsze powinniśmy zmierzyć stężenie glu-kozy przed zajęciami sportowymi lub rekreacją.Wprzypadkuzbytmałegostężeniaglukozywekrwi–należyprzedpodjęciemrekreacjizjeśćpokarmobfi-tywweglowodany,np.kanapkę.Wprzypadkudłuż-szegowysiłku,np.kilkugodzinnejwycieczkirowero-wej,czyspacerunależyzabraćzesobązapassuchegoprowiantu obfitującegowwolnowchłanianewęglo-wodany(np.kanapki)isłodzonenapoje.Wprzypad-kupierwszychoznakniedocukrzenia(hiperglikemii):senności, zawrotów głowy, drżenia mięśni, osłabie-nia,bólubrzucha,przyśpieszeniatętna–powinniśmywypićszklankęosłodzonegonapojuorazzjeśćodpo-wiedniądoplanowanychwysiłkówporcjęprowiantu.Wprzypadkuosóbchorychnacukrzycętypu1przedrozpoczęciemdługotrwałegowysiłkunależy zmniej-szyćo30–50%dawkęwstrzykiwanejinsuliny.

Co nas może spotkać w kilka godzin po zakończeniu ćwiczeń rekreacyjnych, gier sportowych, spacerów?

Po zaprzestaniu wysiłku fizycznego organizm pró-buje zregenerować zapasy energii, które zostały zu-żyte.Oznacza to, żenawetwkilkagodzinpo skoń-czeniugry,czyspacerumożewystąpićsilneniedocu-krzenie,ponieważkomórkimięśniowenadalpobiera-jącukierzkrwi.Ztegopowodu–wnocy,czynawetnastępnegodniamożeutrzymywaćsiędeficytcukru




K O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R Sdziej zapadały nacukrzycę typu 2.Podobne wnio-ski wyciągnięto zanalogicznych ba-dań mężczyzn zgrupy najwyższe-go ryzyka. Każ-dywzrostwydat-ku energetycz-nego na rekre-acjęfizycznąo500kcal (przybliżo-ny: równoważnikenergetyczny1,5 -godzinnegospaceru,1-godzin-nejjazdynarowe-rze,40–minutowe-gobiegu, itp./1, s262)–zmniejszałryzykocukrzycyniezależnejodin-sulinyo6%.

Jakie ćwiczenia fizyczne uznaje się za szczególnie pożyteczne dla chorych na cukrzycę?

Dotakichćwiczeńzaliczasię:wolnyiniezbytszybkimarsz,pływanie(wbasenie),wiosłowanie,spokoj-nytaniec,nieforsującegryzpiłką,badmington,spa-cerowa jazdana rowerze,gimnastykapołączonazruchem,biegnarciarski,łyżwiarstwo,anawetzwy-kłewchodzenieposchodach.

Dlaczego wysiłek fizyczny powinien być jedną z metod leczenia cukrzycy?

Wysiłek fizyczny powinien być, obok diety i far-makoterapiipodstawowymsposobemleczeniacu-krzycy.Ruch i ćwiczeniakorzystne sądlawszyst-kichchorychnacukrzycę,zwiększająbowiemwraż-liwość tkanekna insulinę.Zaśwzrostwrażliwościtkankowejpoprawiahomeostazęglukozy(tj.auto-matycznerównoważeniejejpoziomuwekrwiprzezustrój)ipozwalazmniejszyćdawkileków.

Czy leczenie przy pomocy wysiłku fizycznego dotyczy w równym stopniu

obu typów cukrzycy?

Wcukrzycytypu2(bezwstrzyknięćinsuliny)–ruchiwysiłekfizycznysąpodstawowymskładnikiemle-czenia.W cukrzycy zależnej od insulinywprowa-dzenie wysiłku fizycznego jako czynnika leczni-czego jestzalecaneibardzokorzystne.Leczenieto

wekrwi(hipoglikemia)wrazzjejnieprzyjemnymi,wyżejwspomnianymiobjawami.Dobrymsposobemzapobiega-niatakimnastępstwomjestzmierzeniepoziomuglukozy–pozakończeniuwysiłkuiwzależnościodwynikuzje-dzenieposiłkuodpowiednioobfitegowwolnouwalniają-cesięwęglowodany.

Jak uniknąć nadmiernego wysiłku fizycznego?

Niektórezćwiczeń–bieg,taniec,tenis,itp.mogąbyćnie-korzystnym dla zdrowia nadmiernym wysiłkiem. Cho-rymnacukrzycęzalecasięwięcregulację intensywnościćwiczeń fizycznych poprzez samoobserwację objawówprzemęczenia,takich jak:obfitepoceniesię,przyśpiesze-nieoddychania,uczuciezmęczenia.Jeśliodczuwamynad-miernezmęczenie,powinniśmyzwolnićtempoćwiczeńiodpocząć.

Czy są jakieś wymierne wskaźniki wysiłku, których chory nie powinien przekraczać?

Wymiernymwskaźnikiemintensywnościwysiłkujestczę-stotliwośćuderzeńtętna.Uważasię,żeupacjentówzcu-krzycąwysiłekfizycznyniepowinienspowodowaćprze-kroczenialiczby140uderzeńtętnanaminutę.(Łatwojestpoliczyć uderzenia tętnamierząc ich liczbę przez 15 se-kundimnożącprzez4).Zasadąpowinnobyćjednakkon-sultowanietegowskaźnikazlekarzemprowadzącym.

Czy przy poprawnym leczeniu i dobrym wyrównaniu cukrzycy umiarkowany wysiłek fizyczny jest bezpiecz-ny i korzystny dla zdrowia?

Zpraktykimedycznejiwielubadańnaukowychwynika,żeaktywnośćfizycznajestpodstawową(obokdiety)pro-filaktykązapobiegającąpojawieniusięcukrzycytypu2,tj.(niezależnej od insuliny). Odwrotnie – brak aktywnościfizycznejsprzyjaujawnieniusięcukrzycy tego typu.Po-uczającyjestwynikniedawnych8–letnichbadańblisko90tysięcyAmerykanekwśrednimwieku(34–59lat).Okaza-łosię,żekobiety,któreprzynajmniejrazwtygodniuwy-konywały intensywne ćwiczenia fizyczne znacznie rza-


może jednaknapotkaćnapewnetrudności, jeślipa-cjentniejestdotegowłaściwieprzygotowanyiprze-szkolony.

PRZYGOTOWANIE DO WYSIŁKU FIZYCZNEGO W CUKRZYCY TYPU 1

ZALEŻNEJ OD WSTRZYKNIĘĆ INSULINY

Kiedy chory na cukrzycę typu 1 nie powinien podejmować wysiłku fizycznego?

Podstawowymwarunkiempodjęciawysiłkujest–jakjużwyżej wspomnieliśmy – bardzo dobra kontrolacukrzycy.Stężenieglukozywekrwinaczczowiększeod140mg%(7.77mmol/l),aw2godzinypowysiłku–od220mg%(12,2mmol/l)orazcukromoczdobowywiększyod30,0glubdodatniwyniktestunaacetonsąprzeciwskazaniemtreningulubrekreacjizwiązanejzwysiłkiem.Najpierwnależywięcpoprawićwynikileczeniadietąiinsuliną,adopieropóźniejkorzystaćzdobrodziejstwawysiłkufizycznego.

Przy jakim poziomie cukru we krwi (glikemii) można bezpiecznie trenować lub uprawiać

rekreację fizyczną ?

Według dość liberalnych wytycznych Amerykań-skiegoStowarzyszeniaDiabetologicznego(ADA)jużprzy glikemii niższej, niż 300mg% (16,8mmol/l) inieobecności kwasicy ketonowej można podjąć tre-ning,zachowującprzytymostrożnośći(nadzórleka-

K O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R SK O N K U R Srza)orazczęstokontrolującpoziomcukruwekrwi.Na-tomiastnależypowstrzymaćsięprzedwysiłkiem,jeśliglikemiaprzekroczy250mg%(13,9mmol/l) iwystę-pujeprzytymkwasicaketonowa.

Co mówią o optymalnym poziomie cukru we krwi doświadczeni sportowcy z cukrzycą typu 1 ?

Sportowcyzcukrzycątypu1–wymagającąwstrzyk-nięćinsuliny–twierdzą,żesąwnajlepszejformie,gdyrozpoczynajątreningiprzyniższychstężeniachgluko-zy,tj.wgranicach70mg%–200mg%.

Couznajesięobecniezanajważniejszewzaleceniachmedycznychdotyczącychćwiczeńfizycznych

uosóbchorychnacukrzycętypu1?

Jeślilekarzwykluczyłwcześniejryzykopowikłańma-kro- imikronaczyniowych– chorzypodejmujący tre-ning lub rekreację fizyczną powinni rozpoznać, jakzmieniasięstężenieglukozywichorganizmiewod-powiedzi na różne ćwiczenia fizyczne.W zależnościodrozpoznanegopoziomucukrupowinninauczyćsiępodokiem lekarza stosowania zmniejszonychdawekinsuliny, jak też regulowania glikemii i zapobieganianiedocukrzeniuprzypomocypokarmówbogatychwwęglowodany.

Kiedy przed wysiłkiem fizycznym należy spożyć dodatkową porcję węglowodanów?

Przyjmuje się, że dodatkowa porcja węglowodanówjest niezbędna wówczas, kiedy stężenie glukozy wekrwiprzedpodjęciemćwiczeńfizycznychlubrekreacji

jestniższe,niż100mg%.

Kiedy zastosujemy dodatkową por-cję węglowodanów, a kiedy zmniej-

szenie dawki insuliny?

Wprzypadkuwysiłkuograniczonegodo45minut–zwyklewystarczającymjestspożyciedodatkowychwęglowo-danów, np. kanapki przed biegiemtreningowym, czy grą w piłkę. Jeślijednakwysiłekjestdłuższy,szczegól-niezaś,jeślijestprzytymintensywny–wówczas nie wystarcza samo spo-życiewęglowodanów.Wtakichprzy-padkach konieczne jest zmniejszeniedawkiinsulinyprzedwysiłkiem.

Jak sobie poradzić z nieoczekiwa-nym wysiłkiem?


Cozrobić,jeślichorynacukrzycętypu1wstrzyknąłjużsobiezwykłądawkęinsuliny,zjadłobiadiwparęgo-dzinpóźniejzapragnąłwybraćsięnapieszylubrowe-rowyparogodzinnyspacer?Otóż,dawkiwstrzyknię-tejinsulinyjużniesposóbzmienić.Należywięczmie-rzyćstężenieglukozywekrwiijeślipoziomcukrujestmniejszy,niż140mg%(7,7mmol/l)–przedspacerempowinno się zjeśćdodatkowyposiłek.Trzeba teżza-braćzesobąodpowiedniąilośćpokarmubogategowwęglowodany(kanapki,itp.),jakteżpłynuosłodzone-gocukremdlaewentualnegouzupełnieniawęglowo-danówwczasiespacerulubpojegozakończeniu.

Czy niekiedy niezbędna jest modyfikacja dawki insuliny?

