Embed Size (px)
Citation preview
e-öğrenmeyasemin gülbahar
2. baskı
Doç. Dr. Yasemin Gülbahar
E- ÖĞRENME
ISBN 978-605-4282-09-8
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© 2012, Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
1. Baskı: Eylül 20092. Baskı: Ekim 2012
Dizgi-Grafik Tasarım: Bilge YıldızKapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı:Ayrıntı Matbaası(Ankara-0312-394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
ÖNSÖZ
Günümüzde tüm eğitim kurumları farklı şekillerde İnternet ve web teknolojilerinden yararlanmaktadır. Önümüzdeki yıllarda bu teknolojiler aracılığı ile desteklenen dersler farklı düzeylerde gittikçe yaygınlaşacak, e-öğrenme yaklaşımı tüm eğitim kurumlarında uy-gulanır hale gelecektir.
Kitabın ilk baskısında, e-öğrenme kavramına ışık tutmak ve sürecin detaylarına ilişkin bilgi sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Kitabın içeriği, e-öğrenmenin temelleri ile başlamakta, tarihçe ile devam etmektedir. Daha sonra, e-öğrenme sürecine ilişkin kullanı-lan yaklaşım ve kuramlar açıklanmış, bu uygulamaya ilişkin araş-tırma sonuçlarına yer verilmiştir. İlerleyen bölümlerde e-öğrenme sürecinde kullanılan teknolojiler ve medyaya ilişkin bilgilerin yanı sıra, kullanılan farklı yazılımlar ve telif hakları gibi farklı boyutlar ele alınmıştır. E-öğrenme sürecinin incelenmesine tasarım boyutu ile devam edilmiş, bu süreçte en önemli rolü oynayan öğrenci ve eğitmen konusu tartışılmış ve değerlendirmeye ilişkin fikirler sunul-muştur. Kitap, öne çıkan bazı kavramların ele alındığı değişim ve dönüşümlerin anlatıldığı bölüm ile sonlanmıştır.
Kitabın ikinci baskısında tüm bölümler gözden geçirilmiş ve güncellenmiştir. Ayrıca kitaba bilgi ve iletişim araçları ile sosyal ağ-lar konularında iki yeni bölüm daha eklenmiştir.
Bu kitabın hazırlanması sırasında bölüm yazarlığı konusunda katkıları nedeni ile meslektaşım Dr. Filiz Kalelioğlu’na çok teşekkür ederim. Kişisel fotoğrafl arını benimle paylaşan Filiz Yılmaz’a ve kita-bı dil bilgisi ve imla açısından inceleyen Hülya Yamen’e de teşekkür-lerimi sunarım. Ayrıca her zaman bana destek olduğu için Doç. Dr. İsmail Güven’e teşekkür ederim.
E-öğrenme sürecini yaşayan veya yaşayacak olan tüm paydaşla-ra yararlı olması dileğimle...
