DẠYCONLÀMGIÀUTập1

RobertKiyosaki-SharonLechterThiênKim(Biêndịch)

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

LờinóiđầuCHƯƠNG1ChaGiàu,ChaNghèoCHƯƠNG2Bài1NgườigiàukhônglàmviệcvìtiềnCHƯƠNG3Bài2CHƯƠNG4Bài3CHƯƠNG5Bài4CHƯƠNG6Bài5CHƯƠNG7Bài6CHƯƠNG8VượtchướngngạivậtCHƯƠNG9SỰKHỞIĐẦUCHƯƠNG10Vẫncònmuốnnhiềuhơn?ĐâylàmộtsốviệcphảilàmPhầnkết

Lờinóiđầu

Mộttrongnhữngnguyênnhânkhiếnngườigiàungàycànggiàu,ngườinghèongàycàngnghèo,còngiới trung lưu thì thườngmắcnợchính làvìchủđềtiềnbạcthườngđượcdạyởnhàchứkhôngphảiởtrường. Hầuhếtchúngtahọccáchxửlýtiềnbạctừchamẹmình,vàthườngthìngườinghèokhôngdạyconvềtiềnbạcmàchỉnóiđơngiảnlà:“Hãyđếntrườngvàhọcchochămchỉ.”Vàrồiđứatrẻcóthểsẽtốtnghiệpvớimộtsốđiểmxuấtsắcnhưngvớimộtđầuócnghèonànvềcáchquảnlýtiềnbạc,vìtrườnghọckhôngdạyvềchuyện tiềnnongmàchỉ tập trungvàoviệcgiáodụcsáchvởvànhữngkỹnăngnghềnghiệpmàkhôngnóigìvềkỹnăngtàichính. Đóchính là lýdo tại saonhữngnhânviênngânhàng,bác sĩ, kế toánthông minh dù đạt được nhiều điểm số xuất sắc ở trường nhưng lại gặpnhiều rắc rối tài chính suốt đời. Và những món nợ quốc gia chóng mặtthường bắt nguồn từ những vị lãnh đạo có học vấn cao, nhưng chỉ đượchuấnluyệnrấtíthoặckhôngcóchútkỹnăngnàovềvấnđềtàichính. Mộtquốcgiacóthểtồntạinhưthếnàonếuviệcdạytrẻconquảnlýtiền bạc vẫn là trách nhiệm của phụ huynh, mà hầu hết họ không cónhiềukiếnthứcvềvấnđềnày? Chúngtaphảilàmgìđểthayđổisốphậntiềnbạclậnđậncủamình?Nhàgiàuđãlàmgiàunhưthếnàotừhaibàntaytrắng?... Cólẻbạnsẽtìmthấychomìnhnhữnglờigiảiđápvềcácvấnđềđótrongcuốnsáchnày.Tuynhiên,dokhácbiệtvềvănhoá,tậpquánvàchínhthể,cóthểmộtsốphầnnàođócủacuốnsáchsẽkhiếnbạn thấy lạ lẫm, thậmchíchưađồng tình…dùrằngđây làmộtcuốnsáchđãđượcđónnhậnnồngnhiệtởrấtnhiềunướctrênthếgiới. Chúng tôi giới thiệu cuốn sách này vớimongmuốn giúp bạn có thêmnguồnthamkhảovềmộttrongnhữnglĩnhvựccầndạycontrẻbiếttrướckhivàođời,củacácbậcphụhuynhởcácnướckhác… Rấtmongnhậnđượcnhữngýkiếnđónggópcủacácbạn.Xintrântrọngcảmơn.

NHÀXUẤTBẢNTRẺ

CHƯƠNG1

ChaGiàu,ChaNghèo

ROBERTKIYOSAKIKể Tôicóhaingườicha,mộtngườigiàuvàmộtngườinghèo -mộtngườicharuộtvàmộtngườichanuôi(chacủaMike-bạntôi).Charuộttôiđãcóbằng thạc sĩ, còn người cha nuôi thì chưa học hết lớp tám, nhưng cả haingườiđềuthànhcôngtrongsựnghiệpvàcóảnhhưởngđếnngườikhác.Cảhai đều khuyênbảo tôi rất nhiều điều, nhưngnhững lời khuyênđó khônggiốngnhau.Cảhaiđềutintưởngmãnhliệtvàosựhọcnhưnglạikhuyêntôihọcnhữngkhóahọckhácnhau. Nếutôichỉcómộtngườicha,tôisẽhoặcchấpnhậnhoặcphảnđốiýkiếncủa ông. Có hai người cha dạy bảo, tôi thấy được những quan điểm tráingượcnhaugiữamộtngườigiàuvàmộtngườinghèo.Và thayvì chỉđơngiản chấpnhậnhayphảnđốingườinàyhayngườikia, tôi đã cố suynghĩnhiềuhơn,sosánhvàlựachọnchochínhmình. Cảhaingườichacủa tôikhibắtđầu tạodựngsựnghiệpđềuphảiđấutranhvớichuyệntiềnnong,nhưngcảhaicónhữngquanđiểmkhácnhauvềvấnđềtiềnbạc. Vídụ,charuộttôithườngnói:"Hammêtiềnbạclànguồngốccủamọiđiềuxấu."Cònchanuôicủatôilạibảorằng:"Thiếuthốntiềnbạclànguồngốccủamọiđiềuxấu." Nhữngsựkhácnhautrongquanđiểmcủahọ,nhấtlàkhiđềcậpđếntiềnbạc,khiếntôitrởnêntòmòvàbắtđầusuynghĩ… Vìcóhaingườichađầyảnhhưởng,tôiđãhọctừcảhaingười.Tôisuynghĩvềlờikhuyêncủamỗingười,vànhờvậy,tôicóđượcmộthiểubiếtsâusắcvềquyềnlựcvàtácđộngcủasuynghĩlêncuộcsốngconngườinhưthếnào. Ví dụ, cha ruột tôi thường nói:“Tôi khôngmua nổi vật đó.”Còn chanuôithìcấmtôinóinhưvậyôngmuốntôinói:"Làmthếnàođểmuađượcvậtđó?"Mộtbênlàcâukhẳngđịnh,cònbênkialàcâuhỏi.Mộtbênkhiếnbạnrũbỏtráchnhiệm,cònbênkiabuộcbạnphảisuynghĩ…

Haingườichacủatôicónhữngquanđiểmcựckỳkhácbiệt.Chẳnghạn,một người bảo:"Phảihọcchogiỏi thìmớiđượclàmviệcởnhữngcôngtytốt.”Ngườikiabảo:"Họcchogiỏithìmớimuađượcnhữngcôngtytốt." Mộtngườitinrằng:“Ngôinhàlàsốđầutưnhiềunhấtvàlàtàisảnlớnnhấtcủachúngta.”Ngườikialạinghĩkhác:"Ngôinhàcũnglàmộtkhoảntiềnphảitrả,vànếungôinhàlàkhoảnđầutưlớnnhấtcủaconthìcongặprắcrốirồiđây." Cảhaingườichađềutrảtiềnhóađơnđúngthờihạn,nhưngmộtngườiluôntrảđầutiêncònngườikialuôntrảsaucùng. Một người vật lộn để tiết kiệm từng đồngmột.Người kia chỉ làmmộtviệcđơngiảnlàđầutư. Mộtngườidạytôicáchviếtmộtláđơnxinviệcthếnàochoấntượngđểcó thể tìmđượcviệc làm tốt.Người kia dạy tôi cáchviếtmột dự ánkinhdoanhtàichínhnhưthếnàođểcóthểtạoracôngviệc. Được huấn luyện bởi hai người cha, tôi có thể quan sát tác động củanhữngsuynghĩkhácnhaulêncuộcsốngconngười.Tôithấyngườitathậtsựđịnhhìnhcuộcsốngcủahọquasuynghĩcủachínhhọ. Ví dụ,người changhèo của tôi luôn phàn nàn:"Tôi sẽ khôngbaogiờgiàulênnổi.”Vàlờitiênđoánđóđãtrởthànhsựthật.Ngượclại,ngườichagiàu của tôi luônnóinhữngcâuđại loạinhư:“Tôi làmộtngườigiàu,màngườigiàuthìkhônglàmnhữngviệcđó."Ngaycảkhiônggặpthấtbạithảmhạisaumộtcuộcđầutưlớnkhôngthành,ôngvẫnnghĩmìnhlàmộtngườigiàu.ôngnói:"Cókhácbiệtgiữanghèonànvàphásản.Phásảnchỉlàtạmthờinhưngnghèothìvinhtiễn." Những quyền lực của suy nghĩ không bao giờ có thể đo hay đánh giáđược,nhưngđólàmộtđiềuhiểnnhiênmàtôinhậnthứcđượcngaytừkhicònnhỏ.Tôi thấy rằngngười cha nghèo khôngphải nghèo vì số tiền ôngkiếmđược,màvìnhữngsuynghĩvàhànhđộngcủaông. Dùcảhaingườichacủatôiđềurất tôntrọngviệcgiáodụcvàhọchỏinhưnghọlạibấtđồngvềviệchọccáigìlàquantrọng.Mộtngườimuốntôihọchànhchămchỉ,cóthứhạngchuyênmôncaodểcócôngviệctốt,kiếmđượcnhiềutiền.Ngườikiakhuyếnkhíchtôihọcđểtrởnêngiàucó,đểhiểutiềnbạc làmviệcnhư thếnàovàhọc cáchbắt tiềnbạcphải làmviệc chomình.Ôngthườngnhắcđinhắclại:"Tôikhônglàmviệcvìtiền.Tiềnbạc

phảilàmviệcvìtôi." Nămlên9tuổi,tôiquyếtđịnhnghetheovàhọchỏitừngườichagiàuvềvấnđềtiềnbạc.Vìlúcđó,tôichỉmới9tuổinênnhữngbàihọcchanuôitôidạyrấtđơngiản.Thựcratấtcảchỉcó6bàihọclặpđilặplạivàquyểnsáchnàynóivề6bàihọcđó,cũngtheothứtựđơngiảnnhưkhichanuôitôidạytôi.Nhữngbàihọcnàylànhữnglờihướngdẫngiúpbạnvàconcáibạntrởnêngiàu cóhơn,bấtkểđiềugì sẽ xảy ra trênmột thếgiớikhôngchắcchắnvàđangthayđổinhanhchóngnhưhiệnnay.

CHƯƠNG2

Bài1

Ngườigiàukhônglàmviệcvìtiền

Bàihọcbắtđầu: “Tasẽtrảchocáccon10xumộtgiờ." Ngaycảvàonhữngnăm1950,10xumộtgiờcũnglàquáthấp. Buổisánghômấy,chacủaMikehẹngặptôivànólúc8giờ.Vìlàchủcủamộtkhohàng,mộtcông tyxâydựng,mộtsốcửahiệuvàbaquánăn,nênôngrấtbậnrộn… Khi chúng tôi đến, chaMike đangnói chuyệnđiện thoại và chúng tôiphảingồichờôngởbăngghếngoàihiênsau,cùngvớihaingườiphụnữvàmộtngườiđànôngtrungniênlàmnhiệmvụquảnlýnhàhàngvàcoikhochochacủaMike. Haiđứatôiđãngồichờrấtlâu,rồikhitôicảmthấymìnhđãbắtđầumấthếtkiênnhẫn,thìnhlìnhchaMikexuấthiện.Mikevàtôigiậtmìnhbậtđứnglên. “Sẵnsànghọcchưa,cáccon?”ChaMikehỏi,kéomộtcáighếđếnngồivớichúngtôi. TôivàMikecùnggậtđầu. “Tốt. Cha sẽ dạy các con, nhưng không phải theo kiểu trong lớp học.Nếucácconlàmviệcchocha,chasẽdạycácconcáchlàmgiàu.Nếukhông,chasẽkhôngdạy…Thếđấyđồngýhaykhônglàtùycáccon." “Ơ…concóthểhỏivàicâuđượckhông?"Tôihỏi. Không.Chịuhaykhôngchịu,thếthôi.Chacóquánhiềuviệcphảilàmvàkhôngthểlãngphíthờigianđược.Nếuconkhôngthểquyếtđịnhdứtkhoát,consẽkhônghọccáchkiếmtiềnđượcđâu.Cơhộiđếnrồiđi.Biếtđượckhinàocầnquyếtđịnhlàmộtkỹnăngquantrọng.Concócơhộimàconđangcần.Lớphọcsẽbắtđầuhoặckếtthúctrongmườigiâynữa."ChacủaMikenóicùngvớimộtnụcười. “Conchịu”tôivàMikecùngđáp.

“Tốt,”chaMikenói."CácconsẽlàmviệcvớibàMartin.Chatrảcáccon10xumộtgiờvàcácconphảilàmviệcbatiếngđồnghồmỗithứBảy.” “Nhưnghômnayconcómộttrậnbóngchày”tôinói. ChaMiketrầmgiọngnghiêmkhắc“Làmhaykhônglàmnào?” “Conlàmạ.”Tôitrảlời,quyếtđịnhlàmviệcvàhọchỏithayvìđichơibóng. 30XUSAUĐÓ Bà đốc côngMartin bắt chúng tôi làm việc không ngơi tay. Trong batiếngđồnghồchúngtôiphảikhiêngnhữngthùnghànghóa trênkệxuống,phủisạchbụibằngmộtcâychổilônggả,sauđósắpxếpchúnglạimộtcáchgọngàng.Đóquả làmộtcôngviệcchánngấyvìnhữngcánhcửacủacửahàngluônmởrộngrađườngvàbãiđậuxe.Mỗilầncómộtchiếcxeđinganghaychạyvàobãi,bụimùtrờitrànngậpcửahàng… Suốtbatuần,MikevàtôiđếnlàmviệcởchỗbàMartintrongbagiờmỗithứBảy.Vàobuổi trưa,khicôngviệckết thúc,bà trảchomỗiđứa30xu.Vào những năm1950, vớimột đứa bé 9 tuổi thì 30 xu cũng chẳng nhiềunhặngì.Mộtquyểntruyệntranhcũngđãđến10xurồi,vìvậysaukhiđượctrảtiềntôichỉmuatruyệnrồiđivềnhà. VàongàythứTưcủatuầnthứtư,tôiquyếtđịnhsẽnghỉviệc.TôimuốnđượcchacủaMikedạycáchlàmgiàu,chứđâucómuốntrởthànhtênnôlệcủa10xumộtgiờ.Trênhết,kể từngày thứBảyđầu tiênđếnnay, tôivẫnchưagặplạiôngấy. Vàogiờăntrưaởcăn-tintrường,tôinóivớiMike:"Tớbỏviệcthôi!" Mikemỉmcười.Tôigiậndữhỏi:"Cậucườicáigìchứ?" "Chatớnóirằngcậusẽxinnghỉ.Chanóitrướckhinghỉviệccậuhãyđếngặpôngấy." Tôiphẫnnộ: “Cáigì?Thếrachacậuđangchờxemtớchánviệcà?"

"Cũnggầnnhưvậy.Kiểudạycủachatớkhácvớichacậu.Chacậunóilýthuyếtnhiềucònchatớthìrấtítlời.CậucứchờđếnthứBảynàyđiđã.Tớsẽnóivớichalàcậumuốnnghỉviệc.” “Cậumuốnnóilàmọithứđãđượcdựliệuà?” “Không,khônghẳnthế…ThứBảynàychasẽgiảithíchchocậu.” NGÀYTHỨBẢYXẾPHÀNG TôiđãsẵnsàngđốimặtvớichacủaMikevàtôiđãchuẩnbịtrước.Thậmchícharuộttôicũngnổigiận,ôngchorằngchacủaMikeđãviphạmluậtlaođộngtrẻemvàmọichuyệnphảiđượclàmchorõràng.Ôngbảotôiphảiđòihỏinhữnggìxứngđángdànhchomình. ítnhất là25xumộtgiờ.Ôngcòn nói rằng nếu tôi không được nâng lương thì tốt hơn là nên nghỉviệc. Và vào 8 giờ sáng ngày thứBảy đó, tôi lại đứng trước cánh cửa vănphòngcủachaMike. "Hãyngồichờđếnphiênmìnhnhé!"ChaMikenóithếkhitôibướcvào. Tôiedèngồixuốngkếbênhaingườiphụnữđangngồi trênbăngghếbênngoàivănphòngnhưbốntuầntrước.45phúttrôiquavàđầutôigầnnhưmuốnbốchỏa.HaingườiphụnữđãvàogặpchacủaMikevàđira30phúttrướcđó.Mộtngườiđànônglớntuổiởđấykhoảng20phútvàcũngđãđirồi. Ngôinhàvắng lặng.ChacủaMikevẫnmảimê làmviệc trongphòng.Cuốicùng,saucảtiếngđồnghồchờđợi,đúng9giờ,chacủaMikemớigọitôivàogặpông. “Bácbiếtconmuốnđượctănglươnghoặcsẽnghỉviệc.”Người chagiàuvừanóivừaxoayghế. "Bác đã không làm đúng thỏa thuận..."Tôi nóimà gần như bật khóc.Thậtkinhkhủngkhimộtđứatrẻ9tuổiphảiđốimặtvớingườilớn. “Bácnóilàbácsẽdạyconnếuconlàmviệcchobác.Conđãlàmviệcchămchỉ,bỏcảnhữngtrậnbóngchàyđểđếnlàmviệcchobác.Thếmàbáckhônggiữlời.Bácchẳngdạyconđiềugìcả.Bácchỉmuốncótiềnvàkhông

thèmquantâmđếnnhữngngườilaođộng.Bácbắtconphảichờđợiquálâuvàkhôngtôntrọngconchútnàocả.Conchỉlàmộtđứatrẻ,vàconcầnphảiđượcđốixửtốthơnchứ!”Tôiấmứctuônramộttràng. Ngườichagiàunhìnchằmchằmvào tôi, rồi thong thảnói."Không tệ.Trongvòngchưađầymộttháng,connóichuyệngiốngnhưhầuhếtnhữngngườilàmviệcchobácvậy” “Saocơạ?”Tôingơngáchỏilại.Rồichẳnghiểuôngđangnóigì,tôitiếptụcbấtbình:"Connghĩbácsẽgiữđúnggiaokèovàsẽdạycon.Nhưngthậtrabácchỉmuốnhànhhạcơnthôi..." “Bácvẫnđangdạyconđấychứ.”Ngườichagiàubìnhthảnnói. “Dạyconư?Thậmchíbáccònkhôngbuồnnóichuyệnvớiconkểtừkhiconđồngýlàmviệcchỉvìmấyxulẻnày.10xumộtgiờ,thếđấy,lẽraconđãphảibáovớichínhquyềnvềbác rồi.Bácbiếtmà, chúng tacó luật laođộngtrẻem.Báccũngbiết làchaconlàmviệcchochínhquyền…”Tôilalêngiậndữ. “Úichà,bâygiờthìconnóichuyệnngheynhưnhữngngườiđãtừnglàmviệcchobácvậy.Nhữngngườiđóhoặcbácchonghỉviệchoặchọ tựxinnghỉrồi.” “Bácđãnóidốicon.Conđãlàmviệcchobác,nhưngbácđãkhônggiữlời.Bácđãkhôngdạyconđiềugìcả.”Tôinóidồndập,cảmthầymìnhthậtcanđảm. “Saoconnghĩlàbáckhôngdạycongìcả?"Ngườichagiàuhỏilại. Tôi bĩumôi: "Bác đâu nói chuyện với con. Con đã làm việc được batuần,vậymàbácchẳngdạycongìcả." “Dạynghĩalàphảinóichuyệnhoặclàmmộtbàidiễnthuyếtà?” “Ừm,vângạ.”Tôidèdặttrảlời. “Đólàcáchdạyở trường,cònởđờisẽ rấtkhác,”ngườichagiàumỉmcườinói."Đờisẽchẳnghềnóigìvớiconmàchỉxôđấyconthôi.Khicuộcđờixôđẩycon,nómuốnnóirằng:“Dậyđithôi,cómộtcáimớiđểhọcđây!”Khibịđờixôđẩy,mộtsốngườibỏcuộc,mộtsốngườikhácthìchiếnđấu.Mộtsốíthọcđượcnhữngbàihọcvàtiếptụcđi…

Nếuconlàloạingườikhôngcóchútcanđảmnào,consẽbỏcuộcmỗilầncuộcđờixôđẩycon.Khiđóconsẽsốngmộtcuộcsốngsaochoantoàn,cốtránhnhữngviệccóthểkhôngbaogiờxảyra.Sauđóconsẽchếtnhưmộtônggiàtẻnhạt.Nhưngsựthậtlàconđãđểchocuộcđờiđẩyconđếnbênbờkhuất phục.Tận đáy lòng con là nỗi kinh hoàng khi phảimạo hiểm.Conmuốn chiến thắng, nhưng nỗi lo sợ thất bại còn lớn hơn cả niềm vuichiếnthắng.Conđãchọnsựantoànmà.” TôinhìnchacủaMikemộtlúclâu,rồibậthỏi.“Thếrabácđãxôđẩyconư?” Ngườichagiàumỉmcười."Bácmuốnchoconnếmthửchútmùivịcuộcđời.Cácconlànhữngngườiđầutiênđềnghịbácdạycáchlàmgiàu.Báccóhơn150nhâncông,nhưngchẳngaihỏibácvềđiềuđócả.Họhỏibácvềcôngviệctiềnlươngmàkhônghềyêucầubácdạyvềtiềnbạc.Dođó,hầuhếtmọingườidùngnhữngnămthángtốtnhấttrongđờiđểlàmviệcvìtiềnmàthậtsựkhônghiểuhọđanglàmviệcvìcáigì." Tôingồiimlặnglắngnghe.KhiMikenóivớibáclàconmuốnhọccáchlàmgiàu, bácquyếtđịnh sẽ thiết kếmộtkhóahọc thật gầnvới cuộc sốngthực.Vì thếmàbác để chođời xô đẩy conmột chút, khi đó con sẽ thấmnhữngđiềubácnói.Chínhvìvậy,bácchỉtrảcon10xumộtgiờ." “Vậybàihọcmàconhọcđượckhilàmviệcđểcó10xumộtgiờlàgì?Làbácđãquákeokiệtvàbóclộtnhâncôngà?”Tôivặnlại. Ngườichagiàubậtcườithậtto. “Đừngđổ lỗi chobácvàđừngnghĩbác lànguồngốccủamọivấnđề.Nếuconnhậnrarằngvấnđềlàởchínhbảnthâncon,conmớicóthểthayđổichínhmình,họcđượccáigìđóvàtrởnênkhônngoanhơn.Hầuhếtmọingườiđềumuốnngườikhác thayđổichứkhôngmuốnmìnhthayđổi.Khikhôngđượcnhưý,họnghỉviệcvàđitìmmộtviệclàmkhác,lươngcaohơn,vìhọnghĩrằngnhữngđiềuđósẽgiảiquyếtđượcvấnđề.Nhưng,họđãlầm.Tronghầuhếtmọitrườnghợpthìkhôngđâu." “Thếcáigìsẽgiảiquyếtvấnđề?”Tôihỏi.“Tiếptụclàmviệcvới10xumộtgiờvàcốvuià?” “Đólàđiềumànhữngngườicònlạisẽlàm,chấpnhậntiềnlươngthấpdùbiếtrằnghọvàgiađìnhhọsẽgặpkhókhănvềtàichính.Họtrôngchờđược

nânglương,hoặclàmthêmmộtcôngviệcthứhai,hivọngrằngcónhiềutiềnsẽgiảiquyếtđượcvấnđề…” Tôigằmmặtnhìnxuốngsàn,bắtđầuhiểurabàihọcmàngườichagiàuđangnóiđến. BÀIHỌCSỐ1. Ngườinghèolàmviệcvìtiềnbạc.Ngườigiàubuộctiềnbạclàmviệcvìmình. Ngườichagiàutiếptụcgiảngbàihọcđầutiênchotôi.“Bácrấtmừngkhiconnổigiậnvìphảilàmviệc10xumộtgiờ.Nếuconkhôngtứcgiậnvàchấpnhậnnómộtcáchvuivẻbácsẽkhôngthểdạyconđược.Conthấyđó,việchọcthậtsựphảimấtcôngsức,phảicósựđammêvàkhátkhaocháybỏng.Sựgiậndữlàmộtphầnlớntrongcôngthứcđó,vìniềmđammêlàkếthợpcủatìnhyêuvàcơngiận.Khinóiđếntiềnbạc,hầuhếtmọingườiđềumuốnđượcantoànvàbảođảm.Vìvậy,khôngphảiniềmđammêmàchínhsựengạisẽhướngdẫnhọ. Nhiều tiền chưahẳn đã giải quyết được vấn đề.Hãynhìn cha conmàxem.Ôngấy làm ranhiều tiền,nhưngvẫnkhông thể trảhết cáchóađơn.Hầuhếtmọingườiđượcchotiềnchỉđểmắcnợnhiềuhơnmàthôi.Nguyêndovìởtrường,họchẳngđượchọcgìvềtiềnbạccả,vìvậyhọtinrằngphảilàmviệcđểkiếmtiền.” “Cònbáckhôngnghĩvậyà?” “Không,khônghẳnthế.Nếuconmuốnhọcđểlàmviệcvìtiền,hãyhọcởtrường.Cònnếumuốnhọccáchbuộctiềnbạcphảilàmviệcchomình,báccóthểdạycon,nhưngchỉkhiconthậtsựmuốnhọcmàthôi.” “Thếkhôngphảimọingườiđềumuốnhọchaysao?" “Không.Vìhọclàmviệcđểcótiềnthìdễhơnrấtnhiều,nhấtlàkhisựengạilàcảmgiácđầutiênkhinhắcđếntiềnbạc.” “Conkhônghiểu.”Tôinhănmặtnói. Chính sự lo ngại là nguyên nhân khiến người ta phải làm việc, họ lokhôngcóđủtiền,lophảibắtđầulạitừđầu.Đólàcáigiácủaviệchọcmộtnghềnghiệpnàođó,sauđólàphảilàmviệcvìtiền.Hầuhếtmọingườitrở

thànhnôlệchotiềnbạc...vàsauđóhọnổigiậnvớiôngchủ." “Họccáchbuộctiềnbạclàmviệcchomìnhlàmộtkhóahọchoàntoànkháchaysaoạ?"Tôihỏi. "Nhấtđịnhrồi,"ngườichagiàunói."Nhấtđịnhlàvậy." Chúngtôingồiimđặngmộtlúclâu.Giờnàycólẽcácbạntôiđangbắtđầutrậnbóngchày,còntôithìđanghọcnhữngđiềumàbạnbètôisẽkhônghọcđượcởtrường. “Lúc9tuổi,conđãđượcnếmthửcảmgiácthếnàolàlàmviệcvìtiền.Chỉcầnnhânmộtthángvừaquacho50năm,consẽhiểuhầuhếtngườitaphảilàmgìsuốtđời."Ngườichagiàunhẹnhàngnói. “Conkhônghiểu…” “Concảmthấythếnàokhiphảingồichờbácđểđượcthuêlàmviệcvàđểhỏixintănglương?” “Thậtkinhkhủngạ?" “Nếu con chọn làm việc vì tiền, cuộc sống của con sẽ như thế đấy.”Ngườichagiàunóitiếp."VàconcảmthấythếnàokhibàMartintrảchocon30xusaubagiờlàmviệc?" “Con cảm thấy không đủ. Có vẻ như nó không là gì cả. Con rất thấtvọng.” “Đó là cảmgiácmàhầuhết các nhânviên cảm thấy khi họ nhận tiềnlương,nhấtlàsaukhiphảitrảthuếvànhữngchiphíkhấutrừ.Ítrathìconcũngđượcnhận100%rồi.” “Bácmuốnnóilàhầuhếtmọingườikhôngđượcnhậntoànbộtiềnlươngsao?”Tôikinhngạchỏi. "Rấttiếclàkhông.Chínhquyềnsẽlấyphầntrướchếtbằngcácloạithuế.Conphảitrảthuếkhiconlàmratiền.Conphảitrảthuếkhicontiêuxàitiền.Conphảitrảthuếkhicontiếtkiệmtiền.Conphảitrảthuếngaycảkhiconchết.” “Sao lại như thế được ạ?I”Tôi lúng búng hỏi.Tôi chẳng thích những

điềutôivừanghechútnào.Tôibiếtchatôithườngxuyênphànnànvìphảitrả thuế quá nhiều, nhưng thật sự ông không làmgì cả.Có phải cuộc đờicũngđangxôđẩyônghaykhông? Ngườichagiàuchầmchậmđuđưachiếcghếvàlặnglẽnhìntôi."Bácđãnóirồicórấtnhiềuđiềuđểhọc.Họccáchkhiếntiềnbạcphảilàmviệcchomìnhlàphảihọcsuốtđời.Hầuhếtmọingườihọcđạihọctrongbốnnăm,sauđókhônghọcnữa.Họđi làm.lãnhlương,cânđối thuchi,vàthếthôi.Trênhết,họvẫntựhỏitạisaohọgặpnhữngrắcrốivềtiềnbạc.Vàhọnghĩrằngcónhiềutiềnsẽgiảiquyếtđượcmọichuyện.Mộtsốrấtítnhậnrarằngchínhvìhọkhôngcókiếnthứcvềvấnđềtàichínhnênmớinảysinhcácvấnđềkhác.Hômnaybácchỉmuốnxemliệuconcóđủsaymêđểhọcvềtiềnbạchaykhôngthôi.Hầuhếtmọingườiđềukhôngcó.Họđếntrường,họcmộtnghềgìđó,vuivẻlàmviệcvàkiếmđượcnhiềutiền.Mộtngàykiahọthứcdậyvớinhữngrắcrốitàichínhkhổnglồvàkhôngthểngưnglàmviệcđượcnữa.Đólàcáigiácủaviệcchỉbiết làmviệcvì tiền thayvìhọccáchbuộc tiền bạc làm việc chomình.Vậy con có còn đủ saymê để học haykhông?" Tôigậtđầu. “Tốtlắm”,ngườichagiàunói."Bâygiờquaylạilàmviệcđi.Lầnnày,bácsẽkhôngtrảconđồngnàocả." Saoạ?"Tôikinhngạchỏi. “Con nghe rồi đấy.Khôngtrảgìcả.Convẫnsẽphải làmviệcbagiờmỗithứBảy,nhưnglầnnàyconsẽkhôngđượctrả10xumộtgiờnữa.Connóiconmuốnhọckhôngphảiđểlàmviệcvìtiền,dođóbácsẽkhôngtrảconđồngnàohết.” Tôikhôngthểtinvàonhữnggìmìnhđangnghenữa. “BácđãnóichuyệnnàyvớiMike.Nóđanglàmviệc,laubụivàchấtcácthùnghàngmàkhôngđượcnhậnđồngnàocả.Cólẽconnênnhanhlênvàquaylạilàmviệcthôi.” Tôilalên:“Nhưthếlàkhôngcôngbằng.Bácphảitrảconcáigìchứ!” “Conđãnóilàconmuốnhọcmà.Nếuconkhônghọcbâygiờthìsaunàyconsẽgiốngnhưcácnhânviêncủabác,làmviệcvìtiềnvàhyvọngkhôngbịsathải.Hoặcgiốngnhưchacon,kiếmthậtnhiềutiềnchỉđểnợnầnđến

tậncổ, luônhyvọngnhiều tiềnhơn sẽgiảiquyếtđượcvấnđề.Nếuđó lànhữngđiều conmuốn,bác sẽ tiếp tục trả con10xumộtgiờnhư lúcđầu.Hoặcconcóthểlàmnhữngđiềumàhầuhếtmọingườisẽlàm:phànnànlàtiềnlươngquáthấp,nghỉviệcvàđitìmmộtcôngviệckhác.” Ngườichagiàuvỗđầutôivànóitiếp:"Hãydùngcáinày.Nếuconbiếtdùngcáiđầucủamìnhmộtcáchtốtnhấtsaunàyconsẽphảicảmơnbácvìđãchoconmộtcơhội,vàconsẽlớnlênthànhmộtngườigiàucó." Tôiđứngđó,khôngtinnổivàosựthỏathuậnnonnớtcủamình.Banđầutôiđếnđâyđểđòitănglương,cònbâygiờtôiphảitiếptụclàmviệcmàkhôngđượctrảdộngnàocả. *** Trong ba tuần kế tiếp, Mike và tôi làm việc ba giờ mỗi thứ Bảy màkhông được trả công. Công việc không làm tôi bựcmình vàmọi chuyệncũngdầntrởnêndễdànghơn.Điềuvướngbậncònlạilàphảibỏnhữngtrậnbóngchàyvàkhôngthểmuađượcvàicuốntruyệntranhnữa. Vào buổi trưa của tuần làm việc thứ ba,người cha giàu ghé lại chỗchúng tôi. Sau khi xem xét những việc đang diễn ra trong cửa hàng, ôngbướcđếntủkemlạnh,lấyrahaicây,trảtiềnvàrahiệuchoMikevàtôicùngrangoàiđidạo.ChaMikeđưakemchohaiđứatôivàhỏi:"Mọiviệcthếnàorồi,haichàngtrai?" “Tốtthôiạ.”Mikenói. Tôigậtđầuđồngý. Ngườichagiàulạihỏi.“Đãhọcđượcgìchưa?” Mikevàtôinhìnnhau,nhúnvaivàđồngloạtlắcđầu. TRÁNHNHỮNGCẠMBẪYLỚNNHẤTCỦACUỘCĐỜI “Cácconthấykhông,bàMartinvàhầuhếtnhữngngườiởđâyđềuphảilàmviệccật lựcđểkiếmmột ít tiền,bámvàoviễnảnhcủamộtcôngviệcbảođảm,mongchờmộtkỳnghỉkéodàibatuầnmỗinămvàmộtsốlươnghưubủnxỉnsaumấychụcnămlàmviệc.Nếuđiềuđólàmcácconthấyhứngthú,chasẽnânglươngcácconlên25xumộtgiờ...”

“Nhưngđólànhữngngườilàmviệcchămchỉ.Bácđangchếgiễuhọà?”Tôihỏi. Mộtnụcườithoángquatrêngươngmặtngườichagiàu. “Cóthểnhữnglờinóicủabácnghecóvẻtànnhẫn,nhưngbácđangcốgắngđểcácconcóthểthấyđượcmộtcáigìđó.Hầuhếtmọingườikhôngthấyđượcnhữngcáibẫymàhọđangmắcvàochỉvì tầmnhìncủahọquáhẹp.” Mikevàtôingồingẩnrađó,khônghiểurõhếtnhữnggìvừanghe.Ngườichagiàunóichuyệnnghethậttànnhẫn.Tuynhiênchúngtôicóthểcảmthấyôngđangrấtmuốnchúngtôihiểuđượcmộtđiềugìđó. Ngườichagiàumỉmcười."25xumộtgiờnghecóvẻtuyệtđấychứ?Nócólàmchotimcácconđậpnhanhhơnkhông?" Tôilắcđầu. “Thôi được1đôlamộtgiờ.”Ngườichagiàunóicùngvớimộtnụcườikínđáo. Tim tôi đậpmạnh. Trí óc tôi muốn hét lên: “Nhận đi! Nhận đi!” Tôikhôngthểtinvàonhữnggìmìnhđangnghenữa.Nhưngtôivẫnkhôngnóigìcả. "Àthếthì2đôlamộtgiờ." Bộócvà trái tim9 tuổi của tôigầnnhưmuốnnổ tung.Tôikhông thểtưởngtượnglàmìnhcóthểkiếmđượcngầnấytiền.Tôimuốnnói“vângạ.”Tôinhưthấyrõtrướcmắtmộtcáixeđạpmới,mộtbộgăngbóngchàymớivàsựngưỡngmộcủabạnbèkhitôixoètiềnra.Nhưngkhôngbiếttạisao,tôivẫnimlặng. Câykemđangchảyxuốngtaytôi.Bâygiờchỉcònlạicáiquevàởdướiđấtlàmộtđốngvanivàsôcôlamàlũkiếnrấtkhoái.Ngườichagiàunhìnhaiđứatrẻđangchămchămngóông,mắtmởtovàđầuóctrốngrỗng.Ôngbiếtrằng cómột phần trong chúng tôimuốn đồng ý thỏa thuận này.Ông biếttrong tâmhồn củamỗi người đều cómột phần yếu đuối và tham lammàngườikháccóthểmuađược.Vàôngcũngbiếtrằngtrongtâmhồncủamỗingườiđềucómộtphầnmạnhmẽvàquyếttâmkhôngbaogiờmuađượccả.Vấnđềchỉđơngiảnlàphầnnàomạnhhơnmàthôi.

"Thôiđượcrồi,5đôlamộtgiờ." Bỗngdưng,lòngtôichợtlắnglại.Điềugìđóđãthayđổi.Lờimờichàotrởnênquálớnvàđâmralốbịch.Vàonăm1956,khôngcónhiềungườilớncóthểkiếmđượchơn5đôlamỗigiờ.Sựcámdỗbiếnmấtvàsựbìnhtĩnhtrởlại.TôichầmchậmquaysangnhìnMike.Nóquaylạinhìntôi.Cáiphầnyếuđuốivàthamlamtrongconngườitôiđãimlặng.Cómộtsựđiềmtĩnhvàchắcchắnvềtiềnbạcđếnvớitríócvàtâmhồntôi.TôibiếtMikecũngđangcảmthấyđiềuđó. “Tốtlắm.Hầuhếtmọingườiđềucómộtcáigiá.Vàhọcócáigiáđóvìhọcónhữngcảmxúcmàtagọilànỗilosợvàsựthamlam.Đầutiên,nỗilokhôngcótiềnbuộchọphảilàmviệc,vàkhihọlãnhlươngthìsựthamlamhoặclòngthèmmuốnkhiếnhọbắtđầunghĩđếnnhữngthứtuyệtvờimàtiềnbạccóthểmuađược.Khiđóthìmộtkhuônmẫubắtđầu…"Ngườichagiàudịudàngnói. “Khuônmẫunàoạ?”Tôihỏi. “Cáikhuônmẫucủaviệcthứcdậy,đilàm,trảhóađơn,thứcdậy,đilàm,trảhóađơn…Sauđóthìcuộcsốngcủahọcứkéodàimãichỉvớihaicảmgiác:nỗilosợvàsựthamlam.Khiđượcđưaranhiềutiềnhơn,họsẽtiếptụccáivòngluẩnquẩnnêutrênbằngcáchgiatăngcácchiphí.ĐólàcáimàchagọilàRatRace.” “Cómộtconđườngkháchảcha?”Mikehỏi. “Cóđấynhưngchỉmộtítngườitìmranó.Đólàconđườngmàchahyvọnghaiconsẽtìmrakhihọcvàlàmviệcvớicha.Chínhvìvậymàchađãđềnghịđủloạitiềnlươngchohaicon.” “Chacó ámchỉgì khôngvậy?Tụi con thấy rấtmệtkhiphải làmviệcnặng,nhấtlàkhikhôngđượctrảcônggìcả.”Mikenóinhonhỏ. “Cácconcóthấynhữngngườilàmviệcchochakhông?Nỗilosợkhôngcótiềnkìmgiữhọtrongcáicạmbẫy:đilàm,kiếmtiền,đilàm,kiếmtiền,hyvọngnỗilosẽvơiđi.Nhưngmỗingàykhihọthứcdậy,sựlolắngấythứcdậycùnghọ,gặmnhấmtráitimhọ.Tiềnbạcđiềukhiểncuộcsốngcủahọ,nhưnghọkhôngdámthúnhậnsựthậtđó.Tiềnbạcđiềukhiểncảmxúcvàlàmchủluôncảtâmhồnhọ...”

