1

หนวยท 6

พนฐานทางจตวทยาของ การเรยนการสอนวทยาศาสตร

ชอ รองศาสตราจารย ดร. กงฟา สนธวงษ

วฒ ค.บ. M.Ed., Ph.D. (Educational Research and Evaluation

in Science Education) State University of New York at

Buffalo

ต ำแหนง ขาราชการบ านาญ?????

หนวยทเขยน หนวยท 6

ชอ รองศาสตราจารย ดร. สจนต วศวธรานนท

วฒ ค.บ. ค.ม., Ph.D. (Curriculum and Instruction

in Science Education) University of Minnesota

ต ำแหนง อาจารยประจ าพเศษสาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

หนวยทเขยน หนวยท 6

EDU STOU

2

หนวยท 6 พนฐานทางจตวทยาของ การเรยนการสอนวทยาศาสตร

เคาโครงเนอหา ตอนท 6.1 ปจจยทแสดงถงความส าคญของการมความรพนฐานทางจตวทยาของการ เรยนการสอนวทยาศาสตร

6.1.1 ปจจยเกยวกบลกษณะของวชา 6.1.2 ปจจยเกยวกบลกษณะของผเรยน 6.1.3 ปจจยเกยวกบกระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตร

ตอนท 6.2 หลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชา 6.2.1 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของบรเนอร 6.2.2 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของทาบาและชแมน 6.2.3 หลกการทางจตวทยาตาม แนวคดของกานเย 6.2.4 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของเพยเจต 6.2.5 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของออซเบล 6.2.6 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของโกวน ตอนท 6.3 หลกการทางจตวทยาเกยวกบผเรยน 6.3.1 ความสามารถทางสตปญญา 6.3.2 กระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนร 6.3.3 พหปญญา 6.3.4 แบบการเรยนร 6.3.5 สมองกบการเรยนร 6.3.6 การพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค 6.3.7 การวนจฉยผเรยนและการเรยนตามความถนด

EDU STOU

3 ตอนท 6.4 หลกการทางจตวทยาเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรท มประสทธภาพ 6.4.1 รปแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ 6.4.2 ขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ 6.4.3 การจดการเรยนการสอนตามแนวคดทฤษฎการสรางสรรคความรนยม ตอนท 6.5 การน าหลกการทางจตวทยาไปใชในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร 6.5.1 หลกในการพฒนารปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร 6.5.2 รปแบบการสอนวทยาศาสตรทอางองพนฐานทางจตวทยา

แนวคด

1. ปจจยทแสดงถงความส าคญของการมความรพนฐานทางจตวทยาของการเรยนการสอนวทยาศาสตร ไดแก ปจจยเกยวกบลกษณะของวชา ซงลกษณะของวชาวทยาศาสตรประกอบดวยสวนทเปนเนอหาความรและกระบวนการแสวงหาความร ปจจยเกยวกบลกษณะของผเรยน ซงผเรยนแตละคนมความถนด ความสามารถทางสตปญญา ความสนใจ และความตองการแตกตางกน และปจจยเกยวกบกระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตร ทตองน าเอาความรทางจตวทยามาใช ซงแตละกระบวนการเรยนการสอนมหลกการและขนตอนส าคญของกระบวนการนนๆ

2. หลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาทนกการศกษาใหหลกการไว เพอใหการเรยนการสอนวทยาศาสตรท าใหผเรยนไดทงเนอหาและกระบวนการตามลกษณะของวชาวทยาศาสตรมหลายแนวคด ไดแก แนวคดของบรเนอร แนวคดของทาบา แนวคดของ ชแมน แนวคดของกานเย แนวคดของเพยเจต แนวคดของออซเบล และแนวคดของโกวน

3. หลกการทางจตวทยาเกยวกบผเรยนทผสอนตองศกษาเพอใหสามารถจดสถานการณการเรยนร สอการเรยนร และสภาพแวดลอมทเออตอการพฒนาการคดและการเรยนรใหแกผเรยนไดอยางเหมาะสม ไดแก ความสามารถทางสตปญญา กระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนร พหปญญา แบบการเรยนร สมองกบการเรยนร การพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค และการวนจฉยผเรยนและการเรยนตามความถนดของผเรยน

4. การจดรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพจะตองใชหลกการทางจตวทยาทเกยวกบลกษณะของวชา ลกษณะของผเรยน หลกการและเทคนควธสอน ซงรปแบบการเรยนการสอนพนฐานประกอบดวย การก าหนดวตถประสงคของการเรยนการสอน การประเมนพฤตกรรมของผเรยนกอนเรยน การจดกจกรรมการเรยนการสอน การ

EDU STOU

4

ประเมนผลการเรยนการสอน และขอมลยอนกลบเพอปรบปรง โดยขนตอนกระบวนการเรยนการสอนแตละรปแบบอาจแตกตางกนไป ส าหรบการจดการเรยนการสอนตามแนวคดการสรางสรรคความรนยม ซงมงศกษาวาผเรยนเรยนรไดอยางไร และความรมลกษณะอยางไร และมแนวคดทส าคญ คอ การทผเรยนพฒนาความเขาใจในการเรยนรเกดจากการสมผสและมความสมพนธกบประสบการณตรงโดยตวผเรยนเอง น าไปสการจดการเรยนการสอนทใหผเรยนสรางความรเองและน าความรไปใชไดอยางคงทนและพฒนาความรนนตอไป

5. การน าหลกการทางจตวทยาไปใชในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร ไดแก การน าไปใชในการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยค านงถงความสามารถ ความตองการ ความถนด และความสนใจของผเรยน และความรเกยวกบจตวทยาการเรยนการสอนอนๆ ส าหรบรปแบบการสอนวทยาศาสตรทอางองพนฐานทางจตวทยามหลายรปแบบ แตละรปแบบมรายละเอยดของขนเตรยมการ ขนด าเนนการ และขนประเมนผลแตกตางกน

วตถประสงค เมอศกษาหนวยท 6 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายปจจยทแสดงถงความส าคญของการมความรพนฐานทางจตวทยาของการเรยนการสอนวทยาศาสตรได

2. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของนกการศกษาได 3. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบผเรยนได 4. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรได 5. อธบายการน าหลกการทางจตวทยาไปใชในการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรได

EDU STOU

5

ตอนท 6.1

ปจจยทแสดงถงควำมส ำคญของกำรมควำมรพนฐำนทำงจตวทยำของกำรเรยนกำรสอนวทยำศำสตร

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 6.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 6.1.1 ปจจยเกยวกบลกษณะของวชา เรองท 6.1.2 ปจจยเกยวกบลกษณะของผเรยน เรองท 6.1.3 ปจจยเกยวกบกระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตร

แนวคด

1. ลกษณะวชาของวทยาศาสตรประกอบดวยเนอหาความรและกระบวนการแสวงหาความร ผสอนจงจ าเปนตองมพนฐานของความรทางจตวทยาทเกยวกบการสอนเพอให ผเรยนไดเรยนรทงเนอหาและไดใชกระบวนการแสวงหาความรดวย 2. ลกษณะของผเรยนในดานความถนด ความสามารถทางสตปญญา ความสนใจ และความตองการทแตกตางกน เปนสงทผสอนตองมความรเพอน ามาเปนพนฐานใน การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร ซงจะท าใหผเรยนไดเรยนรอยางแทจรง 2. ในกระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตรจะตองน าความรทางจตวทยามาใช ซงแตละกระบวนการมหลกการและขนตอนส าคญของกระบวนการนนๆ โดยขนตอน ส าคญประกอบดวย ขนน า ขนสอน ขนสรป และการวดผล

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.1 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความส าคญของการมความรพนฐานทางจตวทยาทเกยวกบลกษณะของวชา วทยาศาสตรได

2. อธบายความส าคญของการมความรพนฐานทางจตวทยาทเกยวกบลกษณะ ของผเรยนได

3. อธบายความส าคญของการมความรพนฐานทางจตวทยาทเกยวกบกระบวนการ เรยนการสอนวทยาศาสตรได

EDU STOU

6

เรองท 6.1.1 ปจจยเกยวกบลกษณะของวชำ

หากจะจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรโดยค านงถงลกษณะของวชาแลว ผสอนตองศกษาเรอง ความรเบองตนเกยวกบวทยาศาสตรเพอใหเขาใจวาจะจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรไดอยางไรใหสอดคลองกบลกษณะของวชา ซงลกษณะของวชาวทยาศาสตรประกอบดวยสวนทเปนเนอหาของความร และกระบวนการแสวงหาความร ดงนน ผสอนวทยาศาสตรจงตองสอนโดยใหผเรยนไดแสวงหาความรโดยใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร ซงประกอบดวยวธการทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และเจตคตทางวทยาศาสตรทเนนการแกปญหา หรออาจน าเอาการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรไปผนวกกบวธสอนแบบอนๆ การสอนโดยใหผเรยนไดแสวงหาความรโดยใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรมขอด คอ ท าใหผเรยนกระตอรอรน มโอกาสฝกคดแกปญหา โดยน าขอมลทเรยนมาใชแกปญหา ไดท างานรวมกบผอน และสามารถน าหลกการแกปญหาไปประยกตใชไดในสถานการณจรง สวนขอจ ากดของวธน คอ ตองใชเวลามากทงในการเตรยมการสอนและการอภปรายเพอแกปญหา อยางไรกตาม วธนกจะท าใหจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรไดตรงกบลกษณะของวชาตามแนวคดของประ-จกษนยม (Empiricist) ทเชอวา การไดมาซงความร หมายถงการใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรพสจนวาความรนนมอยจรง ซงแตกตางกบแนวคดของกลมการสรางสรรคความรนยม (Constructivist) ทเชอวา การไดมาซงความรขนอยกบทงประสบการณความรทมอย และการแปลความหมายของความรนนโดยผเรยน ผเรยนเปนผสรางความรขนไดเองจากความเขาใจในตนเองและสงรอบๆ ตวทมอยกอนแลว ผเรยนอาจจะเรยนรไดโดยการเชอมโยงสงทจะเรยนรใหมใหเขากนไดกบสงทรแลว แสดงวาความรทผเรยนมอยกอนแลวชวยใหผเรยนเรยนรสงใหมได และถาพจารณาลกษณะของความสมพนธและประเภทของความรในวชาวทยาศาสตรดงในภาพท 6.1 จะเหนวา ผเรยนควรจะเรยนวทยาศาสตรใหเปนไปตามลกษณะของวชาได โดยใชทงกระบวนการนรนยและอปนย

EDU STOU

7 ทฤษฎ การนรนย หลกการ การนรนย การท านาย สมมตฐาน มโนมต การอปนย กฎ การอปนย การพสจน นามธรรม รปธรรม ขอเทจจรง

ภาพท 6.1 แผนภาพแสดงประเภทและความสมพนธของความรในวชาวทยาศาสตร

แหลงทมา : คณะอนกรรมการพฒนาชดการสอนและผลตวสดอปกรณการสอนวทยาศาสตร (2525) “ธรรมชาตของ วทยาศาสตร” ชดการเรยนการสอนส าหรบครวทยาศาสตร เลม ๑ ทบวงมหาวทยาลย หนา 13

ในภาพท 6.1 แสดงใหเหนองคประกอบของความร และการไดมาซงความรของวทยาศาสตรทเปนทงรปธรรมและนามธรรม โดยการใชกระบวนการอปนยและนรนย ดงนน ถาจะสอนวทยาศาสตรใหสอดคลองกบลกษณะของวชากตองสอนใหผเรยนไดท งความรทเปนรปธรรมและนามธรรม โดยใหผเรยนเขาใจและใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรไดดวย การเรยนรวทยาศาสตรจงตองอาศยทฤษฎทางจตวทยาในกลมปญญานยม (cognitive psychology) เนองจากความรทางจตวทยาในกลมนจะมองวา ท งผสอนและผเรยนตองเรยนรโครงสรางของความร คอ เนอหา และวธการไดมาซงความรนน เพอจะน าไปใชในการสรางความรตอไปโดยใชกระบวนการคดจดกระท ากบขอมล และการแกปญหาทเนนความสามารถทางสตปญญาและความสามารถในการคดเปน (productive thinking)

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.1.1 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.1 เรองท 6.1.1

EDU STOU

8

เรองท 6.1.2 ปจจยเกยวกบลกษณะของผเรยน ปจจบนนกการศกษาไดน าเอาหลกการของการเรยนเพอรอบร (mastery learning approach) มาใชในการสอน เพราะมความเชอวา ถาใหเวลาอยางเพยงพอส าหรบผเรยนแตละคนโดยท าการสอนใหมคณภาพแลว ผเรยนทกคนจะรอบรในเนอหาวชาทเรยนได หลกการน คารโรล (Carroll 1989) ไดพฒนาความเชอของเขาทวา

ระดบของการเรยนร (f) = การเรยนรรบโอกาสในเวลาทได

รในการเรยนเวลาทใช

ซงอธบายไดวา ถาผเรยนตองการเวลาเรยนรมาก แตไดรบเวลาทผสอนเปดโอกาสใหเรยนรนอย กจะท าใหระดบของการเรยนรนอยกวาผทไดรบเวลาทผสอนเปดโอกาสใหเรยนรอยางพอเพยงตามทตองการ หลกการของการเรยนเพอรอบร มจดเนนของการเรยนการสอนอยทเวลาทใชส าหรบผเรยนแตละคนในการเรยนรบทเรยนเดยวกนอาจแตกตางกน ซง คารโรล (1989) เสนอแนะวา ความถนดของผเรยนวดไดจากเวลาทผเรยนใชในการเรยนร ผเรยนทมความถนดในเรองทเรยนมากจะใชเวลาในการเรยนรนอย ในขณะทผเรยนทมความถนดนอยในเรองทเรยน จะใชเวลาเรยนมาก ค าอธบายตามหลกการขางตนชใหเหนวา ผเรยนมความถนดตางกน นอกจากนน การใชเวลาเรยนรมากนอยยงเกยวของกบความสามารถทางสตปญญาอกดวย เนองจากผเรยนแตละคนมความสามารถทางสตปญญาแตกตางกน ความสนใจและความตองการของผเรยนจดเปนอกสองปจจยทตองค านงถงในการทจะจดการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดการเรยนรอยางแทจรง ผเรยนมความสนใจเนองมาจากแรงจงใจและศกยภาพทจะเรยนรของตนเอง ประกอบกบแรงจงใจทผสอนกระตนหรอเสรมแรงเพอใหเกดการเรยนรโดยการวางเงอนไข ดงนน ในเรองลกษณะของผเรยน ผสอนจงตองมความร ความเขาใจทฤษฎพนฐานทางจตวทยาทเกยวกบการเรยนรทงในคายของพฤตกรรมนยม (Behaviorism) และปญญานยม และทจะขาดไมได คอ มนษยนยม (Humanism) เพราะการพฒนาผเรยนใหมสขภาพจตทดเปนสดยอดแหงความตองการไมวาจะสอนวชาใดกตาม โดยเฉพาะอยางยงในวชาวทยาศาสตร ถาผสอนเปดโอกาสใหผเรยนไดมโอกาสในการพฒนาศกยภาพและความสามารถเฉพาะทางไดแลว กจะท าใหเขามความรสกทดตอตนเอง เขาใจตนเอง เกดแรงจงใจภายในทจะแสวงหาความรตอไป เชอมนทจะแกปญหาไดดวยตนเอง เปนบคคลทอยในสงคมไดอยางมความสข หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.1.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.1.2

ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.1 เรองท 6.1.2

EDU STOU

9

เรองท 6.1.3 ปจจยเกยวกบกระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตร

ผลการสงเคราะหงานวจยเกยวกบการศกษาวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา ชใหเหนวา กระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตรระดบมธยมศกษาทใชเทคนควธใหมๆ ท าใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสงกวาผเรยนทไดรบการเรยนการสอนแบบปกต (ทพยอาภา บญรตน 2531 และประจกษ วเชยรศร 2535) ผลการวจยชใหเหนวา การจดการเรยนการสอนโดยวธอนๆ ไดแก การสอนแบบโปรแกรม การสอนโดยใชมโนมตลวงหนา การสอนโดยใชแผนผงมโนมตและผงมโนมตรปตวว มแนวโนมทจะชวยใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรสงขน

ผลการสงเคราะหงานวจยปฏบตการในชนเรยนเกยวกบการแกปญหาผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา มงศกษาปญหาเกยวกบการเรยนวชาวทยาศาสตร และวธการหรอนวตกรรมทน ามาใชเพอแกไขปญหา (อารมณ เพชรชน 2548) ผลการสงเคราะหงานวจยปรากฏวา นวตกรรมหรอวธการทใชในการแกปญหาผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตร มดงน

1. นวตกรรมหรอวธการทใชไดผลในการแกปญหาดานความรความเขาใจในหลกการหรอทฤษฎทางวทยาศาสตร ชวยใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนเพมขน ไดแก แบบฝกหด เกม คอมพวเตอรชวยสอน บทเรยนส าเรจรป อปกรณการทดลอง เทคนคการตงค าถาม สอแผนภาพ ภาษามอ และการใชแผนผงมโนมต

2. นวตกรรมหรอวธการทใชไดผลในการแกปญหาดานทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ชวยใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนเพมขน ไดแก กจกรรมการแสดงทางวทยาศาสตร (Science Show) ศนยการเรยน การเรยนแบบรวมมอ เอกสารประกอบการเรยน และแบบฝกทกษะ

3. นวตกรรมหรอวธการทใชไดผลในการแกปญหาดานการปฏบตการทดลอง ชวยใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนเพมขน ไดแก ใบความรหรอใบกจกรรม แบบฝกการเขยนรายงาน และการทดลองซ าหลงไดรบการชแนะ

ผลการสงเคราะหงานวจยเกยวกบการเรยนการสอนวทยาศาสตรระดบประถมศกษา โดย กองวจยทางการศกษา กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2542) พบวา การสอนวทยาศาสตรในระดบประถมศกษาดวยวธการสอนแบบใชกจกรรม วธสอนแบบใชสอการเรยนการสอน และวธการสอนแบบผสม ท าใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสงกวาการสอนตามปกต นอกจากน การสอนวทยาศาสตรในระดบประถมศกษาดวยวธการสอนแบบผสม(โดยใชชดการสอน) ท าใหผเรยนมทกษะ

EDU STOU

10 กระบวนการทางวทยาศาสตร เจตคตทางวทยาศาสตร และความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนปกต

นอกจากน ผลจากสงเคราะหงานวจยเชงเนอหา พบวา

1. วธการสอนแบบใชกจกรรมทท าใหผเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและความสามารถในการแกปญหาสงกวาการสอนตามปกต ไดแก การสอนแบบสบเสาะหาความร วธสอนแบบแกปญหา และวธสอนโดยใชแผนการสอนหรอชดกจกรรมทเนนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร วธสอนทท าใหผเรยนมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต ไดแก การสอนแบบสบเสาะหาความร และชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร วธสอนทท าใหผเรยนมเจตคตทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต ไดแก วธสอนแบบแกปญหา และการใชชดกจกรรมเสรมหลกสตรวทยาศาสตร

2. วธการสอนแบบใชสอการเรยนการสอนทท าใหผเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต ไดแก การใชบทเรยนแบบโปรแกรมและหนงสอการตนเพอเสรมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร สวนการใชบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนท าใหผเรยนม เจตคตทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต การใชสไลดจากโปรแกรมน าเสนอในคอมพวเตอรท าใหผเรยนมความคงทนในการเรยนรสงกวาการสอนตามปกต และการใชสไลด-เทปทมสงชวยจดมโนมตดวย จะท าใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสงกวาการสอนตามปกต

3. วธการสอนแบบผสมทท าใหผเรยนมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต ไดแก การใชเกมและของเลนทางวทยาศาสตร การใชคมอ/แผนการสอนเสรมทกษะ- กระบวนการทางวทยาศาสตร นอกจากน การใชเครองเลนเชงวทยาศาสตรท าใหผเรยนมเจตคตทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต

4. รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดของบรเนอร ออซเบล และชแมน ท าใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนและทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรสงกวาการสอนตามปกต รปแบบการเรยนการสอนของกานเย ท าใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสงกวาการสอนตามปกต

ผลการวจยขางตนชใหเหนวา การจดการเรยนการสอนโดยวธตางๆ ไดแก การสอนแบบโปรแกรม การสอนโดยใชมโนมตลวงหนา การสอนโดยใชแผนผงมโนมตและผงมโนมตรปตวว คอมพวเตอรชวยสอน และวธอนดงกลาวขางตน มแนวโนมทจะชวยใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตรสงขน วธสอนดงกลาวมพนฐานของความเชอและหลกการทสบเนองมาจากแนวคดเกยวกบผลการวจยทางดานการเรยนร ทไดพยายามจดรปแบบของกระบวนการเรยนการสอนไปใน

EDU STOU

11 แนวทางทจะกอใหเกดการเรยนรมากทสด ดงนน จงมความจ าเปนทผสอนจะตองศกษาวา กระบวนการเรยนการสอนทใชเทคนควธเหลานนมลกษณะอยางไร เพอจะน าไปใชในสภาพจรงได

กระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตรมขนตอนเชนเดยวกบกระบวนการเรยนการสอนวชาอนๆ คอ ประกอบไปดวย ขนน า ขนสอน ขนสรป และวดผล แตเนองดวยความเฉพาะของลกษณะวชากบความจ าเปนทตองพจารณาผเรยน ในการสอน ผสอนจงตองน าเอาความรทางจตวทยามาใชในการจดกระบวนการเรยนการสอนใหเหมาะสมมากทสด โดยตองพจารณาทงระบบการเรยนการสอนทอาศยแนวคดของรปแบบการสอนพนฐานเปนหลกกอน จากนนจงพจารณาถงองคประกอบทตองสอนใหไดทงเนอหาและกระบวนการแสวงหาความรมาเกยวของ ทจะท าใหรปแบบของกระบวนการเรยนการสอนมลกษณะของขนตอนทพฒนาในรายละเอยดมากขน และทส าคญจะตองพจารณาจากผลงานวจยทพฒนากระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตรแบบตาง ๆ ทอาจน ามาใชกบวทยาศาสตรไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพมากทสดดวย

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.1.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.1.3

ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.1 เรองท 6.1.3

ตอนท 6.2

หลกกำรทำงจตวทยำเกยวกบลกษณะของวชำ

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 6.2 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 6.2.1 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของบรเนอร เรองท 6.2.2 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของทาบาและชแมน เรองท 6.2.3 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของกานเย เรองท 6.2.4 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของเพยเจต

EDU STOU

12 เรองท 6.2.5 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของออซเบล เรองท 6.2.6 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของโกวน แนวคด

1. บรเนอรน าหลกการทางจตวทยามาใชในวธทจะชวยใหผสอนจดสภาพการณทเหมาะสมเพอใหผเรยนเรยนรไดอยางมความหมาย ไดทงความรและกระบวนการ โดยเสนอทฤษฎการสอนและแนวคดอนทเกยวกบการจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบลกษณะของวชา รวมทงเรองการเรยนรมโนมตและทฤษฎมโนมต

2. หลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของทาบา เปนเรองของกระบวนการคด สวนตามแนวคดของชแมน จะเปนเรองของกระบวนการแสวงหาความร ซงจะตองมความรความเขาใจเกยวกบเรองของกระบวนการสบเสาะหาความร และเรองเจตคตทวา ความรทงหลายเปลยนแปลงได

3. หลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของกานเย คอ ผสอนตองสอนใหไดทงเนอหาและกระบวนการโดยการจดสภาพการณของการเรยนรใหเปนชนของงานการเรยนร ทผเรยนตองกระท าใหบรรลตามวตถประสงค ซงตองเรยงล าดบตามความตอเนองของเนอหาและพฤตกรรม

4. หลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของเพยเจตยดเอาแนวคดของกลมสรางสรรคความรนยมมาอธบายเรอง การเรยนร โดยผสอนตองเขาใจลกษณะของความรแตละประเภท เขาใจความสามารถของผเรยน เพอจดสภาพแวดลอมและลกษณะของกจกรรมการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยน เปนการเพมพนพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน ซงผเรยนทอยในขนพฒนาการทางสตปญญาทตางกน จะมความสามารถในการใชระดบความคดและตรรกปฏบตเพอเรยนรตางกน

5. ทฤษฎการเรยนรอยางมความหมายของออซเบล เปนการเรยนรโดยการน าสงทเรยนรเชอมโยงกบความรหรอประสบการณเดม โดยวธสอนส าหรบการบรรยายทมความหมายม 2 วธ คอ การแยกความแตกตางใหแจมชด และการใชบทสรปลวงหนา ส าหรบหลกการน าเสนอเนอหาวชาม 2 แบบ คอ การน าเสนอเนอหาโดยใชบทสรปลวงหนา และการน าเสนอเนอหาโดยใชแผนผงมโนมต

6. โกวนใชค าถาม 5 ขอ เพอชวยใหผสอนน าไปใชในการวางแผนการเรยนการสอน ซงพฒนาไปสการวางแผนการเรยนการสอนทเรยกวา แผนผงรปตวว ค าถาม 5 ขอ เปนค าถามเกยวกบ ประเดนทชน าไปสเนอหาวชาส าคญ มโนมตส าคญ วธการสบเสาะ ขอความรทผเรยนจะไดรบ และคณคาของความร แผนผงรปตววสรางขนเพอประโยชนส าหรบผเรยน เพอใหทราบวา ในบทเรยนบทน เขาไดเรยนรทฤษฎใด ประเดนส าคญใด

EDU STOU

13

แผนผงรปตววนประกอบดวย 9 องคประกอบทมความสมพนธกน เพอน าไปใชในการวางแผนการเรยนการสอน

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.2 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของบรเนอรได 2. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของทาบาและชแมนได 3. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของกานเยได 4. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของเพยเจตได 5. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของออซเบลได 6. อธบายหลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของโกวนได

ความน า

การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทจะใหผเรยนไดทงเนอหาและกระบวนการตามลกษณะของวชาวทยาศาสตรนน ไดมนกการศกษาหลายทานใหหลกการในเรองนไว ไดแก เจอโรม เอส บรเนอร (Jerome S. Bruner) โรเบรต เอม กานเย (Robert M. Gagne) เดวด พ ออซเบล (David P. Ausubel) ฌง เพยเจต (Jean Piaget) และคนอนๆ แนวคดของนกการศกษาเหลานจะแสดงใหเหนถงการสนบสนนและชน าวธการทเหมาะสมกบการสอนเนอหาและ/หรอกระบวนการมากนอยตางกน ขอใหนกศกษาอานอยางพจารณา เพอน าไปเปนแนวในการสรปแนวคดทเกยวของกบการเรยนการสอนใหสอดคลองกบลกษณะของวชาตอไป

เรองท 6.2.1 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของ บรเนอร บรเนอร เปนนกการศกษาและนกจตวทยาชาวอเมรกน ทมผลงานสมพนธเกยวของกบผลงานของเพยเจต ในทนจะกลาวถง ทฤษฎการสอน การเรยนรมโนมตและทฤษฎมโนมตตามแนวคดของบรเนอร 1.ทฤษฎการสอน

EDU STOU

14

บรเนอรเนนวา จดประสงคของการศกษาอยทการจดการใหผเรยนไดเขาใจในโครงสรางของความร ดงนน เขาจงชใหเหนถงความส าคญของการเรยนรมโนมตและหลกการทมอยในเนอหาวชานนๆ โดยพยายามหาวธทจะชวยใหผสอนสามารถจดสภาพการณทเหมาะสมเพอใหผเรยนเรยนรไดอยางมความหมาย ไดทงความรและกระบวนการอยางมประสทธภาพ จงเสนอทฤษฎของการสอนและแนวคดอนๆ ทเกยวกบการจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบลกษณะของวชาไวดงน 1) การจดเตรยมประสบการณการเรยนรไวลวงหนา โดยสรางเปนสภาพการณการเรยนรทตองค านงถงชนดของประสบการณตามความตองการและความสามารถของผเรยน 2) โครงสรางของความรทจะใหเรยน ตองจดอยางเหมาะสมกบความสามารถในการรบรเขาใจของผเรยน 3) การจดล าดบของความรทตองเปนล าดบอยางมเหตผล จากงายไปหายาก จากรปธรรมไปสนามธรรม 4) การระบลกษณะและวธการทจะเสรมแรงทควรเรมจากการเสรมแรงภายนอกไปสการเสรมแรงภายใน ซงจะท าใหผเรยนเปนอสระจากสงทผสอนตองการใหผเรยนรและมความอยากเรยนรดวยตนเอง ทงน ตองค านงถงจงหวะและเวลาทเหมาะกบการเสรมแรงดวย 5) การใชวธสอนหลกการ กฎ และการแกปญหา โดยผานการชแนะจากผสอนนอยทสด เพอใหผเรยนไดคนพบดวยตนเองมากทสด ซงอาจจะเปนการคนพบโดยการแสวงหาความรอยางมหลกการ หรอการลองผดลองถก หรอการสอนทท าใหผเรยนคนพบโดยใชกระบวนการแสวงหาความรเพอเรยนรดวยตนเอง นาจะเปนวธทดทสด วธการนมชอวา การเรยนรแบบคนพบ (discovery learning approach) ทบรเนอรเชอวา จะท าใหผเรยนมสวนรวมในการสรางความร ซงตรงกนขามกบการเรยนรโดยการยอมรบสงทผสอนน ามาใหโดยปรยายอยางปราศจากการใชกระบวนการแสวงหาความรดวยตนเอง ขนตอนของการเรยนรโดยใชแนวการเรยนรแบบคนพบ ตองเกยวของกบกระบวนการเหตผลแบบอปนย (inductive reasoning process)หรอการอปนย ผ เรยนจะไดท งมโนมต(concepts)และกระบวนการ(processes) ของเนอหาวชานนๆ ซงจะกลาวถงตอไปในแนวคดของทาบา (Taba) ในการใชวธการอปนย (inductive approach) ทจะไดมาซงความรทางวทยาศาสตร 2. การเรยนรและทฤษฎมโนมต ถาเราเชอวา ประเภทของความรทางวทยาศาสตรมรากฐานมาจากมโนมตกจ าเปนทจะตองศกษาวา ลกษณะของมโนมตและการเรยนรมโนมตเกดขนไดอยางไร 2.1 การเรยนรมโนมต บรเนอร กดนาว และออสตน (Bruner, Goodnow และ Austin อางถงใน Joyce and Weil 1992) มแนวคดวา สรรพสงในโลกนมมากมายหลายลกษณะ มนษยไมสามารถจดจ ารายละเอยดเฉพาะของแตละสงเหลานนไดทงหมด เพอลดความซบซอนของสงแวดลอมดงกลาว

EDU STOU

15 จงจ าเปนทจะตองจดสงตางๆ เหลานนเขาเปนหมวดหม (categories) โดยใชคณสมบตเฉพาะเปนเกณฑ ท าใหมชอเรยกกลมของสงแวดลอมทอยรอบตวเรา เชน คน สตว สงของ เครองใช และอนๆ ดงนน จงเกดวธการทบรเนอรและคณะเรยกวา กระบวนการจ าแนกประเภท (categorizing process) ซงหมายถง การก าหนดประเภท หรอสรางมโนมตขนมา ซงกระบวนการนส าคญและจ าเปนตอวถชวตของมนษยมาก ทงดานการเรยนรและการด ารงชวตในสงคม กระบวนการจ าแนกประเภทนอาศยคณสมบตเฉพาะ (attributes) เปนเกณฑในการจดกลม มการกระท าไดใน 2 ลกษณะ คอ 1) การกระท าเพอสรางมโนมต (the act of concept formation) 2) การกระท าเพอเรยนรมโนมต (the act of concept attainment) บรเนอรยนยนวา การสรางมโนมตเปนกาวแรกทน าไปสการเรยนรมโนมต ความแตกตางของการสรางมโนมตและการเรยนรมโนมตตามแนวคดของบรเนอร มลกษณะดงน 1) จดประสงคและจดเนนของพฤตกรรมการสรางและการเรยนรมโนมตนนตางกน 2) ขนตอนของกระบวนการคดทงสองอยางตางกน 3) วธการสอนใหเกดกระบวนการคดทงสองตางกน ในการสอนใหผเรยนสรางมโนมตนน ผเรยนจะเปนผจดประเภทของขอมลโดยใชคณสมบตเฉพาะทผเรยนก าหนดเองเปนเกณฑในการจ าแนก โดยจะจดเปนกกลมกไดขนอยกบความตองการของผเรยน แตการสอนใหเรยนรและเขาใจมโนมตน น จะมเพยงมโนมตเดยวทผรหรอนกวชาการก าหนดหรอจ าแนกลกษณะเฉพาะไวแลว ผเรยนจะตองใชสงชแนะทผสอนปอนใหหาคณสมบตเฉพาะหรอเกณฑในการจ าแนกและหาค าจ ากดความของมโนมตนน จะเหนไดวา เนอหาวทยาศาสตรทก าหนดไวในหลกสตรเปนสงทผ รห รอนกวชาการในสาขาวชาก าหนดไวแลว ผเรยนมหนาทคนหาเพอใหเขาใจหรอเกดมโนมตนนๆ 2.2 ทฤษฎมโนมต ในการศกษาเรองมโนมต บรเนอรและคณะไดก าหนดไววา มโนมตทกมโนมตจะตองมองคประกอบดงน (Joyce and Weil 1992) 1) ชอ (name) 2) ตวอยางของมโนมต (example) 3) คณลกษณะเฉพาะ (attribute) 4) คณคาของลกษณะเฉพาะ (attribute value) 5) กฎเกณฑหรอค าจ ากดความ (rule) รายละเอยดของแตละองคประกอบของมโนมตมดงน 1) ชอ เปนค าหรอขอความทใชเรยกกลมหรอหมวดหมของประสบการณทใชลกษณะเฉพาะรวมเปนเกณฑในการจดจ าแนก ตวอยางชอของมโนมต ไดแก พช สตว เซลล เปนตน จะเหนวาสงทจดอยในกลมเดยวกนกอาจตางกนในรายละเอยดปลกยอย เชน พชมหลายชนด บอยครง

EDU STOU

16 ทผเรยนเขาใจมโนมตโดยไมรชอของมโนมตนน ตวอยางเชน เดกเลกๆ มกจดรปผลไมตางๆ อยในกลมเดยวกน โดยมเหตผลวาสงเหลานสามารถรบประทานได จงใชลกษณะเฉพาะดงกลาวอธบายมโนมตแทนทจะระบชอมโนมต อยางไรกตาม ถาผเรยนรมโนมตแลวกไมยากทเขาจะเรยนรชอของมโนมตนนๆ 2) ตวอยาง เปน ตวอยางของมโนมต สวนหนงของการรมโนมต คอ การระบตวอยางของมโนมตไดถกตอง และยกสงทใกลเคยงแตไมใชตวอยางของมโนมตได 3) คณลกษณะเฉพาะ หมายถง คณลกษณะทส าคญทใชเปนลกษณะรวมหรอเปนเกณฑในการจดสงตางๆ ใหเปนหมวดหมเดยวกน แตตองระวงอยาใชลกษณะทไมส าคญเปนเกณฑในการพจารณา ตวอยางเชน เรามกเหนปายบอกราคาตดอยทผลไมแตละชนด แตเราทราบวาปายราคานไมใชลกษณะเฉพาะทส าคญทท าใหเราแยกผลไมออกจากอาหารหรอสนคาอนๆ ได เราจงเรยกปายตดราคาผลไมวา เปนลกษณะทไมส าคญของผลไมทเรามกพบในตลาด มโนมตสวนมากมลกษณะบางอยางทมกเกยวของดวยแตไมใชเปนลกษณะเฉพาะทส าคญ เชน ถงเทาเทนนสของสตรมกมลายดอกไมแตลายดอกไมไมใชลกษณะเฉพาะทส าคญของถงเทาสตร ดงนน การรมโนมต คอ การแยกลกษณะเฉพาะทส าคญของมโนมตออกจากลกษณะทไมส าคญไดถกตอง 4) คณคาของลกษณะเฉพาะ ในการจ าแนกสงตางๆ โดยใชลกษณะเฉพาะนนเราจะพบวา ลกษณะเฉพาะบางอยางมคณคาหลายระดบ ฉะนนเราจงตองพจารณาระดบของคณคาของลกษณะเฉพาะในการจดหมวดหมดวย ตวอยางเชน เราจดคลอรนเปนพวกสารพษ แตเราใชคลอรนในน าประปาในระดบหรอปรมาณทชวยฆาเชอแบคทเรยแตไมเปนอนตรายตอมนษย ดงนน น าประปาจงไมใชตวอยางของน าทเปนสารพษ ทงนเพราะไมมสารพษมากพอทจะเปนอนตรายตอเรา แตถาเราเตมคลอรนมากจนมอนตรายตอมนษยกจดเปนตวอยางของน าทเปนสารพษได หรอมโนมตเกยวกบความสง ความเตย ความเยน ความรอน และความเปนมตร ความเปนศตร ลวนเปนมโนมตทใชระดบของลกษณะเฉพาะเปนเกณฑในการจ าแนก บรเนอรเรยกระดบ (degree) ความมากนอยของลกษณะเฉพาะของมโนมตวา คณคาของลกษณะเฉพาะ (attribute values) 5) กฎเกณฑ คอ นยามหรอขอความทสรปลกษณะทส าคญหรอจ าเปนของมโนมต ตวอยางเชน นยามของการปรงอาหาร คอ การเปลยนแปลงวตถดบโดยใชความรอนหรอความเยน เปนตน การใหนยามของมโนมตมกจะปรากฏในขนตอนสดทายของกระบวนการเกดมโนมต ซงผสอนมกใชเปนเครองมอใหผเรยนสรปลกษณะเฉพาะทส าคญของมโนมตทผเรยนไดคนพบ การใหนยามของมโนมตไดถกตองจะสะทอนใหเหนวา ผเรยนมความเขาใจองคประกอบอนๆ ของมโนมตไดเปนอยางด จงกลาวไดวา การทผเรยนเกดมโนมตขน หมายความวา ผเรยนสามารถระบองคประกอบทงหมดของมโนมตดงกลาวแลวได

EDU STOU

17 แนวคดของบรเนอรขางตน ชให เหนหลกการส าคญของการสอนมโนมตวทยาศาสตร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.2.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.2.1 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.2 เรองท 6.2.1

เรองท 6.2.2 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของทาบา และชแมน หลกการทางจตวทยาเกยวกบลกษณะของวชาตามแนวคดของทาบา จะเปนเรองของกระบวนการคด สวนหลกการทางจตวทยาตามแนวคดของชแมน จะเปนเรองของกระบวนการแสวงหาความรและเจตคตทวาความรทงหลายเปลยนแปลงได 1. หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของทาบา ทาบา (Taba) (อางถงใน Joyce and Weil 1992) ไดใหแนวคดจากผลงานวจยทเกยวกบกระบวนการคดไววา 1) กระบวนการคดเปนสงทสามารถสอนได 2) กระบวนการคด เปนการแลกเปลยนระหวางบคคลกบขอมลอยางมชวตชวา 3) กระบวนการคด ตองเปนไปตามขนตอน แสดงวา กระบวนการคดแบบอปนย เปนความสามารถทน ามาสอนได โดยใชยทธศาสตรในการคด 3 ขนตอน คอ 1) รบรเขาใจมโนมตและกลมของมโนมต (concept formation) 2) รจกแปลความหมายขอมล (interpretation of data) 3) น าความรหรอหลกการทไดไปประยกตใช (application of principles) ทงสามขนตอน เปนกระบวนการทมอยในกระบวนการคดแบบอปนยทตองด าเนนไปอยางตอเนองตามล าดบ โดยมเทคนคของกจกรรม 3 แบบคอ 1) การใชค าถามกระตนใหคด 2) การเปดโอกาสใหคด และ 3) การตอบสนองในรปของพฤตกรรมทสงเกตได ดงนน ถาจะสอนวทยาศาสตร โดยใหผเรยนไดฝกฝนกระบวนการคดแบบอปนยกจะตองค านงถงขอเสนอแนะของทาบาขางตน

EDU STOU

18 2. หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของชแมน ในการจดการเรยนสอนวทยาศาสตรใหสอดคลองกบลกษณะของวชาทมกระบวนการแสวงหาความรเปนหลก กตองมความรความเขาใจเกยวกบเรองของกระบวนการสบเสาะ (inquiry process) วา กระบวนการนเปนการสบเสาะอยางอสระแตมระบบ คอ มงใหผเรยนไดมโอกาสพฒนาความคดของตนเองอยางเปนอสระ แลวแสวงหาค าตอบโดยใชระเบยบวธการคนควา ศกษา เกบรวบรวมขอมลอยางเปนขนตอนตามล าดบ ทงนผสอนตองเขาใจธรรมชาตของมนษยทวา เมอเผชญปญหากจะถกกระตนโดยอตโนมตใหเกดความตองการทจะแกปญหานน จอยซ และวล (Joyce and Weil 1992) กลาววา การพฒนากระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรจะเกดขนและมอยในตวผเรยนกตอเมอผเรยนตองตระหนกในการมความสามารถทจะใชกระบวนการน ถงแมวาคนเราจะแสวงหาค าตอบไดโดยสญชาตญาณ แตถาไมใชกระบวนการแสวงหาความรนแลว เรากจะไมสามารถวเคราะหหรอพฒนากระบวนการคดของเราใหดขนได ชแมน (Suchman) เชอวาสงส าคญประการหนง คอ การท าใหผ เรยนมเจตคตวา ความรทงหลายเปลยนแปลงได (all knowledge is tentative) เมอนกวชาการสรางทฤษฎและค าอธบายแลว และเวลาผานไปอาจมทฤษฎหรอความรใหมมาแทนท นนคอ ไมมค าตอบทแนนอนตายตว เรามกสามารถหาค าอธบายทดขนไดเสมอ ปญหาสวนใหญมเหตผลและค าอธบายซงเปนทยอมรบไดหลายแนวทาง ผเรยนจงควรค านงถงประเดนนและไมกงวลกบความก ากวมทจะมอย ในการสบเสาะทแทจรง ผเรยนควรตระหนกวา ทรรศนะของบคคลทสองจะชวยเพมพนความคดของตนในการพฒนาความรนน การรบฟงแนวความคดของผรวมงานจะชวยไดมากถาเราสามารถทจะอดทนตอนานาทรรศนะได ชแมนจงสรางรปแบบการสอนเพอฝกการสบเสาะโดยอาศยแนวคด ดงน 1) ผเรยนจะสบเสาะหาความรเมอเขาเกดความสงสย 2) ผเรยนสามารถจะตระหนก และเรยนรยทธศาสตรการคดของเขา 3) ยทธศาสตรการคดใหม ๆ เปนสงทสามารถใหแกผเรยนไดโดยตรง และเพมเตมยทธศาสตรการคดทมอยเดมได 4) ความรวมมอในการสบเสาะชวยใหเกดความคดเพมขน และชวยใหเรยนรเกยวกบธรรมชาตของความรทไมแนนอนตายตว และเรยนรทจะพอใจกบความรทเกดขนอยางหลากหลายได จากแนวคดทวา แตละคนมแรงกระตนตามธรรมชาตทจะสบเสาะหาความรโดยอาศยการทาทายสตปญญาในทกๆ ดาน ดงนน หากผเรยนพบสถานการณทนาสงสย การสบเสาะหาค าตอบกจะเกดขน สถานการณทนาสงสยอาจสลบซบซอนและคาดไมถง หรอยงไมเคยรมากอน หรอสถานการณทท าใหเกดความขดแยง เปาหมายสงสดของการจดสถานการณใหผเรยนสบเสาะหาค าตอบ คอ ใหผเรยนมประสบการณในการสรางความรใหม อยางไรกตามปญหาทจะใหผเรยนเผชญควรอยในระดบทผเรยนสามารถคนหาค าตอบได

EDU STOU

19

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.2.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.2.2 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.2 เรองท 6.2.2

เรองท 6.2.3 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของกานเย กานเย ไดใหแนวคดเกยวกบการเรยนรวชาวทยาศาสตรไววา ผสอนตองสอนใหไดทงเนอหาและกระบวนการโดยการจดสภาพการณของการเรยนร (condition of learning) ใหเปนชนของงานการเรยนร (learning task) ทผเรยนตองกระท าใหบรรลตามวตถประสงค ซงตองเรยงล าดบตามความตอเนองของเนอหาและพฤตกรรมดวย (learning and concept hierarchy) ตวอยางของแนวคดน พจารณาไดจากผลงานของ ปรชา วงศชศร (2547 :261-281) ทไดกลาวถง การจดล าดบเนอหาและประสบการณ ดงน แหลงทมา ปรชา วงศชศร(2547) “การจดล าดบเนอหาและประสบการณ” ใน เอกสารการสอนชดวชาการสอน วทยาศาสตร หนวยท 6 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช หนา 261-281

วตถประสงคและประโยชนของการจดล าดบเนอหา ค าถามพนฐานทางการศกษาทงสามซงไดแก จะสอนอะไร สอนท าไม และสอนอยางไร เปนค าถามทมผพยายามใหค าตอบมาตลอดเวลา ชใหเหนวาทงสามค าถามนเปนค าถามทน าไปสแนวความคดหลกในการจดการศกษา โดยค าตอบของค าถามแรกเกยวกบการเลอกเนอหาซงอาจเปนเนอหาดานความร และ/หรอเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความรทจะใชสอน ค าถามทสองเกยวของกบการก าหนดวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหาทไดเลอกไวแลว และค าถามสดทายเกยวของกบการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหผเรยนบรรลผลตรงตามวตถประสงคของการเรยนการสอนทไดระบไว ในขณะทการก าหนดขอบขายของเนอหาส าหรบการเรยนการสอนเปนสวนหนงของกระบวนการพฒนาหลกสตร การจดล าดบเนอหาทจะใชสอนเปนหนาทรวมกนระหวางผพฒนาหลกสตรและผท าหนาทสอน ล าดบเนอหาทจดขนโดยผพฒนาหลกสตรอาจตองมการปรบปรงแกไขเมอน าไปใชในการเรยนการสอนจรง ทงนเพอใหสอดคลองกบความรความสามารถของผเรยน การจดล าดบเนอหาโดยผสอนนนเปนสวนหนงของกระบวนการวางแผนเตรยมการสอน ล าดบเนอหาทจดขนนนยงไมสามารถน าไปใชในการเรยนการสอน ผสอนตองพจารณากจกรรมการเรยนการสอนจากล าดบเนอหาและวตถประสงคของการเรยนการสอนกอน จากนนจงสามารถด าเนนการสอนตามกจกรรมทก าหนดไว ส าหรบวตถประสงคและประโยชนของการจดล าดบเนอหา อาจสรปไดเปนขอๆ ดงน 1) ในการจดล าดบเนอหา ผสอนจะตองคดลวงหนาวา เนอหาใดควรใหผเรยนไดเรยนกอน เนอหาใดเรยนถดไป แมล าดบเนอหาทจดขน ยงไมมผลโดยตรงตอการเรยนของผเรยน แตการจดล าดบเนอหาชวยใหผสอนไดมองการณไกล และท าใหเกดความคดรเรม