Doç. Dr. Yasemin Gülbahar
İÇİNDEKİLER
1. Bölüm
E-Öğrenme'nin Temelleri
1. E-Öğrenme’nin Temelleri ........................................................................21.1. E-Öğrenme Yaklaşımları ................................................................51.2. Farklı Yaklaşımların Karşılaştırılması ........................................81.3. E-Öğrenme İçin Sistem Modeli ...................................................101.4. E-Öğrenme İçin Etkileşimi Temel Alan Bir Model .................161.5. E-Öğrenme Türleri ........................................................................17
1.5.1. Öğrenci Önderliğinde E-Öğrenme ....................................171.5.2. Yönlendirilmiş E-Öğrenme ...............................................181.5.3. Eğitmen Önderliğinde E-Öğrenme ...................................191.5.4. Bütünleşik E-Öğrenme ...................................................... 201.5.5. Tele-Danışmanlık ve E-Koçluk ......................................... 20
1.6. Sonuç .............................................................................................. 20
2. Bölüm
E-Öğrenme Tarihine Bakış
2. E-Öğrenme Tarihine Bakış .................................................................. 262.1. Uzaktan Eğitimin Yararları ve Sınırlılıkları ............................ 282.2. Türkiye’deki Uzaktan Eğitim ve E-Öğrenme Uygulamaları ..................................................................................32
2.2.1. Uzaktan Eğitim Konusunda Yapılan Çalışmalar ............322.2.2. E-Öğrenme Uygulamaları................................................. 36
2.3. Dünyadaki Uzaktan Eğitim ve E-Öğrenme Uygulamaları ..................................................................................39
2.3.1. Almanya .................................................................................392.3.2. Hollanda ............................................................................... 402.3.3. İngiltere ................................................................................ 402.3.4. Kanada ...................................................................................412.3.5. Çin Halk Cumhuriyeti ....................................................... 42
2.3.6. Amerika ................................................................................ 422.3.7. İsveç ....................................................................................... 432.3.8. Norveç ................................................................................... 442.3.9. Japonya .................................................................................. 452.3.10. Rusya ................................................................................... 46
3. Bölüm
E-Öğrenme’de Yaklaşım ve Kuramlar
3. E-Öğrenmede Yaklaşım ve Kuramlar ................................................ 503.1. Davranışçı Öğrenme Kuramı ......................................................513.2. Bilişsel Öğrenme Kuramı .............................................................523.3. Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı ..............................................533.4. Yetişkin Eğitimi Kuramı ............................................................ 543.5. Bağımsız Çalışma Kuramı .......................................................... 563.6. Öğretimin Sanayileşmesi Kuramı ..............................................573.7. Etkileşim ve İletişim Kuramı .......................................................593.8. Bağlantıcı Öğrenme Kuramı ...................................................... 60
4. Bölüm
E-Öğrenme Konusunda Yapılan Araştırmalar
4. E-Öğrenme Konusunda Yapılan Araştırmalar ................................ 664.1. E-Öğrenme ve Uzaktan Eğitim İçin Araştırma Alanları ....................................................................... 664.2. E-Öğrenme Konusunda Yapılan Araştırma Sonuçları ......................................................................70
4.2.1. Öğrenci Başarısı ...................................................................704.2.2. Öğrenci Algıları ...................................................................714.2.3. Öğrenci Özellikleri ..............................................................714.2.4. Etkileşim .............................................................................. 724.2.5. Uzaktan Eğitim Teknolojileri ............................................734.2.6. Etkililik .................................................................................73
vi E-Öğrenme
4.2.7. Ders Kalitesi ..........................................................................744.2.8. Eğitmen Özellikleri .............................................................754.2.9. Ekonomik Boyut ..................................................................764.2.10. Öğrenci Memnuniyeti .......................................................764.2.11. E-Öğrenme Konusunda Karşılaşılan Güçlükler ...........78
4.3. Sonuç .............................................................................................. 79
5. Bölüm
E-Öğrenme Teknolojileri ve Medya