Mikevàtôilắngnghenhưngkhôngthậtsựhiểuhếtmọiđiều…Tôichỉbiếtrằngtôivẫnthườngtựhỏitạisaonhữngngườilớnluônphảivộivãđilàm,vàtrônghọkhôngbaogiờcóvẻhạnhphúc,nhưthểcómộtcáigìđóbuộchọphảiđìlàmvậy… “Chamuốn hai con tránh dược cái bẫy đó.Đó là điềumà thật sự chađangdạycácconchứkhôngphảichỉdạycáchkiếmtiền,bởivìtiềnkhônggiảiquyếtđượcvấnđề.” “Khôngà?”Tôingạcnhiênhỏi. “Không hề.Người tahammuốn tiềnbạcvìnhữngniềmvuimàhọnghĩrằngnócóthểmuađược.Nhưngniềmvuidotiềnbạcmangđếnthườngrấtngắnngủi,vàngườitalạicầntiềnđểcóđượcnhữngniềmvuikhác,nhữngđiềuthúvịhơn,tiệnnghihơn,antoànhơn.Vìvậymàhọtiếptụclàmviệc,nghĩrằngtiềnsẽlàmdịuđitâmhồnđangkhổsởvìnhữngnỗilosợvàlònghammuốncủahọ.Nhưngtiềnkhôngthểlàmđượcđiềuđó." “Ngaycảvớinhữngngườigiàusao?” “Ừ,ngaycảvớinhữngngườigiàu.Nhiềungườigiàukhaokhátkiếmtiềnkhôngphảivìlònghammuốnmàvìnỗilosợbịnghèotúng,vìvậyhọtíchlũyhàngtấntiềnchỉdểchonỗilosợấyngàycàngtệhạihơn.Chabiếtnhiềungười cóhàng triệuđô la lại còn lo sợhơn cảkhi họkhông cóđồngnàotrongtúi.Họrấtlobịmấttiền.Nỗisợđãgiúpchohọgiàucónaylạicàngtồitệhơn.Cáiphầnyếuđuốivàthamlamtrongtâmhồnhọđanghétlớnhơn.Họkhôngmuốnmấtnhữngngôinhàlớn,nhữngchiếcxehơivàmộtcuộcsốngcaosangmàtiềnbạcđãđemđến.Họlokhôngbiếtbạnbèsẽnóigìkhihọ không còn tiền nữa. Rất nhiều người cảm thấy tuyệt vọng và bị căngthẳngthầnkinhdùtrônghọrấtlộnglẫyvàđangcónhiềutiền.” “Thếnhữngngườinghèocóhạnhphúchơnkhôngạ?”.Tôirụtrèhỏi. “Không.Sự tránhné tiếnbạc cũng chỉ làmộtkiểu loạn thầnkinhgiốngnhưquágắnbóvới tiềnbạc thôi.Chađãgặp rấtnhiềungườinóirằnghọkhôngquantâmđếntiềnbạc,nhưnglạilàmviệcđểkiếmtiền8giờmộtngày.Nếuhọkhôngquantâmđếntiềnthìhọđi làmkiếmtiềnđểlàmgì?Kiểusuynghĩđócólẽcòntệhơncảnhữngngườichuyêntíchcóptiềnbạcnữa...”. “Thếtaphảilàmgì?Khônglàmviệckiếmtiềnchođếnkhihếtcảmthấy

losợvàthamlamhaysao?” “Nếu lo không đủ tiền, thay vì phải chạy đi làm việc ngay lập tức đểkiếmtiền,hãytựhỏirằng:‘Liệumộtcôngviệccóphảilàgiảipháptộtnhấtđểvượtquanỗilonàyhaykhông?’Theochathìcâutrảlờisẽlà‘Không’,đặcbiệt làkhiconnhìnquasuốtmộtđờingười.Côngviệcchỉ làmộtgiảiphápngắnhạnchomộtvấnđềdàihạnthôi.Cũnggiốngnhưcâuchuyệnvềmộtconlừakéoxe tronglúcngườichủtreo lủnglẳngmộtcủcàrết trướcmũinóvậy.Ngườichủcóthểsẽđếnđượcnơimàôngtamuốn,cònconlừathìchỉđuổitheomộtảotưởngthôi.Nếuconlừacóthểnhìnthấytoàncảnhbứctranhnày,cóthểnósẽsuynghĩlạixemcónêntheođuổicủcàrốtnữahaykhông..." “Thếbáckhuyênconlàmthếnào?”Tôibănkhoănhỏi. “Hãycốnắmchođượcsứcmạnhcủa tiềnbạc,đừnge sợnó.Nóichocùngthìchúngtađềulànhữngngườilàmcôngcả,chỉcóđiềulàởnhữngmứcđộkhácnhauthôi.Chachỉmuốnhaiconcócơhộiđểnhìnrõcáicạmbẫynày,cáicạmbẫygâyrabởinỗilosợvàlònghammuốn.Hãykéochúngvềphemìnhchứđừngđểchúngchống lạimình.Đó làđiềumàchamuốndạycáccon.Nếuđầutiênmàcácconkhôngthểgiảiquyếtđượcnỗilosợvàlònghammuốn,màsauđócácconlạigiàulên,thìcácconsẽchỉlànhữngnôlệđượctrảlươngcaomàthôi...” Trênđườngquaytrởlạicửahàng,ngườichagiàugiải thíchchochúngtôibiếtngườigiàuđã "làm ra tiền"như thếnào.Lúcđó, chúng tôikhônghiểuôngđangnóigì, nhưngnhiềunăm trôiqua thìmọi thứdầndần sángtỏ... NHÌNTHẤYNHỮNGGÌNGƯỜIKHÁCKHÔNGTHẤY Trướckhileolênchiếcxetảinhỏbênngoàicửahàng,chaMikenóivớichúngtôi:"Hãysửdụngđầuóccủamình.Cáiđầusẽchỉchocácconcáchlàmratiềncònnhiềuhơnsốtiềnchacóthểtrả.Cácconsẽthấyđượcnhữngđiều mà người khác không thấy.Cơ hội ở ngay trước mắt mọi người.nhưnghầuhếtngười takhông thấyđược chúngvìhọđangbậnkiếmtiềnvàsựbảođảmcôngviệcnênhọchỉ thấyđượccóhai thứđóthôi.Mộtkhicácconđãnhìnthấycơhộirồithìsuốtđờicácconsẽnhìnrachúng.Khicácconđãnhìnrathìchasẽdạychocácconmộtđiềukhác…” Haituầnnữatrôiqua,chúngtôivẫntiếptụcsuynghĩ,thảoluậnvớinhauvà tiếp tục làmviệckhông lương.Điềuđángbuồnnhất với tôi khi không

đượchưởng30xumỗithứBảylàkhôngcótiềnmuatruyệntranhnữa... HếtngàythứBảythứhai,khi tạmbiệtbàMartin, tôichợt thấybàlàmmộtviệcmàtrướcđâytôichưatừngthấy,nóiđúngralàđãtừngthấynhưngkhôngchúýlắm... BàMartinđangcắttrangđầuquyểntruyệntranhlàmđôi.Bàgiữlạinửatrênbìasáchvàquăngcảcuốncònlạivàomột thùngcạcônglớn.Khi tôihỏibàđanglàmgì,bàtrảlời:"Bácbỏnóđi.Bácđưatrảlạinửatrênbìasáchcho người giao truyện tranh khi ông tamang sáchmới đến. Khoảngmộttiếngnữaôngấysẽđếnđây." Mike và tôi ngồi chờ. Khi người giao sách đến, tôi hỏi ông xem liệuchúngtôicóthểlấynhữngcuốntruyệntranhnàykhông.Ôngtrảlời:“Cáccậu có thể lấy chúng nếu các cậu làm việc cho cửa hàng và nếu các cậukhôngbánchúnglại…” NhàMikecómộtcănphòngcònbỏtrốngởtầnghầm.Chúngtôilaudọncănphòngthậtsạchsẽvàbắtđầuchấthàngtrămcuốntruyệntranhvào.Sauđó,thưviệntruyệntranhcủachúngtôinhanhchóngđượckhaitrương,vớikhách hàng là bọn trẻ trong xóm. Chúng tôi thuê chị gái củaMike, mộtngườirấtthíchđọcsách,đếnlàmthủthư.Chịấylấymỗiđứatrẻ10xukhivàothưviện,vàtronghaitiếngmởcửamỗingày,kháchhàngcủachúngtôicó thểđọcbaonhiêucuốn truyệncũngđược.Nhưthếbọn trẻ rấtcó lờivìmuamộtcuốntruyệntranhphảimất10xu,nhưngvới10xuđó,nếuđếnthưviệncủachúngtôi,tronghaigiờchúngcóthểđọcđến5,6cuốn. Chị củaMike sẽ kiểm tra bọn trẻ khi chúng ra về, để chắc chắn rằngchúngkhôngđemquyểnnàovềnhà.Chịấycũnggiữgìnnhữngquyểnsách,ghilạicóbaonhiêuđứatrẻvàoxem,chúngtêngìvàchúngbìnhluậngì...Tính trungbìnhsauba tháng,Mikevà tôikiếmđược9.5$một tuần.MỗituầnchúngtôitrảchochịcủaMike1$vàchochịấyđọctruyệnthoảimái,dùrấthiếmkhichịấyđọctruyệnvìlúcnàochịcũngphảihọcbàicả. Mikevàtôithuthậptấtcảtruyệntranhtừnhữngcửahàngkhác.Chúngtôigiữlờihứavớingườigiaosáchlàsẽkhôngbánđicuốntruyệntranhnàocả.Khichúngbịráchnát,chúngtôiđốtđi.Chúngtôicốgắngmởmộtchinhánh nữa, nhưng không thể tìm ramột người nào tốt bụng và có thể tintưởngđượcnhưchịcủaMike. Ngaytừkhicònnhỏ,chúngtôiđãhiểuđượcrằng:tìmđượcnhữngnhânviêntếtlàrấtkhó.

Ngườichagiàurấtvuivìchúngtôiđãhọcbàihọcđầutiênrấttốt-họccáchbuộctiềnbạcphảilàmviệcchomình.Khôngđượctrảlươngchocôngviệcởcửahàng, chúng tôiđãbịbuộcphải suynghĩđể tìm ramộtcơhộikiếmtiền.Khibắtđầucôngviệckinhdoanh,mởcửathưviệntruyệntranh,chúngtôiđãtựquảnlývấnđềtàichínhcủamình,khôngcònphụthuộcvàomộtôngchủnàokhácnữa.Điềutốtnhấtlàviệckinhdoanhnàyđãsinhratiềnbạcchochúngtôi,thậmchícảkhichúngtôikhôngcầncómặtởđó. Thayvìtrảcông,ngườichagiàuđãchochúngtôinhiềuhơnthế…

CHƯƠNG3

Bài2

Tạisaophảidạyconvềtàichính? Hầuhếtmọingườikhôngnhậnrarằng:trongcuộcsống,vấnđềkhôngphảilàbạnkiếmđượcbaonhiêutiềnmàlàbạngiữđượcbaonhiêutiềnvàlàmchonósinhsôinảynởnhưthếnào. Điềuđócũnggiốngnhưtrồngmộtcáicâyvậy.Banđầu,bạnsẽphảimấtrấtnhiềucôngsứcđểchămbónnó,đếnmộtngàynàođó,khirễcâyđãđâmsâuvàolòngđất,cáicâyđãđủlớnđểtựmìnhpháttriển,bạnsẽkhôngcầnphảitốncôngchămbónnữamàvẫncóthểđượchưởngnhữngmùaquảngọtlành. Muốn cho cái cây tiền bạc của bạn phát triển, bạn phải có nhiều kiếnthứcvềtàichánhđểbiếtchămbónnóthậtđúngcách. Khibắtđầuhọccáchlàmgiàu.tôivàMikehãycònlànhữngđứatrẻnênngườichagiàuđãnghĩramộtcáchđơngiảnđểdạychúngtôi.Trongnhiềunăm,ôngđãvẽnhữngbứcvẽvàsửdụngnhữngtừngữđơngiảnđểMikevàtôihiểuđượcnhữngbiệtngữvàsựvậnđộngcủatiềnbạc.Nhiềunămsauđóôngmớibắtđầuthêmvàonhữngconsố.Tuyđơngiảnnhưngnhữngbứcvẽnàyđãgópphầnhướngdẫnhai đứa trẻbénhỏ trongmộtbài toán sốhọckhổnglồvềtàichính,hìnhthànhmộtnềntảngsâusắcvàkiêncố... Quyluật1.Bạnphảibiếtsựkhácnhaugiữatàisản(asset)và tiêusản(liability)vàđểđượcgiàucó,bạnphảimuatàisản. Nghe thìcóvẻđơngiảnđếnbuồncười,nhưnghầuhếtmọingườiđềukhôngbiếtđượcnóuyênthâmđếnmứcnào,vìhọkhôngbiếtđượcsựkhácnhaugiữamộttàisảnvàmộttiêusảnlàởđâu. "Ngườigiàukiếmđượctàisản.Ngườinghèovàngườitrunglưuchỉthuđược tiêusản,nhưnghọnghĩrằnghọđãkiếmđược tài sản."KhingườichagiàugiảithíchđiềunàychoMikevàtôi,chúngtôinghĩôngđangnóiđùa.Chúngtôiđangchờđợimộtbímậtlàmgiàu,vậymàônglạitrảlờinhưthếđấy.Nóđơngiảnđếnmứcchúngtôiphảikhựnglạimộtlúclâuđểsuynghĩvềđiềuđó. “Bácmuốnnóitấtcảnhữngđiềuchúngconcầnbiếtlà:tàisảnlàgì,sau

đóphảiđikiếmnóvàrồichúngconsẽgiàucósao?”Tôingờvựchỏi. Ngườichagiàugậtđầu.“Đơngiảnthếthôi.” “Nếuchỉđơngiảnnhưthế,tạisaonhữngngườikháckhônggiàuđược?”Tôilạihỏi. Ngườichagiàumỉmcười.“Vìngười takhôngbiếtđượcsựkhácnhaugiữatàisảnvàtiêusản.” “Tạisaongườilớnlạingớngẩnthếnhỉ?Nếuđóchỉlàmộtđiềuđơngiảnnhưngquantrọngthìtạisaongườitalạikhôngmuốntìmhiểu?” Ngườichagiàuphảimấtvàiphútmớigiảithíchđượcchochúngtôibiếttàisảnlàgìvàtiêusảnlàgì. Làmộtngườilớn,tôicảmthấygiảithíchđiềunàyvớinhữngngườilớnkhác thật khó khăn.Vì sao vậy?Vì người lớn khôn ngoan hơn.Gần nhưtrongmọitrườnghợp,hầuhếtngườilớnkhôngnắmđượcsựđơngiảncủamộtýtưởngvìhọđượcgiáodụckhácnhau.Vàmộtngườilớnthôngminhthường cảm thấybị hạ thấpkhi phải chúýđếnnhữngkhái niệmquáđơngiản. Ngườichagiàu tinvàoquy luậtKISS-"GiữChoĐơnGiản"(KeepItSimpleStupid)-vìvậyôngcốlàmchomọithứtrởnênthậtđơngiảnvớihaichúngtôi… Ôngnói:"Nhữngđiềuxácđịnhnênmộttàisảnkhôngphảilàtừngữmàlànhữngconsố.Vànếucácconkhôngbiếtđọcsốthìcácconkhôngthểxácđịnhđượcmộttàisảntrongmớbòngbongấyđâu." Trongkếtoán,vấnđềkhôngphảiởbảnthânnhữngconsốmàlànhữngconsốấynói lênđiềugì.Cũngnhư từngữvậy,vấnđềkhôngphảiởbảnthântừngữmàlàcâuchuyệnnhữngtừngữấykể. “Nếu conmuốn trở nên giàu có, con phải đọc được và hiểu đượcnhữngcon số.”Người chagiàu lặp đi lặp lại câu nói ấy cả ngàn lần vớichúng tôi:"Ngườigiàukiếmđượctàisản.Ngườinghèovàngườitrunglưuchỉkiếmđượctiêusản."

HìnhhộpởtrênlàBảnkêlợitức,haycòngọilàBảnkêlờilỗ.Nóđocáckhoảnthunhậpvàchiphí,tiềnvàovàtiềnra.CáihộpbêndướilàBảncânđốithuchi.Nóđượcgọinhưvậyvìnóđòihỏiphảicósựcânđốigiữatàisảnvàtiêusản.Lýdochínhgâyranhữngcuộcvậtlộntàichínhđơngiảnlàvìngườitakhôngbiếtđượcsựkhácnhaugiữamộttàisảnvàmộttiêusản.Nguyênnhâncủasựnhầmlẫnchínhlàvìđịnhnghĩacủahaitừnày.Càngcốtratựđiển,bạnsẽchỉcàngnhầmlẫnnhiềuhơnthôi. Ngườichagiàuđãnóivớihaichúng tôimộtcáchđơngiản rằng:"Tàisảnbỏtiềnvàotúicáccon,còntiêusảnthìlôitiềnrakhỏitúi."

Nếubạnmuốntrởnêngiàucó,hãymuatàisản.Nếumuốntrởnênnghèođi,hãymuatiêusản.Chínhvìkhôngphânbiệtđượcsựkhácnhaunàymàrấtnhiềungườigặpcácrắcrốivềtàichính. “Mù chữ” và “mù số” đều là nguyên nhân gây ra những khó khăn tàichính.Nếungườitagặpkhókhăntàichínhnghĩalàđangcómộtđiềugìđómàhọkhônghiểuđược:hoặcnhữngtừngữhoặcnhữngconsố.Ngườigiàupháttàiđượclànhờhọ"biếtđọcbiếtviết"trongnhiềulĩnhvựckhácnhauhơnnhữngngườiđangphảivậtlộnvềtàichính.Vìvậy,nếubạnmuốngiàucóvàgiữđượccủacải,bạncầnphảihiểubiếtvềtàichính,cảvềtừngữlẫnnhữngconsố. Mũitêntrongsơđồbiểuthịvòngquaytiềnmặt.Chỉtoànnhữngconsốthìthểhiệnđượcrấtít.Chỉtoàntừngữcũngkhôngnóilênđượcgìnhiều.Đólàcâuchuyệnvềsựtínhtoán.Khibáocáotàichính,việcđọcnhữngconsốnghĩa làđangnhìnvào cốt truyện, câu chuyệnkểvềnơiđến củavòngquaytiềnmặt.Trong80%cácgiađình,câuchuyệntàichínhkémvuikhôngphảivìhọkhônglàmratiềnmàvìhọdùngtiềnđểmuatiêusảnchứkhôngmuatàisản. Vídụ,ĐÂYLÀMÔHÌNHVÒNGQUAYTIỀNMẶTCỦAMỘTNGƯỜINGHÈOHAYMỘTNGƯỜITRẺTUỔICHƯAĐILÀM:

ĐÂY LÀ MÔ HÌNH VÒNG QUAY TIỀN MẶT CỦA MỘT NGƯỜITRUNGLƯU:

ĐÂYLÀMÔHÌNHVÒNGQUAYTIỀNMẶTCỦAMỘTNGƯỜIGIÀUCÓ:

Những sơ đồ trên thể hiện vòng quay tiềnmặt trong cuộc sống ngườinghèo,ngườitrunglưuvàngườigiàu.Chínhlàvòngquaytiềnmặtđangkểchuyện,câuchuyệnvềmộtngười sửdụng tiềnbạccủaanh tanhưthếnào,anhtalàmgìsaukhicầmtiềntrongtay... Người ta thường nói rằng: “Tôi đangmắc nợ, vì vậy tôi phải đi kiếmtiền.” Nhưngcónhiềutiềnthườngkhônggiảiquyếtđượcvấnđềthậtsựnóchỉlàmchomọichuyệntrởnêntrầmtrọnghơnthôi.Tiềnlàmchonhữngsailầmbi thảmcủaconngười trởnênhiểnnhiên.Chínhvìvậymà thông thường,khingườitađượchưởngmộtvậnmaybấtngờ-vídụnhưđượcthừahưởnggiatài,tănglươnghaytrúngsố-trướcsaugìthìhọcũngsẽtrởvềvớitìnhtrạngtàichínhhỗnđộnnhưbanđầu,nếukhôngmuốnnóilàtệhơnlúcđầunữa.Tiềnchỉ làmnổibậtmôhìnhvòngquay tiềnmặt trongđầubạn.Nếubạnthườngsửdụnghếtmọithứbạncóthìgầnnhưchắcchắnlàviệctănglươngsẽdẫnđếntăngchitiêu.

Chúngtathườngkiếmtiềnbằngkỹnăngnghềnghiệpcủamìnhvàđasốsinhviênrời trườngmàkhôngcómộtkỹnăng tàichínhnào,nêndùhàngtriệungườicóhọctheođuổinghềnghiệpcủamìnhmộtcáchthànhcông,họvẫngặpphảirấtnhiềukhókhăntàichính.Họlàmviệcvấtvảnhưngkhônggiàuđược.Điềuthiếusóttrongvốnhọccủahọkhôngphảilàlàmthếnàođểkiếmtiền,màlàlàmthếnàođểsửdụngtiền-kiếmđượctiềnrồithìcầnphảilàmgìvớichúng.Cáiđógọilànănglựctàichính-bạnlàmgìvớitiềnbạcsaukhiđãkiếmrachúng,làmsaođểgiữkhôngchongườikhácchiếmlấy,bạngiữchúngđượcbaolâu,tiềnbạcsẽlàmviệcchobạnnhưthếnào? Hầuhếtnhữngkhókhăntàichínhngườitagặpphảilàdohọkhônghiểuđượcvòngquaytiềnmặt.Mộtngườicóthểđượchọchànhtớinơitớichốn,thànhcông trong sựnghiệpnhưngvẫnkhônghiểugì về tài chính.Nhữngngườinàythườngphảilàmviệcnhiềuhơncầnthiếtvìhọđãhọccáchlàmviệcchămchỉ,nhưngkhôngđượchọccáchbuộctiềnbạcphảilàmviệcchomình. CÂU CHUYỆN VỀ MỘT GIẤCMƠ TÀI CHÍNH TRỞ THÀNHMỘTCƠNÁCMỘNGTÀICHÍNH Cuốnphimvềnhữngngười làmviệcchămchỉcósẵnmộtkhuônmẫu.Saukhikếthôn,nhữngcặpvợchồngtrẻliềnthuêmộtcănhộđểở.Vấnđềlàcănhộthìquátùtúng,nênhọquyếtđịnhphảitiếtkiệmđểmuamộtngôinhàtrongmộngvàcóthểcócon.Lúcnàyhọcóhainguồnthunhậpvàhọbắtđầutậptrungvàosựnghiệpcủamình.Thunhậpcủahọbắtđầutănglên. Chiphísốmộtcủahầuhếtmọingườilàthuế:thuếthunhập,thuếgiátrịgiatăngkhitiêuxài,muasắmhànghoá…Khithunhậptăng,chiphí tăngtheo,sốtiêusảncũngsẽtănglên. Cóthểchứngminhbằngcáchquaylạivídụcủacặpvợchồngtrẻ.Kếtquảcủaviệc thunhập tăng lên làhọquyếtđịnh sẽđimuangôinhà trongmộng.Khiđãcónhà,họsẽphảitrảmộtthứthuếmớigọilàthuếbấtđộngsản.Sauđóhọmuamộtchiếcxemới,đồđạcmớivànhữngdụngcụmớiđểhợpvớingôinhàmớicủamình.Rồihọbỗnggiậtmìnhnhậnrarằngphíacộttiêusảnđầynhữngmónnợcầmcốvànợtíndụng. Lúcnày,họ rơivàocáibẫyRatRace.Rồimộtđứa trẻ rađời.Họ làmviệcnhiềuhơn.Nhiều tiềnhơnvà thuếcaohơn,gọi làđóng thuế theo thunhập.Quátrìnhđócứlặpđilặplại.Mộttấmthẻtíndụngđượcgởiđến.Họ

sửdụngnó.Nóhếthạn.Mộtcôngtychovaygọiđếnvàbảorằng"tàisản"lớnnhấtcủahọ,ngôinhà,đượcđịnhgiácao.Côngtynàyđưaramộtmónnợbảođảm(billconsolidation loan)vàbảo rằng tốthơnhết là thanh toánnhữngmónnợ lãisuấtcaobằng thẻ tíndụngcủahọ.Bêncạnhđó, lợi tứcnhờmáinhàcủahọchínhlàsựkhấutrừthuế.Họlàmtheođiềuđó,vàthởdàinhẹnhõm.Nhữngtấmthẻtíndụngđãđượctrả.Bâygiờhọgomnhữngmónnợtiêuthụlạithànhmộtvăntựcầmnhà.Sốtiềnphảitrảgiảmxuốngvìhọgiahạnmónnợđến30nămcơmà. Nhữngngườihàngxómgọiđiệnrủhọđimuasắm,vìđangcóđợtbánhàng giảm giá...Một cơ hội để tiết kiệm chút ít tiền.Họ tự nhủ: “Tôi sẽkhôngmuagìcả.Tôichỉđixemthôi.”Nhưngngaykhinhìnthấymộtvậtgìđó,họlạilấytấmthẻtíndụngra...

Tôirất thườnggặpnhữngcặpvợchồngnhưthế.Tênhọthìkhácnhaunhưng tình trạng tài chính thì giốngnhaucả.Những thóiquen tiêuxài đã

buộchọphảikiếmthêmnhiềunguồnthunhậpkhác. Họkhôngbiếtrằngchínhcáchtiêuxàitiềncủahọ,lànguyênnhânchínhgâyranhữngcuộcvậtlộntàichính.Mọichuyệnlàdokhônghiểubiếtvềtàichínhvàkhôngphânbiệtđượcsựkhácnhaugiữatàisảnvàtiêusản. Ngườinghèovàngười trung lưurất thườngchophép tiềnbạc làmchủmình.Mỗibuổisánghọchỉđơngiảnthứcdậyvàđilàmmàquêntựhỏirằngnhữngđiềumìnhđanglàmcóýnghĩagìhaykhông.Khôngamhiểunhiềuvềtiềnbạc,phầnlớnmọingườiđểchoquyềnlựcđángsợcủatiềnbạcđiềukhiểnmình. Ngườitathườnglàmmộtviệcgìđóvìnhữngngườikháccũnglàmnhưvậy.Họthíchứngmàkhôngchịuđặtcâuhỏi.Họlặplạimộtcáchkhôngsuynghĩnhữngđiềuhọngheđược,nhữngýtưởngtheokiểu"cănnhàlàcảmộttàisản","ngôinhàlàsựđầutưlớnnhấtcủabạn","hãytìmmộtcôngviệcantoàn","đừngmạohiểm"... KhiMikevàtôi16tuổi,chúngtôibắtđầulàmviệcchochaMikesaugiờhọcvàmỗicuối tuần.Chúngtôi thườngngồicùngvớichaMiketrongkhiôngtiếpnhữngnhânviênngânhàng,luậtsư,kếtoánviên,ngườimôigiới,nhàđầutư,nhàquảnlývànhữngngườilaođộng… ChaMikeđãkhôngđitheođámđông.Ôngcónhữngsuynghĩriêngvàôngrấtghétcâunói:"Chúng tôiphải làmvậyvìmọingườiđều làmvậy."Ôngcũngkhôngưanhữngtừnhư“khôngthể.”Nếubạnmuốnônglàmmộtđiềugìđó,chỉcầnnóikhíchrằng:“Tôikhôngnghĩanhcóthểlàmđượcđiềuđó.” Khingồidựnhữngbuổihọpcủaông,Mikevàtôihọcđượcnhiềuthứ.ChacủaMikekhôngđượchọcnhiềuởtrườngnhưngôngrànhvềtàichínhvà cuối cùng đã thành công. Ông thường nói với chúng tôi: "Một ngườithôngminhthuênhữngngườicònthôngminhhơnanhtanữa." Chúng tôi bắt đầu hiểu ra vì saongười cha giàu bảo chúng tôi rằng:trườnghọcđượcthiếtkếđểtạoranhữngngườilaođộngtốtchứkhôngphảinhữngôngchủgiỏi. Khitôi16tuổi,cólẽtôiđãcómộtnềntảngtàichínhtốthơnnhiềusovớichamẹtôi…Mộtngàykia,charuộttôinóirằngngôinhàcủachúngtôilàsựđầutưlớnnhấtcủaông.Vàthếlàmộtcuộctranhluậnkhônglấygìlàmvuivẻnổrakhitôinóirằng,dồntiềnvàongôinhàchúngtôiđangởkhôngphải

làmộtsựđầutưtốt. Nhữngbiểuđồsauminhhọasựkhácbiệtvềnhậnthứcgiữangườichagiàuvàngườichanghèotrongvấnđềnhàcửa.Mộtngườinghĩrằngngôinhàlàmộttàisản,cònngườikianghĩrằngnólàmộttiêusản.

Tôi nhớ lúc tôi vẽ những sơ đồ này cho cha tôi xem và chỉ cho ônghướngđicủamộtvòngquay tiềnmặt,nhữngchiphí lệ thuộckhi làmchủmộtngôinhà.Mộtngôinhàlớnnghĩalàchiphílớn,vàvòngquaytiềnmặtsẽtiếptụcđirangoàiquacộtchiphí.

Tôibiếtrằngvớinhiềungười,mộtngôinhàđẹplàsựđầutưlớnnhấtcủahọ,dùrằngnókhôngphảilàmộttàisảnmàlàmộttiêusản,vìnólàmchotiềnrakhỏitúinhiềuhơn.Tuynhiên,sẽcónhiềungườikhôngđồngývớitôibởilẽmộtngôinhàđẹprấtdễgâyxúccảm.Vàkhinóiđếnchuyệntiềnbạcthìnhữngcảmxúcmạnhmẽsẽlàmmờđitríthôngminhtàichính. 1.Khinhắcchuyệnnhàcửa,tôimuốnnóirằng:hầuhếtmọingườiphảilàmviệcsuốtđờiđểtrảtiềnchomộtngôinhàmàhọkhôngbaogiờthựcsựđượcsởhữu.Nóicáchkhác,saunhiềunăm,hầuhếtmọingườiđềumuốnmuamộtngôinhàmới,mỗi lầnmuanhà sẽdẫnđếnmộtmónnợkéodàinhiềunămtrongkhinợcănnhàtrướccònchưatrảxong. 2.Nhàcửakhôngphảilúcnàocũngtănggiá.Điềumấtmátlớnnhấtlàbạnđểmấtđinhữngcơhội.Nếubạnđầutưtoànbộtiềnbạcchongôinhà,bạnbịbuộcphảilàmviệcvấtvảhơnvìtiềnbạcsẽtiếptụcchuyểnquabêncộtchiphí thayvì thêmvàocột tài sản,đóchính làkhuônmẫukinhđiểnvòngquaytiềnmặtcủanhữnggiađìnhtrunglưu.Nếubanđầumộtcặpvợchồng trẻđểdànhnhiều tiềnvàocột tài sản thìnhữngnămsaunàyhọ sẽsốngdễdànghơn,nhấtlàkhiconcáiđếntuổiđihọc.Tàisảncủahọsẽpháttriểnlênvàcóthểgiúphọkiểmsoátcácchiphí.Thôngthườngthìcómộtngôinhàcũnggiốngnhưgánhmộtmónnợtrịgiánhàphảitrảvàlàmtăngcácchiphícủabạn.

Tómlại,kếtquảcuốicùngkhiquyếtđịnhsởhữumộtcănnhàquáđắttiềnthayvìnênbắtđầumộtdanhmụcvốnđầutư,sẽtácđộngmạnhvàomộtcánhântheoítnhấtlàbacách: 1.Mấtthờigian,tronglúcnhữngtàisảnkháccóthểsẽđượcnânggiátrịlên. 2.Mấtmộtphầnvốn,vìsốtiềnđócóthểđượcđemđiđầutưthayvìphảitrảcácchiphíbảoquảntrựctiếpliênquanđếnngôinhà. 3.Mấtcơhộirènluyện.Ngườitathườngcoingôinhà,tiềntiếtkiệmvàkếhoạchlươnghưulàtấtcảnhữnggìhọcótrongcộttàisản.Vìkhôngđầutưnênhọđểmấtđinhữngkinhnghiệmđầutưvàsẽkhôngbaogiờcóthểtrởthành“nhữngnhàđầutưsànhđiệu.” Tôikhôngnóibạnđừngmuanhà.Tôimuốnnói,hãyhiểuđượcsựkhácnhaugiữamột tàisảnvàmột tiêusản.Khimuốncómộtcănnhà lớnhơn,đầutiêntôiphảimuamộtsốtàisảnđểcóthểphátsinhvòngquaytiềnmặtđủtrảchongôinhàấyđã. NhữngbảnkêtàichínhcánhâncủacharuộttôilàminhchứngtốtnhấtchocuộcsốngcủamộtconngườitrongvòngRatRace.Cácchiphícủaôngdườngnhưluônđuổikịpcácthunhập,khônghềchophépôngđầutưvàomộttàisảnnào.Kếtquảlàsốtiêusảncủaông,vídụnhưnhữngmóncầmcốhaynợthẻtíndụng,cònlớnhơncảsốtàisản.Nhữngbứctranhsaucòncógiátrịhơncảngàntừngữ:

Tráilại,bảnkêtàichínhcánhâncủangườichagiàulạiphảnánhkếtquảcủamộtcuộcsốngdànhchoviệcđầutưvàgiảmđếnmứctốithiểucáctiêusản:

Xemlạibảnkêtàichínhcủangườichagiàutasẽhiểutạisaongườigiàucàngngàycànggiàuhơn.Cột tàisản làmphátsinhnhiều thunhậphơnsốcầnthiếtchocácchiphí,vàchúnglạiđượcđemđầutưlạivàocộttàisản.Cộttàisảnsẽngàycàngpháttriểnvàvìvậymàsốthunhậpsẽngàycàngnhiềuhơn.

Kếtquảlàngườigiàungàycànggiàuhơn.

Nhữngngười trung lưu luôngặpphảinhữngkhókhăn tàichínhkhôngdứtvì thunhậpchínhcủahọ là tiền lương,vàkhi tiền lương tăng thì thuếcũngtăng.Màkhilươngtăngthìcácchiphícủahọcũngcókhuynhhướnggia tăngbằngsố tiềndư,vìvậymàxuấthiệncụmtừ"RatRace."Họxemngôinhànhưmộttàisảnlớnnhấttrongkhinóthựcralàmộtloạitiêusản,thayvìphảiđầutưtiềnbạcchonhữngtàisảnthậtsựcóthểtạorathunhập. Khuônmẫu của việc xem ngôi nhà nhưmột sự đầu tư và triết lý chorằng:lươngtăngnghĩalàbạncóthểmuamộtngôinhàlớnhơn,haytiêuxàinhiềuhơn,chínhlànềntảngchomộtxãhộiđầynợnầnnhưngàynay.Quátrìnhgiatăngchiphíđẩynhiềugiađìnhđếnnhữngmónnợngàycànglớnhơn và tình trạng tài chính không chắc chắn hơn, dù rằng có thể họ đangđượcthăngtiếntrongcôngviệcvàđượctrảlươngcaohơnmứcbìnhthường.

Bikịchởđâylàviệcthiếukiếnthứctàichínhbanđầuđãtạoranhữngrủiromàgiaicấptrunglưuphảiđốimặt.Lýdohọmuốnđượcantoànlàvìvị thếtàichínhcủahọquámongmanh.Bảncânđối thuchicủahọkhôngcânbằng.Chúngchịugánhnặngcủaquánhiềutiêusảnmàkhôngcómộttàisảnthựcsựnàolàmphátsinhthunhậpcả.Thôngthường,nguồnthunhậpduynhấtcủahọlàtiềnlương.Sinhkếcủahọphụthuộcvàocácôngchủ. Vìvậy,khiđếnlượtmìnhđượccuộcsống"chiabài",nhữngngườinàykhôngthểnắmbắtđượcnhữngcơhộitốt.Họmuốnđượcantoànđơngiảnvìhọđangphảilàmviệcvấtvảtrảthuếởmứccaonhấtvàgánhhàngđốngnợnần... Như tôi đãnóiởphần trước, quy luật quan trọngnhất làbiết được sựkhácnhaugiữatàisảnvàtiêusản.Mộtkhibạnđãhiểuđượcnhữngkhácbiệtnày,hãytậptrungmọinỗlựcđểmuanhữngtàisảncókhánăngphátsinhthunhập.Đólàcáchtốtnhấtđểbắtđầuconđườnglàmgiàu.Cứtiếptụcnhưvậycột tàisảncủabạnsẽtănglên.Cốgắngchiếtgiảmtiêusảnvàchiphíxuống,bạnsẽcónhiềutiềnhơnđểđổvàocộttàisản.Chẳngmấychốcthìnềntảngtàisảncủabạnsẽvữngvàngđếnmứcbạncóthểnghĩđếnviệcđầutư… Giới trung lưugọiviệcđầu tư làmộthànhđộng"mạohiểm."Thậtrabản thânviệcđầu tưkhônghềmạohiểm.Chính sự thiếu thôngminhnhanhnhạyvề tài chínhvà thiếunhữngkiến thức tài chínhđơngiảnmớilànguyênnhângâyrasựmạohiểm.