EDU STOU

20 2) ล าดบเนอหาทจดขนอยางตอเนองกนนนจะชวยใหผสอนพจารณาชนดของพฤตกรรมการเรยนรไดอยางเหมาะสมกบเนอหา ชวยใหการก าหนดวตถประสงคของการเรยนการสอนสะดวกยงขน 3) การจดล าดบเนอหาจะชวยใหผสอนไดตระหนกถงความแตกตางของเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความร และตวความรทเปนผลผลตของกระบวนการ 4) การจดล าดบเนอหาจะชวยใหเนอหาทใชในการเรยนการสอนมความตอเนองกน 5) ล าดบเนอหาทจดขนจะชวยใหผสอนก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนทสมพนธและเปนไปตามล าดบ 6) การจดล าดบเนอหาจะชวยใหผสอนสามารถระบเนอหาในบนทกการสอนไดตามล าดบไมวกวน 7) ล าดบเนอหาทจดขนสามารถน าไปใชในการจดท าตารางวเคราะหเนอหาและพฤตกรรมในการจดท าขอทดสอบ 8) การจดล าดบเนอหาชวยใหผสอนไดพจารณาถงความเหมาะสมในดานความกวางและความลกของเนอหาในการสอนผเรยนของตน 9) ในการจดล าดบเนอหาจะชวยใหผสอนค านงวา เนอหาทจดล าดบนนเกยวโยงหรอสมพนธกบเนอหาของวชาอนมากนอยเพยงใด เกณฑทใชในการพจารณาความเหมาะสมของล าดบเนอหา ในการพฒนาเกณฑส าหรบใชในการพจารณาความเหมาะสมของการจดล าดบเนอหา มความจ าเปนทจะตองท าความกระจางในบางเรองเสยกอน ส าหรบเนอหาทจะใชในการเรยนการสอนนนไมวาจะเปนเนอหาในระดบของวชาหรอในบทเรยนจะประกอบดวยสองสวนทแตกตางกน คอ สวนทเปนความร ซงไดแก ความรทเปนขอเทจจรง มโนมต ทฤษฎ กฎ หลกการ และสมมตฐาน ในแขนงใดแขนงหนงของวทยาศาสตร และสวนทเปนกระบวนการแสวงหาความร ถงแมวาในการเรยนการสอนโดยทวไป ทงสวนทเปนความรและสวนทเปนกระบวนการแสวงหาความรจะมความสมพนธเกยวของตอกน ไมมใครทสามารถเรยนรเนอหาสวนทเปนความรโดยไมผานเนอหาสวนทเปนกระบวนการแสวงหาความร หรอกลบกน ไมสามารถทจะเรยนรเนอหาสวนทเปนกระบวนการแสวงหาความรโดยไมตองผานเนอหาสวนทเปนความร แตเพอจดประสงคของการสรางเกณฑดงกลาวขางตน จงมความจ าเปนทจะตองพจารณาถงความแตกตางของทงสองสวน อาจเปนไปไดวากระบวนการแสวงหาความรทน ามาใชในการหาความรทส าคญนน ตวกระบวนการแสวงหาความรเปนสงทไมถกตองและเหมาะสม หรอตวกระบวนการแสวงหาความรมความถกตองและเหมาะสม แตถกน าไปใชในการหาความรทไมมคณคาตอการเรยนร ใครกตามสามารถทจะกลาวถงการเรยนรวาเปนการเรยนรทดและถกตองกตอเมอทงความรและกระบวนการแสวงหาความรเปนสงทมคณคาและมความถกตองเหมาะสม การมองขามความแตกตางระหวางเนอหาทเปนความรและทเปนกระบวนการแสวงหาความร อาจเปนสาเหตทน าไปสความเขาใจทผดพลาดได เมอตองพจารณาเกยวกบเนอหาทจะใชในการเรยนการสอน ตวอยางหนงทอาจพบเหน คอ การอภปรายถงบทบาทของวชาวทยาศาสตรในการสอนใหผเรยนมความคดรเรมสรางสรรค โดยมความเชอวาสามารถใชเนอหาสวนทเปนความรฝกฝนใหผเรยนมความคดรเรมสรางสรรคได ซงทถกนาจะเปนกระบวนการแสวงหาความรมากกวาชนดของความรทจะฝกฝนใหผเรยนมความคดรเรมสรางสรรคได การใหความสนใจแตเพยงเนอหาสวนทเปนความร แตมองขามหรอใหความสนใจแตเพยงผวเผนตอเนอหาสวนทเปนกระบวนการแสวงหาความรจงอาจเปนสาเหตหนงทท าใหการเรยนการสอนบรรลผลเฉพาะดานเนอหาสวนทเปนความรเทานน แตไมสามารถบรรลผลดานทกษะกระบวนการแสวงหาความรและเจตคตทางวทยาศาสตร เปนไปไดทจะใหผเรยนไดเรยนรถงความสมพนธระหวางความดนบรรยากาศและความหนาแนนโดยการทองจ า และเรยนประวตของนกวทยาศาสตรโดยการวเคราะห การตงสมมตฐาน และเลอกวธการตรวจสอบสมมตฐานทเหมาะสม หรอกลาวอกนยหนงขนอยกบลกษณะของกระบวนการ

EDU STOU

21 แสวงหาความร ความรใดกตามสามารถลดลงเปนแคการเรยนรเกยวกบเรองนน หรอเปนหนทางส าหรบการเรยนร ความรเหลานนจะตองใชกระบวนการแสวงหาความรกนอยางไร การมองเหนความแตกตางอยางชดเจนระหวางเนอหาสวนทเปนความรและสวนทเปนกระบวนการทใชในการแสวงหาความร จะชวยใหสามารถจ าแนกประเภทของเกณฑทจะน าไปใชในการพจารณาจดล าดบเนอหาของแตละสวนทแตกตางกนดงกลาวขางตนไดตอไป เนอหาทใชในการเรยนการสอนมหลายระดบ ซงแตกตางกนดงแสดงในตารางตอไปน ตารางท 6.1 แสดงเนอหาในแตละระดบทน ามาพจารณาจดล าดบ ระดบของเนอหา เนอหาทน ามาพจารณาจดล าดบ โปรแกรมการศกษา กระบวนวชาทก าหนดใหเรยนในโปรแกรมการศกษา กระบวนวชา เรอง หรอบทเรยนทระบในกระบวนวชา เรองหรอบทเรยน หวขอเรองทระบในเรองหรอบทเรยน หวขอเรอง ความรและกระบวนการแสวงหาความรในหวขอเรอง ดงนน ขอทควรสงเกตเมอกลาวถงเกณฑทจะใชในการพจารณาความเหมาะสมของล าดบเนอหา คอ เมอเนอหามหลายระดบจงหมายถงเกณฑทใชพจารณาในการจดล าดบเนอหายอมแตกตางกนดวย ในระดบของโปรแกรมการศกษา การพจารณาการจดล าดบเนอหาหมายถงการพจารณาการจดล าดบของกระบวนวชาทก าหนดไวในโปรแกรมการศกษานนวา ควรจดใหผเรยนไดเรยนกระบวนวชาใดกอนและกระบวนวชาใดถดไป เชน ถาพจารณาเหนถงความจ าเปนในการเรยนกระบวนวชาฟสกสวาจะเรยนใหเขาใจไดดตองอาศยความรความเขาใจ ตลอดจนทกษะการค านวณในการเรยนกระบวนวชาคณตศาสตร กอาจก าหนดใหผเรยนไดเรยนกระบวนวชาคณตศาสตรกอนหรออยางนอยไดเรยนพรอมกระบวนวชาฟสกส เปนตน เมอพจารณาในระดบของกระบวนวชาใดวชาหนงโดยเฉพาะ การพจารณาจดล าดบเนอหาหมายถงการพจารณาจดล าดบของหวขอเรองวา ในกระบวนวชานนควรไดครอบคลมหวขอเรองใดบางจงจะเหมาะสมกบการเรยนรของกระบวนวชานนและในระดบชนทก าหนด และหวขอเรองเหลานนควรจะใหผเรยนไดเรยนหวขอเรองใดกอนและหวขอเรองใดถดไป เพอเนอหาในหวขอเรองทเรยนกอนจะไดเปนพนฐานทจะชวยใหผเรยนมความรความเขาใจ ตลอดจนทกษะกระบวนการในการเรยนเนอหาในหวขอเรองถดไปดยงขน ส าหรบการจดล าดบเนอหาทจะกลาวในรายละเอยดตอไป จะเนนทการจดล าดบเนอหาในระดบของเรองหรอบทเรยน และหวขอเรองซงจะเกยวของกบการวางแผนเตรยมการสอนของผสอน ในระดบนการพจารณาการจดล าดบเนอหาหมายถงการพจารณาการจดล าดบของความรและกระบวนการแสวงหาความรทเปนเนอหาของหวขอเรองนนๆ เนองจากความรทเปนขอเทจจรงเปนความรขนพนฐานทผเรยนจะน าไปใชในการพฒนามโนมต และมโนมตเหลานนในท านองเดยวกนจะเปนความรทผเรยนน าไปใชในการพฒนาความเขาใจเกยวกบความรทเปน กฎ หลกการ และทฤษฎ ซงในทายทสดจะชวยใหเขาใจในโครงสรางของความรทงหมด นนคอ ชวยใหผเรยนมองเหนความสมพนธของความรทเปนขอเทจจรง กฎ หลกการ และทฤษฎ ดวยเหตผลดงกลาว ขอเทจจรงจงเปนความรทควรจดใหผเรยนไดเรยนกอนความรประเภทอน อยางไรกตามในการวางแผนเตรยมการสอนของผสอน ขอเทจจรงหาไดเปนความรทผสอนใชเรมตนในการพจารณาจดล าดบเนอหาส าหรบการเรยนการสอน แตกลบไปพจารณาความรทเปนหลกอยางกวางๆ เชน ความรทเปน กฎ หลกการ หรอทฤษฎกอน แลวจงท าการวคราะหความรดงกลาวเพอก าหนดความรทเปนมโนมตทเกยวของในการสรางความรทเปนหลกอยางกวางๆ ขางตน และในขนตอไปจงเลอกความรทเปนขอเทจจรงเฉพาะทจะใชในการเรยนการสอน เพอใหผเรยนไดเรยนรมโนมตทตองการ ดงนนในการจดล าดบเนอหาในหวขอเรองหนงๆ อาจเรมตนเขยนเนอหาทเปนความรหลกอยางกวางๆ ลงทางดานลางของหนากระดาษแลวเขยนเนอหาทเปนความรประเภทมโนมต และขอเทจจรงถดขนไปสทางดานบนของหนากระดาษตามล าดบ ดงแสดงในแผนภมตอไปน

ความรทเปนขอเทจจรง

EDU STOU

22

ภาพท 6.2 แผนภมแสดงการจดล าดบเนอหาทเปนความร

เนองจากการจดล าดบเนอหาของหวขอเรองเกยวของกบความรและกระบวนการแสวงหาความรทมลกษณะทแตกตางกนออกไป ดงนนในการพจารณาจดล าดบเนอหาทมลกษณะดงกลาวอาจมความจ าเปนทจะตองใชเกณฑพจารณาทแตกตางกนดวย ทงนเพอใหเหมาะสมกบลกษณะของเนอหา เมอกลาวถงการจดล าดบเนอหาทจะชวยใหความรทผเรยนจะเรยนในหวขอเรองนน “กวางและครอบคลม” อาจจะเหมาะสมทจะใชเปนเกณฑในการพจารณาจดล าดบของเนอหาทเปนความรประเภทมโนมตและกระบวนการทใชแสวงหาความรมากกวาความรประเภทขอเทจจรง และกระบวนการทใชแสวงหาความรทเปนขอเทจจรง ในท านองเดยวกนถาพจารณาถง “ความลก” ของเนอหาจะมความหมายกตอเมอใชเปนเกณฑพจารณาการจดล าดบของเนอหาทเปนความรประเภทขอเทจจรงและกระบวนการแสวงหาความรทเปนขอเทจจรงมากกวาความรประเภทมโนมตและกระบวนการแสวงหาความรทเปนมโนมต ถงแมจะมความแตกตางของเกณฑปรากฏดงกลาวมาแลวขางตน ในการจดล าดบเนอหาในระดบหวขอเรองส าหรบใชในการเรยนการสอนโดยทวไป อาจใชเกณฑตอไปนในการพจารณาความเหมาะสมของการจดล าดบเนอหาได 1) เนอหาทจดใหเรยนกอนนนเปนพนฐานทจ าเปนตอการเรยนเนอหาล าดบตอไปจรงหรอไม 2) การจดล าดบของเนอหามความสอดคลองกบล าดบของความรและกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรหรอไม 3) ล าดบเนอหาทจดขนนนชวยใหผเรยนสามารถมองเหนความสมพนธตอเนองของเนอหา (โครงสรางของเนอหา) หรอไม 4) การจดล าดบเนอหาในหวขอเรองจะชวยใหมความสมพนธตอเนองในการเรยนหวขอเรองถดไปหรอไม 5) ล าดบเนอหาทจดขนนนอยในขอบขายทจะสอน โดยค านงถงขดจ ากดทางดานเวลาและวสดอปกรณหรอไม 6) ล าดบเนอหาทจดขนนนเรมจากเนอหาทงายไปสยาก แตไมเกนความสามารถของผเรยนสวนใหญทจะเรยนหรอไม 7) การจดล าดบเนอหาชวยใหการจดกจกรรมการเรยนการสอนไดสมพนธตอเนองกน และใหประสบการณเรยนรโดยตรงตอผเรยนหรอไม

8) การจดล าดบเนอหามความสอดคลองกบวตถประสงคของการเรยนการสอนทก าหนดไวหรอไม 9) ล าดบเนอหาทจดขนนนเปนเชงสมมตฐานทสามารถตรวจสอบโดยวธการทางวทยาศาสตรไดหรอไม จากเกณฑจ านวน 9 ขอ ทใชในการพจารณาความเหมาะสมของการจดล าดบเนอหาขางตนซงระบอยในรป

ของค าถามนน ไดชแนะใหเหนวาการจดล าดบเนอหานนเปนสงทผสอนกระท าโดยคาดหมายวาจะไดผลดตอการเรยนการสอน ส าหรบค าตอบตอค าถามขางตนกคอ ล าดบเนอหาทจดขน แตกเปนเพยงค าตอบทอาจเปนไปไดหรอเปน

ความรทเปนมโนมต

ความรทเปนหลกอยางกวางๆ

EDU STOU

23 สมมตฐานนนเอง ถาตองการค าตอบทเชอถอไดกจ าเปนตองหาขอมลมายนยน ตวอยางเชน ตามเกณฑในขอ 1 ถาจดใหนผเรยนไดเรยนเนอหา A กอนเนอหา B จะท าใหผเรยนเรยนร B ไดดกวา เมอผเรยนไมไดเรยน A มากอน การทจะทราบวาเปนจรงดงทกลาวมานหรอไมกคงหาค าตอบไดจากการทดลอง ซงขอมลทไดจากการทดลองจะยนยนสมมตฐานขางตนวาถกตองหรอไม ดวยเหตผลทค าถามแตละขอขางตนน าไปสค าตอบในลกษณะทเปนสมมตฐาน ดงนน เกณฑขอท 9 จงพจารณาความส าคญในลกษณะของขอความทระบความสมพนธระหวางล าดบเนอหาทจดขนกบตวแปรตามทตองการทราบวา เปนความสมพนธทสามารถตรวจสอบโดยวธการทางวทยาศาสตรไดหรอไม ตวอยางการจดล าดบเนอหา ในการจดล าดบหวขอเรองภายในบทเรยนหรอจดล าดบความรและกระบวนการแสวงหาความรในหวขอเรองนน อาจกระท าไดโดยเขยนหวขอเรองหรอความรและกระบวนการแสวงหาความรแลวแตกรณเรยงตดตอกนในแนวนอนเปนความเรยง หรอเขยนเรยงล าดบตดตอกนในแนวตง โดยจะมลกศรระหวางหวขอเรอง ระหวางความรและกระบวนการแสวงหาความรหรอไมกได ในขณะทการเขยนในแนวนอนชวยประหยดเนอทๆ จะตองใชเขยนมากกวาการเขยนแนวตง แตการเขยนในแนวตงจะอ านวยความสะดวกเมอตองน าเนอหาทจดล าดบไวไปใชพจารณาก าหนดวตถประสงคของการเรยนการสอนและกจกรรมการเรยนการสอนตอไป ดงนนตวอยางของการจดล าดบเนอหาทจะเสนอตอไปนจะใชการเขยนเรยงล าดบตดตอกนในแนวตง ตวอยางท 1: การจดล าดบเนอหาระดบเรองหรอบทเรยน เนอหาทน ามาจดล าดบเปนหวขอเรองภายในบทท 4 เรอง สมบตของสาร ในกระบวนวชาวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาตอนตน

ลกษณะของเนอสารเปนอยางไร

สารเนอเดยวประกอบดวยอะไรบาง

สารบรสทธเปลยนแปลงไดอยางไรบาง

ธาตมสมบตอยางไร

ตวอยางท 2: การจดล าดบเนอหาระดบหวขอเรอง เนอหาทน ามาจดล าดบเปนความรและกระบวนการแสวงหาความรในหวขอเรอง “ลกษณะของเนอสารเปนอยางไร” ซงเปนหวขอเรองในตวอยางท 1

สารตางๆ ทมอยรอบตว บางอยางกเปนสงทไดมาจาก

EDU STOU

24

ธรรมชาตโดยตรง บางอยางกไดดดแปลงมาจากธรรมชาต และบางอยางกเปนสงทสงเคราะหหรอเตรยมขน

โดยอาศยลกษณะของเนอสารเปนเกณฑสามารถแบงสาร

ออกไดเปนสารเนอเดยวและสารเนอผสม

สารเนอผสมทบอกไดทนทวามสารผสมกนอย มากกวาหนงอยางเรยกวา ของผสม

สารบางชนดมองดเหมอนเปนสารเนอเดยวกนแต

ความจรงเปนสารเนอผสม ในทางตรงกนขาม สารบางชนดเมอมองดดวยตาเปลาอาจคดวา เปนสารเนอผสม แตถาน าทงสวนของสารมา

ทดสอบสมบตอนๆ แลวพบวา มสมบตเหมอนกน จดวาเปนสารเนอเดยว

เกณฑในการตดสนวาสารใดเปนสารเนอเดยว หรอสารเนอผสมนนจะสงเกตเฉพาะเนอสาร

ดวยตาเปลาอยางเดยวไมพอ ตองศกษาสมบต อนๆ ของสารดวย

การน าล าดบเนอหาไปใชในการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอน ในการวางแผนเตรยมการสอนเนอหาทไดก าหนดไวนน หลงจากไดจดล าดบเนอหาแลว ขนตอไปคอ การ

พจารณาถงรายละเอยดในการจดการเรยนการสอนเพอชวยใหผเรยนไดบรรลผลตรงตามจดประสงคของการสอนทไดระบไว เนองจากแนวความคดในเรองการเรยนการสอนในปจจบนไดเปลยนไปโดยมงทตวผเรยนเปนส าคญ ทงนเพราะมความเชอกนวา สงทผสอนกลาวหรอกระท ามไดท าใหผเรยนเกดการเรยนรเสมอไป แตการคดและการกระท าของผเรยนเทานนทจะใหผเรยนไดเกดการเรยนร ดงนนการจดการเรยนการสอนจงเนนทการจดกจกรรมการเรยนการสอนทจะชวยใหผเรยนไดรวมกระท ากจกรรมการเรยนทงดานความคดและการกระท า และตองเปนกจกรรมทจะชวยใหผเรยนบรรลผลตรงตามวตถประสงคของการเรยนการสอนดวย กอนทจะกลาวถงบทบาทของเนอหาในการน าไปใชก าหนดกจกรรมการเรยนการสอน จะขอกลาวถงความสมพนธระหวางกจกรรมการเรยนการสอนกบวตถประสงคของการเรยนการสอนกอน โดยทวไปวตถประสงคของการเรยนการสอนจะประกอบดวยพฤตกรรมของผเรยนทไดคาดหวงไว โดยใชค ากรยาบงบอกถงชนดของพฤตกรรมถงแมวาโดยหลกการของการใชค ากรยาในวตถประสงคของการเรยนการสอนจะตองเปนค ากรยาทแสดงถงพฤตกรรมทสามารถสงเกตได แตค ากรยาดงกลาวกยงเปนค าทใหความหมายอยางกวางๆ ในแงของการน าไปปฏบตของผสอน นนคอ ผสอนสามารถเลอกเทคนควธการสอน ตลอดจนวสดอปกรณทจะใชในการสอนส าหรบวตถประสงคของการเรยนการสอนเดยวกนไดแตกตางกน ในแตละวตถประสงคของการเรยนการสอนนอกจากระบพฤตกรรมของผเรยนดงกลาว

EDU STOU

25 แลว ยงระบเนอหาอกสวนหนงดวยซงอาจเปนเนอหาทเปนความรหรอทเปนกระบวนการแสวงหาความรกได ใหพจารณาวตถประสงคของการเรยนการสอนตอไปน

1. สาธตการหาจดหลอมเหลวของของแขงได 2. บอกสาเหตทท าใหหาจดหลอมเหลวคลาดเคลอนได

จะเหนวาขณะทวตถประสงคของการเรยนการสอนแรก ระบเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความร นนคอ การหาจดหลอมเหลวของของแขง วตถประสงคของการเรยนการสอนขอทสองระบเนอหาทเปนความรทเกยวกบสาเหตทท าใหหาจดหลอมเหลวคลาดเคลอน โดยสรปวตถประสงคของการเรยนการสอนจะประกอบดวยสวนทเปนพฤตกรรมของผเรยนทไดคาดหวงไวและสวนทเปนเนอหา ส าหรบการเพมสถานการณหรอเงอนไขของพฤตกรรมของผเรยน และเกณฑหรอบรรทดฐานขนต าทยอมรบในพฤตกรรมของผเรยนในวตถประสงคของการเรยนการสอนตามแนวความคดของโรเบรต เอฟ แมกเกอร (Robert F. Mager) นน ถอเปนองคประกอบทางสวนพฤตกรรม เพราะเหตผลทเพมเขามานนกเพอขยายพฤตกรรมใหเขาใจไดชดเจนยงขน ในขณะทเนอหาซงระบในวตถประสงคของการเรยนการสอนไดมาจากเนอหาทไดจดล าดบไวโดยตรง พฤตกรรมของผเรยนทไดคาดหวงไวนนไดก าหนดขนตามลกษณะของล าดบเนอหานน การก าหนดพฤตกรรมการเรยนการสอนจากล าดบเนอหานนไมสามารถท าไดทนท จนกวาจะไดพจารณาวาจะใหผเรยนไดกระท าอะไรกบเนอหานนๆ ดงนนจะเหนวา ล าดบเนอหาทจดขนนนถกน าไปใชในการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอน โดยผานตวกลางทส าคญ นนคอ วตถประสงคของการเรยนการสอน ดงแสดงในแผนภมตอไปน วตถประสงคของ การเรยนการสอน ภาพท 6.3 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางล าดบเนอหา วตถประสงคของการเรยนการสอน และกจกรรมการเรยนการสอน

ส าหรบกจกรรมการเรยนการสอนหนงๆ ทไดก าหนดขนนน นอกจากชวยใหผเรยนบรรลวตถประสงคของการเรยนการสอนขอใดขอหนงทตองการแลว กจกรรมการเรยนการสอนเดยวกนนนอาจชวยใหผเรยนบรรลวตถประสงคของการเรยนการสอนขออนๆ ดวยกได ตวอยางเชน กจกรรมการเรยนการสอนทก าหนดขนส าหรบวตถประสงคของการเรยนการสอนเพอใหผเรยนสามารถสาธตการหาจดหลอมเหลวของของแขงได (ก) อาจเปนกจกรรมการเรยนการสอนทชวยใหผเรยนบรรลวตถประสงคของการเรยนการสอนตอไปน คอ ใชเทอรมอมเตอรอานอณหภมได (ข) อธบายวธหาจดหลอมเหลวของของแขงได (ค) และบอกสาเหตทท าใหหาจดหลอมเหลวคลาดเคลอนได (ง) เปนตน ซงอาจเขยนเปนแผนภมแสดงไดดงน

วตถประสงคของ การเรยนการสอน (ก)

ล าดบเนอหา

การเรยนการสอน

กจกรรม

การเรยนการสอน

EDU STOU

26

วตถประสงคของ กจกรรม วตถประสงคของ การเรยนการสอน (ค) การเรยนการสอน การเรยนการสอน (ข)

วตถประสงคของ การเรยนการสอน (ง)

ภาพท 6.4 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางกจกรรมการเรยนการสอนหนงๆ ทก าหนดขนกบวตถประสงคของ การเรยนการสอนทเกยวของ ในบางกรณเพอใหผเรยนไดบรรลผลตรงตามวตถประสงคของการเรยนการสอนในขอใดขอหนง อาจจ าเปนตองใชกจกรรมการเรยนการสอนมากกวาหนง ตวอยางเชน ในกรณทตองการใหผเรยนบรรลผลตรงตามวตถประสงคของการเรยนการสอนทระบวา เพอใหผเรยนสามารถสรปไดวาความตานทานของวตถเปนปฏภาคโดยตรงกบความยาว อาจตองใชกจกรรมการเรยนการสอนตอไปน 1) ผสอนกบผเรยนรวมกนอภปรายเกยวกบการน าความตานทานมาตอแบบอนกรมและแบบขนานวาความตานทานจะเพมขนหรอลดลง 2) ใหผเรยนน าความตานทานมาตอกนแบบตางๆ เพอตรวจดวาความตานทานรวมเพมขนหรอลดลงอยางไร และ 3) แสดงตวอยางการค านวณตามทฤษฎ เปนตน ซงอาจเขยนเปนแผนภมแสดงไดดงน

กจกรรมการเรยน การสอนท 1

วตถประสงคของ การเรยนการสอน

กจกรรมการเรยน กจกรรมการเรยน การสอนท 3 การสอนท 2 ภาพท 6.5 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางวตถประสงคของการเรยนการสอนขอหนงกบกจกรรม

การเรยนการสอนทเกยวของ จากลกษณะของความสมพนธทคอนขางซบซอนระหวางวตถประสงคของการเรยนการสอนกบกจกรรมการเรยนการสอนดงกลาวขางตน สะทอนใหเหนวา ในการน าล าดบเนอหาไปใชในการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนนนมความ

EDU STOU

27 ซบซอนเชนกน ในขณะทเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความรหนงๆ อาจครอบคลมเนอหาอนๆ ทเกยวของ เนอหาเหลานนอาจจดรวมอยในกจกรรมการเรยนการสอนเดยวกนได นนคอ กจกรรมการเรยนการสอนทก าหนดขนส าหรบการเรยนการสอนเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความร เชน เนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความรเกยวกบจดหลอมเหลวของของแขงอาจครอบคลมเนอหาตอไปน การใชเทอรมอมเตอรอานอณหภม การวนจฉยสารบรสทธทเปนของแขง และการวนจฉยวาของแขงตางๆ เปนสารชนดเดยวกนหรอไม เปนตน ดงนนในการพจารณาก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหผเรยนสามารถหาจดหลอมเหลวของของแขงไดนน ตองก าหนดใหกจกรรมการเรยนการสอนเดยวกนนครอบคลมเนอหาทเกยวของดงกลาวขางตนดวย นนคอ ไดมโอกาสฝกการใชเทอรมอมเตอร การวนจฉยสารบรสทธ และการวนจฉยสารทเปนชนดเดยวกนและตางชนดกน (เนอหาทเกยวของกบกระบวนการแสวงหาความรนนอาจแยกออกเปนขอๆ ในการเขยนวตถประสงคของการเรยนการสอน ทงนเพอไมใหมองขามเนอหาเหลานนในตอนก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนส าหรบเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความร) เนอหาทเปนความรใดความรหนง อาจไดรบการคาดหวงในดานพฤตกรรมการเรยนรไดหลายอยาง เชน เนอหาทเปนความรเกยวกบจดหลอมเหลวของของแขง ผสอนอาจคาดหวงใหผเรยนบอกไดวาจดหลอมเหลวของของแขงคออะไร หาจดหลอมเหลวนนไดอยางไร และน าไปใชประโยชนไดในทางใดบาง ในลกษณะนจะเหนวา เนอหาหนงถกน าไปพจารณาวาพฤตกรรมการเรยนรชนดใดของผเรยนทส าคญและจะเปนประโยชนตอการเรยนรเนอหานนๆ บาง และการเรยนรในเนอหานนๆ ควรไดเรยนรอะไรกอนอะไรหลง นนคอ การจดล าดบกจกรรมการเรยนการสอนในเนอหาหนงๆ ได โดยสรปล าดบเนอหาทอาจมทงทเปนกระบวนการแสวงหาความรและทเปนความรนนสามารถน าไปใชในการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอน โดยพจารณาวาถาเปนเนอหาทเปนกระบวนการแสวงหาความร กจกรรมการเรยนการสอนทก าหนดขนควรครอบคลมเนอหาทเกยวของในล าดบทจดมาแลวนน แตถาเปนเนอหาทเปนความร กจกรรมการเรยนการสอนทก าหนดขนควรครอบคลมพฤตกรรมการเรยนรทส าคญและเปนประโยชนตอการเรยนรเนอหาทเปนความรนน ความสมพนธระหวางกจกรรมการเรยนการสอนกบประสบการณการเรยนร ตามแนวความคดในเรองการจดการเรยนการสอนโดยเนนทตวผเรยนดงไดกลาวมาแลวนน กอใหเกดขอสงสยในเรองการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนทผสอนเปนผกระท าวาจะเปนการเรยนรทคาดหวงไดมากนอยเพยงใด ในขณะทผสอนอธบายใหผเรยนฟงในเรองหนงเรองใด ผเรยนทอยในหองเรยนอาจไมไดตดตามทกคน และถงแมในกลมของผเรยนทตดตามกอาจจะมบางคนทมพนฐานความรไมพอท าใหขาดความสนใจในการตดตามฟงค าอธบาย จงเปนไปไดวา ผเรยนทท ากจกรรมตามทก าหนดไวเหมอนกนอาจเรยนรจากการท ากจกรรมไดแตกตางกน หรอกลาวอกนยหนง ประสบการณการเรยนรทไดรบจากการท ากจกรรมทเหมอนกนอาจแตกตางกนได ค า “ประสบการณการเรยนร” มความหมายแตกตางจากเนอหาในวชาทเรยนหรอกจกรรมทผสอนเปนผกระท า “ประสบการณการเรยนร” หมายถงการปฏสมพนธทเกดขนระหวางผเรยนกบสงแวดลอมทเขาสามารถกระท าการเรยนรได ตามความหมายของประสบการณการเรยนรซงเกยวของกบการปฏสมพนธระหวางผเรยนกบสงแวดลอมทอยรอบตวของเขา ท าใหเหนวาผเรยนจะตองเปนผทตนตว และลกษณะบางอยางของสงทอยแวดลอมตวของผเรยนสามารถดงดดความสนใจของเขา ท าใหเขากระท าการเรยนรกบสงเหลานน มาถงตรงจดนอาจถามวา แลวผสอนจะใหประสบการณการเรยนรแกผเรยนไดอยางไรในเมอตวของผเรยนเองเทานนจะตองกระท าการเรยนรจงจะเกดประสบการณ ถาผเรยนไมกระท าการเรยนรซงเปนขนตนทจะน าไปสประสบการณ กแนนอนวาผเรยนจะไมไดรบประสบการณตามทผสอนตองการจะใหแกผเรยน ค าตอบตอค าถามขางตน คอ ผสอนสามารถใหประสบการณการเรยนรโดยการจดสงแวดลอมตางๆ เพอสรางเปนสถานการณทจะเราใหผเรยนเกดความสนใจและกระท าการเรยนรตามทตองการ การทผสอนจะท าเชนทกลาวขางตนไดนนผสอนจะตองมความรอยบางวา ผเรยนของตนมความสนใจใน

EDU STOU

28 เรองใดบาง และในเรองเหลานนผเรยนมความรเปนพนฐานอยแลวมากนอยเพยงใด การหาความรดงกลาวผสอนอาจท าไดจากการสงเกตการตอบค าถาม หรอจากลกษณะของค าถามทผเรยนถามผสอน ตลอดจนรายงานของผเรยนทท าสงผสอน และขณะทมการอภปรายกน ความรทเกยวกบความสนใจและพนฐานความรของผเรยนจะชวยใหผสอนสามารถคาดคะเนวาผสอนควรจดสงแวดลอมเพอสรางเปนสถานการณอยางไร จงจะเราใหผเรยนสนใจและกระท าการเรยนรโดยเฉพาะอยางยงเปนการกระท าการเรยนรทกอใหเกดประสบการณการเรยนรตามทผสอนตองการใหเกดแกผเรยน ถาพจารณาตามความคดของการจดกจกรรมการเรยนการสอนขางตนจะเหนวา บทบาทและความรบผดชอบของผสอนมไดลดลงไปจากเดม การตระหนกถงการเรยนรทแทจรงวาจะเกดขนไดกตอเมอผเรยนไดมโอกาสกระท าการเรยนรในสงนนๆ ดวยตนเอง ท าใหผสอนตองพจารณาสงแวดลอมซงในทนรวมทงวสดอปกรณ สถานท และตวผสอนอยางรอบคอบยงขนกวาเดม ทงนเพอใชประโยชนจากสงแวดลอมเหลานนในการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนทจะใหประสบการณการเรยนรตอผเรยน ในขณะทกจกรรมทผเรยนเปนผกระท าการเรยนรจากสงแวดลอมทผสอนไดก าหนดไวจะเปนกจกรรมทใหประสบการณการเรยนรโดยตรงตอผเรยน กจกรรมในสวนทผสอนเปนผกระท า กสามารถทจะกระท าใหเกดประสบการณการเรยนรตอผเรยนได ถากจกรรมทผสอนเปนผกระท านนท าใหเกดสถานการณเรา นนคอ สถานการณทจะท าใหเกดพฤตกรรมการเรยนรทตองการ รปแบบของการจดล าดบประสบการณการเรยนร เนองจากประสบการณการเรยนรเปนของสวนตว เปนเหตการณสวนบคคลซงเปนไปไมไดทจะถายทอดใหผอนเขาใจไดอยางเตมท บางทอาจจะไมมบคคลสองคนไดรบประสบการณเหมอนกนจากสถานการณอยางเดยวกนทก าหนดให เพอทจะกลาวถงประสบการณ จ าเปนตองบรรยายออกมาในรปทมลกษณะเหนไดโดยบคคลทวไป กลาวคอในรปของกจกรรมตางๆ ซงเปนสวนประกอบของประสบการณ อาจเปนกจกรรมทกระท าโดยผสอนหรอกจกรรมทกระท าโดยผเรยน พรอมดวยเนอหา จากเหตผลดงกลาวขางตน การจดล าดบประสบการณการเรยนรจะแสดงออกในรปของล าดบกจกรรมการเรยนการสอน ซงในเรองการก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนนนไดพจารณาจากล าดบเนอหาและจดประสงคของการสอนดงไดกลาวมาแลว ในการจดล าดบกจกรรมการเรยนการสอนนนแมในทายทสดจะเขยนกจกรรมออกมาตอเนองเปนความเรยง แตในขนจดล าดบกอนน าไปเขยนเปนความเรยงในบนทกการสอนอาจเขยนแตละกจกรรมการเรยนการสอนลงในกรอบ แลวจดล าดบแตละกจกรรมในแนวตามยาวของหนากระดาษ จากกจกรรมการเรยนการสอนทายสดไปสกจกรรมการเรยนการสอนขนตน ดงแสดงในแผนภมตอไปน

(1)

(2) (3)

(4)

EDU STOU

29 ภาพท 6.6 แผนภมแสดงรปแบบของการจดล าดบประสบการณการเรยนร หมายเลขในวงเลบภายในกรอบ ก าหนดขนมาเพอใชในการอธบายการจดล าดบประสบการณการเรยนร รปแบบของการจดล าดบประสบการณการเรยนรขางตนเปนเพยงแสดงใหเหนวา เพอทจะใหผเรยนไดรบประสบการณทระบในรปของกจกรรมการเรยนการสอนในกรอบท 1 ผเรยนตองมประสบการณหรอผานกจกรรมดงระบในกรอบท 2 และ 3 มากอน ส าหรบกจกรรมการเรยนการสอนทระบในกรอบท 4 เปนพนฐานทผเรยนตองผานกอนไปท ากจกรรมทระบในกรอบท 2 และในท านองเดยวกน เพอใหผเรยนท ากจกรรมทระบในกรอบท 4 ได ผเรยนจะตองท ากจกรรมในกรอบท 5 6 และ 7 ส าหรบลกษณะของการวางกรอบทระบกจกรรมการเรยนการสอนนน อาจมการเชอมโยงแตกตางไปจากตวอยางทแสดงในภาพท 6.6 เพอใหเขาใจรปแบบของการจดล าดบประสบการณการเรยนรชดเจนยงขน จงขอยกตวอยางการสอนเนอหาทเปนความรประเภทมโนมตตอไปน ก. สารสเขยวในพชเรยกวาคลอโรฟลล ข. คลอโรฟลลในพชสามารถสกดออกไดดวยน าหรอแอลกอฮอล จากเนอหาขางตน อาจก าหนดวตถประสงคของการเรยนการสอนไดดงน เมอเรยนจบเนอหานแลว ผเรยนควรจะสามารถ 1. บอกไดวาสารทท าใหพชมสเขยวเรยกวาคลอโรฟลล 2. สรปไดวาคลอโรฟลลสามารถละลายในแอลกอฮอลไดดกวาในน า จากเนอหาและวตถประสงคของการเรยนการสอนขางตน อาจก าหนดประสบการณการเรยนรในรปของกจกรรมการเรยนการสอน ดงแสดงในกรอบทจดล าดบไวดงตอไปน

(5) (6) (7)

ผสอนใชผลการทดลองน าอภปรายตามแนวค าถาม เพอให

ผเรยนสรปไดวาเมอใชแอลกอฮอลละลายสเขยวจากใบไม

สารละลายจะมสเขยวเขมกวาเมอใชน ารอนหรอน าเยน และ

น ารอนจะใหสเขยวแกกวาน าเยน แสดงวาแอลกอฮอลละลาย

สเขยวในใบไมไดดกวาน ารอน และน ารอนละลายไดดกวา

น าเยน จากนนผสอนใหความรวา ใบไมทเหนวาเขยวเพราะม

สารสเขยวทเรยกวาคลอโรฟลล

ใหผเรยนวางหลอดลงในถวยน าเดอด แลวตงไฟตอไปประมาณ

5-6 นาท แลวใหผเรยนแตละกลมน าหลอดทดลองของตนไป

กรองตอไป

EDU STOU

30 ภาพท 6.7 แผนภาพการก าหนดประสบการณการเรยนรในรปของกจกรรมการเรยนการสอน

การประเมนความเหมาะสมของการจดล าดบประสบการณการเรยนร ในการจดล าดบประสบการณการเรยนรใหเหมาะสมตอวตถประสงคของการเรยนการสอนทก าหนดไวนน ถงแมวาล าดบประสบการณจะแปรเปลยนไปตามชนดของวตถประสงคของการเรยนการสอนทน ามาพจารณาในแตละครง กยงพอมแนวทางในการพจารณาความเหมาะสมของการจดล าดบประสบการณการเรยนรทสามารถน าไปใชกบวตถประสงคของการเรยนการสอนโดยทวๆ ไป แนวทางดงกลาวซงจะไดน ามาสรปเปนขอๆ ตอไปน อาจน าไปใชในการประเมนความเหมาะสมของการจดล าดบประสบการณการเรยนรได 1. ไมวาวตถประสงคของการเรยนการสอนจะระบไวอยางไร เพอใหผเรยนไดบรรลผลของการเรยนการสอนตรงตามวตถประสงคทไดระบไว ผเรยนจะตองไดรบประสบการณในการฝกฝนชนดของพฤตกรรมการเรยนรทระบไวในวตถประสงคของการเรยนการสอน ทงนโดยค านงถงล าดบประสบการณในการฝกฝนชนดของพฤตกรรมการเรยนรดวย นนคอ ถาวตถประสงคของการเรยนการสอนขอหนงระบใหนกเรยนมทกษะในการแกปญหา ผเรยนจะบรรลผลตรงตามวตถประสงคของการเรยนการสอนขอนกตอเมอผเรยนไดรบประสบการณทฝกใหเขาไดแกปญหาอยางเปนขนตอนหรอล าดบ ซงล าดบประสบการณในการแกปญหาอาจจดไดดงน 1) ประสบการณในการระบปญหาจากสถานการณทก าหนดซงอาจจะเปนสถานการณจรงหรอจ าลองกได

ใหผเรยนเตมแอลกอฮอลพอทวมใบไมในหลอด

ท 1 คนใหทว ใหผเรยนสงเกตผล จากนนให

เตมน าพอทวมใบไมในหลอดท 2 คนใหทว แลว

ใหผเรยนสงเกตผล

ผสอนสาธตการพบ

และการใชกระดาษ

กรองใหผเรยนด

แบงผเรยนเปน 8 กลม ใหผเรยนแตละกลมชวยกน

หาใบไมมากลมละ 1 ชนด ใหผเรยนเลอกใบไมเอา

แตใบสเขยว ใหแตละกลมใสใบไมทต าละเอยดแลว

ลงในหลอดทดลอง 2 หลอด

ใหผเรยนมองพชทอยรอบๆ โรงเรยน และคดหา

ค าตอบวาท าไมพชสวนมากจงมสเขยว และจะมวธ

ทดสอบเพอสนบสนนค าตอบไดอยางไรบาง

ทบทวนความรเดม เรองสารละลาย

EDU STOU

31 2) ประสบการณในการรวบรวมขอมลเกยวกบปญหา เพอน าไปสการก าหนดสาเหตทอาจเปนไปไดของปญหานน 3) ประสบการณในการคาดคะเนค าตอบทอาจจะเปนไปไดตอปญหาทไดระบขางตน นนคอ ประสบการณในการตงสมมตฐาน 4) ประสบการณในการรวบรวมขอมลเพอใชในการพสจนความถกผดของสมมตฐาน ขอมลดงกลาวอาจไดจากการสงเกตและ/หรอการทดลอง 5) ประสบการณในการสรปผลการสงเกตและ/หรอการทดลองเพอประเมนค าตอบหรอแนวทางแกปญหาทไดคาดคะเนไววาถกตองหรอไม เนองจากวตถประสงคของการเรยนการสอนมองคประกอบทเปนค าหรอขอความทระบชนดของพฤตกรรมการเรยนร และขอความทระบชนดของเนอหา ดงนนล าดบประสบการณการเรยนรทใหแกผเรยนจะตองเปนล าดบประสบการณทใหผเรยนไดเกยวของกบชนดของเนอหาทระบในวตถประสงคของการเรยนการสอนดวย ถาวตถประสงคของการเรยนการสอนระบความสามารถในการแกปญหาการเนาเสยของแองน า กจ าเปนทวาล าดบประสบการณการเรยนรทใหผเรยนนนไดเปดโอกาสไมแตเพยงแกปญหาอะไรกไดเทานน แตตองเปนการฝกแกปญหาการเนาเสยของแองน าอยางเปนขนตอนหรอล าดบดวย 2. ประสบการณการเรยนรทผเรยนไดรบ จะตองเปนประสบการณทท าใหผเรยนไดมโอกาสฝกทกษะกระบวนการวทยาศาสตรควบคไปกบการฝกพฤตกรรมการเรยนรและเนอหาทระบในวตถประสงคของการเรยนการสอน แมเนอหาทระบในวตถประสงคของการเรยนการสอนจะเปนกระบวนการแสวงหาความร แตประสบการณทผเรยนไดรบในการใชกระบวนการแสวงหาความรนน อาจขาดการฝกดานทกษะกระบวนการวทยาศาสตร ตวอยางเชน ในการฝกแกปญหาการเนาเสยของแองน า โดยผสอนเปนผก าหนดวธการทดลองเพอประหยดเวลาทจะตองใชในการอภปรายหาแนวทางการทดลอง และเพอสะดวกในการจดเตรยมวสดอปกรณ ในกรณนผเรยนจะไมไดรบประสบการณทจะชวยใหผเรยนมทกษะในการออกแบบการทดลองซงเปนทกษะหนงในทกษะการทดลอง นนคอ ผเรยนจะมทกษะการทดลองทไมสมบรณ การจดล าดบประสบการณใหผเรยนไดฝกทกษะกระบวนการวทยาศาสตรนนมความส าคญอยางยง เพราะประสบการณทตอเนองและสมพนธกนเทานนทสามารถท าใหผเรยนไดฝกทกษะกระบวนการวทยาศาสตรอยางตอเนองและสมพนธกน ซงชวยใหผเรยนมองเหนความส าคญของแตละทกษะในการใชแสวงหาความรได 3. ประสบการณการเรยนรทผเรยนไดรบจะตองเปนประสบการณทท าใหผเรยนพงพอใจดวย เชน ในกรณของการจดล าดบประสบการณการเรยนรเพอพฒนาทกษะการแกปญหาการเนาเสยของแองน า มความจ าเปนอยางยงทประสบการณการเรยนรทจดใหผเรยนนน ไมเพยงแตใหผเรยนมโอกาสฝกแกปญหาการเนาเสยของแองน าและฝกทกษะกระบวนการวทยาศาสตรเทานน แตค าตอบหรอแนวทางแกปญหาตองมคณภาพและท าใหผเรยนพงพอใจ ถาประสบการณการเรยนรทผเรยนไดรบไมเปนทพอใจหรอผเรยนเกดความรสกไมชอบ การเรยนรทตองการอาจไมเกดขน โดยเฉพาะอยางยงดานเจตคตทางวทยาศาสตร ยงไปกวานนอาจท าใหผเรยนเกดการเรยนรทตรงกนขามกบการเรยนรทผสอนตองการใหเกดขนกบผเรยน ตามเกณฑนตองการใหผสอนมขอมลทเกยวกบความสนใจและความตองการของผเรยนอยางเพยงพอ เพอใชในการตดสนวาล าดบประสบการณการเรยนรทจดขนนน จะชวยใหผเรยนเกดความพงพอใจตามทตองการใหเกดขนหรอไม 4. ประสบการณการเรยนรทก าหนดขนนนตองการใหผเรยนกระท าการเรยนรทอยภายในขอบขายทผเรยนจะกระท าไดหรอไม ประสบการณการเรยนรทก าหนดขนส าหรบผเรยนนนควรเหมาะสมกบขดความสามารถของผเรยนทเปนอยในขณะนน ถาประสบการณการเรยนรเกยวของกบชนดของพฤตกรรมและ/หรอเนอหาทผเรยนยงไมมความสามารถพอทจะกระท าได การก าหนดประสบการณดงกลาวกลมเหลวตงแตตน เพราะไมสามารถตอบสนอง

EDU STOU

32 วตถประสงคของการเรยนการสอนทตองการได ตวอยางเชน ในการจดล าดบประสบการณในการแกปญหาการเนาเสยของแองน า ถาผสอนไมทราบวาผเรยนของตนมความรพนฐานมามากนอยเพยงใด การจดสงแวดลอมเพอใหเปนสถานการณทจะน าไปสการระบปญหาอาจไมสมฤทธผล ทงนเพราะการมองเหนปญหากด การระบวาปญหาคออะไรกด ผเรยนจะกระท าไดกตอเมอมความรพนฐานทพอเพยง แมแตการสงเกตสงแวดลอมในสถานการณทผสอนสรางขนมากตาม กจ าเปนตองอาศยความรเดมในการชแนะวาจะสงเกตสงใด ถาผเรยนไมมความรเดมทพอเพยงทจะชแนะการสงเกต แมสงนนอยตรงหนาผเรยน ผเรยนกจะมองไมเหนหรอมองเหนกไมทราบวาคออะไร ซงกมผลเชนเดยวกน คอ น าสงทมองเหนไปใชประโยชนอะไรไมได ซงถาเปนอยางนน ประสบการณการเรยนรอนๆ ทก าหนดไวตามล าดบตอมาผเรยนกไมสามารถรบได เกณฑนตองการใหผสอนมขอมลเกยวกบตวผเรยนในดานตางๆ อยางพอเพยงเพอน าไปใชในการก าหนดและการจดล าดบประสบการณการเรยนร ในกรณทสงสยวาประสบการณการเรยนรทก าหนดไวและจดไวล าดบแรกสดทจะใหกบผเรยนเหมาะสมตอความรความสามารถของผเรยนหรอไม จ าเปนตองจดประสบการณการเรยนรระดบตนทเปนพนฐานของประสบการณการเรยนรทก าหนดไวแลวเพมขนอกหรอไม อาจกระท าการตรวจสอบไดโดยการใหผเรยนทดลองปฏบตตามลกษณะของกจกรรมการเรยนการสอนทระบไว ถาผเรยนทมขดความสามารถปานกลางท ากจกรรมตามทระบไวไดกนบวากจกรรมการเรยนการสอนทก าหนดเปนล าดบตนตามแนวการจดล าดบประสบการณการเรยนรนนใชได โดยสรปถงแมการจดล าดบประสบการณการเรยนรทเหมาะสมจะสามารถกระท าได โดยไมค านงถงวตถประสงคของการเรยนการสอนใดการสอนหนงโดยเฉพาะ แตแนวทางทใชพจารณาดงระบขางตนกยงไมสามารถใหขอยตในเรองความเหมาะสมของการจดล าดบประสบการณการเรยนรได นอกจากจะเปนเพยงแนวทางหรอเกณฑทใชในการประเมนความเหมาะสมขนตนเทานน ซงอยางนอยกพอขจดขอบกพรองทอาจเกดขนไดบางสวนออกไป ความเหมาะสมทแทจรงของการจดล าดบประสบการณการเรยนร คอ การใหผลสมฤทธในการเรยนรตรงตามวตถประสงคของการเรยนการสอนเมอการเรยนการสอนไดด าเนนไปตามล าดบทก าหนดไวแลว เมอพจารณาในแงนจะเหนวาความเหมาะสมดงกลาวขนอยกบปจจยหลายประการและทเปนปจจยทส าคญ คอ ผเรยน ในขณะทล าดบประสบการณทจดไวนนเหมาะสมตอผเรยนคนหนง อาจไมเหมาะสมตอผเรยนอกหลายคนได อยางไรกตามตราบใดทผสอนสามารถทราบสาเหตวาเปนเพราะอะไรจงท าใหล าดบประสบการณการเรยนรทผสอนจดขนนนไมเหมาะสมตอผเรยนของตนกนบวาพอเพยงแลว เพราะทเหลออยกคอการปรบปรง ซงในขณะเดยวกนกเปนการหาความรในเรองนตอไป

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.2.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.2.3 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.2 เรองท 6.2.3

เรองท 6.2.4 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของเพยเจต ในเรองหลกการทางจตวทยาตามแนวคดของเพยเจต จะกลาวถง หลกการส าคญ ชนดของความรตามแนวคดของเพยเจต แนวคดเกยวกบพฒนาการทางสตปญญา แนวคดเกยวกบระดบของ