Tak.Choćredukcjadawkiinsulinyzależyoddotych-czasowego zapotrzebowania organizmu, sprawno-ścifizycznej,rodzajuwysiłku,itp.–toprzypodejmo-waniu długotrwałej czynnej rekreacji (całodniowychwycieczek pieszych i rowerowych), gier, długotrwa-łego treningu ogólnym zaleceniem jest zmniejszenieo30–50%ilościwstrzykiwanejinsuliny.

Jak zmodyfikować dawkę insuliny wobec podjęcia długotrwałego wysiłku np. całodziennych,

wielodniowych wędrówek po górach?

Jużodpierwszegodniawędróweknależyranozmie-rzyćstężenieglukozywekrwiiwstrzyknąćsobiepoło-węnależnejdawkiinsuliny.Wpołudnieiwieczorem–równieżnależyzmierzyćpoziomglukozyiwstrzyknąćpołowę dawki insuliny. Następnego dnia stosujemytensamschemat,ztym,żezmniejszamydawkęinsuli-ny–tylkoo30%wobecporcjiwyjściowej,jakązwyklezużywamyprzedintensywnymwysiłkiem.Dawkiin-sulinyoszybkimdziałaniuorazoopóźnionymdziała-niuzmniejszasięproporcjonalniewtymsamymstop-niu.Powyższyschematjestwzorcemogólnym–toteżzawszelepiejmiećprzysobieglukometrinapodsta-wiebieżącychpomiarówpoziomuglukozywekrwi–korygowaćdawkowanie insuliny oraz obfitość i czę-stośćposiłkówbogatychwwęglowodany.

Czy chory na cukrzycę typu I – wymagającą wstrzyk-nięć insuliny – może uprawiać sport wyczynowy?

Tak,może,aledecyzjanależyzawszedolekarza,którymusiocenićogólnystanzdrowiatakiejosoby.

Czy są jakieś sporty niezalecane przy tej chorobie?

Niestetysątakiedyscypliny,wktórychhipoglikemiastanowizagrożeniedlażycia.Należądonich:pilotaż,

skoki na spadochronie, alpinizm, nurkowanie, pły-wanienaotwartychakwenach(morzu,jeziorze,rze-ce).Wniektórychsportachnp.pływaniuwbasenieniebezpieczeństwo można częściowo zażegnać po-przezasekuracjęosobytowarzyszącejiratownika.

Na czym powinno polegać przygotowanie do uprawiania ćwiczeń fizycznych i czynnej rekreacji

chorych na cukrzycę typu 1, wymagającą wstrzyknięć insuliny?

Jak już mogliśmy się zorientować – na niektórychchorychzcukrzycątypuIpodejmowaniedługotrwa-łegowysiłkufizycznego,wtymnp.regularnytreningmożewpływaćniekorzystnie.Toteżpodjęciećwiczeńfizycznychirekreacjipowinnobyćpoprzedzoneana-lizą diety oraz szkoleniem dotyczącym odpowied-niegojejstosowaniawobecróżnychrodzajówwysił-kufizycznego.Podobnaanalizaiszkoleniepowinnodotyczyćmodyfikacjidawkowaniainsuliny,podką-templanowanegowysiłkuijegointensywności.Naj-lepiej,abyosoby,któredotądniemiałydoświadczeńpodtymwzględemprzeszłyspecjalneprzeszkoleniepodokiemlekarza.

Jakich rygorów powinni przestrzegać uprawiający rekreację i sport chorzy na cukrzycę typu 2,

niewymagającą wstrzyknięć insuliny?

Chorzynacukrzycę typu2niemusząprzestrzegaćtakścisłychzaleceńcodozachowaniaprawidłowe-gostężeniaglukozywekrwipodczaswysiłkufizycz-nego,jakosobyleczoneinsuliną.Wystarczyzmierzyćpoziomglukozy–przedpodjęciemćwiczeń,czyre-kreacjifizycznej-ipozakończeniu.Chorzycinaogółnie potrzebują dodatkowej porcji węglowodanów,abyzapobiechipoglikemiiwysiłkowejipowysiłku,jednak ewentualności takiej nie można wykluczyć.Toteżdobrzejestkontrolowaćglikemięprzypomo-cyglukometru iw trakciedługotrwałychćwiczeń irekreacjibyćprzygotowanymnaredukcjępowstałe-goniedocukrzeniaprzypomocypokarmulubnapo-jubogategowwęglowodany.Zwłaszcza,żestosowa-nieniektórychlekówhipoglikemizującychodługimokresiedziałaniawiążesięzpewnymryzykiemnie-docukrzenia(hipoglikemii)pozakończeniuwysiłku.Wartotutajzauważyć,żenowoczesnymlekiem,któ-ryznacznieograniczaryzykowystąpieniahipoglike-miijestdostępnyodniedawnawPolsceglimepiryd.

oprac. mgr Edward Ozga Michalskikonsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz



Alfabet pamiętnikaPastelowośćsensu.

Natymświecieniezdarzająsiępowroty.Igdydrogisplatająsiępozacałościowątożsamością,barwypłowiejąimatowiejeświatło.Dnisąrozpostartymipomiędzyiluzjąniebaiobcościąziemiplatformaminiedoznania.Drogi,którymiwiedziemnieświat,gasnąmiędzypodróżąszeptów.Dożyciapotrzebujęzatemwzniesieniasięponadmiazmatyrzeczywistości.Zarazemjednakdotkliwiejejdoznającpozaabsorbcjąwłasnejistoty.

Abyprzestrzeńmiędzyniebemaziemiąniebyłapustką.

Pozwolęszeptomnalot.Stanąsięniczymskrzydłaptakom,konarydrzewom,jakonenieuciekając,gdyżstaleistotauprzedzasamąsiebie,wymijanaprzezczas.Pamiętnikotworzyswestronice,niczymramionastęskniony,potrzebnyprzyjaciel.

Niczymniebobędziepoobustronach,ajapośrodku,podobnepoluzielonemunadzieją,cojakkrągświętychpaciorków,któreświatłaniepojętegosątajemnicą,

wydobędąmniezdołów,mroków.

Pamiętniklata,płynie.

Sublimacjaczasuczynigocieniem,przezroczem,determinującymwidzenie,będącwcałościowymkontekścieżyciajegokoniecznością–lotną,płynną.

Mojaobserwacjaświatajestzawężonaispłycona,tymbardziejmójwnimudział,mojeznimscalenie.Cozatempowoduje,żeżyjęwświecie?

Światżyje–woddechu,ruchubytów,istnień,wiedzącosobieiwiedząwychodzącpozasiebie,wswychzdolnościachiaspiracjachpoznawczych.Żyję,oddychająctlenem,

tchnieniemporuszamsięwświadomościżycia,waspekciejednostkowymikontekścieistnieniaświata.Myślą,obserwacjąiwyobraźniąprzebywamwzamkniętym

obieguczasu–przeszłości,teraźniejszościiprzyszłości.

Jestemwsobie,azarazemszukamzmysłamiiwiarą,przemierzającjawęisen,strefyżycia–otwartej,ogromnej,któraabsorbującżycieintegrujeczłowiekazesobą.

Jestprojekcjąsensu,nadrzędnejwartości.

Światoddychapowietrzemniewidzialnym.Tenoddechumożliwiajegoistnieniewwielorakiejstrukturzestanowieniaosobie,zaadaptowanąchoćnajgłębszątajemnicą.

Równieżoddycham,pobierajacpowietrzezeświata,czerpiącjakonzzewnątrz,niejakoczynięjeprzestrzeniąindywidualnejkreacji,przyswajam.

Świattakwielorakijestwzamknięciuswejpełni,azarazemotwartywracjipowstaniaiusytuowania.Żyjącwciążiwpełnidobremizłem,prawdąimistyfikacją

przeżywaonemocje;radośćzesmutkiem,lękzespokojem,niepokójzpewnością,podległewłasnejwzajemnościwkontekściezawszeczasowejdrogi.


Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą

Parząniczympłomieniepodsycanestalepercepcjązmysłów,azichpopiołówwszystkowciążnanowostajesięmożliwe.Iwemnieemocjesątańcemwgęstejmgle,napełniającszaleństwemprzeżywalności.Tworząpersonifikacjęświata,

wktórymżyję,poruszamsięsilniej,bardziej,mocniej.Poznajęgoprzezsiebie,wczymodrętwieniemiapoteozą,ujawniasięprawdaojegowrażliwości

iprzenikalności.Istniejeonamimo,iżczęstopozostajeogólnie,pozornieniezauważalna.Jestemzatemtestem,świadectwem,modlitwą,hymnem.Światnatomiast,mieszczącmniewsobie,jestjednolityifragmentaryczny,zmiennyistały,

poznawalnyienigmatyczny.

Światchorujenachroniczneprzewartościowanie,dysproporcjewstrukturachsacrumiprofanum,niedosytpoznawalnościwłasnejpredestynacjiiwłasnegozatracenia.Przepojonyjestodwiecznym,zawszeprzystosowalnymcierpieniem,euforiąpostępu,

którysłodkątruciznąodbieramupocichuracjębytu.

Jakwzachodzącychnanimzjawiskach,takwprzewlekłościchoroby,uwidaczniająsiępoczątekikoniec–wrównejmierzenieuchwytne,coniezaprzeczalne.

Onesądoprecyzowaniemtego,cosiędziejeitego,cosięnieurzeczywistnia.Obwodzążyciepromieniememanującegoodwiecznegoświatła,nawszechobecną

metamorfozęrzeczywistości,pełnejfałszywychtonówimigotliwychiluizji.

Towpoczątkuikońcukryjesięastralnośćdoczesnychistot,sprawirzeczy.Sensemglobuiczłowieka,zatemimniesamej,pozostajeto,cojezrodziło,gdyżodradza

codzieńito,cobędziewostatecznymzachwyceniulubzgrozie.Wynikniezjedynego,ukrytegowwestchnieniachsnu,stopionegozjawąwnikłej

cząsteczcenieskończoności.Życieświataimojewłasneżyciewświecie,dziejesiępomiędzywschodemizachodem,nocąidniem,cokroplamisąświętości,

zastygłejipulsującejwświątynnychbudowlachiświątynimegoserca–jakinnych.Toonastaniesięmąumiejętnościąlotuprzezświatłoicień–jakinnych.Zatemmeistnieniejest

swoistymmikroświatemwświecie,jakonposiadającdwieosieobrotu,stopionezpromieniamisłońca.

Takwięcwyjdęnowazestrumieniawody,zjejkropli,wrozbitymszklezginieto,cochore.Takjakwełzieniepowtarzalnejijedynymuśmiechunastąpikoniec.

Ponieważświatumiera.Imbardziejtrwa,przeobrażasięiszybciejimocniej,taksamozapadasięwsobieiwczymś,coodniegojestwiększe,ważniejsze.Ijaumieram–jakci

cożyjąobok,zemną,ci,którzyżyli,bojużichniema.

Itylkopasażenieba-ponadświateminademnąiwemnie,wczłowieku,niewyodrębnioneadoskonałe.Srebrzystabłękitnośćbudziiusypia.Zwestchnienia,wspomnienia,szeptu,

spojrzenia,dotyku,spływazwysoka,zduszgłębibezdennejotwieraniebiosa.PiszęjeprzezS–wolne,przestrzenne–jakszczęście.