Nếubạnlàmtheonhữngđiềumàđasốmọingườithườnglàm.nóichungcôngviệccủabạnsẽnhưthếnày: 1.Nuôichủ.Hầuhếtnhữngngười làmviệchưởng lươngđều làmchocácôngchủhaynhữngcổđônggiàuhơn.Nhữngnỗlựcvàthànhcôngcủabạnsẽgiúpchongườichủthànhcônghơnvàcónhiềutiềnhơn. 2.Nuôichínhquyền.Chínhquyềnnhậnphầnmìnhtrongsốlươngcủabạnthậmchítrướckhibạnnhìnthấynónữa.Khicốgắnglàmviệcchămchỉhơn, chỉ đơn giản là bạn đang làm gia tăng số thuế phải nộp cho chínhquyền. 3.Nuôingânhàng.Saukhitrảthuế,chiphílớnnhấtkếtiếpthườnglànhữngmónnợtíndụng. Vấnđềlàkhibạncốgắnglàmviệcchămchỉhơnthìbagiớitrênsẽlấyđimộtphầnchilớnhơntrongnhữngnỗlựccủabạn.Vìvậy,bạnphảihọccáchlàmthếnàođểchocácnỗlựccủabạncóthểlàmtănglợinhuậntrựctiếpchobảnthânvàgiađìnhmình. Mộtkhibạnđãquyếtđịnhtậptrunghếttâmtríđểchămnomviệckinhdoanh riêng,bạn sẽxácđịnhmộtmục tiêunhư thếnào?Vớihầuhếtmọingười,họphảigiữlấynghềnghiệpcủamìnhvàdựavàotiềnlươngđểkiếmtàisản. Khitàisảnlớnlên,họsẽđomứcđộthànhcôngnhưthêmnào?Khinàongườitamớinhậnrarằngmìnhđãgiàucóđãcótiền?Ngaykhibiếtđượcnhữngđịnhnghĩa về tài sảnvà tiêu sản, tôi cũngđãđịnhnghĩa riêng chomìnhvềsựcótiền.ĐúngratôiđãmượnđịnhnghĩanàycủamộtngườibạntênlàBuckminsterFuller.Anhấynói:"Sựcótiềnchinhlàkhảnăngtồntạicủamộtngười trongmột sốngàysắp tới…” hay nói cách khác,nếuhômnaybạnngưnglàmviệcthìbạnsẽtồntạiđượcbaolâu? Sựcótiềnchínhlàsựđovòngquaytiềnmặtbêncộttàisảnsovớicộtchiphí.Hãylấymộtvídụnhỏ.Giảsửvòngquaytiềnmặtbêncộttàisảncủatôilà1.000$mộttháng.Cònsốchiphíhàngthángcủatôilà2.000$.Vậykhảnăngtiềnmặtcủatôinhưthếnào? QuayvềvớiđịnhnghĩacủaBuckminsterFuller.Nếuxétmột tháng30ngàythìtôisẽchỉcóđủsốtiềntiêudùngtrongnửatháng.

Khiđạtđếnmứcvòngquaytiềnmặtbêncộttàisảnlà2.000$mộttháng,tôisẽtrởnêncótiền. Nhưvậynghĩalàtôichưagiàucó,nhưngtôicótiền.Lúcnàymỗithángtôisẽcónhữngthunhậpmớiphátsinhtừcáctàisảncóthểgiảiquyếtvấnđềchiphíhàngthángchomình.Nếumuốntăngchiphí,đầutiêntôiphảităngvòngquaytiềnmặttừsốtàisảnđểcóthểduytrìsựcótiềnnày.Chúýrằngvàothờiđiểmnày,tôikhôngcònbịphụthuộcvàotiềnlươngnữa.Tôiphảitậptrungvàovàphảithànhcôngtrongviệcxâydựngcộttàisảnđãgiúptôitrởnênsungtúcvềtàichính.Nếuhômnaytôinghỉviệc,tôivẫncóthểtrangtrảicácchiphíhàngthángnhờvòngquaytiềnmặttàisảncủamình.

Mụcđíchkếtiếplàphảicódưmộtsốtiềntrongvòngquaytiềnmặtđểđầutưtrởlạivàocộttàisản.Càngnhiềutiềnđầutưvàocộttàisảnthìnósẽcàngpháttriển.Vàchỉcầngiữđượcsốchiphíthấphơnsốtiềnmặtphátsinhtừ những tài sản này thì tôi sẽ trở nên giàu hơn, với ngày càng nhiều thunhậptừnhữngnguồnkhácngoàisứlaođộngcủamình.

Hãynhớ:Ngườigiàumuatàisản

NgườitrunglưumuanhữngtiêusảnmàhọnghĩlàtàisảnNgườinghèochỉcótoànchiphí

CHƯƠNG4

Bài3

Hãynghĩđếnviệckinhdoanhcủamình MộtngườibạncủatôitênlàKeithCunningham,khiđangtheohọcmộtlớpMBAcủađạihọcTexasởAustin,đãđượcngheRayKroc,ngườisánglậpMcDonald’s,nóichuyện.Rayđãhỏicảlớp:“Đốcácbạn,tôikinhdoanhcáigì?” Hầu hết các sinh viênMBAđều cười vì nghĩ rằngRay đang nói đùa.Khôngcóaitrảlờicả,Raylạihỏilầnnữa:“Theocácbạnthìtôikinhdoanhcáigì?” Cácsinhviênlạicười,vàcuốicùngmộtngườilato:“Ray,aimàkhôngbiếtôngkinhdoanhhamburgerchứ.” Raytỏvẻkhoáitrá:“Tôicũngnghĩanhsẽnóinhưvậy.”Ôngngừngmộtlúcvànóinhanh:“Nàycácbạn,tôikhôngkinhdoanhhamburger.Tôikinhdoanhbấtđộngsản!” Rayđãdùngphầnlớnthờigianhômđóđểgiảithíchnhữngquanđiểmcủaông.Raychútrọngvàoviệcbánhamburger,nhưngôngkhôngbaogiờquênđểmắttớivịtríbuônbán.Ôngbiếtrằngbấtđộngsảnvàvịtrícủanólànhân tốt quan trọngnhất trong sự thành công của việc kinh doanh.Về cơbản,ngườimuahàngcũngphảitrảmộtphầntiềnđểmuakhuđấtkinhdoanhchotổchứccủaRayKroc… Khicòntrẻ,chúngtôikhôngsốnggầnmộtcửahàngMcDonald’snàocả,tuynhiên,ngườichagiàuđãdạychoMikevàtôicùngmộtbàihọcmàRayKrocđãnóiởtrườngđạihọcTexas.Đólàbímậtthứ3củanhữngngườigiàu. Bí mật đó là: “Hãy nghĩ đến việc kinh doanh của chính mình.”Nhữngkhókhăntàichínhthườnglàkếtquảtrựctiếpdongười tasuốtđờiphảilàmviệcchongườikhác.Saunhữngchuỗingàylàmviệcvấtvả,nhiềungườikhôngcóđượcgìcả. ĐâylàbiểuđồthunhậpvàcânđốithuchimôtảtốtnhấtlờikhuyêncủarayKroc:

Hệthốnggiáodụchiệntạitậptrungvàoviệcchuẩnbịchothanhniêncómộtsốviệclàmtốtbằngcáchpháttriểnnhữngkỹnăngsáchvở.Cuộcsốngcủahọsẽquaytrònquanhsốlươngtháng,haynhưmôtảởtrên,quanhcộtthunhậpcủahọ.Vàsaukhipháttriểnnhữngkỹnăngsáchvở,họtiếnđếnmộtbậchọccaohơnđểnângcaonhữngkỹnăngchuyênmônchophéphọgianhậpvàolựclượnglaođộngvàlàmviệckiếmtiền. Cómộtkhácbiệtlớngiữanghềnghiệpchuyênmônvàviệckinhdoanh.Tôithườnghỏimọingườirằng:“Anhkinhdoanhcáigì?”Vàhọtrảlời:“Tôilàmviệcởngânhàng.”Sauđótôihỏihọcóphảilàchủngânhàngkhông,vàhọthườnglắcđầu:“Không,tôichỉlàmviệcởđóthôi.” Trongtrườnghợpnày,họđãnhầmlẫngiữanghềnghiệpchuyênmônvàviệc kinh doanh.Nghề chuyênmôn của họ có thể làmột nhân viên ngânhàng,nhưnghọcũngcầncóviệckinhdoanhriêngcủamình.RayKrocphânbiệt rất rõ rànggiữanghề chuyênmônvàviệckinhdoanh củaông.Nghềchuyênmônthìlúcnàocũnggiốngnhau–ônglàmộtngườibánhàng.Banđầuôngbánmáy trộn sữa, sauđó thì chuyển sangbánhamburger.Nhưngtrongkhinghềchuyênmôncủaông làbánhamburger thìviệckinhdoanhcủaônglàtíchluỹnhữngbấtđộngsảncóthểphátsinhthunhập… Suynghĩcủađasốthanhniênlàhọcgìthìsẽlàmnấy.nếuhọcluật,bạnsẽtrởthànhluậtsư,cònnếuhọccơkhíthìbạnsẽlàthợmáy…Sailầmtrongvấnđềnàylàrấtnhiềungườiquênnghĩđếnviệckinhdoanhriêngcủamình.Suốtđờihọquantâmđếnviệckinhdoanhcủamộtngườinàokhácvàgiúpcho người đó giàu lên.Muốn được an toàn tài chính,một người cần phảinghĩđếnviệckinhdoanhriêngcủamình.Côngviệckinhdoanhsẽquaytrònquanhcộttàisảnchứkhôngphảicộtthunhập.Nhưđãnóilúcđầu,quyluật

1làbiếtđượcsựkhácbiệtgiữatàisảnvàtiêusảnrồiphảibiếtmuatàisản.Ngườigiàutậptrungvàocộttàisảntronglúcnhữngngườikhácthườngchỉtậptrungvàobảnkêlợitức.

Đó là lý do vì sao chúng ta thoáng nghe nói: "Tôi muốn được tănglương",giánhưtôiđượcthăngchức...",“Tôimuốnđihọctiếpđểcóthểtìmmộtcôngviệctốthơn!”,“Tôisẽlàmviệcthêmngoàigiờ!”,”Cólẽtôisẽtìmmộtviệclàmthứhai.”.

Nguyên nhân chính khiến phần đông người nghèo và người trung lưaluônmiệngbảo:"Tôikhôngcótiềnđểmạohiểm"-chínhlàvìhọkhôngcómộtnềntảngtàichínhnào.Họphảibámlấycôngviệcvìhọmuốnđượcantoàn.

Khimộtcôngtylớnbịxuốngcấpthìhàngtriệucôngnhânmớinhậnrarằngcáimàhọgọilàtàisảnlớnnhất:ngôinhà-đangăntưởinuốtsốnghọ.Hàng tháng,ngôinhàcủahọvẫnđòihỏiphảiđược trả tiền.Một“tàisản”kháclàchiếcxehơicũngđangngấunghiếnhọ.Nhữngcâygậyđánhgôntrịgiá1.000$naykhôngcònđánggiá1.000đôlanữa.Nếukhôngcóbảohiểmcôngviệc,họkhôngcòndựavàothứgìđượccả.Nhữngcáihọnghĩ là tàisảnkhôngthểgiúphọtồntạiquacơnkhủnghoảngtàichính.

Đểtăngsốtiềnmặt,họphảibánđicácthứhọcholàtàisản,vớigiáchỉbằngmộtphầnnhỏgiátrịghitrênbảncânđốithuchicánhâncủahọ.Hoặcnếubánđượccó lời,họphải trả thuếchosố lờiđó.Nhưvậy,một lầnnữachínhquyềnlạiđượcchiaphần,vàdođósốtiềncóthểgiúphọthoátcảnhnợnầnlạibịgiảmđi.

Chínhvìvậymàtôinóirằng,giátrịthựctàisảncủamộtngườithườngíthơnhọnghĩ.Hãybắtđầunghĩđếnviệckinhdoanhcủachínhmình.Cứgiữlấycôngviệchàngngàynhưnghãybắtđầumuanhữngtàisảnthựcsự,chứkhôngphảinhữngtiêusảnhaynhữngthứvậtdụngcánhânkhôngcómộtgiátrịnàokhibạnđemchúngvềnhà.Mộtchiếcxemớimấtgần25%giátrịvừamuangaykhibạn láinó rakhỏi showroom.Nókhôngphải làmột tài sảnthựcsựdùrằngcácnhânviênngânhàngchophépbạnliệtkênónhưmộttàisản…

Vớinhữngngườilớn,hãygiữcácchiphíởmứcthấp,giảmthiểucáctiêu

sảnvàhãycốgắngxâydựngmộtnền tảng tài sảnvữngchắc.Vớinhữngngườitrẻtuổicònchưarờighếnhàtrường,cácbậcchamẹrấtcầnphảidạychohọsựkhácbiệtgiữatàisảnvàtiêusản.Hãygiúphọdựngnênmộtcộttàisảnchắcchắntrướckhihọbướcvàođời,lậpgiađình,muanhà,cóconvàrồibịmắckẹtvàomộtvịthếtàichínhđầyrủirobámvíuvàocôngviệcvàmuamọithứbằngthẻtíndụng.Tôithấyrấtnhiềucặptrẻtuổilấynhaurồiđưanhauvàocáibẫycủamộtcáchsốngkhông thể thoátkhỏinợnầngầnnhưsuốtđời.

Vớihầuhếtmọingười,khiđứaconbénhấtđãtrưởngthànhthìcácbậcchamẹmớinhậnrarằnghọchưachuẩnbịđầyđủchoviệcvềhưuvàhọbắtđầuchạyđuavớicuộcsốngđểdànhdụmtiền.Nhưngkhiđóthìchínhchamẹcủahọcũngđangtrởnêngiàyếubệnhtật,vàhọlạithấymìnhcónhữngtráchnhiệmmới.

Nhưvậy,tôisẽđềnghịbạnvàcácconcủabạncầnkiếmnhữngloạitàisảnnào?Tronggiớicủatôi,nhữngtàisảnthựcsựđượcchia thànhmộtsốloạikhácnhau:

1. Những việc kinh doanh không cần sự có mặt cua tôi. Tôi sở hữuchúng,nhưngchúngđượcngườikhácquảnlývàvậnhành.Nếutôiphảilàmviệcởđóthìnókhôngcònlàviệckinhdoanhnữa,nótrở thànhcôngviệcmấtrồi.

2.Cổphần.

3.Ngânphiếu

4.Côngtráichung.

5.Bấtđộngsảnphátsinhthunhập.

6.Giấynợ(Giấychovay,cầmcố)

7.Tiềnbảnquyềnsớhữuchấtxámnhưâmnhạc,kịchbản,bằngsángchế.

8.Vàbấtcứthứgìcógiátrị,tạorathunhậphaycókhảnăngtănggiávàcósẵnthịtrường.

Khinóihãyquantâmđếnviệckinhdoanhriêngcủamìn,tôimuốnnóirằnghãyxâydựngvàgiữchocộttàisảnđượcvữngchắc.Khimộtđôlarơivàotaymìnhthìđừngbaogiờđểnórađimộtcáchvôích.Hãynghĩ theohướngnày,khicómộtđôlađivàocộttàisản,nóphảitrởthànhnhâncôngcủabạn.Điềutốtnhấtcủatiềnbạclàchúnglàmviệc24giờmộtngàyvàcóthểlàmviệcđểtựphátsinh.Cứgiữcôngviệchàngngàyvàlàmmộtngườilaođộngtíchcực,nhưnghãyduytrìviệcxâydựngcộttàisảnnày.

Khivòngquaytiềnmặtcủabạnpháttriểnlên,bạncóthểmuamộtvàithứđồdùngxaxỉ.Mộtđiềuquantrọngcầnnhớlà:ngườigiàumuanhữngthứ xa xỉ này sau cùng, trong lúc người nghèo và người trung lưu cókhuynh hướngmua chúng trước hết. Người nghèo và người trung lưuthườngmuanhữngthứxaxỉnhưnhữngngôinhà lớn,kimcương,áo lôngthú,nữtrang…vìhọmuốntrôngcóvẻgiàucó.Trônghọcóvẻgiàucóthật,nhưngthựcsựhọđangmắcnợngậpđầu...Nhữngngườicókinhnghiệmhaynhữngngườigiàuthườngxâydựngcộttàisảncủahọtrướctiên.Sauđóhọsẽdùngthunhậpphátsinhtừcộttàisảnđểmuanhữngthứxaxỉ.Cònngườinghèovàngườitrunglưuthìlạimuanhữngthứđồxaxỉấybằngmồhôivàmáucủachínhmìnhcũngnhưgiatàidànhdụmchoconcáimình.

Mộtthứđồxaxỉthậtsựlàphầnthưởngchoviệcđầutưvàpháttriểnmộttàisảnthậtsự.Vídụnhưkhivợchồngtôiđãcótiềnphụthêmnhờnhữngngôinhàchothuê,vợtôiliềnmuamộtchiếcMercedes.Vợtôikhôngphảilàmviệc thêmhaymạohiểmgìvìchínhnhữngngôinhàchothuêđãmuachiếcxehởichocôấy.Tuynhiên,côấyphảichờkhoảng4năm,thờigianđểchodanhmụcvốnđầutưbấtđộngsảntănglênvàcuốicùngthìlạiquăngđiđủsốvòngquaytiềnmặtđểtrảchochiếcxe.Nhưngthứđồxaxỉnày,chiếcxeMercedes,lạilàmộtphầnthưởngthựcsựvìcôấyđãchứngminhđượcrằngcôấybiếtcáchpháttriểncộttàisảncủamình.Vớicôấy,chiếcxehởinày có ý nghĩa rất nhiều chứ không chỉ đởn giản là một chiếc xe thông

thường,vìcôấyđãdùngsựthôngminhtàichínhcủamìnhđểmuađượcnó.

Điềumà hầu hếtmọi người thường làm là vội vàng chạy đimuamộtchiếcxehởihaymộtthứđồxaxỉgìđóbằngthẻtíndụng.Cóthểhọsẽmaucảmthấychánvàmuốncómột thứđồchơimới.Thường thìkhimuamộtthứđồxaxỉbằngthẻtíndụng,sớmmuộngìngườitacũngthấykhônghàilòngvớinó,vìmónnợmànómanglại trở thànhmộtgánhnặng tàichínhchohọ.

Saukhibạnđãdànhthờigianđầutưvàxâydựngviệckinhdoanhchoriêngmình,lúcnàychắchắnbạnđãsẵnsàngđểhọcthêmmộtbímậtnữa-bímậtlớnnhấtcủanhữngngườigiàu,mộtbímậtluônđặtnhữngngườigiàuđứngtrướcmọingười,phầnthưởngchosựkiêntrìởcuốiđoạnđườngdànhthờigiannghĩđếnviệckinhdoanhcủariêngmình.

CHƯƠNG5

Bài4

Liênđoàn–bímậtlớnnhấtcủangườigiàu

Trongthờikỳcònthuyềnbuôn,ngườigiàuđãbiếtcáchthiếtlậpcácliênminhnhưmộtcáchhạnchếmạohiểmtàisảntrongmỗichuyếnbuôn.Ngườigiàubỏtiềnvàomộtliênđoàntàitrợchochuyếnđi.Sauđóliênđoànnàysẽthuêmộtthủythủđoànláithuyềnđi.Nếuchiếcthuyềngặpsựcố,sựthualỗcủangườigiàuchỉgiớihạntrongsốtiềnhọđầutưchochuyếnđiđómàthôi.Sởđồsaudiễntảcấutrúccủamộtliênđoànnằmngoàibảnkêlợitứcvàbảnthuchicánhân.

Chínhkiến thứcvềquyền lựccủamộtcấu trúc liênđoànhợpphápđãchongườigiàumộtthuậnlợirấtlớnsovớingườinghèovàngườitrunglưu.Chodùđámđông“lấycủangườigiàu”cólênđếnđâuđinữathìngườigiàuvẫn luôn tìmđược cách vượt qua.Chính vì vậymà cuối cùng thuế lại đènặnglêngiaicấptrunglưu.Ngườigiàuquamặtnhữngngườilaođộngtríócchỉ vì họ hiểu được quyền lực của tiền bạc,một chủ đề không được dạytrongtrườnghọc.

Ngườigiàuquamặtnhữngngườilaođộngtríócnhưthếnào?

Những nhà tư bản thực sự tìm đến sự bảo vệ của liên đoàn.Một liên

đoànbảovệngườigiàu.Nhưngcómộtđiềumànhữngngườichưabaogiờthiết lậpliênđoànkhôngthểbiếtđược,đólàmộtliênđoànkhôngthựcsựphảilàmộtcáigìđó.Mộtliênđoànchỉđởnthuầnlàmộtcặpgiấytờvớivàitàiliệuhợpphápnằmtrongvàivănphòngluậtsưvàđượcđăngkývớicáccơquannhànước.Nókhôngphải làmột tòanhà lớncóghi tên liênđoàntrênđó.Nócũngkhôngphảilàmộtnhàmáyhaymộtnhómngười.Mộtliênđoànchỉlàmộttàiliệuhợpphápđểtạonênmộtcáixáchợpphápmàkhôngcóhồn.Mộtlầnnữacủacảicủangườigiàuđượcbảovệ.Mộtlầnnữa,cáchsửdụngliênđoàntrởnênphổbiến-mộtkhinhữngđạoluậtthunhậpthườngxuyênđãđượcthôngqua-vìtỉlệthuếthunhậpliênđoànthấphơntỷlệthuếthunhậpcánhân.Ngoàira,nhưđãnóiởtrên,mộtliênđoàncómộtsốchiphínhấtđịnhphảitrảtrướckhitrảthuế.

Mỗikhingườitamuốntrừngphạtngườigiàu,ngườigiàukhôngchỉđởngiảntuântheo,họphảnứnglại.Họcóđủtiềnbạcvàquyềnlựcđểthayđổinhiềuthứ.Họkhôngchịungồitựgiáctrảnhiềuthuếhơn.Họtìmmọicáchđểgiảmthiểutốiđagánhnặngthuếmámàhọphảichịu.Họthuênhữngluậtsưvàkếtoánviênkhônngoannhanhnhạy,họthuyếtphụccácnhàchínhtrịthayđổi luật lệhay tạoramộtvài lỗhổng.Họcóđủmọiphươngcáchđểthựchiệncácthayđổiđó.

Ngườinghèovàngườitrunglưukhôngcónhữngkếsáchnhưvậy,đởngiản vì họ sợ chính quyền.Và tôi biết các nhân viên thu thuế của chínhquyền đáng sợ đến thế nào.Người changhèo của tôi không bao giờ có ýphản kháng.Người chagiàu cũngkhông.Ông chỉ chơi trò chơimột cáchkhônkhéohơn,vàông làmđiềuđó thôngquacácliênđoàn-bímật lớnnhấtcủangườigiàu.

Bạnhãynhớlạibàihọcđầutiêntôihọctừngườichagiàu.Lúcấytôilàmộtđứatrẻ9tuổiphảingồichờđểđượcnóichuyệnvớiông.Tôingồitrongvănphòngvàchờôngchúýđếnmình,trongkhiôngthìcốtìnhphớtlờtôi.Ông muốn tôi nhận thức được quyền lực của ông và khao khát có đượcquyềnlựcđóvàomộtngàynàođấy.Trongnhữngnămthángtôihọchỏiởông, ông luônnhắcnhở tôi rằng:chính tri thứcmới làquyền lực.Vàđicùngvớitiềnbạclàmộtquyềnlựctolớnđòihỏiphảicókiếnthứcđểgiữgìnvàlàmchonósinhsôinảynở.Nếukhôngcókiếnthứcđó,bạnsẽbịthếgiớixôđẩy.

Vànếubạnchỉbiếtlàmviệcđểkiếmtiền,bạnđãtraoquyềnchongườichủcủabạn.Nếubắttiềnphảilàmviệcchobạnthìchínhbạnđãgiữgìnvàđiềukhiểnquyềnlựcđó.

Khichúngtôiđãnắmvữngcáchkhiếntiềnbạclàmviệcchomình,ngườichagiàumuốnchúngtôitrởnênkhéoléohơnvềtàichínhvàphảihiểuxemluậtpháplàmviệcnhưthếnào.Nếukhônghiểurõ,bạnrấtdễbịbắtnạt.Nếubạnbiếtmìnhđangnóigì,bạnđãcócơhộiđểđấutranh.Đóchínhlàlýdovìsaoông trảcôngrấthậuchonhữngkế toánviênvàcác luật sư thuếvụkhônngoansắcsảo…Bàihọchaynhấtcủaôngđốivớitôi,bàihọcmàtôisửdụnghầunhưsuốtđời,là:“Hãykhéoléohơnvàbạnsẽkhôngbịxôđẩynhiều.”Ngườichagiàuhiểubiếtluậtphápvìnếukhôngbiếtsẽphảitrảgiárấtđắt.“Nếubạnbiếtlàbạnđúng,bạnsẽkhônglosợgìkhiphảiđấutranh”.

Ngườichanghèoluônkhuyếnkhíchtôitìmmộtcôngviệctốttrongmộtliênđoànvữngchắc.Ôngnóivềnhữngưađiểmcủaviệc"leolênnhữngnấcthang liên đoàn." Ông không hiểu rằng, nếu chỉ dựa vào tiền lương củangườichủliênđoàn,tôisẽchỉlàmộtconbòdễbảoluônsẵnsàngchongườitavắtsữa.

Khi tôikểchongườichagiàunghenhữnglờikhuyêncủacharuột tôi,ôngcườivàhỏilại:"Thếtạisaokhônglàmchủcáithangđó?”

Làmộtđứatrẻ,tôikhônghiểungườichagiàungụýgìkhìnóirằngphảilàmchủliênđoàncủachínhmình.Điềuđónghethậtđángsợvàdườngnhưkhôngthểthựchiệnđược.Dùrấthứngthúvớiýtưởngnàynhưngtuổicònquá trẻ không cho phép tôi hình dung được hết những triển vọng vềmộtngàynàođó,nhữngngườilớnsẽlàmviệcchomộtcôngtydochínhmìnhlàmchủ.Năm16tuổi,tôibiếtmìnhsẽkhôngđitheoconđườngmàhầuhếtnhữngngườibạnhọccủatôiđangđi.Quyếtđịnhđóđãlàmthayđổicảcuộcđờitôi.

Nhiềungườichủchorằngkhuyênnhânviên lokinhdoanhriêngsẽcóhạichoviệckinhdoanhcủahọ.Nhưngvớitôiviệctậptrungvàokinhdoanhriêngvàpháttriểntàisảngiúptôitrởthànhmộtnhânviêntốthơn.Lúcnàytôicómộtmụcđíchđểphấnđấu.Tôiđilàmsớmvàlàmviệcchămchỉ,tíchlũycàngnhiềutiềncàngtốtđểcóthểbắtđầunhữngvụđầutưnhonhỏcủa

mình.

Nhữnglờikhuyêncủangườichagiàutrởnêncóýnghĩa…Tiềnbạclàmviệcrấtchămchỉđểkiếmthêmtiềnchotôi.Mỗiđồngđôlatrongcộttàisảnlàmộtnhânviên tích cực, làmviệcđể có thêmnhiều “nhânviên”nữavàmuachoôngchủcủachúngmộtchiếcPorschebằngsốtiềntrướcthuế.

Nhờsửdụngnhữngbàihọctừngườichagiàu,tôicóthểthoátkhỏivòngRatRacecủamộtnhânviênngaytừkhicòntrẻ.Nếukhôngcóvốnkiếnthứcnày(tôigọilàIQtàichính)conđườngcủatôihẳnsẽkhókhănhơnnhiều.Bâygiờtôidạylạingườikháctrongnhữngchuyênđềnghiêncứuhyvọngcóthểchiasẻvốnkiếnthứcnàyvớihọ.Mỗilầnnóichuyện,tôiluônnhắcnhởmọingườirằng:IQtàichínhđượcxâydựngnhờnhữngkiếnthứctừbốnlãnhvựcchuyênmônkháiquátsau:

1.Kếtoán,haysựhiểubiết tàichính,mộtkỹnăngcựckỳquan trọngnếubạnmuốnxâydựngmộtđếchếkinhdoanh.Đâylàhoạtđộngcủaphầnnão tráihayphần tính toánchi tiết.Hiểubiết tàichính làkhảnăngđọcvàhiểuđượccácbảnkê tàichính.Khảnăngnàychophépbạnnhậnbiếtmặtmạnhvàmặtyếucủabấtcứmộtcôngtykinhdoanhnào.

2.Đầutư,haynhữngchiếnlượcvàcôngthứctiềnkiếmtiền.Đâylàhoạtđộngcủaphầnnãophảihayphầnsángtạo.

3.Hiểubiếtthịtrường,hayngànhkhoahọccủacungvàcầu.Cầnnắmvữngnhữngkhíacạnh“kỹthuật”,củathịtrườngdocảmxúclàmchủđạo.Mộtnhântốthịtrườngkháclàgiácquankinhtếkhiđầutư.Sựđầutưcóýnghĩahaykhôngtùythuộcvàođiềukiệnthịtrườnghiệntại.

4.Hiểubiết luậtpháp.Một hên đoàn được “gói kỹ”, bằng những kỹnăngkỹ thuậtkế toán,đầu tưvà tiếp thịcó thểđemđếnmộtsựphát triểnbùngnổ.Mộtcánhâncókiếnthứcvềnhữngthuậnlợithuếvụvàđượcliênđoànbảovệ,cóthểtrởnêngiàucónhanhhơnrấtnhiềusovớinhữngnhânviên hay chủ sở hữu các doanhnghiệp nhỏđởnđộc.Vàvề lâu dài thì độchênhlệchđócàngsâusắchơnnhiều.

a.Nhữngthuậnlợithuếvụ:Mộtliênđoàncóthểlàmnhiềuthứmàmột

cánhânkhôngthểlàmđược,chẳnghạnnhưđượcchiphítrướckhitrảthuế.Đó làcảmột lãnhvựcchuyênmôn rất thúvị,nhưngkhôngcần thiếtphảidínhvàotrừphibạncómộttàisảnhaydoanhnghiệpkhálớn.

Cácnhânviênkiếmhến,trảthuếvàcốsốngbằngnhữnggìcònlại.Mộtliênđoànthìkiếmtiền,chimọithứcóthểvàchỉbịđánhthuếtrênsốcònlạimàthôi.Đólàmộttrongnhữngcáchgiảmthuếhợppháptốtnhấtmàngườigiàusửdụng.MộtliênđoànrấtdễthiếtlậpvàkhôngquátốnkémnếubạncótàisảnđầutưtạoramộtvòngquaytiềnmặttếtVídụ,khibạnsởhữumộtliên đoàn, những kỳ họp là những ngày nghỉởHawaii.Tiềnmua xe, bảohiểm,sửachữađềulàchiphícủacôngty.Tiềnytếlàphụphícủacôngty.Hầuhếtnhữngbữaănnhàhàngcũnglàmộtphầncôngtácphí.Điềuquantrọnglàhãylàmchomọichuyệnhợpphápbằngcácđồngtiềntrướcthuế.

b.Biệnpháptránhkhỏikiệncáo:Chúngtasốngtrongmộtxãhộiluôntranhchấp.Ngườigiàuchegiấuphầnnhiềutàisảncủahọbằngcácphươngtiệnnhư liênđoànvà tíndụngđểbảovệ tài sảncủamình.Khiaiđókiệntụngmột người giàu, họ thường gặp phải nhiều lớp bảo vệ hợp pháp, vàthường thì họ thấy rằng người giàu này thực sự không có gì cả.Họ điềukhiển mọi thứ nhưng không sở hữu một cái gì hết. Còn người nghèo vàngườitrunglưuthìlạicốsởhữumọithứrồiđểchúnglạirơivàotaychínhquyềnhoặcnhữngngườithíchkiệntụngngườigiàu…

Chúng tôi thành thật khuyên bạn nên sở hữumột liên đoàn của riêngmìnhtrongsốtàisảncủabạnnhưlàmộtphầncủachiếnlượctàichínhtổngthể.

CHƯƠNG6

Bài5

Ngườigiàutạoratiền

Trongmỗi chúng ta đều ẩn chứanhững tiềmnăng to lớn, nhữngnăngkhiếubẩmsinh.Tuynhiên,điềukìmnénchúngtachínhlàsựthiếutựtin.

Khi rời trường,hầuhếtchúng tađềubiết rằng thếgiới thựcngoàicửatrườnghọcđòihỏinhữngđiềukhácngoàicácđiểmsố.Nhữngtừnhư“gangóc”, “canđảm”, "bạodạn", "khéo léo,', "táobạo", "kiênquyết tài giỏi"...mới là những từ quan trọng trong câu chuyện tưởng lai của chúng ta chứkhôngphảilànhữngđiểmsố...

Nhữngtínhcáchtốtđẹpđóđềucótrongmỗiconngườichúngta,nhưng“yếuđuối",“bấttài”,và“hènkém”cũngcónữa.SaumộtnămlàmphicôngchoManneCorpsởViệtNam, tôi thựcsựhiểuđượccảhaikhíacạnhnàytrongconngườimình.Khôngcótínhcáchnàonổitrộihơntínhcáchnàocả.

Tuynhiên,làmộtgiáoviên,tôinhậnrarằngchínhnỗisợhãivàtựnghingờquámứclàsựtựdèmphathiêntưcủachínhbảnthânmìnhlớnnhất.Tôicảmthấythắtlongkhinhìnnhữngsinhviênbiếtcâutrảlờinhưnglạikhôngđủcanđảmđểnói ra.Thông thường trongcuộcsống thực,khôngphải sựthôngminhmàchínhlàsựtáobạosẽgiúpbạnvượtlên.

Theokinhnghiệmcánhântôi,nănglựctàichínhđòihỏicảkiếnthứckỹthuậtlẫnsựcanđảm.Nếunỗisợquálớnthìthiêntưsẽbịátđi.Tronglớphọc,tôiluônthúcđẩycácsinhviênhọccáchmạohiềm,đểthiêntưcủahọbiếnnỗisợthànhquyềnlựcvàtàihoa.Nỗisợsẽlàmviệcchomộtsốngườivàlàmkhiếpsợnhữngngườikhác.Tôithấyhầuhếtmọingườikhinóiđếntiềnbạcđềumuốnđượcantoàn.Tôiđãgặpphảinhữngcâuhỏinhư:Tạisaophảimạohiểm?Tạisao tôiphảiquan tâmđếnIQ tàichínhcủamình?Tạisaophảihiểubiếtvềtàichính?

Vàtôitrảlời:"Chỉđểcónhiềulựachọnhơn.”.

Batrămnămtrước,đấtđailàcủacải.Vìvậycóđấtlàcóvàng.Ngàynaylàthờiđạithôngtin.Aicónhữngthôngtinđúnglúcnhấtngườiđósẽ làmgiàu.Vấnđề làcác thông tinbayvòngquanh thếgiớibằng tốcđộánhsáng.Loạicủacáimớinàykhôngbịngănchặnbởinhữngđườngbiêngiớinhưvớiđấtđaivànhàmáy.Nóthayđổinhanhhơnvàđộtngộthơn.Sốlượngcácnhàđa-triệuphúgiatăngmộtcáchđầyấntượng.Tuynhiên,cũngkhôngítngườibịrơilạiphíasau.

Ngàynay,tôithấyrấtnhiềungườiphảiđấutranhvớicuộcsốngthườngthìhọcốlàmviệcchămchỉhơn,đởngiảnvìhọcòngắnbóvớinhữngquanniệmcũ.Họmuốnmọithứđềutheolệthường,họphảnđốicácthayđổi.Tôibiết rằngcónhữngngườibịmấtviệchaymấtnhà,vàhọđổ thửamọi thứchocôngnghệ,chonềnkinh tếhaychoôngchủcủahọ.Đángbuồn làhọkhônghềnhậnrarằngchínhhọmớilàvấnđề.Nhữngsuynghĩlỗithờichínhlàtiêusảnlớnnhấtcủahọ.Đởngiảnvìhọkhôngnhậnthứcđượcrằngcáchsuynghĩhaycáchlàmviệccủahọchỉlàtàisảntrongngàyhômquamàthôi,màngàyhômquathìđãquarồi.

Mộthôm,khitôiđanghướngdẫnmộtnhómhọcviêncáchchơimộttròchơicótênlà“Vòngquaytiềnmặt,”thìmộtphụnữtìnhcờđếnlớphọcvàtham dự vào cuộc chơi. Người phụ nữ này vừamới ly dị, bị cháy túi vìnhữngthỏathuậnlyhônnênbàđangphảiđitìmmộtgiảipháp…

Tròchơi“Vòngquaytiềnmặt"củatôiđượcthiếtkếđểgiúpmọingườihiểuđượctiềnbạclàmviệcnhưthếnào.Khichơitrònày,ngườitahọcđượcsựtưởngtácgiữabảnkêlợitứcvàbảncânđốithuchi,biếtđượctiềnmặt“sẽquay”nhưthếnàogiữahaibảnkênàyvàconđườngđiđếngiàucósẽlàcốgắnggiatăngvòngquaytiềnmặthàngthángtừcộttàisảnđếnmứcvượtquasốchiphíhàngtháng.Mộtkhiđãđạtđượcđiềunày,bạnsẽcóthểthoátkhỏivòngRatRace(cáivòngluẩnquẩnkiếmtiền, trảhóađởnvàmắcnợcủanhữngngười nghèo) đểđếnđườngFastTrack (sự tựdo tài chính củanhữngngườigiàuđúngnghĩa).

Vớitrònày,mộtsốngườithích,mộtsốngườikhôngthích,cònmộtsốkháclạibỏqua.Ngayởvòngđầungườiphụnữđãnóiởtrênrúttrúngmộtlábàicóhìnhchiếcdu thuyềntrênđó.Banđầubàrấtvuivẻ:"A, tôicómột

chiếcduthuyền”,Sauđó,khingườibạngiảithíchvềnhữngconsốđanglàmviệc trên bản kê lợi tức, bản cân đối thu chi và vòng quay tiềnmặt hàngtháng của bà thì bà giật mình thấy rằng chiếc du thuyền đang nuốt sốngmình...Vớibà,đóquảlàmộttròchơikinhkhủng.

Trongnăm1984,tôibắtđầudạyhọcquacáctròchơi.Tôiluônkhuyếnkhíchnhữngsinhviêntrưởngthànhchúýxemtròchơiphảnánhlạinhữnggìhọbiếtvànhữnggìhọcầnhọc.Điềuquantrọngnhấtlàtròchơiphảnánhcáchcưxửcủamỗingười.Nólàmộthệthốngphảnhồilậptức.Thayvìcácgiáoviêndiễnthuyếtthìtròchơicungcấpbàidiễnthuyếtchotừngcánhânvàđượcviếtriêngchobạn.