EDU STOU

33 ความคดหรอตรรกปฏบตทใชในการเรยนรมโนมต และขอมลเกยวกบการใชระดบความคดของนกเรยนระดบมธยมศกษา ดงน 1.หลกการส าคญ เพยเจต กเชนเดยวกบ ออซเบล ทยดเอาแนวคดของกลมสรางสรรคความรนยมหรอคอนสตรก ทวสต มาอธบายเรองการเรยนร หลกการส าคญของกลมสรางสรรคความรนยม เชอวา 1) มนษยเปนผสรางความร 2) การไดความรทขนอยกบปรากฏการณของความรและความรทมนษยมอยกอน ความรทมอยกอนจะชวยในการแปลความหมายของความรใหมนน เพยเจต เชอวา ความรไมไดมาจากการลอกเลยนสงทเกดขน และการเรยนรนนมลกษณะดงน ใจความขางตนน สอดคลองกบลกษณะของการเรยนรวชาวทยาศาสตรทตองใหไดทงตวของความรและกระบวนการทใชในการหาความรนน 2. ชนดของความรตามแนวคดของเพยเจต ตามแนวคดของเพยเจต ชนดของความรม 3 ประเภท คอ 1) ความรทางกายภาพ (physical knowledge) หมายถง ความรทไดจากการเรยนรโดยการมปฏสมพนธกบสมบตหรอธรรมชาตของสาร เชน ส าลออนนม โลหะแขง เปนตน 2) ความรทางสงคม (social knowledge) หมายถง ความรทเกดจากการทมปฏสมพนธกบคนในสงคม เชน การทกทายโดยกลาวค าวา “สวสด” เมอพบกนหรอการฉลองวนเกดทกป เปนตน ความรชนดนเกดจากปฏสมพนธทมกบผคนในสงคม เมอคนเราเขากลมกตองพบปญหา หาทางแกปญหา ความรชนดนตองใชกระบวนการปรบตวเพอแกปญหา กจะไดความรทางสงคมและปรบเปลยนไดตามสภาพแวดลอม 3) ความรเชงเหตและผล (logical knowledge) เปนความรทเกยวกบการใชความคดเชงเหตผลหรอตรรกศาสตร และคณตศาสตร ซงจะเกดขนไดเมอผเรยนมระดบพฒนาการทางสตปญญาอยในขนปฏบตการรปธรรมและนามธรรม (concrete and formal operational stages)

“To know is not merely to copy or look at it, but to act on it. In other words, an operation is a set of interiorized action inabling the knower to get to the structure of the transformation.” (Piaget 1964)

EDU STOU

34 บทบาทของผ สอนในการสรางสรรคความรดานกายภาพและเชงเหตผล คอ การจดสภาพแวดลอมทจะชวยใหผเรยนไดสรางความรดวยตนเองโดยการใชค าถามและการทดลอง หลกเลยงการใหค าตอบโดยตรงตอผเรยน กระตนใหผเรยนไดมโอกาสคดและคนควาหาค าตอบดวยตนเอง สวนความรทางสงคมนน ผสอนสามารถชวยใหเกดขนโดยจดสรรโอกาสใหผเรยนไดมปฏสมพนธตอกนในแงของการแบงปน แลกเปลยนความคด และความรวมมอในการกระท ากจกรรม เพยเจต ไดบรรยายเกยวกบพฒนาการดานจรยธรรมไววา เดกจะคอยๆ ปรบเปลยนความคดทมตวเองเปนศนยกลางไปสความคดซงเปนทยอมรบของคนอนๆ ในสงคม เดกทมความคดโดยใชตนเองเปนศนยกลางนนจะตดสนเหตการณทเกดขนจากผลทตามมา ตวอยางเชน ถามใครสกคนมาชนถกเขา เขากจะตดสนวาดหรอไมด ถกหรอผด จากความเจบปวดทเกดขนจากการถกชน แตเมอเขาไดมปฏสมพนธกบคนในสงคมมากขน เขากจะเรมยอมรบการตดสนโดยดจากความเจบปวดวาเปนการตงใจชนอยางเดยวไมได ตองพจารณาดวยวาเขาตงใจชนใหเจบปวดหรอเปนเหตการณทเขาไมไดเจตนา การไดมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสงคมกบผอนตองใชหลกการความเสมอภาคและความรวมมอ โอกาสทเดกไดแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณจะกอใหเกดความขดแยงทางความคด (cognitive conflict) ซงเปนรากฐานของการพฒนาสตปญญา แมวาความรทงสามประเภทนจะแตกตางกนแตกสมพนธกน ผสอนตองเขาใจลกษณะของความรแตละประเภทและวเคราะหไดวา ความรทจะสอนนนจดอยในประเภทใด ตลอดจนเขาใจถงความสามารถของผเรยนดวย เพอทจะสามารถสรรคสรางสภาพแวดลอมและลกษณะของกจกรรมการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยน ซงจะเปนการเพมพนพฒนาการทางสตปญญาของเขา 3. แนวคดเกยวกบพฒนาการทางสตปญญา ก ง ฟ า ส น ธ วงษ (2547:138-149) ก ล าว ถ ง พฒ น าก ารท างส ต ปญญ า (intellectual development)ของผเรยนตามทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต ไวดงน แหลงทมา กงฟา สนธวงษ (2547) “จตวทยาการเรยนการสอนวทยาศาสตร” ใน เอกสารการสอนชด วชาการสอนวทยาศาสตร หนวยท 4 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช หนา 138-149

พฒนาการทางสตปญญาของผเรยน

ก. บทน า จดประสงคส าคญของการศกษา คอ การท าใหผเรยนมพฒนาการทงทางกาย อารมณ สงคม และทางสตปญญา ผเรยนเปนสงมชวตทเจรญเตบโตอยแลวในดานตางๆ และการศกษาเปนการจดประสบการณซงชวยใหการเจรญเตบโตเหลานนพฒนาไปในทางทดงามตามทตนเองและสงคมปรารถนา

EDU STOU

35 ผสอนมบทบาทส าคญในการทจะจดประสบการณใหเหมาะกบผเรยน จงตองศกษาพฒนาการทกดานของผเรยน โดยเฉพาะอยางยงพฒนาการทางสตปญญา เพอเปนแนวทางในการจดกจกรรมและประสบการณทเหมาะสมใหกบผเรยน ท าใหผเรยนเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ทฤษฎพฒนาการส าคญทมสวนชวยในการก าหนดแนวทางการจดประสบการณการเรยนการสอนทเหมาะสมใหกบผเรยน คอ ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของนกจตวทยาชาวสวส ชอ ฌง เพยเจต (Jean Piaget) ข. ความหมายของพฒนาการกบการเรยนร เพยเจต ไดสรปไววา การเรยนรเปนผลตผลของพฒนาการ การเรยนรและพฒนาการเกยวของกนแตแตกตางกน ซงอธบายเพมเตมไดดงน การเรยนรเปนกระบวนการทเกดขนเฉพาะของแตละบคคล และเฉพาะเรอง โดยทผเรยนตองกระท าตอวตถและปรากฏการณในสงแวดลอม เนองจากมสงเราชกจงใจใหเกดการกระท า ตวอยางเชน เดกเหนมดเดนเรยงแถวจากทหนงไปยงทอกแหงหนง กสนใจอยากรวามดเหลานจะไปไหน จงเดนตามทางของมดไปจนถงทมดตอมของหวานอย และเกดความคดอยากทดลองวามดจะเดนมาตอมขนมตนเองหรอไม จงน าเอาขนมวางไวชนหนง สกครหนงมดกเดนเปนทางจากทอยของตนไปตอมขนมชนใหม เดกเกดการเรยนรวา มดจะเดนเปนทางจากทอยของตนไปตอมขนม พฒนาการนนเปนกระบวนการทเกดขนบนรากฐานของพฒนาการทางดานกายภาพและชวภาพ คนเราเตบโตมาจากในครรภของมารดาเปนเดกแรกเกด เดกทารก เดกเลกๆ เขาสวยรนและวยผใหญ ซงเปนพฒนาการทางดานกายภาพ และมพฒนาการทางดานชววทยาของสมอง คอ รจกคด มวฒภาวะทเหมาะสมกบวย มความพรอม และความสามารถทจะรบรเขาใจหรอเรยนรสงตางๆ ได การเรยนรของเดกตางวยกนหรอแมแตอยในวยไลเลยกนกอาจแตกตางกน เนองจากพฒนาการทางสตปญญาและอทธพลของสงแวดลอมตางกน เพยเจตเชอวาการเรยนรเปนสวนหนงของพฒนาการ และพฒนาการเปนกระบวนการทน าไปอธบายการเรยนรได พฒนาการดงกลาว คอ พฒนาการทางสตปญญาทเกดขนกบมนษยทกคน ทกชาต ทกภาษา ในลกษณะเดยวกนแตแตกตางกนตามวยทจดไวเปนชวงของพฒนาการแตละขนตอน สงทเกดขนควบคกบพฒนาการ คอ การรบรเขาใจหรอความสามารถในการเรยนรทท าใหมนษยมสตปญญาเพมพนขน ค. พฒนาการทางสตปญญาทง 4 ขนของเพยเจต การรบรเขาใจแตกตางกนตามขนพฒนาการทางสตปญญาซงเพยเจตไดศกษาคนควาและรวบรวมขอมลไวน ามาสรปไดดงน ตารางท 6.2 แสดงความสามารถในการรบรเขาใจและลกษณะเฉพาะของผเรยนในขนทง 4 ของเพยเจต ขนพฒนาการทางสตปญญา (ชวงอาย) ลกษณะเฉพาะของพฒนาการและความสามารถในการเรยนร ขนท 1: ขนประสาทสมผสและการ เคลอนไหว (sensory-motor stage) (แรกเกด-18 เดอน หรอ 2 ป)

- รบรดวยประสาทสมผสทงหา มปฏกรยาสะทอนและแสดง ความสามารถในการเคลอนไหวเพอจดมงหมายเฉพาะหนา ระยะสนๆ - พฒนาเรองการใชอวยวะตางๆ สมผสกบสงของและ ปรากฏการณในสงแวดลอม - เรมเขาใจการคงอยของวตถ เปนการเรมตนของการเรยนร เรองพนทหรอมตกบเวลาอยางงายๆ - เรมใชภาษาสอสารได

EDU STOU

36

- พฒนาการเลนจากเลนคนเดยวเปนการเลนตามแบบเดก อนๆ และมการเลนเปนกลมไดบางครง

เปนขนทส าคญและเปนรากฐานของการพฒนาในขนถดไป ขนท 2: ขนกอนปฏบตการ (preoperational stage) (18 เดอน หรอ 2 ป – 7 ป)

- ใชจนตนาการและภาษาของตนเองเปนเครองมอสอสาร และแสดงออกถงความรสกนกคดอยางงายๆ - มความคดเปนแบบทางเดยว แปรกลบไปมาไมได - มเหตผลทขนอยกบความตองการและความพอใจของ ตนเองผเดยว ไมสามารถเขาใจเหตผลของผอน - แกปญหาโดยการลองผดลองถก - ท ากจกรรมทเกยวของกบตวแปรเดยว - ไมสามารถเชอมโยงเหตการณตางๆ เขาดวยกน - เขาใจเรองของปจจบนกาลไดด เรองอดตกาลไดบาง และ เชอมโยงกนไดบางครงแตไมสามารถเชอมโยงไปถง อนาคตกาลได - ชอบเลยนแบบและเลนเกมสมมต - เรมทจะแยกประเภท หรอเรยงล าดบเหตการณไดบาง แต เปนไปในลกษณะทขนอยกบตวแปรตวเดยวทตนเองพง พอใจ

ขนท 3: ขนปฏบตการรปธรรม (concrete operational stage) (7-11 หรอ 12 ป)

- สามารถรบรเขาใจเหตการณ สงของทมตวตนสมผสจบ ตองได หรอมตวอยางแสดงประกอบ - ท ากจกรรมเกยวของกบตวแปร 2 ตวได - เปนขนเรมตนของการรบรเขาใจทเพยเจตเรยกวา “โอเปอ เรชน” (operation)* ไดแก การนบ การจ าแนก การเรยงล าดบ ความสามารถในการอนรกษ (conservation)**

* operation ในความหมายของเพยเจต คอ ความคดอยางมเหตผล ซงมลกษณะส าคญ 3 ประการ คอ

1. เปนความคดทแสดงไดดวยการกระท า (constructing)

2. มลกษณะทแปรกลบไปมาได (reversibility)

3. เปนการกระท าทตองอาศยความสามารถหลายอยาง เชน ความสามารถเรองสดสวน ตองใชความสามารถ เรอง การ

ทดแทน (compensation) เรองการใชตวเลขหรอการค านวณ และเรองความสมพนธของตวแปรดวย **

ตวอยางในการอนรกษ เชน เมอน าดนน ามนทรงกลม 2 กอน ซงมมวลเทากนมาใหเดกด แลวเปลยนรปรางของดน

น ามนกอนหนงไปเปนรปอน เดกสามารถบอกไดวา ดนน ามนกอนทเปลยนรปรางไปนน ยงคงมมวลเทาเดม

EDU STOU

37

เรองมวล ความยาว น าหนก พนท และมความสามารถในการอนรกษ เรองปรมาตรไดบาง - มความคดเชงเหตผลทตองอาศยสงของทมตวตนจบตองได และม ตวอยางประกอบ - ค านงถงเหตผลของผอน - ยงไมสามารถจ าแนกหรอวเคราะหสาเหตของปญหาอยาง เปนระบบหรอเปนขนตอน - ในตอนปลายของขนนเรมเขาใจเรองการแทนทหรอการ ทดแทน และเรองการจ าแนกทซบซอนได

ขนท 4: ขนปฏบตการนามธรรม (formal operational stage) (11 หรอ 12 ปขนไป)

- สามารถแสดงความคดเหนเชงนามธรรมเกยวกบขอคด ปญหา และเรองราวได โดยไมตองอาศยของจรงหรอสง ของประกอบ - จ าแนกและวเคราะหปญหาทซบซอนไดอยางเปนระบบ - จดกระท ากบขอมลทมตวแปรหลายตวเกยวของไดโดยมอง เหนความสมพนธของตวแปรทกตว - คดยอนกลบไปยงเรองราวในอดตได น ามาสรปรวบรวม หรอวเคราะหขอคด โดยการเปรยบเทยบและวพากษ วจารณได - สามารถรบรเขาใจแบบโอเปอเรชนไดด ไดแก การตง สมมตฐาน ออกแบบการทดลอง ทดลอง พสจน แปลผล ขอมล ลงขอสรป อนมานผลจากขอสรปไปใชใน สถานการณอนๆ ได - มความสามารถในการอนรกษเรองปรมาตรได

ตวอยางตอไปนจะชวยชใหเหนวา ความสามารถทจะเรยนรในแตละขนพฒนาการแตกตางกน ท าใหเดกรบรเขาใจไดตางกน ดงนนผสอนจงตองศกษาลกษณะพฒนาการของผเรยนเพอทจะสามารถจดประสบการณและน าเสนอในลกษณะทเหมาะสมทกอใหเกดการเรยนรได เดกอาย 2 ป 5 เดอน รองเพราะหวนม นมหมด มารดาพยายามอธบายใหฟงวาไมมนมเหลออยเลยตองรอ เพราะจะตองเสยเวลาไปซอนม ถาหวมากใหทานอาหารอนไปกอน เดกรองตอไปไมหยด ผใหญมกจะคดวาเดกไมมเหตผล รอสกประเดยวกไมได บางทกลงโทษดวยวธการตางๆ กนไป เดกอาย 4 ป ตองการใหคณแมพาไปซอของเลน คณแมบอกใหรอพรงนจะใหคณพอพาไป เดกไมเขาใจยนยนจะใหพาไปทนท คณแมบอกวาไมมรถ ตองรอคณพอกลบมากอน เดกรองไหและตองการไปเดยวน คณแมจะอธบายเหตผลเดกกไมเขาใจ เดกอายประมาณ 7 ป มความสามารถทจะเลนเกมบางเกมได เหนพๆ เลนเกมเศรษฐกรองขอเลนดวย พใหเลนโดยชแจงใหปฏบตตามกตกา พอเรมเลนไปไดประมาณ 5 นาท เดกคนนองกเรมไมพอใจ และเดนเกมอยางผดๆ ตามทตนเองจะพอใจ ไมสนใจวากตกามอยางไร สงทเกดตามมากคอการทะเลาะกนระหวางพนอง แสดงวาเดกวยนยงไมรบรและเขาใจกฎเกณฑหรอเหตผลของผอน

EDU STOU

38 ครผสอนวชาวทยาศาสตรพยายามอธบายเรองเกยวกบความหนาแนนของวตถใหผเรยนทมอายประมาณ 11 ปฟง พรอมทงบอกใหทองจ าสตรทใชหาคาความหนาแนน ผเรยนไดแตรบฟงแตไมสามารถตอบค าถามผสอนหลงจากทผสอนสอนจบแลวได เนองจากเดกยงไมสามารถเขาใจเรองสดสวนทเปนตวเลข การแทนคาโดยใชสตร และยงไมสามารถจดกระท ากบขอมลทมหลายตวแปรในลกษณะทเปนตวแปรตน ตวแปรตามได เหตการณในตวอยางขางตนน อาจเกดขนกบเดกในวยทมอายมากกวาหรอนอยกวาได และเดกในวยเดยวกนกบตวอยางเหลานอาจจะมพฒนาการทางสตปญญาในขนทสงกวาตวอยางไดเชนเดยวกน ส าหรบเดกทมอายสงกวาน หรอแมจะอยในขน Formal Operational Stage แลว การเรยนรทเปนนามธรรม กควรจะน ามาเสนอในลกษณะรปธรรมเพอชวยใหเกดการเรยนรไดดขน พฒนาการอาจชาเรวตางกนในแตละบคคล โดยทขนของพฒนาการจะตองเปนไปอยางตอเนอง จากขนประสาทสมผสและการเคลอนไหวไปสขนกอนปฏบตการ ตอไปยงขนปฏบตการรปธรรม และปฏบตการนามธรรมในทสด เพยเจต ไมไดศกษาขนของพฒนาการทตอเนอง นอกเหนอจากนผลของการศกษาเกยวกบทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต น ามาสรปไดดงน 1. พฒนาการทางสตปญญาจะตองเปนไปอยางตอเนอง ไมกระโดดขามขน 2. อายในแตละขนทวางไวไมตายตวเปนเพยงเครองบงชอยางคราวๆ เดกอาย 11 ป 2 คน คนหนงอาจจะมพฒนาการในขนท 3 แตอกคนหนงมพฒนาการในขนท 4 กได 3. การเรยนรเปนเพยงสวนหนงของพฒนาการ และความรเรองพฒนาการจะชวยอธบายการเรยนรได 4. การจดและน าเสนอประสบการณทเหมาะสมกบสตปญญาของผเรยนจะชวยใหการเรยนรเกดขนอยางฉบไว และมสวนชวยเสรมใหผเรยนมพฒนาการทางสตปญญาเพมพนขน 5. แมผเรยนจะมสตปญญาอยในขนทสแลว แตการเรยนรมโนมตแตละมโนมตอาจชาเรวตางกน ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน แมวาผเรยนทกคนจะมพฒนาการเปนไปอยางตอเนองตามล าดบขนทงสในเรองทกลาวมาแลวขางตน ผเรยนแตละคนกมความแตกตางกนในการใชความคดและการแสดงออก ดงนน บางครงผเรยนอยในชวงอายทควรจะมพฒนาการอยในขนปฏบตการนามธรรมไดแลว แตกยงไมสามารถเขาใจเรองทเปนนามธรรมได ซงเพยเจตกลาวไววามองคประกอบ 4 ประการทจะท าใหพฒนาการทางสตปญญาเปนไปไดชาหรอเรวแตกตางกน ปจจยทง 4 ประการ คอ 1. วฒภาวะ 2. ประสบการณทางดานกายภาพ 3. ประสบการณทางสงคมหรอการสบทอดทางสงคม 4. สภาวะสมดล 1. วฒภาวะ วฒภาวะโดยความหมายทวไป คอ องคประกอบเบองตนของพฒนาการทงดานรางกายและจตใจ ซงแสดงใหปรากฏในรปของความพรอมทจะเรยนรและการปฏบตตนไดเหมาะสมกบวย แตส าหรบเพยเจตไดกลาวถงวฒภาวะไววา เปนวฒภาวะของระบบประสาทซงบงชความพรอมหรอความไมพรอมทจะเรยนรไดตามลกษณะของขนพฒนาการตางๆ ทงนขนอยกบสภาพแวดลอมทางสงคม วฒนธรรม และการศกษาทชวยเรงหรอถวงใหวฒภาวะนนแตกตางกน พฒนาการจงอาจเปนไปไดชาเรวไมเทากน 2. ประสบการณทางดานกายภาพและทางสมอง หมายถงสงแวดลอมทเดกมปฏสมพนธดวย จดเปนองคประกอบทส าคญของพฒนาการทางสตปญญา เพราะขณะทเดกมปฏสมพนธกบสงของและปรากฏการณใน

EDU STOU

39 สงแวดลอมนน จะชวยใหเขาเกดการเรยนร เนองจากเพยเจตเชอวา การเรยนร คอ การทบคคลคนหนงสามารถจดกระท ากบสงของหรอวตถและปรากฏการณในสภาพแวดลอมตางๆ เดกแรกเกดถง 2 ป หรอขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว จะเลนกบสงของหรอวตถตางๆ โดยการกระท าทซ าๆ กนจนไดรบรเขาใจวาวตถนนคงอยไมหายไปแมจะไมอยในสายตา สวนขนถดไปคอขนกอนปฏบตการ เดกกจะเลนกบสงของหรอวตถโดยการใชภาษา และจนตนาการของตนเองเพอเลยนแบบและบทบาทสมมตตางๆ จนเกดการเรยนร เมอเขาสขนปฏบตการรปธรรมเดกกจะมโอกาสไดเรยนรโดยการไดสมผสกบของจรง ลงมอทดลองปฏบตการดวยตนเองจนไดเรยนรมโนมตตางๆ และในขนปฏบตการนามธรรม เดกจะเรยนรมโนมตตางๆ ไดดวยความคดทเปนนามธรรมทควบคไปกบปรากฏการณในสงแวดลอม โดยสามารถตงสมมตฐาน ท าการทดลอง สรปผลการทดลองเพอพสจนสมมตฐาน แลวน าผลนนไปใชเปนเหตผลอางองไดดวย ประสบการณทจดใหเดกทกขนพฒนาการควรจะมจ านวนมาก พรงพรอมและเหมาะสมกบความสามารถเพอใหเดกไดมโอกาสไดเรยนร ซงจะชวยใหเขามพฒนาการอยางสมบรณสอดคลองกบวฒภาวะและมสตปญญางอกงาม 3. ประสบการณทางสงคมหรอการสบทอดทางสงคม เปนประสบการณทเดกไดรบเมอไดเขาสงคมและมปฏสมพนธกบผอนทอยในสงคม ประสบการณทางสงคมนรวมทงมรดกทางวฒนธรรมและการศกษาทเดกไดรบดวย ขณะท เดกเรมเขาสงคมในวยเดกโดยเรมใชภาษาและสญลกษณกบการเลนเปนสอนน เขาจะเรมพฒนาจากความสามารถในการนกคดและแสดงออกโดยคดถงเฉพาะตนเองเพยงผเดยว ไมค านงถงความคดและเหตผลของผอน จากนนเขาจะเรมรบรเขาใจถงความคดเหนและเหตผลของผอน รจกรบฟงความคดเหนของผอน มการสอสารทผอนสามารถเขาใจได คอ ใชภาษาสงคมได นอกจากนนเดกในทกขนพฒนาการยงไดรบการถายทอดมรดกทางวฒนธรรมอนๆ ทเขาตองปฏบตตาม ทงนขนอยกบสงแวดลอมทแตกตางกน ซงไดแก การอบรมเลยงด ลกษณะและวธการจดการศกษา วธการสอสาร พฤตกรรมทางสงคม คานยม และความเชอในเรองตางๆ สงเหลานจะท าใหเดกแตละคนไดรบประสบการณทางสงคมทแตกตางกน ซงมผลกระทบตอพฒนาการทางสตปญญาดวย ขอ 2 และ ขอ 3 ขางตนนชใหเหนวา ประสบการณทผเรยนไดรบทงดานกายภาพและดานสงคมอาจมมากนอยและแตกตางกนถาสงแวดลอมตางกน สงแวดลอมซงหมายรวมถงบคคลและสงของจะเปนตวก าหนดใหผเรยนไดมโอกาสเรยนรชาหรอเรวตางกน ทงนเพราะกจกรรมทางดานกายภาพและสงคมจะชวยเสรมสงพฒนาการทางสตปญญา ดงตวอยาง เดกอาย 3 ขวบเทากน 2 คน คนหนงมาจากครอบครวทพยายามจดหาของเลนและสภาพแวดลอมทพรงพรอม กบอกคนหนงครอบครวขาดแคลนและพอแมไมสนใจทจะสงเสรมการเรยนรของลกเลย คนแรกเรยนรไดเรวกวาถาพบสภาพการณทคลายคลงกบท เคยไดรบ สวนคนทสองจะเรยนรไดชากวาเนองจากประสบการณทไดรบจะเปนประสบการณใหมทตองใชเวลาในการปรบตวเพอการเรยนรมากกวาคนแรก 4. สภาวะสมดล เพยเจตเสนอขอคดทเกยวกบองคประกอบนไววา สงทมชวตหนวยหนงๆ มกลไกอตโนมตภายในทสามารถปรบตวใหเหมาะกบสงแวดลอม เพอใหเกดสภาวะสมดลได สภาวะนเปนสภาพของกจกรรมทางสมองซงประกอบดวยกระบวนการยอยๆ 2 กระบวนการคอ กระบวนการดดกลน และกระบวนการปรบใหเหมาะ (assimilation and accommodation) 1) สภาวะสมดล แปลมาจากค าวา Equilibrium หรอ Equilibration ซงมค าจ ากดความดงน “กระบวนการปรบตว โดยใชกระบวนการยอย 2 กระบวนการ คอ กระบวนการดดกลน และกระบวนการปรบใหเหมาะโดยการเปลยนแปลงและพฒนาแบบอตโนมต (Piaget 1964: 182) 2) กระบวนการดดกลน แปลมาจากค าวา Assimilation ซงมค าจ ากดความดงน “การรบสงเราจากสงแวดลอมใหเขาไปอยในโครงสรางของความรทมอย” (Piaget 1963: 407-409)

EDU STOU

40 3) กระบวนการปรบใหเหมาะ แปลมาจากค าวา Accommodation ซงมค าจ ากดความดงน “ปรบโครงสรางของความรความเขาใจทมอย หรอ สรางโครงสรางของความรขนใหมเพอใหเขากบสงเรา” (Piaget 1963: 407-419) พฒนาการทางสตปญญาจะเกดขนเมอบคคลมกจกรรมทางสมองขณะทมปฏสมพนธกบสงแวดลอม และพยายามปรบตวเพอใหเกดสภาวะสมดลโดยมกระบวนการดดกลนและกระบวนการปรบใหเหมาะเกดขนพรอมกนหรอสลบกนไป ดงแสดงในภาพท 6.8 (ใชกระบวนการดดกลน) (ใชกระบวนการปรบใหเหมาะ) ภาพท 6.8 (ก) แสดงการใชกระบวนการดดกลนและกระบวนการปรบใหเหมาะเพอใหเกดสภาวะสมดล โดยการเรม จากการใชกระบวนการดดกลนกอน ถาใชไมไดจงเปลยนไปใชกระบวนการปรบใหเหมาะ ภาพท 6.8 (ข) แสดงการใชทงสองกระบวนการยอย คอ การดดกลน และการปรบใหเหมาะพรอม ๆ กน เพอใหเกด

สงเรา

ปรบสงเราใหเขากบโครงสรางของ

ความรทมอย

ปรบสงเราไมได สภาวะสมดล

ตองปรบโครงสรางหรอสรางโครงสราง

ใหมใหเขากบสงเรา

สงเรา

ใชกระบวนการดดกลนเพอปรบ

สงเราใหเขากบโครงสรางของ

ความรทมอย

ปรบโครงสรางหรอ สรางขนใหมเพอให

เขากบสงเรา

สภาวะสมดล

EDU STOU

41

สภาวะสมดล หรออาจจะใชเฉพาะแตละกระบวนการ แลวแตความสามารถในการรบรเขาใจและ โครงสรางความรของผเรยน

ตอไปนเปนตวอยางของการกอใหเกดสภาวะสมดลโดยใชกระบวนการยอย 2 กระบวนการ ตามภาพท 6.8 (ก) และภาพท 6.8 (ข) โดยภาพท 6.9 (ก) ใชกระบวนการตามภาพท 6.8 (ก) และภาพท 6.9 (ข) ใชกระบวนการตามภาพท 6.8 (ข) ดงน สงเรา กระบวนการดดกลน กระบวนการปรบใหเหมาะ ภาพท 6.9 (ก) แสดงการแกปญหาโดยใชกระบวนการดดกลนกอน เมอใชไมไดจงใชกระบวนการปรบใหเหมาะ

เหตใดเรอเดนสมทรจงลอยน าได

ใชกระบวนการดดกลนไมได เพราะเดมรวาของหนกจม

ของเบาลอย

ตองใชกระบวนการปรบใหเหมาะ สรางความรใหมวา วตถจะจมหรอลอย ไมขนอยกบ

น าหนกของวตถเทานน

สภาวะสมดล

เหลกจม เรอลอยในน า

สภาวะสมดล

จมเพราะของหนกจม ของเบาลอย

อาจลอยถาน าหนกของเหลก นอยกวาน าเมอมปรมาตรเทากน

EDU STOU

42 ภาพท 6.9 (ข) แสดงการใชกระบวนการยอยทงสองกระบวนการเพอแกปญหาและอาจแกปญหาไดแตละระดบของ การรบรเขาใจ สรปแนวคดเกยวกบพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน และปจจยทมอทธพลตอพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน เพยเจตไดใหแนวคดเกยวกบพฒนาการของผเรยนไววา ผเรยนจะเรยนรไดโดยมปฏสมพนธกบสงแวดลอมโดยการปรบตวใหอยในสภาวะสมดลซงตองใชกระบวนการทางสมอง 2 กระบวนการประกอบเขาดวยกน เรมจากการรบรและดดกลนสงแวดลอมหรอสงเราในสภาพการณหนงๆ แลวพยายามปรบใหสงเรานนเหมาะกบประสบการณหรอความรเดมทมอย หรออาจจะตองพฒนาความรใหมขน ทงนเพอใหอยในสภาวะสมดล การทจะชวยใหผเรยนเกดสภาวะสมดลและเรยนรนน ผสอนจะตองเขาใจลกษณะเฉพาะของพฒนาการและความสามารถทจะเรยนรของผเรยนในแตละขนพฒนาการ ผเรยนจะเรยนรไดโดยการพยายามปรบสภาพการณและสงของในสงแวดลอมนนๆ ใหเขาไดกบความสามารถทางสตปญญาแลวจงใชกระบวนการดดกลนและกระบวนการปรบใหเหมาะเพอใหเกดสภาวะสมดล ซงเปนเครองมอส าคญของพฒนาการทางสตปญญา ในลกษณะดงกลาวนผเรยนแตละคนจะมวธดดกลนและปรบสงแวดลอมใหเหมาะแตกตางกน แตจะแสดงออกหลงจากเรยนรแลวไดเหมอนกนดงตวอยางตอไปน

เคยรมากอนวา เคยเหนและรจกวา สตวสเทาทม สตวสเทาลกษณะ ลกษณะนเรยกวา แบบนเรยกวา ไมมความรเรองสตวสเทา “วว” “ควาย” มากอน ตองใชกระบวนการปรบ ใหเหมาะ โดยการเรยนรใหมวา สตวชนดนเรยกวา “วว” ภาพท 6.10 แสดงการเรยนรโดยใชกระบวนการดดกลนและกระบวนการปรบใหเหมาะ นอกจากนนเพยเจตยงไดใหแนวความคดเกยวกบความส าคญของผเรยน ท าใหทราบวาผเรยนมพฒนาการทางสตปญญาแตกตางกนตามชวงอายซงกอใหเกดการเรยนรไดในลกษณะทตางกน

เดกคนท 1 เดกคนท 2 เดกคนท 3

กระบ

วนกา

รดดก

ลน

พดค าวา “วว” ได

EDU STOU

43 ก. เมออยในชวงอายแรกเกดถงอาย 2 ขวบ ซงเรยกวา “ขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว” ผเรยนจะเรยนรเกยวกบสงของและประสบการณในสงแวดลอมโดยการใชประสาทสมผสและการเคลอนไหวประกอบกน และเมอผเรยนเรมมอายตงแต 10 เดอนหรอ 1 ขวบเปนตนไป กจะสอสารโดยการใชภาษาไดบาง มโนมตตางๆ ทผเรยนในวนนเรมเขาใจ คอ เรองการคงอยของวตถ หมายถงวตถจะไมหายไปไหนแมจะไมอยในสายตา เรองเกยวกบมตและพนท เรองเวลาซงเขาใจเฉพาะปจจบนกเรมเขาใจเรองอดต แตยงน ามาตอเนองกนไดนอยมาก ขนนเปนขนเรมตนทจ าเปนตอการพฒนาทางสตปญญาในขนถดไปมาก ข. เมออยในชวงอายระหวาง 2 ถง 7 ปทเรยกวา “ขนกอนปฏบตการ” การเรยนรของผเรยนในขนนใชภาษาและจนตนาการเปนเครองสอสารและการแสดงออกของความรสกนกคด แตความคดเปนทางเดยวแปรกลบไปมาไมได มเหตผลทขนอยกบความพอใจของตนเองไมใชเหตผลแบบอปนยและแบบนรนย ซงเปนการใหเหตผลแบบผใหญ แตเปนชนดทค านงถงเฉพาะการณและเฉพาะหนาเทานน จากสงหนงไปยงอกสงหนงทไมจ าเปนตองเปนเหตผลซงกนและกน ผเรยนยดตนเองเปนศนยกลางของความคดและการใชเหตผล ค านงถงเหตการณเฉพาะหนาทมระยะสนๆ ความเขาใจเกยวกบเรองเวลามแตปจจบนกาล ตอเนองจากอดตกาลได แตยงไมเขาใจอนาคตกาล มจนตนาการมาก ชอบเลยนแบบและเลนเกมสมมต ค. เมอผเรยนมอายระหวาง 7 ถง 11 หรอ 12 ปอยในขนทเรยกวา “ขนปฏบตการรปธรรม” ผเรยนจะเรยนรสงของและปรากฏการณไดโดยตองมของจรงหรอตวอยางประกอบ รวมทงการใหเหตผลดวย และเหตผลนนเปนแบบแปรกบไปมาได ค านงถงความคดเหนของผอน เขาใจเรองอดต แกปญหาไดโดยใชเหตผลแบบทมของจรง ตวอยางหรอของทสงเกตไดมาประกอบ แตยงวเคราะหปญหาอยางเปนระบบหรอขนตอนไมได เขาใจเร องตวแปรตนและตวแปรตามทงายๆ ไมซบซอน และสามารถใชตวเลข จ าแนกสงของ เรองล าดบเหตการณ เขาใจมโนมตเรองความยาว น าหนก พนท สถานะของสสาร และน าหนกของวตถ จดจ าแนกประเภทไดโดยใชตวแปร 2 ตวขนไปแบบพหคณได เขาใจเรองอตราสวนและสมการอยางงายได ง. เมอผเรยนมอายระหวาง 11 หรอ 12 ปขนไป ขนนเรยกวา “ขนปฏบตการนามธรรม” ผเรยนจะแกปญหาทซบซอนไดอยางเปนขนตอนและเปนระบบ ไมตองพงสภาพของจรงหรอตวอยางประกอบ และสามารถอธบายวธการคดของตนเองได คดกลบไปมาได สามารถวางหลกการจากประสบการณทพบเหนหลายๆ ครงได จงตงสมมตฐาน ท าการทดลอง สรปผลการทดลองใหสอดคลองกบหลกการของตนเองได ขนนผเรยนจะสามารถคดไดอยางนามธรรม สนใจทจะทดลอง สรางสมมตฐาน ท าการทดลอง แปลขอมลและอนๆ เพอใหไดขอมลยนยนในการพส จนสมมตฐาน เขาใจเรองสดสวนและการแทนคาในสมการทซบซอนได

4. แนวคดเกยวกบระดบของความคดหรอตรรกปฏบตทใชในการเรยนรมโนมต เพยเจต เชอวา เดกทอยในขนพฒนาการทางสตปญญาทตางกน จะมความสามารถในการใชระดบความคดหรอตรรกปฏบต(logical operations) เพอเรยนรไดตางกน ท งนตวอยางจากผลการศกษาเรองสมดลของคาน (Inhelder and Piaget 1958: 164-181) ชใหเหนระดบของความคดในการเรยนรเรอง สมดลของคาน ทแตกตางกน 3 ระดบดงน 1) การมองเหนความแตกตาง (additive difference) ทเกดขนในตวแปรทเกยวของกบปญหา ซงหมายถงการทผศกษาสามารถบงชไดวา ปญหาของความไมสมดลของคานนนเกดขนจากการแปรเปลยนของน าหนกและระยะทาง หรอตวแปรตวใดตวหนง

EDU STOU

44 2) การใชกระบวนการทดแทน (compensation) เพอแกปญหา หมายถง การทผศกษาสามารถแกปญหาไดโดยการปรบหรอชดเชยใหตวแปรทเปลยนไปมสภาพทจะชวยใหคานสมดลได คอ รวาถาน าหนกลดลงระยะทางตองเพมขน ถาน าหนกเพมขนระยะทางตองลดลง จงจะท าใหคานสมดล 3) การใชสดสวน (proportional thinking) หมายถง การน าเอาหลกการทางคณตศาสตรมาชวยแกปญหา ไดแก การทผศกษาเขาใจถงการใชสดสวน และรวาถาน าหนกทเพมขนจะเปนสดสวนกบระยะทางทเพมขน ซงมคาเทากบน าหนกทนอยซงเปนสดสวนกบระยะทางทลดลง แนวความคดดงกลาวในเรองระดบของความคดทใชในการเรยนรมโนมต ท าใหสรปเปนหลกการการสอนวทยาศาสตรไดวา ผสอนตองด าเนนการดงน 1) วเคราะหมโนมต เพอแยกระดบความคดใหเหมาะสมกบระดบสตปญญาของผเรยน โดยตองเรยนจากขนรปธรรมไปยงนามธรรม จากขนแรกไปสขนทสงกวา 2) จดสอทใชใหเหมาะกบระดบของความคดของมโนมตทจะสอนแตละขนตอน 3) เรยงล าดบขนตอนของการสอน เพอชวยใหผเรยนไดสบคนทจะเรยนรมโนมตตามระดบของความคดของมโนมต 5.ขอมลทเกยวกบการใชระดบความคดของนกเรยนระดบมธยมศกษา เรเวน (Raven 1973) ไดจ าแนกและวเคราะหระดบของความคดหรอชนดของตรรกปฏบต (logical operations) ทใชในการเรยนรมโนมตตามแนวคดของเพยเจตในขนพฒนาการทางสตปญญาปฏบตการรปธรรมและปฏบตการนามธรรม ไวดงน

1. ขนปฏบตการรปธรรม(concrete operational stage) แบงเปน 1) ขนปฏบตการรปธรรมตอนตน (early concrete operational stage)ประกอบดวย

ความสามารถในการใชระดบของความคด (1) การจ าแนกประเภท (classification operations) (2) การเรยงล าดบ (seriation operations) 2) ขนปฏบตการรปธรรมตอนปลาย (late concrete operational stage) ประกอบดวยความสามารถในการใชระดบของความคด (1) การจดแบงกลมพหคณ (logical multiplication operations) (2) การทดแทน (compensation operations) 2. ขนปฏบตการนามธรรม (formal operational stage) แบงเปน 1) ขนปฏบตการนามธรรมตอนตน (early formal operational stage) ประกอบดวยความสามารถในการใชระดบของความคด

EDU STOU

45 (1) สดสวน (proportional thinking operations) (2) ความนาจะเปน (probability operations) 2) ขนปฏบตการนามธรรมตอนปลาย (late formal operational stage) ประกอบดวยความสามารถในการใชระดบของความคด การใหเหตผลเชงสมพนธ (correlational thinking) จากการวเคราะหระดบความคดหรอชนดของตรรกปฏบตตามแนวคดของเพยเจตดงกลาว เรเวน (1973)ไดพฒนาแบบวดระดบของความคดทใชในการเรยนรมโนมตตามแนวคดของเพยเจตขน ซงภมรนทร สนตวธ (2529) สมพร วงศไพโรจน (2530) และ มานสา อนานนท (2531) ไดน าแนวคดนไปส ารวจความสามารถในการใชระดบความคดหรอตรรกปฏบต (logical operations) ของนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 1 และ 4 ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เขตการศกษา 9, 10 และ 11 พบขอมลทสรปไดดงตารางท 6.3 ตารางท 6.3 แสดงคะแนนเฉลย ( x ) ของความสามารถในการใชระดบความคดตามขนพฒนาการทาง สตปญญาของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 และ 1 ในเขต 9, 10 และ 11 ในภาคตะวนออก เฉยงเหนอ

เขตการศกษาและ ระดบชน

เขต 9 เขต 10 เขต 11

ความสามารถ ขนพฒนาการ

ระดบความคด ม.4 ม.1 ม.4 ม.1 ม.4 ม.1

early concrete

1.การจ าแนกประเภท (8) 3.908 4.341 4.181 3.841 4.781 3.075

2. การเรยงล าดบ (10) 6.696 5.845 6.234 7.676 6.956 5.447 late concrete 3. การจดแบงกลม

พหคณ (6) 4.319 3.550 4.443 4.274 4.567 3.308

4. การทดแทน (6) 4.569 3.834 4.413 4.405 4.553 3.509 early formal 5. สดสวน (6)

6. ความนาจะเปน (6) 4.878 4.803

4.406 4.127

4.687 4.791

4.487 4.063

4.992 4.993

4.073 3.081

late formal 7.การใหเหตผล เชงสมพนธ (6)

0.132 0.016 1.582 1.632 0.797 0.069

คะแนนเตม 48

ความสามารถ รวม (48)

29.104 26.163 26.679 26.408 31.580 23.282

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.2.4 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.2.4

EDU STOU

46 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.2 เรองท 6.2.4

เรองท 6.2.5 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของออซเบล

ในเรองหลกการทางจตวทยาตามแนวคดของออซเบล จะกลาวถง ทฤษฎการเรยนรของ ออซเบล และหลกการน าเสนอเนอหาบทเรยนตามแนวคดของออซเบล ดงน

1. ทฤษฎการเรยนรของออซเบล โนแวก (Novak 1975) ไดกลาวถงความจ าเปนของการมความรความเขาใจเรองจตวทยาการเรยนการสอนส าหรบวชาวทยาศาสตรไววา การเรยนการสอนวทยาศาสตรทใชวธสบเสาะจะตองเกยวของกบเรองการเรยนรมโนมตทจะชวยน าผสอนไปสการสรางหลกสตรและพฒนาการเรยนการสอนทชวยใหผเรยนเรยนรมโนมตได และทฤษฎส าคญทโนแวกมความคดเหนวาจะเปนประโยชนตอการศกษาเรองการเรยนรมโนมต คอ ทฤษฎการเรยนรของออซเบล (Ausubel’s cognitive learning) นอกจากนนโนแวกยงไดอธบายความแตกตางและความสมพนธระหวางขอบขายของความรทง 3 ชนด คอ พทธพสย ทกษะพสย และเจตพสย และการประยกตทฤษฎของออซเบลไปใชในการเรยนการสอนวทยาศาสตรทเนนวา พฤตกรรมการเรยนรดานทกษะพสยและเจตพสยเปนผลสบเนองมาจากพฤตกรรมการเรยนรดานพทธพสยทงสน จงจ าเปนทจะตองศกษาเรองของการเรยนรมโนมตทจดอยในพทธพสยกอน และในเรองนออซเบลไดกลาวถงเรองการเรยนรอยางมความหมายไว ออซเบล เปนนกจตวทยาชาวอเมรกน ไดน าเสนอทฤษฎการเรยนรอยางมความหมาย(meaningful learning) โดยไดชใหเหนความแตกตางระหวางการเรยนรแบบทองจ าและการเรยนรอยางมความหมาย (กงฟา สนธวงษ 2547:169-170) ดงน 1. การเรยนรแบบทองจ า เปนการรบรสงทเรยน และพยายามจดจ าใหได 2. การเรยนรอยางมความหมาย เปนการเรยนรโดยการน าสงทเรยนรเชอมโยงเขากบความรหรอประสบการณเดม 3. ภาพท 6.11 และภาพท 6.12 แสดงความแตกตางระหวางการเรยนรแบบทองจ าและการเรยนรอยางมความหมาย

ตวผเรยน

สงทเรยน มพฤตกรรมการเรยนร ทแสดงถงความเขาใจ

เชอมโยงกบ

ความรและ

ประสบการณ

EDU STOU

47

ภาพท 6.11 การเรยนรอยางมความหมาย

ตวผเรยน

สงทเรยน ทองจ าได

ภาพท 6.12 การเรยนรแบบทองจ า

นอกเหนอจากหลกการทกลาวขางตน ออซเบลยงชใหเหนวา วธสอนเพอใหเกดการเรยนรอยางมความหมายนนขนอยกบเงอนไข 3 ประการ (กงฟา สนธวงษ 2547:170) ดงน 1. ความรใหมตองมความหมายเชงเหตและผลตอเนองกบความรเดมของผเรยน 2. โครงสรางความรเดมของผเรยนตองสมพนธกนกบความรใหมได 3. ผเรยนตองสนใจ และมเจตนาแนวแน ทจะเรยนรอยางมความหมาย มฉะนนแลวการมเงอนไขเพยง 2 ขอแรก กอาจท าใหเกดการเรยนรแบบทองจ าได ออซเบลเชอวาเนอหาวชาหนงๆ จะประกอบดวยมโนมตทสามารถน ามาจดใหตอเนองกนได โดยมโนมตทอยบนยอดของฐานจะครอบคลมและรวบรวมไวซงใจความของมโนมตทอยรองลงไป(กงฟาสนธวงษ 2547:170) ดงแสดงในภาพท 6.13

เปนชนเลกชนนอย

แยกจากกน

การเคลอนทของความรอน

ความหมาย ของการน า

ความหมาย ของการพา

ความหมาย ของการแผรงส

ความรอนท าใหสารขยายตว

เมอสารขยายตว ความหนาแนนจะลดลง

EDU STOU

48 ภาพท 6.13 แสดงการจดเนอหาความรอยางเปนระบบ และมขนตอนจากมโนมตทอยบนยอด ครอบคลมมโนมตทอยรองลงไป นอกจากน โนแวกและโกวน (Novak and Gowin 1984: 7) ไดเสนอเกยวกบหลกการของการเรยนรอยางมความหมายของออซเบลไววา การเรยนรอยางมความหมายเกดขนเมอเนอหาหรอเรองราวใหม สามารถเชอมโยงกบความรเดมทมอยในโครงสรางของความรหรอโครงสรางทางสตปญญาของผเรยนได ความหมายของการเรยนรอยางมความหมายในทฤษฎของออซเบลเดมนน ไดชใหเหนถงขอแตกตางระหวางการเรยนรอยางมความหมายกบการเรยนรแบบทองจ า ผเรยนจะเรยนรไดอยางมความหมายกตอเมอสามารถหาหนทางเชอมความรใหมใหเขากบความรเดมของตนเองได ในทางตรงกนขาม ถาผเชอมพยายามจ าความรใหมโดยไมไดเชอมโยงกบความรเดมเลยกจะเปนการเรยนรแบบทองจ า

2. หลกการน าเสนอเนอหาบทเรยนตามแนวคดของออซเบล แนวคดเกยวกบการเรยนรอยางมความหมายขางตน ชใหเหนจดมงหมายของการจดการเรยนการสอนทออซเบลมงใหผเรยนไดรบเนอหาสาระจากการถายทอดของผสอนอยางมประสทธภาพมากทสด ดงนน การน าเสนอเนอหาวชาจงหมายถง การถายทอดเนอหาสาระของผสอนในลกษณะของการบรรยายหรออธบายโดยการใหหลกการหรอมโนมตทครอบคลมแกผเรยนเพอพฒนาโครงสรางของความร (cognitive structures) ของผเรยนใหแขงแกรงหรอมประสทธภาพมากขน และครอบคลมจากความหมายของมโนมตทกวางทสดไปยงมโนมตทแคบลงอยางเปนล าดบและตอเนองกน เพอใหผเรยนสามารถเชอมโยงสงทผสอนน าเสนอ (ความรใหม) กบความรหรอประสบการณทมอยในโครงสรางของความรเดมได ท าใหเกดการเรยนรอยางเขาใจแจมแจงและมความคงทนในการเรยนรดงแสดงในภาพท 6.14 ตอไปน สงทเรยน ใหม ผสมกลมกลน ความร โดยเชอมโยง เกดความเขาใจและการเรยนร ในความรใหมอยางมความหมาย

ความรเดมในโครงสราง

ของความรเดม EDU S

TOU

49 และคงทน

ภาพท 6.14 แผนภาพแสดงการเรยนรอยางมความหมาย

ออซเบลไดเสนอแนวคดเกยวกบการน าเสนอเนอหาไวดงตอไปน 1) ออซเบลเชอวา จดประสงคขนแรกทจ าเปนในการสอนนนเพอจะน าเสนอเนอหาหรอ

เรองราวอยางเปนระบบโดยท าใหขอมลนมลกษณะทมขอบขายสมพนธตอเนองกน และแสดงใหทงผสอนและผเรยนเหนไดแจมชด เขาไมเชอวาผใดจะสอนความคดสรางสรรคหรอความคดเชงวเคราะหไดโดยปราศจากเนอหาทจดระบบไวอยางดแลว ตวอยางเชน ถาจะสอนเรองวธการวเคราะหหรอเรองวธการทางวทยาศาสตร กตองสอนเรองดงกลาวโดยใชเนอหาวชาในเรองใดเรองหนง (กงฟา สนธวงษ 2547 :171)