5. E-Öğrenme Teknolojileri ve Medya .................................................... 845.1. E-Kitap, E-Rehber, E-Dergi, E-Gazete ve E-Bülten ................. 855.2. Radyo ve Televizyon Desteği ...................................................... 865.3. Çoklu Ortam (Görsel-İşitsel) Uygulamaları ............................ 875.4. Akışkan Ses .................................................................................. 885.5. Akışkan Video ............................................................................. 885.6. İtme Teknolojiler ve Veri Kanalları ........................................... 895.7. Hızlı İleti Sistemi .......................................................................... 905.8. Sesli ve Görüntülü Sohbet/Konferans ...................................... 90
5.8.1. Google+ Hangouts ...............................................................915.8.2. Skype ..................................................................................... 92
5.9. Öğrenme Nesneleri ....................................................................... 925.10. Cep Bilgisayarı ve Kablosuz Teknolojiler ................................ 935.11. E-Öğrenme ve Ağ Yapıları ........................................................ 935.12. Çeşitli Hızların Hesaplanması ................................................. 96
5.12.1. Ağ Hızının Hesaplanması ................................................ 965.12.2. Dosya Boyutunun Hesaplanması ................................... 965.12.3. Bağlantı Hızının Hesaplanması ...................................... 97
5.13. Medya Analizi ............................................................................. 975.14. Medya ve Teknoloji Seçim Süreci ............................................102
viiİçindekiler
6. Bölüm
E-Öğrenme Sürecinde İletişim
ve İş Birliği Araçları
6. E-Öğrenme Sürecinde İletişim ve İş Birliği Araçları ..................... 1066.1. Forum ........................................................................................... 1086.2. Sohbet ............................................................................................1106.3. E-posta ..........................................................................................1116.4. Blog ................................................................................................1126.5. RSS .................................................................................................1156.6. Ses Kaydı Yayını (Podcast) .........................................................1166.7. Video Kaydı Yayını (Videocast) ................................................117
7. Bölüm
Sosyal Ağlar
7. Sosyal Ağlar .......................................................................................... 1207.1. Sosyal Web ................................................................................... 1207.2. Twitter ...........................................................................................1217.3. Delicious ....................................................................................... 1237.4. Flickr ............................................................................................. 1247.5. Facebook....................................................................................... 1277.6. Ses, Video, Ekran Kaydı Yayınları ve Canlı Yayın ............... 1297.7. Ses Kaydı Yayını (Podcast) ......................................................... 1307.8. Video Kaydı Yayını (Videocast) ................................................1327.9. Ekran Kaydı Yayını (Screencasting) ........................................ 1347.10. Canlı Yayın (Live Streaming) ...................................................1357.11. Sonuç ............................................................................................137
viii E-Öğrenme
8. Bölüm
İnternet, Web, E-Öğrenme İçeriği ve Telif Hakları
8. İnternet, Web, E-Öğrenme İçeriği ve Telif Hakları .........................1428.1. Eğitimde İnternet Uygulamaları ...............................................142
8.1.1. İlköğretim ve Lise Düzeyinde Uygulamalar ................. 1448.1.2. Yüksek Öğretim ................................................................ 1468.1.3. Meslekî Gelişim ..................................................................149
8.2. E-Derslerin Güçlü Yanları .........................................................1498.3. E-Derslerin Sınırlılıkları ........................................................... 1508.4. E-Öğrenme’nin Bileşenleri ........................................................1528.5. Öğretim Aracı Olarak Web Ortamı ........................................ 1548.6. Telif Hakları, Fikri Haklar ve Dijital Hakların Yönetimi .......................................................................................155
8.6.1 Telif Hakları ........................................................................ 1568.6.2 Fikri Haklar .........................................................................1578.6.3 Dijital Hak Yönetimi – DRM .......................................... 1588.6.4 Creative Commons – Adil Kullanım .............................. 1588.6.5 Açık Ders Malzemeleri Nedir? ........................................1628.6.6 Türkiye’de Açık Ders Malzemeleri .................................162