Cũngnhưmộttròchơi,thếgiớiluôncungcấpchochúngtanhữngphảnhồi lập tức.Tacóthểhọcđượcrấtnhiềunếubiết tựđiềuchỉnh.Mộtngàytrướcđâykhônglâu,tôiphànnànvớivợtôirằng,hẳnchấttẩyquầnáođãlàmchocáiquầncủatôibịrútlại.Vợtôicườivàlấytaynhấnvàobụngtôichotôithấyrằngkhôngphảicáiquầnbịrútlạimàchínhtôiđãphìnhra.

Tròchơi"Vòngquaytiềnmặt”đượcthiếtkếđểcungcấpphảnhồichotừngngườichơi.Mụcđíchcủanólàđặtrachobạncáclựachọn.Nếubạnrútphải lábàihìnhchiếcdu thuyềnvànó làmbạnmangnợ,câuhỏisẽ là"Bâygiờbạncó thể làmgì?”.Lúcnàybạnsẽcóbaonhiêu lựachọnkhácnhau?Đóchínhlàmụcđíchcủatròchơi:dạychongườichơicáchsuynghĩvàtìmranhiềulựachọntàichínhkhácnhau…

Tôi đã quan sát hơnhàngngàn người chơi trò chơi này.NhữngngườithoátkhỏivòngRatRacenhanhnhấtlànhữngngườihiểuđượccácconsốvàcómộtđầuóctàichínhsángtạo.Họnhậnbiếtđượcnhiềulựachọnkhácnhau.Nhữngngườimấtthờigianlâunhấtlànhữngngườikhôngquenthuộcvớicácconsốvàthườngkhônghiểuđượcquyềnlựccửasựđầutư.Thườngthìnhữngngườigiàumớichínhlànhữngngườisángtạovàchịumạohiểmhơncả.

Cónhữngngườichơitrò"Vòngquaytiềnmặt,kiếmđượcrấtnhiềutiềntrong tròchơi,nhưnghọkhôngbiếtphải làmgìvớinócả.Hầuhếtnhữngngườinàyđềukhông thànhcôngvề tài chính trongcuộcđời thực.Dườngnhưnhữngngườikhácđangvượtquahọmặcdùhọcótiễntrongtay.Vàđó

cũnglàmộtsựthựctrongcuộcsống.Lắmngườicórấtnhiềutiềnnhưngkhôngcótiếnbộgìvềtàichínhcả.

Hạnchếcáclựachọncủamìnhcũnggiốngnhưcốbámlấynhữngquanniệmcũ.Mộtngườibạnthờitrunghọccủatôihiệnđanglàmbacôngviệcmộtlúc.Haimươinămtrước,anhtalàngườigiàunhấttrongsốcácbạnhọc.Khiđồnđiềnlàmđườngởđịaphươngbịđóngcửacôngtycủaanhtacũngsuysụptheo.Trongđầuanhtachỉcómộtlựachọnduynhất:làmviệctíchcựchơn.Vấnđềlàanhtakhôngthểtìmđượcmộtcôngviệctươngđươngvànhững thâmniên làmviệcnhưở công ty cũ.Kếtquả là anh ta códưkhảnăngchocôngviệchiệntạinhưngvẫnphảichấpnhậnmộtmứclươngthấphơn.Hiệnnayanhphảilàmmộtlúcbaviệcthìmớiđủsống.

Tôiđãthấynhiềungườichơitrò“Vòngquaytiềnmặt”,thanphiềnrằngnhữnglábàicơhộithíchhợpkhôngbaogiờđếntayhọcả.Vìvậymàhọchỉngồiyênđó.Tôibiếttrongcuộcsốngthựccónhữngngườinhưthế.Họngồichờmộtcơhội“thíchhợp”.

Tôiđãthấynhiềungườicóđượclábàicơhộithíchhợpnhưnglạikhôngcótiền.SauđóhọcacẩmrằngđánglýrahọđãthoátkhỏivòngRatRacenếuhọcóđủtiền.Vàhọcũngngồiyênđó.Tôibiếttrongcuộcsốngcũngcónhữngngườinhưthế.Họthấyđượccáccơhộinhưnghọkhôngcótiền.

Và tôi thấy nhiều người rút được lá bài cơ hội lớn, đọc to lên nhưngkhônghềbiếtnólàmộtcơhộilớn.Họcótiền,cóthờigianchínmuồi,họnắmquânbàitrongtaynhưnghọkhôngthấycơhộiđangmỉmcườivớihọ.HọkhôngbiếtkếhoạchtàichínhcủahọcóthểgiúphọthoátkhỏivòngRatRacenhưthếnào.Vàtôibiết trongcuộcsốngcónhiềungườinhưthếhơncảnhữngngườikiacộnglại.Hầuhếtmọingườiđềucónhữngcơhộivụtsángngaytrướcmắtnhưngkhôngthấyđượcnó.Phảimấtcảnămsauhọmớinhậnranó,lúcđóthìnhữngngườikhácđãgiàulênrồi.

Nếucósựthôngminhtàichính,bạnsẽcónhiềulựachọnhơn.Nếubạnkhôngcómộtcơhộinàocả,bạncóthểlàmgìđểcảithiệntìnhhìnhtàichínhcủamình?Nếubạn có cơhộimàkhông có tiềnvàkhông thểmượnngânhàngđượcthìbạncóthểlàmgìđểtậndụngcơhộiđó?Nếucáclinhcảmcủabạnsailầmvàmọitínhtoánđềuthấtbại,bạnsẽlàmgìđểbiếnmộtxuthành

mộttriệuđôla?Đóchínhlàsựthôngminhtàichính.Thôngminhtàichínhlàkhảnăngbạncó thểnghĩ rabaonhiêugiảipháp tàichínhkhácnhauđểxoaysởmộtvấnđề.Thôngminhtàichínhlàchuyệnbạncókhảnăngsángtạonhưthếnàotrongkhigiảiquyếtcácvấnđềtàichính.

Hầuhếtmọingườichỉbiếtmộtgiảipháp:làmviệctíchcựctiếtkiệmvàvaymượn.

Vậytạisaophảicốtăngsựthôngminhtàichính?Bởivìcónhưvậybạnmới có thể tạo ra vậnmay cho chínhmình,mới biết cách nắm lấy tất cảnhữnggìxảyravàlàmchonótốtđẹphơn.Rấtítngườinhậnbiếtđượcrằngvậnmaylàdoconngườitạora.Vàtiềnbạccũngvậy.Nếubạnmuốnđượcmaymắnvàkiếmđượcnhiềutiềnhơnmàkhôngphảilàmviệcquásức,khiấysự thôngminhtàichính làrấtquantrọng.Nếubạn thuộc típngườichờthời,bạnsẽphảichờrấtlâu,cũnggiốngnhưngồichờchođếnkhiđènxanhbậthếtsuốt5dặmthìmớichịubắtđầuchuyếnđivậy.

KhiMike và tôi còn nhỏ, người cha giàu thường bảo chúng tôi rằng:"Tiềnkhôngcó thực.Ngườinghèovàngười trung lưu làmviệckiếm tiền,cònngườigiàulàmratiền.Cácconcàngnghĩtiềnbạclàcóthựcthìcácconcàngphảilàmviệcvấtvảhơnchochúng.Nếucácconhiểuđượcrằngtiềnbạckhôngcóthực,cácconsẽlàmgiàunhanhhơn.”

“Vậytiềnbạcsẽlàgìnếuchúngkhôngcóthực?”Mikevàtôicùnghỏi.

“Cácconnghĩchúnglàgìthìchúngsẽlàcáiđó.”Ngườichagiàutrảlời.

Tài sảnquyền lựcnhấtmà tất cả chúng tađềucóchính làbộóc.Nếuđượchuấnluyệntốt,nócóthểtạoranhữngcủacảikhổnglồtrongchốclát.

Trong thời đại thông tin, tiền bạc gia tăng theo cấp số nhân. Một sốngườicóthểlànhgiàuđếnmứckhótintừhaibàntaytrắng,chỉvớinhữngýtưởngvàcácthỏathuận.Nếubạnhỏinhữngngườisốngbằngcáchbuônbánchứngkhoánhaycácdạngđầutưkhác,bạnsẽthấyrõđiềuđó.Thườngthìnhữngngườinàykiếmđượchàngtriệuđồngtrongchốclátkhôngnhờmột

cáigìcả.Khinóirằng“khôngnhờgìcả”, tôimuốnnói làkhônghềcósựtraođổi tiềnbạc.Điềuđóđượcthựchiệnquacác thỏa thuận:một tínhiệutay tại nơi kinh doanh,một đốm sáng trênmàn hình củamột nhà buôn ởLisbontruyềntớimànhìnhcủamộtngườiởToronto,mộtcúđiệnthoạichongườimôigiớiđểmuavàbánchúngngaysauđó.Tiềnkhôngđổichủ,chỉcónhữngthỏathuậnthayđổimàthôi.

Tómlại,tríthôngminhtàichínhđượctạoranhờ4kỹnăngchuyênmônsau.

1.Sựhiểubiếttàichính.Khảnăngđọchiểuđượccácconsố

2.Nhữngchiếnlượcđầutư.Ngànhkhoahọctiềnkiếmtiền.

3.Thịtrường.Cungvàcầu.AlexanderGrahamBellđãcungcấpchothịtrườngnhữngcáimànóđòihỏi.BillGatescũngvậy.

4.Luậtpháp.Sựhiểubiếtvềnhữngđiều lệ,phép tắcvềkế toán, liênđoàn,chínhquyềnvàquốcgia.Tôikhuyênbạnhãyluônchơichođúngluật.

Chínhsựkếthợpcủabốnkỹnăng trên làđiềukiệncầnđể thànhcôngtrênđườngmưucầusựgiàucó,dùbằngcáchmuabánnhữngngôinhànhỏ,nhữngcănhộlớn,côngty,cổphiếu,ngânphiếu,quỹchung,kimloạiquý,chươngtrìnhbóngchàyhaybấtcứcáigìtưởngtựvậy.

Ởđây tôi muốn nói rằng vốn đầu tư sẽ đến rồi đi, thị trường lên rồixuống,kinhtếpháttriểnrồisuysụp.Mỗingàytrongđời,thếgiớiluônluôntraochobạnnhữngcơhộitrongcuộcsống,nhưngthườngthìtakhôngnhìnrachúng.Nhưngchúngvẫnởđó.Vàthếgiớicàngthayđổi,côngnghệcàngthayđổi thìsẽcàngcónhiềucơhộichophépbạnvàgiađìnhbảođảmtàichínhchonhữngthếhệsaunày.

Nhưvậytạisaophảinghĩđếnchuyệnpháttriểntríthôngminhtàichínhcủabạn?Xinnhắclạirằng:chỉcóbạnmớicóthểtrảlờiđượccâuhỏiđó.Tôibiếtvìsaotôiphảitiếptụchọcvàpháttriển,bởivìthếgiớiđangthay

đổi.Tôithíchđónchàonhữngthayđổinàyhơnlàcứphảibámlấyquákhứ.Tôibiếtsẽcónhữngvụbùngnổtrênthươngtrườngvànhữngvụsụpđổthịtrường.Tôimuốntiếptụcpháttriểntríthôngminhtàichínhcủamìnhvìmộtkhi thị trường thayđổi thì sẽcómột sốngườiphảiquỳ lụycôngviệccủamình.Trongkhiđó,nhữngngườikhácsẽnhậnquảđắngnàđờiđemchohọ-thỉnhthoảngtấtcảchúngtađềuănphảiquảđắngđó-vàbiếnchúngthànhhàngtriệuđôla.Đóchínhlàsựthôngminhtàichính.

Riêng cá nhânmình, tôi sử dụng hai phương tiện để đạt được sự lớnmạnhvềtàichính:bấtđộngsảnvànhữngcổphiếunhỏ.Tôidùngbấtđộngsảnlàmnềntảng.Mỗingàytrôiqua,tàisảncủatôicungcấpvòngquaytiềnmặtvàđôi lúc chúngbứtnhanhnângcaogiá trị.Nhữngcổphiếunhỏ thìđượcdùngđểpháttriểnnhanh.

Tôikhôngkhuyếnkhíchbạnlàmmọithứnhưtôiđãlàm.Vídụthìchỉlàvídụ.Nếunhưcơhộiquáphứctạpvàtôikhônghiểubiếtvềsựđầutưthìtôisẽkhôngthựchiệnchúng.Nhữngbàitoánđơngiảnvàmộtgiácquannhanhnhạylàtấtcảnhữnggìcầnthiếtđểpháttriểntàichính.

Năm1989, tôi thườngchạybộquamộtvùngngoạiôkhádễ thưởngởPortland,Oregon.ởđâycónhữngngôinhànhỏnhắnvàxinhxắnđếnmứctôigầnnhưnghĩmìnhsẽgặpđượccôbéquàngkhănđỏđangnhảychânsáođếnnhàbàngoại.

Trênđườngchạy,tôinhìnthấynhữngtấmbảngnhàbán,ởkhắpnơi.Lúcấythịtrườnggỗđangrấtkhủngkhiếp,thịtrườngchứngkhoánvừasuysụpvàkinhtếbịđìnhtrệ.Trênmộtconđường,tôinhìnthấymộttấmbảng“nhàbán"cóvẻnhưđãtreolâulắmrồi,nórấtcũkỹ.Khichạyngangqua,tôighévàogặpôngchủnhà,trôngôngtađầyvẻưutư.

Tôihỏi:"Ôngbánngôinhàgiábaonhiêu?”

Ôngchủmỉmcườiyếuớt:“Ôngcứragiáđi, tôi treobảngbánnhàcảnămnayrồi.Thậmchíkhôngaithèmngóđếnnónữa.”

Tôinói:"Đểtôixemnào."

Vànửatiếngsau,tôimuangôinhàrẻhơn20.000$sovớigiábanđầuôngtađềnghị.

Đólàmộtngôinhànhỏxinhxắncóhaiphòngngủvànhữngđồtrangtrínhiềumàusắctrêncáccửasổ.Nósơnmàuxanhnhạtvớinhữngđườngviềnxám,đượcxâyvàonăm1930.Bên trong làmột lò sưởiđá còn tốt vàhaiphòngngủbéxíu.Nósẽlàmộtngôinhàchothuêhoànhảo.

Tôitrảchongườichủ5.000$tiềnmặtđặttrướcchongôinhàgiá45.000$,màthựcsựnóđánggiáđến65.000$.Ngườichủvuivẻdờiđi,làmnhưthoátnợvậy.Vàngườithuênhàđầutiênchuyểnđến,mộtgiáosưđạihọcđịaphương.Saukhitrảhếtmọithứnợnầnvàcácchiphíquảnlýtôibỏtúiđượckhoảng40$mỗicuốitháng.Cũngkháthúvịđấychứ.

Một năm sau, thị trường bất động sản đình trệ ở Oregon bắt đầu hồiphục.NhữngnhàđầutưCalifornialắmtiềntừthịtrườngbấtđộngsảnvẫnđang phát triển của họ chuyển dần sang miền bắc đến vùng Oregon vàWashington.

TôibánngôinhànhỏnàychomộtcặpvợchồngtrẻởCaliforniavớigiá95.000$.Sốvốncủa tôiđãđemđếngần40.000$ tiền lờinhờ luật thanhtoánthuếtrễhạn1031,vàtôitiếptụctìmchỗđầutưsốtiềnnày…

Điểmchínhtrongvídụnàylàmộtsốtiềnnhỏcóthểpháttriểnthànhmộtsốtiềnlớnnhưthếnào.Mộtlầnnữa,đólàvấnđềhiểubiếtcácbảnkêtàichính, chiến lược đầu tư nhạy bén thị trường và luật pháp. Nếu người takhôngthànhthạonhữngchủđềnàythìhiểnnhiênlàhọsẽtuântheonhữnggiáolýchuẩnmực,hướngmọingườilàmsaochoantoàn…

Nhữngthỏathuậnnóngsốtnhấtthườngkhôngđếnvớinhữngngườimớihọcviệc.Thườngthìnhữngvụbuônbántốtnhấtlàmchongườigiàungàycànggiàuhơnđềudànhriêngchonhữngngườiamhiểutròchơinày.

Tôicàngtrởnên"sànhsỏi”thìtôisẽcàngcónhiềucơhộitrênđườngđời

củamình.Và trí thôngminh tài chínhcủabạncàngcao thìnó sẽcàngdễdàngmáchbảobạnlàmột thỏathuậnnhưvậycótốthaykhông.Chínhsựhiểubiếtcủabạnsẽchỉranhữngvụgiaodịchtệhạihoặclàmchomộtvụbuôn bán tồi tệ trở nên tốt đẹp hơn.Tôi càng học được nhiều - và có rấtnhiềuthứđểhọc-tôisẽcànglàmranhiềutiền,đơngiảnvìkhinămthángtrôiquathìtôisẽtíchlũyđượcnhiềukinhnghiệmcũngnhưsựkhônngoan.Tôicónhữngngườibạn luônmuốnđượcan toàn, làmviệcrất tíchcựcvềchuyênmôn, nhưng lại thất bại trong việc tìmkiếm sự khônngoan về tàichính,mộtđiềucầnphảicóthờigianmớipháttriểnđược.

Nhìnchung,triếtlýsốngcủatôilàhãygieohạtlêncộttàisảncủamình.Tôibắtđầugieotrồngbằngnhữnghạtgiốngnhỏ.Mộtsốhạtlớnlêncònmộtsốhạtthìkhông,nhưngtôichằngvìthếmàchùnbước...

Trongliênminhbấtđộngsản,chúngtôicómộtsốtàisảntrịgiávàitriệuđôla.ĐólàREITcủachúngtôi,còngọilàbấtđộngsảnđầutưủythác(realestate investment trust).Điều tôimuốn làmrõởđây làphần lớn trongvàitriệuđôlanàyđềubắtđầutừnhữngsốđầutưnhỏtừ5.000$đến10.000$.Toànbộsốtiềnnàyđềuthuậnlợitrongviệcbắtkịpmộtthịtrườngpháttriểnnhanhchóng,tăngsốmiễnthuế,buônbántraođổivàilầntrongnhiềunăm.

Chúng tôi cũng sở hữu một danh mục vốn đầu tư chứng khoán, baoquanhlàmộtliênminhmàvợchồngtôigọilàquỹchungcánhân.Chúngtôicónhữngngườibạngiaodịchbuônbánvớinhữngnhàđầutưnhưchúngtôivà cómột số tiền phụ thêmmỗi tháng để đầu tư tiếp tục.Chúng tôimuanhữngcôngtyriêngvừamớicổphầnhóatrongthịtrườngchứngkhoánMỹhayCanada để đầu cơ, chấp nhậnmạo hiểm cao.Chúng tôi đã từngmua100.000cổphầnvớigiámỗicổphần là25xu trướckhi cổphầnhóamộtcôngty.Sáuthángsau,côngtyđượclêndanhsáchvà100.000cổphầnnàytrịgiámỗiphần2$.Nếucôngtyđượcquảnlýtốtcáigiásẽtiếptụctănglênvàmỗicổphầncóthểlêndện20$hayhơnnữa.Cónhữnglúc25.000$củachúngtôilênđến1triệuđôtrongvòngchưađầy1năm.

Đâykhôngphải làmột tròmay rủinếubạnbiếtbạnđang làmgì, chứkhôngphải chỉquăng tiềnvàovụgiaodịch rồingồinhàcầunguyện.Cầnphảisửdụngkiếnthứcchuyênmôn,sựkhônngoanvàlòngsaymêtrongtrò

chơinàyđểhạnchếrủiro.Dĩnhiêncónhiềurủirolàkhôngthểtránhđược,nhưngchínhtríthôngminhtàichínhsẽgiúpbạncảithiệntìnhhình.Đólàlýdođầutiênmàtôikhôngngừngkhuyếnkhíchmọingườiđầutưnhiềuhơnvàoviệcgiáodụckỹnăngtàichínhhơnlàvàocáccổphần,bấtđộngsảnhaynhữngthịtrườngkhác.Càngkhônkhéo,bạnsẽcàngcónhiềucơhộiđánhbạiđốithủ.

Nhữngcuộcchơichứngkhoánmàcánhântôiđầutưvàođốivớinhiềungườithườnglàquámạohiểmvàtôihoàntoànkhôngkhuyếnkhíchbạnlàmnhưvậy.Tôiđãchơitròchơinàytừnăm1979vàthườngđượctrảnhiềuhơnsốphầnmàđúngramìnhsẽđượchưởng.Nhưngcóthểbạnsẽbắtđầucuộcsốngcủabạn theomộtcáchkhác, saochobạncókhảnăngbiến25.000$thành1triệutrong1nămmàítphảimạohiểmnhất.Nhữngđiềutôiđãlàmchỉlànhữnggiọtnướcnhỏtrongbiểncả,nhưngvớimộtcánhântrungbìnhthìsốthunhậpkhôngtrảlãihơn100.000$mộtnămcũngđãlàkhátốtvàmuốnđạtđượccũngkhôngkhólắm.Tùythuộcvàothịtrườngvàđộnhanhnhạycủabạn,bạncóthểlàmđượcđiềuđótrongkhoángthờigiantừ5đến10năm.Nếubạngiữchomứcsốngcửamìnhởmứcphảichăngthì100.000$thunhậpbổsunglàrấtdễchịu,bấtkểbạncólàmviệchaykhông.Bạncóthểlàmviệcnếubạnthíchhaynghỉngơinếubạnmuốn,nhưngnênsửdụnghệthốngthuếvụcủachínhquyềntheoýmìnhhơnlàđểchốnglạimình.

Nềntảngcủatôilànhữngbấtđóngsảnphátsinhthunhập.Tôithíchbấtđộngsảnvìchúngổnđịnhvàthayđổirấtchậm.Tôicốgiữchonóbềnvững.Vòngquaytiềnmặtkháổnđịnhvànếuquảnlýtốtthìtahoàntoàncócơhộitănggiátrịcủanólên.Vẻđẹpcủamộtnềntảngbấtđộngsảnbềnvữnglàđôikhinóchophépchúngtamạohiểmhơnmộtchútvớinhữngchứngkhoánđầucơ.

Nếu tôi thuđượcnhiều lợinhuận từ thị trườngchứngkhoán, tôi sẽ trảthuếcholợinhuậnthuđượctừviệcbántàisản,sauđóđầutưphầncònlạivàobấtđộngsảnđểcóthểmộtlầnnữalàmkiêncốhơnnềntảngtàisảncủamình.

Mộtlờicuốicùngvềbấtđộngsản.Tôiđãdulịchkhắpnơitrênthếgiớivàtạimỗithànhphố,tôiđềunghengườitanóirằngbạnkhôngthểmuađượcbấtđộngsảnvớigiárẻ.Đókhôngphải làkinhnghiệmcủa tôi.NgaycảởNewYork,TokyohayBankok,vẫncónhữngcơhộitốtmàngườitakhông

chúýđến.Vìvậy,khitôinghengườitabảorằng:Anhkhônglàmđượcnhưvậy ở đây đâu, tôi sẽ nhắc nhở họ rằng thực ra câu nói đó chính là "Tôikhôngbiếtlàmsaođểlàmnhưvậyởđây...”,

Bạnchỉcóthểnhìnthấynhữngcơhộitốtbằngcáiđầucủabạnvàbằngsựnhạycảmvề tàichánhđãđượchuấn luyện.Hầuhếtmọingườikhônggiàu lên được đơngiản vì họ không được huấn luyện về tài chính đểnhậnranhữngcơhộingaytrướcmắt.

Trongchươngcuốicùng,tôiđưara10bướcmàtôiđãđitrênconđườngtựdotàichínhcủamình.Nhưngphảinhớlàhãytìmthấyniềmvuitrongđó.Đâychỉ làmột tròchơi.Thỉnhthoảngbạnchiếnthắngvàđôi lúcbạnphảihọchỏi.Nhưnghãyvuiđùavớinó.Hầuhếtmọingườikhôngbaogiừchiếnthắngvìhọsợphảithấtbại.Trongtrường,chúngtahọcrằngphạmlỗilàmộtđiềuxấu,vànếuphạmlỗichúngtasẽbịphạt.Tuynhiên,nếubạnnhìnlạiquátrìnhhọctậpcủaconngười,bạnsẽthấychúngtahọcbằngcáchphạmlỗi.Chúng tahọcđi bằngcách té.Nếuchúng takhôngbaogiờ téngã thìchúngtasẽkhôngbaogiờđiđược.Tậpchạyxeđạpcũngthế.Tôiđãbịvàivếtsẹotrênđầugốikhitậpxe,nhưngngàynaytôicóthểláimộtchiếcxeđạpmàkhôngcầnsuynghĩ.Vàlàmgiàucũngvậythôi.Nhưngkhôngmay,lýdochínhmàhầuhếtmọingườikhônggiàulênđượclàvìhọsợmấtmát.Nhữngngườichiến thắngkhôngsợsự thấtbại.Nhưngchínhnhữngngườithấtbạilạisợđiềuđó.Thấtbạilàmẹthànhcông.Nhữngngườinétránhsựthấtbạicũngsẽkhônggặpđượcthànhcông.

Tôixemtiềnbạccũngnhưmônquầnvợtvậy.Tôichơitíchct~c,phạmlỗirồisửachữa,phạmlỗinhiềuhơn,sửachữanhiềuhơnvàngàycànggiỏihơn.Nếuthua,tôisẽđingangquacáilưới,bắttayđốithủ,mỉmcườivànói:“ThứBảytớigặplạinhé…”.

Từkinhnghiệmcủamình,tôichiađầutưralàmhaidạng:

1.Dạngthứnhấtvàthôngthườngnhấtlàmuađầutưtrọngói.Nhàđầutưgọiđiệnchomộtđạilýbánlẻ,vídụnhưCôngtybấtđộngsản,nhàbuôncổphầnchứngkhoánhayngườilậpkếhoạchtàichínhđểmuamộtcáigìđó.Cóthểlàmộtquỹchung,mộtREIT,mộtcổphầnhaymộtngânphiếu.Đólàmộtcáchđầutưđơngiảnvànhanhgọn.Cũngđơngiảnnhưmộtngườimua

hàngđiđếncửahàngmáytínhvàmuacảcáimáytínhnằmngaytrênkệvậy.

2.Dạngthứhailàtạorađầutư.Nhữngnhàđầutưdạngnàythườngthuthậpcácthỏathuận,cũnggiốngnhưngườitamuatừnglinhkiệnmáytínhvềvà ráp lại vậy.Đó làmộtdạng làm theoyêu cầu.Tôikhônghềbiết gì vềchuyệnrápmáytínhcả,nhưngtôibiếtlàmthếnàođểráptừngmảnhcơhộilạivớinhau,hoặctôibiếtaicóthểlàmđiềuđó.

Mộtnhàđầutư theodạngthứhaicó thểgọi làmộtnhàđầutưchuyênnghiệp.Cókhiphảimấthàngnămmớirápđượccácmảnhnàylại,vàcũngcó khi không thể nào gom chúng lại được.Ngườicha giàu luôn khuyếnkhíchtôitrởthànhmộtnhàđầutưdạngthứhai.Khiđóthìviệchọccáchrápcácmảnhnàylạilàrấtquantrọngvìđólàmộtchiếnthắngtolớn,vàđôilúc,nếubạnđingượcdòngnướcthìđócũngsẽlàmộtthấtbạikhổnglồ.

Nếumuốntrởthànhmộtnhàđầutưchuyênnghiệp,bạncầnpháttriểnbakỹnăngchính.Nhữngkỹnăngnàybổsungthêmvàobốnkỹnăngyêucầuđểtrởthànhmộtngườicósựthôngminhtàichính.

1.Làmthếnàođểtìmramộtcơhộilàmàngườikhácbỏlỡ?

Bằngđầuóc,bạncóthểnhìnthấynhữngthứmàngườikháckhôngnhìnđượcbằngmắtthường.Vídụ,mộtanhbạnmuamộtngôinhàcũkỹọpẹptrôngnhưmộtngôinhàmavậy.Mọingườitựhỏitạisaoanhtalạimuanó.Điềuanhthấyđượccònngườikháckhôngthấychínhlàvìngôinhàđikèmvới4lôđấtphụthêm.Saukhimuangôinhà,anhphásậpnóvàbán5lôđấtchomộtnhàxâydựnggấpbalầncáigiámàanhđãmuatrọngói.Anhkiếmđược75.000$chỉtrong2thánglàmviệc.Sốtiềnnàykhôngphảilànhiềunhưngchắcchắnlàvượtxamộtsốlươngítỏi,vàđiềunàyhoàntoànkhôngkhókhăngìvềmặtkỹthuật

2.Làmcáchnàođượctăngtiền?

Những người bình thường chỉ biết một cách duy nhất là đi đến ngânhàng, còn những nhà đầu tư chuyên nghiệp biết nhiều cách tăng vốnmà

khôngcầnphảiđếnngânhàng.Đểbắtđầu,tôihọccáchmuanhàmàkhôngcầnngânhàng.Nhữngngôinhàkhông tốnquánhiều tiền,nhưngkỹnăngtăngtiềnmàtôihọcđượcthìquảlàvôgiá.

Tôi rất thường nghemọi người nói: "Ngân hàng không cho tôimượntiền, hay "Tôi không đủ tiền mua.”, Nếu bạn muốn làm một nhà đầu tưchuyênnghiệp,bạncầnphảihọccáchlàmnhữngđiềumàhầuhếtmọingườikhông làm được.Nói cách khác phần lớn vì thiếu tiền nên không làm ănđược.Nếucóthểtránhđượcchướngngạinày,bạnsẽcóđượchàngtriệuđôla.Nhiềulần tôimuamộtcănhộ,một lốccổphầnhaycảmột tòanhàmàkhôngcầnđếnmộtxutrongngânhàng.Cólầntôimuamộttòanhàgiá1,2triệuđôla.Tôilàmtheokiểumàngườitagọilà“giữtiềnlại”,vớimộthợpđồngviết taygiữangườimuavàngườibán.Tôigọiđặtcọc100.000$,nóchophéptôicó90ngàyđểtăngphầncònlạicủasốtiền.Tạisaotôilàmthế?Đơngiảnvìtôibiếtrằngngôinhàtrịgiáđến2triệuđôla.Tôikhôngtăngtiềnlên.Thayvàođó,ngườiđãnhờđặttrước100.000$sẽchotôi50.000$vìđãtìmđượcvụgiaodịch,anhtathếchỗtôicòntôirađi.Tổngthờigianlàmviệc:3ngày.Một lầnnữa,điềuchínhyếu làcáibạnmuốnchứkhôngphảicáibạnmua.Đầutưkhôngphảilàmuabán.Đólàsựhiểubiết.

3.Làmsaotổchứcđượcnhữngngườithôngminh?

Người thôngminh là người thuêmướnhay làmviệc chungvới nhữngngười thôngminh hơn anh ta. Khi bạn cần lời khuyên thì hãy chắc chắnrằng:bạnđãchọncốvấnchomìnhmộtcáchkhônngoan.

Cóquánhiềuđiềuphảihọc,nhưngphầnthưởngthìvôcùngtolớn.Nếubạnkhôngmuốnhọcnhữngkỹnăngnàythìhãylàmộtnhàđầutưdạngthứnhất.Chínhnhữngđiềubạnbiết là tàisản lớnchất.Chínhnhữngđiềubạnkhôngbiếtlàrủirolớnnhất.

Luônluôncónhữngrủiro,vìvậyhãyhọccáchxoaysởnhữngrủironàythayvìnétránhchúng.

CHƯƠNG7

Bài6

Hãylàmviệcđểhọc–Đừnglànhviệcvìtiền

Năm1995,tôiđượcmộttờbáoSingaporephỏngvấn.Ngườinữphóngviêntrẻtuổiđếnrấtđúnggiờvàcuộcphỏngvấnbắtđầungaylậptức.Chúngtôingồitrongđạisảnhcủamộtkháchsạnsangtrọng,nhấmnhápcàphêvàthảoluậnvềmụcđíchchuyếnviếngthămSingaporecủatôi.Tôicùngđứngtrênbụcdiễn thuyếtvớiZigZiglar.Ôngấynóivềnhữngđộngcơ,còn tôinóivề"Nhữngbímậtcủangườigiàu.”

Ngườinữphóngviênnói:mộtngàynàođó, tôi cũng sẽ là tácgiả củanhữngcuốnsáchbánchạynhấtnhưanhvậy.Tôiđãđọcmộtsốbàibáocôviếtvàrấtlấylàmthúvị.Côcócáchviếtcứngcỏivàrõràng.Nhữngbàibáocôviếtrấtđượcđộcgiảyêuthích.

Tôi trả lời: “Vănphongcủacô rấthay.Điềugìđãkhiếncôkhôngđạtđượcgiấcmơcủamìnhvậy?”.

Côgáinói:“Cóvẻnhưnhữngtácphẩmcủatôikhôngđếnđượcvớimọingười.Aicũngnóirằngnhữngtiểuthuyếtcủatôirấttuyệt,nhưngkhôngcógìxảyracả.Vìvậymàtôigiữnghềlàmbáo.ítnhấtthìcũngcócáiđểtrảhóađơn.Anhcókhuyêntôigìkhông

Tôihàohứngnói:“Cóđấy.ỞSingaporetôicómộtngườibạnquảnlýmột trường học dạy cách buôn bán. Anh ta điều hành khóa huấn luyệnthưởngmại cho rất nhiều công ty đứngđầuởSingapore.Tôi nghĩ nếu côthamdựmộtlớphọccủaanhta,côsẽđẩymạnhsựnghiệpcủacôlênđượcnhiềuđấy."

“Anhmuốnnóilàtôiphảiđếntrườngấyđểhọccáchbánsáchà?"Côgáihỏilạimộtcáchgaygắt.Tôigậtđầu.

“Anhđùahả?”

Tôi lắc đầu. Lúc này tôi cảm thấy dội. Cô gái cảm thấymình bị xúcphạm và tôi ước saomình chưa hề nói gì cả. “Tôi có bằng cử nhânVănchươngAnh.Tại sao tôiphảiđihọccách làmngườibán sáchchứ?Tôi làmộtnhàchuyênmôn.Tôiđếntrườngvàđượchuấnluyệnmộtnghềnghiệpđểkhôngphảilàmmộtngườibuônbán.Tôighétnhữngngườibánhàng.Tấtcảnhữnggìhọmuốnchỉlàtiềnthôi.”

Côgáithudọngiấytờmộtcáchgiậndữ.Cuộcphỏngvấnchấmdứt.

Trênchiếcbàncàphêlàmộttrongnhữngcuốnsáchbánchạynhấtmàtôiđãviết.Tôinhặtnólêncùngtờghichúcủacôgáitrongtậpgiấythấm.Tôichỉchocôthấydòngghichú:“Côthấygìkhông?”

Côgáibốirốinhìnxuống:“Sao?”

Tôi cố ý chỉ vào dòng ghi chú của cô. Trên tờ giấy cô viết: “RobertKiyosaki,tácgiảnhữngcuốnsáchbánchạynhất…”

"Nóviếtrằngtôilà‘tácgiảcuốnsáchbánchạynhất’chứkhôngphảilà‘tácgiảcuốnsáchviếthaynhất’”.

Ngaylậptứccôgáimởtomắt,vàlắngnghetôithậtchămchú.

“Tôilàmộtngườiviếtvăntệ.Côlàmộtnhàvănlớn.Tôihọccáchbuônbán.Côcóbằngcửnhân.Gomhaithứđólạicôsẽlàtácgiảcuốnsáchviếthaynhất,và“tácgiảcuốnsáchbánchạynhất”.

Tiagiậndữlóelêntrongmắtcôgái:“Tôisẽkhôngbaogiờhạmìnhđihọccáchbánhàngcả.Nhữngngườinhưanhchẳngviết láchgìhết.Tôi làmộtngườiviếtvănchuyênnghiệpcònanhlàmộtngườibuônbán...”

Vàcôgáivộivãbỏđi…

Thếgiớiđầynhữngconngườitàinăng,thôngminh,đượcgiáodụctốtvàcónăngkhiếu...Chúng tagặphọmỗingàyvì họởxungquanhchúng ta.Nhưngcómộtsựthậtđángbuồnlàchỉcómộttàinăngvĩđạithôithìkhôngđủ.

Tôithườngrấtsửngsốttrướcsốtiềnlươngítỏimàrấtnhiềungườiđầytàinăngkiếmđược.Tôinghenóirằngchỉcókhôngđầy5%ngườiMỹkiếmđượchơn100.000$mộtnăm.Tôiđãgặpnhữngconngườixuấtchúng,họccaonhưngchikiếmđượcchưatới20.000$mộtnăm.Mộtcốvấnkinhdoanhchuyênngànhykhoamậudịchbảotôirằng:córấtnhiềubácsĩ,nhasĩvàysĩrấtvấtvảvềtàichính.Trướclúcđó,tôicứnghĩtrongkhihọtốtnghiệp,hẳn là tiềnbạcbắtđầuđổvào.Ngườicốvấnkinhdoanhnàyđãnói rằng:“Chỉmộttàinăngthôikhôngđicùngmộttàisảnlớn.”

Trướcđâytôiđãnóirằngtríthôngminhtàichínhlàsựphốihợpcủakếtoán,đầutư,thịtrườngvàphápluật.Kếthợpđượcbốnkỹnăngchuyênmônnày,chuyệntiềnkiếmtiềnsẽdễdànghơnnhiều.Thếnhưng,khinóiđếntiềnbạc,kỹnăngduynhấtmàhầuhếtngườitabiếtchỉlàlàmviệcchămchỉ!

Mộtvídụcổđiểncủaviệcphốihợpkỹnănglàchuyệnngườiphóngviêntrẻtuổitôiđãnóiởđầubài.Nếucôấycầnmẫnhọcthêmkỹnăngbuônbánvàtiếpthị,thunhậpcủacôsẽtăngvọtngay.Nếutôilàcôấy,tôisẽhọcthêmvàikhóaviếtbàiquảngcáocũngnhưbuônbán.Sauđó,thayvìlàmviệcchotờbáo,tôisẽtìmviệcởnhữngvănphòngquảngcáo.Ngaycảkhithunhậpcócắtgiảm,côấyvẫn sẽhọcđượccách truyềnđạt thông tinbằngnhững“đườngtắt"đượcdùngtrongnhữngmẩuquảngcáothànhcông.Côcũngnêndành thờigianđểnghiêncứunhữngmốiquanhệvớicôngchúng,mộtkỹnăngkháquantrọng.Côsẽhọccáchlàmrahàngtriệuđôlatừviệcquảngcáokhôngmất tiền.Vàvàobuổi tối haynhữngngày cuối tuần, cô có thểdànhđểviếtcuốntiểuthuyếtvĩđạicủamình.Khinóhoànthành,côsẽcóthểbándượccuốnsáchnhanhhơn.Vàsaumộtthờigianngắn,côcóthểtrởthành“tácgiảnhữngcuốnsáchbánchạynhất.”