2) ออซเบลยงไดเสนอแนะใหใชวธสอนแบบชแนะใหคนพบ ซงอยตรงกงกลางระหวางวธ สอนแบบคนพบดวยตนเองของบรเนอรและวธสอนอยางมความหมายซงเขาไดเสนอไว ออซเบลไดใหเหตผลวา วธการสอนแบบชแนะใหคนพบนน จะชวยใหผเรยนเรยนไดอยางฉบไว เมอมโอกาสไดลงมอปฏบตจดกระท ากบขอมล โดยการชแนะของผสอน นอกจากนนผเรยนจะมโอกาสคดแกปญหาดวยตนเองโดยผนวกเขากบความรและประสบการณเดมทมอยแลว(กงฟา สนธวงษ 2547 :171) 3) ออซเบลเชอวา สงทจะท าใหเกดการเรยนรอยางมความหมายสามารถน าเสนอใหกบผเรยนไดโดยไมตองอาศยวธการแกปญหา เพราะผเรยนจะเรยนรไดอยางมความหมายหรอไมขนอยกบความตงใจและสนใจอยางแนวแนของผเรยน และความกระจางแจงอยางเปนระบบของสงทน าเสนอใหม ผเรยนสามารถจะรบรไดอยางกระตอรอรน และคดจดกระท ากบขอมลทไดรบอยางชนดทม “active mental operation” ทประกอบดวย (1) การเชอมโยงความรใหมกบโครงสรางของความรเดมทเกยวของ (2) การพจารณาจดระบบของความร (3) การแสวงหาความรกบความรใหมทมเขามาทกแงมม ซงจะตองใชการแยกความแตกตางใหชดเจน (progressive differentiation) ซงหมายถง การน าเสนอหลกการทวไปทตดตามดวยการเพมเตมรายละเอยดทละเลกทละนอยจนถงเรองทเฉพาะเจาะจง กบการน าระบบความคดทเรยนมาใหสมพนธกน (integrative reconciliation) ซงหมายถง การน าเอาเรองทเรยนมาตงแตหลกการทวไปจนถงรายละเอยดทเฉพาะเจาะจงมาสมพนธกน ซงลกษณะนจะเกดขนไดเองอยางอตโนมต ถาผสอนสอนโดยใชหลกการแยกความแตกตางใหแจมชดตงแตตอนแรก ผเรยนกจะเชอมโยงสงทเรยนรไดอยางสมพนธกน

EDU STOU

50

การน าเสนอเนอหาบทเรยนตามแนวคดของออซเบล ประกอบดวยแนวทางดงน 1) เนอเรองทสอนตองสมพนธกบประสบการณหรอความรเดมของผเรยน มความหมายเชงเหตและผลตอเนองกบความรเดม

2) หลกการหรอมโนมตทน าไปใชสอนตองจดระบบหรอขอบขายใหสมพนธกนอยางแจมชด สามารถท าเปนความคดรวบยอดใหผเรยนเขาใจและน าไปสมพนธกบระบบของการรบรเขาใจของผเรยนได 3) ผสอนตองมความสนใจและเจตนาทจะใหเกดการเรยนรอยางมความหมาย 4) วธสอนแบบชแนะใหคนพบชวยใหผเรยน มโอกาสแกปญหาไดดวยตนเอง ซงท าใหเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ . ตวอยางวธสอนหรอการน าเสนอเนอหาบทเรยนตามแนวคดของออซเบล เพอใหผเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมาย ไดแก การน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยการแยกความแตกตางใหแจมชด การน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชบทสรปลวงหนา (advance organizer) และการน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชแผนผงมโนมต (concept mapping) ซงจะกลาวถงในรายละเอยดดงตอไปน

1. การน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชหลกการแยกความแตกตางใหแจมชด กงฟา สนธวงษ (2547:171-173) ไดกลาวถง การแยกความแตกตางใหแจมชดไวดงน แหลงทมา กงฟา สนธวงษ (2547) “จตวทยาการเรยนการสอนวทยาศาสตร” ใน เอกสารการสอนชด วชาการสอนวทยาศาสตร หนวยท 4 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช หนา 171-173

การแยกความแตกตางใหแจมชด เปนการน าเสนอเนอหาบทเรยนทมขนตอนดงน

1) น าเสนอขอมลทเปนนามธรรมใหมใจความครอบคลมเรองทสอนและเกยวของกบเรองทผเรยนเรยนมาแลว 2) เปดโอกาสใหผเรยนท าความเขาใจกบขอมลในขอ 1) จนไดเปนความคดรวบยอดเกบไวในโครงสรางของความร 3) น าเสนอขอมลทเปนนามธรรมใหมลกษณะเปนรปธรรมมากขน ซงอาจจะท าไดโดยการเปรยบเทยบใหเหนความแตกตาง 4) น าเสนอเรองทเปนรปธรรมมากขน และมใจความละเอยดมากขนจนถงระดบทตองการใหผเรยนเรยนรไดอยางมความหมาย

EDU STOU

51

ตวอยางการน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยการแยกความแตกตางใหแจมชด

(1) เรองการสงผานความรอนของสารชนดตางๆ

มความเปนนามธรรม ครอบคลมเนอเรองท จะเรยนและเชอมโยงกบ ความรเดม มความเปนนามธรรม นอยลงและเปนรปธรรม มากขน มตวอยางท าใหเปน รปธรรมมากขน ใจความละเอยด มากขนและมของจรง ใหศกษาและลงมอปฏบต

ภาพท 6.15 ตวอยางท 1 ของการน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชการแยกความแตกตางใหแจมชด

การเคลอนทของความรอนมหลายแบบ บางแบบไมจ าเปน

ตองอาศยตวกลาง บางแบบตองอาศยตวกลางในการสงความรอน

ผานโมเลกลของสารนน ทงน การเคลอนทของความรอนจะแตกตาง

กนตามแบบและสมบตของสาร

การเคลอนทของความรอนแบงออกเปน 3 แบบ คอ

การน า

การพา

และการแผรงส

สาธตการน า การพา และการแผรงส

เตรยมวสดอปกรณใหผเรยนไดทดลองเกยวกบเรองการน า

การพา และการแผรงส

EDU STOU

52 (2) เรองชนดของแมลง

ภาพท 6.16 ตวอยางท 2 ของการน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชการแยกความแตกตางใหแจมชด

ตวแมลงแบงเปน 3 สวน

3 สวนนน คอ สวนหว สวนอก สวนทอง

ชใหดสวนทงสาม ในรปภาพ หรอของจรง

แมลงแบงเปนชนดตางๆ โดยแยกเปน Order แมลงในแตละ Order มลกษณะแตกตางกน

ตวอยางเชน ผเสออยใน Order Lepidoptera ตกแตนอยใน Order Orthoptera มดอยใน Order Hymenoptera

แมลงปออยใน Order Odonata เปนตน

บงชลกษณะของแมลงในแตละ Order โดยการบรรยายโดยใชรปภาพ

น าตวอยางแมลงใน Order ตางๆ มาใหดประกอบ และใหผเรยนจดขอมลจากแมลงน าไปเปรยบเทยบ

กบลกษณะทระบไวในตอนแรก

EDU STOU

53

2. การน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชบทสรปลวงหนา กงฟา สนธวงษ (2547:173-174) ไดกลาวถงการใชบทสรปลวงหนาไววา 1) ใหผเรยนไดรบความรซงเปนขอความทวๆ ไป ของเรองทจะสอนกอนทเขาจะเรยนเรองนน 2) ขอความทวไปนนอาจเปนหลกการหรอมโนมตทส าคญๆ ซงน าไปเชอมโยงกบความรเดมของผเรยนไดบาง ไมมากกนอย เรยกวา บทสรปลวงหนา ซงแบงออกเปน 2 แบบ คอ บทสรปลวงหนาทเกยวกบความรเดม และบทสรปลวงหนาความรทจะตองเรยนรใหม บทสรปลวงหนานนไมเพยงแตจะเปนหลกการหรอมโนมตเทานน ยงตองมวสดอปกรณ ซงจะชวยในการน าเสนอบทสรปนนๆ ดวย ซงไดแก ขอความทตดตอนมา บทคดยอ การสาธต การฉายภาพยนตร ภาพนง บทสนทนา และเรองเลาหรอนทาน

จากหลกการของการน าเสนอเนอหาบทเรยนเพอใหผเรยนเรยนรอยางมความหมาย ชใหเหนวา ผสอนสามารถน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชบทสรปลวงหนาได 2 ลกษณะ คอ 1) บทสรปลวงหนาแบบอธบาย (expository organizer) ใชส าหรบความรใหมทผเรยนยงไมเคยเรยนมากอน ประกอบดวยมโนมตใหญทเปนหลกครอบคลมและเชอมโยงกบมโนมตทรองลงไป ซงเปนประเดนส าคญของเนอหาทงหมด ตวอยาง ไดแก ตวอยางท 1 การเคลอนทของความรอนมหลายแบบ บางแบบไมจ าเปนตองอาศยตวกลาง บางแบบตองอาศยตวกลางในการสงผานความรอนโมเลกลของสารนน ทงน

การเคลอนทของความรอนจะแตกตางกนตามแบบและสมบตของสาร ซง แบงเปน 3 แบบ คอ การน า การพา และการแผรงส

ตวอยางท 2 สารตาง ๆ ทมอยรอบตวบางอยางกเปนสงทไดจากธรรมชาตโดยตรง บางอยางกไดมาจากการดดแปลงธรรมชาต และบางอยางกเปนสงท สงเคราะหหรอเตรยมขน เราสามารถแบงสารไดเปน 2 ชนด โดยอาศย ลกษณะของเนอสารเปนเกณฑในการแบง คอ สารเนอเดยว และสารเนอผสม 2) บทสรปลวงหนาแบบเปรยบเทยบ (comparative organizer) เปนบทสรปทแสดงการเปรยบเทยบระหวางมโนมตเดมกบมโนมตใหม หรอมโนมตสองมโนมตขนไปทแตกตางกน ซงมลกษณะดงตวอยางตอไปน ตวอยางท 1 การทจะบอกไดวา สารใดเปนสารเนอเดยวหรอสารใดเปนสารเนอผสม ตองใชวธการทดลอง จะใชเฉพาะการสงเกตเนอสารดวยตาเปลาอยางเดยว ไมพอ เพราะสารบางชนดมองดเปนสารเนอเดยว แตความจรงเปนสารเนอ ผสม ในทางตรงกนขาม สารบางชนดเมอมองดดวยตาเปลาอาจคดวาเปนสาร เนอผสม แตถาน ามาทดสอบแลวพบวา มสมบตเปนสารเนอเดยว

EDU STOU

54 ตวอยางท 2 แมลงทกชนดมลกษณะเหมอนกนตรงทประกอบดวย 3 สวน คอ สวนหว สวนอก และสวนทอง แตมความแตกตางกนในลกษณะเฉพาะจงท าใหแมลง ในแตละอนดบหรอออรเดอร (Order) มลกษณะแตกตางกน ไดแก ผเสอทไม เหมอนกบแมลงวน มด และแมลงปอ ดงนน การจะพจารณาวาแมลงใดอยใน ออรเดอรใดจงตองศกษาลกษณะเฉพาะทแตกตางกนของแมลงในแตละ ออรเดอร 3. การน าเสนอเนอหาบทเรยนโดยใชแผนผงมโนมต แผนผงมโนมตเปนวธการทชวยใหผเรยนเรยนรมโนมตหรอหลกการตางๆ ของเนอหาวชาใดวชาหนงไดอยางมความหมาย โดยการเชอมโยงความรในวชานนกบสงทมอยในโครงสรางของความร แลวสรางออกมาเปนแผนผงของความเขาใจในเรองนนอยางมล าดบขนตอนทครอบคลมและเปนระบบ ซงจะชวยใหผเรยนสามารถเกบฝงความรนนไวในหนวยของความจ าระยะยาว เปนการเรยนรทคงทนตอไป ดงท โนแวก และโกวน (Novak and Gowin 1984) ไดใหค านยามเรองแผนผงมโนมตไวดงน นอกจากนนนกศกษาอาจจะอานเรอง “Concept mapping for meaningful learning” เพมเตมจากหนงสอ Learning How to Learn (Novak and Gowin 1984) หรอหนงสอทแปลชอ ศลปะการเรยนร ของส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (สวนต ยมาภย และสวสด ประทมราช 2534)

“Concept maps are intended to represent meaningful relationships between concepts in the form of propositions. Propositions are two or more concept labels linked by words in a semantic unit. In its simplest form, a concept map would be just two concepts connected by a linking word to form a proposition.”

(Novak and Gowin 1984: 15) “Concept mapping is a technique for externalizing concepts and propositions. How accurately concept maps represent either the concepts we possess or the range of relationships between concepts we know (and can express as propositions) can only be conjecture at this time. Undoubtedly, we may develop new concept relationships in the process of drawing concept maps, especially if we seek actively to construct propositional relationships between concepts that we previously recognized as related:……..”

(Novak and Gowin 1984: 17)

EDU STOU

55 ในภาพท 6.17 เปนแผนภาพแสดงแผนผงมโนมตเรอง “น า” ทโนแวก และโกวน สรางไวใหเหนถงมโนมตหลกและมโนมตรองทสมพนธกนโดยใชค าเชอมโยงเพอใหเกดความตอเนองเปนล าดบ งายตอการเขาใจความหมายของมโนมตเรองน เปนสงจ าเปนของ ประกอบดวย เปลยนตาม

ไดแก ซงอยในสภาพทม เปนตวก าหนด อาจเปน ตวอยางเชน ตวอยางเชน โดยใช ไดแก ไดแก ไดแก ตนโอค สนข ของฉน จาก ตวอยางเชน ใน ตวอยางเชน เตา หมะขณะ กาหรอ ทะเลสาบ ก าลงตก หมอตมน า คายกา

ภาพท 6.17 แผนผงมโนมตเรอง น า (Novak and Gowin 1984: 16)

ในกรณทความสมพนธระหวางมโนมตนนมองแลวเขาใจและเปนทยอมรบ กไมจ าเปนทจะตองเขยนค าหรอขอความเชอมลงไปในแผนผงมโนมตดงภาพท 6.18

น า

สงมชวต โมเลกล สถานะ

พช สตว การเคลอนท ของแขง แกส ของเหลว

ความรอน หมะ น าแขง ไอน า หมอก ทะเลสาบ

EDU STOU

56

ภาพท 6.18 แผนผงมโนมตเรองระบบประสาท

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.2.5 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.2.5 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.2 เรองท 6.2.5

ระบบประสาท

ระบบประสาทสวนกลาง ระบบประสาทสวนนอก

ไขสนหลง สมอง เสนประสาทไขสนหลง

สวนประ กอบของ รางกาย

ปฏกรยา รเฟลกซ

สวนหลง สวนกลาง สวนหนา เสนประสาทสมอง (cranial nerves)

ระบบประสาทอตโนมต

EDU STOU

57

เรองท 6.2.6 หลกการทางจตวทยาตามแนวคดของโกวน โกวน ไดใชค าถาม 5 ขอในเรองตอไปนเพอชวยใหผสอนสามารถแยกแยะไดวา ความรทงหลายทเกยวของอยในวชานน สวนใดมความส าคญและสมควรเลอกมาสอน ใชวธสอนใด ใหไดอะไรบาง ซงนาจะเหมาะส าหรบการสอนวทยาศาสตร 1. ประเดนทชน าไปสเนอหาวชาส าคญ (telling question) ซงหมายถงวา เนอหาวชานมประเดนอะไรบางทผ เรยนควรจะตระหนกถง ประเดนดงกลาวน คอ ถอยค าทสามารถแยกแยะเนอหานใหแตกตางจากเนอหาอนได และชวยใหผเรยนทราบวาเขาจะตองศกษาอะไร หรอเปนสงทก าหนดทศทางใหกบผเรยน บางครงประเดนชน านอาจปรากฏเปนหวขอทสอน แตสวนใหญมกจะซอนเรนอยในเนอหา และผเรยนมกจะตระหนกไดในรปของค าถามทผเรยนตงขนเพอจะถามตนเอง หรออาจสามารถน าผเรยนจากความรทแตละคนมอยแลวไปสความรใหมนนเอง ดงนน การตงค าถามส าคญจงตองค านงถงมโนมตหรอหลกการทผเรยนมอยแลวและเชอมโยงไปสการแสวงหาความรใหม 2. มโนมตส าคญ (key concepts) ซงหมายถงวา เนอหาวชานมอะไรบางเปนแกนส าคญ แกนส าคญทวามอย 2 ประเภท ประเภทแรก คอ สงทผสอนคาดวาผเรยนรแลวกอนจะมาเขาเรยน ประเภททสอง คอ สงทผสอนคาดหวงวาผเรยนจะรเมอไดเรยนแลว ดงนน ประเดนหรอค าถามทกลาวในขอ 1 จงเปรยบเสมอนสะพานเชอมโยงแกนส าคญ 2 ประเภทนเขาดวยกน 3. วธการสบเสาะ (methods of inquiry) ซงหมายถงวา เนอหาวชานมวธไดมาซงความรหรอขอมลอยางไร ผเรยนยอมมสทธทจะไดทราบวา ขอมล ประเดนสาระตางๆ ในเนอหาของวชานไดมาอยางไร ทงน เพราะลกษณะของเนอหานนมกจะขนอยกบวธการทจะไดเนอหามาเปนสวนใหญ เมอเขาใจวธการกจะท าใหเขาใจเนอหาไดดยงขน เชน ถาจะสอนใหผเรยนสามารถเขยนขอสรปจากขอมลอยางหนงได ผสอนจ าเปนตองสอนใหผเรยนมทกษะในการสรป การตความหมาย การรวบรวมประเดนส าคญของขอมลใหไดเสยกอน 4. ขอความร (knowledge claims) ซงหมายถงวา เนอหาวชานสามารถอางความรอะไรบางทผ เรยนจะไดรบ และผสอนแนใจเพยงใดทจะอางวา หลงจากเรยนวชานแลวผเรยนจะไดความรตอไปน เชน ในการสอนใหผเรยนสามารถเขยนขอสรปได ผสอนแนใจเพยงใดวาถาผเรยนมทกษะในการอานและการเขยนด จะท าใหเขาเขยนขอสรปไดดดวย 5. คณคาของความร (value claims) ซงหมายถงวา เนอหาวชานสามารถอางคณคาใดไดบางทจะเกดขนกบผ เรยน คณคาในทน หมายถง อารมณ การตดสนใจ การคาดหมายถงอนาคต คณคาของความร ตอบค าถามประเภททวา สงนดหรอไม ดอยางไร ถกตองหรอไม ควรเลอกมาใชหรอไม สามารถท าใหดกวานไดหรอไม ตวอยาง การใชค าถามทง 5 กบการวางแผนการเรยนการสอน 1) วตถประสงค : เพอใหผเรยนรวาอะไรจะเกดขน เมอใหความรอนแกน าแชน าแขง

EDU STOU

58 2) ประเดนชน าไปสเนอหาวชาส าคญ : อณหภมของน าแขงในน าจะเปน อยางไรเมอความรอนเพมขน 3) มโนมตส าคญ : น าแขง น า ความรอน เทอรมอมเตอร 4) วธการสบเสาะ : น าแขงทแชอยในน าเยนละลายได 5) ขอความร : 1. น าแขงสามารถละลายไดในขณะทน ายงคงความเยน

อย 2. น าคอยๆ คลายความเยนอยางชาๆ 3. น าเดอดทอณหภมประมาณ 98 องศาเซลเซยส 4. อณหภมของน าไมเปลยนแปลงในขณะทน าก าลงเดอด 6) คณคาของความร : การปลอยน ารอนทงเปนการสญเสยพลงงาน วธการใชค าถาม 5 ขอของโกวนเปนประโยชนในการวางแผนการเรยนการสอนเพอผเรยนเองจะไดทราบทศทางทตนเองก าลงเรยนอย ไดมการพฒนามาสการวางแผนการเรยนการสอนแบบใหมทเรยกวา แผนผงรปตวว (Vee heuristic) ซงมรปรางลกษณะ ดงแสดงในภาพท 6.19 แผนผงรปตววนสรางขนเพอประโยชนกบผเรยน เพอใหทราบวาในบทเรยนบทนเขาไดเรยนรทฤษฎใด ประเดนส าคญใด จากโครงสรางในภาพท 6.19 ปลายสดดานลางของตวว ชมาท เหตการณ (events) หรอวตถ (objects) หมายความวา เขาใชเหตการณหรอวตถเปนจดเรมตนของการเรยนร โดยเลอกเหตการณอยางใดอยางหนง หรอวตถใดวตถหนงจากสภาพแวดลอม น ามาสงเกตโดยรอบคอบ และบนทกสงทสงเกตไดเกบไว การกระท าดงกลาวจ าเปนตองใชมโนมตตางๆ ซงเปนทรจกแลว เมอมการเรยนรใหมเกดขนจากทงเหตการณหรอวตถ จะตองมการบนทกจากการสงเกตและมโนมตบางประการซงเปนสงใหมหรอยากส าหรบผเรยน ผสอนสามารถชวยใหผเรยนรจกเหตการณหรอวตถทเขาก าลงศกษา ใหผเรยนมองเหนมโนมตทเขารแลว และความสมพนธของมโนมตเหลานนกบเหตการณหรอวตถนน และใหผเรยนทราบวา ควรจะบนทกอะไรลงไปบาง ผสอนอาจใชแผนผงรปตววนหลงจบชวโมงบรรยาย โดยใหผเรยนกรอกขอมลลงไปวา ในชวโมงนไดเรยนเกยวกบอะไร มมโนมตใดบางทเกยวของ ผเรยนไดต งค าถามอะไรเปนค าถามส าคญ หลงจากเรยนแลวผเรยนคดวาตนเองไดขอความรอะไรบาง และเกดความรสกหรอไดคณคาของความรอะไรบาง ดานความคด วธการ ทฤษฎ ค าถามส าคญ ขอความรและคณคาของความร หลกการ การจดกระท าขอมล มโนมต การบนทก วตถ/เหตการณ

ภาพท 6.19 แผนภาพแสดงโครงสรางของแผนผงรปตวว

EDU STOU

59

จากแนวคดการใชค าถาม 5 ขอของโกวนดงกลาว โนแวก (Novak 1980) ไดเสนอโครงสรางของแผนผงรปตวว ซงประกอบดวย องคประกอบ 9 องคประกอบทมความสมพนธและตอเนองกน คอ 1) ค าถามส าคญ (focus question) 2) วตถสงของ (objects) 3) เหตการณ (events) 4) มโนมต (concept) 5) หลกการ (principles) 6) ทฤษฎ (theory) 7) การบนทกขอมล (records) 8) การจดกระท าขอมล (transformation) 9) ขอความรและคณคาของความร (knowledge claims and value claims) องคประกอบทง 9 ในแผนผงมโนมตรปตววจะมความสมพนธกนเมอน าไปใชในการวางแผนการเรยนการสอน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.2.6 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.2.6 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.2 เรองท 6.2.6

EDU STOU

60

ตอนท 6.3

หลกกำรทำงจตวทยำเกยวกบผเรยน

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 6.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 6.3.1 ความสามารถทางสตปญญา เรองท 6.3.2 กระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนร เรองท 6.3.3 พหปญญา เรองท 6.3.4 แบบการเรยนร เรองท 6.3.5 สมองกบการเรยนร เรองท 6.3.6 การพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค เรองท 6.3.7 การวนจฉยผเรยนและการเรยนตามความถนด แนวคด

1. การศกษาเกยวกบเรองการคดวา คดไดอยางไร เรยนรทจะคดแกปญหาไดอยางไร และลกษณะของความสามารถในการคดเปนอยางไร จะชวยใหผสอนสามารถทจะท าใหพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนเพมพนขน และสามารถเลอกใชวธสอนทเหมาะสมกบความสามารถทางสตปญญาของผเรยน ซงความสามารถทงสองประการนจะเกดขนไดเมอผสอนมความรความเขาใจในทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต ส าหรบลกษณะความสามารถทางสตปญญาของวยรน ไดแก มความคดยดหยน ไมสบสนตอเรองทมหลายตวแปร สามารถคดแปรกลบไปมาได และมพฒนาการของความคดเปนระบบ

2. กระบวนการเรยนรเรมจากการรบขอมลโดยใชประสาทสมผส แลวเกบฝงไวในหนวยความจ าระยะสนและ/หรอหนวยความจ าระยะยาว เปนกระบวนการทเกดจากการมปฏสมพนธระหวางผเรยนและความรซงกอใหเกดการเปลยนแปลงโดยใชความคดและการกระท าเปนพฤตกรรมทสงเกตได ส าหรบหลกการของการถายโยงการเรยนร คอ การถายโยงจะเกดขน ถาผลของการเรยนรครงแรกสมพนธกบสภาพการณครงตอไปในดาน

EDU STOU

61

เนอหา ระเบยบวธ และเจตคต ดงนน หลงจากการสอนใหเกดการเรยนรแลว ควรจะใหความรนนคงทนและถายโยงได

แนวคด 3. ปญญา เปนความสามารถทจะแสวงหาและประยกตใชความรซงไดมาจากการใช

ความคดและเหตผล ปญญามหลายดานเรยกพหปญญา ซงเปนสงทพฒนาได มนษยทกคนมศกยภาพพหปญญาดานตางๆ แตวาแตละคนมศกยภาพพหปญญาแตละดานแตกตางกน ผสอนจ าเปนตองศกษาเรองของพหปญญาควบคไปกบเรองแบบการเรยนรและความรเกยวกบเรองของสมอง เพอน าขอมลของผเรยนมาใชเปนแนวทางในการวางแผนการจดการเรยนการสอน เพอสงเสรมความสามารถของผเรยนแตละคนใหไดเรยนรตามศกยภาพของตน

4. แบบการเรยนร หมายถงขอมลทเกยวกบความสามารถในการเรยนรและลกษณะของการเรยนรของผเรยน ทฤษฎของ คารล จง เสนอกรอบแนวคดในการอธบายความแตกตางของแบบการเรยนร 4 แบบโดยอางองภาวะของการรคด ซงประกอบดวยการรบร และการตดสนใจ

5. ประสบการณการเรยนรเกดจากการทผเรยนไดสมผสและมปฏสมพนธกบสงแวดลอม โดยตองมการเชอมโยงกบประสบการณทมอยเดม กระบวนการเรยนรนท าใหสมองสรางความเขาใจในสงเดมมากขน และเรยนรสงใหมโดยมสมองท างานอยางเปนระบบ ความรเกยวกบการท างานของสมองอาจชน าการจดการเรยนรใหกบผเรยนได

6. มนษยตองประจกษในอตมโนทศนของตนเอง มเสรภาพทจะพฒนาไปสความเหมาะสมยงขน ผ สอนตองชวยใหผ เรยนไดมโอกาสพฒนาความเชอในตนเอง ความคดสรางสรรคมอยในทกสาขาวชา สามารถฝกฝนไดโดยใชกจกรรมเปรยบเทยบหรอเปรยบเปรย การเรยนการสอนวทยาศาสตรทชวยพฒนาอตมโนทศนในทางบวก คอ หาทางใหผเรยนประสบความส าเรจในกจกรรมการเรยนร ชวยใหเขามความเชอมนในตนเอง ความเชอมนนจะเปนรากฐานของการพฒนาความคดสรางสรรค

7. การวนจฉยผเรยนกอนทจะเรยนมความส าคญตอการจดการเรยนการสอน การวนจฉยผเรยนโดยใชการสมภาษณเปนวธการทตองด าเนนการตามหลกการเพอใหไดขอมลเชงลกในการวนจฉยผเรยน ส าหรบแนวคดเกยวกบการเรยนตามความถนดของผเรยนนน เนองจากผเรยนมความถนดแตกตางกน ผสอนจะตองเตรยมการสอนทท าใหผเรยนรบร

EDU STOU

62

เขาใจไดตามความถนดโดยเปดโอกาสใหใชเวลาในการเรยนรบทเรยนตามทผเรยนตองการ

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.3 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายความส าคญของความรความเขาใจของผ สอนเกยวกบความสามารถทางสตปญญาทมตอการพฒนาสตปญญาของผเรยนได

2. บอกลกษณะความสามารถทางสตปญญาของวยรนได 3. อธบายกระบวนการเรยนรได 4. อธบายขนตอนของกระบวนการเรยนรทเกดขนตามระยะเวลาได 5. อธบายเกยวกบการถายโยงการเรยนรของผเรยนได 6. บอกความหมายของปญญาได 7. อธบายเกยวกบพหปญญาแตละดานได 8. อธบายลกษณะของแบบการเรยนรตามแนวคดของคารล จง ได 9. อธบายกฎเกยวกบการท างานของสมองทเปนแนวทางในการจดการเรยนรใหแก

ผเรยนได 10. อธบายหลกการเกยวกบอตมโนทศนและความคดสรางสรรคได 11. อธบายเกยวกบการเรยนการสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาอตมโนทศนและความคด

สรางสรรคได 12. บอกหลกการส าคญของการสมภาษณเพอวนจฉยผเรยนได 13. บอกปจจยทตองค านงถงในการสอนเพอใหรอบรได

EDU STOU

63

ความน า การจดการเรยนการสอนใหผเรยนตองค านงถงความสามารถ ความแตกตาง พนฐานความร ความเขาใจ และประสบการณทมมากอน รวมทงการพฒนาทางดานรางกาย อารมณ ความรสก และแนวโนมของการพฒนาผเรยนในแตละสภาพแวดลอมกบสงคมรอบตวผเรยน การจดการเรยนรทผสอนเตรยมการและด าเนนการจะเปนไปตามเปาหมายไดหรอไมอยางไร ตองพจารณาจากสงทเกดขนทงระบบ โดยทงผสอนและผเรยนมสวนรวมรบร รเรม จดการ รบผดชอบ ในการวางแผนด าเนนการ การก ากบดแล ตลอดจนการประเมนผลโดยใชวธการทหลากหลายอยางยดหยนและเหมาะสมกบพฒนาการการเรยนรของผเรยน ทงนผสอนตองตระหนกวาผเรยนมความคด จตใจ และสตปญญาทแตกตางกน ในทน จะกลาวถงจตวทยาการเรยนรทเกยวกบผเรยน ไดแก ความสามารถทางสตปญญา กระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนร พหปญญา แบบการเรยนร สมองกบการเรยนร การพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค การวนจฉยผเรยน และการเรยนตามความถนดของผเรยน เพอเปนพนฐานส าหรบการจดการเรยนการสอนทเหมาะสม สอดคลองกบลกษณะของผเรยนตอไป

เรองท 6.3.1 ความสามารถทางสตปญญา ฌง เพยเจต ศกษาเกยวกบเรองทวา “คนเราคดไดอยางไร” “เรยนรทจะคดแกปญหาไดอยางไร” “ลกษณะของความสามารถในการคดเปนอยางไรเมอตองเผชญกบปญหาตางๆ” ความรเกยวกบเรองเหลานจะชวยใหผสอนมความสามารถทจะท าใหพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนเพมพนขน และสามารถเลอกใชวธสอนทเหมาะสมสอดคลองกบความสามารถทางสตปญญาของผเรยน ความสามารถของผสอนทง 2 ประการจะเกดขนไดตอเมอผสอนตองมความรความเขาใจอยางแมนย าในทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจต และน าเอาความรนไปตดสนใจไดวา ผเรยนอยในระดบใดโดยไมใชเพยงแตบอกวาผเรยนอยในขนใดเทานน แตตองระบใหไดอยางแจมชดวา เขาควรจะมความสามารถทจะคดและเรยนรไดอยางไร แกปญหาไดในลกษณะใด กจกรรมทจะใหเขาสมผสดวย ควรมลกษณะเปนอยางไร ถาอยต ากวาความสามารถของเขามากเกนไปกจะเกดการเบอ

EDU STOU

64 หนายไมสนใจการเรยน แตถาสงเกนไปกจะท าใหผเรยนเกดการทอแท ดงนน ผสอนจงตองมภาระทจะเลอกกจกรรมการเรยนการสอนใหเหมาะพอดทจะพฒนาสตปญญาของผเรยน ท าใหเขาสนใจอยากเรยนเพราะไดใชสตปญญาของตนเองอยางพอเหมาะ และมสงกระตนทาทายใหเขาอยากเรยนมากขนดวย ผเรยนจะเรยนรไดโดยมประสบการณ และประสบการณหลากหลายจะชวยใหผเรยนมพฒนาการทางสตปญญาเพมขน การเรยนรโดยมประสบการณ หมายถง ผเรยนจะตองมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ซงอาจจะเปนวตถ สงของ ปรากฏการณ หรอปญหาตางๆ แลวสามารถใชความคดจดกระท า แกปญหาไดโดยใชโครงสรางทางสตปญญาหรอโครงสรางของความร ซงหมายถง เครองมอหรอโปรแกรมทางสตปญญาทชวยใหคดแกปญหาได ทอาจมอยแลวหรอสรางขนใหมเพอปรบตวใหอยในสภาวะสมดล โดยใชกระบวนการทเรยกวา การดดกลนและการปรบใหเหมาะหรอการปรงแตง (assimilation and accommodation) นอกจากน เพยเจต ยงใหขอคดเกยวกบลกษณะความสามารถทางสตปญญาของวยรนไวดงน (Inhelder and Piaget 1958) 1) มความคดยดหยน เพราะมความสามารถในการคดไดหลายทาง มองปรากฏการณไดหลายแงมม 2) ไมสบสนตอเรองทมหลายตวแปร เพราะมองเหนแนวทางของการเกดปรากฏการณหรอปญหาไดหลายลกษณะ 3) สามารถคดแปรกลบไปมาได คดยอนไปยงเรองราวแตหนหลงเพอมาใชเปนพนฐานประกอบกบการแกปญหาได 4) มพฒนาการของความคดเปนระบบ สามารถวเคราะห สงเคราะห และสรปผลของสงทเกดขนจากการทดสอบหรอทดลองไดอยางสอดคลองกน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.1 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.1

เรองท 6.3.2 กระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนร ในการจดการเรยนการสอน ผสอนจะตองมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนร เพอทจะน าไปปฏบตในการจดการเรยนการสอนใหผเรยนไดเกดการเรยนร และเมอผเรยนเกดการเรยนรแลว กควรใหความรนนคงทนและถายโยงได ในเรองนจงจะเสนอแนวคดเกยวกบกระบวนการเรยนรของผเรยน และแนวคดเกยวกบการถายโยงการเรยนรของผเรยน ดงน

EDU STOU

65 1. แนวคดเกยวกบกระบวนการเรยนรของผเรยน แอทคนสน และชฟฟรน (Atkinson and Shiffrin อางถงใน Vander Zanden and Pace 1984: 195-196) ไดเสนอรปแบบกระบวนการเรยนรทแสดงองคประกอบของความจ า 3 สวน คอ 1) การรบรโดยใชประสาทสมผส (a sensory register) 2) การเกบขอมลไวในหนวยความจ าระยะสน (a short-store) 3) การเกบขอมลไวในหนวยความจ าระยะยาว (a long-term store) ซงแสดงในภาพท 6.20 วากระบวนการเรยนรเรมจากการรบขอมล แลวเกบฝงไวในหนวยของความจ าทง 2 แบบไดอยางงายๆ อยางไร การฝกซอม (1) (2) (3) การรบรโดย การเกบขอมลไว การเกบขอมลไวใน ขอมลจาก ใชประสาท ในหนวยความ หนวยความจ า สงแวดลอม สมผส จ าระยะสน ระยะยาว ขอมลทถก ขอมลทถก ก าจดออกไป ลมเลอนไป

ภาพท 6.20 แสดงรปแบบของการเกบขอมลไวในหนวยของความจ าเรยกวา ‘The Three-Store Model’ โดย แอทคนสน และชฟฟรน

รปแบบของแอทคนสนและชฟฟรน ชวยเสรมความเขาใจในการเรยนรของผเรยน ซงเปนกระบวนการทเกดจากการมปฏสมพนธระหวางผเรยนและความรซงกอใหเกดการเปลยนแปลงโดยใชความคดและการกระท าเปนพฤตกรรมทสงเกตได การเรยนรไมวาจะเปนการเรยนรเกยวกบอะไรกตาม จะประกอบดวยสงทเกดขนภายนอกตวผเรยน เชน สงเราตางๆ ทมากระตนผเรยน การตอบสนองของผเรยนทแสดงออกมา เปนตน และสงทเกดภายในตวผเรยน ส าหรบกจกรรมทเกดขนภายในตวผเรยนนน เกดอยทระบบประสาทสวนกลาง ซงเรยกกระบวนการภายในทงหมดนวา กระบวนการเรยนร (Processes of Learning)

EDU STOU

66 ในการจดการเรยนการสอนผสอนควรทราบวา กระบวนการเรยนรมขนตอนอยางไรบาง และตนจะมบทบาทในการจดสภาพการเรยนการสอนอยางไร ซงกานเยไดเสนอขนตอนของกระบวนการเรยนรทเกดขนและเปลยนแปลงตามระยะเวลา 8 ขนตอน (Slavin 1991) ดงน

การเปลยนแปลงตามระยะเวลา (Time)

(1) การจงใจ (Motivation Phase) ความคาดหวง (EXPECTANCY) (2) การจบใจความ (Apprehending Phase) การใสใจและเลอกรบร (ATTENTION AND SELECTIVE PERCEPTION) (3) การท าใหเกดความเขาใจ (Acquisition Phase) การลงรหสและเกบขอมล (CODING STORAGE ENTRY) (4) การคงไวซงความเขาใจ (Retention Phase) การเกบขอมลไวในหนวยความจ า (MEMORY STORAGE) (5) การระลกได (Recall Phase) การดงขอมลมาใช (RETRIEVAL) (6) การประยกตใช/การแผขยาย (Generalization Phase) การถายโยง (TRANSFER) (7) การกระท า/การแสดงพฤตกรรม (Performance Phase) การตอบสนอง (RESPONDING) (8) การใหขอมลยอนกลบ (Feedback Phase) การเสรมแรง (REINFORCEMENT)

กระบวนการเรยนรดงกลาวขางตน สามารถน ามาแจกแจงไดดงน ระยะท 1 การจงใจ การเรยนรจะเกดขนไดผเรยนตองถกกระตนใหมแรงจงใจทจะเรยนเสยกอน เพราะพฤตกรรมทมแรงจงใจอยเบองหลง เปนพฤตกรรมทมพลงและทศทางไปสเปาหมายทแนนอน กระบวนการภายในตวผเรยนทเกดขนในระยะน คอ ความคาดหวง ผเรยนอาจคาดหวงวาตนตองการจะบรรลเปาหมายใดเปาหมายหนง และการบรรลเปาหมายจะเปรยบเสมอนการไดรบรางวล

EDU STOU

67 หรอบางครงผเรยนอาจคาดหวงวา ตนจะไดรบอะไรเปนรางวลหลงจากทไดพยายามเรยนรจนบรรลเปาหมายของการสอนทก าหนดไว บทบาทของผสอนในการสงเสรมกระบวนการเรยนรในระยะน กคอ ผสอนควรบอกใหผเรยนทราบถงจดประสงคของการสอน อธบายใหผเรยนทราบวาสงทเรยนมคณคา และมประโยชนอยางไรบาง ระยะท 2 การจบใจความ เมอถกกระตนใหเกดแรงจงใจทจะเรยนแลว ระยะตอมา คอ การรบรสงเราตางๆ ในสถานการณการเรยนการสอนเขาไปในโครงสรางตางๆ และเกบไวในระบบความจ าตอไป กระบวนการภายในตวผเรยนทเกดขนในระยะน คอ การใสใจ และการเลอกรบร เนองจากในสถานการณการเรยนรมสงเราตางๆ มากมาย แตผเรยนจะตองเลอกใหความใสใจและรบรเฉพาะสงเราทเกยวกบเปาหมายในการเรยนรเทานน ในการจดการเรยนการสอน ความใสใจและการเลอกรบรอาจเกดไดจาก 1) การเปลยนแปลงของสงเราในทนททนใด 2) ตวหนงสออาจท าใหเกดความใสใจและถกรบรไดโดยการใชตวพมพหลายขนาด การขดเสนใตขอความส าคญ หรอการใชรปภาพประกอบ 3) ผสอนเปนผทมอทธพลตอความใสใจของผเรยนมาก การเปลยนระดบเสยง การเคลอนไหวของมอและศรษะของผสอนจะชวยความใสใจของผเรยนไดมาก กรณของเดกเลกๆ ความใสใจในสงทจะเรยนเกดจากค าสงหรอค าพดของผสอนโดยตรง อยางไรกตามกระบวนการเรยนรในระยะนเปนเรองทควบคมโดยตวผเรยนเอง ส าหรบเดกโตหรอผเรยนทมประสบการณ ความใสใจและการเลอกรบรจะเปนไปโดยอตโนมต ระยะท 3 การท าใหเกดความเขาใจ ระยะนตอจากการรบรสงเราของผเรยน สงทรบรไวจะถกเขารหส เพอเกบไวในระบบความจ าตอไป กระบวนการภายในตวผเรยนทเกดขนในระยะน คอ การเขารหส ซงหมายถงการแปลงรปขอมลทรบรใหอยในลกษณะทงายตอการเกบไวในระบบความจ า ผเรยนจะจ าไดแมนย าถามการจดระบบขอมลไวเปนหมพวก หรอเปนประเภทตามการเรยนรเดม ในการจดการเรยนการสอน ผสอนอาจจดสงเราภายนอกเพอชวยสงเสรมการเขารหสไดโดย 1) การบอกขอความส าคญๆ ให เชน บอกค านยาม ค าอธบาย กฎหรอหลกการ ใหผเรยนจดบนทกไว 2) การบอกเทคนคการจ าให เชน บอกเปนสตร บอกวธเขารหส

EDU STOU

68 อยางไรกตาม แมวาการชแนะจะชวยใหผเรยนเขารหสและจดจ าสงทเรยนไวในระบบความจ าไดกตาม แตบางครงผเรยนอาจใชวธการของตนเองกได ซงถอวามประสทธภาพดกวาวธทคนอนแนะน า ระยะท 4 การคงไวซงความเขาใจ ระยะนเปนการเกบบนทกขอมลทไดจากการเขารหสไปเกบไวในระบบความจ าระยะยาว (long-term memory) ความรเกยวกบกระบวนการเรยนรในระยะนยงมนอยมาก เพราะยงไมสามารถท าการวจยใหลกลงไปถงระดบนนได ตอไปนคอสงทพอจะทราบเกยวกบกระบวนการเรยนรในระยะน 1) สงทเรยนรไปแลวสามารถเกบบนทกไวไดอยางคอนขางถาวร 2) เมอเวลาผานไป สงทเรยนรบางอยางจะคอยๆ เลอนหายไปหากไมคอยไดใช 3) สงทเรยนรไปแลวอาจถกรบกวนโดยการเรยนรสงใหมๆ ระยะท 5 การระลกได เปนระยะทสงทเรยนรและเกบบนทกไวในความจ าถกดงออกมาเพอแสดงใหเหนเปนพฤตกรรม กระบวนการเรยนรทเกดขนในระยะนเรยกวา การถอดรหส หรอการดงขอมลมาใช ซงจะเกดขนไดบางครงตองอาศยตวแนะ (cues) ทเปนการบอกของผสอนหรอตวแนะภายในตวผเรยนเอง โดยมการเขารหสในตอนเรยนเปนตวแนะในการถอดรหสเชนเดยวกบการเขารหส ผ เรยนทมประสบการณจะมวธการและใชตวแนะในการถอดรหสทเปนของเขาเอง อยางไรกตามในการจดการเรยนการสอน ผสอนอาจชวยสงเสรมกระบวนการเรยนรในขนนไดโดย 1) การบอกวธถอดรหสให 2) เสนอตวแนะทเหมาะสมใหกบผเรยน เพอชวยในการถอดรหส ระยะท 6 การประยกตใช หรอการแผขยาย ในการจดการเรยนการสอนนน ตองการใหผ เรยนรและเขาใจหลกการ ตลอดจนสามารถน าไปใชในชวตจรงได มใชรแตเพยงเนอหาในต าราเทานน การถอดรหสหรอการดงเอาสงทเรยนรไปแลวออกมาใช จงไมจ าเปนตองเหมอนกบสถานการณตอนทเรยนครงแรกเสมอไป ดงนน กระบวนการเรยนรจงตองรวมเอาระยะทผเรยนดงเอาสงทเรยนไปแลวออกมาประยกตใชกบสถานการณใหมๆ เขาไวดวย กระบวนการเรยนรในระยะนเรยกวา การถายโยงการเรยนร (transfer of learning) จากการวจยพบวา ผเรยนจะสามารถถายโยงการเรยนรไดด ถามความรและเขาใจหลกการหรอกฎนนๆ ไดอยางถกตองแมนย า ระยะท 7 การกระท าหรอการแสดงพฤตกรรม ระยะนเปนระยะทเปนผลลพธของการเรยนร เปนระยะทผเรยนแสดงการตอบสนองทเปนผลของการเรยนรออกมา ส าหรบค าถามทวา ผเรยนจะตองแสดงพฤตกรรมออกมาเทาใด จงจะถอวาเกดการเรยนรนน ไมมค าตอบทแนนอน ขนอยกบ

EDU STOU

69 ชนดของการเรยนรแตละประเภท แตในการจดการเรยนการสอนทวๆ ไป การแสดงการตอบสนองเพยงครงเดยวกเพยงพอทจะถอไดวาเกดการเรยนรขนแลว ผสอนสามารถสงเสรมกระบวนการของการเรยนรในระยะนไดโดยการเปดโอกาสใหผเรยนไดมสวนรวมในกจกรรมการเรยนการสอน การตงค าถามใหผเรยนตอบ และการใหโอกาสไดฝกฝนหรอท าแบบฝกหด ระยะท 8 การใหขอมลยอนกลบ ระยะนเปนระยะสดทายของกระบวนการเรยนร หลงจากผเรยนแสดงพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร ผเรยนจะรบรวาเขาไดบรรลเปาหมายทตงไวแลว และไดรบรางวลตามทคาดหวงไวในระยะท 1 ในลกษณะเชนน กระบวนการทเกดขนภายในตวผเรยนซงเปนกระบวนการของการเรยนรขนสดทาย คอ การไดรบการเสรมแรง ในบางกรณการไดรบขอมลยอนกลบเกยวกบพฤตกรรมการเรยนรทไดแสดงออกไป อาจเกดจากเหตการณภายนอกตวผเรยนกเปนได ดงนนในสถานการณการเรยนการสอน ผสอนอาจท าสงตอไปนเพอเปนการเสรมแรงพฤตกรรมการเรยนรของผเรยนได คอ 1) การยกยอง ชมเชย เมอผเรยนมพฤตกรรมทพงประสงค 2) การวจารณพฤตกรรม หรอผลงานของผเรยน โดยการเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน ในทางจตวทยาถอวา การทผเรยนไดรบรความกาวหนาของผลงานของตนน นเปนการเสรมแรงอยางหนง ดงนน เมอผเรยนแสดงพฤตกรรม ผสอนตองมการตอบสนองใหเขารวาพฤตกรรมของเขาเปนอยางไร ถกตองมากนอยเพยงใด กระบวนการเรยนรทง 8 ขนแสดงถงสงทเกดขนภายในตวผเรยน ซงกอใหเกดกระบวนการจดการเรยนการสอนหรอเหตการณในชนเรยน (events of instruction) 9 ชนด หรอเทคนคกระบวนการสอน 9 ขน ทผสอนควรน าไปใชในการวางแผนจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเรยนรไดอยางสอดคลองกบกระบวนการเรยนร (Gagne and Briggs อางถงในกงฟา สนธวงษ 2547: 167-168) กระบวนการจดการเรยนการสอนหรอเหตการณในชนเรยน 9 ขนของกานเยทสอดคลองกบกระบวนการเรยนร ประกอบดวย

1) การเรยกความสนใจ (gaining attention) เปนการเตรยมใหผเรยนพรอมทจะเรยนรโดยการ เลอกสงเรา อนไดแก รปภาพ หนงสอ ภาพเคลอนท และวธการใชค าถาม หรอสาธตใหดตวอยาง หรอสาธตประกอบการอธบาย แลวน าเสนอสงเรานนๆ เพอเรยกความสนใจจากผเรยน

2) การแจงวตถประสงคการเรยนรใหผเรยนทราบ (tell learners the learning objectives) เพอใหทงผเรยนและผสอนรจดหมายของการเรยนการสอน หรอสงทคาดหวงใหผเรยนท าไดอนเปนผลจากการจดการเรยนการสอน การแจงวตถประสงคการเรยนการสอนอาจจะบอกตรงๆ หรอบอกโดยใชค าถาม หรอบอกโดยการแสดงหรอสาธตประกอบ

3) การเราใหผเรยนระลกถงการเรยนรทจ าเปนตองมมากอน (stimulating recall of prior

EDU STOU

70 learning) เปนการเราทอาจใชวธถาม หรอบรรยายเพอทบทวนความรเดม ใหผเรยนระลกถงสงทเรยนมาแลว น าความรนนไปเชอมโยงกบความรใหม เตรยมพรอมทจะเรยนตอไป

4) การน าเสนอสงเรา (presenting the stimulus) สงเราในทนหมายถง สงเราทใชประกอบการ เรยนการสอน ไดแก วสดอปกรณและสอการเรยนการสอนอนๆ การน าเสนอสงเราตองค านงถงจงหวะและชวงเวลาและล าดบขนตอนของการน าเสนอ

5) การชแนะแนวทางการเรยนร (providing learning guidance) อาจใชค าถามน าไปสการ เรยนร การใชวสดอปกรณประกอบการสาธต และการใหผเรยนลงมอปฏบตเพอใหเกดการเรยนร

6) การท าใหผเรยนแสดงพฤตกรรม (eliciting performance) ผสอนตองกระตนและจด สภาพการณใหผเรยนมพฤตกรรมสนองตอบ เชน จดเตรยมอปกรณเครองมอใหผเรยนปฏบตการทดลอง ก าหนดงานใหท า เปนตน