Ż Y C I E Z C U K R Z Y C Ą


Autor : Okrena

uwidaczniają się początek koniec w równej mierze nieuchwytne, co niezaprzeczalne.One są doprecyzowaniem tego, co się dzieje i tego, co się nie urzeczywistnia.

Obwodzą życie promieniem emanującego odwiecznego światła, na wszechobecnąmetamorfozę rzeczywistości, pełnej fałszywych tonów i migotliwych iluizji.

To w początku i końcu kryje się astralność doczesnych istot, spraw i rzeczy.Sensem globu i człowieka, zatem i mnie samej, pozostaje to, co je zrodziło, gdyż odradza

co dzień i to, co będzie w ostatecznym zachwyceniu lub zgrozie.Wyniknie z jedynego, ukrytego w westchnieniach snu, stopionego z jawą w nikłej

cząsteczce nieskończoności. Życie świata i moje własne życie w świecie, dzieje się pomiędzywschodem i zachodem, nocą i dniem, co kroplami są świętości,

zastygłej i pulsującej w świątynnych budowlach i świątyni mego serca – jak innych.To ona stanie się mą umiejętnością lotu przez światło i cień – jak innych. Zatemme istnienie jest

swoistymmikroświatem w świecie, jak on posiadając dwie osie obrotu,stopione z promieniami słońca.

Tak więc wyjdę nowa ze strumienia wody, z jej kropli, w rozbitym szkle zginie to, co chore.Tak jak we łzie niepowtarzalnej i jedynym uśmiechu nastąpi koniec.

Ponieważ świat umiera. Im bardziej trwa, przeobraża się i szybciej i mocniej, tak samozapada się w sobiei w czymś, co od niego jest większe, ważniejsze. I ja umieram – jak ci

co żyją obok, ze mną, ci, którzy żyli, bo już ich nie ma.

I tylko pasaże nieba - ponad światem i nade mną i we mnie, w człowieku, niewyodrębnionea doskonałe. Srebrzysta błękitność budzi i usypia. Z westchnienia, wspomnienia, szeptu,

spojrzenia, dotyku, spływa z wysoka, z dusz głębi bezdennej otwiera niebiosa.Piszę je przez S – wolne, przestrzenne – jak szczęście.

Autor : Okrena



Meteoropatia powszechnie kojarzy się z „łamaniemw kościach" nazmianępogodyorazspowolnieniemczasureakcjikierowcy,októrejsły-szymywkomunikatachmeteorologicznych.Związkimiędzysamopoczu-ciemczłowiekaapogodąiklimatemstanowiąprzedmiotpoważnychba-dańnaukowychidzisiaj jużniktnienegujewpływuaurynaorganizmludzki.Meteorologiamedyczna,botaknazywasiętanauka,rozwinęłasięnaszerokąskalędopierowdrugiejpołowiedwudziestegowieku,chociażstarożytniBabilończycyiRzymianiejużczterytysiącelattemudostrze-galiwpływpogodynasiebie,zwierzętairośliny.„Ojciecmedycyny",Hi-pokrates,samprzeprowadzałsystematyczneobserwacjemeteorologiczneikażdyopischorobypoprzedzałanaliząstanupogody.Dzisiajoceniasię,żecotrzeciczłowiekcierpinadolegliwościwywołanewpływemwarun-kówatmosferycznych.

Każdy reaguje inaczej.Większośćprocesówfizycznychichemicznychzachodzącychworga-

nizmiezdrowegoczłowiekautrzymujesięwgranicachdopuszczalnychnorm,alenaskutekbodźcówpogodowychnormytemogąulecnieznacz-nymodchyleniom.Zdrowyorganizmdziękizdolnościomprzystosowaw-czymwyrównujeteodchyleniabezwiększegoproblemu.Natomiast, je-śliorganizmniejestcałkiemzdrowy,bodźcepogodowemogąsprawiaćtrudnościmechanizmom regulacji, cowkonsekwencji powoduje różnedolegliwości.Zależytoodindywidualnejwrażliwościczłowiekaorazodaktualnegostanuorganizmu.

Niektórzyludziesątakuwrażliwieninapogodę,żedziałająjakbaro-metr.Sązdolnidoprzewidywaniapogodynakilkadninaprzód.Dzie-jesiętakzasprawąpromieniowaniaelektromagnetycznegoobardzoni-skich częstotliwościach, występującegomiędzy innymi podczas burzy,którewywieradużywpływnasamopoczucie.Istniejezbieżnośćmiędzyczęstotliwościąpromieniowaniaimpulsywnegowatmosferze,aczęstotli-wościąbioprądówworganizmieczłowiekaitoprawdopodobnietłuma-czyfenomen„ludzibarometrów".

Wpływ Wpływ Wpływ Wpływ Wpływ Wpływ pogodypogodypogodypogodypogodypogody

nananazdrowiezdrowiezdrowiezdrowiezdrowiezdrowie



Człowiekmłodyizdrowyjestmałowrażliwynapo-godę lub odczuwa tylko nieznaczne pogorszenie sa-mopoczucia. Natomiast ludzie starsi i chorzy reagu-jąznacznymnasileniemswoichdolegliwościorazpo-gorszeniem ogólnego stanu zdrowia. Meteorologiamedyczna stara się zniwelować skutki niekorzystne-gowpływuaurynaorganizmludzki,alejesttodosyćtrudne,gdyżwrażliwośćnapogodę jest sprawą indy-widualną.Istniejącoprawdapewnewspólnecechyod-działywańpogodynaorganizmczłowieka,któremoż-na ująć statystycznie, ale nie każdy przypadek moż-na zakwalifikować do konkretnej grupy statystycz-nej.Pozatymkażdykontynent,krajanawetkażdyre-gionmaspecyficznyklimatiwarunkipogodowe.Pro-cesadaptacjiorganizmuczłowiekadozmienionychwa-runkówklimatycznychtrwazazwyczajokołoczterna-studni,awekstremalnychwarunkachznaczniedłużej.Wyjeżdżającdoklimatycznychmiejscowościuzdrowi-skowychnadwatygodnieniewykraczamywłaściwiepozaokresprzystosowawczy.Dlategoplanującwyjazdnadmorze czywgóryw celach zdrowotnychnależybraćpoduwagęniecodłuższypobyt.

Zmienia fizjologię i działa na psychikę.

Badaniawykazały,żewielkościfizjologiczneiskładfizyczno-chemicznyorganizmuzależnesąnietylkoodzmianmeteorologicznych,aletakżeodpórroku.Itak,objętośćkrwiwzrastaprzyupale,spadaprzychłodzie.Hemoglobinajestniższawlecie,awyższawzimie,zaśbiałeciałkakrwiwzrastająprzyostrymspadkuciśnie-nia.Kwasowośćżołądka jestwysokawzimie,aniskalatem.Ciśnienie rozkurczowekrwi -podwyższonewlecie, obniżonewzimie. Podczasprzemieszczania sięfrontuchłodnegozmniejszasięprzepuszczalnośćpły-nówprzeztkanki.Zmieniasiętakżepoziompierwiast-kówiwitaminwsurowicykrwiwzależnościodpórroku.Przynapływieciepłychiwilgotnychmaspowie-trzaspadapoziomcukruwkrwi,ametabolizmwątro-byjestwiększypodwpływemzimna.Nawetsiłamię-śnizależnajestodwarunkówpogodowych.Wszystkieteczynnikimogąbezpośredniowpływaćnazdrowieisamopoczucieludzi.

Najczęstszymiprzejawamiwrażliwości napogodęwnaszej szerokościgeograficznej sąbóległowy imi-greny. Dolegliwość tę powodują głównie zmiany ci-

śnienia atmosferycznego. Częstotliwość bólów wzra-stawraz ze zwiększonymiwahaniami ciśnienia. Ob-serwacjewykazały,żeregularnebóległowymożewy-woływaćtakżeprzechodzącyfrontatmosferyczny,sil-nywiatr,gwałtownyspadektemperatury,zmianawil-gotności oraz pionowe ruchy powietrza. Dolegliwośćtę stwierdza się równieżwtedy,kiedywystępuje ran-neochłodzeniewporównaniuzdniamipoprzednimi.Bóległowy rzadkodokuczająprzyniżachnapływają-cychzpołudnia.

Zjawiska meteorologiczne oddziałują również nastan psychiczny człowieka. Uczucie rozdrażnienia,zmęczenia, ogólne osłabienie, nadpobudliwość i bez-sennośćrejestrujesięwsytuacjachniestabilnej,chwiej-nejpogodyorazprzynapływiepowietrzatypuzwrot-nikowegozewschodu.Następujewtedyosłabieniekon-centracji,udziecizmniejszająsiępostępywnauce.Wtymczasieodnotowujesięznacznywzrostwypadkówdrogowych,wydłużasiębowiemczasreakcji.Podobniedziejesięprzyfazachpogodywilgotno-ciepłych.Wrazznadchodzącąpogodązmieniasiętakżepotrzebasnu.Dłużejśpimypodczaspogodychmurnejideszczowej,krócejpodczaspogodnegowyżu.

Upały nie sprzyjają sercu.Bardzodużywpływauryodczuwająludziezdole-

gliwościamisercowymi.Najczęściejwystępującymnie-domaganiemserca jestchorobawieńcowa.Polegaonana zwężeniu naczyń wieńcowych doprowadzającychkrewdomięśniasercowego.Cierpinaniąpięćdodzie-sięciu procent mężczyzn po czterdziestce. W począt-kowej fazie choroba objawia się głównie dusznościąprzyśpieszonymbiciemserca,zmęczeniemispadkiemsprawnościfizycznej.Dolegliwościtemogąsięnasilaćpodwpływemwarunkówatmosferycznych.Zwłaszczaniekorzystnadla„sercowców"jestrównoczesnazmia-nawilgotnościpowietrzaijegotemperatury.Negatyw-niewpływają także fronty ciepłe, zwłaszczazpowie-trzemtypuzwrotnikowego.Upałyidużaparnośćpo-wietrzazdecydowanieniesprzyjająkondycjiserca,ob-niżająbowiemciśnienie,cowskrajnychprzypadkachmożedoprowadzićnawetdozapaści.

Dolegliwości sercowo-krążeniowe zależą równieżodpórroku.Złapogodawleciejestmniejgroźnaniżw innychporach roku, a zmianypogody szczególnieszkodliwesązimąinawiosnę.Statystykiwykazują,że



zawałymięśniasercowegowystępujączęściejwokresachzmianpogody,rzadziejnatomiastwokresachstabilizacjipogodowej.Zachodzirównieżzwiązekmiędzyczęstotli-wością zawałów, a aktywnością słońca, zwłaszcza plamsłonecznych. Pogoda oddziałuje również na pacjentów,którzyjużprzebylizawałmięśniasercowego.Czująsięoniznacznie lepiejpodczasniżówzchłodnympowietrzem,gorzej zaś podczas niżów z napływem ciepłego powie-trza.Wyraźnąpoprawęsamopoczucia„zawałowców"wi-daćtakżepodczasosiadaniamaspowietrza.Zdecydowa-nienajkorzystniejsząpogodądla „sercowców" są chłod-newyże.Natomiastwyraźnieimniesprzyjaupałisilnenasłonecznienie, któremogą nadmiernie obciążać serce.Wartoteżzaznaczyć,żeniekorzystnywpływniekończysięwraz zdanąpogodą leczmożeutrzymać się jeszczeprzezdzieńnastępny.