Lúctôichoramắtcuốnsách"Nếumuốngiàucóvàhạnhphúcthìđừngđếntrường?"mộtnhàxuấtbảnđềnghịtôinênđổitựasáchthành"Kinhtế

giáodục”.Tôibảohọrằng,vớicáitựanhưthế,tôisẽchỉbánđượchaicuốn:mộtchobạntôivàmộtchogiađìnhmình.Tôichọncáitựakhóchịu.Nếumuốngiàucóvàhạnhphúcthìđừngđếntrường?vìtôibiếtrằngnósẽthuhútcôngchúng.Vìvậymàtôichọnmộtcáitựasẽđưatôilêntruyềnthanhtruyềnhình,đơngiảnlàtôisẵnsàngtranhluậnvớihọ.Nhiềungườinghĩtôigiốngmộtcáibánhtráicâychoruồibu,nhưngquyểnsáchthìvẫnbánchạy.

KhitôitốtnghiệpHọcviệnMậudịchHànghảiMỹvàonăm1969,ngườichahọcthứccaocủatôirấthạnhphúc.CôngtyStandardOilCaliforniathuêtôilàmthủysưchonhữngchiếctàuchởdầu.Tôilàphóthuyềntrưởngthứba,vàtiềnlươngcủatôithấphơnsovớicácđồngnghiệp,nhưngnhưvậylàtạmổnvớicôngviệcthựcsựđầutiênsaukhiratrường.lươngkhởiđiểmcủatôilà42.000$mộtnămkểcảthờigianlàmviệcngoàigiờ,vàtôichỉpháilàmviệctrongbảytháng.Tôicónămthángnghỉngơi.Nếumuốn,tôicóthểđếnViệtNamvớimộtcôngtyhànghải trực thuộcvàsẽdễdàngtănggấpđôitiềnlươngthayvìđinghỉ5tháng.

Tôicócảmộtsựnghiệptolớnphíatrước,nhưngsausáuthánglàmviệcvớicôngty,tôivẫnxinthôiviệcvàthamgiavàoMarineCorpsđểhọccáchláimáybay.Ngườichahọc thứccao rất giận dữ. Cònngườichagiàu lạichúcmừngtôi,vìôngquanniệmrằng"Bạncầnbiếtmỗithứmộtchút.”

Đólàlýdotạisaotrongnhiềunăm,tôilàmviệcởnhiềubộphậnkhácnhau trong công ty củangườichagiàu.Có lúc tôi làmviệcởbộphậnkếtoán.Dù có lẽ là tôi không thể nào trở thànhmột kế toán viên giỏi đượcnhưngôngvẫnmuốntôiphảihọcbằngcáchthấmtừtừ.Ngườichagiàubiếtrằngtôisẽhọcđượcnhững“biệtngữ”vàcókhảnăngthấyđượccáigìquantrọngcòncáigìkhông.Tôicònlàmcôngviệccủamộtanhhầubànvàmộtcôngnhânxâydựng,cũngnhưbánhàng,đặtchỗvàtiếpthị.Ngườichagiàuđang “chuẩn bị” choMike và tôi. Chính vì vậymà ông khăng khăng bắtchúngtôiphảicómặttrongnhữngbuổihọpcủaôngvớicácnhânviênngânhàng,luậtsư,kếtoánvànhữngnhàmôigiới...ôngmuốnchúngtôibiếtmỗithứmộtchútvềmọikhíacạnhtrongđếchếcủamình.

KhitôixinnghỉcôngviệccólươngcaoởStandardOil,ngườichahọcthứccaođãcómộtcuộcnóichuyệnthẳngthắnvớitôiôngrấthoangmang,chẳnghiểunổitạisaotôiquyếtđịnhbỏmộtsựnghiệplươngcao,lợinhuậnlớn, thời gian nghỉ ngơi nhiều và nhiều cơ hội thăng tiến như thế…Tôi

khôngthểgiảithíchchoônghiểuđượcdùđãrấtcốgắng.Kiểulogiccủatôikhôngphùhợpvớilogiccủaông.Mộtvấnđềlớnkhác,logiccủatôilàlogiccủangườichagiàu.

Sựbảođảmcôngviệclàmọi thứđốivớingườichahọcthứccao.Cònhọctậplàtấtcảđốivớingườichagiàu

Ngườichahọcthứccaonghĩrằngtôiđếntrườngđểhọctrởthànhmộtsĩquan hàng hải.Người chagiàu biết rằng tôi đến trườngđểhọcvề thươngmạiquốctế.Làmộtsinhviên,tôihọctrôngnomhànghóa,láitàuchởhàng,tàu chở dầu và tàu chở khách sang vùng Viễn Đông và Nam Thái BìnhDương.NgườichagiàunhấnmạnhviệctôinênởlạiTháiBìnhDươngthayvìláitàusangchâuÂuvìôngbiếtrằngnhữngnướcđangnổilànhữngnướcchâuÁ chứ không phải châuÂu.Trong khi những người bạn học của tôiđangbậnthamgiavàoHộiHọcsinhSinhviênthìtôihọccáchkinhdoanh,họcvềnhữngkiểungườivànhữngnềnvănhóaNhật,ĐàiLoan,TháiLan,Singapore, Hồng Kong, Việt Nam, Triều Tiên, Tahiti, Samoa vàPhilippines…Nhờnhữngviệchọcđó,tôiđãnhanhchóngtrưởngthành.

Ngườichahọcthứccaochỉkhônghiểutạisaotôiquyếtđịnhnghỉviệcđể gia nhậpMarine Corps. Tôi bảo ông rằng tôi muốn học lái máy bay,nhưngthựcsựlàtôimuốnhọccáchđứngđầumộttổchức.Ngườichagiàugiảithíchrằngđiềukhókhănnhấtkhiđiềuhànhmộtcôngtylàquảnlýnhânsự.Ôngđãcóbanămphụcvụtrongquânngũ,cònngườichacóhọccủatôithì đượcmiễnquândịch.Người chagiàu cho tôi biết giá trị củaviệchọccáchlãnhđạomọingườitrongnhữngtìnhhuốngnguyhiểm.Ôngnói:"Khảnănglãnhđạolàđiềukếtiếpmàconcầnphảihọc.Nếuconkhôngphảilàmộtnhàlãnhđạogiỏi,consẽbịbánsaulưng,trongkinhdoanhcũnggiốngnhưvậy”.

Năm1973,tôitừViệtNamtrởvềvàxinthôiviệc,dùtôirấtthíchđượcbay.TôitìmviệcởXeroxCorps.Tôithamgiavàođâyvìmộtlýdoriêngmàkhôngphảivìlợinhuận.Tôilàmộtngườirụtrèvàýnghĩphảiđibánhànglàmộtvấnđềkinhkhủngnhấtthếgiới.TôivàolàmchoXeroxvìởđâycómộttrongnhữngchươngtrìnhhuấnluyệnbánhàngtốtnhấtnướcMỹ.

Ngườichagiàu rất tự hào về tôi, cònngườichahọc thức cao lại cảm

thấyxấuhổ.Làmộtngườilaođộngtríóc,ôngnghĩrằngnhữngngườibánhàngthuộctầnglớpthấpkém.TôilàmviệcởXeroxtrong4nămchođếnkhivượtquađượcnỗisợhãikhiphảigõcửatừngnhàvàbịxuađuổi.Khiđãtrởthành một trong năm người bán hàng giỏi nhất, tôi lại xin thôi việc vàchuyểnđi,đểlạisaulưngmộtsựnghiệplớnvớimộtcôngtytuyệtvời.

Năm1977, tôi thànhlậpcôngtyđầutiêncủamình.Ngườichagiàu đãchuẩnbịchoMikevàtôitiếpquảncáccôngty.Vìvậylúcnàytôiphảihọccáchthiếtlậpvàkếthợpchúnglạivớinhau.Sảnphẩmđầutiêncủatôi,vínilôngdùngkhóadán,đượcsảnxuấtởViễnĐôngvàvậnchuyểnđếnmộtkhohàngởNewYork,gầnnơitôiđihọctrướckia.Việchọcchínhthứcđãhoànthành,vàbâygiờlàlúctôiphảikiểmtrakhảnăngứngdụngcủamình.Nếuthấtbại,tôisẽphásản.Ngườichagiàunghĩrằngtốtnhấtlàbịphásảntrước tuổi 30.Lời khuyên củaông là: “Con sẽ vẫn còn thời gianđểđứnglên.”Vàođêmsinhnhậtthứ30củatôi,chuyếntàuđầutiênrờiTriềnTiênđểđếnNewYork… Ngàynaytôivẫncònkinhdoanhtrênphạmviquốctế.Vànhưngườichagiàu khuyến khích, tôi luôn tìm kiếmnhững đất nước đang nổi.Hiện naycông ty đầu tư của tôi đangđầu tư trênkhắp cácvùngNamMỹ, châuÁ,NorwayvàNga. Cómộtcâunóicổxưarằng:“Côngviệc(JOB)làviếttắtcủa‘Vượtquasự túngquẫn’ (JustOverBroke).”Vàkhôngmay là câunóinàyđúngvớihàng triệu triệu người.Vì trường học không nghĩ rằng hiểu biết tài chínhcũng làmột sự hiểu biết đáng giá, nên hầu hết các công nhân phải "sốngtrongkhamkhổtrongcáivòngluẩnquẩnlàmviệcvàtrảhóađơn…" Tôicònbiếtmộtlýthuyếtquảnlýkhácchorằng:"Côngnhânnàolàmviệcchămchỉsẽkhôngbịđuổi,vàngườichủsẽchỉtrảlươngđủđểchocáccôngnhânkhôngxinnghỉviệc”.Vànếubạnnhìnvàotỷ lệ tiềnlươngcủahầuhếtcáccôngty,bạnsẽthấyrằngcóphầnnàosựthậttrongcâunóinày. Kếtquảcuốicùnglàhầuhếtcáccôngnhânkhôngbaogiờtiếnxađược.Họlàmtheonhữnggìhọđượcdạydỗ:“Tìmmộtcôngviệcbảođảm”.Hầuhếtcáccôngnhânđềutậptrungvàolàmviệcđểlãnhlươngvàđượcthưởngnhữnglợinhuậnngắnhạnnhưngđemđếnnhữngbấthạnhdàihạn. Thay vào đó, tôi khuyến khích những người trẻ tuổi hãy tìm việc vìnhữnggìhọđãhọchơnlànhữnggìhọsẽkiếmđược.Hãynhìnxuốngđường

đicủanhữngkỹnăngmàhọmuốnđạtđượctrướckhichọnmộtnghềnghiệpchuyênbiệtvàtrướckhibịbẫyvàovòng“RatRace”. Mộtkhingườitađãbịbẫyvàoquátrìnhtrảhóađơnsuốtđờihọtrởnêngiốngnhưnhữngconchuộtđồngbénhỏchạyvòngquanhmộtcáibánhxekimloại... Trongbộphim“JerryMaguire”dongôisaođiệnảnhTomCruiseđóngvaichínhcórấtnhiềucâunóihay.Nhưngcómộtcâumà tôinghĩ làchânthựcnhất.CâunóiđónằmtrongcảnhTomđangrờicôngty.Anhvừabịsathảivàanhhỏitoàncôngty:“Aimuốnđivớitôi?”Vàtoàncảnhnhưđôngcứnglạitrongimlặng.Chỉcómộtphụnữlêntiếng:“Tôicũngmuốnđilắmnhưngtôisẽđượcthăngchứctrongbathángnữa.” Cólẽđâylàcâunóichânthựcnhất trongsuốtbộphim.Đólà loạicâunóimàngười ta thườngdùngđểkhiếnmìnhluônphải làmviệcđể trảhóađơn. Tôi biết rằngngười chahọc thức cao củamình luônmongđợi đượctănglươngvàomỗinăm,vàmỗinămtrôiquaôngđềuthấtvọng.Vìvậy,ôngquaylạitrườngđểhọcthêmnhữngkỹnăngmớiđểcóthểđượctănglương,nhưngmộtlầnnữaônglạibịthấtvọng… Khi nói chuyệnvới nhữngngười trưởng thànhmuốnkiếmđượcnhiềutiền,tôiluônkhuyếnkhíchhọthửtìmmộtcôngviệcthứhaicóthểdạychohọmộtkỹnăngmới.Thườngthìtôikhuyếnkhíchhọthamgiavàomộtcôngtyquảngcáomạnglưới,còngọilàtiếpthịnhiềumứcđộ,nếuhọmuốnhọckỹ năng buôn bán.Một số công ty như thế có những chương trình huấnluyệnxuấtsắcgiúpngười tavượtquanỗisợhãi thấtbạivàsợbị từchối,nhữnglýdochínhkhiếnconngườikhôngthànhcông.Nóichocùngthìhọctậpcòngiátrịhơncảtiềnbạc. Khiđưaranhữngđềnghịnày,tôithườngnghecâutrảlời:Nhưthếthậtphiềnphứchaylà"Tôichỉmuốnlàmnhữnggìtôithích.” Vớicâunói:“Nhưthếthậtphiềnphức”,tôihỏilại:“Vậybạnthíchlàmviệc suốtđờivàđóngchochínhquyền50%nhữnggì bạnkiếmđượchaysao?”Cònvới câu trả lời “Tôi chỉmuốn làmnhữnggì tôi thích”, tôi nói:"Tôikhôngthíchđiđếnphòngtậpthểdục,nhưngtôibuộcphảiđivìtôimuốnđượckhỏemạnhvàsốnglâu." Khôngmaylànhữngngườilớntuổithườngrấtkhóhọcnhữngcáimới.Trừphimộtngườiđãquenvớinhữngbiếnđổi rồi,nếukhông rấtkhómàthayđổiđược.

Nhưngvớinhữngngườicóthểđangdodựkhinóiđếnchuyệnhọcthêmmộtcáimới,tôithườngkhuyếnkhíchhọ:Cuộcsốngcũngnhưđiđếnphòngtậpthểdục.Vấtvảnhất làlúcquyếtđịnhđi.Khibạnvượtquarồi thìmọithứđềudễdàng.Rấtnhiềungàycứhễnghĩđếnchuyệnđitậpthểdụclàtôiphátsợ,nhưngkhitôiđãởđóvàbắtđầuvậnđộngthìnótrởthànhmộtthúvui.Saukhiluyệntập,tôiluônthấyvuivẻvìcóthểlàmđượcnhữnggìmìnhnói. Thayvàođó,nếubạnkhôngsẵnsànglàmviệcđểhọcthêmnhữngđiềumớivàkhăngkhăngmuốntraudồichuyênmôncaochỉtronglĩnhvựccủamình,hãychắcchắnrằngcôngtynơibạnđanglàmviệcđượctổchứcthànhcôngđoàn.Nhữngcôngđoànlaođộngluôndànhđểbảovệcácchuyêngia. Nếutôitiếptụcsựnghiệpláimáybay,hẳntôisẽtìmmộtcôngtycótổchứccôngđoànphicông lớnmạnh.Vì saovậy?Vì tôi sẽdânghiếnhoàntoàncuộcsốngcủamìnhđểhọcmộtkỹnăngchỉcógiá trị trongmột lĩnhvực.Nếutôibịđẩykhỏingànhnày,kỹnăngsốngcòncủatôisẽtrởnênvôgiátrịtrongnhữngngànhnghềkhác.Mộtphicônglớntuổibịsathải-với100.000giờbayvậntảihạngnặng,kiếmđược150.000$mộtnăm-sẽrấtkhó tìmđượccôngviệccómức lương tươngđương trongngànhgiáodụcchẳnghạn,vìnhữngkỹnăngmànhờchúng,mộtphicôngđược trả lươngtrong công nghiệp hàng không lại không quan trọng trong một hệ thốngkhác,vídụnhưtrườnghọc. Vìvậymàtheokinhnghiệmthì"Chuyênmôncao,côngđoànlớn.Đólàmộtviệcrấtnênlàm.Khitôihỏicácsinhviêntrongnhữnglớphọcmàtôiđang dạy: "Bao nhiêu người trong các bạn có thể làm một cái bánhhamburgerngonhơnMcdonald,s?”hầunhưtấtcảcácsinhviênđềugiơtay.Sauđótôihỏi:“vậynếuhầuhếtcácbạnđềulàmđượcbánhngonhơnthìtạisaoMcdonald’slạikiếmđượcnhiềutiềnhơnbạn?” Câutrảlờiquáhiểnnhiên:Mcdonald’scómộthệthốngkinhdoanhxuấtsắc.Lýdokhiếnhầuhếtnhữngngườitàinăngphảichịucảnhnghèolàvìhọtập trungvàoviệc làmmộtcáibánhhamburgerngon,màbiếtquá ít hoặckhôngbiếtgìvềphươngthứckinhdoanhcả. Thếgiớiđầynhữngconngườitàinăngnhưngnghèokhổ.Vàrấtthường,họnghèophảiđấutranhtàichínhhaychỉcóthểkiếmđượcíthơnthựclựccủamìnhkhôngphảivìnhữnggìhọbiếtmàchínhvìnhữngđiềuhọkhôngbiết.Họ tập trungvàoviệchoàn thiệncáckỹnăngđể làmmộtchiếcbánh

hamburgerngonhơnlàkỹnăngbánvàphânphốichiếcbánhhamburgerđó.Có thểMcdonald’skhông làmnênchiếcbánhngonnhất,nhưnghọcó thểbánvàphânphốinhữngchiếcbánhtrungbìnhtốtnhất. Ngườichanghèomuốn tôi trởnên chuyênmônhóa.Đó là quanđiểmcủaôngtrongviệclàmsaođểđượctrảlươngnhiềuhơn.ThậmchísaukhinhàcầmquyềnHawaiinóirằngôngsẽkhôngcònđượclàmviệcchochínhquyền nữa,người cha học thức cao vẫn tiếp tục khuyến khích tôi phảichuyênmônhóa.Sauđóôngđềcậpđếncôngđoàngiáoviên,việcvậnđộngđểbảovệhơnnữaquyềnlợicủanhữngngườichuyênnghiệpcókỹnăngvàhọcthứccao.Chúngtôi thườngtranhluậnvớinhau,nhưngtôibiếtôngsẽkhôngbaogiờđồngýrằngchínhsựchuyênmônhóaquámứcđãdẫnđếnyêucầucầnđượccôngđoànbảovệ.Ôngkhôngbaogiờhiểuđượcrằngbạncàngtrởnênchuyênmônhóathìbạnsẽcàngdễbịrơivàobẫyvàcàngbịphụthuộcvàochuyênngànhđónhiềuhơn. NgườichagiàukhuyênMikevàtôiphảichuẩnbịchochínhmình.Nhiềucôngtykinhdoanhcũnglàmnhưvậy.Họtìmnhữngsinhviêntrẻtuổisángdạtrongtrườngkinhtếvàbắtđầu“chuẩnbị”chonhữngngườinàyđểmộtngàynàođó sẽ tiếp quản công ty.Vì vậy nhữngnhân viên trẻ này khôngđượcchuyênnônhóatrongmộtphòngbannàocả,họđượcchuyểntừphòngnàysangphòngkhácđểhọcmọikhíacạnhtronghệthốngkinhdoanh. Người giàu thường “chuẩn bị” cho con cái của họ hay con của ngườikhácnhưthế.Bằngcáchnày,đứatrẻsẽcóđượcmộtkiếnthứctổngquátvềviệckinhdoanhvàsựtươngquangiữacácphòngbankhácnhau. Đối với những thế hệ sinh ra trong chiến tranh thế giới thứ hai, việcchuyểntừcôngtynàysangcôngtykhácđượcxemlàmộtviệc"xấuxa!”.Ngàynay thìđó làmộtviệckhônngoan.Người tachuyển từcông tynàysangcôngtykhácmàkhôngtìmkiếmkhảnăngchuyênmônhóahơnvậytạisaokhôngtìmđểhọchơnlàđểkiếmtiền?Trongtươnglaigần,cóthểbạnsẽkiếmđượcíttiềnhơn,nhưngtrongtươnglaixa,bạnsẽđượctưởngthưởngquacáccổtứclớn. Nhữngkỹnăngquảnlýchínhcầnthiếtđểđạtđượcthànhcônglà: 1.Quảnlývòngquaytiềnmặt. 2.Quảnlýtoànhệthống(kểcảbảnthânbạnvàthờigiandànhchogiađình).

3.Quảnlýnhânsư. Kỹnăngchuyênmônhóaquantrọngnhấtlàkỹnăngbánhàngvàhiểubiếtthitrường.Khảnăngbánhàng-haykhảnănggiaotiếpvớinhữngngườikhác:mộtkháchhàng,nhânviên,ôngchủ,vợhoặcchồnghayngaycảconcáimình-chínhlàkỹnăngcơbảnđemđếnsựthànhcôngcánhân.Nhữngkỹnănggiaotiếpnhưviết,nóivàđàmphánlànhữngđiềucốtyếucủamộtcuộcsốngthànhcông.Đólàmộtkỹnăngmàtôiliêntụcrènluyện,thamdựcáckhóahọchaymuanhữngcuộnbănggiáodụcđểmởrộngkiếnthức. Nhưtôiđãnói,ngườichahọcthứccaocànglàmviệcchămchỉ,tíchcựchơnthìôngcàngthànhthạohơn.Vàcàngchuyênmônhóahơnthìôngcàngmắcbẫynhiềuhơn.Dùtiềnlươngtănglênnhưngnhữnglựachọncủaôngbịgiớihạnlại.Ngaysaukhinghỉlàmviệcchochínhquyền,ôngmớithấyrằngthựcsựôngdễbịtổnthươngvềmặtcôngviệcnhưthếnào.Cũnggiốngnhưmộtvậnđộngviênchuyênnghiệpthìnhlìnhbịchấnthươnghayquálớntuổikhôngthểchơiđượcnữa.Cáivịtríđượctrảlươngcaomàhọtừngnắmgiữđãtrôiqua,vàbâygiờhọphảidùngđếnnhữngkhảnănghạnchếcủamình.Tôichorằngđólàlýdotạisaongườichacóhọcthứccaocủatôiphảidựaquánhiềuvàocôngđoànnhưvậy. Người chagiàu khuyếnkhíchMike và tôi tìmhiểumỗi thứmột chút.Ông khuyến khích chúng tôi làm việc với những người thông minh hơnmình,và tậphợpnhữngngười thôngminhnày lại thànhmộtnhóm.Ngàynayđiềuđógọilàsựhòahợpcủanhữngchuyênngànhnhànghề. Hiệnnaytôicóthểgặpđượcnhữngngườicựugiáoviênkiếmđượchàngtrămngànđôlamộtnăm.Họlàmranhiềunhưvậyvìhọcókỹnăngchuyênmôntronglĩnhvựccủamìnhcũngnhưnhiềukỹnăngkhác.Họcóthểdạyhọc và cũng có thể bán hànghay tiếp thị.Tôi biết không có kỹ năngnàoquantrọnghơnbánhàngvàtiếpthị.Haikỹnăngnàyrấtkhóhọcđốivớihầuhếtmọingườichủyếuvìhọsợbịtừchối.Bạncànggiaotiếptốt,điềuđìnhtốtvàtựchủđượcnỗisợbịtừchốithìcuộcsốngsẽcàngdễdàng. Việcchuyênmônhóavềmặtkỹthuậtcóđiểmmạnhvàđiểmyếuriêngcủa nó. Tôi có những người bạn thiên tài nhưng không thể giao tiếp vớingườikhácmộtcáchcóhiệuquảvàkếtquảlàsốtiềnhọkiếmđượcrấtítỏi.Tôikhuyênhọchỉcầndùngmộtnămđểhọcbánhàng thôi! thậmchínếukhôngkiếmđượcđồngnào,họvẫncóthểpháttriểntốtkhảnănggiaotiếp.Vàđiềuđóquảlàvôgiá.

Bêncạnhviệclàmmộthọcviêngiỏi,mộtngườibánhàngđượcviệcvàmộtnhàtiếpthịtàiba,chúngtacòncầnphảilàmộtgiáoviêngiỏivàmộtsinhviêncừ.Đểgiàucóthựcsự,tacầnphảibiếtchovànhận.Trongnhữngtrườnghợpphảiđấutranhvềtàichínhhayvềnghềnghiệp,thườngngườitakhông chomà cũngkhôngnhận.Tôi biết có nhiều người nghèo chỉ vì họkhôngphảilàmộtsinhviêncừmàcũngchẳngphảilàmộtgiáoviêngiỏi. Cảhaingườichacủatôiđềulànhữngngườirộngrãi.Cảhaiđềutậpchotôithóiquenchotrướckhinhận.Dạylàmộtcáchcho.Họchocàngnhiềuthìhọsẽnhậnđượccàngnhiều.Nhưngcómộtkhácbiệtrõràngtrongcáchchotiền.Ngườichagiàuchođirấtnhiềutiền.Ôngchonhàthờ,chocáchộitừthiện,cáchọcviên.Ôngbiếtrằngđểđượcnhậntiềnthìbạnphảichotiền.Chotiềnlàmộtbímậtcủahầuhếtcácgiađìnhgiàucólớn.Đólàlýdotaisao có những tổ chức như Rockefeller Foundation và Ford Foundation.Nhữngtổchứcnàyđượcthiếtlậpđểnắmgiữcủacảivàgiatăngchúngcũngnhưchođimãimãi. Ngườichahọcthứccaocủatôiluônnóirằng:“Khitôicódưmộtsotiền,tôisẽchođihết.”Rắcrốiởchỗlàôngkhôngbaogiờcótiềndưcả.Vìvạyôngcố làmviệc tíchcựcđểkiếmđượcnhiều tiềnmàkhôngtập trungvàoquy luật quan trọng nhất của tiền bạc:Hãy cho đi và bạn sẽ được nhận”.Thayvìvậyôngtinrằng:"Cứnhậnđirồisauđósẽcho.” Tómlại,tôihọccảhaingườicha.Mộtphầntrongtôilàmộtnhàtưbảnnòngcốtyêuthíchtròchơitiềnkiếmtiền.Ởmộtkhíacạnhkhác,tôilàmộtgiáoviêncó tráchnhiệmxãhội,quan tâmsâusắcđếnkhoảng trốngngàycànglớngiữacáicóvàcáikhông.Riêngcánhântôichorằngchínhhệthốnggiáodụccổxưaphảichịu tráchnhiệmđầutiênvớikhoảngtrốngđanglớndầnnày.

CHƯƠNG8

Vượtchướngngạivật

Có5 lýdocốtyếugiải thíchtạisaonhiềungườihiểubiếtvề tàichínhnhưng vẫn không thể phát triển được những cột tài sản có thể tạo ramộtlượngvòngquay tiềnmặt lớn, nhữngcột tài sản có thể chophéphọ sốngcuộcsốngannhànthayvìphảilàmviệctoànthờigianđểtrảhóađơn.5lýdonàylà: 1.Sựlosợ 2.Sựhoàinghi. 3.Sựlườibiếng. 4.Nhữngthóiquenxấu. 5.Tínhkiêungạo. Lýdothứ1:Hãyvượtquanỗilobịmấttiền.Tôichưabaogiờgặpaithực sưmuốnbịmất tiền cả.Và suốt đời tôi cũngkhônggặpđượcngườigiàunàomàchưatừngbịmấttiền.Nhưngtôiđãgặprấtnhiềungườinghèokhôngbaogiờđểmấtmộtxunào...Đóchínhlàđầutư. Nỗilobịmấttiềnlàrấtthựctế.Mọingườiđềulo,ngaycảnhữngngườigiàu.Nhưngnỗilođókhôngphảilàvấnđề.Vấnđềlàbanxửlýnổilođónhưthếnào,xửlýviệcmấtmátnhưthếnào,xửlýcácsailầmnhưthếnào…đómớichínhlàđiềulàmnênsựkhácbiệttrongcuộcsốngmỗingười.Điềunàyđúngvớimọithứchứkhôngchỉriêngtiềnbạc.Khácbiệtchủyếugiữangườigiàuvàngườinghèochínhlàcáchhọđiềukhiểnnỗisợđó. Có sợ cũng không sao cả. Nhắc đến tiền bạcmà tỏ ra nhát gan cũngkhôngsao.Bạnvẫncóthểgiàuđược.Chúngtađềulànhữnganhhùngởmộtmặtnàođóvàlànhữngkẻhènnhátởnhữngkhíacạnhkhác.Vợcủabạntôilàmộtytáởphòngcấpcứu.Mỗilầnnhìnthấymáulàcôlạilaovàohànhđộngngay,nhưngkhitôinóiđếnviệcđầutưthìcôấychạytrốnmất.Còntôi,mỗilầnnhìnthấymáu,tôikhônghềchạyđimàchỉlănrabấttỉnh. Ngườichagiàurấthiểunỗiámảnhvềtiềnbạc.Ôngnói:“Mộtsốngườirấtsợrắn.Mộtsốkhácrấtsợbịmấttiền.Cảhaiđềulànhữngkiểuámảnh.”Vìvậy,giảiphápcủaôngvớinỗiámảnhbịmấttiềnlà:"Nếuanhghétmạo

hiểmvàlolắng,hãybắtđầumọiviệcngaytừsớm.,” Đólàlýdotạisaocácngânhàngthườngkhuyếnkhíchbạnbiếnviệctiếtkiệmthànhmộtthóiquenngaykhicònnhỏ.Nếubắtđầulúccòntrẻ,bạnsẽrấtdễlàmgiàu.Tôisẽkhôngđisâuvàovấnđềnàynhưngcómộtkhácbiệtlớngiữanhữngngườibắtđầutiếtkiệmởtuổi20vàtuổi30.Mộtkhácbiệtchóngmặt. Ngườitanóirằngmộttrongnhữngđiềukỳdiệutrênthếgiớilànănglựccủatiềnlãikép.Ngườihàngxómcủatôilàmviệctaimộtcôngtymáytínhlớn.ôngđãlàmởđâysuốt25năm.Trong5nămnữa,ôngsẽrờicôngtyvới4triệuđôlanằmtrongkếhoạchvềhưucủaông.Chúngđượcđầutưgầnhếtvàoquỹcôngtráichungpháttriểnnhanh,màsauđóôngsẽbiếnchúngthànhcácdạngngânphiếuvàchứngkhoán.Khivềhưu,ôngchỉmới55 tuổivàông cóvòngquay tiềnmặt không trả lãi là hơn300.000$một năm,nhiềuhơncảtiềnlươngcủaông.Nhưvậytứclàcóthểlàmđượcđiềunày,dùbạnsợmấtmáthayghétphảimạohiểm.Nhưngbạnphảibắtđầutừsớmvàdứtkhoátphảicómộtkếhoạchlươnghưu,vàcũngnênthuêmộtngườilậpkếhoạchtàichínhmàbạntintưởngđểhướngdẫnbạntrướckhiđầutưvàobấtcứcáigì. Nhưngnếubạnkhôngcònnhiềuthờigiannữahoặcnếubạnmuốnđượcnghỉhưusớmthìsao?Bạncóthểđiềukhiểnnỗisợcủamìnhnhưthếnào? Ngườichanghèocủatôikhônglàmgìcả.Đơngiảnlàôngnétránhvấnđềnàyvàtừchốithảoluận. Ngượclại,ngườichagiàukhuyêntôihãysuynghĩnhưmộtngườiTexas.Ôngthườngnói:“ChathíchTexasvànhữngngườiTexas.ỞTexas,mọithứđềulớn.KhimộtngườiTexaschiếnthắng,đólàmộtchiếnthắnglớn.Vàkhihọthấtbại,thấtbạiđócũngthậtngoạnmục.” Tôihỏi:“Họthíchthấtbạià?” Ngườichagiàutrảlời:“Chacónóithếđâu.Khôngaithíchthấtbạicả.Conhãychỉramộtngườithuatrậnvuivẻvàchasẽchoconthấythếnàolàmộtngườithuatrậnthựcsự.ĐóchínhlàpháiđộcuangườiTexaskhiđốimặtvớisựmaohiểm,sựtưởngthưởngvàsựthấtbạimàchađangnóitới.Đólàcáchmàhọxửlýcuộcsống.Họsốngrấtphóngkhoáng.Khôngnhưhầuhếtnhữngngườiquanhđây,mỗikhinóiđếnchuyệntiềnbạclàlạigiốngnhư những con gián vậy. Gián rất sợ người ta chiếu ánh sáng lên ngườichúng.Cònnhữngngườinày rên rỉkhibịngườigiúpviệcởcửahàng tạp

phẩmlừagạtmất25xu.” Ngườichagiàutiếptụcgiảithích: “ĐiềuchathíchnhấtlàpháiđộcủaconngườiTexas.Họtựhàokhichiếnthắngvàhọkhoácláckhithuacuộc.Texascócâunói:‘Nếuanhsấpbịphásảnthìhãyphásảnsaochototát’.Họkhôngmuốnthừanhậnhọbịphásảnvìmộtngôinhà.Hầuhếtmọingườiquanhđâysợbịmấtđếnnỗihọkhôngcócáinhànàođểmấtcả.” NgườichagiàuthườngbảoMikevàtôirằng:lýdolớnnhấtdẫnđếnviệckhôngthànhcôngtàichínhlàvìhầuhếtmọingườimuốnđượcantoàn.Ôngnói:“Ngườitasợthấtbạiđếnnỗihọthấtbạithật” FranTarkenton,mộtcựutiềnvệxuấtsắccủaNFL,nóiđiềunàytheomộtcáchkhác:"Chiếnthắngnghĩalàkhôngsợthấtbại.” Trong cuộc sống, tôi thấy rằng chiến thắng thường đi sau sự thất bại.Trướckhicóthểchạyxeđạp,tôiđãbịngãrấtnhiềulần.Tôichưabaogiờgặpngườichơigônnàochưa từngbịmất tráibanh.Tôichưabaogiờgặpmộtngườiđangyêunàochưa từngđaukhổ.Và tôichưabaogiờgặpmộtngườigiàunàochưatừngbịmấttiền. Vìvậyvớihầuhếtmọingười,lýdohọkhôngthànhcôngvềtàichínhlàvìnỗiđaubịmấttiềncònlớnhơnrấtnhiềusovớiniềmvuiđượcgiàucó.ỞTexas cómột câunóikhác: "Mọingườiđềumuốn lên thiênđườngnhưngkhông ai muốn chết.” Hầu hết mọi người đều mơ được trở nên giàu có,nhưnglạirấtsợphảimấttiền.Vìvậymàhọkhôngbaogiờgiàulênđược. Ngườichagiàu thườngkể choMikevà tôinghenhữngchuyếnđiđếnTexascủaông:"Nếucácconthựcsựmuốnhọccáchxửlýcácrủiro,mấtmátvàthấtbại,hãyđếnSanAntoniovàthămAlamo.ỞAlamocómộtcâuchuyện rất hay về những con người can đảm đã chọn cách chiến đấu đểchốnglạiquânthùtrànngập,dùbiếtrằngkhôngcómộthyvọngchiếnthắngnào.Họ thàchếtchứkhôngchịuđầuhàng.Đó làmộtcâuchuyệnrấtcảmđộngvàđánghọc tập, tuynhiên, nóvẫn làmột thất bại quân sựbi thảm.Nhữngngườilínhnọđãđưamìnhvàochỗchết.Mộtthấtbại.Họmấtmát.VậyngườiTexasđónnhậnthấtbạinhưthếnào?Họvẫngàolên:“HãynhớlấyAlamo!” Mike và tôi được nghe câu chuyện này rất nhiều lần.Người cha giàuluônkểchochúngtôinghekhiôngsắpcómộtvụgiaodịchlớnvàôngcảm

thấycăngthẳng.Saukhicầncùlàmviệcvàchodùthànhcônghaythấtbại,ôngvẫnkểlạicâuchuyệnnàyvớichúngtôi.Mỗilầnôngsợphạmsailầmhaysợbịmấttiềnôngnhắclạicâuchuyệnđó.Nóchoôngsứcmạnhvànónhắcnhởôngrằng:trongvấnđềtàichính,ôngluôncóthểchuyểnbạithànhthắng.Ngườichagiàubiết rằngthấtbạichỉ làmchoôngmạnhmẽhơnvàkhônngoanhơn.Khôngphảiôngmuốnthấtbạimàôngbiếtrõônglàaivàông sẽxử lý thất bại như thếnào.Ông sẽ chấpnhậnnóvàbiếnnó thànhchiếnthắng.Điềuđóđãgiúpôngthànhcông,choôngsựcanđảmđểvượtqua giới hạnmà người khác phải lùi lại. “Chính vì vậymà cha rất thíchngười Texas.Họchấpnhậnmột thấtbại lớnvàbiếnnó thànhmộtđịađiểmdulịchcóthểđemđếnhàngtriệuđồng.” Nhưngngàynay,cólẽcâunóicóýnghĩanhấtvớitôilà:“NgườiTexaskhôngchônvùithấtbại.Họlấycảmhứngtừđó.Họchấpnhậnthấtbạivàbiếnchúngthànhnhữngtiếngthétxungtrận.ThấtbạitruyềncảmhứngchongườiTexaschiếnthắng.NhưngđâykhôngphảilàmộtcôngthứcdànhriêngchongườiTexas.Nólàcôngthứccủatấtcảnhữngngườichiếnthắng.” Khinóiviệctéxeđạplàmộtphầntronggiaiđoạntậpchạyxe,tôinhớlàcàngbịtéxenhiều,tôicàngquyếttâmhọcchạyxenhiềuhơnchứkhônghềnhụtchí.Tôicũngđãnóirằngtôichưabaogiờgặpmộtngườichơigônchưatừngbịmất tráibanh.Để trở thànhmộtngườichơigôngiỏi,việcmất tráibanhhaythuatrậnđấtchỉkhiếnchohọchơitốthơnluyệntậptíchcựchơn,họchỏinhiềuhơn.Đóchínhlàđiềulàmchohọgiỏihơn.Vớinhữngngườichiến thắng, thấtbại truyềncảmhứngchohọ.Vớinhữngngười thua trận,thấtbạiđánhgụchọ. JohnD.Rockefellerđã từngnói: “Tôi luôncốgắngbiến taihọa thànhcáccơhội”vàtôirấtlấylàmthíchthúvớicâunóiđó. Thấtbạigâycảmhứngchongườichiến thắngvàđánhgụcngười thuatrận.Bímậtlớnnhấtcuanhữngngườichiếnthắnglàthấtbạigâycảmhứngchosựchiếnthắng,vìvậymàhọkhôngsợthấtbại.FranTarkentonđãđừngnói: "Chiến thắng nghĩa là không sợ thất bại.” Những người như FranTarkentonkhôngsợthấtbạivìhọbiếtmìnhlàai.Họghétphảithấtbại,vìvậyhọbiếtrằngsựthấtbạisẽchỉgâycảmhứngchohọtrởnêngiỏihơn.Cómộtkhácbiệt lớngiữaviệcsợmấtvàghétbịmất.Hầuhếtmọingườisợmấttiềnđếnnỗihọmấtthật.Họbịphásảnvìmộtcănnhà.Vềmặttàichính,họquáantoànvàquánhỏnhặt.Họmuanhữngngôinhàlớnvànhữngchiếcxelớn,nhưngkhôngchịuđầutưlớn.Lýdochínhmàhơn90%dânchúngMỹphảivậtlộnvớivấnđềtàichínhlàvìhọkhôngmuốnbịthualỗ.Nhưng