7) การเฉลยผลการท างานของผเรยนทนท (providing feedback) เปนการใหขอมลยอนกลบ เพอตอบสนองใหผเรยนทราบวา พฤตกรรมทเขาแสดงออกนนผดหรอถก ตองแกไขปรบปรงอยางไรหรอไม เพอใหผเรยนเรยนรไดตามวตถประสงคทตงไว

8) การวดประเมนผลการเรยนร(assessing performance) ท าไดโดยการใชค าถาม การให ผเรยนท าแบบฝกหด หรอขอทดสอบ โดยวดผลการเรยนทงขณะเรยนและเมอสนสดการเรยน

9) การท าใหผเรยนคงการเรยนรและถายโยงการเรยนรได (enhancing retention and transfer to other contexts) โดยจดใหผเรยนท าแบบฝดหด ใหมการทบทวน และสรางสถานการณทแปลกใหมจากทเคยเรยนเพอใหผเรยนฝกการถายโยงการเรยนรและน าความรไปใชในสถานการณใหม 2. แนวคดเกยวกบการถายโยงการเรยนรของผเรยน ธอรนไดค (Thorndike อางถงในกงฟา สนธวงษ 2535) ไดเสนอหลกการถายโยงการเรยนร(transfer of learning)ไววา “การถายโยงจะเกดขน ถาผลของการเรยนรครงแรกสมพนธกบสภาพการณครงตอไป ในดานเนอหา ระเบยบวธ และเจตคต” นอกจากนน จดด (Judd อางถงในกงฟา สนธวงษ 2535) ไดเสนอแนวคดเกยวกบเรองนไววา “การถายโยงจะเกดขน เมอผเรยนมโอกาสสรปผลการเรยนรของตนใหมลกษณะเปนหลกการทวไปทน าไปประยกตใชได และฝกทกษะโดยการเอาผลของการเรยนรทสรปไวไปใชในโอกาสทสถานการณตางๆ กน” จากทฤษฎทงสอง ท าใหสรปเปนหลกการทใชเปนแนวปฏบตในการจดการเรยนการสอนไดดงน 1) ในการสอนควรใหผเรยนไดเรยนและสามารถสรปเปนมโนมตดวยตนเอง 2) ขอสรปนนสามารถน าไปใชเปนหลกการกวางๆ ทน าไปประยกตใชกบสถานการณอนได 3) การสอนใหเกดความเขาใจเปนสงส าคญ 4) การฝกฝนหรอฝกทกษะเกยวกบสงทเรยนรเปนสงจ าเปน

EDU STOU

71 5) การฝกเพอใหผเรยนมโอกาสน าไปใชเปนสงจ าเปนดวย 6) การท าในขอ 1) – 5) จะชวยใหผเรยนมความร เขาใจ ไดมโนมต ไดฝกและมนใจทจะน าไปใชได หลกการทไดจากทฤษฎทงสองน เปนแนวทสามารถน าไปปฏบตในการจดการเรยนการสอนทผสอนตองระลกไวเสมอวา หลงจากการสอนใหเกดการเรยนรแลว ควรจะใหความรนนคงทนและถายโยงไดโดยการฝกทกษะและฝกการน าความรไปใช

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.2 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.2

เรองท 6.3.3 พหปญญา*

* เรยบเรยงจาก กงฟา สนธวงษ (2550) การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร ขอนแกน มหาวทยาลยขอนแกน หนา 52-58

ทฤษฎของการดเนอร (Howard Gardner อางถงใน กงฟา สนธวงษ และคณะ 2545) กลาวถงพหปญญา (Multiple Intelligences, MI) ทน ามาขยายความเพมเตมไดดงน

“ปญญา” (บางทานใช “เชาวนปญญา” หรอ “สตปญญา”) มาจากค าวา Intelligence มความหมายวา “ความสามารถทจะแสวงหาและประยกตใชความร ซงไดมาจากการใชความคดและเหตผล ปญญาเปนอ านาจททรงพลงของจตใจ” (Silver, et al., 2000:6)

การดเนอร ไดเสนอวธการวดความสามารถทางปญญาของมนษยทแตกตางจากการวดเชาวนปญญา (I.Q.) แบบดงเดม เพราะวธทเฉพาะในแตละบรบทและวฒนธรรมของแตละคนหรอกลมคน โดยดจากการสรางสรรคผลงานซงใชความสามารถทหลากหลายดงทกลาววา “ในการสรางทฤษฎน ขาพเจาไมไดเรมตนจากการทดลองใชแบบทดสอบทมอย และไมสนใจการท านายความส าเรจและความลมเหลวจากสถานศกษา แตขาพเจามแรงบนดาลใจทจะแสวงหาวา ความสามารถทหลากหลายของคนเรานน เกดขนและพฒนาไดอยางไร” (Silver, et al., 2000:7)

การดเนอร ใหนยามของ “ปญญา” วามลกษณะของความสามารถ ดงน

การแกปญหาทแตละคนเขาไปมสวนเกยวของในชวตจรง การสรางปญหาใหมส าหรบทจะแก

EDU STOU

72

การท ากจกรรมบางอยางหรอใหบรการทมคณคาในวฒนธรรมหรอบรบทของแตละคน ดงนน “ปญญา” ตามแนวคดใหมจงแตกตางจากแนวคดเดม ดงแสดงในตารางท 6.4

ตารางท 6.4 การเปรยบเทยบความหมายของ “ปญญา” ตามแนวคดเดมและใหม

ปญญาตามแนวคดเดม ปญญาตามแนวคดใหม

1. เปนสงทแนนอนตายตว 1. สามารถพฒนาได

2. วดไดเปนตวเลข 2. แจงนบเปนตวเลขไมได แตแสดงออกโดยการ

ปฏบตหรอการ แกปญหา

3. แยกวดตางหากออกไป 3. เปนสงทตองขนอยกบบรบทและสภาพชวตจรง

4. เปนสงทอยเดยวๆ 4. มความสมพนธกบปจจยอนๆ และมความ

หลากหลาย

5. ใชจ าแนกความสามารถและท านาย

ความส าเรจ

5.ใชเพอการศกษาใหเขาใจความสามารถของคน

และวธการหลากหลายทจะพฒนาปญญา

เมอเปนเชนนแนวคดเรองปญญาจงมความหมายมากขน และจ าเปนตอการประเมนความสามารถในการเรยนรของคนเรา ดงนนในทนจงจ าเปนทผสอนจะตองศกษาเรองของพหปญญาควบคไปกบเรองแบบการเรยนรและความรเกยวกบเรองสมอง เพอน าขอมลของผเรยนมาใชเปนแนวทางในการวางแผนออกแบบการจดการเรยนการสอน เพอสงเสรมความสามารถของผเรยนแตละคนหรอแตละกลมใหเรยนรไดตามศกยภาพดงขอเสนอทผรหลายทานไดแสดงไว ส าหรบการพฒนารปแบบและ/หรอกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองและสงเสรมการพฒนาศกยภาพของผเรยน ไดแก การบรณาการการสอนหวขอเรองไวดวยกนและจดใหมกจกรรมทพฒนาศกยภาพทกดาน แลวใหผเรยนทถนดแตละดานชวยผเรยนทถนดนอยกวาในดานนน ทส าคญคอ ผสอนตองหาวธทจะวนจฉยศกยภาพของผเรยนกอนทจะออกแบบกจกรรมการเรยนร ผสอนจงควรศกษาขอความรท ซลเวอรและคณะเสนอ กบขอมลจากเวบไซต ตางๆ ทแสดงความหมายของพหปญญาไว ในทนพอจะสรปขอมลในชวงเวลาทสบคนไดดงน (Silver, et. al, 2000: 8-9 และ http://www.ldpride.net)

EDU STOU

73 1. ปญญาดานภาษา (Verbal Linguistic Intelligence, V) เปนความสามารถดานภาษา ในการใชค าพดหรอถอยค าเพอสอความหมาย ความเขาใจ การบอกเลาเรอง การตอบสนองอยางเหมาะสมตอเรองตางๆ ในบรรยากาศและจดมงหมายตางๆ ไดแก การโตแยง การชกชวน การเขยนค าประพนธ การสงสอนอบรม คนทมความสามารถดานภาษามกจะชอบเลนค า ใชส านวน และพดเปรยบเปรย โดยใชเวลาในการอานไดครงละนานๆ มความสามารถในการฟงไดดและเรยนไดดเมอเขาไดพด ฟง อาน หรอเขยน บคคลทอยในกลมนไดแก พธกร นกการเมอง นกประพนธ

2. ปญญาดานตรรกและคณตศาสตร (Logical Mathematical Intelligence, L) เปนความสามารถทใชเปนพนฐานในการศกษาดานวทยาศาสตรและคณตศาสตร คนทใชความสามารถดานน จะเนนความเปนเหตเปนผลหรอหลกการ จะเปนผทหาแบบแผนและมองเหนความเปนเหตเปนผลไดอยางสมพนธกน ท าการทดลองและจดล าดบขนตอนของการท างานได โดยทวไปจะสรางความคดรวบยอดได และมค าถามทจะน าแนวคดนนไปทดสอบ ซงอาจเรยกวาเปนความสามารถในการคดเชงวทยาศาสตร ทใชการคดแกปญหาอยางเปนขนตอนโดยใชตวเลขและการคดค านวณประกอบ บคคลในกลมน ไดแก นกวทยาศาสตร วศวกร เปนตน

3. ปญญาดานมตสมพนธ (Spatial Intelligence, S) เปนความสามารถทเกยวของกบการใชการรบร การสรางสรรค และการสรางแบบจ าลองในสมองทดดแปลงภาพจ าลองไปใชได ผทมความสามารถดานนจะไวตอการรบร แมจะมรายละเอยดเพยงเลกนอย โดยเขาสามารถใชเสน ส รปราง รปแบบ และมต เพอดดแปลงค าพดหรอการแสดงออกในรปของภาพหรอแบบจ าลองทมทศทางทเหนไดชดเจน บคคลในกลมน ไดแก สถาปนก มณฑนากร ศลยแพทย

4. ปญญาดานดนตร (Musical Intelligence, M) เปนความสามารถทเขาใจ รสก ชนชอบ ซาบซง วเคราะหวจารณ ปรบเปลยน สรางสรรค และแสดงออกในลกษณะทไวตอระดบเสยง ทวงท านอง จงหวะ และสสนของเสยงดนตรได คนทมความสามารถในดานนจะสามารถรองเพลงไดตามจงหวะและระดบเสยง วเคราะหลกษณะของดนตรหรอแสดงออกโดยการแตงเพลงได และมความรสกไวตอเสยงของดนตรกบจงหวะทไดยนไดฟงอยทกวน

5. ปญญาดานการเคลอนไหวรางกาย (Bodily-Kinesthetic Intelligence, B) เปนความสามารถในการใชรางกายเพอการเคลอนไหวทสมพนธกบสงทตองการแสดงออก เพอสรางผลงานหรอแกปญหา โดยสามารถควบคมการเคลอนไหวของรางกายไดอยางคลองแคลวในระดบตางๆ บคคลในกลมน ไดแก นกกฬา นกแสดง เขาจะเรยนรไดอยางดกบการปฏบตหรอลงมอท าโดยการเคลอนไหวและการแสดงออกทเขาชนชอบ

EDU STOU

74 6. ปญญาดานความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Intelligence, P) เปนความสามารถทจะท างานรวมกบผคนไดด เพราะมความเหนใจและความไวตอความรสก อารมณ และความตองการของคนอน คนในกลมนจะผกมตรกบคนอนไดงายและชอบการเขาสงคม รจกวธทจะจดการหรอปรบตวเขากบคนอน เพราะมความเขาใจและลวงรความรสกของผอนไดด คนพวกนจะเกงในการท างานเปนทมและการเปนผจดการ เขาจะเรยนไดดเมอตองสมพนธและท างานรวมกบคนอนๆ เพราะเขารจกควบคมอารมณของตนเอง รจกลดความโกรธ ความเกลยดชง พยายามปรบตวใหเขากบคนอนใหไดตามความตองการของเขา โดยรจกรอคอย พดใหผอนเขาใจและยอมรบมากกวาการใชพละก าลงหรอการโตเถยงอยางรนแรง

7. ปญญาดานการรจกและเขาใจตนเอง (Intrapersonal Intelligence, I) เปนความสามารถทจะลวงรถงอารมณความรสกของตนเอง ฝกคดและตดตามควบคมอารมณของตนเองได บคคลในกลมนเลอกทจะท างานเอง เพราะเขาตระหนกถงความตองการและความสามารถของตนเอง โดยเขาจะตองตดตอสอสารกบตนเอง โดยการควบคมอารมณและน าตนเองไปสการพฒนาความสามารถทจะสรางเปาหมาย และคดทจะเรยนรไดตามทเขาตองการ ถาเขารจกและเขาใจตนเองแลวสามารถควบคมตนเองได กจะเปนผทมสขภาพจตทดไมฟงซาน กงวลใจ และมความไมพอใจ ท าใหสขภาพจตเสยและไมสามารถใชปญญาในสวนนเรยนรไดอยางเหมาะสม

8. ปญญาดานความรอบรและเขาใจธรรมชาต (Naturalistic Intelligence, N) เปนความสามารถทรอบรในเรองวทยาศาสตรและสงแวดลอม มความรกในสตว พช และสภาพภมศาสตรสงแวดลอม ไดแก สงทเหน เมฆ ฝน ดวงดาวตางๆ และหนชนดตางๆ ผทรอบรในธรรมชาตนจะชอบท างานนอกบาน และตระหนกในสภาพทปรากฏในธรรมชาต รกทจะอนรกษธรรมชาตไว ตระหนกในคณคาของธรรมชาต โดยพยายามปกปองการท าลายสงแวดลอมทมอย ไมวาสงนนจะเปนสงทมชวตหรอไมกตาม ผทมปญญาดานนจะประสบความส าเรจและมกจะเปนนกพฤกษศาสตร นกสตวศาสตร นกดาราศาสตร นกธรณวทยา และนกนเวศวทยา

แนวคดของพหปญญาท าใหผสอนตองตระหนกวา ผเรยนมความสามารถทางปญญาหรอศกยภาพหลากหลายดงแสดงไวขางตน และความสามารถเหลานชน าใหเหนแนวทางของการพฒนาพหปญญาทง 8 ดาน (Silver et al., 2000 :11) ดงแสดงในตารางท 6.5

ตารางท 6.5 ลกษณะและแนวโนมของการใชศกยภาพดานตางๆ

ชนดของศกยภาพ พหปญญา

ตวกระตนทท าใหเกดการพฒนาพหปญญา

ลกษณะและวธการใชพหปญญาในลกษณะ

การแสดงออกซงความสามารถ/ศกยภาพในแตละดาน

EDU STOU

75

ตางๆ ของพหปญญา

1.ปญญาดานภาษา (Verbal – Linguistic Intelligence)

เสยง ความหมาย โครงสราง และแบบแผนของการใชภาษา

การพด การเขยน การฟง การอาน

การพด การอาน การเขยน และการฟงทดและมประสทธภาพ ไดแก นกบวช นกพด นกการสอสารนกเขยน ฯลฯ

2. ปญญาดานตรรก และคณตศาสตร (Logical- Mathematical Intelligence)

รปแบบ ตวเลข ขอมลทแจงนบได สาเหตและผลทเกดขน เหตผลทเปนจรงและเชงปรมาณ

การแสวงหารปแบบการค านวณ การสรางและทดสอบ-สมมตฐาน การใชวธการทางวทยาศาสตร การใหเหตผลเชงอปนยและนรนย

การท างานทใชตวเลขไดด ไดแก นกบญช นกสถต นกเศรษฐศาสตร และการใหเหตผลทด ไดแก วศวกร นกวทยาศาสตร และนกสรางโปรแกรมคอมพวเตอร

3. ปญญาดานมตสมพนธ (Spatial Intelligence)

ส รปราง สมมาตร เสน และภาพตางๆ

การแสดงออกโดยใชสญลกษณหรอตวแทนในรปแบบตางๆ การสรางภาพจนตนาการ การสงเกตเหน รายละเอยด การวาดภาพและสเกตภาพ

การสรางภาพทมองเหนไดโดยใชเสนส รปราง และภาพตางๆ และการท าใหมองเหนไดอยางชดเจนทกมม ไดแก นกถายภาพ วศวกร นกตกแตง ศลปน

4. ปญญาดานดนตร -(Musical Intelligence)

น าเสยง ระดบเสยง จงหวะดนตร ท านองเพลงและเสยงโดยรวม

การฟง การรอง และการเลนเครองดนตร

การแตงเพลง การวเคราะหวจารณเพลง ไดแก นกแตงเพลง นกเรยบเรยงเสยง-

EDU STOU

76

ประสาน นกดนตร วาทยกร และนกวจารณเพลง

5. ปญญาดานการ เคลอนไหวรางกาย (Bodily Kinesthetic Intelligence)

การสมผส การเคลอนไหว การใชรางกาย การเลนกฬา

กจกรรมทตองใชแรง ความเรว การยดหยน การประสานของกลามเนอสายตา และความสมดล

การใชมอในการซอมแซมและสรางสรรค การใชรางกายในการแสดงความรสก ไดแก ชางซอม ชางปรบ ชางไม ชางปน นกเตน นกกฬา และนกแสดง

6. ปญญาดานความ สมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Intelligence)

การใชรางกายในการสอสาร การแสดงออกโดยใชอารมณ เสยงและความรสก

การสงเกต และการตอบสนองตออารมณความรสก และลกษณะของบคลกภาพของผอน

การท างานรวมกบคนอน และการชวยเหลอคนอนในการแกปญหา ไดแก นกบรหาร ทปรกษาและคร นกจตวทยา นกบ าบดตางๆ

7. ปญญาดานการรจกและการเขาใจตนเอง (Intrapersonal Intelligence)

การแสดงออกซงจดแขงและจดออนของแตละคน และการวางเปาหมายกบความตองการ

การวางเปาหมาย การประเมนความสามารถเฉพาะของแตละบคคลและการมองเหนสงทจะเกดขนกบการก ากบ ควบคม ความคดของตน

การนงสมาธ การสะทอนความคด การแสดงความมวนยในตนเอง การรกษาไวซงคณสมบต และการพยายามท าใหไดดทสดของแตละคน

EDU STOU

77 8. ปญญาดานความรอบรและเขาใจธรรมชาต (Naturalistic Intelligence)

สรรพสงในธรรมชาต พช สตว สงทเกดขนตามธรรมชาต และประเดนทเกยวกบสภาวะแวดลอมในธรรมชาต

การระบและจ าแนกสงมชวต และสงทเกดขนในธรรมชาต

การวเคราะหสภาวะทางนเวศวทยาและสภาพการณทางธรรมชาตกบขอมลทมอย การเรยนรจากสงมชวตและการท างานในสภาพทเปนไปตามธรรมชาต ไดแก นกอนรกษธรรมชาต นกสตววทยา สตวแพทย นายพราน

ในการพจารณาถงศกยภาพพหปญญาของมนษย การดเนอร เสนอแนะไว ดงน

1. มนษยทกคนมศกยภาพพหปญญาทง 8 ดาน

2. คนสวนมากจะพฒนาพหปญญาไดถงระดบหนงของศกยภาพ โดยตองไดรบก าลงใจ การสงเสรมจากแหลงการเรยนรและประสบการณทหลากหลาย กบการจดกจกรรมการเรยนการสอนทกอใหเกดการเรยนรไดอยางหลากหลายวธ

3. มวถทางมากมายทจะชวยใหคนเราม “ปญญา” หรอ ความสามารถตามศกยภาพทจะพฒนาไดในทกชนดของพหปญญา

4. อาจจะมรปแบบหรอชนดอนๆ ของความสามารถทคนเราจะท าไดนอกเหนอจากพหปญญาทง 8 ดาน

5. ทฤษฎพหปญญานไมปฏเสธหรอลบลางทฤษฎอนๆ ทเกยวกบปญญา

6. มปจจยอยางนอย 3 ปจจยทจะชบงระดบศกยภาพของพหปญญา ไดแก พนธกรรม ประวตสวนบคคลทสงสมจากประสบการณ รวมทงวฒนธรรมและสงคมกบสงแวดลอม

แมวาขอความรเรองพหปญญาจะอธบายไดวา ผเรยนแตละคนมศกยภาพพหปญญาดานตางๆ ของการดเนอร แตกตางกน แตแนวทางทจะน าขอความรนไปใชในการจดการเรยนการสอนยงมอยอยางจ ากด ทงๆ ทกระบวนทศนของการจดการเรยนการสอนไดเปลยนแปลงไปสการเนนผเรยนเปนส าคญมากแลว ดงนนจงมผทเหนความส าคญของการศกษาวจยเกยวกบผเรยนในเรองของความถนด

EDU STOU

78 ความสนใจ และความสามารถทแสดงออกโดยศกยภาพพหปญญาทง 8 ดาน ทสามารถจะน าไปใชเปนพนฐานในการออกแบบการสอนหรอการจดการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยนตอไป

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.3 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.3

เรองท 6.3.4 แบบการเรยนร*

* เรยบเรยงจาก กงฟา สนธวงษ (2550) การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร ขอนแกน มหาวทยาลยขอนแกน หนา 58-67

มผใหค าจ ากดความแบบการเรยนรหรอลลาการเรยนรไวมากมาย ซงสรปไดโดยยอวา แบบการเรยนร (learning styles) หมายถง ขอมลทเกยวกบความสามารถในการเรยนรและลกษณะของการเรยนรของผเรยน ซงขอมลเหลานอาจแสดงในรปของพฤตกรรม ความชอบไมชอบ ความสามารถ ความสนใจ ความถนด ลกษณะของการคด และการตอบสนองโดยอาศยกระบวนการรบร และความสามารถในการคด/หรอกระบวนการคด เพอการตดสนใจทจะท าหรอไมท ากจกรรม มกรอบแนวการคดทฤษฎทน ามาอธบายแบบการเรยนรหลายทฤษฎ(กงฟา สนธวงษ และคณะ 2545) ในทนจะกลาวถงแนวคดทฤษฎของ คารล จง และลกษณะของแบบการเรยนรตามแนวคดของ คารล จง ดงน

1. แนวคดทฤษฎของคารล จง

คารล จง เปนนกจตวทยาชาวสวส ทเสนอกรอบแนวคดในการอธบายความแตกตางของแบบการเรยนร โดยอางถงภาวะของการรคด ซงประกอบดวย การรบร และตความหมายของขอมล กบการตดสนทเปนการจดการกบขอมล การรบรท าใหมนษยเลอกเรยนไดในลกษณะทเปนรปธรรมโดยใชประสาทสมผส หรอลกษณะนามธรรมทผานกระบวนการหยงร สวนการตดสนท าได 2 ลกษณะเชนเดยวกน คอ โดยการใชกระบวนการคด และความรสกทม 4 ลกษณะ ดงน

1. การใชประสาทสมผส ทบอกคนเราวามอะไรทเกดขน

2. การคด ทบอกวาสงนนคออะไร

3. ความรสก ทบอกวาเราจะเหนดวยหรอไม

EDU STOU

79 4. การหยงร ทบอกวาสงน นมาจากไหนและอาจกอใหเกดอะไรขนไดบาง ลกษณะท ง 4 ดงกลาวขางตนสามารถน ามาแสดงเปนภาพท 6.21 ดงน

ภาพท 6.21 บทบาทหนาทของแบบการเรยนรทจ าแนกตามแนวคดทฤษฎของคารล จง

การรบร: ประสาทสมผสและการหยงร (Perception: Sensing and Intuition)

มนษยสามารถรบรสงตางๆ ในโลกนไดใน 2 ลกษณะ หรอ 2 วธ คอ

1. โดยผานประสาทสมผสทง 5 ทชวยใหไดรบรแนวคดและรายละเอยดของสรรพสงทอยรอบตว และท าใหไดรบรลกษณะของผคน สถานท สงตางๆ ทปรากฏอยในโลกน เชน รบรวามะมวง เปรยว หวาน กรอบ และมสสนตางๆ กนแลวแตชนด แตตางกมเนอนมเมอสก

2. โดยผานการหยงรทคอนขางจะเปนนามธรรมและชวยใหการรบรทเกดจากแรงบนดาลใจ การคาดเดาประสบการณ และการไดมาซงแบบแผน ความหมายทมอยภายในความเปนจรงและรายละเอยด ถาไมมการหยงร คงจะมองไมไดทะลปรโปรง และเหนถงกรอบความคดทเปนภาพรวมไดยาก เชน การมองวาตนไมตางๆ ทมอยท าใหเกดเปนปา และผลไมทมลกษณะรๆ เนอสขาว เหลองหรอแดงนน บางครงหวาน บางครงเปรยว กรอบเมอยงดบอยและนมหวานเมอสก คอ มะมวง

การรบรของคนเราตองอาศยทงประสาทสมผสและการหยงร ประสาทสมผสบอกถงสงทแนนอนของการรบรแตละสง ถาการรบรนนซบซอนมากขนกจะท าใหยงยากและไมชดเจน แตการหยงรสามารถใชไดกบสงทยดหยน ซงชวยใหมอสระในการแสวงหาความเปนไปได และแนวคดตางๆ ทเกดจากการหยงรทไมตองการใหมกรอบก าหนด ในขณะทการใชประสาทสมผสตองมการแยกแยะ การหยงรกไมขนอยกบความจ ากดตายตว

การตดสน: การคดและความรสก (Judging: Thinking and Feeling)

EDU STOU

80 หลงจากทมนษยรบรโดยใชประสาทสมผสและการหยงรแลว ตองมการตดสนใจตามมาวาจะใชสงทรบรอยางไร โดยปกตแลวสามารถท าได 2 ทาง คอ การใชกระบวนการคด และการใชความรสก กระบวนการคดตองเปนไปอยางเปนปรนย โดยในขณะทคดนนจะใชหลกของเหตและผลกบสงทเกดขนเพอการวเคราะหสงนนๆ กระบวนการใชความคดนท าใหมองเหนความเชอมโยงของเหตและผลทมาจากสาเหตและผลทเกดขน ในทางตรงกนขาม การใชความรสกจะขนอยกบบคคลมากกวาสงของหรอความเปนปรนยทจบตองได ท าใหแตละคนมความคดเหนสวนตว ผทใชการตดสนใจจากความรสก จะมองหาสงทเกยวของกบบคคลทท าใหเกดความหมายนนมากกวาการมองหาความเชอมโยงของเหตและผล ดงนนโดยการใชความรสก คนเราจะตอบสนองโดยใชความคดเหนและคานยมสวนบคคล และมการน าเอาอารมณเขามาเกยวของกบการมปฏสมพนธกบผคนรอบตว

ในขณะทคนเรามการรบรเกดขน การตดสนใจทเกดขนตามมาจะใชท งความรสกและกระบวนการคด กระบวนการคดท าใหเกดการตดสนใจอยางมเหตผล ในขณะทการใชความรสกขนอยกบจดมงหมายของการตดสนใจ คนสวนใหญจะตดสนใจโดยใชอยางใดอยางหนงมากกวาอกอยางหนง คนทใชกระบวนการคดมากกวาจะใชหลกการ เหตผล การจดระบบระเบยบใหอยในระบบนนและความเปนปรนยทไมตองการการยอมรบของสงคม และจะไมสบายใจทตองมเรองของการใชอารมณเขามาเกยวของ โดยหลกการแลว ผทเชอและใชหลกการของกระบวนการคดจะมองเหนวาทกสงทกอยางควรขนอยกบเหตผล แตคนทใชความรสกจะไมเหนดวยวาทกสงทกอยางตองมเหตมผล เขาจะเชอวาการตดสนใจควรจะขนอยกบหวใจมากกวาสมอง โดยใชความรสกวาคดอยางไรมากกวาการมองเฉพาะความเปนปรนยหรอการพจารณาโดยการวเคราะหเทานน ผทใชความรสกเปนหลกจะตอบสนองตามสงคมของผคนและการยอมรบของกลม ซงส าหรบผทเชอในเรองการใชความรสกนนจะเหนวาทกสงทกอยางขนอยกบบคคลหรอเนนเรองของแตละคนทรสกตอสงนนๆ

จากลกษณะทง 4 ชนด อนไดแก การใชประสาทสมผส การหย งร การคด และความรสก ทคารล จง แสดงไว ท าใหซลเวอรและคณะศกษาตอในเรองของกระบวนการรบรและการตดสนทผสมผสานออกมาในลกษณะของแบบการเรยนร 4 ชนด ดงแสดงในภาพท 6.22

EDU STOU

81

ภาพท 6.22 ลกษณะของแบบการเรยนรตามแนวคดของ Carl Jung (Silver, et al. 2000, p 24)

2. ลกษณะของแบบการเรยนรตามแนวคดของคารล จง

ซลเวอรและคณะ (Silver, et al., 2000 : 24-27) ไดกลาวสรปลกษณะของแบบการเรยนรตามแนวคดของคารล จง ทง 4 แบบ ตามภาพท 6.22 ดงตอไปน

2.1 Sensing – Thinking Learners or Mastery Learners (ST)

2.1.1 ลกษณะส าคญ คอ เปนจรงและปฏบตได ขนอยกบเรองขอเทจจรง ผทมแบบการเรยนรในกลมน จะเรยนไดดเมอมองเหนความเปนจรงและผลทเกดขน และชอบการลงมอกระท ามากกวาการพด ซงเกยวของกบการใชทฤษฎ กฎ หลกการ โดยเขาจะมพลงทจะท างาน เมองานนนเปนไปไดจรง มประโยชนและเปนเหตเปนผล

2.1.2 แนวคดในการเรยนร ผทมแบบการเรยนร ST จะชอบท างานใหส าเรจโดยมการจดระบบระเบยบ และลงมอท ากบแนวคดหลกการมากกวาการมปฏสมพนธกบผอน ชอบมงานท าอยตลอดเวลาและตองการไดรบขอมลยอนกลบ คนแบบนจะชอบท างานมากกวานงฟงคนอนพด เขาจะวองไว ท างานตลอดเวลากบงานทท าใหเกดผลไดทนท และจะถามวา สงนนคออะไร จะท าไดอยางไร เขาชอบท างานอยางมขนตอน จะอดทนไมไดนานถาการเรยนรนนชกชาเนนนานเกนไป เหนอสงอนใด เขาอยากทราบวาถกคาดหวงใหท าอะไร เขาตองท าอะไร จะท าไดอยางไร และตองการใหเสรจเมอใด เขาจะทนไมไดถางานนนเปนไปอยางชกชาหรอไมเกดประโยชนทเปนจรงได ดงนนเขาจงตองการความชดเจนของงานทตองท า โอกาสทจะน าไปใชไดในการท างานนน เขาตองการใหมค าตอบทแนนอนวา ถกตองหรอผดมากกวาการตอบค าถามตามสถานการณหรอการแปลความเรองทเกดขน คนแบบนจะชอบการแขงขน การไดรบคะแนนหรอรางวล และเขาชอบทจะรอบรและท าไดในสงทเขาเรยนหรอฝกหด

2.2 Sensing – Feeling Learners or Interpersonal Learners (SF)

2.2.1 ลกษณะส าคญ คอ ชอบสงคม เขากบคนงายและสรางความสมพนธกบบคคลอนไดด ผทมแบบการเรยนรแบบนจะไวตอความรสกของคนอนๆ และความรสกของตนเอง เขาชอบทจะเรยนรเกยวกบสงตางๆ ทมผลตอมนษยมากกวาสงทเปนขอเทจจรงและทฤษฏ

2.2.2 แนวคดในการเรยนร ผทมแบบการเรยนรแบบนจะใชวธของตนเองในการเรยนร เขาจะท างานไดดทสดเมอมอารมณจะท า จะเปนคนทตอบสนองไดทนททนใด และกระท าสงนนตามความรสกทคดวาถกตอง เขาจะสนใจผคนและชอบฟงการพดเกยวกบผคนและความรสก เขาชอบทจะชวยเหลอผอน ตองการใหยอมรบในความพยายามของเขา คนในกลมนจะชนชอบความใสใจของผคน

EDU STOU

82 เปนอยางยง เขาตองการท าตวตามสบายและผอนคลายเมอเขาชนชอบในสงทเขาเรยนร และชอบคดดงๆ ท างานรวมกบคนอนๆ เพอแลกเปลยนความรและรบการตอบสนองจากเพอนๆ โดยเขาชอบทจะรวมมอมากกวาแขงขน ชอบการยกยองถาท าไดด เขาจะสนใจความรสกชอบไมชอบของผอนมาก เพราะสงเหลานมอทธพลตอความรสกนกคดของเขา ดงนน เขาจงอาจจะท างานจนเสรจเพราะตองการเอาใจผคนมากกวาท าเพราะสนใจจะท างานนนเอง

ค าถามทคนแบบ SF แสวงหาค าตอบ คอ “สงนนมคณคาอะไรตอฉน” เขาอยากทราบความเชอมโยงระหวางสงทเขาก าลงเรยนอยกบประสบการณสวนตวของเขา เขาจะถกกระตนจากโอกาสทไดแสดงความรสกในเรองของคานยม ความรสก และความทรงจ าสวนตว ส าหรบคนแบบน เรองของโรงเรยนและชวตจรง เปนสงทตองไปดวยกน เมอกจกรรมในโรงเรยนไมคอยเกยวของกบสงทเปนจรงในชวต เขากจะเบอหนายและหนไปพดคยกบเพอนรวมชนเรยนแทน

2.3 Intuitive – Thinking Learners or Understanding Learners (NT)

2.3.1 ลกษณะส าคญ คอ มทฤษฏรองรบ ใชสตปญญาและขอความรเปนเกณฑ ผทมแบบการเรยนรนชอบใชสตปญญาทจะคดโดยตนเอง มกจะอยากรอยากเหนเกยวกบแนวคดตางๆ และมความไมยอทอตอการส ารวจแนวคด ทฤษฎ หรอความซบซอน ของปญหาทจะมผลตามมาในระยะยาว

2.3.2 แนวคดในการเรยนร ผทมแบบการเรยนรแบบนชอบความเปนเหตเปนผล ระบบระเบยบ และน าไปใชไดในการอธบายกบผคนและสงของ เขาจะใชเวลาในการวางแผน จดระบบความคด และตดสนวาจะตองใชอะไรบางกอนทจะเรมท างาน เขาชอบทจะท างานอยางอสระหรอท างานรวมกบผอนทมขอมลยอนกลบเพยงเลกนอย จนกระทงเขาท างานเสรจ เขาไมตองการการเรงรด ถาเขาไดท างานทเขาสนใจ เวลาเปนเรองเลกนอยและเขาจะอดทนทจะพยายามท างานจนส าเรจแมจะมความยากล าบาก

ผทมแบบการเรยนรนเรมแกปญหาโดยการคอยๆ จ าแนกแยกแยะและแสวงหาความเชอมโยงของสงทเกดขนอยางเปนเหตเปนผล ค าถามวา “ท าไม” จงเปนสงททาทาย และเขาจะมองหาความหมายกบความสมพนธทเกดขน เขาเปนคนชอบอานและเรยนรจากสงทเปนนามธรรม กฎเกณฑ งานเขยนตางๆ ทท าใหเกบขอมลได เพอการรวบรวมและเขยนแสดงออกมาไดหรอพดบอกได ทกๆ สงตองน ามาแสดงไดโดยการพดหรอการเขยน เขาชอบทจะโตแยงในประเดนท อางองไดอยางมเหตมผลเชงวเคราะห และมบทบาททโตแยงไดอยางชดเจนในประเดนทตรงกนขามกน ทงนเพราะเขามมมมองทคดไดดวยเหตผลของความเปนจรงมากกวาเทาทปรากฎอย เขาเชอวาทกสงทกอยางตองมขอมลทเชอถอไดอยางมเหตผล ถาเขาพบวาการแสดงเหตผลไมชดเจนเขาจะไมคอยพอใจในชองวาง

EDU STOU

83 นน และจะพยายามศกษาอยางทะลปรโปรง จนพฒนาเปนความเขาใจได จงเรยกคนแบบนวา Understanding Learners

2.4 Intuitive – Feeling Learners or Self – Expressive Learners (NF)

2.4.1 ลกษณะส าคญ คอ อยากรอยากเหน เขาใจไดเอง และมจนตนาการ ผทมแบบการเรยนรนจะชอบฝนและผกพนกบคานยมทมทางเลอก เขาจะแสวงหาอยางสม าเสมอในสงใหมและแปลกทจะแสดงออกมา

2.4.2 แนวคดในการเรยนร ผเรยนทมแบบการเรยนรนจะกระหายทจะเรยนโดยการส ารวจแนวคด สรางทางแกปญหาใหม และอภปรายเกยวกบทางเลอกทยงยากหลายอยางหลายเรอง ความสนใจของคนในกลมนจะเปลยนไปและคาดเดาไดยาก แตเขากชอบกจกรรมทท าใหเขาไดใชจนตนาการและลงมอท าอะไรทมแบบเฉพาะตว (ไมเหมอนใคร) เขาจะไมชอบงานประจ าทซ าซากหรอการบานททองจ า แตเขาจะชอบค าถามปลายเปดดงเชน “จะเกดอะไรขน ถา...”

ผทมแบบการเรยนรแบบนจะถกกระตนอยางมากเมอเขาสนใจ สงทเขาสนใจจะไดรบการพจารณาอยางสรางสรรคและดเยยม เขาจะท าสงทเขาไมชอบอยางขอไปทและลมสงนน เมอเขาไดท างานทท าใหเขาสนใจเวลาจะไมมความหมาย โดยเขาจะใชเวลาตามความตองการ แตจะรสกสบสนและถกจ ากด เมอตองพบกบขอบงคบหรอกฎเกณฑตามตารางทก าหนด คนในกลมนจะมความเปนอสระและไมท าตามขอก าหนดทม เขาไมกลวทจะเปนคนแปลกแตกตาง และส านกอยเสมอในแรงกดดนจากตนเองและผอน ยอมรบสงทไมแนนอนและไมมเหตผล ไวตอความสวยงาม และสมมาตรของปรากฏการณ และจะวพากษวจารณโดยอางองลกษณะทเปนสนทรยของสงตางๆ

ผทมแบบการเรยนรแบบนไมชอบท าตามขนตอน แตชอบทจะท าตามทเขาหย งรได เขาชอบทจะคนหาค าตอบของปญหาของเขาเองมากกวามคนอนมาบอกวาใหเขาท าอะไรและท าอยางไร เขาสามารถจะท าตามสงทเขาหย งรไดและเชอมนในสงทมองเหนอยางทะลปรโปรงเอง เขาจะหาทางแกปญหาทหย งรไดเอง แตอาจจะอธบายไมไดวา เขาไดค าตอบมาอยางไร อยางไรกตามเขาเปนคนทปรบตวตอสถานการณใหมๆ ได และยดหยนทงความคดและการกระท า เขาชอบท าอะไรทเปนพลวต ไดแก สงแวดลอมทปรบเปลยนตลอดเวลาในเรองแหลงความรและทรพยากร กบสงอ านวยความสะดวกทหลากหลาย และจะไมกระทบกระเทอนจากการเปลยนแปลงสงทท าเปนประจ า เขาจะสบายใจทจะท างานแบบมการแนะน าหรอบอกใหท านอยทสด ซงอาจจะท าใหคนแบบ ST และ NT มองไปในลกษณะทงานนนคอนขางจะไมเปนเรอง ไมเปนชนไมเปนอน คนทมแบบการเรยนร NF จะเขาไปเกยวของกบงานหลายชนในเวลาเดยวกนบอยๆ และจะจบงานแตละชนตามความสนใจของเขา โดย

EDU STOU

84 เรมงานใหมๆมากกวาทท างานใหเสรจ คนกลมนถกเรยกวาเปนคนทแสดงความรสกของตนเองเพราะเขามองหาวธทจะแสดงความรสกของตนเองอยางสรางสรรคและเปนแบบเฉพาะตว

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.4 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.4 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.4

เรองท 6.3.5 สมองกบการเรยนร*

* เรยบเรยงจาก กงฟา สนธวงษ (2550) การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร ขอนแกน มหาวทยาลยขอนแกน หนา 67-72

ปจจบนนกการศกษามความสนใจเกยวกบเรองผเรยนมากขน จงท าใหผลการศกษาเรองของสมองเปนทสนใจศกษา เพอน าความรไปใชในการจดการเรยนรใหกบผเรยนโดยอาศยความรความเขาใจเกยวกบเรองการท างานของสมอง เพราะประสบการณการเรยนรเกดขนไดจากการทผเรยนไดสมผสและมปฏสมพนธกบสงแวดลอมในเรองตางๆ สงของตางๆ และสงอนๆ ทเกดขนในสภาวะและบรบทเฉพาะของแตละบคคล โดยตองมการเชอมโยงกบประสบการณทมอยเดมของแตละคนเชนเดยวกน กระบวนการเรยนรนท าใหสมองสรางความเขาใจในสงเดมมากขน และเรยนรสงใหมโดยมสมองท างานอยางเปนระบบ

ขอมลตอไปนเปนหลกการหรอกฎ 12 ขอทเกยวกบการท างานของสมองและจตใจของมนษยทอาจชวยชน าใหแกการจดการเรยนรใหกบผเรยน โดยทง 12 ขอไมมขอใดขอหนงทส าคญมากกวากน การเรยงล าดบขอเพอการน าเสนอเทานน

กฎขอท 1 สมองเปนระบบทซบซอนและปรบตวได

ลกษณะเดนทสดของสมอง คอ มความสามารถท างานไดหลายระดบและหลายชนดพรอมๆ กน สมองจงเปนระบบทมการท างานแบบคขนาน ท าใหการเรยนรทตองอาศยท งการคด อารมณ จนตนาการ สภาวะของแนวโนม หรอความโนมเอยงกบลกษณะของสรรวทยาททงจตใจและรางกายสามารถท างานไปดวยกน มปฏสมพนธตอกนท งระบบกบสงแวดลอม ทส าคญ คอ สมองมความสามารถในการท างานเพอการเรยนรทงสวนยอยและสวนรวมไปไดพรอมๆ กน การจดการเรยนรจงควรค านงถงลกษณะส าคญและธรรมชาตของสมองมนษยในเรองทกลาวขางตนโดยพจารณาองคประกอบของมนษยทกดาน

กฎขอท 2 สมองเปนระบบสงคมชนดหนง

EDU STOU

85 มนษยเรมตนจดระบบของการรคดเปนรปรางขนจากการใชสมองทมความสามารถอยางมหศจรรยในการรบรขอมล จดกระท ากบขอมล และมปฏสมพนธกบสงแวดลอม กบบคคลอนๆ ในสงคมโดยการท างานแลกเปลยน ตอบสนอง และสรางความรความเขาใจทแตละคนเปนสวนหนงของสงคม มเอกลกษณของแตละคน สรางความรรวมกนเปนชมชนแหงการเรยนร ดงนนการเรยนรของมนษยจงไดรบอทธพลอยางมากจากธรรมชาตและลกษณะของการมปฏสมพนธทางสงคมทตนเองสงกดอย ดงนนแนวคดของ วกอตสกในเรองของพฒนาการการเรยนรทอาศยบรบทของวฒนธรรมและสงคมจงมสวนทสอดคลองกบการท างานของสมอง ท าใหเขาใจวาการสรางความรความเขาใจของมนษยขนอยกบบรบทของสงคมและวฒนธรรมรวมทงประวตความเปนมาของแตละบคคลดวย

กฎขอท 3 การคนหาความหมายเปนสงทเกดขนภายใน

การท าความเขาใจกบประสบการณเปนพนฐานการท างานของสมองและจตใจของมนษย วธการคนหาความหมายจากประสบการณของมนษยเกดขนและเปลยนแปลงไปตามชวงเวลาโดยมแรงผลกดนอยตลอดชวต เปาหมายและการใหคณคากบประสบการณอาจเทยบเคยงไดกบแนวคดของมาสโลว เรองล าดบขนความตองการจ าเปนของมนษย ทเรมตงแตความตองการของอาหาร ทอยอาศย ความปลอดภย ความรก ไปสการแสวงหาศกยภาพของตนเอง สงเหลานเกดขนภายในตวของแตละบคคล

กฎขอท 4 การคนหาความหมายเกดขนโดยผานการท างานอยางมแบบแผน

แบบแผนในทนหมายถง โครงสรางทางสตปญญาทเปนการจดกลมและระบบตามความตองการจากภายในและภายนอกของมนษย สมองและจตใจมความตองการทจะจดเกบขอมลทคนเคยไดอยางอตโนมตไปพรอมๆ กนกบการคนหาและการตอบสนองตอสงแปลกใหม ดงนนสมองจงเปนทงนกวทยาศาสตรและนกอกษรศาสตร พยายามทจะท าความเขาใจกบแบบแผนทเกดขนและใหความหมายหรอบงบอกลกษณะเฉพาะ ท าใหมการสรางแบบแผนของตนเองขนใหม สมองจะตอตานสงทไรความหมาย ทแยกเปนชนๆ เปนขอมลทไมสามารถเชอมโยงและใหความหมายแกผเรยน ดงนนการจดการเรยนรทมประสทธภาพจงควรเปดโอกาสใหผเรยนประมวลความรความเขาใจโดยสรางความหมายทเปนแบบแผนของตนเอง

กฎขอท 5 อารมณความรสกมสวนส าคญตอการสรางแบบแผน

สงทผเรยนเรยนรขนอยกบอทธพลของอารมณความรสกและสวนประกอบของจตใจทกอเปนรปรางไวแลว ซงเปนไปตามความเชอทเกยวของกบความคาดหวงและความคดของตนเองทอาจมความล าเอยงและอคตกบความตองการทจะมปฏสมพนธกบบคคลอนๆ ในสงคม อารมณและความคด จะกอเกดขนพรอมๆ กนอยางแยกกนไมได อารมณกอใหเกดความเขาใจและแตงแตมสสนใหความเขาใจนน

EDU STOU

86 การเปรยบเปรยเปนตวอยางทแสดงถงความสมพนธของอารมณและความคด ผลกระทบทางอารมณจากประสบการณทไดรบอาจจะคงอยหรอเกดขนซ าแลวซ าอกนานมากพอทจะจดจ าได โดยมสภาวะทเกดขนเปนตวชกน า ดงนน การจดบรรยากาศทกอใหเกดอารมณทพงพอใจเปนสงส าคญทขาดไมไดส าหรบการจดการเรยนรทเหมาะสม

กฎขอท 6 สมองท างานทจะรบรและสรางสรรคสวนยอยและสวนรวมของภาพทงหมดไปไดพรอมๆ กน

แมวาจะมความเปนจรงทรบรกนทวไปในเรองของสมองซกซายและซกขวาทท างานไดแตกตางกน แตในมนษยทมสขภาพดโดยทวไป จะมสมองทงสองซกทท างานโดยประสานสมพนธกนในกจกรรมทกเรอง ไดแก กจกรรมทางศลปะ คอมพวเตอร จนถงการขายและการท าบญช ความเขาใจเรองสมอง 2 ซก มประโยชนมากทสดกบการเตอนใจเราวา สมองจดการท าใหขอมลเปนสวนๆ และเปนภาพรวมทงหมดไดพรอมกน การอบรมและการจดการเรยนรทดควรแสดงใหเหนการใชหลกการน

กฎขอท 7 การเรยนรเกยวของกบการตงใจอยางจดจอตอสงใดสงหนงและการรบรสงรอบๆ สงนน

สมองซมซบขอมลทมมาถงมนษยโดยตรงในสงทเขาก าลงสนใจอย แตกสามารถซมซบขอมลทอยนอกเหนอจากทก าลงใหความสนใจได ดงนนสมองจงท างานโดยสามารถตอบสนองไดในวงกวางมากกวาสงทเปนเรองเฉพาะเจาะจงทพบในกจกรรมทเขาก าลงด าเนนการอย การรบรสงทอยนอกเหนอนมพลงมากพอสมควร โดยเฉพาะเมอมสญญาณทไดจากการรบรซงเกยวของกบความเชอและเจตคตทมอยภายในตวผเรยน สงนจะมผลกระทบตอผเรยนโดยตรง ผสอนหรอผจดการเรยนรจงควรอยางยงทจะใหความส าคญกบสภาพแวดลอมของการเรยนรและองคประกอบทอยในสภาพนนๆ ทงหมด

กฎขอท 8 การเรยนรมกเกยวของกบกระบวนการทเกดขนในสภาวะทรตวและไมรตวของมนษย

การตระหนกรเกดขนจากสภาวะทรตว แตการเรยนรหลายชนดเกดขนไดในสภาวะทไมรตวโดยมการใชประสาทสมผสทอยภายใตการตระหนกร แสดงวาความเขาใจในหลายเรองไมไดเกดขนในขณะทผเรยนอยในชนเรยน แตอาจเกดขนกอนลวงหนาเปนชวโมง เปนสปดาห เปนเดอน ดงนน ผสอนจงตองจดกจกรรมเพอใหผเรยนไดใชกระบวนการเรยนรทเกดขนโดยไมรตวได โดยมการจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบบรบทของการเรยนร มการน ากจกรรมทใชวธการสะทอนผลความรสกนกคด ความเขาใจ และการใชยทธศาสตรเมตาคอกนชน กบการชวยใหผเรยนขยายวงความคด การใชทกษะ และประสบการณของตนเองอยางกวางขวาง ท าใหผเรยนมโอกาสน าสงทอาจไมคาดคดและ

EDU STOU

87 มองไมเหนใหมปรากฏขน ท าใหรวาผเรยนเรยนรไดอยางไร รอะไร ไมรอะไร ควรจะปรบเปลยนหรอไม อยางไร