Związek z procesami meteorologicznymi wykazu-jerównieżskurczoweirozkurczoweciśnieniekrwi,któ-remabezpośredniwpływnapracęserca.Fachowalitera-turapodaje,żenapływciepłegopowietrzaobniżaciśnie-niekrwi,zaśnapływzimnegojepodwyższa.Wpływnaciśnieniekrwiprzypisujesięrównieżzmianomciśnieniapowietrza.Wysokie ciśnienie atmosferycznepodwyższaciśnieniekrwi,zaśniskieobniżaje.

Gdyłamiewkościach.Układ trawienny równieżnie jestwolnyodwpływu

warunków atmosferycznych. Ciepła i wilgotna pogo-da wpływa na zwiększenie dolegliwości związanych zowrzodzeniemżołądkaijelit.Prawiewszystko,copowo-dujebólepodczasruchuokreślasięmianemreumatyzmu.Zmiany reumatyczne dotyczą prawie zawsze stawów itkankiłącznej.Ludzieztądolegliwościąnajdotkliwiejod-czuwająwpływpogody,gdyżwiążesię tozbólemoraz„kręceniem" i „łamaniem w kościach". Nasilenie bólówreumatycznych i sztywnienie stawów powoduje deszczi dużawilgotność powietrza.Dolegliwości tewystępujątakżewdniachczęstegowystępowaniaburz.

Podczasszybkichzmianpogodyzciepłej i suchejnazimnąiwilgotnąodnotowujesięznacznywzrostzacho-rowańnazapalenieoskrzeliorazgórnychdrógoddecho-wych. Podobne dolegliwości występują także w dniachmglistych, kiedy w powietrzu jest dużo pary wodnej.Zimna iwilgotnapogoda zaostrza także objawy choro-byuastmatyków.Chociażwtymprzypadkuupałisuszamogąpowodowaćrównieżpodobneobjawy.

Jak zwalczyć negatywne skutki?

Ogromnazłożonośćprocesówatmosferycznychniepozwalajednoznacznieiprecyzyjnieokreślaćprogno-zypogody.Mimozastosowanianowoczesnej technikikomputerowej i satelitarnej, prognozy nie zawsze sięsprawdzają.Niemateżcudownegolekuniwelującegodziałaniewarunkówatmosferycznych.

Każdy organizm reaguje inaczej na stres pogodo-wy.Nieznaczyto,żezeskutkamiwrażliwościnapo-godęniemożnawalczyć.WniektórychkrajachEuropypowstałyośrodki leczeniameteoropatów.PrzykłademmożebyćAustria,gdziejużistniejątegotypuplacówki.Terapiapolegagłównienamasażachleczniczych,gim-nastyceikąpielach.Stosujesięrównieżdietyorazćwi-czeniamechanizmówregulacyjnychorganizmu.Dużynaciskkładziesiętakżenapsychologicznemetodyle-czenia.Terapięzapomocą lekówzalecasię jedyniewskrajnychprzypadkach.

W Polsce niema specjalistycznych ośrodków bio-medycznych. W Instytucie Meteorologii i Gospodar-kiWodnejopracowujesięinformacjeowpływiepogo-dynaczłowieka,którąpóźniejśrodkimasowegoprze-kazuogłaszająwwiadomościachpogodowych.Pacjen-cizdolegliwościamipogodowyminajczęściejzgłaszająsiędoswegorejonowegolekarza,częstoniemającpo-jęcia,cojestprzyczynąichcierpień.Lekarzbezspecja-listycznychbadańiobserwacjirównieżnie jestwsta-nietegostwierdzić.Najczęściejwięcleczypacjentaob-jawowo, stosując terapię chemiczną.Niektórzypróbu-ją zwalczać negatywne skutki uwrażliwienia na aurędomowymisposobami.Pijązioła,zażywająsubstancjemineralneistosująodpowiedniądietę.Środkitemogąpomócwzmniejszeniuwieludolegliwości,alenależypamiętać,żeprzedpodjęciemtakiejkuracji trzebaza-sięgnąćporadylekarza.

Obserwujmy swój organizm. Znając przyczynęmożna próbować przeciwdziałać ujemnym skutkomaury.Jużsamaświadomość,żeniektórenaszedolegli-wościniesąspowodowaneprzewlekłymstanemchoro-bowym,ajedynieprzejściowymiwarunkamipogodo-wymijestwstaniepoprawićnaszesamopoczucie.

Jacek Słomiński

Woda, która leczy Zastosowanie zjonizowanej wody zasadowej i kwaśnej jako podstawy medycyny przyszłości.

becnie lista chorób, w których zastosowanie wody zjonizowanej pomaga organizmowi usunąć je lub znacznie złagodzić objawy, składa się z ponad 35 nazw, wśród których znajdują się: przewlekłe zapalenie wątroby, cukrzyca, gruczolak

prostaty, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenia i zwyrodnienia stawów, alergiczne zapalenia skóry, wrzody żołądka, zapalenia żołądka i jelita grubego, wrzody troficzne, ropiejące rany, złamania związane z podeszłym wiekiem, odleżyny, oparzenia, paradontozę i inne. W trakcie wielu lat stosowania wody zjonizowanej dzisiaj już wiemy, dlaczego żywa woda pomaga przy tak wielu i to tak różnych chorobach.

Woda kwaśna niszczy bakterie i wiele wirusów, grzyby, posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne i przeciwobrzękowe. Woda zasadowa ma właściwości immunostymulujące i antyoksydacyjne, przyśpiesza gojenie tkanek, pomaga przy łagodzeniu objawów cukrzycy, nadciśnienia, osteoporozy i innych chorób.

I najważniejsze:

Mówiąc o wodnych roztworach aktywowanych, mówimy o preparatach wspomagających leczenie, których mechanizm działania ma zdecydowanie nową jakość – nie chemiczną, jak zwykłe środki lecznicze, ale elektrochemiczną, bardziej odpowiadającą reakcjom utleniająco-redukcyjnym, stale przebiegającym w żywym organizmie.

Człowiek będąc swego rodzaju „żywym” wodnym roztworem, „żywym” zbiorem utleniaczy i reduktorów, stale współredagujących ze sobą, podlega tym samym prawom, co pozostała część Przyrody. Oznacza to, że potencjał redoks, określający szybkość i kierunek wszystkich reakcji elektrochemicznych określa szybkość i kierunek, a często i w ogóle możliwość, przebiegania tych reakcji. A czym w ogóle są reakcje utleniająco-redukcyjne w naszym organizmie? To proces oddychania, przetwarzania energii, zachowania homeostazy (stałego składu i właściwości środowiska wewnętrznego), to proces starzenia, obrona organizmu przed drobnoustrojami, tworzenie wolnych rodników, praca enzymów. Dlaczego ulegamy zakwaszeniu? Teoria zakwaszania organizmu lub egzogennej acydozy wyjaśnia przyczyny i powikłania wielu chorób i z tego powodu szeroko rozpowszechniła się ostatnio na Zachodzie. Zgodnie z tą teorią ponad 70% ludności w dzisiejszych czasach cierpi z powodu zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, przy czym chodzi o przesunięcie pH w stronę kwasową. Winowajcą są tu w pierwszym rzędzie stres oraz produkty żywnościowe i metody ich przetwarzania. Prawie 80% produktów spożywczych, które zjadamy, zaliczanych jest do kwasotwórczych. I nie chodzi tu bynajmniej o to, jaki mają smak. Po prostu podczas ich rozkładu w organizmie tworzy się więcej kwasów niż zasad. Do produktów kwasotwórczych należy wołowina, wieprzowina, baranina, mięso kurze, kiełbasa, produkty z białej mąki, cukier,

kawa, czarna herbata, wszystkie napoje alkoholowe, soki pasteryzowane, ryba i owoce morza, twaróg, ser, orzechy i pestki, zboża, chleb, bułki i torty, lody, jajka, słodkie napoje gazowane, Coca Cola. Listę można by przedłużyć, ale i tak jest ona wystarczająco przekonująca i smutna. A co zalicza się do zasadotwórczych produktów żywnościowych? Owoce (za wyjątkiem konserwowanych), warzywa, zielone części roślin, naturalny jogurt, kasza jaglana, mineralna woda niegazowana, ziemniaki. Już na pierwszy rzut oka widać przewagę produktów kwaśnych. Nasuwa się wniosek, że podtrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej wyłącznie przy pomocy odżywiania jest w przypadku wielu osób niemożliwe – ze zbyt wielu rzeczy trzeba by zrezygnować. Większość ludzi praktycznie nie jest w stanie jeść w ciągu dnia 3 kg warzyw i owoców i wyłączyć z menu produkty kwasotwórcze takie jak mięso, ser, kiełbasa, cukier, kawa. A co z napojami, które pijemy? Jakie napoje dominują w naszej diecie? Kwaśne czy zasadowe?

Rozwiązanie polegające na wprowadzeniu do diety oraz do przygotowywania posiłków zjonizowanej wody zasadowej jest najbardziej praktycznym sposobem zabezpieczenia się przed zakwaszeniem organizmu.

Stacjonarny jonizator z wymiennymi przegrodami półprzepuszczalnymi.

Picie żywej wody (zjonizowanej, zrestrukturyzowanej, zasadowej):

• Wspomaga leczenie cukrzycy • Reguluje poziom cholesterolu • Wpływa na poprawę ciśnienia tętniczego • Wpływa na poprawę pracy systemu odpornościowego • Wspomaga leczenie guzów złośliwych (raka) • Pomaga organizmowi podczas radioterapii

Firma DORSIM sp. z o.o. Tel/Fax: 22 403 6355 Strona edukacyjna: www.orsi.pl Strona handlowa: www.dorsim.pl, [email protected]

Konsultacje: Inż. Chemik Marek Królikowski Tel. 885 560 375, 605 080 896, email: [email protected]

o


N A S Z Ś W I A TN A S Z Ś W I A T

Potrzebawysiłkujestzakodowanawczłowiekuge-netycznie. I absolutnie nie ma znaczenia, czy je-

steśmywyczynowymsportowcem,czyteżPanem„X-ińskim”,którysportznawyłącznieztelewizji,ajedynaaktywnośćfizyczna,jakąprzejawiawtymczasie,totazwiązanazruchemkciukanapilocie.Wszyscybezwy-jątku odziedziczyliśmy genom po swoich przodkach,którychżyciutowarzyszyładużaaktywnośćfizyczna.Byłaonaniejakowymuszanaprzezwarunkiśrodowi-skanaturalnego.Człowiekmusiałbyćwnieustannymruchu,chociażbyzkoniecznościzdobyciapożywienia.Utrzymywanie organizmuw dobrej formiew znacz-nymstopniuzwiększało jegoszansenaprzeżycie.JużArystotelestwierdził,żenictaknieszkodziczłowieko-wijakbezruch.Irzeczywiście,wystarczyrozejrzećsiędookoła,byuświadomićsobie,żewszystkoconasota-czaopartejestnaruchu.Odmikroskopijnejbakteriiponieskończonywszechświat.Ruch jestnaturalnymryt-memnaszegożycia.