8.7 Akademik Etik ve Aşırmacılık ..................................................163
9. Bölüm
E-Öğrenme İçin Öğretim ve İçerik
Yönetim Sistemleri
9. E-Öğrenme İçin Öğretim ve İçerik Yönetim Sistemleri ................1689.1. Temel Kavramlar .........................................................................1689.2. ÖYS Temel Bileşenleri .................................................................170
9.2.1 Araç Seti/Özellikler ............................................................1709.2.2. Arayüzün Kullanışlılığı ....................................................1729.2.3. Öğrenmeye İlişkin Teknolojik Konular ..........................174
9.3. İYS Temel Bileşenler ....................................................................175
ixİçindekiler
9.3.1. İçerik Oluşturma ................................................................1759.3.2. İçerik Yönetimi .................................................................. 1779.3.3. Yayınlama ............................................................................1789.3.4. Sunum ..................................................................................179
9.4. ÖİYS Temel Bileşenler ............................................................... 1809.5. Açık Kaynak Kodlu Bir ÖİYS: Moodle ....................................1829.6. Açık Kaynak Kodlu bir Sanal Sınıf Yazılımı: BigBlueButton ..............................................................................1859.7. Geliştirilmesi Gereken Noktalar ...............................................187
10. Bölüm
E-Öğrenme İçin Öğretim
Tasarımı ve E-İçerik
10. E-Öğrenme İçin Öğretim Tasarımı ve E-İçerik ............................ 19210.1. Öğretim Tasarımı Yaklaşımları ............................................. 192
10.1.1. Öğretim Tasarım Sistemlerinin Kuralları ................... 19510.1.2. Planlama Sürecinin Bileşenleri ..................................... 196
10.2. Web Tabanlı Tasarım İçin Modeller ..................................... 19710.2.1. Doğrusal-Tasarlanmış Öğretim .................................... 19810.2.2. Dallandırarak Tasarlanmış Öğretim ........................... 19910.2.3. Hiper İçerik Olarak Tasarlanmış Öğretim ................. 20010.2.4. Öğrenci-Yönlendirmeli Tasarım .................................. 200
10.3. Öğrenme Ortamı ve Öğrenen Topluluklar........................... 20210.4. E-Öğrenme İçin Ders Tasarım Süreci ................................... 20310.5. E-Öğrenme Sürecinde Roller ve Sorumluluklar ................. 204
10.5.1. İçerik Geliştirme Süreci .................................................. 20510.5.2. İçerik İletim ve Kontrol Süreci ...................................... 207
10.6. E-İçerik Türleri ......................................................................... 20810.6.1. E-Ders İzlencesi ............................................................... 20910.6.2. Çoklu Ortam Uygulamaları ...........................................210
10.7. Örnek: Sesli ve Görüntülü Konferans Tasarımı................... 221
x E-Öğrenme
10.7.1. Sesli Konferans Tasarımı ................................................ 22110.7.2. Görüntülü Konferans Tasarımı .................................... 222
11. Bölüm
E-Öğrenci
11. E-Öğrenci ............................................................................................ 23011.1. E-Öğrenci Özellikleri ...............................................................231
11.1.1. Tutum .................................................................................23111.1.2. Deneyim ............................................................................ 23211.1.3. Bilişsel Beceriler ............................................................... 23311.1.4. Öğrenme Stilleri .............................................................. 233
11.2. E-Öğrenci Sorumlulukları ...................................................... 23411.2.1. Kullanılan Araç-Gereçler .............................................. 23411.2.2. Derse Devam ve Katılım ................................................ 23511.2.3. Yanıtların Tonlaması ...................................................... 23611.2.4. Zamanlama ...................................................................... 23611.2.5. Donanım Gereksinimleri............................................... 23711.2.6. Teknik Bilgi Düzeyi ........................................................ 23711.2.7. Teknik Güçlükler ............................................................. 23711.2.8. Ödev ve Projeler .............................................................. 238
11.3 Değişen Öğrenci Özellikleri .................................................... 23811.4 E-Öğrenci Yeterlikleri ............................................................... 23911.5 E-Öğrenci İçin Öneriler............................................................ 24311.6. E-Öğrenci Başarısını Etkileyen Faktörler ............................. 24411.7. E-Öğrenme Size Uygun mu? ................................................... 24611.8. Dijital Yerli misiniz yoksa Dijital Göçmen mi? ................... 249
xiİçindekiler
12. Bölüm