กฎขอท 9 การจดระบบทชวยความจ ามอยางนอย 2 ชนด

แมวาจะมแบบของความจ าหลายชนด แตแบบหนงทชวยสนบสนนการจดการเรยนรไดเปนอยางด คอ การททราบวาสมองมระบบใหญของความจ า ทสามารถระลกถงสงทเปนขอมลซงไมมความเชอมโยงกนไดโดยใชการกระตนทเปนการใหรางวลและการลงโทษ และสมองยงมความสามารถในการจ าเรองของพนทและมตกบเรองทเปนชวประวตโดยไมตองมการฝกฝนและชวยใหมการระลกถงประสบการณนนไดอยางทนท ระบบนชวยในการเกบขอมลทเปนรายละเอยด เพราะจะเกดการทไดมสวนผกพนกบสงใหมๆ ทเราใจใหจดจ าอยางไมเบอหนาย ดงนนมนษยเราจงมความสามารถเกบขอมลไวไดอยางครบถวน โดยใชระบบความจ าทง 2 แบบทกลาวถงขางตนเปนการเรยนรทเกดขน ดงนนขอมลทมและไมมความหมายถงถกเกบไวไดในระบบไดอยางแตกตางกน

กฎขอท 10 การเรยนรมพฒนาการ

พฒนาการของการเรยนรเกดขนไดหลายทาง สมองปรบตามสภาพของประสบการณทมนษยไดรบ ในขณะเดยวกนสมองด าเนนการไปตามขนตอนของพฒนาการทมตงแตวยเดกและมพนฐานทจะกอใหเกดพฒนาการไดตอไปตลอดชวต ดงนนภาษาใหมๆ เชนเดยวกนกบศลปะทควรไดรบการกอรางสรางขนตงแตวยเดก พฒนาการในดานอนๆ สามารถงอกงามไดอยางไมมขดจ ากดเพราะสมองท าใหมนษยมความสามารถทจะเรยนรไดมากขน เซลลประสาทมความสามารถทจะเชอมตอกบสงใหมๆ เพอการเรยนรไดตลอดชวต

กฎขอท 11 การเรยนรสงทซบซอนไดรบการชวยเหลอจากความทาทายแตหยดยงไดโดยการขมข

สมองและจตใจเรยนรไดในสภาพทเหมาะสม โดยท าใหมการเชอมตอของเซลลประสาทไดอยางมากทสดในลกษณะทมความเสยงไดอยางทาทาย อยางไรกตามสมองและจตใจจะลดความสามารถในการเรยนรลงเมอตองพบกบการขมขทมผลท าใหสมองและจตใจมความยดหยนลดลงกลบไปสการท างานไดในแบบเกาๆ การสรางสรรคและรกษาบรรยากาศทผอนคลายแตตนตวมความทาทาย ไมใชท าใหตนตกใจและเกดความกลว การผอนคลายไมใชเปนการท าให “รสกด” เทานน แตตองปราศจากความเครยดและความกงวล ซงบางครงเปนสงทหลกเลยงไมได และเกดขนในการเรยนรทแทจรง แตอยาใหผเรยนเกดความตกใจกลวแบบไรทพ งและออนลาเกนไป การเรยนรอยางแทจรงเปนการเปลยนแปลงทน าไปสการปรบระบบของตนเอง จะท าใหการเรยนรเกดขนในลกษณะทม

EDU STOU

88 ความเครยดตามธรรมชาต ทงนผเรยนอาจจะมทกษะในการแกปญหาดวยตนเอง และ/หรอไดรบการชวยเหลอ สนบสนน เกอกล จากผสอน

กฎขอท 12 สมองมการจดระบบทเปนเอกลกษณเฉพาะตว

แมวามนษยจะมสมองทท างานอยางเปนระบบเหมอนกนแตมนษยแตละคนแตกตางกน ความแตกตางนเกดขนจากการถายทอดทางพนธกรรม การไดรบประสบการณ และอยในสภาพแวดลอมทแตกตางกน ความแตกตางเหลานแสดงให เหนไดในลกษณะของแบบการเรยนรชนดตางๆ ความสามารถพเศษกบสตปญญาทแตกตางกนรวมทงเรองอนๆ ดงนนผเรยนทแตกตางกน จงมความตองการทไมเหมอนกนกบความหลากหลายของสงทเขาจะไดรบ พหปญญาทมหลากหลายและแตกตางจงเปนลกษณะทมนษยทกคนมอยและควรไดรบการพฒนา

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.5 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.5 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.5

เรองท 6.3.6 การพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค

การจะพฒนาผเรยนในเรองของอตมโนทศน (self-concept) และความคดสรางสรรค (creativity) จะตองศกษาเกยวกบหลกการเกยวกบอตมโนทศน หลกการเกยวกบความคดสรางสรรค และการสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค ดงน 1.หลกการเกยวกบอตมโนทศน

ตามแนวคดของทฤษฎมนษยนยมเชอวา มนษยตองประจกษในอตมโนทศนของตนเอง มเสรภาพทจะพฒนาไปสความเหมาะสมยงขน สามารถใชศกยภาพของตนเองปรบภาวะไมสมดลของความรสกนกคดและกระบวนการทางสตปญญาเพอความกาวหนาตอไป โดยทผสอนตองชวยใหผเรยนไดรบสงตอไปน 1) ไดมโอกาสพฒนาความเชอในตนเอง 2) ไดรบสภาพแวดลอมทเหมาะสม (มเสรภาพแตมขอบเขต) 3) ไดมโอกาสพฒนาความรสกนกคดอยางมชวตชวา โดยเนนเรองปฏสมพนธกบผอนและสงแวดลอมทเหมาะสม

EDU STOU

89 4) ใหไดน าความรไปใชในโอกาสทเหมาะสม โดยจดกจกรรมทมความหมายและจงใจ 2.หลกการเกยวกบความคดสรางสรรค

จอยซและวลไดเสนอวธพฒนาความคดสรางสรรคโดยการใชรปแบบการสอนทมความเชอตามแนวคดของกอรดอน (Gordon อางถงใน Joyce and Weil 1992) ซงถอวา ความคดสรางสรรคเปนสวนหนงของกจกรรมในชวตประจ าว น ไมใชสงลลบ สามารถฝกฝนไดโดยการใชกจกรรมเปรยบเทยบหรอเปรยบเปรย (metaphoric activities) ในลกษณะตางๆ ความคดสรางสรรคมอยในทกสาขาวชา และมลกษณะคลายคลงกบการใชกระบวนการสตปญญาผนวกกบการวเคราะหจตส านกในการพฒนาเพอใหบคคลมการแสดงออกอยางสรางสรรคได ซงจะสงผลใหบคคลเขาใจตนเองและเขาใจผอน ท าใหมความสมพนธตอบคคลอนในสงคมไดด ซงสอดคลองกบแนวคดของทอรแรนซ (Torrance) ทวา ผทมความคดสรางสรรคมกจะมสตปญญาสง เปนผทมแรงจงใจใฝสมฤทธสง มระบบระเบยบในการคด และเปนผน าไดด

3.การสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค

หลกการขางตนน าไปสแนวคดทจะพฒนาผเรยนโดยค านงถงตวผเรยนในเรองของอตมโนทศนและความคดสรางสรรคใหสอดคลองกบความกาวหนาทางวชาการทางวทยาศาสตรทมอยและเกดขนอยางไมหยดย ง ผสอนตองตระหนกในสงเหลานและตระหนกเสมอวา ผเรยนจะตองประสบกบสงของและ/หรอปรากฏการณทมและการเปลยนแปลงทเกดขน ใหผ เรยนมนใจในตนเอง ใชกระบวนการคดแบบแสวงหาความรทางวทยาศาสตรผนวกกบความคดสรางสรรค เพอใหไดความรและขยายขอบเขตของความรทมความหมายตอผเรยนเอง ท าใหอยากรตอไปอยางเปนพลวต (dynamic) ในลกษณะน ผสอนตองพฒนาผเรยนใหตามทนกบความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยโดยการพฒนาตนเอง ซงแนวคดน ตรงกบทมาสโลว (Abraham Maslow) ไดเสนอไว แนวคดนมงใหมการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทชวยพฒนาอตมโนทศนในทางบวก (positive self-concept) โดยการหาทางใหผเรยนประสบความส าเรจในกจกรรมการเรยนรทเขาตองเกยวของ ซงจะชวยใหผเรยนพอใจและมความเชอมนในตนเอง ความเชอมนนจะเปนรากฐานของการพฒนาความคดสรางสรรค กลาคด กลาท า สงผลใหผเรยนเรยนรอยางมนใจ ราบรน มสงคมด มสขภาพจตด และโยงใยไปถงความกระตอรอรนทจะพฒนาตนเองใหเตมทตามศกยภาพของความสามารถทมอยในตนเองทกดาน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.6 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.6 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.6

EDU STOU

90

เรองท 6.3.7 การวนจฉยผเรยนและการเรยนตามความถนดของ ผเรยน ในการวางแผนการจดการเรยนการสอน ผสอนจ าเปนตองรขอมลเกยวกบตวผเรยน เพอน ามาใชในการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนการสอนทจะท าให เกดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ดงนน จงจ าเปนทจะตองมการวนจฉยความสามารถของผเรยนกอนทจะวางแผนการเรยนการสอน นอกจากน ในการจดกจกรรมการเรยนการสอน ผสอนยงตองค านงถงการเรยนตามความถนดของผเรยนดวย เนองจากผเรยนแตละคนมความแตกตางกน ในเรองนจงจะเสนอแนวคดเกยวกบการวนจฉยผเรยน และแนวคดเกยวกบการเรยนตามความถนดของผเรยน ดงน 1. แนวคดเกยวกบการวนจฉยผเรยน ปจจบนผ สอนจะตองค านงถงผ เรยนนอกเหนอจากเนอหาวชาและวธการทจะใชในกระบวนการสอนมากขน ท าใหการวนจฉยความสามารถของผเรยนกอนทจะเรยนมความส าคญ ผสอนวทยาศาสตรอาจน าแนวคดของเพยเจตในเรองของการสมภาษณเพอวนจฉย (clinical method) ไปใชได โดยทหลกการส าคญมดงน (กงฟา สนธวงษ 2530) 1) การสรางบรรยากาศให เปนกนเอง การสมภาษณ เพ อวนจฉยระดบความคดและความสามารถทางสตปญญาของผเรยน ท าไดโดยการน าเสนอสภาวการณทเปนปญหา เพอใหผเรยนตองคดแกปญหา แตจะตองเรมตนโดยการท าใหบรรยากาศเปนกนเอง มการทกทาย พดคยกน เพอใหผเรยนสบายใจทจะแสดงความสามารถและตอบสนองไดตามทเขาจะท าได ผสมภาษณจะตองเปนคนชางสงเกตและไวตอปฏกรยาของผเรยน จนแนใจวาผเรยนหรอผถกสมภาษณมความพรอมทจะเลาปญหาทเตรยมมา จงลงมอเสนอปญหา แลวใชค าถามถามเพอใหผเรยนแกปญหาโดยพยายามท าใหบรรยากาศของการสมภาษณเชงทดสอบนนาสนใจทผเรยนจะสนใจเขารวมกจกรรม แลวใหผเรยนลงมอกระท ากบวสดอปกรณทมอยเพอแกปญหา และพยายามหลกเลยงการท าใหผเรยนรสกวาเขาเปนหนตะเภาส าหรบการทดลอง 2) การไมใบหรอไมบอกค าตอบ หลงจากผเรยนตอบหรอแกปญหาแลว ผสมภาษณจะตองไมบอกวา ค าตอบนนผดหรอถก เพยงแตแสดงการยอมรบค าตอบนนๆ แลวบนทกขอมลนนๆ ไวในแบบสมภาษณ (หรอใชเทปบนทกเสยงเขาดวยกน) 3) การถามเหตผลของค าตอบ ผสมภาษณจะตองถามเหตผลของค าตอบของผเรยนทไดทกครง อยาลงความคดเหนกอนทจะถามขอมลจากผเรยน เพราะการสมภาษณนมจดประสงคทจะตอง

EDU STOU

91 การศกษาเกยวกบความสามารถในการรบร เขาใจ และการแกปญหาของผเรยนไมใชตองการจะไดเฉพาะค าตอบวาถกหรอผดเทานน 4) การตงสมมตฐานเกยวกบความสามารถในการคดของผเรยน ค าตอบและเหตผลของผเรยนจะเปนเครองชวยใหผสมภาษณตงสมมตฐานไดวา ผเรยนคนนนมความคดอยในขนพฒนาการทางสตปญญาขนใด เมอมความคาดหวงเชนนนผสมภาษณกจะตองพยายามใชค าถามเพอทดสอบสมมตฐานของเขาทตงไววาใชไดหรอไม โดยตองระลกไวเสมอวา การสมภาษณนเพอจะตดสนการรบรเขาใจ และการใหเหตผลของผเรยน 5) การใชขอเสนอททาทายการคด (counter suggestion) ขณะสมภาษณผสมภาษณอาจจะใชวธการโตตอบกบผเรยน หลงจากทผเรยนใหค าตอบและเหตผลแลว เพอตรวจสอบใหแนใจในค าตอบและเหตผลนนโดยอาจพดวา “มผเรยนคนหนงบอกวา...” ซงเปนค าตอบทแตกตางไปจากค าตอบของผเรยนทถกสมภาษณ ทงนเพอดปฏกรยาตอบสนองของผเรยน 6) การใหเวลากบผ เรยนพอสมควรเพอใหเขาไดใชความคด ผสมภาษณตองระลกอยเสมอวา ขอทดสอบของเพยเจตสวนใหญตองการค าตอบทใชความคดเชงเหตและผล ซงตองอาศยความคดลกซงและตองใชเวลา ดงนนจงตองใหเวลากบผเรยนพอสมควร เพอเวนระยะใหผเรยนไดคดกอนตอบอยางมเหตผลมากทสดทเขาจะท าได การเปดโอกาสและใหเวลากบผเรยนไดคดกอนตอบ เปนสงทผสอนสวนมากมกจะละเลย ดงนนผทจะสมภาษณ จงตองฝกหดอยางมากในเรองน

7) การพยายามท าใหผ เรยนเกดความรสกสนกสนาน สนใจกบการท าขอทดสอบและการโตตอบขณะทมการสมภาษณ ขอนเปนสงส าคญทจ าเปนตองมในการใชขอทดสอบและสมภาษณผเรยนทกครง เพอไมใหผเรยนเกดเบอหนายและตอบปญหาอยางชนดขอไปท ซงจะท าใหขอมลทไดไมตรงกบทเปนจรง เพยเจตไดกลาวไววา กระบวนการสมภาษณตวตอตวเพอใหผเรยนแกปญหาโดยการใชวธทดสอบแบบสมภาษณเพอวนจฉยน ผทดสอบตองมทกษะในการทจะจดใหมบรรยากาศเปนกนเอง เพอใหผเรยนมอสระในการคดตามธรรมชาต ไมเรงรดทจะใหผเรยนตอบค าถามเทานน ผสมภาษณตองปรบเปลยนค าถาม พรอมกบมขอเสนอททาทายความคด ซงจะสามารถท าใหผ เรยนมการตอบสนองอยตลอดเวลา โดยไมตองชแนะแนวค าตอบ เพยเจต บอกวาแมวาจะเปนการยากทผทดสอบจะอดพดมากหรอชแนวค าตอบไมได แตสงทยากกวา คอ การทจะหาวธทเหมาะสม และอยกงกลางระหวางการรแลวแลวท าเปนไมร กบการไมสามารถตงสมมตฐานเกยวกบค าตอบของผเรยนได สงทผเรยนแสดงออก ซงหมายถงการตดสนใจ เหตผล และทางแกปญหาของเขา ซงเขาสรางขนมาดวยตนเองในระหวางทมการใชการสมภาษณเพอวนจฉยนน เปนการสรางทอยบนรากฐานของความสามารถในการคด และการใหเหตผลทเขาสรางสมไวและมอยในโครงสรางทางสตปญญาแลว

EDU STOU

92 เขาเพยงน าสงทมนออกมาใชกบสถานการณของปญหาทผสมภาษณน าเสนอมาให เขาจะใชไดดมากนอยเพยงใดขนอยกบความสามารถทางสตปญญาของเขา ขอเสนอททาทายความคดในขณะสมภาษณจะชวยสกดกนค าตอบทใชไมไดออกไป และยนยนค าตอบทแนนอนของผเรยน ถาผเรยนมพฒนาการทางสตปญญาอยทระดบใดเขากจะแสดงใหเหนโดยการ 1) แสดงการตดสนใจทถกตอง 2) ใหเหตผลของการตดสนใจนนๆ ได 3) โตแยงการเสนอค าตอบททาทายความคดหรอไมยอมรบการชแนะจากผทดสอบ 4) ท ากจกรรมของการแกปญหาทผทดสอบจดใหไดอยางสมบรณ 2. แนวคดเกยวกบการเรยนตามความถนดของผเรยน บลม (Bloom 1976) อธบายเรองความแตกตางระหวางบคคลในการเรยนรวาขนอยกบเวลาทมผลท าใหเกดอตราการเรยนรไดแตกตางกน และกอใหเกดประสทธภาพในการเรยนรไดตางกนดวย สงเหลานขนอยกบคณภาพของการสอน ผสอนจะตองเตรยมการสอนทท าใหผเรยนรบรเขาใจไดตามความถนด คอ ความตองการเวลาในการเรยนรของผเรยนแตละคนทตางกน แนวคดน บลมไดมาจากแนวคดของคารโรล ทเชอวา ผเรยนทกคนเรยนอยางรอบรในทกวชาไดถาใหเวลาตามทเขาตองการ ผ เรยนควรจะไดรบความส าเรจในการเรยนรท งดานพทธพสย (cognitive domain) และเจตพสย (affective domain) ผสอนควรสอนอยางมคณภาพ ใหผเรยนไดรอบรทงสองดานดวย จากแนวคดขางตน บลมจงเสนอการสอนทเรยกวา การสอนเพอใหรอบร (mastery learning approach) ทตองค านงถงปจจย 6 ประการดงน 2.1 ค ว าม ถ น ด เฉ พ า ะ เ ร อ ง (aptitude for particular kinds of learning) ห ม าย ถ ง แนวความคดทวาผเรยนบางคนอาจจะมความถนดเฉพาะทจะเรยนมโนมตทจดขนอยางซบซอนได แตในขณะเดยวกนผเรยนอกคนหนงหรอบางกลมอาจจะเรยนมโนมตนน ซงจดขนในระดบทงายๆ แลวคอยเพมความยากขนเปนล าดบ ทงนยงขนอยกบสภาพแวดลอมทผเรยนไดรบการเรยนร ส าหรบการเรยนเพอใหรอบร สงส าคญกคอ ความตองการทจะสอนหรอชวยใหผเรยนไดเรยนจนรอบรหรอเชยวชาญไมวาจะใชวธใดกตาม 2.2 คณภาพของการจดการเรยนการสอน (quality of instruction) หมายถง การน าเสนอ การบรรยาย และการจดเรยงล าดบของหวขอหรอมโนมตทจะสอนในรปแบบของกจกรรมการเรยน (learning task) ทจดใหเหมาะสมไดอยางพอดกบความถนดของผเรยน ผเรยนบางคนอาจตองการเวลาเรยน และการท าแบบฝกหดมากหรอนอยกวาผเรยนคนอนๆ ขอส าคญกคอ คณภาพของการสอนนนควรจะขนอยกบความตองการและคณสมบตของผเรยนแตละคนมากกวาผเรยนทงกลม (ดวยความหวง

EDU STOU

93 ทวาการคนควาวจยทางการศกษาจะชวยใหสามารถระบชนดของวธการสอนทจดใหสอดคลองกบชนดของผเรยนทมแบบตางๆ กนได) 2.3 ความสามารถทจะเขาใจการเรยนการสอน (ability of understand instruction) เนองจากผเรยนแตละคนมความแตกตางกนในดานความถนด ผสอนจงควรหาวธสอนทประกอบดวยหลายๆ เทคนควธทจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนร ทงนคณภาพของการสอนขนอยกบวาสอนแลวผเรยนเขาใจหรอไมดวย 2.4 ความมสมาธในการเรยน (perseverance) หมายถง เวลาทผเรยนตงใจเรยน หรอเวลาทผเรยนตองใชในการเรยนมโนมตหรอหวขอเรองหนงๆ มสมาธในการเรยนไมแนนอนตายตว อาจจะเพมขนหรอลดลงไดโดยขนอยกบคณภาพของการสอน รวมทงแรงเสรมทมใหผเรยนดวย 2.5 เวลาทก าหนดใหสอนในแตละเรอง (time allowed for learning) หมายความวา เวลาทใชสอนเรองหนงๆ เปนกคาบ หรอกสปดาห ควรจะจดเวลาส าหรบการเรยนเรองหนงใหยดหยนได ทงนเนองจากความมสมาธในการเรยนของผเรยนตางกน 2.6 การวดผลแบบองเกณฑ (criterion-referenced measurement) หมายความวา ผ เรยนจะตองเรยนใหไดถงรอยละ 80-90 ของความรทเรยน โดยไมมการแขงขน ตวแปรทง 6 น เปนปจจยทชวยในการวางแผนจดการเรยนการสอนตามรปแบบของการสอนเพอใหรอบร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.7 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.7 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.7

EDU STOU

94

ตอนท 6.4 หลกการทางจตวทยาเกยวกบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 6.4 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 6.4.1 รปแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ เรองท 6.4.2 ขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ เรองท 6.4.3 การจดการเรยนการสอนตามแนวคดการสรางสรรคความรนยม แนวคด

1. การจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ หมายถงการจดสภาพการณของการเรยนการสอนทท าใหผเรยนเรยนรวทยาศาสตรไดบรรลตามวตถประสงคทตงไว ผ สอนจ าเปนตองใชความรความเขาใจเรองของจตวทยาเกยวกบลกษณะของเนอหาวชา ลกษณะผเรยน หลกการและเทคนควธสอน จดเปนรปแบบของการเรยนการสอนทมล าดบขนตอนเหมาะสมกบทกปจจยทเกยวของ

2. กระบวนการเรยนการสอนวทยาศาสตรทจะชวยพฒนาการเรยนรของผเรยนใหมประสทธภาพมากทสดตามแนวคดของนกการศกษาแตละคนและรปแบบการเรยนการสอนตามหลกจตวทยาการเรยนการสอน มรายละเอยดของแตละขนตอนทอาจเหมอนหรอแตกตางกน

3. การเรยนการสอนโดยใชแนวคดการสรางสรรคความรนยม จะใหความหมายตอการเรยนรทแตกตาง โดยเนนวา การเรยนรเปนการท าความเขาใจสวนตวของผเรยนในเรองหรอสงทเรยนร ท าใหผเรยนสามารถจดการสงทเรยนรและแปลความหมายได โดยมการจดกระท ากบขอมลและสรางเปนความเขาใจ มการทบทวนและจดท าเปนสงทไดคนพบเพอน าเสนอใหผอนไดเรยนร แลกเปลยน และเกดเปนการสรางองคความรรวมกน

EDU STOU

95

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.4 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. อธบายเกยวกบรปแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพได 2. บอกขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพตามแนวคด

ของนกการศกษาได 3. อธบายลกษณะและขนตอนของรปแบบการเรยนการสอนแตละรปแบบได 4. อธบายเกยวกบการจดการเรยนการสอนตามแนวคดการสรางสรรคความรนยมได

EDU STOU

96

เรองท 6.4.1 รปแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ การศกษาเกยวกบรปแบบการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ จะตองศกษาความหมายของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ และองคประกอบของรปแบบการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ ดงน 1. ความหมายของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพ

ผสอนวทยาศาสตรจะตองมความรความเขาใจในเรองของจตวทยาทเกยวกบลกษณะของเนอหาวชา ผเรยน หลกการและเทคนควธสอน แลวจงใชความรดงกลาวจดเปนรปแบบของการเรยนการสอนทมล าดบขนตอนใหเหมาะสมกบทกปจจยทเกยวของ ดงนน การจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพจงหมายถง การจดกระบวนการหรอสภาพการณของการเรยนการสอนทท าใหผเรยนเรยนรวชาวทยาศาสตรไดอยางมความสข และบรรลตามวตถประสงคทตงไว ผสอนจงจ าเปนตองมพนฐานของความรทกดานดงแสดงในภาพท 6.23

จดประสงคของเนอหา ลกษณะความตองการ หลกการและแนวคด ความถนด และความสามารถ ของการสอน ทางสตปญญาของผเยน การจดล าดบของเนอหา พฤตกรรมกอนเขาเรยน ขนตอนของการสอน และความรเดมของผเรยน ขอบขายของเนอหาดาน ความพรอมของผเรยน การประยกตวธสอน พทธพสย เจตพสย และเทคนคไปใช และทกษะพสย

ลกษณะ

เนอหาวชา

ลกษณะ

ผเรยน

หลกการและ

เทคนควธสอน

รปแบบของกระบวนการเรยนการสอนหรอสภาพการณการเรยนการสอน

ทจดขนเพอใหผเรยนเรยนรตามจดประสงคทตงไว

EDU STOU

97

ภาพท 6.23 แสดงปจจยของการจดรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร

2. องคประกอบของรปแบบการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ รปแบบการจดการเรยนการสอน หมายถง แผนโครงรางแสดงขนตอนการจดการเรยนการสอนทใช เปนแนวทางในการจดการเรยนการสอน รปแบบการจดการเรยนการสอนทวไป ประกอบดวยขนตอนส าคญ คอ

1) การก าหนดวตถประสงคการเรยนการสอน 2) การวเคราะหพฤตกรรมผเรยนกอนเรยน 3) การวางแผนและจดกจกรรมการเรยนการสอน 4) การประเมนผลการเรยนการสอน 5) การปรบปรงการเรยนการสอน รปแบบการจดการเรยนการสอนพนฐานของเกลเซอร มลกษณะดงภาพท 6.24

(ขนเตรยมการ) (ขนด าเนนการ) (ขนประเมนผล)

ภาพท 6.24 แสดงองคประกอบและขนตอนของรปแบบการจดการเรยนการสอนของเกลเซอร

จากความสมพนธทแสดงในภาพท 6.24 และน าเอาแนวคดเกยวกบเรองคณภาพของการสอนมาบรรจใสไวในรปแบบการสอนน กจะท าใหไดองคประกอบของรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทมประสทธภาพดงภาพท 6.25 (Slavin 1991)

การก าหนด

วตถประสงคของ

การเรยนการสอน

(1)

การประเมน

พฤตกรรมของ

ผเรยนกอนเรยน

(2)

การจดกจกรรม

กระบวนการเรยน

การสอน

(3)

การประเมนผล

การเรยนการสอน

(4)

ขอมลยอนกลบเพอปรบปรง

(5) EDU STOU

98

การเตรยมการ การด าเนนการ การประเมนผล

ภาพท 6.25 องคประกอบของรปแบบการสอนทมประสทธภาพตามแนวคด ของ Carroll’s Model of School Learning

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.4.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.4.1

ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.4 เรองท 6.4.1

เรองท 6.4.2 ขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ กระบวนการเรยนการสอน เปนองคประกอบหนงของรปแบบการเรยนการสอน คอ ขนด าเนนการ การด าเนนการของรปแบบการเรยนการสอน หมายถง การจดกจกรรมในกระบวนการเรยนการสอนทคารโรลเสนอวา จะตองใชกจกรรมทมการฝกหด การเสรมแรง และการแกไขปรบปรงเพอกอใหเกดการเรยนร และถาจะใหเกดการเรยนรจรงๆ แลว จ าเปนทผสอนจะตองน าเอากระบวนการเรยนรของผเรยนทง 8 ขนตอนของกานเยทกลาวมาแลวในเรองท 6.3.2 กระบวนการเรยนรและการถายโยงการเรยนรมารวมพจารณาดวย ในเรองนสลาวน (Slavin 1991) ไดเสนอองคประกอบของกระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพไวในเชงเปรยบเทยบจากขอเสนอของนกการศกษาหลาย

ตงจดประสงคของ การสอน เตรยม การวดผลและ ออกขอสอบ

(1)

ตรวจสอบความรท

มมากอน และให

ความรทจ าเปน

ตองมกอนเรยน

(2)

การจดการเรยน

การสอนทตองม

การฝกหด การ

เสรมแรง และการ

แกไขเพอใหเกด

การเรยนร

(3)

ประเมนผล

การเรยนรตาม

เกณฑของ

จดประสงค

(4)

ขอมลยอนกลบ

(5)

EDU STOU

99 ทาน ทพยายามคดคนศกษาวจยเพอใหไดขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทจะชวยพฒนาการเรยนรของผเรยนใหมประสทธภาพมากทสด ขนตอนเหลานมแสดงในตารางท 6.6 ตารางท 6.6 แสดงขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพตามแนวคดของนก การศกษา 5 ทาน ปรบแตงจากขอเสนอของสลาวน

สลาวน (Slavin)

กานเยกบกานเย และบรกส (Gagne และ Gagne & Briggs)

โรเซนไชนและ สตเวนส (Rosenshine & Stevens)

มาเดลลน ฮนเตอร(Madeline Hunter)

กดและโกรวส (Good & Grows)

1. บอกจดประสงค และเรมตน บทเรยน

เราความสนใจและบอกจดประสงค

บอกเคาโครงของเรองทจะเรยน

ระบจดประสงค เรมตน

2. ทบทวน เราใหระลกถงสง ทเรยนรมากอนทเกยวของกบบทเรยน

ทบทวน ตรวจสอบ งานทท าวนกอน

ทบทวน ทบทวนการบาน (ใชสมองคดและการค านวณ) ทบทวนสงทตองมมากอน

3. น าเสนอสงใหม น าเสนอบทเรยนและการชแนะการเรยนร

น าเสนอเนอหาและทกษะใหม

ใหเนอหาใหมและการใหแสดงพฤตกรรมตามแบบ

พฒนาการเรยนร (เสนอบทเรยน)

4. ซกถามปญหา สบคนความร

ใหแสดงพฤตกรรม ใหผเรยนฝกหด ตรวจสอบความเขาใจ ใหขอมลยอนกลบและแกไข

ตรวจสอบความเขาใจ และฝกตามค าแนะน า

ตรวจสอบความเขาใจ

5. ใหฝกหดดวย ตนเอง

ใหขอมลยอนกลบ ใหฝกดวยตนเอง ใหฝกดวยตนเอง ใหงานท า

6. วดผลและให ขอมลยอนกลบ

วดผลการเรยน สอบยอยบอยๆ

7. ใหฝกเพมและ จดใหมการถายโยง ใหการบานทก ใหการบาน ใหการบานทก

EDU STOU

100 ทบทวน เพอความคงทนใน

การเรยนร สปดาหหรอทกเดอนหรอทบทวน

สปดาห ทกเดอน และทบทวน

นกการศกษาไดเสนอรปแบบการเรยนการสอนตามหลกจตวทยาการเรยนการสอนไวหลายรปแบบ แตละรปแบบมขนตอนของกระบวนการเรยนการสอน ดงตอไปน 1.ขนตอนของรปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดของการเรยนเพอใหรอบร ขนตอนของรปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดของการเรยน เพอใหรอบร (mastery learning approach) ประกอบดวย 3 องคประกอบ ซงในแตละองคประกอบมลกษณะส าคญ ดงน 1.1 การจดสภาพกอนการเรยนการสอน (precondition) หมายถง การก าหนดจดประสงคของการสอนอยางเฉพาะเจาะจง รวมทงก าหนดเนอหาทจะสอน และการวางแผนทจะใชการวดและประเมนผลเพอตรวจสอบความรอบรของผเรยน ลกษณะของการวดและประเมนผลตองใชแบบองเกณฑทเปนความรวมมอและไมเปนการแขงขนโดยเกณฑตดสนคอรอยละ 80-90 1.2 การจดสภาพของกระบวนการเรยนการสอน (operating procedures) กระบวนการเรยนการสอนของการเรยนเพอใหรอบร จดขนโดยมงทจะใหขอมลแกทงผเรยนและผสอน และใหมปฏสมพนธระหวางทง 2 ฝาย เพอใหเกดประสทธภาพแกการเรยนการสอนมากทสด โดยตองใหเหมาะกบผเรยนซงตองค านงถงวา 1) ผเรยนมความสามารถในการเรยนรอยางไร 2) คณภาพของการเรยนการสอนเหมาะสมหรอยง 3) การใชเวลาเหมาะสมหรอไม ทงน หลกการทวไปจะตองประกอบดวย 1 ) ม ก ารใช ก ารป ระ เม น เพ อ ว น จฉ ย (diagnostic evaluation) เพ อ ป ระ เม นความสามารถกอนเขาเรยนส าหรบการจดโปรแกรมใหเหมาะสม 2 ) ม ก ารใช ก ารป ระ เม น ระห ว าง เร ยน (formative evaluation) เพ อป ระ เม นความกาวหนาทกขนตอน 3) มหนวยของการจดกจกรรมทมทางเลอกจากแหลงทรพยากรหลายแบบทจะชวยใหผเรยนไดรอบรในเรองทเรยน 4) ใชหลกการของการเรยนแบบโปรแกรม (programmed learning) ประกอบ 5) ใชการประเมนเพอตดสน (summative evaluation) เพอประเมนวาผเรยนสามารถรอบรในแตละหนวยหรอไม ถาไม ตองจดหนวยการเรยนใหใหม 1.3 ผลทได รบ (outcomes) ผลทไดจากการเรยนการสอนจะตองมท งดานความ ร (cognitive) ความรสก (affective) และทกษะ (psychomotor) โดยมขอเสนอวา ผลทางดานความรสกทมตามมาจะท าใหผเรยนมความพงพอใจในความส าเรจของตนเอง ซงผเรยนจะตองทราบและตระหนก

EDU STOU

101 ตงแตเขาสโปรแกรมแลววา เขาจะตองท าอะไรไดบาง หลงจากผานบทเรยนน เมอเขาผานแลว จะไดในแงของการท าใหผเรยนมสขภาพจตด เนองจากการจดการเรยนเพอใหรอบร ใชการประเมนแบบองเกณฑ หากใชการประเมนแบบองกลม ผเรยนทไมผานจะมปญหาตามมาทงในแงของความรและความรสกนกคด องคประกอบทง 3 ขางตน ท าใหเกดเปนขอเสนอส าหรบขนตอนการเรยนการสอนตามหลกการของการเรยนเพอใหรอบรดงน 1) ทดสอบเพอดความพรอมในเรองทจะเรยน ถาไมพรอม จะตองท าใหพรอมกอน 2) ชแจงจดประสงคของการเรยนการสอนใหเขาใจ 3) แบงเนอหาบทเรยนเปนหวขอยอยๆ และชใหเหนจดประสงคของแตละหวขอยอย 4) สอนโดยเทคนควธทเหมาะสมตามแนวทางขางตน 5) ก าหนดใหมการใชการประเมนระหวางเรยน หลงจากเรยนจบแตละหวขอยอย พรอมทงก าหนดเกณฑการผานซงประมาณรอยละ 80-90 6) เมอผานการประเมนโดยใชแบบทดสอบ ผสอนจะตองตดสนวาผานหรอยง 7) ถาไมผานกจะตองใหเรยนซ าโดยใชบทเรยนแบบอน (alternative pathways of learning) และมผชวย แลวกลบไปทดสอบอก โดยก าหนดชวงเวลาใหเหมาะสม 8) จบแลวใหผานโดยอาจก าหนดเปน S และ U (Satisfactory และ Unsatisfactory) ถาผเรยนตองการไดเกรด A, B, C, … จะตองมการสอบอกครงหนง โดยใหครอบคลมเรองทเรยนทกหวขอ 2.ขนตอนของรปแบบการเรยนการสอนเพอฝกการสบเสาะหาความร

แนวคดของรปแบบการเรยนการสอนแบบนนาจะเหมาะสมกบวชาวทยาศาสตร เพราะเปนการน าเอาวธการทางวทยาศาสตรมาใชในการจดกระบวนการเรยนการสอน เพอใหผเรยนไดใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรในการไดมาซงความร แนวคดนมผน าไปแจกแจงไดเปนขนตอนของกระบวนการเรยนการสอนทมลกษณะตางๆ กน แตข นตอนส าคญทควรจะมในกระบวนการเรยนการสอนแบบสบเสาะน มกจะอางองรปแบบการเรยนการสอนเพอฝกการสบเสาะหาความร (inquiry training) ทชแมนเสนอไวดงน รปแบบการเรยนการสอนเพอฝกการสบเสาะหาความร (inquiry training) ม 5 ขนตอน(Joyce and Weil 1992: 202) ดงนคอ

ขนท 1 การเผชญปญหา (confrontation with the problem) - อธบายกระบวนการสบเสาะหาความร - เสนอเหตการณทเปนปญหา

EDU STOU

102 ขนท 2 การรวบรวมขอมลเพอตรวจสอบ (data gathering verification) - ตรวจสอบธรรมชาตของวตถและเหตการณหรอเงอนไขตางๆ - ตรวจสอบสงทเกดขนตามล าดบในสถานการณปญหา ขนท 3 การรวบรวมขอมลเพอการทดลอง (data gathering experimentation) - แยกตวแปรทเกยวของออก - ตงสมมตฐาน (และทดสอบ) ความสมพนธของตวแปรทเปนเหตและผล ขนท 4 การรวบรวมขอมลและสรางค าอธบาย (organizing formulation and explanation) - สรางค าอธบายหรอสรปสงทคนพบ ขนท 5 การวเคราะหกระบวนการสบเสาะ (analysis of the inquiry process) - ว เคราะหยทธศาสตรการสบเสาะหาความรและพฒนายทธศาสตรน นให มประสทธผลมากขน ในแตละขนของรปแบบการเรยนการสอนเพอการฝกสบเสาะหาความร มรายละเอยดดงตอไปน ขนท 1 ผสอนเปนผเสนอสถานการณทเปนปญหา และอธบายขนตอนในการสบเสาะหาค าตอบใหแกผเรยน (บอกจดประสงคและวธการตอบค าถามท “ใช” หรอ “ไมใช”) ลกษณะเดนของสถานการณทใชเปนปญหา คอ เปนเหตการณทปราศจากเหตผลท าใหเกดความขดแยงกบความเปนจรงตามความคดของผเรยน ฉะนนจะเหนวาไมใชทกเหตการณทนาฉงนทจะใชเปนเหตการณปญหาทเหมาะสมของการเรยนการสอนแบบนได เพราะสถานการณเหลานนนาฉงนเพยงเพราะไมรค าตอบ แตถาไมตองการมโนมตใหมมาชวยใหเขาใจ กไมจ าเปนตองสบเสาะหาค าตอบทเนนจดน เพราะผสอนบางคนกไมหยบปญหาทเปนปรศนาจรงๆ ส าหรบผเรยนท าใหกจกรรมการเรยนการสอนมลกษณะเปนเกม 20 ค าถามธรรมดา ทงๆ ทการตงค าถามนมคณคาในการฝกฝนซงจะละเลยไมไดในการสอนแบบสบเสาะหาความร ขนท 2 การพสจนความจรง คอ กระบวนการซงผเรยนตงค าถามเพอรวบรวมขอมลเกยวกบขอเทจจรงของปรากฏการณทสงเกตได นนคอขอมลเกยวกบธรรมชาตและลกษณะเฉพาะตลอดจนเงอนไขตางๆ ทแวดลอมอย ขนท 3 ผเรยนจะน าตวแปรใหมๆ เขาไปในสถานการณ เพอดผลวาจะมการเปลยนแปลงอยางไรบาง และแยกตวแปรทเกยวของออก ในขนทสองและขนทสาม กระบวนความคดของผเรยนตลอดจนค าถามจะไปดวยกน โดยขนทสามจะน าไปสการทดลอง ซงการทดลองนนจะมสองกระบวนการ คอ เปนการส ารวจและเปนการทดลองโดยตรง

EDU STOU

103 การส ารวจเปนการเปลยนแปลงสงตางๆ เพอทจะดวา มอะไรเกดขน โดยไมจ าเปนตองใชทฤษฎหรอสมมตฐานเปนสงชแนะ แตอาจจะแนะแนวคดไปสค าตอบได การทดลองโดยตรงจะเกดขนเมอผเรยนไดทดลอง พสจนทฤษฎหรอสมมตฐาน หนาททส าคญของผสอนกคอ 1) ชวยไมใหผเรยนคดวา ตวแปรบางตวพสจนไมได เมอยงไมไดลองพสจน 2) ชวยขยายขอบเขตการสบเสาะหาความรของผเรยน โดยการเพมชนดของขอมลทผเรยนรวบรวม ในขณะทผเรยนพสจนนน ผเรยนอาจจะใชค าถามเกยวกบวตถ คณสมบต เงอนไขตางๆ และเหตการณตางๆ โดยมความหมายดงน วตถ หมายถง การพจารณาถงธรรมชาตหรอคณสมบตเฉพาะของวตถ เหตการณ หมายถง การส ารวจตรวจสอบสงทเกดขน หรอธรรมชาตของการกระท า (action) นนๆ เงอนไขตางๆ หมายถง สถานภาพ (state) ของวตถหรอระบบ (system) ในเวลาใดเวลาหนงเฉพาะ คณสมบต หมายถง การส ารวจตรวจสอบพฤตกรรมของวตถทอยภายใตเงอนไขทแนนอน ซงจะเปนแนวทางใหไดความรใหมๆ ชวยในการสรางค าตอบ ขนท 4 ผสอนใหผเรยนสรางค าอธบาย ผเรยนคนเดยวอาจจะอธบายไมชดเจน ผเรยนจงควรชวยกนอธบายสงทเขาใจหรอขอคนพบออกมา เพอใหสามารถรวบรวมเปนค าตอบทสมบรณได ขนท 5 ผสอนใหผเรยนวเคราะหรปแบบของกระบวนการสบเสาะหาความรของเขา ผเ รยนอาจพจารณาวา ค าถามใดบางทมประสทธภาพมากทสด แนวค าถามใดทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน หรอความรบางประเภททผเรยนตองการแตยงไมไดมา ขนนมความส าคญมาก เพราะท าใหผเรยนไดตระหนกถงกระบวนการสบเสาะหาความรและพยายามปรบปรงกระบวนการนอยางเปนระบบ ชแมน ไดเสนอวาปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยนจะเปนการรวมมอกนอยางแขงขน แมวารปแบบการเรยนการสอนคอนขางเนนขนตอน (structure) มาก ซงผสอนตองเปนผควบคมเปนสวนใหญ แตบรรยากาศทางวชาการนน ผสอนจะใหอสระผเรยนในการคดและมสวนรวมเทาเทยมกน และคอยกระตนใหผเรยนใชกระบวนการสบเสาะหาความรมากทสด และสงส าคญทสดในการตอบสนองของผสอนในขนทสองและขนทสาม คอ ผสอนจะชวยใหผเรยนไดสบเสาะ ถาผเรยนถามแลวผสอนไมสามารถทจะตอบไดวา “ใช” หรอ “ไมใช” ผสอนตองใหผเรยนตงค าถามใหมจนกวาผเรยนจะสามารถรวบรวมขอมลไดดวยตนเอง และถาจ าเปนผสอนอาจจะชวยชใหเหนปญหานน โดยการตงค าถามชวยแนะกได

EDU STOU

104 สงทสนบสนนการสอนทใหไดผลดทสด คอ ชดสอส าหรบการเผชญปญหา (A set of confronting materials) และผสอนซงเขาใจกระบวนการท างานของสมองและยทธศาสตรการสบเสาะหาความรเปนอยางด ตลอดจนแหลงขอมลหรอสอทสามารถน าผเรยนไปยงค าตอบของปญหาไดอยางมประสทธภาพ แมวารปแบบการเรยนการสอนเพอฝกการสบเสาะหาความรจะมตนก าเนดมาจากการพฒนาเพอวทยาศาสตร แตกระบวนการนสามารถน าไปใชไดกบทกสาขาวชา แตไมใชทกเนอหา ขนอยกบวาหวขอนนสามารถก าหนดสถานการณปญหาไดหรอไม ถาสามารถก าหนดไดกใชวธนได เชน ในวรรณคด อาชญากรรมลกลบ และเรองราวทางวทยาศาสตร หรอจดทกอใหเกดสถานการณทไมนาจะเปนไปได อาจถกใชเปนเหตการณเราใหเกดความสนใจได ชแมน ไดใหความเหนวา การใชรปแบบการเรยนการสอนฝกการสบเสาะหาความรน จะเกดผลโดยตรงและโดยออมหลายประการแกผเรยน กลาวคอ จะชวยสงเสรมยทธศาสตรในการสบเสาะหาความร ชวยใหเหนคณคาและมเจตคตทด ซงเปนสงทส าคญมากในการแสวงหาความร รวมทงสงตอไปน 1) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 2) มความกระตอรอรนและเรยนรดวยตนเอง 3) มการแสดงออกทางภาษา 4) มความเพยรพยายามและอดทนในการหาค าตอบ 5) มความคดทมเหตผล 6) มเจตคตวาความรทงหลายมการเปลยนแปลงไดเสมอ สงส าคญทสดทไดจากรปแบบการเรยนการสอนน คอ ผเรยนไดฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร เชน การสงเกต การรวบรวมและจดระบบขอมล การแยกแยะและควบคมตวแปร การตงสมมตฐานและการทดลอง ตลอดจนการลงความคดเหนจากขอมล เปนตน ชวยบรณาการทกษะหลายๆ กระบวนการไดอยางด และเปนวธสอนทใหประสบการณอยางมความหมายกบผเรยน 3.ขนตอนของรปแบบการเรยนการสอนโดยใชบทสรปลวงหนาหรอสงชวยจดมโนมตลวงหนา

ออซเบล ไดใหหลกการของการน าเอาบทสรปลวงหนา หรอสงชวยจดมโนมตลวงหนา (advance organizer) กบการแยกความแตกตางใหแจมชด และการน าเอาระบบความคดทเรยนมาใหสมพนธกนไปใชในขนตอนของรปแบบการเรยนการสอนทแสดงตอไปน ซงออซเบลกลาววา วธนเปนการจดการเรยนการสอนเพอใหเกดการเรยนรอยางมความหมาย รปแบบการเรยนการสอนน ไดพฒนาขนมาโดยอาศยแนวความคดของออซเบลเกยวกบการจดเนอหาวชา (subject matter) โครงสรางทางสตปญญา (cognitive structure) เพอใหเกดการรบรในการ

EDU STOU

105 เรยนอยางกระฉบกระเฉง (active reception learning) โดยใชสงชวยจดมโนมตลวงหนา (advance organizer) รปแบบการเรยนการสอนนประกอบดวยกจกรรม 3 ขน(Joyce and Weil 1992: 190-192) คอ ขนท 1 การน าเสนอสงชวยจดมโนมตหรอบทสรปลวงหนา (presentation of advance organizer) ซงประกอบดวย 1) ระบจดประสงคของบทเรยนทชดเจน 2) น าเสนอสงชวยจดมโนมต ซงบรรจสงตอไปน - ระบลกษณะเฉพาะทงหมด - ใหตวอยางหลายตวอยาง - ใหภาพรวมของสงทจะเรยน - การย าและทบทวน 3) ตระหนกถงความรเดมของผเรยนทเกยวของวามเพยงพอหรอไม ข นท 2 การเสนอกจกรรมการเรยนและสอการสอน (presentation of learning task of material) ซงประกอบดวย 1) เสนอสอการสอนทมการจดระบบของกจกรรมการเรยนรเปนล าดบอยางเหมาะสมชดเจน 2) ท าใหผเรยนคงความสนใจตลอดเวลา ขนท 3 การจดระบบความรใหมในโครงสรางทางสตปญญาของผเรยนใหแขงแกรงขน (strengthening cognitive organization) ออซเบลไดระบกจกรรมทจะกระท าใหบรรลเปาหมายดงกลาว 4 กจกรรม คอ 1) การสนบสนนใหเกดการบรณาการความรอยางกลมกลนในการเชอมโยงความรใหมกบโครงสรางทางสตปญญาทผ เรยนมอย ท าไดหลายวธโดย (1) เตอนความจ าของผเรยนเกยวกบแนวคดหลกทเรยน (2) ใหผเรยนสรปลกษณะเฉพาะหลกๆ ของความรใหม (3) ใหทบทวนค าจ ากดความทชดเจน (4) ถามถงความแตกตางระหวางประเดนหลกทไดจากแตละเนอหา (5) ใหผเรยนอธบายวาสอการเรยนการสอนสงเสรมหรอสนบสนนมโนมตหรอขอความทน าเสนออยางไร 2) การสนบสนนใหเกดการเรยนรอยางกระฉบกระเฉง ผสอนสามารถกระตนหรอสงเสรมใหเกด ดงน (1) ใหผเรยนอธบายวาความรใหมสามารถเชอมโยงกบความรเดมทเขามอยแลวอยางไร (2) ใหผเรยนยกตวอยางเพมเตมเกยวกบมโนมตหรอขอความในกจกรรมการเรยนร (3) ใหผเรยนอธบายประเดนส าคญของเนอหาดวยค าพดของผเรยนเอง และเชอมโยงสงทผเรยนมอยแลวในโครงสรางทางสตปญญา (4) ใหผเรยนไดพจารณาหรอวเคราะห อาจท าไดโดยพจารณาหลายแงหลายมม (5) ใหผเรยนเชอมโยงเนอหากบความรหรอประสบการณเดมทตางไปจากความรใหม โดยถามใหผเรยน