lốichơicủahọkhôngđemđếnchiếnthắng. Họtìmđếnnhữngngườilậpkếhoạchtàichính,kếtoánviênhayngườimua bán chứng khoán vàmuamột danhmục vốn đầu tư công ty đã cânbằng.Hầuhếtđềucótiềnmặttrongcáctàikhoản,ngânphiếulợitứcthấp,quỹcôngtráichungcóthểbuônbántrongmộtgiađìnhcôngtrái,vàmộtsốchứngkhoáncánhân.Đó làmộtsốvốnđầu tư lớnvớinhữngngười thíchđượcan toàn.Nhưngchơian toànvà“cânđối”,danhmụcvốnđầu tưnàykhôngphảilàcáchmànhữngnhàđầutưthànhcôngthườngchơi. Nếu bạn có ít tiền mà muốn làm giàu, bạn cần phải “tập trung” chứkhôngnên“cânđối”.Nếunhìnvàođiểmkhởiđầucủamộtnhânvậtthànhcông,bạnsẽthấyhọkhônghềcânbằng.Nhữngngườicốlàmchocânbằngđềukhôngđiđếnđâucả.Họdậmchântạichỗ.Đểtiếnlên,đầutiênbạnphảilàmchokhôngcânđối.Cứthửnhìncáchbướcđicủabạnmàxem. ThomasEdisonkhôngcânđối.Ôngrấttậptrung.BillGateskhôngcânđối.Ôngtatậptrung.DonaldTrumpcũngtậptrung.GeorgeSoroscũngtậptrung.GeorgePattonkhôngdànrộnghàngngũxetăng.ÔngtậptrungchúnglạivàđánhvàonhữngđiểmyếutronghàngngũĐức.NgườiPhápdànquântheophòngtuyếnMaginotvàbạnđãbiếtchuyệngìxảyravớihọrồiđấy. Nếubạnthựcsựkhaokhátđượcgiàucó,bạnphảicósựtậptrung.Hãyđặtnhiềuquả trứngvào ít rổ thôi.Đừng lànnhưnhữnggìmàngườinghèovàngườitrunglưuthườnglàm:đặtthậtíttrứngvàonhiềurổ. Nếubạnghétbịmấtmát,hãychơiantoàn.Nếunhữngmấtmátlàmchobạnyếuđi,hãychơiantoàn.Hãyđicùngsựđầutưcânđối.Nếubạnđãquá30tuổivàrấtsợphảimạohiểmthìđừngthayđổi.Hãychơiantoànnhưnghãybắtđầuthậtsớm.Hãybắtđầutíchlũygiỏtrứngcủabạncàngsớmcàngtốtvìviệcđósẽrấtmấtthờigian. Nhưngnếubạnđangômgiấcmộngtựdo-thoátkhỏivòngRatRace-câuhỏiđầutiênbạnphảitựhỏimìnhlà:“Tôisẽphảnứnglạivớithấtbạinhưthếnào?” Nếuthấtbạitruyềncảmhứngchobạnchiếnthắng,thìcóthểbạnnênđitheochúng-nhưngchỉ"cóthể"thôi.Nếuthấtbại làmchobạnyếuđihaykhiếnbạncáukỉnhvànóngnảy-nhưnhữngđứabéhưhỏnggọiluậtsưđếnđểsắpxếpviệckiệncáomỗilầncóchuyệnxảyra-thìhãychơichoantoàn.Hãygiữlấycôngviệchàngngàyhoặclàmuacôngtráihaycácdạngngânphiếu.Nhưnghãynhớ rằngdù chúngcó an toànhơn thì vẫn luôncómột

chútmạohiểmtrongnhữngcôngcụnày. Tôi nói tất cả những điều này, nhắc đến những người Texas và FranTarkenton,vìchỉmuốnbạnnhớrằng:sắpxếpcộttàisảnlàmộtviệcrấtdễdàng.Nóthựcsựlàmộttròchơiđòihỏiítnăngkhiếu.Nókhôngcầnphảihọchỏinhiều,chỉcầnđiểm5làđủ.Nhưngdấnvốnchocộttàisảnlàmộttròchơiđòihỏirấtnhiềusựcanđảm,kiênnhẫnvàmộttháiđộhàohiệpkhithấtbại.Nhữngngười thua trận luônné tránh thấtbại.Nhưng thấtbại lạibiếnngườithuatrậnthànhngườichiếnthắng.HãynhớlấyAlamo. Lýdothứ2.Hãyvượtquasựhoàinghi.“Trờisắpsập!Trờisắpsập?”Hầuhếtchúngtađềubiếtcâuchuyệnvề“chúgàcon”,chạyquanhsângàvịtthôngbáomộtsựtậnsốsắpđến.Sâuthẳmtrongtâmhồncủamỗichúngtađều cómột “chúgà con”, nhưvậy.Tất cả chúng tađều lànhững“chúgàcon”,khinỗisợhãivàsựnghingờchephủsuynghĩcủachúngta. Tất cảchúng tađềucónhữngmốinghingờ,đại loạinhư: “Tôikhôngkhôn ngoan”. “Tôi không đủ khả năng.” “Có rất nhiêu người tài giỏi hơntôi.”Vànhữngmốinghingờnàylàmtêliệtchúngta.Hoặcchúngtaluôntựhỏi:“Điềugìsẽxảyranếunềnkinhtếbịkhủnghoảngngaysaukhitôibỏtiềnđầutư?”“Điềugìsẽxảyranếutôikhônglàmchủđượcvàkhôngthểlấytiềnlại?”“Điềugìsẽxảyranếumọithứkhôngtheokếhoạch?”…Hoặcchúng tacónhữngngườibạnhaynhữngngười tayêumến luônnhắcnhởchúngtavềnhữngthiếusótcủachúngtabấtkểchúngtahỏihọchuyệngì.Họthườngnói:“Saoanhlạinghĩrằnganhcóthểlàmđượcđiềuđóchứ?”“Nếuđólàmộtýtưởnghaythìtạisaokhôngaichịulàm?”,“Điềuđókhôngbaogiờthựchiệnđược.Anhkhôngbiếtanhđangnóigìcả”,...Nhữnglờilẽđầy nghi hoặc này thường nhiệt tình đếnmức chúng ta không thể bắt tayhànhđộngđượcnữa.Tronglòngchúngtacómộtcảmgiáckhủngkhiếp,đếnđộchúngtakhôngtiếnđượclênphíatrước.Vìvậymàtađứnglạivớinhữnggìantoànvàđểcơhộivuộtqua.Chúngtanhìnđờitrôiđikhichúngtangồiimbấtđộngvớimộtkhốiunhạtnhẽotrongcơthể.Tấtcảchúngtađềucảmthấy điều này vàomột lúc nào đó trong cuộc sống,một số người thườngxuyênhơnnhữngngườikhác... PeterLynchởquỹcôngtráidanhtiếngFidelityMagenannóirằngviệccảnhbáotrờisậpcũnggiốngnhưmộtthứ“tiếngồn”,màtấtcảchúngtađềunghethấy.“Tiếngồn”nàyđượctạora trongđầuchúngtahoặcđếntừbênngoài,thườnglàtừnhữngngườibạn,giađìnhđồngnghiệphoặccácphươngtiệntruyềnthông.Lynchnhắclạinhữngnăm1950,khimốiđedoạvềmộtcuộcchiếntranhhạtnhânphổbiếntrênbáochíđếnnỗingườitabấtđầuxây

dựnghầmtrúẩnlánhphóngxạdựtrữthứcănvànước.Nếulúcấyhọđầutưtiềnbạcvàothịtrườngmộtcáchkhônngoanthayvìxâydựnghầmtrúẩn,cólẽngàynayhọđãtrởnênsungtúcvềtàichínhrồi. Hầuhếtmọingườiđềunghèovìcứhễnóiđếnchuyệnđầutưlàthếgiớinàylạiđầynhững"chúgàcon”chạyquanhvàlalên:“Trờisắpsập!Trờisắpsập?”Vàvìnhữngchúgà connàyđềuhiệndiện trongmỗi chúng ta, nênphảirấtcanđảmmớikhôngđểchonhữnglờiđồnvềsựbấthạnhuámtácđộnglênmốihoàinghivànỗilosợcủabạn. Mộtví dụkhác, tôi đểmộtphầnnhỏcủa cột tài sản tronggiấy chứngnhậnthếchấpnợthayvìcấttrongtàikhoản.Vớisốtiềnnày,tôikiếmđượckhoản lời16%mộtnăm,chắcchắn lànhiềuhơnconsố5%dongânhàngđưara.Tờchứngnhậnđượcbảođảmbằngbấtđộngsảnvàcóhiệulựctheoluậtphápbang,còntốthơnhầuhếtcácngânhàng.Cáchthứcmuagiúpchochúngantoàn.Chúngchỉkhôngcókhảnăngthanhtoánngaybằngtiềnmặtthôi.Vìvậymàtôixemchúngnhưnhữngtàikhoảntừ2đến7năm.Hầunhưmỗikhitôikểchongườikhácnghe,nhấtlànếuhọcấttiềntrongngânhàng,rằngtôigiữtiềnbằngcáchnày,họđềunóinhưvậylàmạohiểm.Họchotôibiếtnhữnglýdovìsaokhôngnênlàmthế.Khi tôihỏihọ lấy thôngtin từđâu,họnóitừbạnbèhaytừmộttạpchíđầutưnàođó.Họkhôngbaogiờlàmđiềunày, vàhọ chonhữngngười đang làmđiềuđóbiết lý do tại saokhôngnênlàm.Lợinhuậnthấpnhấtmàtôimongđợilà16%,nhưngnhữngngườiđầynghingờthìluônsẵnsàngchấpnhận5%.Sựhoàinghicócáigiáquáđắt. Quan niệm của tôi là chính những hoài nghi và yếm thế này làm chongười tanghèođi trongkhicả thếgiớiđangchờbạngiàulên.Chỉvìnghingờvàbámvíuvàosựantoànmàngườitacứnghèomãi.Nhưtôiđãnói,xétvềmặtkỹ thuật thì thoátkhỏivòngRatRace làmộtviệcrấtđơngiản,khôngcầnphảihọcthậtcaomớilàmđược.Nhưngchínhsựhoàinghiđãlàmlụnbạimọingười. Ngườichagiàunói:“Nhữngngườiyếmthếkhôngbaogiờchiếnthắng.Sựnghingờcùngvớinỗilosợchínhlàhainhântốtạonênmộtngườiyếmthế.Nhữngngườiyếmthếthìhayphêbình,cònnhữngngườichiếnthắngthìphântíchmọiviệc”. Ngườichagiàugiảithíchrằngnhữnglờichỉtríchlàmchongườitamùquáng,cònnhữnglờiphântíchlạigiúpconngườisángmắtra.Sựphântíchgiúpngườichiếnthắngnhậnranhữngcơhộimàngườikhácbỏqua,vàđây

chínhlàchìakhóacủamọithànhcông. Trongthịtrườngchứngkhoán,tôithườngnghengườitanói:“Tôikhôngmuốnmấttiền.”À,vậythìđiềugìlàmchohọnghĩlàtôihaynhữngngườikhácthíchđượcmấttiềnchứ?Họkhônglàmratiềnvìhọđãchọnkhôngđểmấttiền.Thayvìphântíchsựviệc,họtừchốimộtphươngtiệnđầutưđầyquyềnlựckhác… Tháng12năm1996,tôiđạpxeđidạovớimộtngườibạnngangquatrạmxăngcủangườihàngxóm.Anhtanhìnbảngbáovàthấygiádầutăng.(xinnóithêmlàanhbạntôiluônômmộtkhốiưutưlolắng,haycũngcóthểgọianhtalàmột“chúgàcon”.Vớianhta,bầutrờithườngxuyênsắpsập). Khivềnhà,anhtanóivớitôivềnhữngconsốthốngkêchothấygiádầusẽtiếptụctănglênnhưthếnàotrongnhữngnămtới.Nhữngthôngtinnàytôichưabaogiờnghenóiđến,dùrằngtôiđangsởhữumộtsốlớncổphầnquantrọngcủamộtcôngtydầuhiệntại.Vớinhữngthôngtinnày,ngaylậptứctôibắtđầutìmkiếmvàpháthiệnramộtcôngtydầumớitinhđangtìmkiếmcácmỏdầu.Ngườimôigiớicủatôirấthứngthúvớicôngtymớinày,vàtôimua15.000cổphầnvớigiámộtcổphầnlà65xu. Tháng2năm1997,cũnganhbạnnàycùngtôiđingangquatrạmxăngấy,vàrõrànglàgiátiềnmỗilítdầuđãtănglêngần15%.Mộtlầnnữa,“chúgàcon”lại lolắngvàphànnàn.Tôithìchỉmỉmcườivìtrongthánggiêngnăm19971công tydầubénhỏcủa tôiđã thànhcôngvà trịgiá15.000cổphầnkiatănglênđến3$mộtphần.Vàgiádầusẽcòntănglênnữanếunhưnhữnggìanhbạntôinóilàsựthật. Thayvìphảiphântíchmọichuyện,những“chúgàcon”này lạikhôngchịusuynghĩ.Nếuhầuhếtmọingườiđềuhiểuđượcrằngmột lệnh"stop"làmviệcnhư thếnào trongviệcđầu tư thị trườngchứngkhoán,hẳnsẽcónhiềungườiđầutưđểchiếnthắnghơnlànhữngngườiđầutưchỉđểchuốclấy thấtbại.Lệnh“stop”đơngiản làmột lệnh trongmáy tínhchophép tựđộngbáncáccổphầnkhigiábắtđầuhạ,giúpbạngiảmthiểuviệcbịthualỗvà tăngtốiđa lợinhuận.Nólàmộtcôngcụcó íchchonhữngngườisợbimấtmát. Mỗi khi tôi thấy người ta tập trung quá nhiều vào chuyện “Tôi khôngmuốn”hơnlànhữnggìhọthựcsựmuốn,tôibiếtrằng“tiếngồn”trongđầuhọquálớn.Những“chúgàcon”đãchiếmlĩnhđầuóccủahọvàđanglaumlên: “Trời sắp sập”. Vì vậy mà họ né tránh những gì họ “không muốn”,

nhưnghọphảitrảmộtcáigiáquálớn.Cóthểhọsẽkhôngbaogiờđạtđượcnhữnggìhọmuốn. NgườichagiàuhaykểchúngtôinghecâuchuyệnvềđạitáSandersvàôngthườngkếtluận:“HãylàmnhưđạitáSandersđãlàm.” Năm66tuổiSanderslàmănthấtbạivàphảisốngbằngnhữngtấmngânphiếuphúc lợixãhội.Khônghềnản lòng,SandersbắtđầuđivòngquanhnướcMỹbáncôngthứclàmmóngàrán.Ngườitađãquaylưnglạivớiôngcả1009lầntrướckhicóaiđógậtđầu“Đượcđấy”.VàSanderslạitrởthànhmộttriệuphúởlứatuổimàhầuhếtmọingườiđềubỏcuộc.NgườichagiàunóivềHarlanSanders:“Ôngấylàmộtconngườicanđảmvàngoancường.” Vìvậy,nếubạncảmthấynghingờvàengạitrướcmộtvụđầutưnàođó,hãylàmnhưđạitáSandersđãlàmvới“chúgàcon”củaông.Ôngránnólên. Lýdothứ3.Sựlườibiếng.Ngườibậnrộnthườnglànhữngngườilườibiếngnhất.Tađãnghenhiềunhữngcâuchuyệnvềmộtnhàkinhdoanhphảilàmviệcvấtvảđểkiếmtiềnvàchucấpđầyđủchovợcon.Ôngngồilìtrongvănphòngnhiễugiờliềnvàđemviệcởcôngtyvềnhàlàmcảnhữngngàycuốituần.Mộtngàykia,ôngtrởvềvàphảiđốimặtvớimộtngôinhàtrống.Vợconôngđãbỏđi.Ôngbiếtgiữahaivợchồngđangcórắcrối,nhưngôngvẫnthíchlàmviệchơnlàcủngcốlạimốiquanhệ,vìvậymàôngđểmặcvàtiếptụclaovàocôngviệc.Mấthếttinhthần,côngviệccủaôngtrượtdàivàcuốicùngthìôngmấtviệc. Ngàynay,tôithườnggặpnhiễungườirấtbậnbịuvớitàisảncủahọ.Vàcũngcónhữngngườirấtbậnbịulolắngchosứckhỏecủahọ.Đềucùngmộtlýdocả.Họbậnrộn,vàhọxemviệcbậnrộnlàmộtcáchđểnétránhcáigìđómàhọkhôngmuốnphảiđốimặt.Khôngaibiếtđiềuđó.Nhưng từsâuthầmtrongtâmhồn,họbiết.Thựcsự,nếubạnnhắcnhởhọthìhọthườngtrảlờibằngcáchnổigiậnhaycáukỉnh. Nếuhọkhôngbận làmviệchaybậnrộnvớinhữngđứa trẻ,họ thườngbậnxemtruyềnhình,câucá,chơigônhayđimuasắm.Tuynhiên!sâutrongtâmhồn,họbiếtrằnghọđangnétránhmộtđiềuquantrọng.Đólàdạnglườibiếngthôngthườngnhất.Lườibiếngbằngcáchgiữchomìnhbậnbịu. Thếcáchđiều trịbệnh lườibiếng làgì?Câu trả lời là:mộtchútthamlam. Nhiềungườitrongchúngtathườngxemsựthamlamhaythèmmuốnlà

nhữngđiềuxấu.Mẹ tôi thườngnói: “Người tham lam là người xấu.”Tuynhiên, mỗi chúng ta đều ao ước có được những thứ đồ đẹp, đồmới haynhữngđồvậtngộnghĩnh.Đểkiềmchếnỗihammuốnnày, thường thìcácbậcphụhuynhtìmcáchngănchặnbằngcáchxemđólàmộttộilỗi. Mẹthíchlachúngtôi:“Conchỉnghĩđếnbảnthânmìnhthôi.Conkhôngbiết là con có các anh chị nữa hay sao?"Còn cha tôi thì thích nói: "Conmuốnchamuachoconcáigìvậy?Connghĩchamẹđúc ra tiềnhay sao?Contưởngtiềnmọctrêncâyhả?Conbiếtchúngtachẳnggiàucógìmà.” Khôngphảinhữnglờinóimàchínhsựsailầmtrongcơngiậndữđicùngnhữnglờinóiđómớilàmtôinhớmãi. Cónhữngcâunóisailầmtheokiểukhácnhư:“Chađãhysinhcảđờiđểmuanóchocon.Chamuanóchoconvìchưabaogiờchacóđượcnókhicònnhỏ.” Tôicómộtngườihàngxómkhôngkhágiảgì,nhưngcáigaracủaônglạichứađầyđồchơicủabọntrẻđếnđộchừngđậuxevàođóđược.Nhữngđứatrẻconôngcómọithứmàchúngđòihỏi.Lờinóicửamiệngcủaônglà:“Tôikhôngmuốnchúngphảinếmtrảicảmgiácthèmkhátnhưtôihồinhỏ.”Ôngkhôngcógìđểdànhdụmchoviệchọchànhcủachúnghaychotuổigiàcủamình,nhưngbọntrẻthìcómọithứđồchơimàngườitachếtạora.GầnđâyôngvừacómộttấmthẻtíndụngmớivàdẫnbọntrẻdiLasVegaschơi.Ôngnóibằngmộtgiọnghysinhtolớn:"Tôilàmmọiviệcchobọntrẻ." Ngườichagiàuthìngượclại,hiếmkhiôngchokhôngMikevàtôicáigì.Thayvàođó,ônghỏi:"Cácconsẽlàmthếnàođểmuađượcnó?”Kểcảhọcphí đại học chúng tôi cũng phải tự chi trả.Điều ôngmuốn chúng tôi họcchínhlàquátrìnhđểđạtđượcmụcđíchmìnhmongmuốn. Ngườichagiàucấmchúngtôinói:“Tôikhôngmuanổivậtđó.”Thayvìthế,ôngyêucầuconcáiphảinóirằng:“Làmthếnàođểmuađượcvậtđó?”Lýdoôngđưaralàcâunói“Tôikhôngmuanổi”khiếnđầuócbạnngưnglàmviệc.Còncâunói:“Làmthếnàođểmuađượcvậtđó?”sẽgiúpbạnmởtríócra,buộcbạnphảisuynghĩvàtìmkiếmcâutrảlời. Nhưng quan trọng nhất,người chagiàu cảm thấy câu nói “Tôi khôngmuanổi”làmộtlờinóidối.Ôngnói:"Tinhthầnconngườirấtmạnhmẽ.Nóbiếtrằngnócóthểlàmđượcmọiviệc."Khiđầuócbạnlườibiếngnóirằng:"Tôikhôngmuanổi,"tinhthầnnổigiận,cònđầuóclườibiếngcủabạnthìcốbàochữacho lờinóidốicủanó.Cái tinh thần la lên:“Dậyđi,hãyđến

phòngtậpthểdụcđi!”Vàcáiđầulườibiếngthanvãn:"Nhưngtôimệt.Tôiđãphảilàmviệcmệtmỏisuốtngàyrồi."Hoặclàcáitinhthầnsẽnói:“Tôimuốnphátbệnhvàmệtmỏivớicáinghèolắmrồi.Tahãyđilàmgiàuthôi.”Khiđócáiđầulườibiếngsẽnói:"Ngườigiàuthamlamlắm.Vảlạiviệcđóphiềnphứclắm.Nhưthếkhôngantoàn.Cóthểtôisẽlàmmấttiền.Tôilàmviệcnhưthếlàquáđủrồi.Tôicóquánhiềuchuyệnphảilàm.Hãyxemtốinay tôi phải làm gì này. Ông chủ muốn tôi hoàn thành nó vào sáng maiđấy...” Câunói "Tôi khôngmuanổi” cònmangđến nỗi buồn chán nữa.Việckhôngtựloliệuđượcdẫnđếnsựnảnlòngvàthườnglàcảtìnhtrạngtrìtrệcùngtínhlãnhđạmnữa.Còncâunói“Làmthếnàođểmuađược?”mởracảmột triển vọng, sự hứng thú và niềmmơ ước.Vì vậymàngười cha giàukhôngquáquantâmxemcácconôngmuốnmuacáigìmàlà“làmthếnàođểmuađượcnó”,ôngtinrằngcónhưthếmớitạoramộtđầuócmạnhmẽvàmộttinhthầnnăngđộng. Tôihiểuđượcrằngngàynaycóhàngtriệungườiđangmangmặccảmtộilỗivìlòngthamlamcủamình.Đólàmộtquyđịnhcũkỹhìnhthànhngaytừkhihọcònnhỏ,khihọhammuốncóđượcnhữngthứtốtđẹphơn... Khi tôiquyếtđịnhphải thoátkhỏivòngRatRace,mọichuyệnchỉđơngiảnlàmộtcâuhỏi:"Làmthếnàođểtôikhôngcầnphảilàmviệcđầutắtmặttốinữa?"Vàđầuóc tôibắtđầuđưaranhữngcâu trả lờivàcácgiảipháp.Phần khó khăn nhất là phải đấu tranh với quan niệm của chamẹ tôi rằng“Đừngchỉnghĩvềbản thânmìnhnhư thế.”Hay“Tại saoconkhôngnghĩcho những người khác?” và những câu tương tự nhằm làm cho tôi thấmnhuầncảmgiáctộilỗivềsựthamlamcủamình. Nhưvậy, làmcáchnàođểđánhbạiđượcsự lườibiếng?Câu trả lời làmộtchút tham lam.Nếukhôngcómộtchút tham lam,bạn sẽkhôngkhaokhátcóđượcnhữngđiềutốthơnvàsẽkhôngthểtiếnbộđược.Thếgiớipháttriển lànhờmỗingười trongchúngtađềumuốncómộtcuộcsốngtốtđẹphơn.Cóđượcnhữngphátminhmới làvìchúng tamuốncónhững thứ tốthơn.Chúngtađếntrườngvàhọchànhchămchỉvìchúngtamuốnlàmmộtviệcgìđógiỏihơn.Vìvậy,bấtcứkhinàobạn thấymìnhđang lảng tránhmộtviệcmàbạnbiết lànênlàmthìđiềuduynhấtbạnphải tựhỏimìnhlà“Cáigìdànhcho tôi?"Hãythamlammộtchút.Đólàphươngthuốctấtnhấtđểchữasựlườibiếng. Tuynhiên,quáthamlamcũngkhôngtốt.Nhưngtheotôi,câunóihay

nhất là củaEleanorRoosevelt: “Hãy làmnhữnggìmà trái timbạn cho làđúng-vìđằngnàothìbạncũngsẽbịphêbình.Nếulàmbạnsẽbịchửirủa,cònkhônglàmbạncũngsẽbịchửirủa.” Lýdothứ4.Thóiquen.Cuộcsốnglà tấmgươngphảnchiếucác thóiquenhơnlàsựgiáodụccủachúngta.Saukhixembộphim"Conan”dongôisaođiệnảnhArnoldSchwarzeneggerđóng,mộtanhbạncủatôiướcao:"Giánhư tôi có được một thân hình đẹp như Schwarzenegger...” Hầu hết cácchàngtraikhácđềugậtđầuđồngý. Mộtngườibạnkhácnói:"Tôinghenóilúctrướcanhtarấtnhỏbévàgầytrơxương.” “Đúngđấy,tôicũngnghenóithế…mộtngườikhácthêmvào:“Tôinghenóianhtaépmìnhtậpthểdụcởphòngtậphầunhưmỗingày.” “Dĩnhiênrồi,tôicálàanhtasẽphảilàmthế.” Mộtngườihayhoàinghi trongnhómnói:“Cònkhuya, tôicá làanh tasinhrađãthếrồi.MàthôiđừngnóichuyệnArnoldnữa,chúngtađiuốngbiađi…” Trênđâylàmộtvídụvềviệccácthóiquenđiềukhiểncáchcưxửcủaconngười.Tôi nhớ có lần tôi hỏi người chagiàuvề thói quen củanhữngngườigiàu.Cũngnhưmọikhi, thayvì trả lời thẳng,ôngmuốntôihọchỏiquacácvídụ. Ônghỏi:"Chaconthườngtrảhóađơnkhinào?” Tôinói:"Ngàyđầuthángạ!” Ônglạihỏi:"Thếôngấycócònlạigìkhông?” Tôinói:"Rấtítạ.” Ngườichagiàubảo:“Đólàlýdochínhkhiếnôngấyphảilàmviệcvấtvả. Ông ấy có những thói quen xấu. Cha con thường trả cho người kháctrước.Ôngấytrảlươngchobảnthânsaucùng,nhưngchỉnếunhưôngấycóchútgìcònlại.” Tôinói: "Thường thì chaconkhôngcòngì cả.Nhưngôngấyphải trảhóađơnmà...Chamuốnnóilàkhôngnêntrảhóađơnhaysao?”

Ngườichagiàunói:"Dĩnhiênlàkhông.Việctrảhóađơndúnglúclàrấtnênlàm,nhưngchaluôntrảlươngchomìnhtrước,ngaycảtrướckhitrảchochínhquyềnnữa.” Tôihỏi:"Nhưngđiềugìsẽxảyranếuchakhôngcóđủtiền?Khiđóchasẽlàmgì?" Ngườichagiànói:“Cũngthếthôi.Chasẽtrảchomìnhtrước.Ngaycảkhichađangtúngtiềncũngvậy.Cộttàisảncủachaquantrọnghơnnhiềusovớichínhquyền.” “Nhưng…ngườitakhôngtheođòinợchaà?” “Cóchứ,nếuchakhôngtrảtiền.Xemnào,chakhôngnóilàkhôngtrả.Cha chỉ nói là cha sẽ trả chomình trước, ngay cả khi cha đang túng tiềnthôi...” “Nhưngtạisaochalàmđượcnhưthế?” “Độnglực,conạ.Connghĩaisẽphànnànnhiềuhơnnếuconkhôngtrả-conhaynhữngngườichủnợ?” “Cácchủnợchắcchắnsẽlatohơnconrồi.Consẽkhôngnóigìnếunhưconkhôngtrảlươngđượcchomình.” “Conthấyđấy,saukhi trả lươngchomìnhxong,áp lực trả thuếvà trảchocác chủnợ lớnđếnnỗibuộc chaphải tìmkiếmnhữngdạng thunhậpkhácáplựctrảnợtrởthànhđộnglựccủacha.Chaphảilàmthêmcácviệckhác,mởnhữngcôngtykhác,buônbántrongthịtrườngchứngkhoán,làmbấtcứviệcgìmiễnlàđểchonhữngngườikiakhônglahétmình.Áplựcđóbuộcchaphảilàmviệctíchcựchơn,buộcchaphảisuynghĩvàtrênhết,nóbuộcchaphảikhônngoanhơnvàchủđộnghơnmỗikhinóiđến tiềnbạc.Nếuchatrảlươngchomìnhsau,hẳnchasẽkhôngbịáplựcnàocả,nhưngchasẽkhánhkiệt." “Nghĩalàchínhnỗisợchínhquyềnvànhữngngườimàchathiếunợđãthúcđẩycha?” “Đúngđấy con ạ.Conbiết câu chuyệnvềmột người yếuđuối để chongườikhácđácátvàomặtmìnhchưa?”

Tôigậtđầu.“Conđãthấymẩuquảngcáochocácbàihọccửtạvàrènluyệnthânthểtrongtruyệntranh.” “À,hầuhếtmọingườiđềuđểchonhữngkẻhaybắtnạtấyđácátvàomặt.Cha quyết định tận dụng sự sợ hãi này để làm chomìnhmạnh hơn,trongkhingườikháctrởnênyếuhơn.Buộcmìnhphảinghĩxemlàmthếnàođểkiếmthêmtiềncũnggiốngnhưđitậpthểdụcvàlàmviệcvớinhữngcáitạvậy.Càngbắtcáccơbắptinhthầncủamìnhluyệntậpthìchacàngmạnhhơn.Bâygiờthìchakhôngengạigìnhữngngườithuthuếhaythutiềnhóađơnnữacả.” “Vìvậymànếuchatrảlươngchomìnhtrước,chasẽcàngmạnhhơn,cảvềtinhthầnvàvềtàichính,phảikhôngạ?” Ngườichagiàugậtđầu,tôinóitiếp:“Vànếuchatrảchomìnhsaucùng,hoặckhôngtrảgìcả,chasẽbịyếuđi.Khiđónhữngngườinhưchủcôngty,quảnlý,ngườithuthuế,thutiềnhóađơnvàcácchủđấtsẽxôđẩychasuốtđời.Chỉvìchakhôngcónhữngthóiquentốtvềtiềnbạc.” Ngườichagiàu lạigậtđầu:"Cũngnhưanhchàngyếuớtbịđácátvàomặtvậy.” Lýdothứ5.Tínhkiêungạo.Sựkiêungạolàmộtcáitôiquálớncộngvớisựthiếuhiểubiết. Ngườichagiàuthườngbảotôi:“Nhữnggìchabiếtgiúpchakiếmtiền,nhữnggìchakhôngbiếtlàmchochamấttiền.Mỗilầnkiêungạochalạibịmất tiềnvìkhi tỏ rakiêungạo,cha thựcsự tin rằngnhữnggìmìnhkhôngbiếtlàkhônghềquantrọng.” Tôithấycónhiềungườidùngsựkiêungạonhưmộttấmbìnhphongđểcốchegiấusựthiếuhiểubiếtcủamình.Điềunàythườngxảyrakhitôithảoluậncácvấnđềtàichínhvớinhữngkếtoánviênhaythậmchílànhữngnhàđầutưkhác. Họcốthổiphồngbảnthânhọquacuộcthảoluận.Vớitôithìrõrànglàhọkhôngbiếtmìnhđangnóigìcả.Tôikhôngmuốnnóilàhọnóidối,nhưngthậtsựlàhọkhôngnóithực. Nhiềungườitrongthếgiớitàichínhvàđầutưhoàntoànkhôngcókháiniệmgìvềnhữngđiềuhọđangnói.Hầuhếtmọingười trongngànhcôngnghiệptiềnbạcnàychỉphunranhữnglờiraohàngnhưnhữngngườibánxe

hơicũvậy. Khibạnbiếtrằngmìnhkhônghiểubiếtvềmộtlĩnhvựcnàođó,hãybắtđầutựgiáodụcchínhmìnhbằngcáchtìmmộtchuyêngiahaytìmđọcmộtcuốnsáchnóivềlĩnhvựcấy

CHƯƠNG9

SỰKHỞIĐẦU

Đểtrảlờicâuhỏi:"Tôicóthểbắtđầunhưthếnào?”tôithườngđưaraphươngphápsuynghĩmàtôiđãtrảinghiệmquamộtthờigiandài.Thựcsựrấtdễtìmđượcnhữngvụgiaodịchlớn.Tôithềnhưthếđấy.Cũngnhưtậpchạyxeđạpvậythôi,saumộtchútlảođảobanđầuthìmọiviệccũnggiốngnhưănbánhvậy.Nhưngkhinóiđến tiềnbạc thìquyếtđịnhvượtquagiaiđoạnlảođảonàylàchuyệnriêngcủamỗingười. Đểtìmđượcmột“vụgiaodịchcảđời”trịgiáhàngtriệuđôla,chúngtaphảikêugọiđếnkhảnăng tài chínhbẩmsinh củamình.Tôi tin rằngmỗingườichúngtađềucómộtkhảnăngtàichínhthiênbẩm.Vấnđềlàthiêntưnàyhãycònyênngủvàđangchờđượcđánhthức.Nóngủyênvìnềnvănhóacủachúngtađãgiáodụcchúngtarằngsựyêuthíchtiềnbạclànguồngốccủamọitaihọa.Nókhuyếnkhíchchúngtahọcmộtnghềnghiệpđểcóthể làmviệckiếmtiền,nhưngnókhôngdạychúng taphải làm thếnàođểtiền bạc làm việc chomình.Nó bảo chúng ta đừng lo lắng về vấn đề tàichínhtrongtươnglai,vìcôngtyhaychínhquyềnsẽchămsócchochúngtakhi ta về hưu.Tuy nhiên, cuối cùng thì chính con cái của chúng ta, cũngđượcgiáodụctronghệkhốngtrườnghọcynhưvậy,sẽphảitrangtrảinhữngđiều đó.Những gì được truyền lại là hãy làm việc tích cực, kiếm tiền vàdùngtiền,khinàotúngbấnthìluôncóthểđimượn. Khôngmaylàđasốngườitatinvàonhữnggiáođiềutrên,đơngiảnvìtìmviệcvàkiếmtiềnluôndễdànghơnnhiều.Nếubạnkhôngnằmtrongsốđôngnày,tôixinđưara10bướcđểđánhthứckhảnăngtàichínhthiênbẩmcủabạn.Đâylà10bướcmàcánhântôiđãthựchiệnvàthấyrấthữuhiệu.Nếubạnmuốnlàmtheomộtvàiđiềutrongsốnàythìrấttốt.Nếukhôngthìhãydựavàokhảnăngtàichínhthiênbẩmcủamìnhđểpháttriểnmộtdanhsáchriêngcủabạn. KhiởPeruvớimộtngườiđã làmcôngviệcđàovàngsuốt45năm, tôihỏi ông ấyvì sao lại quá tự tin trongviệc tìmvàngnhưvậy.Ông trả lời:“Vàngởmọinơi.Nhưnghầuhếtmọingườiđềukhôngđượchuấnluyệnđểnhìnthấynó.” Vàđóquảlàsựthật.Đốivớibấtđộngsản,tôicóthểđirangoàivàtrởvềvớibốnhaynămvụgiaodịchlớntrongmộtngày,trongkhimộtngườibìnhthườngsẽđivàkhôngtìmthấygìcả,chodùcảhaicùngđếnmộtvùngnhưnhau.Nguyênnhânlàvìhọđãkhôngdànhthờigianđểpháttriểnkhảnăng

tàichínhthiênbẩmcủamình. 10bướcđểpháttriểnkhảnăngtàichínhthiênbẩmcủabạn-đâylàquátrìnhpháttriểnmộtquyềnnăngmàChúađãbanchobạnvànósẽthựcsựlàmộtquyềnnăngchỉkhinàobạncóthểđiềukhiềnđượcnó. 1.TÔICẦNLÝDOHƠNLÀMỘTTHỰCTẾ: Sứcmạnhcủatinhthần.Nếubạnhỏimọingườixemhọcóthíchđượcgiàucóvàtựdotàichínhhaykhông,họsẽtrảlờilà"có”.Nhưngconđườngnàycóvẻquádàivàphảileoquánhiềuđồinúitrongkhichỉcầnlàmviệckiếmtiềnvàtraosốtiềncòndưchongườimôigiớisẽdễdànghơnrấtnhiều. CólầntôigặpmộtcôgáitrẻômmộngcómặttrongđộibơithiOlympiccủaMỹ.Trongthựctế,côgáiphảithứcdậylúc4giờsángmỗingàyđểtậpbơitrong3giờtrướckhiđếntrường.Côkhôngđủthờigianđểthamgiatiệctùngvớibạnbèvàonhững tối thứBảy.Nhưngcôvẫnphảihọcvàcốđạtđiểmcaonhưmọingườikhác.Khitôihỏiđiềugìđãthúcđẩycôđếnmứccósựhysinhsiêuphàmnhưvậy,cônóimộtcáchđơngiản:"Tôilàmđiềuđóchobảnthânmìnhvàchonhữngngườimàtôiyêumến.Chínhtìnhyêuđãgiúptôivượtquatrởngạivàhysinh.” Mộtlýdohaymộtmụcđíchlàsựkếthợpgiữacái“muốn”vàcái“khôngmuốn”.Khingườitahỏitôinguyênnhâncủaviệcmuốntrởnêngiàucólàgì, tôi thường trả lời: đó chính là sựkết hợpgiữanhữngcảmxúc sâu sắc"muốn"và“khôngmuốn”. Tôisẽliệtkêravàivídụ.Đầutiênlàcái“khôngmuốn”,vìnótạoracái“muốn”.Tôikhôngmuốnphảilàmviệcđầutắtmặttốisuốtđời.Tôikhôngthíchphảilàmmộtnhânviênsuốtđời.Tôikhôngthíchchatôiluônphảilàmviệcvấtvảsuốtđờivàbị lấyđiphầnlớnnhữnggìôngấylàmrachođếnchết.Ngườigiàuthìkhôngnhưthế.Họlàmviệctíchcựcvàtruyềnlạimọithứchoconcháumình. Bâygiờ làđếncáimuốn.Tôimuốnrảnhrỗiđidu lịchvòngquanhthếgiớivàsốngtheoýthíchcủamình.Tôimuốncóthểlàmđượcnhưthếkhimìnhcòntrẻ.Đơngiảnlàtôimuốnđượctựdo.Tôimuốnquảnlýthờigianvàcuộcsốngcủachínhmình.Tôimuốntiềnbạcphảilàmviệcchotôi. Đólànhữngnguyênnhânsâukínđãgiúptôiđứngdậy,bướcđitiếpsaunhữngthuacuộcvàvấpngã.Thếcònnhữnghammuốncủabạnlàgì?Nếuchúngkhôngđủmạnhmẽ,thựctếkhókhăncủaconđườngtrướcmặtcóthể

sẽkhiếnbạnnảnlòngđấy. 2.MỖINGÀYTÔIĐỀUCÓNHỮNGLỰACHỌN Quyền lựccủasựchọn lựa.Đây là lýdochínhkhiếnngười tamuốnsốngtrongmộtđấtnướctựdo.Chúngtamuốncóquyềnlựachọn. Lúcnhỏ,tôirất thíchchơicờtỷphúvàkhiđãtrưởngthànhtôivẫnrấtthíchchơitrònày.Tôicòncómộtngườichagiàu,ngườiđãchỉchotôithấysựkhácbiệtgiữatàisảnvàtiêusản.Ngaytừlúccònnhỏ,tôiđãquyếtphảitrởnêngiàucó,vàtôibiếttấtcánhữnggìmìnhphảilàmlàhọccáchkiếmđượctàisản,nhữngtàisảnthựcsự.Ngườibạnthânnhấtcủatôi,Mike,đãcósẵnmộtcộttàisảntrongtaymình,nhưnganhvẫnchọnphảihọcđểgiữvàpháttriểnnó.Nhiềugiađìnhgiàucóđánhmấttàisảnởcácthếhệsau,đơngiản vì những thế hệ sau đó không được huấn luyện để trở thành nhữngngườiquảnlýtàisảntốt. Với90%dânsố,giàucósẽđemđến“lắmrắcrối”.Vìvậymàhọnghĩranhữngcâunóinhư:“Tôikhôngquantâmđếntiềnbạc”,“Tôisẽkhôngbaogiờlàmgiầu”,“Tôikhôngphảilolắnggì,tôicòntrẻlắm”,“Khinàokiếmratiền, lúc đó tôi sẽ nghĩ đến chuyện tương lai” hay “Chồng, vợ tôimới là:ngườiloviệctàichính”.Vấnđềcủanhữngcâunóitrênlàchúngcướpđitừnhữngngườichọncáchsuynghĩnhưvậy2thứ:mộtlàthờigian,tàisảnquýnhấtcủabạn,vàhailàsựhọchỏi.Bạnkhôngcótiền,đókhôngphảilýdođểbàochữachoviệckhôngchịuhọc.Nhưngđólàcáimàhàngngàychúngtalựachọn,vàthựchiệnvớitoànbộthờigian,tiềnbạcvàcốnhétchúngvàođầumìnhcólàquyềnlựccủasựchọnlựa.Tấtcảchúngtađềuđượcchọnlựa.Tôiđãchọnđượcgiàucó,vàmỗingàytôiđềulựachọnnhưthế. HÃYĐẦUTƯVÀOVIỆCHỌCTRƯỚCTIÊN:Trên thực tế, cột tàisảnthựcsựduynhấtchínhlàtríóccủabạn,côngcụquyềnlựcnhấtmàbạncókhảnăngchiphối.Khitôinóivềquyềnlựccủasựlựachọn,mỗichúngtađềuđangchọnxemmìnhcầnphảinhớnhữnggìkhiđãđủlớn.Bạncó thểxemMTVsuốtngày,đọcnhững tạpchíchơigôn,học làmđồgốmhayđếnmộtlớphọckếhoạchtàichính.Hầuhếtmọingườiđềuchỉbỏtiềnramuasựđầutưhơnlàphảiđầutưvàoviệchọccáchđầutưtrước. Gầnđâymộtngườibạncủa tôi,mộtphụnữgiàucó,mớibịmất trộm.TêntrộmcuỗmmấtmộtchiếcTV,VCRvàkhôngđụngđếnmộtcuốnsáchnào.Tươngtựnhưvậy,90%dânsốmuamáytruyềnhìnhvàchỉcókhoảng10%muasáchdạykinhdoanhhayđầutưvềđểnghiềnngẫm.