E-Eğitmen
12. E-Eğitmen .......................................................................................... 25412.1. Öğretim Sürecinde Farklılaşma ............................................. 25412.2 E-Eğitmenin Görevleri ............................................................. 255
12.2.1 Ders Öncesinde ................................................................ 25612.2.2 Ders Sırasında .................................................................. 25712.2.3 Ders Sonrasında ............................................................... 260
12.3. Etkili Öğretim ve E-Eğitmen .................................................. 26112.4. E-Eğitmen’in Nitelikleri .......................................................... 26412.5. E-Eğitmen’in Yeterlikleri ........................................................ 26712.6. Performansın Gözlenmesi ve Eğitim Sırasında Ödevin Önemi ........................................................ 27212.7. Uzaktan Öğretme ..................................................................... 27312.8. E-Eğitmenler İçin Bazı Öneriler .............................................276
13. Bölüm
E-Değerlendirme
13. E-Değerlendirme ................................................................................ 28013.1. Değerlendirme Türleri ............................................................. 28013.2. Klasik Değerlendirme Yaklaşımları .......................................28113.3. Alternatif Değerlendirme Yaklaşımları ................................ 284
13.3.1. E-Portfolyo Değerlendirme............................................ 28413.3.2. Proje Tabanlı Örnek Bir Yaklaşım: Web Macerası (WebQuest) ............................................ 28613.3.3. Tartışmaların Değerlendirilmesi .................................. 288
13.4. Neleri Değerlendireceğiz? ............................................................. 29013.5. E-Öğrenme İçin Kritik Başarı Faktörleri ............................. 29213.6. E-Öğrenme İçin Değerlendirme Yaklaşımları ................... 29313.7. E-Derslerin Değerlendirmesi İçin Örnek Bir Dereceleme Ölçeği .............................................................. 295
13.8. Sonuç .......................................................................................... 297
xii E-Öğrenme
14. Bölüm
Değişim ve Dönüşümler
14. Değişim ve Dönüşümler ................................................................... 30014.1. Harmanlanmış Öğretim (Blended Learning) ...................... 30214.2. Harmanlanmış Öğretim Süreci ............................................. 30414.3. Yaşam-Boyu Öğrenme ............................................................. 30414.4. E-Öğrenme ve Kişiselleştirme ................................................ 30514.5. Küreselleşme ............................................................................ 30614.6. Mobil Öğrenme (M-öğrenme)................................................ 30814.7. Arttırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) .........................31014.8. Sonuç ...........................................................................................311
Kaynakça ....................................................................................................313
Bu bölümü bitirenler, e-öğrenme yaklaşımları, e-öğrenme sürecinde kullanılan farklı modeller ve e-öğrenme türleri hakkında bilgi edinecek, bu yaklaşım ve modelleri karşılaştırarak
yorum yapabileceklerdir.
E-ÖĞRENME’NİN TEMELLERİ
1. BÖLÜM
2 E-Öğrenme
1. E-Öğrenme’nin Temelleri
Geçmişten günümüze uzanan sürece baktığımızda teknoloji-deki değişimlere paralel olarak eğitim ve öğretim kavramlarının da değiştiğini görmekteyiz. Bilginin iletiminde ve paylaşımında kullanılan tüm teknolojiler bir şekilde eğitim-öğretim süreçlerin-de de karşımıza çıkmaktadır. Bilginin taşlar ve kâğıtlar üzerindeki yolculuğu, radyo dalgaları, uydu yayınları ve ağ kabloları üzerinde devam etmekte, gelişen teknoloji her geçen gün daha fazla bilginin daha fazla bireye ulaşmasını sağlamaktadır.
Günümüzde kullandığımız bilgi ve iletişim teknolojileri ile bil-gi, elektronik ortamlarda sürekli yer değiştirerek yolculuğuna de-vam etmektedir. Bu yolculuğu eğitim-öğretim kapsamında düşün-mek gerekirse, karşımıza e-öğrenme (elektronik öğrenme) kavramı çıkmaktadır. En basit biçimde e-öğrenme, “öğretim etkinliklerinin elektronik ortamlarda yürütülmesi veya bilgi ve becerilerin elekt-ronik teknolojiler aracılığıyla aktarılması” olarak tanımlanabilir.
E-öğrenme, aslında uzaktan eğitim kavramı içerisinde yer alan bir kavramdır. Bu nedenle e-öğrenme kavramını tanımlama-dan önce uzaktan eğitim kavramını tanımlamak yararlı olacaktır. Uzaktan eğitim, farklı mekânlardaki öğrenci, öğretmen ve öğretim materyallerinin iletişim teknolojileri aracılığı ile bir araya getiril-diği kurumsal bir eğitim faaliyetidir. Farklı bir ifade ile uzaktan eğitim, farklı biçimlerle, farklı ortamlarda, birden fazla öğretmenin olduğu veya olmadığı, farklı eğitim örgütlerinde, değişik öğrenme seviyesi ve yaşlarda, değişik teknolojilerle, farklı öğretim yöntem ve yaklaşımlarıyla, farklı felsefi ve stratejik motivasyonlarla gerçekle-şebilir (Simonson, Smaldino, Albright ve Zvacek, 2003).