EDU STOU

106 บรรยายถงความแตกตางของเนอหา ประสบการณ และน ามาเชอมโยงกบความรเดมไดอยางไร เชอมโยงไดตรงไหน 3) การชวยผ เรยนในการวเคราะหเนอหาใหชดเจน อาจท าไดโดยการตงค าถามใหผเรยนระลกถง และวเคราะหขอความรทไดกบการน าไปใช ใหมองเหนความสมพนธอยางกลมกลน 4) การท าใหเกดความชดเจนแจมแจง ในกรณทผเรยนอาจมปญหาเกยวกบสอการเรยนการสอนบางสวนทยงไมเขาใจชดเจน เชน จากการสงเกตจากภาพยนตร เอกสารอานประกอบ ผสอนกอาจชวยอธบายเพมเตมทบทวนสงทน าเสนอไปแลว ตลอดจนอธบายการน าความรไปใชในสถานการณใหม ในการสอนแตละครง คงไมสามารถใชเทคนคทงหมดใน 4 กจกรรมดงกลาวแลว การเลอกใชเทคนคควรขนอยกบเวลาทม หวขอของเนอหา และสภาพการเรยนรขณะนนๆ ซงสงส าคญ คอ ผสอนตองตระหนกถงเปาหมายทง 4 ในกจกรรมระยะท 3 ซงควรพยายามใชใหมากทสดเทาทจะเปนไปได เพราะเปนเทคนคทจะท าใหรปแบบการเรยนการสอนนมประสทธภาพสมบรณ การน าเสนอสงชวยจดมโนมตลวงหนา อาจใชเปนความเรยงทอธบายมโนมตหลก และ มโนมตทเกยวของในลกษณะบทสรปลวงหนา แบบอธบาย หรอแบบเปรยบเทยบ หรออาจใชแผนผงมโนมต 4.รปแบบการเรยนการสอนโดยใชมโนมตรปตวว

โนแวก และ โกวน (1985) กลาวถงการน ามโนมตรปตวว(V-heuristic approach) ไปใชในการเรยนการสอนไววา มโนมตรปตววสามารถน าไปใชในกจกรรมการเรยนการสอนไดทงกอนการเรยนการสอน ระหวางการเรยนการสอน และใชเปนเครองมอในการเรยนร ดงน 4.1 การใชมโนมตรปตววเปนเครองมอเตรยมการเรยนการสอนโดยผสอน ผสอนสามารถใชมโนมตรปตววในการวเคราะหการปฏบตการทดลองกอนทจะน าเสนอแกผเรยน และใชมโนมตรปตววในการก าหนดวธการทดลองทมอยแลวเพอใหผเรยนเกดการเรยนรอยางมความหมายได โดยมโนมตรปตววจะเปนเครองประเมนมโนมตทผเรยนจะตองมมากอนทจะด าเนนการทดลอง นอกจากน มโนมตรปตววยงใชเปนกลไกในการออกแบบการทดลองของแตละบคคลไดดวย 4.2 การใชมโนมตรปตววเปนเครองมอในการเรยนการสอน มโนมตรปตววเปนเครองมอทใชประกอบการอธบายถงการทดลองโดยการสรปยอ ผสอนสามารถน ามโนมตรปตววมาใชกอนการปฏบตการทดลอง โดยใหผเรยนระบสงทเรยนรกอนทางดานซายมอ เพราะจะเปนสงทชวยใหผเรยนไดทราบถงวธการ และลกษณะของขอมลทจะตองบนทก พรอมทงการจดกระท าขอมลเพอชวยใหการเรยนในบทเรยนนนๆ งายขนและเปนไปอยางรวดเรว

EDU STOU

107 การใชมโนมตรปตววเปนเครองมอในการวดผลการเรยนรของผเรยนโดยใหผเรยนสรางมโนมตรปตวว ผสอนจะประเมนจากสวนตางๆ ทเปนองคประกอบของมโนมตรปตวว แลวใหคะแนนตามเกณฑทต งไว กลาวคอ ผสอนสามารถใชมโนมตรปตววเปนเครองมอในการวดผลการเรยนรนนเอง 4.3 การใชมโนมตรปตววในกระบวนการเรยนการสอน ภาพท 6.26 และ 6.27 ตอไปน จะแสดงใหเหนถงกจกรรมการเรยนการสอนทใชมโนมตรปตววในการวางแผนและจดกระบวนการเรยนการสอน โดยมองคประกอบของมโนมตรปตววครบถวน เพอใหผเรยนสามารถเชอมโยงความคดและการกระท าโดยใชค าถามส าคญ ทน าไปสการทดลองเพอตอบค าถามทตองอางองหลกการและมโนมตทางดานความคดซายมอไปสการกระท าทางขวามอ เพอใหไดขอมลทจะกอใหเกดขอความรในทสด (บางกรณ คณคาของความรยงไมปรากฏเดนชด)

EDU STOU

108 ดานความคด ค าถามส าคญ วธการ ทฤษฎ ทฤษฎเซลล หลกการ 1) สงมชวตทกชนดประกอบไป ดวยเซลลหลายๆ เซลล 2) เซลลประกอบกนเปนโครง- สรางทสามารถท ากจกรรมท กอใหเกดประโยชนตอ สงมชวต 3) กลองจลทรรศนเปนเครองมอ ส าหรบใชขยายวตถทมขนาด เลก 4) เทคนคการยอมสชวยใหมอง เหนสวนประกอบของเซลล ไดงาย มโนมต เซลล ผนงเซลล เยอหมเซลล ไซโทพลาซม นวเคลยส คลอโร- พลาสต แวควโอล กลองจลทรรศน การยอมดวยไอโอดน

สงเกตความแตกตางดานรปราง และโครงสรางระหวางเซลล เยอหอมและเยอบขางแกม โดยใชกลองจลทรรศน

ขอความร 1) เซลลหวหอมและเซลลเยอบ ขางแกมมรปรางแตกตางกน 2) สวนประกอบภายในเซลลทง 2 ชนดกแตกตางกน 3) เซลลหวหอมมสวนประกอบ ดานโครงสรางของเซลลมาก กวาเซลลเยอบขางแกม การจดกระท ากบขอมล ตารางสรปแสดงลกษณะของเซลล ทง 2 ชนด เซลลหวหอม เซลลเยอบขางแกม 1) ผนงเซลล 2) เยอหมเซลล 3) นวเคลยส 4) แวควโอล 5) ไซโทพลา ซม

1) – 2) เยอหมเซลล 3) นวเคลยส 4) – 5) ไซโทพลาซม

บนทก วาดรปของเซลลหวหอมและเซลลเยอบขางแกมทเหนจากกลองจทรรศน

วตถ / เหตการณ

1) ยอมสเซลลเพอดสวนประกอบโครงสรางของเซลลโดยใชกลองจลทรรศน 2) ใหวาดรปเซลลและชสวนประกอบภายในเซลล

ภาพท 6.26 แผนผงรปตววแสดงการเรยนรในเรองเซลล (Novak 1980) ทสามารถน าไปใชในการจดกระบวนการเรยนการสอน

EDU STOU

109

ภาพท 6.27 แสดงการสอนโดยใชมโนมตรปตวว เรอง การใชเครองเคาะสญญาณเวลา 5.ขนตอนของรปแบบการสอนเพอใหเกดมโนมต

รปแบบการสอนเพอใหเกดมโนมต (model of teaching concept attainment) นพฒนามาจากงานวจยของบรเนอร กดนาว และออสตน (1956) ซงขนตอนการสอนเรมดวยการน าเสนอขอมลแกผเรยน ขอมลจะแบงเปน 2 พวก คอ ขอมลทเปนตวอยางของมโนมตซงเรยกวาตวอยางทใช และขอมล

EDU STOU

110 ทไมใชตวอยางของมโนมตหรอเรยกวาตวอยางทไมใช โดยผสอนแจงแกผเรยนวา ตวอยางทใชทงหมดจะเปนกลมตวอยางของมโนมตอยางหนง งานทผเรยนตองท ากคอ ตงสมมตฐานวา คณสมบตเฉพาะของตวอยางทใชคออะไร (มโนมตคออะไร) ตวอยางทผสอนเสนอตองจดเรยงอยางเปนระบบและเสนอตามล าดบ ชดเจนไมสบสน หลงตวอยางจะตองระบค าวา (ใช) หรอ (ไมใช) ไวเปนสงชแนะใหแกผเรยน แลวผเรยนจะชวยกนพจารณา และเปรยบเทยบตวอยางทงหมด เพอตรวจสอบสมมตฐานทก าหนดขน จากนนผเรยนจะสามารถระบไดวา มโนมตคออะไร โดยการใหนยามของมโนมตทก าหนด ในขนตอมาจะเปนการทดสอบการเกดมโนมตของผเรยน โดยใหผเรยนระบตวอยางทผสอนเสนอเพมเตมให ซงเปนตวอยางทใชและตวอยางไมใช จากนนผสอนใหผเรยนทบทวนหรอยนยนสมมตฐาน ชอมโนมต และค านยามของมโนมต แลวจงใหผเรยนยกตวอยางทใชและไมใชของมโนมตดวยตวเอง ขนสดทายเปนการวเคราะหยทธศาสตรการคดทผเรยนใชในการคดหามโนมต ซงผเรยนอาจใชการคดแบบรวมๆ (wholistic strategies) กอน แลวจงพจารณารายละเอยดหรอสวนยอย บางคนอาจคดกลบกนคอ พจารณาสวนยอย (partistic strategies) กอน แลวจงพจารณารวมๆ ผสอนอาจใหผเรยนอธบายแบบการคดของตนวา คดดวยขนตอนอยางไรจงเขาใจมโนมตได การทไดวเคราะหกระบวนการคดนจะชวยใหผเรยนไดเปรยบเทยบประสทธภาพและประสทธผลของแบบการคดทตางกน และไดยทธศาสตรการคดทมประสทธภาพไปใชในการเรยนรตอไป ขนตอนของรปแบบการสอนเพอใหเกดมโนมต ประกอบดวย 3 ขน คอ ขนตอนท 1 การเสนอขอมลและระบมโนมต ซงประกอบดวยขนตอนยอย ดงน 1) ผสอนเสนอตวอยางพรอมระบค า ใช หรอ ไมใช หลงตวอยาง 2) ผเรยนเปรยบเทยบคณสมบตของตวอยาง 3) ผเรยนก าหนดและทดสอบสมมตฐาน 4) ผเรยนสรปค านยามของมโนมตตามคณลกษณะทส าคญของตวอยางทใช ขนตอนท 2 การทดสอบการเกดมนโมต ซงประกอบดวยขนตอนยอย ดงน 1) ผเรยนรวมกนระบตวอยางทผสอนเสนอเพมเตมวา ตวอยางใดเปนตวอยางทใช และตวอยางใดเปนตวอยางทไมใช 2) ผสอนใหผเรยนยนยนสมมตฐาน ระบชอมโนมต และทบทวนนยามของมโนมต 3) ผเรยนยกตวอยางทใช และไมใช ของมโนมตดวยตนเอง ขนตอนท 3 การวเคราะหยทธศาสตรการคด ซงประกอบดวยขนตอนยอย ดงน 1) ผเรยนอธบายวธคดของตน 2) ผเรยนรวมกนอภปรายถงบทบาทของสมมตฐานและคณลกษณะเฉพาะ

EDU STOU

111 3) ผเรยนรวมกนอภปรายถงชนดและจ านวนสมมตฐาน 6.การเรยนการสอนตามแบบของทฤษฎการเรยนการสอนสมยใหม

การเรยนการสอนวทยาศาสตรตามแนวน โรเบรต บ. ซนด ( Robert B. Sund 1973) กลาววา เปนทฤษฎการเรยนการสอนสมยใหม(modern instructional theory) ซงยดเอาผเรยนเปนศนยกลาง โดยใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรเพอพฒนาความสามารถหลายๆ ดานของบคคลใหประสบความส าเรจ และชวยใหเกดอตมโนทศนทางบวก เหนวาตนเองมคณคา และมสขภาพจตด อยในสงคมไดอยางมความสข ดงแสดงในแผนผงล าดบขนของความคดในภาพท 6.28 แนวคดการสอนตามแผนภาพนอาศยหลกการพฒนาอตมโนทศนและความคดสรางสรรค รวมทงแนวคดของเพยเจตในการพฒนาสตปญญาของผเรยน เปนพนฐาน กอใหเกด และ ชวยใหม

ภาพท 6.28 แสดงแผนผงมโนมตของทฤษฎการเรยนการสอนสมยใหม ตามขอเสนอของซนดและโทรวบรดจ (1973: 36)

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.4.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.4.2 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.4 เรองท 6.4.2

การมสขภาพจตด

การเหนคณคาของตนเองและของบคคล

การมประสบการณเกยวกบความส าเรจ ในกจกรรมตางๆ

การพฒนาความสามารถหลายๆ ดานของตนเอง

การสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยใชกระบวนการแสวงหาความร EDU S

TOU

112

เรองท 6.4.3 การจดการเรยนการสอนตามแนวคดการสรางสรรค ความรนยม* * เรยบเรยงจาก กงฟา สนธวงษ (2550) การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร ขอนแกน มหาวทยาลยขอนแกน หนา 30-43

แนวคดการสรางสรรคความรนยม(Constructivism) มรากฐานมาจากทฤษฎการเรยนรในกลมพทธนยมหรอสาระนยม ทสนใจศกษาเกยวกบภาวะของกระบวนการรคดซงเปนการท างานของสมองโดยใชวธการตางๆ กระท ากบขอมลทเขามาในโสตสมผส กอใหเกดการคด ความรสก จนตนาการ และการกระท าในรปแบบตางๆ เพอใหเกดการเรยนรจนไดเปนประสบการณ คอ องคความรทสามารถน าไปใชได ลกษณะของผเรยนทสามารถสรางความรโดยจดระบบของความรและน าความรไปใชไดอยางคงทนและพฒนาความรนนอยางไมหยดย ง คอ คณสมบตของผเรยนทพงปรารถนา แนวคดของ วกอตสก และเพยเจต มอทธพลตอการใหความหมายของการเรยนร และการน าไปใชในการจดการเรยนการสอน

1.หลกการและการปฏบตทน าไปใชไดในการจดการเรยนการสอนตามแนวคดการสรางสรรคความรนยม

การสรางสรรคความรนยม เปนปรชญาทอยในความสนใจและมผน าไปเปนหลกการในการจดการเรยนการสอนคอนขางมาก เพราะเปนปรชญาทวาดวยความรความเขาใจเกยวกบเรองของการเรยนรและความร โดยศกษาวาผเรยนเรยนรไดอยางไร และความรมลกษณะเปนอยางไร ทงน เพราะแนวคดส าคญ คอ การทผเรยนพฒนาความเขาใจในการเรยนรทเกดจากการสมผสและมความสมพนธกบประสบการณตรงโดยตวผเรยนเอง

หากเชอในแนวคดของการสรางสรรคความรนยม และจะใชการจดการเรยนการสอนตามแนวคดน จะตองเหนดวยกบ วกอตสก และเพยเจต ผซงเชอวาความรไมไดอยนอกตวผเรยน แตความรจะตองถกสรางขนภายในตวของผเรยน เพราะการเรยนรไมใชการทองจ าสงทผอนบอก แตการเรยนรเปนการสรางความเขาใจในความรดวยตนเอง และผานการใชกระบวนการทางสงคมทใหค าอธบายในความรนนๆ ดงนน ความรจงขนอยกบการเรยนรโดยผเรยนซงสรางความเขาใจในความรนนๆ

แมวาผ สอนจะจดการเรยนการสอนหรอจดการเรยนรแบบทท าใหผ เรยนไดสมผสกบประสบการณตรง มการปฏบต การน าเสนอโดยใชวธหลากหลาย แตถาผสอนใหผเรยนไดมโอกาสดงกลาวเพอทจะสรปใหไดผลเปนความรตามทผสอนตองการเทานน การสอนนนกไมไดใชหลกการของการสรางสรรคความรนยม เพราะวาความรยงอย แยกเปนอสระจากการสรางความเขาใจของ

EDU STOU

113 ผเรยนและอยนอกตวผเรยน เพราะผสอนไมไดมงทจะใหผเรยนสรางความหมายของการเรยนรดวยตนเอง ดงนน การพจารณาทจะตองตดสนวา การเรยนการสอนนนๆ ใชหลกการของการสรางสรรคความรนยมหรอไม จะตองพจารณาจากเรองความรและการเรยนรทมลกษณะตามท วกอตสก และเพยเจต ไดอธบายไว ดงจะกลาวถงตอไป

2.การสรางสรรคความรนยมและเพยเจต

ตามแนวคดของ เพยเจต การเรยนร หมายถงการแปลงรปความเปนจรงทผเรยนคนพบ โดยการสรางความเขาใจทมความหมายตอตนเอง ดงนน การสรางสรรคความรนยม จงอธบายวาคนเราเรยนรไดอยางไร โดยมขอมลประกอบพรอมกบพฤตกรรมการตอบสนองและเหตผลของการเรยนรทแสดงถงความคด ความเขาใจ จากการใชสตปญญา และความรสกตอสงนนๆ ทงนความคดจตใจของบคคลแตละคนมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาเพอการปรบตวของโครงสรางทางสตปญญาทมอยเดม และเพมความซบซอนขนเรอยๆ โดยใชกระบวนการดดกลนและกระบวนการปรบใหเหมาะเพอสรางประสบการณ ท าใหบคคลมพฒนาการทางความคด จตใจ และสตปญญา วธการเรยนรจากประสบการณดงกลาวท าใหผเรยนสรางสมความรความเขาใจไวเปนพนฐาน โดยเพมความซบซอนและความแขงแรงของโครงสรางทางสตปญญาทจะเสรมตอความรทมนนไดตลอดเวลา เปรยบเสมอนการสรางความเขาใจสงใดสงหนงทเดมอาจเรมตนจาก 2 มต คอ ความกวาง และความยาว เปนพนททครอบคลมความรความเขาใจในเรองหนงๆ ทตอมามการพฒนาโดยการเพมความสงหรอความลกท าใหมความเขาใจเปน 3 มต เปนปรมาตรของความรความเขาใจทครอบคลมและมมมมองกบความลกซงมากขน ทงนอาจมโครงสรางทางสตปญญาเกดขนใหม หลงจากทบคคลหรอผเรยนแตละคนไดใชการปรบใหเหมาะ สามารถปรบตวใหอยในสภาวะสมดลได

ผลงานในระยะหลงของ เพยเจตทมอทธพลตอความรความเขาใจเรองการพฒนาการเรยนรเพมขนแสดงใหเหนวา เขาไมไดอธบายพฒนาการเรยนรตามขนตอนพฒนาการทางสตปญญาอยางงายๆ เทานน แตการเรยนรของแตละคนเปนเรองของการปรบตวใหอยในสภาวะสมดลทอาศยการผกโยงอยางเปนล าดบตอเนอง และพฒนาไปสสภาวะสมดล โดยตองมความเปนไปไดในเรองทเรยนรและองคประกอบดานหลกการและเหตผลทจ าเปนตอเรองน นๆ ไดแก การเรยนรมโนมตทางวทยาศาสตรบางเรองซงผเรยนตองพฒนาโดยการแสวงหา สบเสาะ ทดลอง เพอใหไดมาซงความเขาใจในปญหาทม กอนจะแกปญหาได ในทนมตวอยางเรองมโนมตเรอง สมดลของคานทมตวแปรดานน าหนกและระยะทางทผเรยนจะสามารถปรบคานใหสมดลไดโดยตองสามารถใชการทดแทนหรอการแทนท และการใชความเขาใจเรองสมการกบเรองสดสวน เขามาเปนหลกการ เหตผลในการปรบสมดลใหได ตามภาพของปญหาทเกดขน จนในทสดเขาสามารถคนพบวา “ถาน าหนกนอยกบระยะทางไกลจะเทากบน าหนกมากกบระยะทางใกล” ทท าใหคานสมดล

EDU STOU

114

สมมตวา X1 และ X2 เปนตมน าหนก 2 ชน ทวางไวบนคานยาว d1 และ d2 เปนระยะทางทตางกนดงภาพ

แสดงวา X1 เปนน าหนกทนอยกวา X2 และ d1 เปนระยะทางทไกลหรอยาวกวา d2 ส าหรบเพยเจต ความรเปนสงทผเรยนสรางขนดวยตนเองไมรบหรอลอกแบบมาจากสงแวดลอมภายนอก ดงนน การมปฏสมพนธกบสงทเรยนรของผเรยนจงเปนสงจ าเปนและส าคญ ผสอนไมใชมหนาทเพยงบอกหรอสาธตใหรวาความรทมอยเปนอะไร แตผเรยนจะตองท าความเขาใจดวยตนเองวา ความรนนเปนอยางไรตามความคดและความเขาใจของเขา การจดการเรยนการสอนไมใชเปนการถายทอดหรอบอกเรองราวความรทสรางขนใหกบผเรยน ผเรยนตองใชความรความเขาใจของตนเองทมอยกอนแลวและมปฏสมพนธโดยการกระท ากบความรนนๆ และกบคนอนๆ ในสงแวดลอมทมอยและทเกยวของทงทางกายภาพและทางสตปญญา เพราะความรเปนสงเกดขนและเปลยนแปลงได ผเรยนจะตองแปลความหมายของสงทเรยนรเพอบงบอกลกษณะของความรนนใหเปนสงทตนเองเขาใจจากทคนพบดวยตนเองอยางมความหมายและน าไปใชได

นอกจากนน เพยเจตไดพดถงเรองของพฒนาการการเรยนรโดยมการอธบายเกยวกบพฒนาการการเรยนรไวตามขนของพฒนาการทางสตปญญา ทผเรยนมพฒนาการการเรยนรตามความสามารถทางสตปญญาสอดคลองกบวยและชวงระยะเวลา โดยเนนวาการเรยนรหมายถงการสรางความเขาใจทเกดขนจากการสมพนธและสมผส เชอมโยงประสบการณดวยตวของผ เรยนเองกบสงทมอยในสงแวดลอมและ/หรอสงทเขาไดจากการจดกระท ากบขอมลกบสงทเขาเรยนร การเรยนรหรอพฒนาการทางสตปญญาจะเปนไปไดชาเรวหรอมากนอยแตกตางกนขนอยกบกลไกหรอปจจย 4 ประการส าคญทเพยเจต กลาวอธบายไวดงน

1) วฒภาวะหรอความพรอมจากพนธกรรมของระบบประสาทและสมอง ความพรอมเปนความสามารถทมอยในตวของผเรยนเฉพาะแตละบคคลทมวฒภาวะ ความพรอมจะเรยนรของแตละคนไมเหมอนกน นนคอ ธรรมชาตของแตละคน พฒนาการทางสตปญญานนตองมทงธรรมชาตและสงแวดลอมชวยกนทจะกอใหเกดพฒนาการเรยนร

EDU STOU

115 2) ประสบการณดานกายภาพและสตปญญา ขณะทผเรยนไดรบประสบการณจากการฝกฝนในการคดอยางมเหตมผล เขาจะมพฒนาการเรยนรมากขน ประสบการณเหลานผเรยนอาจไดรบจากทางบาน ในโรงเรยน และในสงแวดลอมทหลากหลายแตกตางกน การจดประสบการณทท าใหเขาไดมการกระท า ไดคดและไดรสก แตกตางกนท าใหพฒนาการในการเรยนรชาเรวแตกตางกน

3) ประสบการณหรอการสบทอดทางสงคม ประสบการณนจะกอใหเกดการเรยนรและขบเคลอนพฒนาการทางสตปญญาไดแตกตางกน แมในเดกทมอายเทากนแตถาประสบการณทไดรบ เมอไดเขาสงคมและอยในวฒนธรรมทแตกตางกน ไดแกสภาพแวดลอมและวฒนธรรมในการเรยนรทเกดจากการจดการเรยนการสอนในระบบโรงเรยนทไมเหมอนกนหลายสงหลายอยาง จะหลอหลอมใหพฒนาการการเรยนรเปนไปไดชาเรวแตกตางกน

กลไกท งสามประการดงกลาวขางตน น าไปใชอธบายเพมเตมใหกบกลไกประการส าคญ สดทายทเพยเจต กลาวไว ซงเปนกลไกทส าคญทสดของการพฒนาการเรยนร คอ สภาวะสมดล

4) สภาวะสมดลหรอสมดล คนสวนมากแปลสภาวะสมดลหรอสมดลวา คอ การด าเนนการของพฒนาการทางสตปญญา ถาถอวาพฒนาการทางสตปญญาเกดขนจากการสรางประสบการณ สภาวะสมดลกเปนกลไกทกอใหเกดประสบการณโดยการเรยนร ดงทเพยเจต อธบายวา สภาวะสมดลทเกดขนจะกอใหเกดประสบการณการเรยนรโดยเครองมอ 2 ชนดทส าคญ คอ การดดกลนและการปรบใหเหมาะ อะไรมากอนอะไรมาหลง ไมมใครสามารถตอบได เพราะทงสองสวนนเปนปจจยส าคญทเกดขนควบค สลบสบเปลยน ชวยเหลอเกอหนนกนและกน

ดงนนจงพอสรปเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอนตามหลกการการสรางสรรคความรของเพยเจต ไดดงน

1) การเรยนรจะตองเกดขนโดยผเรยนเขาไปเรยนร ไดรบกระบวนการทางสงคมสนบสนนใหเกดการแลกเปลยนเรยนร ดงนน การเรยนร จงเปนทงกระบวนการสวนตวและกระบวนการทางสงคม

2) ผเรยนตองตดสนใจในการเรยนรวา เขาอยากเรยนอะไร ใหเขาวางแผนและตงเปาหมายการเรยนรดวยตนเอง กจกรรมในชนเรยนอาจจะไมตองมลกษณะทเปนขนตอนจ ากด เปดโอกาสใหผเรยนไดวางแผน ดวาเขาอยากใชวธการจดการเรยนรแบบใด โดยเสนอความคดเหนและรวมอภปรายแลกเปลยนวาเขาจะจดลกษณะการเรยนการสอนแบบใด

3) ผเรยนจะตองสรางความเขาใจดวยตนเองจากความรทมอยเดมกบความรทเรยนใหม เพอใหมความหมายในลกษณะทเขาจะสามารถเกบเอาไวเปนความเขาใจของตนเอง โดยการเรยนรอยางมความหมายจะตองผานกระบวนการทเปนกจกรรมใหเขาลงมอกระท า ทงทเปนการใชความคด

EDU STOU

116 จตใจ และสตปญญา ทใชสมองและรางกายโดยการลงมอกระท า ท าใหเชอมโยงสงทเรยนรเดมกบความรใหมไดอยางมความหมาย

4) ผเรยนควรจะใชวธการทหลากหลายในการเรยนร โดยการคนควาดวยตนเอง มปญหา มตวอยางกรณศกษาใหผเรยนไปแสวงหาดวยตนเอง รวมเรยนรกบเพอน แลกเปลยนกน มขอความรตางๆ ทผเรยนตองไปแสวงหาและท างานทไดรบมอบหมาย หรอท าโครงงานเปนกลมและมการอภปรายรวมกน หรอไปศกษาดงานรวมกนแลวมาอภปรายน าเสนอรวมกน

5) บรรยากาศในการเรยนการสอน ทงในและนอกชนเรยนจะตองใชสงเราทเปนจรงในโลกของความเปนจรง ไมใชสงเราทไมสมพนธกบชวตจรง เพราะฉะนนสงเหลาน ประสบการณการเรยนรจงตองเปนประสบการณทเปนประสบการณในชวตจรงทน าเอาไปใชได

6) ผเรยนตองมสวนรวมอยางกระตอรอรนในการเรยนร ใหเกดการถายโยงในสงทเรยนร เปนการเรยนรดวยตวเขาเองแลวถายทอดไปใหเพอน ใหเพอนรวมรรวมเรยนเขาใจวา สงนนคออะไร คอ เรยนดวยตนเอง รดวยตนเอง และสามารถน าความรนนไปกระจายถายทอดใหผอนไดร โดยวธการทเขาคดวาเหมาะสมทสด

7) ผสอนตองมบทบาทในการเกอหนนและอ านวยการเรยนรใหเปนไปตามทผเรยนตองการ ผเรยนควรจะไดอยในบรรยากาศทเปนไปไดจรง มคนทคอยเกอหนนท าใหเขาไดแสวงหาการเรยนรทมากกวาการร จ า เขาใจ และตองเรยนรโดยเขาใจเชอมโยงและไดองครวม โดยใชการเรยนรในแตละสวนมาสมพนธกนใหไดการเรยนรในสวนรวม และเรยนรในสงทเรยกวาเขาสามารถเชอมโยงเปรยบเทยบ ทดสอบ บรณาการ แยกแยะ และสามารถโตแยงกอนทจะสรปเปนขอความร โดยสงเหลานตองเกดจากการเรยนรทเขามแรงกระตนจากภายในและภายนอก ไดรบโอกาสทจะเรยนรอยางอสระ ไดตอรอง สรรคสรางบรรยากาศวาจะเรยนแบบไหน อยางไร และมงใหไดประโยชน มโอกาสสะทอนผลการเรยนร หรอแจงผลการเรยนรกลบไปยงกลมผเรยนและผสอน เพอเปนการแลกเปลยนวา เขาเรยนรสงนนไปท าไม อยางไร สงทเขาไดมาเปนประโยชนอยางไร

นอกจากนน เพยเจตไดใหหลกการส าคญส าหรบการเรยนรและพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนไววา การท าใหเกดสภาวะไมสมดลเกดขนเมอบคคลพบวาไมสามารถใชความรความเขาใจทมอยแกปญหาได ตองแกปญหา และอธบายปรากฏการณทเกดขนได โดยการคดเพอสรางความหมายของปรากฏการณทเขาเผชญอยจะท าใหบคคลตองใชความคดและแสวงหาความรเพอใหไดค าตอบของปญหาและทางเลอกอนๆ ทมความหมายและเปนทพอใจได การสะทอนผลความรความเขาใจและการท าใหเกดความกระจางในขอสงสยหรอปญหาโดยการเรยนรรวมกนทควรมตามมาหลงจากการประสบผลส าเรจในการแกปญหาของแตละบคคลจะท าใหเกดประสบการณเรยนรเพมขน

EDU STOU

117 3. การสรางสรรคความรนยมและวกอตสก

วกอตสก มแนวคดเรองการสรางสรรคความรนยมทใหความส าคญกบบรบทของสงคมและวฒนธรรม รวมท งประวตความเปนมาของบคคลทท าใหเขาถกมองวาเปนผสรางความเขาใจบนหลกการของการสรางสรรคความรทางสงคม ทงๆ ทจรงๆ แลวเขาเรมจากการสนใจศกษาจตวทยาดานสาระนยม ทมความคดเหนสอดคลองกบเพยเจต หลายประเดนทส าคญในเรองการเรยนรของผเรยน แตมจดเนนมากกวาในเรองของสงคมและวฒนธรรมรวมทงประวตความเปนมาของผเรยนทเกยวของในการเรยนร

วกอตสกแสดงให เหนวาท งผ สอนและผ ใหญหรอเพอนๆ ท มอยรอบๆ ตวผ เรยนทมประสบการณมากกวา จะสามารถชวยใหผเรยนทมประสบการณนอยกวาเรยนรไดโดยใชเครองมอการเรยนร ซงไดแก การใชภาษาและ/หรอเครองมอทางวฒนธรรมและสงคมทมอยเฉพาะในสงแวดลอมของแตละสงคม ท งนในปจจบนขอมลขาวสารและสอตางๆ ทไดมาโดยผานทางคอมพวเตอรและเทคโนโลยจงมสวนส าคญมากในการเรยนรของผเรยน เขาเชอวาผเรยนสามารถซมซบประสบการณโดยใชเครองมอชนดตางๆ ทกลาวขางตนจากการมปฏสมพนธกบผคนและสงของในสงแวดลอมของแตละบรบทของสภาพแวดลอม สงคม วฒนธรรม ชวยใหเขาพฒนาการเรยนร

แนวคดทมชอเสยงส าคญมากของวกอตสก(Vygotsky อางถงใน ปรชา ศรเรองฤทธ และคณะ

2549) คอ เรองพนทรอยตอของพฒนาการ (Zone of Proximal Development หรอ ZPD) ทมหลกการส าคญดงน

1) สงทผเรยนท าไดวนนโดยการชวยเหลอแนะน าจากผสอน พอแมและ/หรอเพอนๆ จะเปนสงทเขาท าไดดวยตนเองในวนรงขนตอไปและ/หรอในอนาคต

2) การเจรญเตบโตและพฒนาการทางสตปญญาของผเรยนเปนการเปลยนแปลงจากการทผอนชวยปรบตวให โดยใชความชวยเหลอทอยภายนอกตวผเรยนไปสการปรบตวภายในโดยตวของผเรยนเอง

3) การเรยนการสอนเปนกระบวนการทางสงคมทเปดโอกาสใหผเรยนไดมวธการคด การปฏบต และความรสกใหมๆ ตอสงทเขาเรยนรและมปฏสมพนธดวย

4) การเรยนการสอนชวยใหผเรยนพฒนาความสามารถในการสรางความเขาใจดวยตนเอง ดงนน การเรยนการสอนจงเปนแรงผลกดนส าคญทท าใหผเรยนมพฒนาการทางสตปญญาและอนๆ ทเกยวของ

EDU STOU

118 5) ผสอนทมประสทธภาพจะตองพฒนาผเรยนโดยการจดการเรยนการสอนทคดถงอนาคตตลอดเวลา ท าใหผเรยนมงสอนาคตไมใชใหเขาอยกบทเดมหรอสงทผานมาเทานน

นอกจากนน วกอตสกยงแสดงความคดเหนวา การเรยนรสวนใหญทเกดขนผานกระบวนการทางสงคมในบรรยากาศและการด าเนนการทมการแลกเปลยน ไมใชเพราะเดกหรอผเรยนท าไดเองเทานน แตเขาตองใชชมชนและสงคมเปนตวหลกชวยใหเขาไดมโอกาสรเรม ตอรอง แลกเปลยน จนเกดการสรางความเขาใจในการเรยนรนน ไมเพยงแตเปนการสรางความเขาใจดวยตนเองแตเปนการรวมสรางสรรคใหเกดความเขาใจในการเรยนร วกอตสกมองการสรางความรวามพนฐานความคดในมมมองของบรบทสงคมและวฒนธรรมเปนสงแวดลอมทส าคญเปนหลก ดงนน การเรยนรจงเปนการสรางความหมายของสงทเรยนรโดยการชวยเหลอของผทมปฏสมพนธรวมกนและการสรางความเขาใจรวมกน วกอตสกมหลกการทเหนรวมกบเพยเจต คอ เรองของการปรบความรความเขาใจดวยตนเองทเนนเรองของการใหคณคาในการเปนสมาชกของกลมและการแลกเปลยนทมลกษณะของความชวยเหลอและความรวมมอ และการผลตงานรวมกน มการสนบสนนทยดหยนโดยผานการปฏบตงานการเรยนรทใชเครองมอในการเรยนรหลายทางเปนตวชวย ไดแก การมสวนรวมทมการชวยเสรมตอในการเรยนร (Scaffolding) การสนทนาทมผชน า การท าใหผลการเรยนรชดเจน โดยการทผเรยนเรมตนจากการพงพาไปสการท าไดดวยตนเอง ซงเขาจะท าไดโดยผานการปรบความเขาใจและการควบคมก ากบการดวยตนเองอยางมนใจในทสด

การน าเอาหลกการขางตนของวกอตสกไปใชนน ผสอนตองสรางสงแวดลอมส าหรบการเรยนรทนาสนใจ ใหผเรยนเขาไปมสวนรวมอยางผกพนเตมท โดยมโอกาสใชเครองมอในการเรยนรไมวาจะเปนภาษา เทคโนโลย ขาวสารในรปแบบตางๆ ในแตละบรบททมอย โดยมผใหญ รนพ เพอน ชวยเหลอทจะท าใหผเรยนไดมโอกาสขยบเขยอนความสามารถจากทท าได ไปสความสามารถในระดบทสงขนดวยความมนใจทมการประคบประคองเกอหนนในการแลกเปลยน และเปดโอกาสใหผเรยนไดมประสบการณการเรยนรทเตมไปดวยการเกอกลทงกายภาพและสตปญญาผานกระบวนการทางสงคม โดยมขอมลจากแหลงการเรยนรทหลากหลายท าใหเขาสนใจอยากรอยากเรยน ไดคด ไดกระท า ไดถาม ไดตอบ ไดแกปญหา ททาทายและมก าลงใจ ไดรบการตอบสนองและประสบผลส าเรจจากผลงานทสมผสได สงเหลานท าใหเกดเปนความเจรญงอกงามทางสตปญญาโดยผานกระบวนการทางสงคม วฒนธรรม ดวยตวผเรยนเอง ทมปฏสมพนธอยางตนตวตลอดเวลา และมสวนรวมแลกเปลยนเรยนรในแตละบรบทของสงคมและวฒนธรรม ตวอยางของการเรยนการสอนโดยใชพนทรอยตอของพฒนาการ (ZPD) ทผสอนจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยเรมตนจากใหผเรยนส ารวจตนเองวามความสามารถเขยนภาษาองกฤษไดดวยตนเองอยางไร พบวาบกพรองเรองใด จะท าใหผ เรยนตระหนกรในความสามารถทท าไดจรงของตนเอง และรวาตนเองมความสามารถทจะพฒนาไดเพมขนโดยตองมการ

EDU STOU

119 ชวยเหลอเกอกลในเรองใด ในการศกษาวจยเรอง การพฒนารปแบบการเรยนการสอน การเขยนภาษาองกฤษของผเรยนในระดบอดมศกษา (ปรชา ศรเรองฤทธ และคณะ 2549) ชบงวาผเรยนตองการความชวยเหลอในเรองไวยากรณ ไดแก การแตงประโยค ค าศพททใช ผสอนใหผเรยนมโอกาสเรยนรรวมกนโดยผสอนมสวนรวมชวยเหลอและจดบรรยากาศของการเรยนรทท าใหผเรยนตระหนกในศกยภาพของตนเอง การมปฏสมพนธระหวางผเรยนและกบผสอนท าใหผเรยนพฒนาจากการเรยนดวยตนเองเพยงล าพงไปสการขยายรอยตอของการพฒนาไดอยางมประสทธภาพมากขน ทงนกจกรรมการเรยนการสอนทใช ZPD ท าใหผ เรยนต งใจมากขน มความรบผดชอบ ความพยายามเขาใจในองคประกอบของภาษาองกฤษมากขน ผเรยนใชทงการพด การอาน และการเขยนในการเรยนรทมสอเทคโนโลยและการใชภาษาท งภาษาไทยและภาษาองกฤษรวมกบการอภปราย การชแนะ อธบาย ชมเชย ทชวยเสรมตอการเรยนรอยางสม าเสมอ จนผเรยนสามารถท าไดเองมากขนจากการคอยๆ ลดความชวยเหลอลงเรอยๆ ใหผเรยนก ากบการเรยนรของตนเอง มความมนใจ และท าไดดวยตนเองในทสด

ในการจดการเรยนการสอนหรอการจดการเรยนรโดยทวไปนน ถาผสอนมกระบวนทศนของการจดการเรยนรท เนนการถายทอดจากสงภายนอกใหกบผ เรยน โดยไมสนใจกบความคด ความสามารถ ความเขาใจจากผเรยน คดวาผเรยนจะตองรบความรเทานน จะท าใหผเรยนไมไดสรางเปาหมาย ไมไดมสวนรวมในการเรยนร ไมมโอกาสสรางความเขาใจดวยตนเอง

การเรยนการสอนโดยใชแนวคดของการสรางสรรคความรนยมจะใหความหมายตอการเรยนร ทแตกตาง โดยเนนวาการเรยนรเปนการท าความเขาใจสวนตวของผเรยนในเรองหรอสงทเรยนรท าใหเขาสามารถจดการสงทเรยนร และแปลความหมายไดโดยมการกระท าอยางตนตวและกระตอรอรน จดกระท ากบขอมลและสรางเปนความเขาใจมการทบทวนไตรตรอง บรณาการและจดท าเปนสงทไดคนพบเพอน าเสนอใหผอนไดเรยนร แลกเปลยนและเกดเปนการสรางองคความรรวมกน อาจมการปรบเปลยนและเรยนรเพมขนอยางลกซงมากขนในเรองนนๆ

4. ขอสรปของหลกการการสรางสรรคความรนยม

เนองจากการสรางสรรคความรนยมตามทกลาวมาขางตนเปนปรชญาทวาดวยการศกษาและท าความเขาใจเกยวกบเรองความรและเรองการเรยนร ความรซงเปนสงทแปรเปลยนไดเกดขนและมอยชวคราว มพฒนาการเปนไปตามสภาพสงคมและวฒนธรรม สรางขนโดยเอกตบคคลทหลอหลอมจากความเขาใจเดมทมอยของแตละคน แลวมการน ามาแลกเปลยน ถกเถยงโตแยง อภปรายใหเกดเปนความรรวมกนของกลมบคคลในสงคมหนงๆ ได ดงนน การเรยนรจงเปนกระบวนการปรบตวของแตละบคคลทเกดขนเพอแกปญหาความไมเขาใจ ความขดแยงทเกดขนภายใน และแสดงออกเปน

EDU STOU

120 ปรากฏการณทเปนรปธรรมไดในลกษณะของการถกเถยงอยางมจดมงหมายรวมกนกบการสะทอนผลเพอกอใหเกดการแกปญหาหรอความเขาใจรวมกนได

ถามความเชอเกยวกบเรองราวของความรและการเรยนรตามทกลาวขางตน การจดการเรยนการสอนตามแนวคดของปรชญาการสรางสรรคความรนยม จะตองเนนใหผเรยนสรางความเขาใจและแกปญหาดวยตนเอง ไมใชการจดจ าเทานน แตเรยนเพอร เพอเขาใจในแกนของความร โดยการใชกระบวนการปรบตวทใชความสามารถในการคด ลงมอกระท า เพอตความหมายของเหตการณ ปรากฏการณ สถานการณ และสงของโดยการมปฏสมพนธอยางกระตอรอรนในบรบทของสงคม สภาพแวดลอม สงของ และบคคลทเกยวของ มการแลกเปลยนความเขาใจในความร การน าเสนอความเขาใจในรปแบบทหลากหลาย ตามสภาพทเปนจรง มการสะทอนผลของการเรยนรเพอใหไดทงความรและวธการเรยนร ท าใหมการประเมนผลการเรยนรไดในสภาพทเปนจรง ทงนหลกการของปรชญาการสรางสรรคความรนยมทใชในการจดการเรยนร ประกอบดวย

1) การใหความส าคญกบการเรยนร การเรยนรหมายถงการสรางความหมายใหกบสงทเรยน โดยตวผเรยนเอง อาศยเครองมอและตวอยางทเปนรปธรรม สอหลายชนดในการเรยนร ดงนนการมปฏสมพนธกบสงทเรยนรโดยใชเครองมอ สอ และตวชวยอนๆ ไดแก บคคล สงแวดลอม เทคโนโลยการสอสารและคอมพวเตอรเพอใหเกดความเขาใจและบอกความหมายของสงทเรยนรได การเรยนรจงหมายถงการสรางความร ความเขาใจ ไมใชการลอกเลยนแบบโดยไมไดมการคดและการกระท ากบความรนน

2) การใหความส าคญกบประสบการณ ซงเปนสงส าคญทชวยใหเกดการเรยนร การเรยนรตองอาศยประสบการณและการสะทอนผลจากประสบการณ ท าใหผเรยนเรยนรไดตามผลลพธทเกดขนและจากสงทเกดขนตามมา ดงนนการจดกจกรรมจงตองท าใหผเรยนสรางประสบการณการเรยนรไดจรงๆ เชอมโยงประสบการณทมมากอนของผเรยนกบสงทจะเรยนรตอไป โดยประสบการณการเรยนรทจดขนตองเปนประสบการณทเปนปจจบน สมพนธกบชวตประจ าวน ชวยใหเรยนรโดยสามารถแสดงออกไดหลายลกษณะและหลายรปแบบของความรทได

3) เนอหาสาระของความร ผเรยนตองมความเขาใจวาความรเปนสงทเปลยนแปลงได การน าเสนอความรอาจแสดงเปนองครวมไปสองคประกอบยอย หรออาจใหไดรองคประกอบยอยกอนเพอใหเรยนรองครวม โดยตองท าใหผเรยนไดความรทงหมด ผสอนจงตองมความสามารถในการวเคราะหความรกอนทจะน าเสนอใหกบผเรยน และเลอกพจารณาใชวธการจดการเรยนการสอนทเหมาะสมกบผเรยน

EDU STOU

121 4) เวลาของการเรยนร ผสอนจะตองค านงถงเวลาทใชในการเรยนร มการจดกจกรรมโดยใชชวงเวลาทเหมาะสมและเพยงพอ ท าใหผเรยนท ากจกรรมได ทงนตองจดกจกรรมทเฉพาะเจาะจง มเวลาเหมาะสมกบความสามารถของผเรยนแตละคน เพราะการเรยนรขนอยกบความถนดซงเปนเวลาทใชเฉพาะส าหรบการเรยนรของแตละคนในแตละเรอง

5) ครหรอผสอน ตองเปนผเอออ านวย สนบสนน น าเสนอ และรวมวางแผน จดการ เพอใหผเรยนไดมโอกาสแสดงความคดเหนและตองน าเอาความคดเหนของผเรยนไปใช มกจกรรมททาทายใหกบผเรยนอยางครอบคลมลมลก โดยผสอนตองสงเสรมสนบสนนกจกรรมทท าใหผเรยนเรยนอยางตนตว มการชวยเหลอ เกอกลอยางเหมาะสม ใชการประเมนตงแตการวนจฉยหรอวเคราะหผเรยนตอนเรมตน และคอยก ากบตดตามผลการเรยนร เพอชวยใหเปนไปตามเปาหมายตามทผเรยนและผสอนตกลงรวมกน มการสะทอนผลการเรยนรเพอการปรบปรงท าใหผเรยนเรยนรไดทงเนอหาสาระและวธการเรยนรของตนเอง

6) ผเรยน ตองมลกษณะตนตว มการสรางความร และแปลความหมายของการเรยนร โดยตองมโอกาสท ากจกรรมทใชทงความคด จตใจ และสตปญญา ไดเรยนจากกจกรรมทเขาสมผสไดโดยตรง และท าใหเขาไดสรางความหมายของความเขาใจในการเรยนรไดโดยตนเองแบบมสวนผกพนในการสรางความเขาใจในกจกรรมทผสอนจดขน มการสรางประสบการณการเรยนรกบสะทอนผลการเรยนรจากผลของการเรยนรไดหลากหลายแงมม

7) สอและแหลงการเรยนร ตองมหลากหลาย เปนสงทท าใหผเรยนไดสมผสกบประสบการณตรง ท าใหผเรยนมเครองชวยในการแสวงหาความรไดดวยตนเองและเปนสงทชวยผเรยนในการน าเสนอความรทตนสรางได รวมทงชวยใหกลมของผเรยนไดแลกเปลยนเรยนรเพอใหไดขอตกลงของความรความเขาใจกบการน าเสนอของกลม

8) สงแวดลอมและบรรยากาศในการเรยนร เปนสงส าคญทจะสงเสรมใหผเรยนอยากรอยากเรยน ตองการรวมกจกรรม บรรยากาศตองเชญชวน สงแวดลอมตองกระตนใหผเรยนคดสรางสรรคในการรวมกจกรรม ซงหมายถงการทผสอนจะตองสรางบรรยากาศของการเรยนรทจะท าใหผเรยนรสกสบายใจไมเครยดเกนไป ไมกลว กลาแสดงความคดเหน และผสอนตองยอมรบความคดเหนของผเรยนอยางสม าเสมอ โดยการน าความคดเหนทเชอมโยงกบการเรยนรในกจกรรมทเหมาะสมมาใชเพอใหผเรยนมความรสกรวมรบผดชอบเปนสวนหนงของการเรยนร

9) การประเมนผลการเรยนร ผสอนตองเตรยมการเรองนในการวางแผนการสอนและใหผเรยนรบร ยอมรบวธวดและประเมนผลนน ประเมนผลเพอก ากบ ตรวจสอบความกาวหนาของการ

EDU STOU

122 เรยนร และใชวธประเมนทหลากหลายเพอใหไดมาซงความรความเขาใจทแทจรงของผเรยนโดยมการประเมนอยางเปนระบบ

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.4.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.4.3 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.4 เรองท 6.4.3

EDU STOU

123

ตอนท 6.5

กำรน ำหลกกำรทำงจตวทยำไปใชในกำรจดกำรเรยนกำรสอนวทยำศำสตร

โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 6.5 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง

หวเรอง เรองท 6.5.1 หลกการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร เรองท 6.5.2 รปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางองพนฐานทางจตวทยา แนวคด

1. การออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร เปนกจกรรมทตอบสนองหลกการพฒนาการเรยนรของแตละบคคลใหเตมตามศกยภาพ มลกษณะทจดเปนระบบ มทงระยะส นและระยะยาว และสรางขนโดยอาศยความรเกยวกบจตวทยาการเรยนการสอน ขนตอนการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรอยางเปนระบบ ประกอบดวย ส ารวจปญหาและทรพยากร ก าหนดวตถประสงคการเรยนการสอน วเคราะหผเรยน ก าหนดวธสอน สอการเรยนการสอน และการประเมนผล

2. รปแบบของการสอนทเหมาะสมกบการพฒนาการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหมประสทธภาพ ตองอาศยความรเกยวกบจตวทยาการเรยนการสอนทครอบคลมตวแปรทกดาน รปแบบการเรยนการสอนมหลายลกษณะขนอยกบพนฐานของความเชอทางจตวทยา

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 6.5 จบแลว นกศกษาสามารถ

1. บอกหลกการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรได 2. บอกลกษณะของรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางองพนฐานความรทาง จตวทยาแตละรปแบบได