Tôirấtthíchđếnnhữnghộinghịchuyênđề.Năm1973,tôixemTVvàthấyquảngcáovềmộthộinghịchuyênđềkéodài3ngàyvềviệc làmthếnàođểmuabất động sảnmàkhôngphải trả tiềnmặt.Tôi bỏ ra 385$ đểthamdựvàkhóahọcnàyđãđemlạichotôinhiềutriệuđôla.Nhưngquantrọnghơn,nóđãđemsinhkhíđếnchotôi.Tôikhôngphảilàmviệcgìtrongsuốtquãngđờicònlạinữachỉnhờmộtkhóahọcnày.Mỗinămtôithamdựítnhấtlà2khóanhưvậy. Tôithíchnhữngcuốnbăngghiâmvìtôicóthểnhanhchóngquaylạitừđầu.TôiđãnghecuốnbăngcủaPeterLynch,cónhữngđiềuôngấynóimàtôihoàn toànkhôngđồngý.Thayvì tỏ rakiêungạovàphêphánông, tôibấm1nút“rewind”vànghelạiđoạnbăng5phútcủaôngítnhấtlà20lầnhaynhiềuhơnnữa.Vàbấtthìnhlình,bằngcáchlàmchođầuócmìnhcởimởhơn, tôiđãhiểuđược tại saoôngấy lạinóinhư thế.Giốngnhưmộtphépthầnthôngvậy.Tôicảmthấydườngnhưmìnhvừamởđượcmộtcánhcửavàotưtưởngcủamộttrongnhữngnhàđầutưlớnnhấtthờiđại.Tôiđãcóthểhiểuthấumộtcáchsâusắcnguồntàinguyênhọcvấnvàkinhnghiệmkhổnglồcủaông. Kếtquảthựctếlàtôivẫngiữcáchsuynghĩcũcủamình,nhưnglạicóthêmcáchnhìncủaPeter trongcùngmộtvấnđềhay tìnhhuống tương tự.Tôi cóhai cáchnghĩ thayvì chỉmột.Có thêmmột cáchphân tíchvấnđềtheokhuynhhướngkhácquả làvôgiá.Ngàynay tôi thường tựhỏimình:“Peter Lynch sẽ làm điều này như thế nào? Hay Donald Trump,WarrenBuffett,GeorgeSoros,họsẽgiảiquyếtthếnào?" Cáchduynhấtcóthểthâmnhậpvàonănglựctinhthầnkhổnglồcủahọlà cần phải khiêm tốn chịu khó tìm đọc hay lắng nghe những gì họ nói.Những người kiêu ngạo hay phê phán thường là những người có lòng tựtrọngthấpvàluônsợmạohiểm.Bạnthấyđó,khihọcmộtđiềugìmới,bạncầnphảiphạmsai lầm thìmới có thểhiểu thấuđược tất cảnhữnggìmìnhđanghọc. Nếubạnđãđọcđếnđâythìcólẽsựkiêungạođốivớibạnkhôngthànhvấn đề nữa rồi.Những người kiêu ngạo hiếm khi chịu đọc sách haymuabăng.Tạisaophảimuachứ?Họlàtrungtâmcủavũtrụcơmà. Rấtnhiềungười“thôngminh”thườngtranhcãihaytỏraphòngthủkhicómộtýkiếnkhácmâuthuẫnvớicáchnghĩcủahọ.Trongtrườnghợpđó,cáigọilàsựthôngminh,kếthợpvớitínhkiêungạosẽthànhra"sựkhông

hiểu biết." Chúng ta đều tin rằng những người có học vấn cao là nhữngngườikhônngoan,nhưngbảncânđốithuchicủahọthườnglạivẽnênmộtbứctranhkhác.Mộtngườithựcsựthôngminhluônchàođónnhữngýtưởngmới,vìchúngcóthểbổsungvàokhốihòahợpnhữngýtưởngđượctíchlũy.Lắngnghequantrọnghơnnói.NếuđókhôngphảilàsựthậtthìhẳnChúađãkhôngbanchochúngtahaitaivàchỉcómộtmiệng.Rấtnhiềungườinghĩbằngmiệng,thayvìlắngngheđểtiếpthunhữngýtưởngvàtriểnvọngmới.Họtranhcãimàkhôngchịuđặtmộtcâuhỏinào. Tôi không có tinh thần “Làm giàu nhanh” như thường thấy ở hầu hếtnhữngngườichơixổsốhaycácconbạctrongsòngbạc.Cóthểtôicóvốnrồilạihếtvốn,nhưngtôiđược,mộtsựrènluyệnđángkể.Nếubạnmuốnláimáybay, tôi khuyênbạnhãy đi học trước đã.Tôi luôn rất sửng sốt trướcnhữngngườimuachứngkhoánhaybấtđộngsảnmàkhôngbaogiờđầutưvàotàisảnlớnnhất-bộóccủahọ.Chỉmuamộthaingôinhàkhôngthểbiếnbạnthànhmộtchuyêngiabấtđộngsảnđượcđâu. 3.CHỌNBẠNCHOCẨNTHẬN. Sứcmạnhcủasựgiaothiệp.Trênhết,tôikhôngchọnbạnvìtìnhhìnhtàichínhcủahọ.Tôicónhữngngườibạnthựcsựtrungthànhvớicáinghèocũngnhưnhữngngườibạncóthểkiếmđượchàngtriệuđồngmỗinăm.Vấnđề là tôihọchỏi từ tấtcảnhữngngườibạncủamìnhvàý thứcđượcrằngmìnhđangcốgắnghọchỏihọ. Ởđâycómộtkhácbiệtmàtôimuốnlàmrõ.Tôiđểýthấynhữngngườicótiềnthườngthíchnóivềchủđềtiềnbạc.Cònnhữngngườibạnmàtôibiếtlàđanggặpkhókhănvềtàichínhthìkhôngthíchnóiđếnchuyệntiềnbạc,kinhdoanhhayđầu tư.Họnghĩ rằngnhư thế làkhiếmnhãhoặckhông tríthức.Tôihọchỏitừtấtcảmọingườivàtìmhiểunhữnggìmìnhkhôngnênlàm… Tôicóvàingườibạncóthểphát triểnđượchơnmộttỷđôlachỉ trongmộtkhoảngthờigiannhắn.Bangườitrongsốhọcùngkểlạimộthiệntượnggiốngnhau:nhữngngườibạnnghèocủahọkhôngbaogiờđếnhỏixemlàmthếnàođểđượcnhưthế,màhọchỉđếnhỏixinmột tronghai thứhoặccảhai:1.mộtsốtiềnnợ,hoặc2.mộtcôngviệc. CẢNHBÁO:Đừngnênnghetheonhữngngườihaysợhãi.Họcóthểrấtđángmến,nhưngkhinóiđếnchuyện tiềnbạc,nhất làkhinóiđếnchuyệnđầutưthìhọgiốngnhữngchúgàconcứluônmiệngla“Trờisắpsập.”Lúc

nàohọcũngcóthểchobạnbiếttạisaomộtcáigìđósẽkhôngcókếtquả.Vấnđềlàmọingườiđềulắngnghehọ,nhưngnhữngngườichấpnhậncácthôngtinảmđạmbấthạnhnàymộtcáchmùquángcũnglạilànhữngchúgàcon,nhưthếthôi... NếubạnxemCNBC,mỏvàngcủacácthôngtinđầutư,bạnsẽthấyhọthường cómột danh sáchnhữngngười đượcgọi là các “chuyêngia”.Khimộtchuyêngianóithịtrườngsẽsụpđổngườikhácsẽnóilàthịtrườngsắpbùngnổ.Nếukhônngoan,bạnhãylắngnghecảhaingười.Hãygiữmộtđầuócphóngkhoángvìcảhaichuyêngiađềuđưaranhữngđiểmrấtcólý… Có nhiều người bạn thân cố khuyên tôi nên tránh khỏi những vụ giaodịch.Vàinămtrướcmộtngườibạnnóivớitôirằnganhtarấthàohứngvìcóđượcmộttờgiấychứngnhậngởitiềnvớilãisuất6%.Tôinóianhtalàtôikiếmđượcđến16%từchínhquyềnnhànước.Ngàyhômsau,anhtagởichotôimộtbàibáonóirằng,việcđầutưlàrấtnguyhiểm.Bâygiờhàngnămtôinhậnđược16%tiềnlãi,cònanhtavẫnchỉcó6%. Cóthểnóirằngmộttrongnhữngđiềukhónhấtkhixâydựngtàisảnlàphảichânthựcvớichínhmìnhvàphảisẵnsàngkhôngđichungđườngvớiđámđông.Bởivìtrongthịtrường,mộtđámđôngthườngđếntrễvàthườngdễbị“làmthịt”.Nếucómộtvụlàmănlớnđượcđăngngayởtrangđầucủamộttờbáothìtronghầuhếtcáctrườnghợplàbạnsẽđếntrễ.Hãytìmmộtvụgiaodịchmới.Nhưnhữngngườichơilướtsóngthườngnói:"Luônluôncónhữngcơnsóngkhác."Nhữngngườihấptấpbắtchokịpmộtcơnsóngtrễthườngchỉlànhữngngườiđidọndẹp. Cácnhàđầutưkhônngoankhôngcốđiềuchỉnhthịtrường.Nếubỏlỡmộtcơnsóng,họsẽtìmđợtsóngtiếptheovàvàođúngvịtríkịpthờikhichúngđến.Điềunàyrấtkhóvớihầuhếtcácnhàđầutưvìphảimuamộtthứkhôngđượcưachuộngquảlàkinhkhủng.Nhữngnhàđầutưnhútnhátcũnggiốngnhưnhữngconcừuđithànhđámđông.Hoặcchínhsựthamlamlôikéohọvàokhinhữngnhàđầutưkhônngoanđãgiànhphầnxongvàđimất.Nhữngnhàđầutưkhônngoanbỏvốnđầutưkhinócònchưaphổbiến.Họbiếtrằnghọkiếmđượclợinhuậnkhimuachứkhôngphảikhibán.Họkiênnhẫnchờđợi.Nhưtôiđãnói,họkhôngđiềuchỉnhthịtrường.Cũngnhưmộtngườilướtsóng,họphảivàovịtrísẵnsàngkhicơnsónglớnkếtiếpsắpđến. Tất cả những điều này đều là “thương mại nội bộ”. Có những dạngthươngmạinộibộkhônghợpphápvàcónhữngdạngthươngmạinộibộhợp

pháp.Nhưngdùlàdạngnàothìchúngvẫnlàthươngmạinộibộ.Khácbiệtduynhấtlàbạnđangởcáchxa"nộibộđếnmứcnào”. Tiềnbạcđượclàmtừthôngtin.Bạnmuốnnghenóivềmộtcuộcbùngnổsắptới,thamgiavàohaytáchratrướccuộcsuysụpkếtiếp?Tôikhôngnóirằnghãylàmđiềuđómộtcáchbấthợppháp,nhưngbạncànghaybiếtsớmthìbạnsẽcàngcónhiềucơhộitốtđểkiếmđượclợinhuậnvớimứcrủirotốithiểu.Đólànhữngđiềumàbạnbècóthểgiúpbạn.Vàđóchínhlàtríthôngminhtàichính. 4. NẮM VỮNG MỘT CÔNG THỨC RỒI HÃY HỌC MỘT CÔNGTHỨCMỚI: Quyềnlựccủaviệchọchỏinhanhchóng.Muốnlàmrabánhmì,mỗingười làmbánhmìphải theomộtcông thức.Vớiviệckiếmtiềncũngvậy.Đólàlýdotạisaotiềncònđượcgọilà"bộtnhão"(dough). Hầuhếtchúngtađãnghecâunói:“Ănthếnàothìngườithếấy”.Tôicómộtcâu tương tự:"Học thếnào thìngười thếấy.”Nóicáchkhác,hãycẩnthậnvớinhữnggìbạnhọctậpvànghiêncứu,vìđầuócbạncókhảnăngtácđộngmạnhđếnnỗibạnsẽtrởthànhnhữnggìmàbạnđưavàotríócmình.Vídụ,nếubạnhọcnấuăn,bạnsẽcókhuynhhướngtrởthànhmộtđầubếp.Nếukhôngmuốnlàmđầubếpnữathìbạnphảiđihọcthêmmộtcáikhác,vídụnhưhọcngànhsưphạm.Saukhinghiêncứuvềviệcgiảngdạy, thườngthìbạnsẽtrởthànhmộtgiáoviên.Vàmọichuyệncứtrôiđinhưthế.Hãylựachọncẩnthậnnhữnggìmìnhmuốnhọc. Khinóivềtiềnbạc,phầnlớnmọingườilàmtheomộtcôngthứcchungmàhọhọcđượcởtrường.Đólàlàmviệcđểkiếmtiền.Mộtcôngthứcmàtôithấycóảnhhưởngrất lớn trên thếgiới làmỗingày,hàng triệungười thứcdậy,đilàm,kiếmtiền,trảhóađơn,cânbằngthuchi,muaítcôngtráichungvàlạiđilàmtiếp.Đólàcôngthứchaymộtphươngphápcơbản. Nếu bạnmệtmỏi với những gì đang làmhay nếu bạn không kiếmđủtiền,đơngiảnđólàlúccầnthayđổicôngthứckiếmtiềncủabạn. Khi26 tuổi, tôiđếnmột lớphọccuối tuầncó têngọi“Làmthếnàođểmuanhữngbấtđộngsảnbitịchthuđểthếnợ”.Tôihọcđượcmộtcôngthức.Điềukếtiếplàphảiđượcrènluyệnđểcóthểápdụngnhữnggìmìnhđãhọcvàothựctế.Hầuhếtmọingườiđềukhựnglạitạiđiểmnày.Trong3năm,khilàmviệcvớiXerox, tôiđãdùng thờigianrảnhcủamìnhđểhọccáchnắmvữngnghệthuậtmuabấtđộngsảntịchthuthếnợ.Tôilàmravàitriệuđôla

bằngcôngthứcnàynhưngvớingàynaythìnhưthếlàquáchậmchạpvàcóquánhiềungườiđangthựchiệnđiềuđó. Vìvậysaukhinắmvữngcông thứcđó, tôi tiếp tục tìmkiếmcáccôngthứckhác.Trongnhiềulớphọc,dùtôikhônghềdùngđếnnhữngthôngtinmìnhđãhọctrựctiếpnhưngvẫnluôntìmkiếmnhữngthôngtinmới. Tôi tham gia những lớp học chỉ dành cho những nhà buôn gạo cội,nhữnglớphọcchonhữngnhàbuônhàngtùychọncũngnhưnhữnglớphọcchotấtcảmọingườimuốnhọc.Tôitáchkhỏiliênminhcủamình,ởtrongmộtcănphòngđầynhữngconngườicóhọcvị tiếnsĩvật lýnguyên tửvàkhoahọckhônggian.Tuynhiên,tôihọcđượcnhiềuthứlàmchoviệcđầutưchứngkhoánvàbấtđộngsảncủamìnhcóýnghĩahơnvàsinhlợinhiềuhơnnữa. Hầuhếtnhữngtrườngđạihọcmớithànhlậpvàđạihọccônglậpđềucólớp học về lập kế hoạch kế toán tài chính và đầu tư truyền thống. Đó lànhữngnơituyệtvờiđểbắtđầu. Vìvậy,tôiluôntìmkiếmmộtcôngthứcnhanhchónghơn.Đólàlýdotạisaodùcùngcómộtnềntảngkháthôngthườngnhưngtrongmộtngàytôivẫncóthểlàmranhiềutiềnhơnnhiềungườikháclàmviệcsuốtđời. Cònmộtkhíacạnhkháccần lưuý.Thếgiới thayđổinhưvũbãongàynay không thèm xét đến phần nhiều những điều bạn biết, vì thường thìnhữngđiềubạnbiếtđềuđãcũmấtrồi.Cáichínhlàbạncóthểhọcnhanhđếnmứcnào.Kỹnăngnàyquảlàvôgiá.Nóvôgiávìnếucóthể,nósẽgiúpbạntìmranhữngcôngthức-phươngphápkiếmtiềnnhanhhơn.Làmviệcvấtvảđểkiếmtiềnchỉlàmộtcôngthứccũmàngườitađãnghĩravàothờithượngcổ. 5.HÃYTRẢCHOMÌNHTRƯỚC Sứcmạnh củakỷ luật bản thân. Nếu bạn không thể kiềm chế đượcchínhmìnhthìđừngcốlàmgiàu.Cóthểgianhậpquânđộihaymộttôngiáonàođóđểcóthểtựkiềmchếchínhmình.Thậtchẳngcóýnghĩagìkhiđầutư,kiếmtiềnrồilạiquăngnóquacửasổ.Chínhsựthiếukỷluậtbảnthânđãlàmchohầuhếtnhữngngườitrúngsốbịphásảnsaukhitrúnghàngtriệuđôla.Chínhsựthiếukỷluậtbảnthânđãlàmchonhữngngườiđượctănglươnglậptứcđirangoàivàmuamộtchiếcxehơihaylàmmộtchuyếndungoạnvàsauđóthìmắcnợ...

Thậtkhómànóibướcnàotrong10bướcnàylàquantrọngnhất.Nhưngtrênhết,đâycólẽlàbướckhóthựchiệnnhấtnếuđókhôngphảilàmộtphầnbảnchấtcủabạn.Tôidámnóirằng:chínhsựthiếukỷluậtcánhânlànhântốkhácbiệtsố1giữangườigiàu,ngườinghèovàngườitrunglưu. Nóimộtcáchđơngiản,nhữngngườicólòngtựtrọngvàtinhthầnchịuđựngthấpđốivớicácáplựctàichínhsẽkhôngbaogiờgiàulênđược. Nhưđãnói,tôihọcđượcmộtbàihọctừngườichagiàulà“thếgiớisẽxôđẩyconđi”.Thếgiớixôđẩynhữngngườithiếukhảnăngtựkiềmchếvàkỷluậtbảnthân,vàđẩyhọtrởthànhnạnnhâncủanhữngngườicókỷluậtriêngmình. Trongnhữnglớphọckinhdoanhmàtôidạy,tôithườngnhắcmọingườikhôngnêntậptrungquánhiềuvàosảnphẩmhaydịchvụcủamìnhmàhãytập trungvàoviệcphát triểnkỹnăngquảnlý.Bakỹnăngquan trọngnhấtcầncóđểbắtđầuviệckinhdoanhriênglà: 1.Quảnlývòngquaytiềnmặt. 2.Quảnlýnhânsự. 3.Quảnlýthờigiancánhân. Cóthểnóirằngbakỹnăngquảnlýtrênđượcápdụngchomọithứchứkhôngchỉchocácdoanhnghiệp,đólàbavấnđềtrongcuộcsốngcủamỗicánhân,mỗi gia đình,mỗi công việc kinh doanh,mỗi tổ chức từ thiện,mỗithànhphốhaymỗiquốcgia. Mỗikỹnăngđềuđượcnângcaonhờkỷluậtbảnthân.Tôikhôngbaogiờxemnhẹcâunóicủangườichagiàu:“Hãytrảlươngchomìnhtrướcnhất.” Nhưtôiđãnói,sựhiểubiếttàichínhchophépngườitađọccácconsố,vàcácconsốkểchuyệnchohọnghe.Nhìnvàobảnkêthunhậpvàbảncânđốithuchicủaaiđó,tôicóthểthấyliệumộtngườihùnghồnnói“hãytrảchomìnhtrước"cóthựcsựlàmnhưnhữnggìhọthuyếtgiáohaykhông. Mộtbứctranhđánggiábằnghàngngànlờinói.Vìvậy,mộtlầnnữahãyso sánh bản kê tài chính của những người trả lương cho mình trước vớinhữngngườikhác.

Hãynghiêncứusơđồtrênvàchúýxembạncóthểthấyđượcsựkhácbiệthaykhông.Xinnhắc lại làphảihiểuđượcvòngquaytiềnmặt thìbạnmớihiểuđượccâuchuyện.Hầuhếtmọingườichỉnhìnvàonhữngconsốmàkhôngđọcđượcgì cả.Nếu thực sự có thểhiểuđượcquyền lực cửavòngquaytiềnmặt,bạnsẽnhanhchóngnhậnranhữngsailầmtrongbứctranhkếtiếp,hoặctạisaohơn90%dânsốphảilàmviệccậtlựcsuốtđờivàcầnđếnnhữnghỗtrợcủachínhquyềnnhưphúclợixãhộikhikhôngcòncóthểlàmviệcnữa. Bạncó thấykhông?Sơđồ trênphảnánhnhữnghoạtđộngcủamộtcánhânchọntrảchobảnthântrước.Mỗitháng,họbỏtiềnvàocộttàisảntrướckhitrảchiphíhàngtháng.Dùcóhàngtriệungườihiểuđượccâunói"Hãytrả chomình trước”n hưng trên thực tế, họ vẫn luôn trả cho bản thân saucùng. Giờthìtôiđãcóthểnghenhữngtiếnglaótừnhữngngườitintưởngmộtcáchchânthànhvàoviệccầntrảhóađơntrướcnhất,vàtiếngphảnđốicủanhữngngười“cótráchnhiệm”luôntrảhóađơnđúnglúc.Tôikhôngbảobạnnên tỏ ra vô trách nhiệmvà đừng trả hóa đơn.Tôi nói rằnghãy làm theonhữnggìcuốnsáchnói,hãy“trảchomìnhtrước”.Vàsơđồtrênlàbứctranhkế toánmô tả chínhxáchànhđộngđó chứkhôngphảinhưbức tranh sauđây:

Cónhiềunămthángtrongđờitôi,vìmộtnguyênnhânnàođómàvòngquaytiềnmặtíthơnrấtnhiềusovớicáchóađơnnhưngtôivẫnluôntrảchomìnhtrước.Cácnhânviênkếtoáncủatôikinhhoảnglalên:“Cơquanthuếvụsẽtốnganhvàotù.”“Anhsẽkhôngđượcdùngloạithẻtíndụngnàynữađấy!”“Ngườitasẽcắtđiệnmất!”Tôivẫncứtrảchomìnhtrước. Vì saovậy?Vìđó là sứcmạnhkỷ luậtbản thânvàsứcmạnhcủa tinhthần,haynóimộtcáchbìnhdânhơn,đólàsựgangóc. Nhưngườichagiàuđãdạytôitrongthángđầutiênlàmviệcvớiôngấy,hầu hết mọi người đều để cho thế giới xô đẩymình đi. Hãy can đảm đingượcdòngnướcvàbạnsẽgiàulên.Cóthểbạnkhôngyếuđâu,nhưngkhinóiđếntiềnbạcthìhầuhếtmọingườiđềutrởnênnhútnhát. Dù luôn trả hóa đơn sau cùng nhưng tôi đủ khôn ngoan tài chính đểkhôngbịrơivàomộttìnhtrạngkhókhăn.Tôikhôngthíchchịunhữngmónnợtiêudùng.Thựcsựthìtôicórấtnhiềumóntiêusản,nhưngtôikhôngphảitrả tiền cho chúngmàngười khácphải trả cho các tiêu sản của tôi.Đó lànhữngngườithuênhà.Vìvậy,quyluậtđầutiênkhitrảlươngchomìnhtrướclàkhôngđểbịmắcnợ.Dùtrảhóađơnsaucùngnhưngtôiphảithuxếpsaochomìnhchỉphảitrảnhữnghóađơnnhỏkhôngquantrọngmàthôi. Thứhai,khithỉnhthoảngbịtúngtiền,tôivẫntrảchomìnhtrước.Tôiđểchocácchủnợ la làng lên.Tôi thíchhọ tỏ rakiênquyếtvớimình.Vìsao

vậy?Vìchínhnhữngngườinàyđãgiúptôi.Họbuộctôiphảiđirangoàivàkiếmnhiềutiềnhơn.Vìvậymàtôiluôntrảchomìnhtrước,cứđầutưtiềnbạcvàcứđểcácchủnợ laó.Nóichung thìdùsao, tôivẫn thường trảhọđúng hạnmà.Vợ chồng tôi cómột uy tín tuyệt vời. Chúng tôi không đểmìnhbịáplựcphảisửdụngsốtiềntiếtkiệmhaythanhtoáncáccổphầnđểtrảnhữngmónnợtiêudùng.Nhưthếlàkhôngthôngminhtàichính. Vậycâutrảlờilà: 1.Đừngvướngvàonhữngmónnợquálớnmàbạnphảitrả.Hãychiphíít thôi.Hãyxâydựngtàisản trướcrồihãymuamộtngôinhà lớnhaymộtchiếcxeđẹp.ĐểbịkẹtvàovòngRatRace làmộtđiềukhông thôngminhchútnào. 2.Khibịtúngtiền,hãyđểcácáplựcđèxuốngbạnlàmnênchuyệnvàđừnglúnsâuvàoviệctiêuxàihayđầutưquámức.Hãydùngáplựcđểbuộcthiêntưtàichínhcủabạnphảinghĩranhữngcáchkiếmtiềnmớivàsauđóhãytrảhóađơnđiđã.Hẳnsauđóbạnsẽcóthểtăngkhảnăngkiếmtiềncũngnhưtríthôngminhtàichínhcủamìnhlên. Nhiềulầntôiđãbịkẹtvàotìnhtrạngkhókhăntàichínhvàphảitìmcáchtạoranhiều thunhậphơn, trongkhivẫn trung thànhbảovệnhững tàisảntrongcộttàisảncủamình.Nhânviênkếtoáncủatôilalànglênvàbiếnđitìmcáchtrangtrải,nhưngtôivẫnnhưmộtngườilínhanhdũngbảovệPháođàiTàisảncủamình. Ngườinghèocónhữngthóiquennghèo.Mộtthóiquenxấuphổbiếnlàtính“xàihoang”.Ngườigiàubiếtrằngchỉnêntiếtkiệmđểlàmranhiềutiềnhơnchứkhôngphảiđểtrảhóađơn. Tôibiếtnhữngcâunàynghecóvẻ thôbạo,nhưngnhư tôiđãnói,nếubạnkhôngcứngrắnvớichínhmìnhthìthếgiớisẽxôđẩybạnđi. Nếubạnkhôngthíchphảichịuáplựctàichínhthìhãytìmmộtcôngthứccho riêngmình.Một công thức tốt là cắt giảm chi phí, cất tiền vào ngânhàng,trảthuếthunhập,muacôngtráibảođảmvàgiữmứcsốngtrungbình.Nhưngđiềunàylạitráivớiquyluật“trảchomìnhtrước”. Quy luật này không khuyến khích bạn tự hy sinh hay kiêng khem tàichính.Sốngphảicóthụhưởng.Nếubạnkêugọithiêntưtàichínhcủamình,bạncóthểtậnhưởngnhữngniềmvuitrongcuộcsống,giàucóvàthanhtoánhết hóa đơnmà không phải hy sinh cuộc sống tươi đẹp củamình.Và đó

chínhlàtríthôngminhtàichính. 6.HÃYTRẢLƯƠNGHẬUHĨNHCHONHỮNGNGƯỜIMÔIGIỚI: Sứcmạnhcủanhữnglờikhuyêntốt.Tôithườngthấyngườitatreomộttấmbảngtrướcnhàghilà“Nhàbán”.HaytôithấytrênTVngàynay,nhiềungườitựnhậnlà“nhữngnhàmôigiớihạgiá.” Ngườichagiàudạychúngtôihãylàmtheođiềungượclạiôngtinvàoviệc trả công hậu hĩnh cho những nhà chuyênmôn, và tôi cũng làm theochínhsáchđó.Ngàynay,tôicónhữngluậtsư,kếtoán,nhữngnhàmôigiớibấtđộngsảnvànhữngngườimuabáncổphầnchứngkhoán tuyệtvời.Vìsaovậy?Vìnếunhữngngườinàycóchuyênmôngiỏithìsựphụcvụcủahọsẽđemtiềnđếnchobạn.Vàhọcàng làmranhiều tiền thì tôisẽcàng làmđượcnhiềutiền. Chúng tađang sống trong thờiđại thông tin.Thông tin làvôgiá.Mộtngườimôigiớichứngkhoáncóthểcungcấpthôngtinchobạnhaydànhthờigianđểhướngdẫnbạn.Cómộtsốnhàmôigiớichứngkhoánsẵnsànglàmviệcnàychotôi.Mộtsốngườiđãdạytôikhitôicórấtíthaykhôngcótiền,vàchođếnngàynaytôivẫncònlàmviệcvớihọ. Nhữnggìtôitrảchomộtngườimôigiớichứngkhoánlàquábénhỏsovới số tiềnmà tôi kiếmđượcnhờnhững thông tinhọ cungcấp.Tôi thíchnhữngngườimôigiớibấtđộngsảnhaymôigiớichứngkhoáncủatôikiếmđượcnhiềutiền.Vìnhưvậythườngcónghĩalàtôilàmrarấtnhiềutiền. Mộtngườimôigiớigiỏisẽtiếtkiệmthờigiankiếmtiềnchotôi-vídụnhư khi tôi mua một miếng đất trống với giá 9.000 $ và bán đi với giá25.000$,nhờđómàtôicóthểmuađượcchiếcPorchnhanhhơn. Mộtngườimôigiớilàtaimắtthịtrườngcủabạn.Họởđómỗingàythếchotôi.Vàthayvìphảiđếnđóthìtôicóthểởnhàchơigôn. Cũngvậy,trongsuynghĩcủatôi,nhữngngườitựđibánnhàkhôngxemtrọngthờigiancủamình.Tạisaotôiphảitiếtkiệmvàiđồngtrongkhitôicóthểdùngthờigiannàyđểkiếmđượcnhiềutiềnhơnhoặcdànhthờigianđểởbênnhữngngườimìnhyêumến?Điềutôithấybuồncườinhấtlàrấtnhiềungườinghèohayngườitrunglưuluônchotiềnhuêhồngnhàhàngtừ15đến20%dùphụcvụcótệcáchmấyđinữa,nhưnghọlạiphànnànvìphảitrảchongườimôigiớitừ3đến7%.Họthíchchotiềnnhữngngườilàmtăngchiphí củahọ,nhưng lạihàkhắcvớinhữngngườigiúphọphát triển tài

sản.Nhưthếlàkhôngthôngminhtàichính. Khôngphảitấtcảcácnhàmôigiớiđềungangtàingangsức.Điềukhôngmay làhầuhếtcácnhàmôigiớichỉ lànhữngngườibánhàng.Có thểnóirằng những người buôn bán bất động sản là những người tệ hại nhất.Họbuônbánnhưngbảnthânhọsởhữurấtíthaykhônghềcómộtbấtđộngsảnnàocả.Cómộtkhácbiệtrấtlớngiữangườimôigiớinhàcửavàngườimôigiớiđầu tư.Vàđiềuđó làcó thậtvớinhữngngườimôigiớichứngkhoán,ngânphiếu,quỹcôngtráivàbảohiểmthườngtựgọimìnhlànhàthiếtkếtàichính.Cũngnhưtrongtruyệncổtích,bạnphảihônrấtnhiềuconếchthìmớitìmramộthoàngtửthựcsự.Hãyghinhớcâunóicũkỹnày:“Đừngbaogiờhỏimộtngườibánsáchgiáokhoanếubạncầnmộtcuốnsáchgiáokhoa.” Khiphỏngvấnmộtnhàchuyênmônlàmviệclãnhlương,đầutiênlàtôiphảitìmhiểuxemhọcóbaonhiêutàisảnhaychứngkhoánvàhọphảitrảthuếbaonhiêuphần trăm.Tôiápdụngđiềuđóchonhững luật sư thuếvụcũng như kế toán viên củamình.Tôi cómột kế toán viên có kinh doanhriêng.Côấylàmkếtoánchotôinhưngcôấykinhdoanhbấtđộngsản.Tôicũng từng cómột kế toán viên làmột nhânviên kế toán kinh doanhnhỏ,nhưnganhtakhôngcóbấtđộngsảnnàocả.Tôiđãthayanhtavìchúngtôikhôngcócùngngànhkinhdoanhyêuthích. Hãytìmmộtngườimôigiớimàbạnthựcsựyêuthích.Nhiềungườimôigiớisẽdànhthờigianđểhuấnluyệnbạn,vàcóthểhọsẽlàtàisảntốtnhấtbạncóđược.Hãyđốixửtốtvớihọvàhầuhếthọsẽtốtvớibạn.Nếutấtcảnhữnggìbạnnghĩđếnlàcắtgiảmhuêhồngcủahọthìtạisaohọphảiđếnvớibạnchứ? Nhưtôiđãnóitrướcđây,mộttrongnhữngkỹnăngquảnlýquantrọnglàquản lý nhân sự. Nhiều người chỉ quản lý được những người kém thôngminhhơnhọvàcóítquyềnlựchơnhọ.Nhiềuviênquảnlýmãimãikhôngđượcthăngchứcvìhọchỉbiếtcáchlàmviệcvớinhữngngườidướiquyềnmàkhôngbiếtcáchlàmviệcvớicấptrên.Kỹnăngthựcsựlàquảnlývàtrả lương hậu cho những người giỏi hơnmình trongmột lĩnh vực kỹthuậtnàođó.Đólàlýdotạisaocáccôngtythườngcómộtbangiámđốc.Bạncũngnênnhưthế.Vàđóchínhlàsựthôngminhtàichính. 7.HÃYLÀMMỘT“NGƯỜITẶNGQUÀDAĐỎ”: KhinhữngngườidatrắngđầutiênđếnđịnhcưởchâuMỹ,họrấtsửngsốtbởinhiềunétvănhóacủangườidađỏchâuMỹ.Vídụnếumộtngườida

trắngbịlạnh,ngườidađỏsẽđắpmềnchoanhta.Cứtưởngđólàmộtmónquànênkhingườidađỏđòilạicáimềnanhchàngdatrắngthườngrấtbựcmình. Ngườidađỏcũngrấtbựcmìnhkhinhậnrarằngngườidatrắngkhôngmuốntrảnó lại.Vìvậymàrađời thuậtngữ“Ngườidađỏ tặngquà.”,Chỉđơngiảnlàmộtsựhiểulầmvềvănhóathôi. Trongthếgiớicủanhữngcộttàisản,làmmột“ngườidađỏtặngquà”làmộtđiềurấtquantrọngđốivớitàisản.Câuhỏiđầutiêncủanhữngnhàđầutưsànhđiệulà:“Baolâuthìtôicóthểlấytiềnlại?”Họcũngmuốnbiếthọcóthểlấykhôngnhữnggì,đócũnglàmộtphầncôngviệc.ĐólàlýdotạisaonhữngkhoảnROI,haytiềnlờiđầutư(ReturnofandonInvestment),làrấtquantrọng. Ví dụ, tôi tìm ramột số lô đất trong vùng đang bị tịch thu để thế nợ.Ngânhàngđòigiá60.000$,tôiđặtgiá50.000$vàhọchấpnhận,đơngiảnvì trongcuộcđấu thầu, tôiđưangaymột tờséc50.000$.Họbiết rằng tôiđangnóichuyệnnghiêmchỉnh.Hầuhếtcácnhàđầutưsẽnói:“Anhlàtrùmtưbảntiềnmặtà?”“Nhậnmộtgiấybáonợcóphảitốthơnkhông?”Câutrảlờichotrườnghợpnàylàkhông.Côngtyđầutưcủatôichothuênhànghỉmùađông,vớicáigiá2.500$mộtthángsuốt4thángmùađôngtrongnăm.Trongmùavãnkhách,ngồinhàđượccho thuêvớigiá1.000$một tháng.Tôilấylạivốntrongkhoảng3năm.Giờthìtôisởhữutàisảnnày,nóđổtiềnchotôitừthángnàyquathángkhác. Với chứng khoán cũng vậy.Thường thì ngườimôi giới của tôi sẽ gọiđiệnvàkhuyêntôinênchuyểnmộtlượngtiềnđángkểvàonhữngcổphầncủamộtcôngtymàanhtacảmthấynósấpsửađimộtnướccờlàmtăngvọtgiá trị cổ phần, ví dụ như tuyên bốmột sản phẩmmới chẳng hạn.Tôi sẽchuyển tiềnvào trong thờigiankhoảngmột tuầnđếnmột tháng, trongkhigiátrịcổphầnđangtănglên.Sauđó,tôirútsốvốnbanđầuravàkhôngphảilolắnggìvềsựdaodộngcủathịtrườngnữa,vìsốvốnbanđầuđãquayvềvàsẵnsànglàmviệcvớinhữngtàisảnkhác.Vìvậymàtiềntiếptụcđivàorồiđira,vàtôisởhữumộttàisảnhoàntoàntựdovềmặtkỹthuật. Thựcsựlàrấtnhiềulầntôibịmấttiền.Nhưngtôichỉchơivớisốtiềnmàtôicóthểđểmất.Cóthểnóirằngtrungbình10lầnđầutưthìtôiđánhtrúngđíchhaihoặcbalần,nămhoặcsáulầnlàkhôngđượcgìcả,cònthìsẽthuamấthaihaybalần.Nhưngtôigiớihạnsốthualỗcủamìnhchỉtrongsốtiềntôicóvàolúcđó.