Öğretimin sanal ortamlarda gerçekleşmesi ile birlikte “sanal okul” veya “sanal kampüs” gibi terimler de ortaya çıkmıştır. Eğitim kurumlarına ait binalar, derslikler, laboratuarlar gibi somut ortam-
3E-Öğrenme’nin Temelleri
lar yerlerini sohbet odaları, forumlar ve tartışma listeleri gibi soyut ortamlara bırakmıştır. Bireylerin sosyalleşmesi ve bilgi alışverişi, teknoloji desteği ile birlikte artık elektronik ortamlarda gerçekleş-mektedir. Ancak bu ortamlarda sosyalleşme kadar, kendi kendine öğrenme becerisi de önem taşımaktadır.
Diğer eğitim ortamlarda olduğu gibi, sanal ortamları eğitim amaçlı kullanmanın da bir bedeli vardır. Teknoloji desteği ile et-kileşimi olası en üst düzeye taşıyabilmek, ancak yazılım, donanım, altyapı ve insan gücüne yapılacak finansal yatırımlarla gerçekleşe-bilmektedir. Günümüzde pek çok kurum, e-öğrenme olarak adlan-dırılan uzaktan eğitim çözümlerine yatırım yapmış olup, zaman ve mekândan bağımsız, hayat boyu öğrenme yaklaşımı doğrultusun-da öğretim programlarını resmi olarak yürütmektedir. E-öğrenme amacı ile yapılan yatırımların miktarı başta çok yüksek olmasına rağmen, zaman içerisinde bu harcamaların örgün eğitim için ge-rekli yatırım miktarlarından çok daha az olabildiği görülmekte-dir. Burada özellikle karar verilmesi gereken nokta, teknolojinin e-öğrenme ortamında ne düzeyde kullanılacağıdır. Teknolojinin, kendi içerisinde basitten karmaşığa doğru giden ve maddi yönden paralel olarak değeri artan bir yapı olduğu unutulmamalıdır. Bu noktada bilgi ve iletişim teknolojileri ile neleri kapsadığımızı biraz daha açabiliriz. E-öğrenme için kullanılan bilgi ve iletişim tekno-lojileri başta bilgisayarlar olmak üzere, İntranet ve İnternet gibi ye-rel ve geniş alan ağlarını, world wide web (web) ve ft p gibi İnternet servislerini, televizyon ve radyo gibi telekomünikasyon araçlarını, ses ve görüntü iletiminde kullanılan uydu vb. diğer yayın araçlarını kapsamaktadır. Şu ana kadar e-öğrenme kavramını anlatmak için kullandığımız kavramları ele alarak, daha kapsamlı bir tanım yap-maya çalışalım.
Bilgi ve iletişim teknolojileri yardımı ve İnternet/İntranet gibi yerel ve geniş alan ağları aracılığı ile zaman ve mekândan bağım-
4 E-Öğrenme
sız olarak bilgiye erişimi ve çoklu ortam uygulamaları ile etkileşim sağlanarak, öğretim etkinliklerinin elektronik öğrenme ortamla-rında yürütülmesi “e-öğrenme” olarak tanımlanabilir. Bu tanımın görsel olarak ifadesi Şekil 1.1’de görülebilir.