Postęp? cywilizacyjny...

W dzisiejszychczasachczłowiekoddalasięodna-tury.Środowisko,wktórymżyjerządzisiępra-

wamiw dużejmierze przez niego ustalonymi. Czło-wiekzmagasięzciągłympośpiechemistresem,adotegojestmałoaktywnyfizycznieibrakmuodpowied-niegowypoczynku.Wpaństwachrozwiniętychiroz-

wijającychsięalarmującyjestodsetekludziprowadzą-cych„siedzącytrybżycia”iniestetyPolskaniejesttuwyjątkiem. Niektóre badania wskazują, że zaledwie6 do 8% dorosłego społeczeństwamożna zaliczyć dogrupy osób aktywnych fizycznie. Człowiek zacząłgłównie pracować umysłowo, ograniczył ruch. Abyprzemieścićsięzjednegomiejscadodrugiegoniepo-trzebuje już,wtakimstopniujakkiedyś,zużywaćza-sobów energetycznych. Tona żelastwa, wprawianawruchniesiłąmięśniaspalanąbenzyną(emitującądoat-mosferyszkodliwedlanaszegozdrowiaspaliny),prze-nosigozmiejscanamiejsce.Częstoniemusiwstawaćzmiejsca, by zorganizować sobie posiłek.Wystarczy,żezadzwoni,bywciągukilkunastuminutdowiezionomujedzenieizakupy.Takistylżyciaosłabiazdrowie,prowadzidochoróbokreślanychmianemcywilizacyj-nych.Wśródnich:chorobaniedokrwiennaserca,nadci-śnienietętnicze,cukrzycatypuIIorazotyłość.

W drugiej połowie XX wieku, szczególnie w kra-jach uprzemysłowionych, nasiliło się zjawisko

określanemianemhipokinezji i jest jednązprzyczynprzedwczesnych zgonów. Charakteryzuje się zwięk-szonymobciążeniemukładunerwowego,przy jedno-czesnym zmniejszeniu aktywności ruchowej.Hipoki-nezjawpływanegatywnie na pracę układu oddecho-wego,obniżającpułaptlenowyorganizmu.Zmniejszazdolnośćtkanekdowiązaniatlenuipogarszawentyla-

ZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasadyZasady

ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...ruchu...

życiowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowegożyciowego



cjępłuc.Małaaktywnośćruchowaobniżailośćkrążącejkrwiorazprzyczyniasiędoograniczenia liczbyczer-wonych krwinek, prowadząc do obniżenia wydolno-ści,awkonsekwencjiupośledzeniafunkcjiżyciowychorganizmuczłowieka.Ludziecharakteryzującysięsła-bąwydolnościąimałąsiłamięśniowąmęcząsięszybko,nawetprzyniewielkichwysiłkachtakichjakspacer,czywchodzenieposchodach.Zmęczenieprowadzidozłe-gosamopoczucia.Wformieprzewlekłejmożeprowa-dzićdochoróbnerwicowych.

Zainteresowanie sportem

Istniejepewienrozdźwiękpomiędzybiernymzainte-resowaniemsportem,ajegoczynnymuprawianiem.

W pewnym sensie jesteśmy wychowywani w kulciesportu.Niemalkażdegodnianaświecieodbywająsięzawodysportowe:skokinarciarskie,mistrzostwawko-szykówce,siatkówcelubwinnychdyscyplinachspor-towych,niewspominającjużowielkichmasowychim-prezach,jakimisąigrzyskaolimpijskie(igrzyskaolim-pijskiewSydneyoglądało3,7miliardaosób,awięcpo-nad połowa ludzkiej populacji). Jednocześnie wydajesię, że człowiekopatrzniepojmujeprawdziwego„du-chasportu”.Jużwczasachstarożytnychnaigrzyskacholimpijskich jedną z dyscyplin była „pankration” -walkanapięścipołączonazzapasami.Podczaszawo-dówzawodnicyniejednokrotnie tracili zdrowie.Pod-czasstarciadopuszczalnebyłowyłamywaniepalców,rąk,stóp,czyteżwykłuwanieoczu.Trudnowodnie-sieniudotejkonkretnejsytuacjipodtrzymaćsłusznośćtezy„sporttozdrowie”.Motywacjązawodnikówbyłanietężyznafizyczna,asławaibogactwo.Kibicenato-miasttraktowalitakiezawodyjakoswoistegorodzajurozrywkę.Wydajesię,żewtejkwestiiniewielezmie-niłosiędoobecnychczasów.Wewspółczesnymsporciewyczynowymmnożyćmożna przykłady - chociażbystosowania niedozwolonych dopingów.Nie tylko niemieszcząsięonewdefinicjizasady„fairplay”,alerów-nieżnegatywnieodbijająsięnaprzyszłymzdrowiuza-wodników.

Wysiłek dostosowany do naszych potrzeb i możliwości

Podobniejakmałaaktywnośćfizyczna,równieżzbytdużawpływaniekorzystnienazdrowieczłowieka.

Abyruch,którywynikazpotrzebnaturybiologicznej,przynosiłkorzyścinaszemuzdrowiu,musicharaktery-zowaćsięodpowiedniąintensywnościąisystematycz-

nością.Abywysiłekbyłefektywny,powinienbyćpo-wtarzanyminimum3 razyw tygodniu i trwaćprzezokoło30-40minut.Najlepszymodnośnikiemintensyw-nościwysiłku,dlaosóbzdrowych, jestwartość tętna.Dlaosóbwwieku20-29 lat liczbauderzeńnaminutępowinnamieścićsięwprzedziale130-160,adla ludzimiędzy40a49rokiemżyciaoptymalnympulsembę-dzie110-140uderzeń.Poprzekroczeniu40-egorokuży-cia, zaleca się przeprowadzenie odpowiednich badańnawet, jeśli osoba twierdzi, że czuje się świetnie inicjejniedolega.Wtymwiekuryzykochoróbukładukrą-żenia jestznaczne,awysiłekfizycznyuosóbchorychmożezakończyćsiętragicznie.Każdytreningpowinienbyćpoprzedzonyrozgrzewką,ajegokonieczwieńczo-ny ćwiczeniami relaksującymi.Nagłeprzerwanie tre-ningu, np. jazdy na rowerze, może doprowadzić dozmniejszonegodopływukrwidomózgu(wskutekna-gromadzeniawiększej ilości krwiwkończynachdol-nych,możenastąpićomdlenie).Uosóbzezwiększonymryzykiem schorzeń sercowo-naczyniowych intensyw-ność treningupowinnabyćdopasowanado ichmoż-liwości.



Wprzeciwnym raziemoże dojść do powikłań serco-wo-naczyniowych,jakrównieżudarucieplnegoiprze-ciążeniaukładuruchowego.Nienależyprzeciążaćko-lan,bioderikręgosłupa,adlawcześniejniećwiczącychwskazanyjestruchwwodzie.Dlaosóbznadwagą,oty-łych i z chorobamiukładukrążenianajlepszywydajesiębyćdługotrwałymarsz(wydatekenergetycznyjestprzybliżony do tego po przebiegnięciu porównywal-negodystansu).Dlapoczątkującychlub/iobciążonychwymienionymi schorzeniamidługotrwały iumiarko-wanywysiłek jestbezpieczniejszy i skuteczniejszyodwysiłkuintensywnego(warunkiemjednakjestwydłu-żanieczasućwiczenia).

Prozdrowotne aspekty ruchu

Regularna,dostosowanadowiekuimożliwościak-tywnośćfizycznaobniżao30%ryzykoumieralno-

ściogólnejiażdo50%ryzykowystąpieniachoróbukła-dusercowo-naczyniowego.Ryzykopowstaniacukrzy-cyuosóbbardzoaktywnychjestzredukowaneod33do50%.Chorobaniedokrwiennaserca,któramożedopro-wadzićdozawału,występujeczęściejuosóbprowadzą-cychsiedzącytrybżycia.Niebezznaczeniapozostajefakt, iż przy wysiłku wytrzymałościowym ma miej-scetasamaobjętośćminutowaserca,przyzmniejszo-nejilościjegoskurczów,naskutekzwiększeniaobjęto-ściwyrzutowejserca.Odciążatopracęorganuizmniej-szajegozapotrzebowanienatlen.

Systematycznie wykonywany wysiłek fizycznyzmniejszaciśnienieskurczoweirozkurczoweooko-

ło8-10mmHg.Dziejesiętakzewzględunazwiększeniezdolnościrelaksacyjnychtętnic,jakrównieżzwiększe-nie gęstości naczyńwłosowatychwmięśniach.Regu-larna aktywność fizycznawpływa także pozytywnienagospodarkęlipidową.Przedewszystkimpodwyższastężenielipoproteinodużejgęstości-HDL(tzw.„dobrycholesterol”),przyjednoczesnym(jaktomamiejscewwiększościprzypadków)obniżeniupoziomulipoprote-inobardzomałejgęstości(VLDL),atakżelipoproteinoniskiejgęstości-LDL(tzw.„złycholesterol”)istężeniacałkowitegocholesteroluwekrwi,cozmniejszaryzykochoróbopodłożumiażdżycowym.Wysiłkiwytrzyma-łościowepowodująlepszeukrwieniemięśniszkieleto-wychipodnosząpoziommioglobiny,którapełnifunk-cjęmagazynuiprzekaźnikatlenuwmięśniach.Syste-matycznyruchwzmacnianaszemięśnie,ścięgnaiwię-zadła.Uosóbprzejawiającychaktywnośćfizycznąob-serwuje się zwiększoną gęstość kości w stosunku doosóbniećwiczących.Ryzykowystąpieniaosteoporozywstarszymwiekujestwtejgrupieznaczniezmniejszo-ne.Mięśnieplecówikręgosłupasąwzmocnione,cowoczywistysposóbpomagautrzymaćprawidłowąposta-węciała,awperspektywieczasuzdużymprawdopo-dobieństwempozwoliuniknąćuciążliwychbólówkrę-gosłupa.Regularnieuprawianyruchwzmacniaukładimmunologiczny,coprzekładasięnazmniejszonery-zykoinfekcji.Korzyściwynikającezruchuwidocznesą



równieżwodniesieniudoukładuoddechowe-go.Efektywniejszawentylacjapłuc,zwiększo-nypułaptlenowy,powiększonapojemnośćży-ciowapłuc,totylkoniektóreznich.Odpowied-niwysiłekfizycznymapozytywnywpływnaprzemianęmaterii, która zaraz po zakończe-niu treningu będzie się utrzymywała na po-dobnym, podwyższonym poziomie jeszczeprzez jakiśczas (zwykle jest tokilkagodzin).Równieżbezpośredniopospożyciuposiłkuuosóbaktywnychtempoprzemianymateriiro-śnie,copoprawiabilansenergetycznyorgani-zmu.Matoszczególneznaczeniewśródosóbznadwagąiotyłością.Niesposóbwtymmiejscuniewspomniećo jeszcze jednejkorzystnej in-fluencjiaktywnościruchowej,amianowicieojejwpływienapoczuciegłodu.