EDU STOU

124

เรองท 6.5.1 หลกการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร 1. หลกการ การเรยนการสอนวทยาศาสตรควรมการวางแผน ไมท าไปอยางเลอนลอยไรจดหมาย เพราะการเรยนของมนษยสามารถน ามาจดการ สรางสรรค และพฒนาตามศกยภาพไดอยางสนกสนาน นาสนใจ มความหมาย มความคงทน และน าไปใชได การออกแบบการเรยนการสอน เปนกจกรรมส าคญของการจดการเรยนรเพอตอบสนองหลกการเบองตน 4 ประการดงน 1.1 เพอพฒนาการเรยนรของแตละบคคลใหเตมทตามความสามารถ ความตองการ ความถนด และความสนใจ 1.2 การออกแบบการเรยนการสอนมทงระยะสนและระยะยาว แบบการเรยนการสอนระยะยาวจะครอบคลมบทเรยนทใหญและมระยะเวลาการสอนทยาวกวาแบบการสอนระยะสน ซงใชส าหรบบทเรยน 1-2 ชวโมงโดยประมาณ หรออาจมากกวา ขนอยกบเนอเรองทจะสอน แบบการเรยนการสอนระยะสนจะมกจกรรมการสอนประจ าชวโมงหรอคาบตอสปดาหทบงชรายละเอยดของกจกรรมการเรยนการสอน 1.3 แบบการเรยนการสอนควรมลกษณะทจดเปนระบบ เพอพฒนาการเรยนรของผเรยนแตละคนใหไดมประสทธภาพทเปนระบบ ระบบของการเรยนการสอนจดขนเพอใหผเรยนไดมปฏสมพนธกบสภาพแวดลอมอยางสอดคลองเหมาะสมกบความสามารถทางสตปญญา และใหโอกาสเขาไดเรยนรอยางมประสทธภาพ โดยน าแนวคดเชงระบบทเปนความสมพนธระหวาง ตวปอน กระบวนการ ผลผลต และการใหขอมลยอนกลบเพอการปรบปรงการด าเนนการมาประยกตใชกบการเรยนการสอน 1.4 แบบการเรยนการสอนตองสรางขนโดยอาศยความรเกยวกบจตวทยาการเรยนการสอน ไมใชสรางขนเพอใหผเรยนไดเรยนอะไร เพออะไรเทานน แตควรพจารณาวาจะท าอยางไรจงจะท าใหผเรยนเรยนรได ในเรองน กานเย และบรกส ไดเสนอขอคดของหลกการเรยนรเบองตนทจะน าไปในการสรางแบบการสอนโดยกลาวถงการจดสภาพการณของการเรยนรไวดงน (กงฟา สนธวงษ 2535) การจดสถานการณหรอสภาพการณของการเรยนร หมายถง การจดประสบการณการเรยนร ซงครอบคลมท งกจกรรมและวธการด าเนนกจกรรมดวย ในเรองนนอกจากจะตองจดลกษณะของประสบการณจากงายไปหายากแลว ขอใหนกศกษาศกษาเรองล าดบขนของพฤตกรรมการเรยนร (hierarchy of learning) และการจดล าดบของเนอหากบประสบการณดวยวา เนอหาทจะน ามาสอนน เนหมาะสมหรอไม ควรจะแบงแยกจดเรยงขนตอน และก าหนดขอบขายของเนอหาแตละตอนใหพอเหมาะกบเวลาทจะใชในการเรยนการสอน กจกรรมทดควรมลกษณะเปนเชนไร จงจะใหผเรยนสนใจศกษาไดอยางสนกสนานและเรยนรไดด เรองเหลาน กานเย และบรกส ไดเสนอแนวคดไววา การ

EDU STOU

125 จดการเรยนการสอน คอ การท าใหผเรยนเกดการเรยนร การเกดการเรยนรเปนกระบวนการทเกยวของกบการรบสงเรา การตอบสนองสงเราท าใหเกดพฤตกรรมทบงชวาเปนไปตามจดประสงคของการเรยนการสอนในสถานการณทผสอนจดขน ในการจดเพอใหเกดการเรยนรตองค านงถงปจจยภายในและภายนอกของผเรยน ซงประกอบดวย ปจจยยอยๆ ดงแสดงในภาพท 6.29

ภาพท 6.29 แสดงปจจยตางๆ ทมผลตอกจกรรมการเรยนการสอนและการเกดการเรยนรของผเรยน

2. องคประกอบและขนตอนของการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร 2.1 องคประกอบ ในทนหมายถงองคประกอบของการเรยนการสอนวทยาศาสตรทผสอนตองค านงถง และน าเขามาพจารณาในการออกแบบการสอน องคประกอบเหลานแสดงอยในภาพท 6.30 ตอไปน

ปจจยภายนอกผเรยน

การใหโอกาสผเรยน

ตอบสนองสงเราอยาง

ตดตอกน

การใหฝกฝนหรอ

ฝกซ า ๆ กน

การใหแรงเสรม

(การเสรมแรง)

สภาพการณของการเรยนร

หรอกจกรรมการเรยนการสอน

ทจดขน

ความพรอมของขอความร

ทมอยหรอมมากอน

ของผเรยน

ทกษะทางสตปญญา

ของผเรยน

ยทธศาสตรการคด

ของผเรยน

ปจจยภายในตวผเรยน EDU STOU

126 สอการเรยน เนอหาวชา วธและ การสอน หรอเนอเรอง เทคนคตางๆ ในการ ทจะสอน เรยนการสอน ลกษณะของ ผเรยน สมรรถภาพ จดประสงคของ พฤตกรรม ของผสอน การเรยนการสอน ทคาดหวง

ภาพท 6.30 แสดงความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ ของการเรยนการสอน (กงฟา สนธวงษ 2535: 3)

2.2 ขนตอนของการออกแบบการเรยนการสอนอยางเปนระบบ กอนทจะกลาวถงขนตอนการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรอยางเปนระบบ จะน าเสนอแนวคดของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหเปนระบบดงน จากรปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดของเกลเซอรดงไดกลาวมาแลวในเรองท 6.4.1 หากพจารณาในลกษณะขนตอนการจดการเรยนการสอนแลวจะพบวา แบงออกเปน 3 ขนตอน คอ ขนเตรยมการ ขนด าเนนการ และขนประเมนผล โดยทขนเตรยมการประกอบดวย วตถประสงคการเรยนการสอน และพฤตกรรมของผเรยนกอนเรยน ขนด าเนนการ หมายถง กระบวนการเรยนการสอน และขนประเมนผล หมายถง การประเมนผลการเรยนของผเรยนและการสอนของผสอน ซงรปแบบนสอดคลองกบแนวคดเชงระบบทมงพจารณาความสมพนธระหวางตวปอน กระบวนการ ผลผลต และการใหขอมลยอนกลบเพอการปรบปรง โดยทขนเตรยมการเปนการพจารณา “ตวปอน” ของการเรยนการสอน ไดแก ผเรยน วตถประสงคการเรยนการสอน วสดอปกรณ สอการเรยนการสอน เปนตน ขนด าเนนการเปน “กระบวนการ” ของระบบการเรยนการสอน ขนประเมนผล เปนการประเมน “ผลผลต”

ประเมนการสอน

การเตรยมหรอ

การวางแผน

การเรยนการสอน

กระบวนการเรยน

การสอน ผลทไดจากการสอน

ประเมนการเรยน

EDU STOU

127 หรอผลด าเนนการจดการเรยนการสอนนนเอง หากพจารณารายละเอยดของขนตอนทง 3 ขนตอน ของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหเปนระบบ(สจนต วศวธรานนท 2547:100-110) อาจแบงไดเปน 1. ขนเตรยมการ ในขนนประกอบดวยขนตอนยอยๆ คอ 1) การส ารวจปญหาและทรพยากร 2) การก าหนดวตถประสงคการเรยนการสอน 3) การวเคราะหผเรยน 4) การวเคราะหและจดล าดบเนอหาสาระ 5) การก าหนดวธสอนและกจกรรม 6) การก าหนดสอการสอน 7) การก าหนดแนวทางการประเมนผล 8) การเขยนแผนการจดการเรยนการสอน หรอแผนการจดการเรยนร 2. ขนด าเนนการ ในขนนเปนการด าเนนการเรยนการสอน และใหผเรยนท ากจกรรมตามทไดเตรยมการไว ขนด าเนนการเรยนการสอนอาจจ าแนกไดเปนขนตอนตางๆ ดงน 1) การน าเขาสบทเรยน 2) การปฏบตกจกรรมการเรยนการสอน 3) การสรป 3. ขนประเมนผล เปนขนตรวจสอบวา การเรยนการสอนทไดเตรยมการและด าเนนการนนสามารถน าผเรยนไปสวตถประสงคทวางไวหรอไม และจากผลการประเมนดงกลาว อาจน าไปใชในการวเคราะหเพอหาแนวทางปรบปรงการเรยนการสอนตอไป ในการประเมนผลอาจจ าแนกไดเปน 1) การประเมนผลการเรยนของผเรยนและการสอนของผสอน 2) การวเคราะหผลการประเมนเพอปรบปรงการเรยนการสอน จากรายละเอยดของขนตอนทงสามขนตอน สามารถเขยนแผนภมแสดงล าดบขนตอนและความสมพนธของขนตอนตางๆ ในรปของระบบไดดงภาพท 6.31

EDU STOU

128 ขนเตรยมการ ขนด าเนนการ ขนประเมนผล

ขอมลยอนกลบเพอปรบปรง ภาพท 6.31 แผนภมแสดงขนตอนการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหเปนระบบ

จากขนตอนของการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรใหเปนระบบ ซงเปนภาพรวมของการ

จดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ การออกแบบการเรยนการสอน จงควรครอบคลมเพยงขน

เตรยมการเทานน ซงเปนการเตรยมการทพจารณาถงการจดการเรยนการสอนอยางเปนระบบเพอให

เกดประสทธภาพ ดงนนขนตอนของการออกแบบการเรยนการสอนอยางเปนระบบ ประกอบดวย

1) การส ารวจปญหาและทรพยากร เพอตรวจสอบปญหาการเรยนการสอนและส ารวจสงอ านวยความสะดวกทเกยวของ ไดแก สภาพหองเรยน สภาพหองปฏบตการวทยาศาสตร แหลงเรยนร เครองมอและอปกรณการเรยนการสอน 2) การก าหนดวตถประสงคการเรยนการสอน ทจะตองก าหนดใหสอดคลองกบลกษณะเนอหา วตถประสงคของหลกสตร และความรพนฐานของผเรยน ตลอดจนครอบคลมดานสตปญญา เจตคต และทกษะทเกยวของดวย 3) การวเคราะหผเรยน เพอใหทราบถงความตองการ ความสนใจ ความสามารถในการเรยนร พนฐานความรและประสบการณเดมของผเรยนทเกยวของบทเรยนทจะเรยน

ส ารวจปญหา และทรพยากร

ก าหนดวธสอน และกจกรรม

ก าหนดวตถ ประสงคการเรยนการสอน

ก าหนดสอ การสอน

ด าเนนการสอน การประเมนผล การเรยนการสอน

วเคราะห ผเขยน

ก าหนดแนวทาง การประเมนผล

น าเขาส บทเรยน

การวเคราะห ผลการประเมน

ปฏบต กจกรรม

เขยนแผน การสอน การสรป

วเคราะห และจดล าดบ เนอหา

EDU STOU

129 4) การวเคราะหและจดล าดบเนอหาสาระ เพอใหเกดการเรยนรตามล าดบขน เหมาะสมกบความพรอม ความตองการ ความสามารถของผเรยน และสอดคลองกบวตถประสงคการเรยนการสอน 5) การก าหนดวธสอนและกจกรรม เพอเตรยมการจดประสบการณการเรยนรใหแกผเรยน วธสอนและกจกรรมทใชในการเรยนการสอนวทยาศาสตรมหลายวธ ผสอนจะตองพจารณาเลอกน ารปแบบการจดการเรยนการสอนรปแบบตางๆทไดแสดงไวในหนวยน หรอจากแหลงอนมาใชใหเหมาะสมกบเนอหา และลกษณะผเรยนโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล ขนพฒนาการทางสตปญญาของผเรยน ขนตอนการก าหนดวธสอนและกจกรรม เปนขนตอนทเปนหวใจของการออกแบบการเรยนการสอน 6) การก าหนดสอการสอน เพอใชประกอบการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ โดยเลอกใหสอดคลองกบวตถประสงคการเรยนการสอน เนอหาสาระของบทเรยน วธการสอน และกจกรรมการเรยนการสอน 7) การก าหนดแนวทางการประเมนผล เพอก าหนดวธการประเมนผลตามเกณฑทระบไวในวตถประสงคการเรยนการสอน 8) การเขยนแผนการจดการเรยนการสอน หรอแผนการจดการเรยนร เปนการบนทกการออกแบบการจดการเรยนการสอนทง 7 ขนตอนดงกลาวขางตนเปนลายลกษณอกษร เพอเปนแนวทางการจดการเรยนการสอนทเปนระบบ มความชดเจน และน ามาวเคราะหปญหาและปรบปรงการเรยนการสอนตอไป จะเหนไดวา ขนตอนการออกแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรอยางเปนระบบเพอใหการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตรมคณภาพและประสทธภาพ จ าเปนตองอาศยความรความเขาใจเกยวกบลกษณะเนอหาวชา ลกษณะผเรยน และหลกการทางจตวทยาทเกยวของ พรอมท งทกษะความสามารถในการประยกตความรความเขาใจนนสการปฏบต

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.3.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.3.1

ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.3 เรองท 6.3.1

EDU STOU

130

เรองท 6.5.2 รปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางอง พนฐานทางจตวทยา

รปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรมหลายรปแบบขนอยกบพนฐานความเชอทางจตวทยา เพอใหเหนภาพรวมของแนวทางทจะพฒนารปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร ทเรมจากการใชรปแบบของเกลเซอรเปนหลก จากนนจงบรรจความรทเกยวกบการน าหลกการทางจตวทยาไปใชในการเรยนการสอนทงหมดลงไปในรปแบบนน กจะไดรปแบบการเรยนสอนวทยาศาสตรทควรจะเปน ซงบรรจแนวคดทเกยวของไวในสวนทจะน าไปใชได

ในทนจะกลาวถงลกษณะของรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางองจตวทยาการเรยนการสอน 3 ลกษณะ รปแบบเหลานค านงถงปจจยทกดาน และพยายามน าแนวคดทเปนประเดนส าคญของการจดการเรยนการสอนทอางองจตวทยาการเรยนการสอนมาใชในลกษณะตางๆ กน โดยบรรจไวในขนเตรยมการ ขนด าเนนการ และขนประเมนผล นอกจากรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร 3 ลกษณะแลว จะน าเสนอตวอยางรปแบบการสอน Trip RIP ซงเปนรปแบบการสอนทบรณาการกระบวนการคด การเรยนร และการสรางองคความร

1. ลกษณะของรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางองจตวทยาการเรยนการสอน รปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางองจตวทยาการเรยนการสอน อาจมลกษณะดงแสดงในตารางท 6.7-6.9 ตอไปน

EDU STOU

131 ตารางท 6.7 แสดงลกษณะของรปแบบการเรยนการสอนวทยาศาสตรทอางองจตวทยาการเรยน การสอนแบบท 1 ลกษณะ รปแบบการเรยนการสอน

ขนเตรยมการ ขนด าเนนการ ขนประเมนผล

รปแบบท 1 (- Mastery learning - Piaget’s - Advance Organizer - Concept Mapping - V-heuristic - Gagne)

1. วเคราะหและจด ล าดบเนอหาตาม แนวคดของกานเย (Gagne) 2. วเคราะหผเรยนโดย การใชการสมภาษณ เพอวนจฉย 3. ก าหนดจดประสงค โดยใหมเกณฑผาน ไมต ากวารอยละ 80 4. ทดสอบผเรยนกอน เรยน ถาความรไม พอเพยงตองเพมเตม กอน 5. เตรยมสรางขอสอบ ส าหรบการวดผล

1. สอนโดยเชอมความ รใหมใหเขากบความ รเดม 2. ใชแผนผงมโนมต และ/หรอบทสรป ลวงหนา 3. จดกจกรรมและสอ เพอใหผเรยนมความ เขาใจอยางแจมชด และคงทน 4. ใหมการทดลองเพอ สรางความร และ สรปความรโดยใช แผนผงมโนมตรปว 5. ประเมนผลยอยตาม จดประสงค 6. มกจกรรม หลากหลายเพอเสรม ใหรอบร

1. ประเมนผลการเรยน ของผเรยนตามเกณฑ ทก าหนดไว 2. ประเมนผลการสอน เพอใหผสอน ปรบปรงคณภาพของ การสอน 3. ปรบปรงแกไขถา ผลลพธไมเปนไป ตามเกณฑ โดยการ ใชกจกรรมและสอ รวมทงเทคนควธท เหมาะสม

EDU STOU

132 ตารางท 6.8 แสดงลกษณะของรปแบบการเรยนการสอนทอางองจตวทยาการเรยนการสอนแบบท 2 ลกษณะ รปแบบการเรยนการสอน

ขนเตรยมการ ขนด าเนนการ ขนประเมนผล

รปแบบท 2 (- Mastery learning - Gagne’s - Piaget’s - Inquiry - Modern

1. วเคราะหและจด ล าดบเนอหา 2. ก าหนดจดประสงค และเกณฑผานจด ประสงค 3. วเคราะหผเรยนใน

1. จดประสบการณท ทาทายความคดและ การแสวงหาความร ใหแกผเรยน 2. ใหผเรยนมโอกาส ทดลองหรอลงมอ

1. ประเมนผลตามจด ประสงค 2. ประเมนทงผลยอย และผลรวม 3. ใชเกณฑในการตด สนทชวยใหผเรยน

Instructional - Discovery Approach - Inductive Approach)

ดานความสามารถ ทางสตปญญาและ ความพรอมทจะ เรยน 4.จดบรรยากาศ การเสรมแรงทเออให ผเรยนมอตมโนทศน ทด/มความเชอมน 5. ใหมการแสวงหา ความรอยางเปน ระบบ 6. เนนผเรยนเปน ศนยกลาง 7. มการใหขอมล ยอนกลบสม าเสมอ

ปฏบตและคนพบ ดวยตนเอง 3. ผสอนชวยเหลอ แนะน าและเสรมแรง 4.ใหผเรยนมโอกาส วเคราะหระบบความ คดในการแกปญหา ของตนเอง 5. ใชกระบวนการคด แบบอปนยในการ เรยนร 6. มการใชสอและ อปกรณทพรงพรอม หลายๆ ทาง เพอให ผเรยนตระหนกใน แนวคดทอาจน าไป สค าตอบไดหลายทาง 7. เนนเรองบรรยากาศ ทอบอนเปนกนเอง และเออใหประสบ ความส าเรจ

พฒนาตนเอง 4. ใชขอมลหลายๆ ทาง ในการประเมน ผเรยน 5. ถอหลกการประเมน เพอสรางสรรค ความสามารถของ ผเรยน 6. ประเมนการสอน ของผสอนดวย

EDU STOU

133 ตารางท 6.9 แสดงลกษณะของรปแบบการเรยนการสอนทอางองจตวทยาการเรยนการสอนแบบท 3 ลกษณะ รปแบบการเรยนการสอน

ขนเตรยมการ ขนด าเนนการ ขนประเมนผล

รปแบบท 3 (- Mastery learning - Gagne’s - Piaget’s - Concept Attainment)

1. วเคราะหและจด ล าดบเนอหา 2. ก าหนดจดประสงค และเกณฑผานจด ประสงค 3. วเคราะหผเรยนใน ดานความสามารถ ทางสตปญญาและ ความรเดม 4. จดล าดบของการ เรยนรและกระบวน การเรยนการสอน ตามขนตอนของ กระบวนการเรยน การสอนทม ประสทธภาพ

1. มการทบทวนบท เรยนและแจงจด ประสงคอยางแจม ชด 2. น าเสนอขอมลใหม โดยใชหลกการของ การสอนเพอใหเกด มโนมต 3. ตรวจสอบความ เขาใจและแกไข ปรบปรง 4. เนนใหมการฝกหด 5. มการทดสอบและม การบานเพมเตม 6. มการใชสอและ กจกรมหลายทาง เพอใหผเรยนรอบร ไดตามจดประสงค

1. ประเมนผลตามจด ประสงค 2. ประเมนผลยอยและ ผลรวม 3. ใชขอมลยอนกลบ ทกเรองเพอตรวจ สอบความเขาใจและ มการทบทวน 4. ประเมนโดยการ วเคราะหยทธศาสตร ในการคดของผเรยน 5. ประเมนการสอน ของผสอน

2. ตวอยางรปแบบการสอน Trip RIP: กระบวนการคด การเรยนร และการสรางองคความร* * เรยบเรยงจาก กงฟา สนธวงษ (2550) การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร ขอนแกน มหาวทยาลยขอนแกน หนา 73-90

Trip RIP เปนกระบวนการทใชในการคด การเรยนร และการสรางความเขาใจในการเรยนรหรอการสรางองคความร ทมฐานคดเรองการสรางสรรคความรของเพยเจต แฟลเวลและวกอตสก มการใชกระบวนการยทธศาสตรเมตาคอกนชนทจะชวยใหผเรยนสามารถวางแผนด าเนนการและควบคม

EDU STOU

134 กระบวนการคด การเรยนร ดวยตนเอง ในทนมการแสดงหลกการ วธการและตวอยางของการน า Trip

RIP ไปใชในการจดการเรยนรและการวจยทผสนใจอาจจะศกษาและน าไปทดลองใชเพอพฒนากระบวนการคด การเรยนร และการสรางความเขาใจในการเรยนรหรอการสรางองคความรไดในเนอหา เรองราว และบรบทตางๆ กนตอไปได

จากหลกการการสรางสรรคความรของเพยเจตเปนเบองตนผนวกกบการเรยนรในศาสตรเกยวของทส าคญ คอ กระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรทเปนเหตเปนผลและเปนระบบ ท าใหสามารถสรางรปแบบของกระบวนการคดการเรยนรบนพนฐานของการใชยทธศาสตรเมตาคอกนชน ซงประกอบดวยความรเชงเมตาคอกนชนและประสบการณทเกดขน ความรเชงเมตาคอกนชนเปนความเขาใจหรอความเชอเกยวกบตวแปรจดกระท าทจะมปฏสมพนธตอกนในแนวทางทจะมผลเกดขนจากสาเหตและผลลพธทตอเนองกนในการรคดของบคคล ตวแปรเหลานประกอบดวย ตวบคคล กจกรรม และยทธศาสตรการคด

องคประกอบดงกลาวจะท าใหเกดประสบการณการเรยนรทบคคลจะมความรตว เพราะมยทธศาสตรการคดทเกดขนกอน ระหวาง และหลงการกระท า ท าใหรวาจะท าสงใดไดหรอไม อยางไร และตางจากครงกอนๆ อยางไร จะประสบความส าเรจไดอยางไร ท าใหมการคดวางแผนการกระท า การปรบเปลยน การควบคมการรคดและการกระท า การประเมนผล และการสะทอนผลทกอใหเกดการยอนคด ท าใหมการไตรตรองในการเรยนรและท าไดดยงขน โดยสรปแลว ความรและยทธศาสตรเมตาคอกนชน เปนการคดอยางลมลกเกยวกบเรองของการคดของตนเองในสถานการณทมสงทตองกระท าทมจดมงหมาย และมยทธศาสตรทมปฏสมพนธตอกน เพอการเรยนรและการตดตามความกาวหนาในการเรยนรทมการควบคมไดตลอดเวลา (Flavell, 1979)

Trip RIP เปนกระบวนการคดและการเรยนรทสามารถน ามาใชในการสรางองคความรได โดยใชกระบวนการคดทกอใหเกดการเรยนรและการสรางความรอยางเปนขนตอนและมระบบตามแนวคดเรองการพฒนากระบวนการเรยนรทใชการสรางสรรคความรนยมของเพยเจต (กงฟา สนธวงษ 2547) ทเชอมโยงกบวธการของกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรเพอพฒนากระบวนการคดขนสง หรอกระบวนการยทธศาสตรเมตาคอกนชน โดยการวางแผน ด าเนนการ และควบคมกระบวนการคดการเรยนรทอาศยความเขาใจในเรองการปรบตว การสะทอนความรความเขาใจ การเชอมโยงการเรยนรอยางมความหมาย ทมจดเนนส าคญคอ การเรยนรเกดจากการสรางความร โดยการกระท าตอสงทเรยนรดวยตนเอง และแสดงความเขาใจในเรองทเรยนดวยตนเอง ดงนนกระบวนการคดและการเรยนร Trip RIP จงมขนตอนทครอบคลมรายละเอยดทใชเปนวธการเรยนรเมอบคคลตองพบกบสถานการณปญหา ทตองใชความคด จตใจ และสตปญญา ในการจดระบบและการปรบตว ปรบความคดและการกระท าเพอใหเกดความสมดล มท งกระบวนการดดกลน เมอผเรยนมโครงสรางของความรและ

EDU STOU

135 ประสบการณเดมอย แลวเชอมโยงไดทนทและ/หรอใชกระบวนการปรบใหเหมาะกบความรใหมโดยอาจเพมความรใหมเขาไปในโครงสรางของความรและประสบการณ เกดการสรางความเขาใจในการเรยนรไดอยางมความหมาย Trip RIP ประกอบดวยกระบวนการใหญ 3 กระบวนการคอ Regulating (R =

การปรบความรความเขาใจ) Investigating (I = การแสวงหาความร) และ Producing (P = การผลต/สรางองคความร) โดยแสดงเปนความหมายและรายละเอยดไดดงน

Trip มความหมาย 2 นย ความหมายแรกหมายถง การเดนทางทตองมการวางแผนและ Trip

ความหมายทสองมองคประกอบ 3 ประการหลกคอ R, I และ P และแตละองคประกอบมองคประกอบยอยอก 3 กระบวนการเชนเดยวกน โดยมรายละเอยดดงน

R คอ Regulating หมายถง กระบวนการปรบความรความเขาใจซงประกอบดวย 3 กระบวนการ ทมอกษรยอ R เชนเดยวกน

R1 คอ Recalling หมายถง การระลกถงความรและประสบการณเดมของแตละบคคลเมอเผชญกบสถานการณทตองแกปญหาหรอตองด าเนนการจดการกบสงทจะเรยนร

R2 คอ Relating หลงจากระลกไดแลวตองสามารถเชอมโยงวาสงทระลกไดมความเกยวของสมพนธอยางไรกบปญหาหรอสงทตองด าเนนการ

R3 คอ Refining หลงจากระลกและสามารถเชองโยงไดแลว ตองมการปรบแตงปะตดปะตอใหละเอยดลออและเปนทเขาใจยงขนกอนจะใชกระบวนการแสวงหาความรตอไป

I คอ Investigating คอ กระบวนการแสวงหาความรซงประกอบดวย 3 กระบวนการทมอกษรยอ I เชนเดยวกน

I1 คอ Inquiring การใชค าถามเพอเชอมโยงการสบคนสงทตองการเรยนร

I2 คอ Interacting หมายถง การมปฏสมพนธกบปรากฏการณ สงของ บคคลหรอกลมบคคล อาจมทงการทดลองและการด าเนนการในรปแบบตางๆ เพอใหเกดความรความเขาใจในสงทถาม

I3 คอ Interpreting หมายถง การแปลความหมายของขอมลหรอการตความทไดจากการเรยนรทบคคลอาจมการตความแตกตางกนหรอเหมอนกนทจะน าความหมายนนไปสกระบวนการผลตหรอสรางองคความรตอไป

P คอ Producing หมายถง กระบวนการสรางองคความรหรอผลตชนงานประกอบดวย 3 กระบวนการยอยทมอกษรยอ P เชนเดยวกน

EDU STOU

136

P1 คอ Participating หมายถง การทบคคลไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมตางๆ โดยการประสานความรวมมอ และการแลกเปลยนเรยนรรวมกบผอนเพอท าความเขาใจหรอสรางความหมายของการเรยนรของตนเอง

P2 คอ Processing หมายถง กระบวนการเรยนรทใชกระบวนการกลมท าใหผเรยนแตละคนทมความเขาใจแตกตางหรอคลายคลงกนไดปรบแตงความเขาใจของตนเอง และตกลงรวมกนอยางมความหมาย จากความเขาใจสวนตวเปนความเขาใจของกลมทตกลงรวมกน

P3 คอ Presenting หมายถง การน าเสนอผลงานหรอชนงานทสรางขนท าใหเกดผลผลตของการเรยนรทผเรยนอาจมวธการน าเสนอทหลากหลายแตกตางกน

ในการด าเนนการตามขนตอนของ Trip RIP ทงหมดคอ R, I และ P จะตองมการสะทอนผลเพอตรวจสอบความเขาใจ ทงนในการใช Trip RIP มลกษณะของกระบวนการทเกดขนไดตามภาพท 6.32 ดงน

ภาพท 6.32 กระบวนการคด การเรยนร และการสรางองคความรแบบ Trip RIP (แผนยทธศาสตรการเดนทางสการเรยนรแบบ 3 x 3 )

เมอ Trip RIP ใชเปนยทธศาสตรทสามารถกอใหเกดการคดและการเรยนร จงเปนไดท งกระบวนการคด กระบวนการเรยนร และการสรางความเขาใจในการเรยนรหรอการสรางองคความร ไมวาจะเรยนรอะไร Trip RIP สามารถชวยได เพราะเปนยทธศาสตรเมตาคอกนชนทใชวางแผน

EDU STOU

137 ควบคม ก ากบ ตดตาม ประเมนผล อยางเปนระบบ มกระบวนการด าเนนการทเปนขนตอน และใชการสะทอนผลเพอควบคมกระบวนการคด การเรยนร และการสรางความเขาใจในการเรยนรหรอการสรางองคความรได

การน า Trip RIP ไปใชในการเรยนการสอน/การจดการเรยนร

ถาน า Trip RIP มาใชในการจดการเรยนรหรอการวางแผนการสอน Regulating (R) เปนสงจ าเปนอนดบแรกโดยใหผเรยนระลกถงสงทเรยนรมากอนโดยใช Recalling (R1) มการเชอมโยงโดยใช Relating (R2) และการปรบแตงโดยใช Refining (R3) ทจะชวยใหมความพรอม เพอเตรยมทจะน าตนเองไปสการแสวงหาความรตอไปดวยการใช Interacting (I2) ทตองมการใชค าถาม Inquiring (I1) การมปฏสมพนธ Interacting (I2) การแปลความหมาย Interpreting (I3) จากสงทสบคนได จากนน Producing

(P) เปนกระบวนการทท าใหมการด าเนนการ เพอสรางความเขาใจในการเรยนร โดยใชการมสวนรวม Participating (P1) การใชกระบวนการกลม เพอการตอรองแลกเปลยนเรยนร Processing (P2) เพอใหสรางผลงานหรอผลตชนงานหรอแสดงความเขาใจในการเรยนรในลกษณะตางๆ โดย Presenting (P3)

คอ การน าเสนอได

ถาสามารถฝกผสอนหรอผเรยนใหใชกระบวนการคด เพอการเรยนรตามแนวของ Trip RIP ทเปนแผนยทธศาสตรการเดนทางสการเรยนรแบบ 3x3 คอ 3R 3I และ 3P ไดตลอดเวลาและตอเนอง จะท าใหการคดเปนล าดบ เปนระบบ ตรวจสอบได มการเรยนรไดอยางชดเจนไมวาจะแสดงออกมาในรปแบบหรอลกษณะใด ผเรยนเปนเจาของผลงานหรอความรความเขาใจทเขาผลตไดเอง สามารถก ากบ ตดตามผลการเรยนรไดตลอดเวลา ทงนเพราะตองสะทอนผลโดยการคด การเรยนร และการสรางความเขาใจในการเรยนร และเมอไดเรยนโดยความเขาใจของตนเองกจะท าใหผเรยนตระหนกวาจะตองด าเนนการอยางไรตอไป ทตองใช Trip RIP อกหลายๆ ครง เพอการเรยนรทตอเนองไดตลอดเวลา ตลอดชวตเปนแบบพลวต ทพฒนาไดอยางไมหยดย ง

ถาจะน า Trip RIP ไปใชในการจดการเรยนรกจะม 3 ขนตอนใหญๆ คอ R, I และ P ทใชในการเรยนรในเรองใดเรองหนง ตวอยางไดแก เรอง น าขน น าลง ทมกเปนปญหา โดยผเรยนไมเขาใจหลกการจงท าใหทองจ าซงเปนความรทไมคงทน ไมมความหมายส าหรบผเรยน

ในการแกปญหาขางตน ผสอนจ าเปนทจะตองพฒนาใหผเรยนสามารถใชกระบวนการคด รจกควบคมกระบวนการคดของตนเอง เพอแสวงหาความรโดยใชกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรสรางความรความเขาใจเกยวกบเรองทเรยน ทมความหมายและคงทน เปนการเรยนรทแทจรง โดยมการวางแผน ควบคม ก ากบ ตดตาม ประเมนผล อยางเปนระบบ

EDU STOU

138

ในการทจะพฒนาผเรยนตามแนวคดดงกลาวและโดยใช Trip RIP ผสอนตองสรางสถานการณการเรยนรเชอมโยงกบแนวคดการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร เปนรปแบบการสอน ทมชอวา Trip

RIP model เพอพฒนากระบวนการคดขนสง หรอกระบวนการยทธศาสตรเมตาคอกนชน ของผเรยนได เนองจาก Trip RIP เปนกระบวนการเรยนรทอาศยความเขาใจในเรองการปรบตว การสะทอนผลความเขาใจ การเชอมโยงการเรยนรอยางมความหมาย แลวเชอมกบกระบวนการแสวงหาความรทางวทยาศาสตร มขนตอนทครอบคลม ละเอยด และเปนวธการเรยนรของมนษย เมอตองพบกบสถานการณปญหา เปนพฒนาการทางกายภาพและสตปญญา มการจดระบบและการปรบตว ปรบความคดและการกระท าเพอใหเกดความสมดล มทงกระบวนการดดกลนเมอผเรยนมแบบแผนความคดเดมอยแลวปรบใหเหมาะสมกบความรใหม หรอเพมความรใหมเขาไปในแบบแผนความคด (Schemes)

เกดการสรางความเขาใจในการเรยนรไดอยางมความหมาย โดยใชกระบวนการปรบตว แสวงหา และสรางความร ตามตวอยางดงตอไปน

ปญหา น าขน - น าลง เกดขนไดอยางไร

ขนท 1 (Regulating) น าขน-น าลง มลกษณะอยางไร

ในการตอบค าถามขางตนผเรยนตองระลกถงสงทเรยนรมาแลว จงตองใชการระลกถงและเชอมโยงความรดงกลาวกบค าตอบ และมการปรบแตงค าตอบหรอปะตดปะตอขอความทมอย

ขนท 2 (Investigating) ค าตอบทได นกเรยนคดวาถกตองหรอไม อยางไร

จะตงสมมตฐานของการเกดน าขน-น าลงอยางไร จะมการพสจนไดอยางไรวาสมมตฐานนนถกตองโดยการแสวงหาความร กจกรรมทใชจะตองใหผเรยนไดใชกระบวนการคดโดยการซกถาม การมปฏสมพนธเพอใหเกดการแสวงหาความรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ท าใหไดขอมลและแปลความหมายเปนขอความรทจะบงชวาสมมตฐานทตงไวนนถกตองหรอไม การเกดน าขน-น าลงเกดจากอทธพลแรงดงดดของดวงจนทรทกระท าตอโลก การทดสอบสมมตฐานใหผเรยนแตละกลมท าการทดลอง เรองน าขน-น าลง และรายงานผลการทดลองตามความหมายทตนเองสรางขน

ขนท 3 (Producing) ผเรยนแตละกลมวางแผนการสรางชนงาน เพออธบายการเกดน าขน-น าลง โดยมสวนรวมในการคด การสรางสงทจะน าเสนอจากขอความรทไดเรยนมาในขนกอนโดยตกลงกนเปนขอสรปขององคความร แลวน ามาแสดงหรอน าเสนอในรปแบบตางๆ ไดแก การเขยนแผนภาพ การสรางแบบจ าลอง การผลต CAI การแสดงบทบาทสมมตโดยผเรยนแตละกลมน าเสนอชนงาน พรอมอธบายใหผอนเขาใจ ดงนนการจดกจกรรมการเรยนรตามตวอยางขางตนโดยใช Trip RIP เกดขนเปนขนตอน ดงแสดงในภาพท 6.33

EDU STOU

139

ภาพท 6.33 กระบวนการพฒนายทธศาสตรการคดแบบ Trip RIP การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร

การประเมน Trip RIP

ในการตรวจสอบกระบวนการคดและการเรยนรตลอดทง 3 กระบวนการ ผสอนจะตองมเครองมอทชวยในการประเมนผเรยนวาสามารถทจะพฒนากระบวนการคด การสบคน และการผลตหรอสรางองคความร วธการประเมนดงกลาวในทนจะท าแตละขนตอนของกระบวนการใหญ คอ R, I

และ P เปนการใชเกณฑในการประเมนภาพรวม โดยอาจศกษาเพมเตมวธการทจะท าการประเมนองคประกอบยอย เพอพจารณาความสามารถผเรยนในแตละกระบวนการทมกระบวนการยอยทไดอธบายมาแลวคอ R1 R2 R3, I1 I2 I3 และ P1 P2 P3

EDU STOU

140

ตารางท 6.10 การประเมนผลกระบวนการคด การเรยนร การสรางความร โดยใช Trip RIP ตามแนวทางการใชเกณฑในการประเมนภาพรวมของความสามารถในการคด การเรยนร และการสรางองคความร

ระดบคณภาพ ประเดนค าถาม/การแสดงออก/ความคดเหน

Regulating 4 มการแสดงถงความรหรอประสบการณทเคยมมาแลวบอกใหผอนทราบไดถกตอง สามารถเชอมโยงความรใหมกบความรเดมและปรบแตงความรเพอใหเกดความเขาใจไดอยางคลองแคลว รวดเรว

3 มการแสดงถงความรหรอประสบการณทเคยประสบมาแลวบอกใหผอนทราบไดถกตอง สามารถเชอมโยงความรใหมกบความรเดม และปรบแตงหรอปะตดปะตอความร เพอใหเกดความเขาใจในประเดนทจะศกษาได

2 มการแสดงถงความรหรอประสบการณทเคยประสบมาแลวบอกใหผอนทราบไดถกตอง สามารถเชอมโยงความรใหมกบความรเดมได แตยงปรบแตงความรไมได

1 มการแสดงถงความรหรอประสบการณทเคยประสบมาแลวบอกใหผอนทราบไดถกตอง แตไมสามารถเชอมโยงความรใหมกบความรเดม และ ไมสามารถปรบแตงหรอปะตดปะตอความรเพอใหเกดความเขาใจในประเดนทจะศกษาได

0 ไมมการแสดงถงความรหรอประสบการณทเคยประสบมาแลวบอกใหผอนทราบ ไมสามารถเชอมโยงความรใหมกบความรเดม และปะตดปะตอหรอปรบแตงความรไมได

Investigating 4 มการสบเสาะ สอบถาม ตรวจสอบหาความร มการแลกเปลยนเรยนรกบผอน มปฏสมพนธกบสงของ เหตการณ ปรากฏการณ ผเรยนดวยกน และผสอน มการตความหมาย หรอแปลความหมายของขอความรทไดรบอยางชดเจน และแสดงผลของขอความรทไดรบอยางชดเจนดวยรปแบบทหลากหลาย

3 มการสบเสาะ สอบถาม ตรวจสอบหาความร มการแลกเปลยนเรยนรกบผอน มปฏสมพนธกบสงของ เหตการณ ปรากฏการณ ระหวางผเรยนดวยกน และกบผสอน มการตความหมายหรอแปลความหมายของขอความทไดรบอยางชดเจน

EDU STOU

141

2 มการสบเสาะ สอบถาม ตรวจสอบหาความรและมการแลกเปลยนเรยนรกบผอน

1 มการสบเสาะ สอบถาม ตรวจสอบหาความร

0 ไมมการสบเสาะ สอบถาม ตรวจสอบหาความร

Producing 4 มสวนรวม แลกเปลยนเรยนรกบผอน มกระบวนการเรยนรทใชกระบวนการกลม มการปรบแตงความเขาใจของตนเอง มการท าความเขาใจทตกลงรวมกนอยางมความหมาย มการน าเสนอ ผลงานหรอชนงานทสรางขนโดยใชวธการทหลากหลาย

3 มสวนรวม แลกเปลยนเรยนรกบผอน มกระบวนการเรยนรทใชกระบวนการกลม มการปรบแตงความเขาใจของตนเอง มการท าความเขาใจทตกลงรวมกนอยางมความหมาย และมการน าเสนอผลงานหรอชนงานทสรางขน โดยใชวธการแบบใดแบบหนง

2 มสวนรวมแลกเปลยนเรยนรกบผอน มกระบวนการเรยนรทใชกระบวนการกลม มการปรบแตงความเขาใจของตนเอง

1 มสวนรวมแลกเปลยนเรยนรกบผอน มกระบวนการเรยนรทใชกระบวนการกลม

0 ไมมการสวนรวม และแลกเปลยนเรยนรกบผอน

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 6.5.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 6.5.2 ในแนวการศกษาหนวยท 6 ตอนท 6.5 เรองท 6.5.2

EDU STOU

142

บรรณานกรม กองวจยทางการศกษา กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ(2542) สงเคราะหงานวจยเกยวกบการเรยน การสอนวทยาศาสตรระดบประถมศกษา กรงเทพมหานคร กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ กงฟา สนธวงษ (2530) “ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Piaget” ใน เอกสารประกอบการสอน วชา Concept Learning in Science คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (อดส าเนา) _____ (2534) “หลกการสอน” ใน เอกสารประกอบการบรรยายในการอบรมอาจารยใหม เรอง การ จดการเรยนการสอน หนวยสงเสรมประสทธภาพการเรยนการสอน มหาวทยาลยขอนแกน (อดส าเนา) _____ (2535) “การออกแบบการสอน” ใน เอกสารประกอบการสอนวชา 211 730 และ 215 710 คณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (อดส าเนา) _____ (2535) “รปแบบการสอน” ใน เอกสารประกอบการสอนวชา 211 730 และ 215 710 คณะ ศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (อดส าเนา) ______ (2545) “การประเมนการเรยนการสอนตามสภาพจรง” ใน ปฏรปการเรยนรทเนนผเรยนเปน ศนยกลาง: หลกการสการปฏบต เจยมศกด ตรศรรตน และคณะ (บรรณาธการ) หนา 134-143 ขอนแกน คลงนานาวทยา ______ (2547) “จตวทยาการเรยนการสอนวทยาศาสตร” ใน เอกสารการสอนชดวชาการสอน

วทยาศาสตร หนวยท 4 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช _____ (2550) การสอนเพอพฒนาการคดและการเรยนร ขอนแกน มหาวทยาลยขอนแกน กงฟา สนธวงษ และสลดดา ลอยฟา (2545) “ปฏรปการเรยนรสผเรยนเปนศนยกลาง” วารสารสงเสรม ประสทธภาพการเรยนการสอน ปท 11 (มกราคม-เมษายน) คณะอนกรรมการพฒนาการสอนและผลตวสดอปกรณการสอนวทยาศาสตร(2525) ชดการเรยนการ สอนส าหรบครวทยาศาสตร เลม 1 ทบวงมหาวทยาลย ทพยอาภา บญรตน (2531) “การสงเคราะหวทยานพนธมหาบณฑตเกยวกบการศกษาวทยาศาสตร

ระดบมธยมศกษา ปการศกษา 2518-2529” วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ประจกษ วเชยรศร (2535) “การสงเคราะหงานวจยทเกยวกบวทยาศาสตรศกษาในระดบมธยมศกษา ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ” วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

ปรชา วงศชศร (2547) “การจดล าดบเนอหาและประสบการณ” ใน เอกสารการสอนชดวชาการสอน วทยาศาสตร หนวยท 6 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ปรชา ศรเรองฤทธ กงฟา สนธวงษ ไมตร อนทรประสทธ และสทธรตน รจเกยรตก าจร (2549) “การ

EDU STOU

143

ประยกตใชแนวคดของวกอตสก เรอง Zone of Proximal Development เพอพฒนารปแบบ การสอน การเขยนภาษาองกฤษ ส าหรบนกศกษาระดบอดมศกษา” วารสารวจย มข. ฉบบ บณฑตศกษา 6(2) กรกฎาคม-ธนวาคม

ภมรนทร สนตวธ (2529) “การศกษาความสามารถเชงตรรกปฏบตและการใหเหตผลของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 1 และ 4 เขตการศกษา 11” วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑต-วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

มานสา อนานนท (2531) “การศกษาความสามารถเชงตรรกปฏบตและการใหเหตผลของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 1 และ 4 เขตการศกษา 10” วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑต-วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

สมพร วงศไวโรจน (2530) “การศกษาความสามารถเชงตรรกปฏบตและการใหเหตผลของนกเรยนชน มธยมศกษาปท 1 และ 4 เขตการศกษา 9” วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑต-วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

สวนต ยมาภย และสวสด ประทมราช (2534) ศลปะการเรยนร กรงเทพมหานคร ส านกงาน คณะกรรมการวจยแหงชาต (งานแปลอนดบท 136) สจนต วศวธรานนท (2547) “ระบบการเรยนการสอนวทยาศาสตร” ใน เอกสารการสอนชดวชา

การสอนวทยาศาสตร หนวยท 3 นนทบร สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

อารมณ เพชรชน (2548) “การสงเคราะหงานวจยปฏบตการในชนเรยนเกยวกบการแกปญหา ผลสมฤทธทางการเรยนวชาวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษา” วารสารศกษาศาสตร ชลบร มหาวทยาลยบรพา (17)1 มถนายน-ตลาคม Anderson, O.R. (1972). Teaching Modern Ideas of Biology. New York: Teachers College Press, Teachers College, Columbia University. Ausubel, David P. (1963). The Psychology of Meaningful Verbal Learning, An Introduction to School Learning. New York: Grune & Stratton. Bigge, Morris L. (1982). Learning Theories for Teachers. 4th ed. New York: Harper & Row. Bloom, Benjamin S. (1976). Bloom’s Theory of School Learning: Human Characteristics and School Learning. New York: McGraw-Hill. Bruner, J.S., Goodnow, J.J., and Austin, G.A. (1956). A Study of Thinking. New York: John Wiley & Sons. Carroll, J.B. (1989). “The Carroll Model: A 25-year retrospective and prospective view.” Educational Researcher. 18 : 26-31.

EDU STOU

144 Flavell, John H. (1979). “Metacognition and Cognitive Monitoring : A New Area of Cognitive- Developmental Inquiry.” American Psychologist. 34 : 906-911. Gagne, R.M. and Briggs, Leslie. (1979). Principles of Instructional Design. New York: Holt Rinehart and Winston. Inhelder, B. and Piaget, J. (1958). The Growth of Logical Thinking. New York: Basic Books. Joyce, Bruce, Weil, M., & Showers, B. (1992). Models of Teaching. Sydney: Allyn and Bacon. Novak, Joseph D. (1975). “Understanding the Learning Process and Effectiveness of Teaching Methods in the Classroom, Laboratory, and Field.” Paper presented at the International Congress on the Improvement of Biology Education. Uppsala, Sweden, September 8-12. _____. (1980). Handbook for the Learning How to Learn Program. New York: Cornell University. Novak, Joseph D. and Gowin, B. (1985). Learning How to Learn. New York: Cambridge University Press. Novak, J.D. (1998). Learning, Creating and Using Knowledge: Concept Maps as Facilitative Tools

in Schools and and Corporations. Mahwah, N.J., Lawrence Erlbaum & Associates Publishers.

Phye, Gary D. and Andre, Thomas. (1986). Cognitive Classroom Learning: Understanding, Thinking, and Problem Solving. Orlando: Academic Press. Piaget, J. (1963). The Origin of Intelligence in Children. New York: W.W. Norton. _____. (1964). “Cognitive Development in Children: Piaget Development and Learning.” Journal

of Research in Science Teaching, 2 : 176-186. Raven, Ronald J. (1973). “ The Development of a Test of Piaget’s Logical Operations.” Science Education, 57 (3):377-385. Resnick, Lauren B. (1983). “Mathematics and Science Learning: A New Conception.” Science. April, 1983, pp.477-488. Ridding, R.J. (1977). School Learning: Mechanism and Processes. Edinburgh: T & A. Constable Ltd. Robinson, James T. (1968). The Nature of Science and Science Teaching. Belmont: Wadsworth. Silver, Harvey F., Strong R.W. and Perini M.J. (2000). So Each May Learn, Integrating Learning Styles and Multiple Intelligences. Alexandria, Virginia:ASCD(Association For Supervision and Curriculum Development) Website:http://www.ascd.org. Sintoovongse, Kingfa. (2006). “Student-Centered Learning Through Constructivist Approachs in a

EDU STOU

145 Class of a Doctoral Degree Program:Context, Process and Reflection.” Paper presented at Fourth Annual Hawaii International Conference on Education, 6-9 January 2006, Honolulu, Hawaii, U.S.A. _______. (2004). “Learning Styles and Multiple Intelligences of Khon Kaen University Students.”

KKU Journal of Mathematics Education. Volume 1, Number 1, January-June, pp. 91-105. Slavin, Robert E. (1991). Educational Psychology, Theory into Practice. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. Sund, Robert B. and Trowbridge L. (1973). Student-Centered Teaching in the Secondary School.

Columbus: Charles E. Merrill. Vander Zanden, James W. and Pace, Ann J. (1984). Educational Psychology: in Theory and Practice. 2nd ed. New York: Random House. Vygotsky, L. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Edited

by Cole M., et al. Cambridge, Massachusette: Harvard University Press.

EDU STOU