İNTERNET TEKNOLOJİ
Öğrenciler
Etkileşim
Eğitmenler
Çokluortam uygulamalarını içeren materyaller
Şekil 1.1: E-Öğrenme Sürecinin Bileşenleri
E-öğrenme hâlen eğitim-öğretim hizmeti yürüten bir kurum tarafından verilebileceği gibi, yalnızca bu amaçla bir sanal kurum da kurulabilir. Çevremizdeki örnekler, genellikle itibar düzeyi yük-sek olan kurumların e-öğrenme yaklaşımını uygulamaya koydu-ğunu göstermektedir. Bunun nedenleri arasında, e-öğrenme yön-temi ile gerçekleşen öğretime duyulan güven eksikliği, e-öğrenme yöntemi ile alınan diplomaların çevrede tanınma konusundaki sorunlar gibi farklı güçlükler yatmaktadır. Bu nedenle, e-öğrenme seçeneği sunan kurumlar, bu konuda başarılı olamadıkları gibi, yalnızca maddi kayıplara uğrayacaklardır. Oysaki amacı yalnızca e-öğrenme ile eğitim vermek olan bir kurum, sanal olarak kurul-muş olsa bile, çok daha ağır kayıplar verebilecektir.
5E-Öğrenme’nin Temelleri
1.1. E-Öğrenme Yaklaşımları
E-öğrenme, farklı öğretim ortamlarında, eğitmenin olduğu veya olmadığı, değişik öğrenme düzeylerinde, farklı teknolojilerin kullanıldığı, çeşitli öğretim yöntem ve teknikleri, özel öğretim ta-sarımları, farklı felsefi ve stratejik yaklaşımlarla gerçekleştirilebi-lir. Bu farklılıklar değişik şekillerde gruplandırılabilir. Coldeway (1986), tüm öğretim uygulamaları için zaman ve mekân kavram-larının bileşimini göz önüne alarak dört şekilde incelediği bir yapı önermiştir:• aynı-zaman, aynı-yer (az-ay): Geleneksel öğretim aynı zaman-
da aynı yerde gerçekleştirilen öğretimdir. Genellikle sınıf orta-mında ve eğitmen merkezli olarak karşılaşılır (Şekil 1.2).
Şekil 1.2: Geleneksel Öğrenme Ortamı
• farklı-zaman, aynı-yer (fz-ay): Farklı zamanlarda aynı yerde öğrenmek, bireyin bir öğrenme merkezinde veya bilgisayar la-boratuvarında öğrendiği durumlardır. Burada öğrenciye aynı öğrenme olanağı, farklı zaman dilimlerinde tekrar edilerek sunulur ve öğrenciye kendi tercihi doğrultusunda derse katıl-ma şansı verilir (Şekil 1.3).
6 E-Öğrenme
Şekil 1.3: Öğrenme Merkezi
Diğer iki türde öğrenciye farklı yerlerde öğretim olanağı sunul-maktadır. Böyle bir yaklaşım ancak telekomünikasyon sistemleri veya İnternet ve bilgisayar tabanlı teknolojiler kullanıldığında ger-çekleşebilir. Bu nedenle bu iki türlü öğrenme yaklaşımı e-öğrenme kapsamında değerlendirilmelidir. Bu iki türün diğerlerinden en önemli farkı, öğrenmenin sanal öğrenme ortamlarında gerçekleş-mesi ve iletişim için teknoloji altyapısı gerektirmesidir.• aynı-zaman, farklı-yer (az-fy): Aynı zamanda farklı yerlerde
öğretim için televizyon veya uydu yayını kullanılabilir. Bu yaklaşım eş zamanlı (senkron) uzaktan öğretim olarak adlan-dırılmaktadır (Şekil 1.4).
Şekil 1.4: Eş Zamanlı Öğretim
7E-Öğrenme’nin Temelleri
• farklı-zaman, farklı-yer (fz-fy): Öğrenciler farklı zaman-larda ve farklı yerlerde de öğreniyor olabilirler. Öğrenciler nerede ve ne zaman öğreneceklerine kendileri karar ve-rir, istedikleri yerden öğretim materyallerine erişebilirler. İnternet üzerinden web ortamında yapılan öğretim farklı zamanda ve farklı yerde yapılan öğretim için örnektir. Bu yaklaşım ise farklı zamanlı (asenkron) uzaktan öğretim olarak adlandırılmaktadır (Şekil 1.5).
Şekil 1.5: Farklı Zamanlı Öğretim
8 E-Öğrenme
Tüm bu yaklaşımlar ve kullanılan teknolojiler Şekil 1.6’da gö-rülmektedir.