Jużjednorazowywysiłeknakrótkiokresha-muje łaknienie. Wiąże się to ze wzrostem

temperaturyciała,atakżezwiększonymstęże-niemglukozy,mleczanuiaminkatecholowychwekrwi.Uosóbchorychnacukrzycępodczasćwiczeń wzrasta wrażliwość tkanek na hor-moninsuliny,którauczestniczącwprocesachsyntezy glikogenu i trójglicerydów, zużywaenergię.Aktywnośćfizycznawpływarównieżkorzystnie na budowę i czynność przysadkimózgowej,cointensyfikujeszerokorozumiany

rozwójfizyczny.Ruchpoprawiapamięćizdolnośćkoncentracji,jakrów-nieżwpływanapozytywnesamopoczuciepsychiczne,uwalniającendor-finy,tzw.„hormonszczęścia”.

Odpowiedzialność za własne zdrowie

Aktywność fizyczna w rezultacie systematycznego treningu pomo-żezmniejszyćobciążenieukładuruchowegoinarządówwewnętrz-

nych.Amatorskieuprawianiesportumożebyćdoskonałymprzykłademnapołączenieprzyjemnegozpożytecznym.Dlategoniejednokrotniewar-tozostawićsamochódpoddomemipójśćnadłuższyspacerlubwybraćsięnawycieczkęrowerową.Wostatnimczasiewnaszymmieścieprzyby-łowieleścieżekrowerowych-wartoznichkorzystać!

Oprac. Jan Gackoabsolwent Zdrowia Publicznego

Uniwersytetu Medycznego w BiałymstokuFoto: Anna Worowska, Lucyna Szepiel

48 Cukrzyca a Zdrowie48 Cukrzyca a Zdrowie

Jak będzie wyglądać jej życie, gdy po ponad 40 la-tach pracy przejdzie na emeryturę, Grażyna wiedziała od dawna. Wprawdzie w pierwszych tygodniach czuła się jak na przedłużonym urlopie, jednak zwyciężył nowy rytm dnia i możliwość zabrania się za to, co odkładała sobie właśnie na teraz. Planów było sporo, również ten, by solidniej zająć się sobą. Jest wprawdzie zdrowa i „za-dbana”, więc nie wygląda na swoje lata, ale nie zaszko-dzi, gdy „zrzuci” kilka kilogramów, choćby dla lepszego samopoczucia.

Tymczasem wizyta u lekarza, który miał czuwać nad jej odchudzaniem, nadała zgoła inny sens temu zamie-rzeniu, dzięki temu, że pan doktor nie poprzestał na zwy-kłym badaniu poziomu cukru we krwi. – I miał rację, po-nieważ dopiero wynik krzywej cukrowej okazał się ty-powy dla osoby chorej na cukrzycę – mówi pani Graży-na. – Zmartwiłam się bardzo, bezobjawowo i tak nagle stać się diabetykiem, toż to szok! Ale perspektywa lecze-nia i wszystkiego, co się z tą chorobą wiąże, zmobilizo-wały mnie do zdecydowanych działań – przyznaje. – Za-wierzyłam swojemu doktorowi i zgodnie z jego sugestia-mi zrezygnowałam z dnia na dzień z dotychczasowych upodobań żywieniowych. Już nie kupuję wędlin, kiełba-sek, wędzonek, wieprzowiny, pieczywa. Jadam teraz chu-de mięso, np. filet czy udziec indyczy i ryby – dwa razy w tygodniu. Do tego dzienna porcja kaszy – grubej – np. gryczanej, albo pęczaku z warzywami w postaci surówek lub blanszowanych na parze. Gotuję też zupy jarzynowe, nawet z mrożonek, więc nie grozi mi monotonia, bo jest ich mnóstwo. Z owocami i sokami też nie mam proble-mów. Jak wyglądają posiłki w ciągu dnia? Na przykład wczoraj: na pierwsze śniadanie zjadłam twarożek z kefi-rem, doprawiłam go czosnkiem i natką pietruszki. Uzu-pełnieniem był kawałek świeżej papryki i pomidora, plus zielona herbata. Na drugie śniadanie było jabłko i szklan-ka świeżego soku pomarańczowego, wyciśniętego z czte-rech niewielkich pomarańczy. Przed obiadem zjadłam kilka orzechów włoskich. Natomiast na obiad przygoto-wałam sobie zupę jarzynową z mrożonek, dosmaczyłam ją sosem sojowym i łyżką śmietany. Drugie danie skła-dało się z łososia, upieczonego na oliwie, z kaszą grycza-ną i zieloną sałatą, skropioną sokiem z cytryny. Kolacja składała się z jajecznicy z pomidorem – pyszność! Zielo-ną herbatę piję, kiedy mam ochotę, nie jestem głodna, bo jadam co trzy godziny, ale w zdecydowanie mniejszych porcjach. Jest jeszcze jedno nowum w moim życiu, co-

dziennie odbywam spacer - z kijkami. Na początku były to niewielkie odcinki dreptania po okolicy. Teraz przezna-czam na ten zdrowotny ruch od 40 minut do godziny wę-drowania z „nordikami”. Po takim marszu aż chce mi się żyć. Po trzech miesiącach kuracji dietą i ruchem, stanęła pani Grażyna na wadze; ubyło 6 kilogramów, zaś obwód w talii okazał się mniejszy aż o 7 centymetrów. Ale naj-ważniejszym efektem był powrót poziomu cukru do nor-malnego, typowego dla osób zdrowych.

- Bardzo pomocne okazało się zapisywanie każdego pomiaru cukru, naturalnie po posiłku oraz wszystkiego, co zjadłam – podkreśla. – Dzięki tym regularnym i skru-pulatnym notatkom wiedziałam, po której potrawie wy-nik jest zadowalający, a czego powinnam unikać. W ten sposób wykreśliłam z jadłospisu parę rzekomo zdrowych produktów, w tym musli, po którym cukier wzrastał mi do 142!

Jest jeszcze coś – nauczyłam się wreszcie, że trzeba czytać wszystkie miniznaczki na opakowaniu, zanim coś kupię. Stałam się bardziej świadomym konsumentem.

Ponadto, mam szansę na dodatkowy wspaniały pre-zent – mówi pani Grażyna. – Mój pan doktor zapowie-dział, że jeśli przez następne trzy miesiące wyniki będą na poziomie, jaki udało mi się uzyskać, pozwoli na odsta-wienie leków na nadciśnienie. Jestem zdrowa, sprawna i szczęśliwa, że udało mi się uciec ze „słodkiej strefy”. Nie zamierzam tam wracać, tym bardziej, że moje plany cze-kają na realizację.

Irena Lus



Kichanie, zatkany nos, którz z nas tego nie zna? Bagatelizujemy jednak objawy. Alergiczny nieżyt nosa to zespół objawów klinicznych wywołanych przez proces zapalny, toczący się w błonie śluzowej nosa i często zatok przynosowych. wystepuje u ok. 10-25 proc. populacji ludzkiej, co powoduje, że jest uznawany za najczęstszą alergiczną chorobę świa-ta. Nieżyt nosa to nie tylko przykra uciążliwość ob-niżająca jakość życia chorego, ale również schorze-nie prowadzące do groźnych powikłań. Jednym z nich jest zapalenie zatok. Tak więc, aby normalnie funkcjonować w codziennym życiu i uniknąć groź-nych następstw alergii, niewątpliwie trzeba jej za-pobiegać, a w razie wystąpienia leczyć. Zarówno błona śluzowa nosa, jak i zatok stanowi jakby jed-ną całość i przechodzi płynnie z jam nosa na po-wierzchnię zatok przynosowych. Ruch rzęsek, któ-re pokrywają błonę śluzową w tym rejonie, umożli-wia transport wydzieliny z zatok przynosowych do jam nosa, co jest korzystne, bo dzięki temu nie zale-ga ona w tych rejonach naszego organizmu. Nieste-ty, to naturalne połączenie pomiędzy nosem i zato-kami przynosowymi oraz wspólna błona śluzowa ułatwia szerzenie się schorzeń z jam nosa do zatok. Dlatego też wiele schorzeń, zarówno tych związa-nych z infekcją wirusową lub bakteryjną, jak i aler-

gicznych przebiega równocześnie w jamach nosa oraz w zatokach. Czasami trudno odróżnić infek-cyjny nieżyt nosa od alergicznego. Najlepiej w ta-kich przypadkach udać się do lekarza, który po ba-daniu może stwierdzić, z jakim schorzeniem mamy do czynienia. Jest jednak kilka istotnych różnic po-między tymi dwoma chorobami. Infekcyjny nieżyt nosa, potocznie zwany katarem infekcyjnym, spo-wodowany jest infekcją wirusową lub bakteryjną i zanika po wyleczeniu choroby. Natomiast alergicz-ny nieżyt nosa, zwany katarem alergicznym, wywo-łują alergeny, na które jest uczulony dany pacjent, np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego czy aler-geny zwierząt domowych. Objawy tego schorzenia nasilają się lub wręcz pojawiają jedynie w czasie zwiększonej ekspozycji np. po zetknięciu z alerge-nem, którym może być sierść domowego zwierza-ka. Alergolodzy do typowych objawów alergiczne-go nieżytu nosa zaliczają m.in.: częste kichanie, wy-ciekanie wodnistej wydzieliny z nosa, uczucie za-tkania nosa, objawy spojówkowe, upośledzenie wę-chu. Nieleczona alergia może grozić powikłaniami m.in. w postaci astmy czy choroby zatok. Zalęgają-cy katar w jamie nosa może zablokować ujście do zatok, a panoszące się w wydzielinie drobnoustro-je mogą powodować stany zapalne zatok. Dlatego trzeba zapobiegać i leczyć stany alergiczne. Najle-piej unikać uczuleniowych alergenów (trudno jest jednak unikać wszechobecnego pyłku roślin). Tutaj po prostu trzeba ograniczać się do wskazań lekarza i przyjmować przepisane specyfiki drogą wziew-ną, które działają zarówno miejscowo, jak i mogą wchłaniać się do krwioobiegu poprzez śluzówki dróg oddechowych, ale także tabletki czy syropy. Stosując się do zaleceń lekarza, nie tylko poprawi-my jakość swojego życia, ale również zmniejszymy ryzyko wystąpienia groźnych powikłań.

Źródło: rodzina.informacje.int.pl Foto: Deviantart



A N I O Ł Y

ANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYdladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladladla

ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYANIOŁYANIOŁYdla



ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYdla




ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYdla




ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYdla




ANIOŁYANIOŁYdla

ANIOŁYANIOŁYdla


ANIOŁYANIOŁYdladladladladladladladladladladladladladladla

ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW

Obdarowywanie jest wartością samą w sobie. Mówi się, że obdarowani napełniają kieszenie, a obdarowujący

napełniają serca. Obdarowywanie oczyszcza i daje radość. Dając komuś Anioła z Energią obdarowujemy podwójnie - dajemy dodatkową ochronę, inspirację i skrzydła...

Z Aleksandrem Grzybkiem - twórcą Aniołówz Energią - rozmawia Alicja Lazar Pańskie Anioły są zatroskane, zasmucone. Nie-które mają nawet utrącone skrzydła. Twarze poora-ne zmarszczkami... A przecież aniołki powinny być słodkie, milusińskie, cherubinki, amorki... Dlaczego tyle smutku u Pana?