EŞ ZAMANLI (SENKRON)
Aynı Zaman + Aynı Yer Aynı Zaman + Farklı Yer
AYN
I YER
Tahta
Tepegöz
Bilgisayar-Projeksiyon Sistemi
Doküman Kamera
Sesli Konferans
Tele Konferans
Uydu Yayını-TV
İnternet-Bilgisayar
Sohbet
FAR
KLI YER
Bilgisayar Destekli Eğitim
Çoklu ortam Uygulama-ları
CD-ROM, DVD
İnternet-Bilgisayar
World Wide Web
E-Posta
Tartışma Listesi
ForumFarklı Zaman + Aynı Yer Farklı Zaman + Farklı YerFARKLI ZAMANLI (ASENKRON)
Şekil 1.6: E-Öğrenme Yaklaşımları
1.2. Farklı Yaklaşımların Karşılaştırılması
E-öğrenme sürecini daha iyi anlayabilmek için geleneksel öğ-renme yaklaşımı ile eş zamanlı ve farklı zamanlı e-öğrenme yak-laşımlarını, kullanılan teknolojiler, öğrenciler ve eğitmenler açı-sından karşılaştıralım. Geleneksel öğrenme ortamlarında dersler, sınıf ve laboratuvarlarda, basılı materyaller, tahta, tepegöz ve bil-gisayar-projeksiyon sistemi gibi öğretim teknolojilerinden yararla-nılarak işlenir. E-öğrenme yaklaşımlarında ise öğrencinin mutlaka bilgisayar başında olması gerekmektedir. Bu ortamlarda, öğrenciler sanal sınıfl arda görsel-işitsel materyaller, öğretim ve içerik yönetim
9E-Öğrenme’nin Temelleri
yazılımları, İnternet ve beyaz tahta, sohbet ve forum gibi bileşen teknolojiler kullanmaktadır. Bu nedenle hem öğrencilerin hem de eğitmenlerin en az düzeyde de olsa bilgisayar okuryazarı olması beklenmektedir.
Geleneksel öğrenimde öğrenciler tam zamanlıdır, sorumlu-lukları yoktur ve çoğu zaman dıştan güdülenmeye gereksinim du-yarlar. E-öğrenmede ise öğrenciler yarı zamanlı, kendi kendine öğ-renen, içten güdülenmiş ve çoğu zaman farklı sorumlulukları olan yetişkin bireylerdir.
E-öğrenme sürecinde eğitmen olmak ise özellikle çok dikkat-li plânlama yapmayı ve çok iyi yapılandırılmış etkinliklere karar vermeyi gerektirmektedir. E-öğrenmede tüm sürecin önceden plânlanmış olması gerekir. Hangi gün sohbet edileceği, ödevin hangi gün teslim edileceği gibi konularda oldukça detaylı bir çalış-ma yapılmalıdır. Benzer şekilde içerik için de aynı titizliğin göste-rilmesi, içeriğin farklı özelliklerde hazırlanması, farklı biçimlerde kullanıcıya sunulması gerekmektedir.
Her süreçte olduğu gibi bu iki yaklaşımın da güçlü ve zayıf yönleri bulunmaktadır. Örneğin geleneksel öğrenme ortamların-daki yüz yüze iletişimin ve bireysel etkileşimin yerini hiçbir tekno-loji alamaz. Ancak bu ortamlarda çoğu zaman tek bir yöntem için zaman vardır ve farklı öğrenme stillerine sahip öğrenciler için her zaman uygun olmayabilir. Ayrıca geleneksel eğitim kurumlarında, belli bir yaşa kadar eğitim görülebilir, hayat boyu öğrenme için uy-gun değildirler.
Eş zamanlı öğrenme sürecinde mekân güçlükleri ortadan kalkmakta, hem çalışıp hem okumak isteyenler için uygun bir fır-sat oluşmaktadır. Diğer taraft an bu süreçte oluşan dağıtık öğrenme ortamları, zamanlamada güçlükler gibi bazı sorunları da berabe-rinde getirebilir.