Każdy człowiek - chce tego czy nie - ma swojego Anio-ła. Wierzący i ateista, chrześcijanin i muzułmanin. Złoczyń-ca i dobry człowiek. Szczęśliwy i nieszczęśliwy. Każdy ma. A moje Anioły odzwierciedlają życie ludzkie. Z czego więc mają się cieszyć? Odczuwają to samo, co ludzie... Moje Anioły mają szczególną energię zawartą w drewnie, z którego zostały stwo-rzone... Są to deski ze starych drzwi i wrót, ze starych siedlisk ludzkich. Są magiczne, bo z zapisanymi w nich losami ludzi, z którymi stykały się...

To jakaś bajka? Magia drewna? Zapisane losy ludzkie?

Nie, nie bajka. Drewno ma szczególną magię. Przy spala-niu daje wyjątkowe ciepło i światło. Jak słońce. Towarzyszy czło-wiekowi od narodzin po śmierć. Chrystus narodził się w stajen-ce drewnianej, w drewnianym żłóbku położony, krzyżowany też został na drewnianym krzyżu. Deski, na których tworzę Anio-ły są skazane na zniszczenie. Ja daję im drugie życie i mam na-dzieję, że kiedyś wynajdzie ktoś narzędzie, instrument, który po-zwoli odczytać to, co zapisane w tych deskach. To tak jak patrzy-my na płytę gramofonową, czy cyfrówkę, kasetę magnetofonową - nic nie widać. Potrzebne jest narzędzie do odczytania jego zapi-su. Każda stara rzecz ma jakąś magię, jakiś zapis i energię. Gdy-by stare cegły, mury, stare deski nauczyć mówić, wiele by nam po-wiedziały. Archeolodzy wciąż odczytują coś ze starych znalezisk. Odczytali już egipskie hieroglify na przykład, ale pisma węzełko-wego nie. Myślę, że kiedyś z moich Aniołów odczyta się losy lu-dzi... Dlatego mówię, że daję im nowe życie...

Może nie trzeba czekać na wynalazki techniczne, żeby odtworzyć dzieje domu i ludzi, na podstawie relacji jeszcze żyjących, archiwów parafialnych i muzealnych...

Redakcja magazynu medycznego„Cukrzyca a Zdrowie” ustanowiła stałe

wyróżnienie dla osób lub instytucji szczególnie wspierających ludzi z cukrzycą. Będą to Anioły...

ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW ANIOŁÓW

- dajemy dodatkową ochronę, inspirację i skrzydła... - dajemy dodatkową ochronę, inspirację i skrzydła...

„Cukrzyca a Zdrowie” ustanowiła stałe „Cukrzyca a Zdrowie” ustanowiła stałe wyróżnienie dla osób lub instytucji szczególnie wyróżnienie dla osób lub instytucji szczególnie


Tak, na pewno. Próbuję sam stworzyć swoistą dokumen-tację tych desek, domów, ludzi. Mam na przykład Anioły z nieistniejącego już domu przy ul. Hetmańskiej, podziura-wionego kulami niemieckimi. Dom nie tak stary, bo zbu-dowany w 1925 roku, ale był świadkiem szczególnie burzli-wej historii. Mam belki z XVII- wiecznej dzwonnicy z Ty-kocina. Dzwonnica zawaliła się, ale ileż tam energii zostało. Z dużych elementów tworzę instalacje przestrzenne... postacie ludzkie.

Wyjeżdżam często na wieś, gdzie ponad połowa domów kie-dyś spłonęła i opuszczone siedli-ska emanują smutkiem... to też losy ludzkie...

W takich deskach jest energia smutku, bólu, cierpienia. Takim nie daję drugiego życia. Nie maluję też na deskach z wychodków, płotów, chle-wów. Tylko z domów i stodół, spi-chlerzy... To najczystsza energia życia ludzkiego...

To wszystko jest jednak tyl-ko materią, naprawdę wierzy Pan w ową magię tworzenia, w obec-ność istot niecielesnych???

Nie mam wątpliwości... jeżeli ktoś ma silną duchowość, więcej odczu-wa, więcej widzi i czuje, szlachetnieje i dorasta do stanu, w którym odczuwa więcej, niż zwykłą materię. Ojciec Pio przecież widział swojego Anioła, kłó-cił się z nim... Ja czasami w pracow-ni podczas pracy czuję taki szczególny zapach, jak kadzidła, to zapach Anio-ła...

Jest Pan twórcą, plastykiem... czy tylko Anioły zawsze Pana inspirowały? I drewno?

Drewno... Do XVI wieku malo-wano tylko na drewnie, w średniowie-czu nie było innych obrazów. Wszyst-ko robiono na deskach. Ja mam szcze-gólnie ciepły stosunek do tej materii. Kiedyś pisałem ikony...

Ale pisanie ikon obwarowane jest szczególny-mi zasadami...

Tak, znam je i przestrzegam, chociaż nie chodziłem do szkoły pisania ikon. Zresztą, podobnie zachowuję się przy tworzeniu Aniołów. No, nie idę przed pracą do spowiedzi, ale staram się mieć taki wewnętrzny spokój, jasność i czy-stość umysłu...

A diabły? W wierzeniach ludowych, w naszej tradycji, w sztuce sakralnej zawsze sa też diabły... nie zawsze straszne, najczęściej diabliki oswojone przez człowieka...

Nie, nie... diabły mnie nie śmieszą, ani nie bawią i ni-gdy z nimi nie miałem nic wspólnego. Zaproszono mnie kiedyś na plener łomżyńskiej „Stopki”. O diabłach. Poje-

chałem tam, ale z moimi Aniołami... Nie war-to bawić się ze złem. Bo w człowieku Zło nie wchodzi do człowieka, lecz z niego wychodzi...

Lepiej nie kusić Złego - to też mą-drość ludowa... A kiedy stworzył Pan pierwszego Anioła? Jak zaczęła się Pań-ska przygoda z Aniołami?

Chyba w IV klasie podstawówki. Wię-cej wtedy było w szkole plastyki, wychowania technicznego. Ja rzeźbiłem w kredzie, w drew-nie lipowym. Miałem szczęście spotkać wspa-niałą nauczycielkę plastyki, panią Elę Sochoń. Prowadziła kółko plastyczne. Ja rzeźbiłem In-dian - wtedy zaczytywałem się w książkach przygodowych Szklarskiego Maya: o Indianach preriowych, o Winnetou. To były dla mnie ide-ały zasad moralnych, człowieczeństwa. Rzeź-biłem więc tych Indian i głowy świętych na wzór wawelskich. Pani Ela malowała i obdaro-wywała ludzi, żeby zdobyć materiały do kółka plastycznego.

To ona odkryła w Panu talent? Nie, ja zawsze byłem i jestem krytyczny

wobec własnego talentu. A liceum plastyczne wybrałem tak, jak to wtedy było - kolega idzie, i ja też. Dostałem się do klasy form użytkowych, zaliczyłem dwa lata tkactwa... Szkoda, że te-raz tak mało czasu poświęca się w szkole wła-śnie wychowaniu plastycznemu... to ma ka-pitalne znaczenie dla ogólnego rozwoju dziec-ka. Kto ma wyobraźnię plastyczną, dobry bę-dzie zarówno w naukach ścisłych jak i huma-nistycznych...

A gdzie teraz mieszkają Pana Anio-ły? Kogo inspirują? Kogo chronią? Gdzie wędrują? Zawędrowały najdalej do Urugwaju, do Chin.

Mieszkają u arcybiskupa Szymeckiego i Głódzia. Mam na-dzieję, że inspirują Krzysztofa Pendereckiego, Agnieszkę Kozak i Szymona Hołownię... Moimi Aniołami obdarowu-ją się ludzie niezwykli, o szczególnej wrażliwości. I tylko tacy odczuwają tę szczególną energię i magię.

Dziękuję za rozmowę.

A N I O Ł Y


Bywalców naszych Obiadów zainteresował bardzo wykład

dr n. med. Beaty Telejko – „Zrozum cukrzycę – przejmij nad nią

kontrolę”. Pani Doktor w sposób bardzo przystępny i optymi-

styczny potrafiła opowiedzieć o cukrzycy i życiu z nią. Mogło

się odnieść wrażenie, iż to naprawdę nic trudnego… .

wieczór, choć chłodny i wietrzny, nie

przeszkodził nam w spotkaniu na kolejnym

Czwartkowym Obiedzie u Diabetyków. Re-

staurację Elida wypełniły magiczne iskier-

ki ciepła i przyjaźni. Rozpoczęliśmy dese-

rem artystycznym, który zaserwował w po-

staci recitalu wspaniały poeta, dramaturg i

bard Jan Jakub Należyty. W jego wykona-

niu piosenki Jacques’a Brela otworzyły serca

i wzruszyły gości.

Pomimo, że na zewnątrz ciemno i

zimno, u nas było gorąco od dań wyrafi-

nowanych i wyśmienitych – gotowanych

przez Jarosława Zygmunta Dworzań-

skiego, Marszałka Województwa Podla-

skiego. Uśmiech zadowolenia smakoszy

utwierdził nas w przekonaniu, iż krem

z brokułów i bakaliowy kurczak z brą-

zowym ryżem zdobył zasłużone brawa.

Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Kolejny Czwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy ObiadCzwartkowy Obiad

u Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetykówu Diabetyków

dr n. med. Beata Telejko

Jarosław Zygmunt Dworzański, Marszałek Województwa Podlaskiego

Dariusz Szada-Borzyszkowski i Jan Jakub Należyty

N A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I A


Goście, Goście ...

Ważnym i istotnym doświadczeniem

była prezentacja firmy JARD Sp. z o.o. i ich

produktu: Herbaty „GlucosCare”. Napój ten re-

guluje poziom cukru we krwi. Zmniejsza za-

potrzebowanie na słodycze. Wspomaga proces

spalania tłuszczu oraz przemianę materii w or-

ganizmie. Wpływa korzystnie na gospodarkę

węglowodanową organizmu. W eksperymencie

brało udział 10 uczestników Obiadu, którym

zrobiono pomiar cukru przed spożyciem herba-

ty, a następnie po godzinie ponownie go zmie-

rzono. Paru osobom faktycznie zmalał wynik

początkowy.

Czwartkowe Obiady u Diabetyków, panująca

tu atmosfera, specyficzny styl eleganckiego, mądre-

go i dobrego spotkania, zaspokaja nawet najbardziej

wybredne gusta – co widać po tym, że zapraszamy

coraz to nowych gości. Menu składa się z tak róż-

norodnych dań, iż „spotkania królewskie” stały się

obecnie bardzo modne i zaszczytem jest bywanie na

nich…

Agnieszka Kierznowska

N A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I AN A S Z E S P O T K A N I A



ZROZUM CUKRZYCĘ - PRZEJMIJ NAD NIĄ KONTROLĘ

Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, organizowany przez Międzynarodową Federację d.s. Cukrzycy przy wsparciu Światowej Organizacji Zdrowia

jest ogólnoświatową akcją poświęconą tematowi cukrzycy,ustanowioną na dzień 14 listopada na pamiątkę daty urodzin

w 1891 roku Fredericka Bantinga, który wraz z CharlesemBestem przyczynił się do odkrycia insuliny 1522 roku.

Stałosiętradycją,żewdrugiejdekadzielistopadamamiejscewiększośćwy-darzeńzwiązanychzobchodamitegodnia,alekampaniatematycznaprowa-dzonajestprzezcałyrok.Wciążsąpotrzebnedziałaniaprewencyjne.Wedługspecjalistów,należynp.całepopulacjeobjąćbadaniamiprzesiewowymi,dziękiktórymmożnabyzdiagnozowaćschorzeniewjaknajwcześniejszymstadium.

Ustanowionyw1991rokuŚwiatowyDzieńWalkizCukrzycąjestwyrazemrosnącejnacałymświecieilościprzypadkówzachorowańnatęchorobę,okre-ślanąmianemepidemiiXXIwieku.

Cukrzyca staje się jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnychnietylkowkrajachrozwiniętych.Takżewinnychspołecznościach,ubogichioniższymrozwojucywilizacyjnym,zasprawąstylużyciaoraz„fastfoodowej”diety,cukrzycaprzybierarozmiaryepidemii.

ToteżDzieńWalkizCukrzycąobchodzonyjestjużwponad60krajachświa-tazudziałemokoło200organizacjizrzeszonychwMiędzynarodowejFederacjiCukrzycowej,atakżeprzezStowarzyszenia,lekarzyispecjalistówzajmującychsięopiekąmedycznądiabetyków.

Spośródzagadnieńzwiązanychzcukrzycąkażdegorokuwybieranyjestjedentemat,łączącyobchodytegodnianacałymświecie.Dotychczasskupia-nosię,m.in.,nadproblematykącukrzycyiprawczłowieka,atakżestyluży-ciaorazkosztówtejchorobyijejpowikłań.Cukrzycaudzieciimłodzieżysta-nowiłarównieżhasłoprzewodnieobchodów.Praktyczniekażdyztychtema-tówadresowanyjestdoogółuspołeczeństw,wzywadozrozumieniapowagizagrożeniacukrzycą,doedukacjiiprofilaktyki.

„Zrozumcukrzycęikontrolujją”byłomotywemprzewodnimtegorocz-negoDniaWalkizCukrzycą.Podobne,boniecoinaczejsformułowaneprze-słanie:„Zrozumcukrzycę–przejmijnadniąkontrolę”zgromadziło5grud-nia2009rokuuczestnikówspotkania–konferencjiśrodowiskowejwOperzeiFilharmoniiPodlaskiej.–Doświadczeniewielulatpracywśrodowiskuosóbzcukrzycąnauczyłonas,żeniewystarczypoznaćtęchorobę,zrozumiećjąikontrolować,ajakniektórzyradzą,nawetjąpolubić–mówiDanutaRosz-kowska,kierującabiałostockimOddziałemPolskiegoStowarzyszeniaDiabe-tyków.–Zresztą,czymożnapolubićtakpodstępnegowroga?Małoteżpraw-dopodobne,bykomuśodpowiadał statusosobypodporządkowanej choro-

Anna Czech - Doradca Sekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej

Krzysztof Kosiński - Dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych

prof. dr hab. n. med. Maria Górska - Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Diabetologii



bie.Naszastrategiazakładaupowszechnienieaktywnejpo-stawywewszystkichaspektachżycia,niewyłączającsamejcukrzycy,adotegopotrzebnejestprzejęcienadniąkontroli.

Taka wszechstronna aktywność otwiera przed człowie-kiemperspektywęegzystencji,wktórej będziemiejscenadziałalność zawodową, na realizację marzeń, na sukcesy,małeidużeradości.Zapewneporażekiprzeszkódteżniezabraknie. Aletowszystkoskładasięnapełniężycia–wrodzinie, wśród przyjaciół, znajomych z pracy, z sąsiedz-twa.Dlategorównieważnejakedukacjairozpowszechnia-nieprofilaktykijestukazywanieludzisukcesu–zcukrzy-cąwtle.Sąwśródnichnaprzykładolimpijczycy,sportowcystającynanajwyższympodiumzawodówkrajowychiświa-towych,znamyartystówteatru,estrady,którymchorobanieprzeszkodziławkarierzeidoskonaleniutwórczym.

PolskieStowarzyszenieDiabetykówOddziałWojewódz-kiwBiałymstoku,funkcjonująceod20lat,swojąstatutowądziałalność realizujew informacyjnej, szkoleniowej, profi-laktycznejorazwydawniczejkampaniispołecznej, jakożesprawąnadrzędnąwwalceztąchorobąjestpełnaświado-mośćzdrowotnaobywateli.

Włączenie się do obchodówŚwiatowegoDniaWalki zCukrzycątoszczególnaokazjadoprzybliżeniaogółowispo-łeczeństwazagadnieńzwiązanychzedukacjąiopiekądia-betologiczną,m.in.rehabilitacjąosóbniepełnosprawnychzpowoducukrzycy.Wtymrokunawiązywałydonichpre-lekcjeprzygotowaneprzezautorytetywdziedziniediabeto-logii.Profesordrhab.n.med.MariaGórska,któramówiłaokryteriachrozpoznawaniacukrzycypodkreśliła,żewie-dzaocukrzycypotrzebnajestnietylkolekarzom.Zwróci-łam.in.uwagęnaniepokojącyfakt,iż95procentrozpoznańcukrzycyzaawansowanejstwierdzanychjestnapodstawieprzypadkowej glikemii, cukrzyca nierozpoznana dotyczypopulacji ludziwśrednim i starszymwieku.Natomiastoalgorytmachleczeniacukrzycyprelekcjęwygłosiłaprof.drhab.n.med.IrinaKowalska,zwracającszczególnąuwagęnaleczenieniefarmakologiczne,czylinadietęiwysiłekfizycz-ny,cościślewiążesięzedukacjąpacjentaijegowspółdzia-łaniemzzespołemleczącychgospecjalistów.Cukrzycabo-wiemobejmujewielechorób.

Otym,jakważnejestwyrównaniecukrzycyodpocząt-kujejrozpoznaniaorazowpływieróżnegorodzajuleczenianawystępowaniepowikłańprzy świeżo stwierdzonej cu-krzycy,wysłuchalizebranipodczaswykładuprof.drhab.n.med.MałgorzatySzelachowskiej,zatytułowanego„Kontro-wersjedotycząceleczeniacukrzycywświetlenajnowszychbadań”.Okazujesię,żechoćjesttochorobastarajakświat–

prof. dr hab. n. med. Maria Górska - Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Diabetologii

Maciej Żywno - Wojewoda Podlaski

prof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska

Adam Wiński - Dyrektor PFRON Oddział Podlaski,

Marta Andruszkiewicz z PFRON Oddział Podlaski

prof. dr hab. n. med. Irina Kowalska - Przewodnicząca Polskiego

Towarzystwa Diabetologicznego



cierpielinanią ludziewstarożytnymEgipcie– towspółcześnidiabetolodzynadalzastana-wiająsiępojakielekisięgaćikiedyjestosować.

W starannie przygotowanym programiespotkania nie zabrakło też atrakcjiw postacibezpłatnegobadaniapoziomucukruwekrwiipomiarutkanki tłuszczowej.Przeprowadza-li jemłodzi ludzie zMiędzynarodowegoSto-warzyszenia Studentów Medycyny IFMSA

OddziałBiałystok.Ponadtowprzerwiekonferencjirozstrzygnię-tokonkurswiedzyocukrzycy–znagrodami.Przewidzianorów-nieżczasnadegustacjępotraw,przyrządzonychpodczaspoka-zukulinarnegoprzezfrancuskiegomistrzakuchni;zupa–zupacebulowa z grzankami rozmarynowymi, wykwintna, a jedno-cześniezgodnazwymogamidietycukrzycowej,smakowaławy-bornieibyćmożeznajdziesięnastałewniejednymmenu,tymbardziej, że jest łatwaw przyrządzaniu. Podobnie jak podczas„CzwartkowychObiadówuDiabetyków”niemogłozabraknąć„deseruartystycznego”.ZrecitalemwystąpiłJacekKawalec.Wy-śpiewaneizgraneprzeztegoartystęznajwyższymkunsztemak-torskimiestradowympiosenki,rozbawiłypubliczność.

widzowie notowali, słuchali ...

bezbolesne badania robiły uśmiechnięte studentki Akademii Medycznej

demonstracja glukometru

mężczyźni także lubią kwiaty...



Zkronikarskiegoobowiązkunależywspomniećouczestnikachoraz gościach białostockiego spotkania z okazji Światowego DniaWalkizCukrzycą. JarosławDworzański,MarszałekWojewództwaPodlaskiego,wswoichwystąpieniach,atakżesamąobecnością,pod-kreśliłrangęimprezy.WojewodaMaciejŻywnopodziękowałStowa-rzyszeniuzadziałalność,zadeterminacjęiskuteczność,równieżzapartnerstwowdziałaniu.Podkreślił,jakbardzotodziałaniepotrzeb-nejestśrodowiskuosóbzcukrzycąimiastu.Pogratulowałteżorga-nizatoromświetnegoprzygotowaniaKonferencji.

WartobyłoprzyjechaćdoBiałegostokunatospotkanie–stwier-dziliwarszawscyczłonkowieOddziałuMazowieckiegoPSD.–Przy-słuchującymsiętymuwagomgościomzOddziałuPSDwHajnówcepozostałojedyniepotwierdzenietychsłówiodczuć.

Irena Lus

dymiło, parowało i wszystkim smakowało...

zupa cebulowa była przepyszna a młody jęczmień dodawał energii

patrzyli i dobrze się bawili

Preparaty dost« pne w aptece bez recepty.

Ty decydujesz! Nie cukrzyca

TYLKO1 kapsułka dziennie!

Dzienna porcja (2 kapsułki) zawiera:

Wyci g z kory cynamonowca

270 mg (co odpowiada 2,4 g surowca)

Tiamina (wit. B1) 1,4 mgRybofl awina (wit. B2) 1,6 mgWitamina B6 2,0 mgWitamina B12 2,0 μgKwas foliowy 300 μgCynk 3,0 mgChrom 40 μg

STOSOWANIE2 kapsułki dziennie!

Najwy˝sza dost« pna bez recepty dawka kwasu alfa-liponowego (ALA Ð 300 mg) z dodatkiem magnezu, chromu, cynku i selenu pomaga:

utrzyma• prawidłowy poziom cukru we krwi ograniczy• ryzyko powikłaÄ cukrzycowych ze strony

układu nerwowego (np. dr« twienia koÄ czyn i zaburzeÄ czucia)

Wyci g z kory cynamonowca (270 mg) z dodatkiem chromu, cynku i witamin z grupy B wpływa stabilizuj co na poziom cukru we krwi.

Dzienna porcja (1 kapsułka) zawiera:

Kwas alfa-liponowy (ALA) 300 mgMagnez 150 mgCynk 5 mgChrom (III) 40 μgSelen 30 μg

DH diabetycy 200x260 Cukrzyca.indd 1 10-01-29 12:13

Documents

Cukrzyca a Zdrowie 23