Vớinhữngngườighétphảimạohiểm,họbỏtiềnvàongânhàng.Vànóichocùngthìtiếtkiệmvẫntốthơnkhônglàmgìcả.Nhưngcầnphảimấtthờigianrất lâumớicó thế lấy tiền lạiđược,và tronghầuhết trườnghợp,bạnchẳngđượcnhậnkhôngthứgìcả. Trongmỗi vụ đầu tư của tôi, luôn phải cómột bề nổi,một cái gì đókhôngmấttiền.Mộtkhodựtrữnhỏ,mộtmảnhđấttrống,mộtngôinhà,mộtcổphầnchứngkhoán,mộtcaoốcvănphòng.Vàđóphảilàmộtýtưởngítmạohiểmhaygiớihạnrủiro.Cónhữngcuốnsáchviếtriêngvềchủđềnàynên tôikhôngmuốnnhắcđếnởđây.RayKroc,hayôngchủcủa tậpđoànMcdonald'snổitiếng,bánhamburgerkhôngphảivìôngthíchănhamburgermàvìôngmuốncókhôngnhữngbấtđộngsảndướicácđặcquyềncủacôngty. VìvậynhữngnhàđầutưkhônngoanphảinhìnxahơnROI(tiềnlờiđầutư).Mộtkhiđãlấytiềnlại,bạnphảicóthêmnhữngtàisảnkhácmàkhôngphảimấttiền.Nhưthếmớilàthôngminhtàichính. 8.TÀISẢNXAXỈPHẨM Sứcmạnhcủaviệctậptrung.Concủabạntôicómộtthóiquenrấtxấulàhayđốt sạchđếnđồngcuốicùng trong túi.Mới16 tuổinóđãmuốncóchiếcxehơicủariêngmìnhvớilýdo:“Tấtcảbạnbèconđềuđượcchamẹmuachoxehơiriêng.”Thằngbémuốnlấysốtiềntiếtkiệmcủanóvàđổihếtthànhtiềnmặt.Khiđóthìchanógọiđiệnchotôi. “Theoanh,tôicónênchonólàmthếkhông?Haytôinênlàmnhưnhữngbậcphụhuynhkháclàmuahẳnchiếcxechonó?” Tôitrảlời:“Điềuđósẽlàmgiảmáplựcchoanhtrongmộttươnglaigần,nhưnglàmnhưthế,anhsẽdạynóđiềugìtrongtươnglaixa?Anhthửdùngcáimongmuốncómộtchiếcxenàyvàkhuyếnkhíchconmìnhhọcđượccáigìđóxemsao?” Hai thángsau, tôigặp lạianh tavàhỏi.“Contraianhcóchiếcxemớichưa?” “Chưa.Nhưngtôiđãchonó3.000$đểmuaxe.Tôinóinóhãydùngsốtiềnnàythayvìdùngtiềntiếtkiệmhọcđạihọccủanó.” Tôinói:“À,anhthậtrộngrãiđấy!”

“Khôngđâu.Tôichonósốtiềnnàyvớimộtđiềukiện.Tôiđãlàmtheolờikhuyêncủaanh, lợidụngkhaokhátmuốnmuaxecủanóđểnócó thểhọcđượccáigìđó.” “Thếđiềukiệngì?” “À,đầu tiênchúngtôimởbộđồchơicủaanhra, tròchơi“Vòngquaytiềnmặt”ấymà.Chúngtôichơivàthảoluậnrấtlâuvềcáchsửdụngtiềnbạcsaochokhônngoan.SauđótôiđặtmuadàihạntờbáoWallStreetJournalvàmộtsốsáchvềthịtrườngchứngkhoánchonó.” “Rồisaonữa?” “Tôibảo3.000$nàylàcủanó,nhưngnókhôngđượctrựctiếpdùngsốtiềnnàyđểmuaxe.Nócóthểdùngđếmuabánchứngkhoán,tìmmộtngườimôigiớichứngkhoánriêngvàkhinóđãlàmrađược6.000$từ3.000$nàythìnócóthểdùngphânnửađểmuaxevàphânnửađểdànhđếnkhivàođạihọc.” Tôihỏi:“Vàkếtquảthếnào?” “À,banđầunóbuônbánrấtmaymắn,nhưngvàingàysauthìthuahếtsốlời.Sauđónó lạicó tiền lãi.Đếnhômnay thìnóchỉcònkhoảng2.000$thôi,nhưngsốtiềnlãithìđangtănglên.Nóđãđọctấtcảnhữngcuốnsáchtôimuavànócònđếnthưviệnmượnthêmnhữngcuốnkhácnữa.NóđọcngấunghiếntờWallStreetJournal,tìmcáchướngdẫnvàđãbiếtxemCNBCthay vìMTV. Sắp tới chắc nó chỉ còn 1.000 $ thôi, nhưng số lợi tức vànhữnggìnóhọcđượcthìrấtnhiều.Nóbiếtlànếulàmmấttiền,nósẽphảiđibộ thêm 2 năm nữa. Nhưng dường như nó không còn quan tâm gì đếnchuyệnđócả.Thậmchínócòntỏrakhônghứngthúvớicáixehơivìnóđãtìmđượcmộttròchơikhácvuihơnnhiều!” Tôihỏi:“Thếnếunólàmmấthếttiềnthìsao?” “Đãphónglaothìphảitheolaothôi.Chẳngthàtôiđểnómấtmọithứlúcnàycònhơnlàchờđếnkhinóbằngtuổichúngtarồimớibắtnóphảimạohiểm.Vảlại,3.000$nàylàsốtiềntốtnhấtmàtôiđầutưchoviệchọccủanó.Nhữnggìnóđãhọcsẽgiúpíchchonósuốtđời,vàcóvẻnhưnóđãbắtđầubiếtcoitrọngtiềnbạc.Tôinghĩnósẽkhôngcònđốtđếnđồngxucuốicùngtrongtúinữađâu.”

Nhưtôiđãnóitrongphần“Trảchomìnhtrước”,nếumộtngườikhôngnắmđượcsứcmạnhkỷluậtbảnthânthìtốtnhấtlàđừngnênlàmgiàu.Trongthờigianđầu,quátrìnhpháttriểnvòngquaytiềnmặttừcộttàisảntrênlýthuyết là rấtdễdàng,nhưngchính sứcchịuđựng tinh thầnkhiđiềukhiểntiềnbạcmớilàchuyệnkhó.Trongthếgiớitiêudùngngàynay,nhữngquyếnrũbênngoàirấtdễđẩytiềncủachúngtaquacộttiêusản.Vìsựchịuđựngtinh thầnkémmà tiềnbạcchảy raởnơi có sứckhángcựyếunhất.Đó lànguyênnhâncủacáinghèovàviệcphảivậtlộnvớitàichính. Tôiđãđưaranhiềuvídụsốhọcvềsựthôngminhtàichính,nhưngtrongtrườnghợpnày,chínhkhảnăngchỉhuytiềnbạcmớilàmratiền.Nếuchúngtacho100ngườimỗingười10.000$vàođầunămthìtheotôi,đếncuốinămmọichuyệnsẽnhưsau: 80ngườisẽkhôngcòngìcả.Sựthậtthìnhiềungườisẽphảimangnhữngmónnợlớnvìhọtrảtiềnmặtchonhữngchiếcxehơi,tủlạnh,TV,VCRhaymộtkỳnghỉnàođó. 16ngườisẽtăngđượcsố10.000$nàykhoảng5%đến10%. 4ngườisẽcóthểtăngđến20.000$haylênđếnhàngtriệuđôla.Giốngnhưmọingườikhác, tôicũngthíchnhữngthứđồxaxỉphẩm.Khácbiệtởchỗlàmộtsốngườimuanhữngthứxaxỉphẩmnàybằngthẻtíndụng.Nólàmộtcáibẫy“đứngnúinàytrôngnúinọ.”VớirấtnhiềungườikhimuốnmuamộtchiếcPorsche,cáchdễnhấtlàgọiđiệnchongânhàngvaynợ.Còntôi,thayvìchọncáchtậptrungvàocộttiêusản,tôichọnsẽtậptrungvàocộttàisảncửamình. Như một thói quen, tôi biến những mong muốn được tiêu xài thànhnguồncảmhứngthúcđẩythiêntưtàichínhcủamìnhtrongviệcđầutư. Ngày nay, chúng ta thườngmượn tiền để có được những thứ tamuốnthayvìtậptrunglokiếmtiền.Cáchnàyquảlàdễdànghơntrongthờigianngắnnhưnglạivấtvảhơntrongthờigiandài.Đólàmộtthóiquenxấumàchúngta,dùlàmộtcánhânhaymộtquốcgia,cũngthườngxuyênmắcphải. Bạnhuấn luyệnmìnhvànhữngngười thân làmchủ tiềnbạccàngsớmchừngnào thì càng tốt chừngnấy.Tiềnbạc làmột quyền lựchùngmạnh.Khôngmaylàngườitathườngđểchosứcmạnhcủatiềnbạcchốnglạimình.Nếubạncómột trí thôngminh tài chínhkhôngcao,bạn sẽkhông thểgiữđượctiền.Nósẽkhônngoanhơnbạn.Mànếutiềnbạckhônngoanhơnbạn

thìbạnsẽphảilàmviệcchonósuốtđời. Đểlàmchủtiềnbạc,bạncầnphảikhônngoanhơnnó.Khiđótiềnsẽlàmtheonhữnggìbạnyêucầu.Nósẽtuânlệnhbạn.Thayvìphảilàmmộtnôlệcho đồng tiền, bạn sẽ là chủ nhân của nó.Đó chính là sự thôngminh tàichính. 9.CẦNCÓNHỮNGANHHÙNG. Sứcmạnhcủachuyệnthầnthoại.Khicònnhỏ,tôirấtkhâmphụcWillieMay,HankAaron,YogiBerra.Họlànhữngngườianhhùng.Làmộtđứatrẻ,tôimuốnđượcnhưhọ.Tôimuốnbiếtmọithứvềhọvìtôimuốnđượcgiốngnhưhọ. Khicònlàmộtđứatrẻ9-10tuổi,mỗilầnđánhbónghaychụpbóng,tôikhôngcònlàtôinữa.TôitrởthànhYogihayHank.Đólàmộttrongnhữngcách học có tác độngmạnh nhấtmà khi lớn lên chúng ta thường đểmất.Chúng ta làmmấtnhữngngười anhhùngcửamình.Chúng ta làmmất sựngâythơcủamình. Hôm nay, tôi nhìn bọn trẻ chơi bóng chày ở gần nhà. Trên sân bóng,chúng không còn là Johny bé bỏng nứa, chúng là Michael Jordan, SirCharleshayClyde.Bắtchướchaytranhđuavớinhữngngườihùngcủamìnhlàmộtcáchhọcthựcsựmạnhmẽ.VàđólàlýdotạisaokhimộtngườinhưO.J.Simpsonđánhmấtdanhdự,nhiềungườiđãlaókịchliệt.Cónhiềuthứcònhơncảmộtphiêntòaxửán.Đólàsựmấtđimộtanhhùng.Nhiềungườiđã lớn lênvớihọ,kính trọnghọvàmuốnđượcgiốngnhưhọ.Thếmàbấtthìnhlình,taphảigiũsạchmìnhrakhỏiconngườiấy. Khilớnhơn,tôicóthêmnhữnganhhùngkhác.TôicónhữngngườihùngchơigônnhưPeterJacobsen,FredCouplesvàTigerWoods.Tôibắtchướcnhữngcúđánhcủahọvàcốsứcđọctấtcảnhữnggìnóivềhọ.TôicũngcónhữngngườihùngnhưDonaldTrump,WarrenBuffett,PeterLynch,GeorgeSorosvàJimRogers.Lớnhơnchútnữa,tôibiếtvềcuộcsốngcủahọcũngnhưtôibiếtERAvàRBIcủanhữngngườihùngbóngchàycủatôivậy.TôilàmtheonhữnggìmàWarrenBuffettđầutưvàovàđọcmọithứnóivềquanđiểmcủaôngđốivớithịtrường.TôiđọcsáchcủaPeterLynchđểhiểuôngchọncáccổphầnnhưthếnào.VàtôiđọcsáchnóivềDonaldTrump,cốtìmhiểuxemôngthươnglượngvàdànxếpcácvụgiaodịchrasao. Cũngnhưkhitôicảmthấymìnhkhôngphảilàmìnhlúcsắpđánhbóng,khiđangnghiêncứuthịtrườnghayđangđiềuđìnhmộtvụgiaodịch,trong

tiềmthức,tôiluônhànhđộngvớisựbạodạncủaTrump.Haykhiphântíchmộtkhuynhhướng,tôinhìnnónhưthểPeterLynchđangnhìnvậy.Khicónhữngngườihùng,chúngtacóthểrútrađượcmộtnguồnlựcghêgớmtừthiêntưcủachínhmình. Nhưngnhữngngườihùngcònlàmđượcnhiềuviệchơnlàchỉtruyềncảmhứngchochúngta.Họlàmchomọithứtrởnêndễdàng.Chínhviệclàmchomọithứdễdànghơnđãthuyếtphụcchúngtamuốnlàmđượcnhưhọ.“Nếungườikháclàmđượcthìmìnhcũnglàmđược.” Khinóiđến chuyệnđầu tư, rất nhiềungười cảm thấyviệcđóquákhókhăn. Thay vào đó, hãy đi tìm một người anh hùng có thể làm cho mọichuyệncóvẻdễdànghơn. 10.HÃYDẠYVÀBẠNSẼĐƯỢCHỌC Sứcmạnh của việc cho đi.Cả hai người cha của tôi đều là giáo viên.Ngườichagiàuđãdạytôimộtbàihọcmàtôiđemtheosuốtđời,đólàsựcầnthiếtcủalòngtừthiệnhaysựchođi.Ngườichacóhọcthứccaochotôirấtnhiềuthờigianvàkiếnthức,nhưnggầnnhưkhôngbaogiờchotiền.Nhưtôiđãnói,ôngbảorằngôngsẽchonếuôngcótiềndư.Dĩnhiênlàrấthiếmkhicómộtsốdưnào. Ngườichagiàuchocảtiềnlẫnsựgiáodục.Ôngtintưởngchắcchắnvàoviệcchịu thuế thậpphân.Ông luônnói: "Nếubạnmuốncócáigìđó,bạnphảichođitrướcđã." Nếuchỉđượcghilạimộtýtưởngchobạn,tôisẽghilạicâunóiđó.Mỗikhibạncảmthấymìnhđang“nghèo”hayđang“cần”mộtcáigìđó, trướctiênhãychođicáimìnhmuốnvànósẽtrởlạigấpnhiềulần.Đóhoàntoànlàsựthậtđốivớitiềnbạc,tìnhbạn,mìnhyêuhaychỉmộtnụcười. Tôibiết thườngkhôngaimuốn làmthếcả,nhưngvới tôiđiềuđó luônxảyra.Tôitinvàoquyluậtcóđicólạivàtôichođinhữnggìtôimuốn.Tôimuốncótiềnnêntôichotiền,vànóquaylạigấpnhiềulần.Tôimuốnbuônbánnêntôigiúpngườikhácbuônbánvàtôicóthểbánđượchàng.Tôimuốncócơhộigặpgỡnêntôigiúpngườikhácgiaotiếp,vànhưmộtphépthần,nhữngcơhộigặpgỡlạiđếnvới tôi.Cómộtcâunóicổxưa:“Chúakhôngcầnphảinhận,nhưngconngườilạicầnphảicho.” Ngườichagiàu thườngnói: “Ngườinghèo tham lamhơnngườigiàu.”Ông giải thích rằngmột người giàu thường cung cấp cái gì đómà những

ngườikháccầncó.Suốtnhữngnămthángtrongđời,mỗikhi tôicảmthấytúngquẫn, thiếutiềnhaycầngiúpđỡ, tôichỉđơngiảnđirangoàihaysuynghĩxemmìnhmuốngìvàquyếtđịnhchonóđi.Vàkhitôichođi,nóluônluônquaylại. Điềunàynhắctôinhớlạicâuchuyệnvềmộtanhchàngngồitrongđêmlạnhgiávớimộtđốngcủitrêntay,anhtahétlênvớicáilòsưởiphệbụng:“Khinàomàychotaomộtítlửathìtaomớibỏcuivào.”Vàmỗikhinóiđếntiềnbạc, tìnhyêu,hạnhphúc,buônbánhaygiaodịch,mongbạnhãynhớrằng:đầutiênphảichođicáibạnmuốnvàrồinósẽquaylại.Thườngthìchỉcầnquátrìnhsuynghĩxemtôimuốngìvàlàmsaođểđemchongườikhácnhữnggìtôimuốncũngđủlàmphátsinhmộtdòngchảyhàophóng.Mỗikhicảmthấyngười takhôngcườivớimình, tôimỉmcườivớihọvànói:“Xinchào” và nhưmột phépmàu bỗng có nhiều ngườimỉm cười với tôi.Quảthựcthếgiớichỉlàmộttấmgươngđểsoilạichínhmình. Vìvậymà tôinói:“Hãydạymọingườivàbạnsẽđượchọc.”Tôi thấyrằngmìnhcàngnhiệttìnhdạychonhữngngườimuốnhọcthìmìnhcànghọcđượcnhiềuhơn.Nếumuốnhọcvềtiềnbạc,hãydạyđiềuđóchongườikhác.Mộtdòngtưtưởngmớivànhữngđiềuđặcbiệttốtđẹphơnsẽđếnvớibạn.Cũngcóđôilúctôichođivàkhôngcógìquaylạihaynhữngthứnhậnđượclạikhôngphảithứtôimuốn.Nhưngsaukhixemxétvàtựvấnmìnhkỹhơn,tôithấyrằngtrongnhữngtrườnghợpnhưthế,thựcsựtôiđãchođểnhậnchứkhôngphảilàchođểmàcho. Cha tôi dạy các giáo viên và ông trở thành một giáo viên đứng đầu.Ngườichagiàuluôndạynhữngngườitrẻtuổicáchkinhdoanhcủaông.Khinhìnlại,chínhsựrộngrãicùngnhữnggìhọbiếtđãlàmchohọkhônngoanhơn. Trong thế giới này có những quyền lực mạnh mẽ hơn chúng ta rấtnhiều.Bạncóthểtựmìnhđạtđượcchúng,nhưngvớisựgiúpđỡcủanhữngquyềnlựcnàythìmọiviệcsẽdễhơnnhiều.Tấtcảnhữnggìbạncầnlàphảirộngrãivớinhữnggìmìnhcó,vàcácquyềnlựcsẽrộngrãilạivớibạn.

CHƯƠNG10

Vẫncònmuốnnhiềuhơn?Đâylàmộtsốviệcphảilàm

Nhiềungườikhôngthỏamãnvới10bướctrêncủatôi.Họthấychúngcóvẻtriếtlýhơnlàhànhđộng.Tôinghĩrằnghiểuđượctriếtlýcũngquantrọngnhư hành động vậy.Có nhiều ngườimuốn làmmà không suy nghĩ và cónhữngngườichỉmuốnnghĩmàkhôngmuốnlàm. Vìvậyvớinhữngngười“muốnlàm”nhữnggìbắtđầu,tôixinchiasẻvớibạnmộtsốđiềutôiđãlàmdướidạngtómtắt:Hãyngừnglàmnhữnggìbạnđanglàm.Nóicáchkhác,hãynghỉtaymộtchútvàsuynghĩxemcáigìtiếntriểncòncáigìkhôngtiếntriển.Mộtđịnhnghĩacủasựđiênrồlàlàmcùngmộtviệcnhưnglạimongcóđượcmộtkếtquảkhác. Hãy ngưng những gì không tiến triển và tìm xem có gì mới để làmkhông.Hãytìmkiếmnhữngýtưởngmới.Đểcónhữngýtưởngđầutư,tôiđiđếnnhàsáchvàtìmnhữngcuốnsáchnóivềcácchủđềkhácnhau.Tôigọichúnglàcáccôngthức.Tôimuanhữngcuốnsách“làmthếnàođể...”nóivềnhững công thứcmà tôi không biết gì về chúng cả.Ví dụ như trong hiệusách,tôitìmthấycuốn“16giảiphápphầntrăm”củaJoelMoskowitz.Tôimuacuốnsáchvàđemvềđọc. HÀNHĐỘNG! Ngàykế tiếp, tôi làm theochínhxácnhữnggìcuốnsáchđãnói.Từngbướcmột.Tôitìmnhữngmốihờibấtđộngsảntrongvănphòngluậtsưvàngânhàng.Hầuhếtmọingườikhôngbắt tayvàohànhđộng,hoặchọmảinghe theo những điều người khác bàn tán về công thứcmớimà họ đangnghiêncứu.Ngườihàngxómcủatôichotôibiếtnhữnglýdotạisao“giảipháp16%”sẽkhôngtiếntriển.Tôikhôngngheanhtavìanhtachưabaogiờlàmđiềuđócả. Hãytìmmộtngườiđãtừnglàmnhữnggìbạnmuốnlàm.Rủhọđiăntrưa.Hỏihọnhữngmẹonhỏ,nhữngkỹxảotrongkinhdoanh.Vềtờchứngnhậnthuếbảođảm16%,tôiđãđếnsởthuếtrongtỉnhvàtìmmộtnhânviênlàmviệcởđó.Tôithấycôấycũngđangđầutưvàothuếbảođảm.Ngaylậptứctôimờicôđiăntrưa.Côấyvuivẻnóimọithứcôbiếtvàphảilàmđiềuđónhưthếnào.Saubữatrưa,côđãdànhsuốtbuổichiềudểchỉvẽchotôi.Ngàyhômsau,nhờsựgiúpđỡcủacômàtôitìmđượchaitàisảnlớnvàbắtđầutíchlũyđược16%lợinhuậnkểtừđó.Chỉmấtmộtngàyđểđọcsách,

mộtngàyđểbắttayvàoviệc,1giờăntrưavà1ngàyđểkiếmđược2vụgiaodịchlớn. Hãyđếnlớphọc.Tôitìmtrongbáothôngtinvềnhữnglớphọcmớimàmìnhquantâm.Nhiềulớpkhôngphảimấttiềnhaychỉphảitốnmộtchiphínhỏ.Tôicũngthamgiavàtrảchiphíchonhữnghộinghịchuyêndềlớnvềnhữngđiềumìnhmuốnhọc.Tôigiàucóvàkhôngphảilàmviệcvấtvả,đơngiảnlànhờnhữngkhóahọcnày.Cónhiềungườibạnkhôngthamgiahọc,họbảotôilãngphítiềnbạc,songhọvẫnđangphảinailưngralàmviệc. Hãyragiá.Khimuốncómộtmảnhbấtđộngsản,tôixemxétnhiềutàisảnvàviếtvàidòngragiá.Nếubạnkhôngbiếtmộtcáigiá“hợplý”làgìthìtôicũngkhôngbiết.Đólàcôngviệccủanhữngnhânviênbấtđộngsảnthựcsự.Họđưaracáigiá.Tôichỉphảilàmcàngítviệccàngtốt. Mộtngườibạnmuốntôichỉchocôấycáchmuanhà.VàongàythứBảy,cô ấyvàmộtnhânviên cùng tôi đi xemxét 6 cănhộ.Bốncăn rất tệ hại,nhưng hai căn còn lại thì khá tốt.Tôi bảo cô ấy hãy ra giá cho cá 6 căn,nhưng chỉ đưa ra nửa giá tiền người chủ nhà đòi hỏimà thôi. Cô gái vàngườinhânviênsuýtnữalêncơnđautim.Họnghĩnhưthếthậtkhiếmnhãvàxúcphạmngườibán,nhưngtôichorằngthựcsựlàanhchàngnhânviênkiakhôngmuốnphảilàmviệcvấtvảquá.Vìvậyhọkhônglàmgìcảvàtiếptụcđitìmmộtvụgiaodịchkháctốthơn. Khôngcóchuyệnragiágìhết,vàcôbạncủatôivẫncònđangtìmkiếmmộtvụgiaodịchđúngđắn,vớimộtcáigiáhợp lý.Như thếbạnsẽkhôngbiếtgiáhợplýlàbaonhiêuchođếnkhibênkiamuốngiaodịchvớibạn.Hầuhếtnhữngngườibánhàngđềuragiácao.Rấthiếmkhimộtngườibánhàngđòicáigiáthấphơngiátrịthựccủanó. Bàihọcrútratừcâuchuyệnnày:Hãyragiá.Aikhôngphảilàmộtnhàđầutư thườngkhôngbiếtcáicảmgiáckhibánmột thứgìđónhưthếnào.Tôicómộtmảnhbấtđộngsảnmà tôimuốnbánhàng thángnay,và tôisẽkhôngquantâmđếnđếnviệccáigiáthấpđếnmứcnào.Ngườitacóthểragiábằng10conlợnvàtôicũngrấthàilòng.Khôngphảilàvìcáigiámàlàvìcóngườiquan tâmđếnnó.Có thể tôisẽphảnđốinếuphải traođổivớimộtnôngtrạichănlợn.Nhưngtròchơinàyhoạtđộngnhưthếđó.Tròchơimuabánnàyrấtvuithú.Hãynhớđiềuđó.Nórấtvuithúvànóchỉlàmộttròchơithôi.Hãyragiávàsẽcóaiđótrảlời:“Đượcthôi.” Vàtôiluônchàogiávớimộtướckhoảngiảithoát.Trongbấtđộngsản,

tôidùngnhữngtừnhư“vớisựđồngýcủacộngsựkinhdoanh.”Tôikhôngbaogiờnói rõcộngsựkinhdoanhcủa tôi làai.Hầuhếtmọingườikhôngbiết rằngcộng sựkinhdoanhcủa tôi chính là conmèo trongnhà.Nếuhọchấpnhậncáigiámàtôilạikhôngmuốnvụgiadịchnàynữa,tôisẽgọiđiệnvềnhànóichuyệnvớiconmèocủamình.Tôinóinhữngđiềungớngẩnnhưthếđểbạnthấyrằngtròchơinàydễdàngvàđơngiảnđếnmứcvớvẩn.Rấtnhiều người làm cho mọi chuyện phức tạp lên và khiến chúng trở nênnghiêmtrọngquámức. Tìmmộtvụgiadịchcó lợi,mộtviệckinhdoanhđúngđắn,nhữngconngườithíchhợp,nhữngnhàđầutưtốthaybấtcứcáigìcũngđềunhưmộtcuộchẹn.Bạnphảitiếpcậnthịtrường,nóichuyệnvớinhiềungười,trảgiánhiều, thương lượng,phảnđốivà chấpnhận.Tôibiết cónhữngngười chỉngồinhàchờđiệnthoạireo,nhưngtrừphibạnlàCindyCrawfordhayTomCruise,nếukhôngtốtnhấtlàbạnnênđirachợ,hoặcrasiêuthị.Tìmkiếmragiá,phảnđối,thươnglượngrồichấpnhậnlàtoànbộquátrìnhdiễnbiếncủagầnnhưmọiviệctrênđời. Hãychạybộ,đibộhayláixeđếnmộtvùngnàođótrongkhoảngmườiphút,cứmộtthángmộtlần.Tôiđãtìmđượcmộtsốvụđầutưbấtđộngsảntốtnhấtkhiđangchạybộ.Cứmộtnămtôilạiđếnchạybộởmộtvùnglâncậnnhấtđịnh.Tôi tìmnhững thayđổi.Đểcó lợinhuận trongmộtvụgiaodịchcầnphảicóhaiyếutố:mộtgiáhờivàsựthayđổi.Nhữngmónhờithìrấtnhiều,nhưngchínhsựthayđổimớibiếnmộtmónhờithànhcơhộiđemđếnlợinhuận.Vìvậymàkhichạybộ,tôichạyđếnnhữngnơitôimuốnđầutư.Sự lặpđi lặp lạinàygiúp tôi thấyđượcnhững thayđổi từ từ.Tôi thấynhữngtấmbảngbấtđộngsảnnằmđótrongmộtthờigiandài.Nhưvậycónghĩa là người bán hàng sẽ dễ đồng ý bán ngôi nhà hơn.Tôi nhìn nhữngchiếcxechạyrachạyvào.Tôiđứnglạinóichuyệnvới tàixế.Tôi tángẫuvớinhữngngườiphátthư.Nhữngngườinàycómộtlượngthôngtinrấtđángngạcnhiênvềkhuvựcấy. Tôitìmđếnmộtkhuvựctệhại,nhấtlànhữngnơimàtinđồnvềchúnglàmchongườitasợhãitránhxa.Tôiláixequađóvàilầnmộtnăm,chờđợinhữngdấuhiệuthayđổitốt.Tôinóichuyệnvớinhữngngườibánlẻ,nhấtlànhữngngườimới,và tìmhiểu tại saohọ lại chuyểnđếnđây.Việcnàychỉmất vài phút trongmột tháng và tôi làm chuyện này trong khi đang làmnhữngchuyệnkhác,vídụnhưtậpthểdụchayđimuasắmchẳnghạn. Với chứngkhoán, tôi thích cuốn sách “Đánhbại hàngphố” củaPeterLynch,nóivềcôngthứcthuthậpcáccổphầnđangtănggiátrị.Tôithấymọi

quyluậttìmkiếmnhữngthứcógiátrịđềunhưnhau,bấtkểlàbấtđộngsản,cổphần,quỹcôngtráichung,nhữngcôngtymớihaymộtvậtnuôimới,mộtngôi nhàmới,một người hôn phốimới, hoặcmột cơ hội tốt đểmua bộtgiặt... Quátrìnhthìluôngiốngnhau,bạnphảibiếtbạnđangtìmkiếmcáigìvàkhiđóhãylênđườngtìmkiếmnó! Tạisaonhữngngườitiêudùngluônbịnghèo?Khimộtsiêuthịbángiảmgiá,vídụnhưgiấyvệsinhchốnghạn,thìkháchhàngùađếnmuavềtíchtrữ.Khithịtrườngchứngkhoánbánhạgiáthìhầuhếtlạixemđólàmộtsựsuysụphaysai lầmvàkháchhàngbỏđi.Khisiêu thị tănggiá,kháchhàngđimuađồởchỗkhác.Vàkhithịtrườngchứngkhoántănggiáthìkháchhànglạiđổxôvàomua. Hãynhìnchođúngchỗ.Mộtngườihàngxómcủatôimuamộtngôinhàvớigiá100.000$.Tôimuamộtngôinhàtươngtựkếbênvớigiá50.000$.Ông tanóiôngđangchờchocáigiá tăng lên.Tôibảoôngrằng lợinhuậnđượclàmrakhibạnmuachứkhôngphảilúcbạnbán.Ôngtađimuanhàvớimộtngườimôigiớibấtđộngsảnkhôngcómộttàisảnriêngnàocả.Tôiđimuatạimộtvănphòngtịchthutàisảnthếnợởngânhàng.Tôiđãtrả500$đểthamdựmộtkhóahọcvềvấnđềnày.Ônghàngxómnghĩrằng500$chomộtlớphọcđầutưbấtđộngsảnlàquáđắt.Ôngnóiôngkhôngcódưtiềnvàcũngkhôngcónhiềuthờigian.Vìvậymàôngphảingồichờchođếnkhigiánhàtănglên... Còntôi,đầutiêntôitìmngườimuốnmua,sauđómớitìmngườimuốnbán.Mộtngườibạncủatôiđangtìmmộtmiếngđất.Anhtacótiềnvàkhôngmuốn lãngphí thờigian.Tôi tìmđượcmộtmiếngđấthơi rộnghơnmiếngđấtmàanhấymuốnmuagiữnólạibằngquyềnmuabáncổphần,gọiđiệnchoanhbạntôivàanhtađồngýmuamộtphầncủanó.Vìthếtôibánnóchoanh ta rồimớimuamảnh đất.Tôi giữ phần đất còn lại làm củamìnhmàkhôngphảimất thêmđồngnàocả.Bàihọc rút ra từcâuchuyệnnày:Hãymuamộtcáibánhvàcắtlàmnhiềuphần.Hầuhếtmọingườiđềutìmkiếmnhữnggìhọcó thểmuađược,vì thếmà tầmnhìncủahọquáhẹp.Nhữngngườisuynghĩhẹpkhôngcónhữngdịpmaylớn.Nếubạnmuốngiàuhơnthìviệcđầutiênlàphảinghĩxahơn. Nhữngngườibánlẻ thíchgiảmgiáchongườimuasốlượngnhiềuđơngiảnvìhầuhếtcácnhàkinhdoanhđều thíchnhữngngườichi tiêu lớn.Vìvậythậmchínếubạnquánhỏ,bạnvẫncóthểsuynghĩlớnđược.Khicông

tytôigianhậpthịtrườngmáytính,tôigọiđiệnchovàingườibạnvàhỏihọcómuốnmuavớitôikhông.Sauđóchúngtôiđếngặpcácnhàbuônvàthỏathuậnmộtvụgiaodịchlớnvìchúngtôimuốnmuanhiều.Vớicáccổphầncũngvậythôi.Nhữngngườibénhỏthìmãimãibénhỏvìhọsuynghĩquáhẹp,làmviệcmộtmìnhhoặckhônghễlàmgìcả. Hãyhọctừlịchsử.Tấtcảnhữngcôngtylớntrongsởgiaodịchchứngkhoánđềubắtđầutừnhữngcôngtynhỏ.Mãiđếnnhữngnăm60tuổiđạitáSandermớilàmgiàuđược.NhưngBillGateslạilàmộttrongnhữngngườigiàunhấtthếgiớikhichưađếntuổi30. Hoạtđộngluônchiếnthắngsựkhônghoạtđộng. Vớitôi,nhữngtừngữquantrọnglà“đượclàm”và“làm”.Nhưtôiđãnóinhiềulầntrongcuốnsáchnày,bạnphảibắttayvàoviệcthìbạnmớinhậnđượcmộtphầnthưởngtàichínhxứngđáng.Hãyhànhđộngngaybâygiừđi!

Phầnkết

Cảmơnbạnđãđọccuốnsáchnày.Tôihyvọngnósẽcungcấpchobạnmột số hiểu biết về việc sử dụng sứcmạnh của tiền bạc để làm việc chomình.Ngàynay,chúngtacầnthôngminhtàichínhhơnchỉđơngiảnlàđểtồntại.Ýtưởngchorằngphảicótiềnmớilàmratiềnđượclàsuynghĩcủanhữngngườiquángâythơvềtàichính.Điềuđókhôngcónghĩalàhọkhôngthôngminh.Đơngiảnlàhọchưahọcđượckhoahọckiếmtiền. Tiềnchỉlàmộtquanniệm.Nếumuốncónhiềutiềnhơn,bạnchỉcầnthayđổicáchsuynghĩcủamình.Tấtcảnhữngngười tay trắng làmnên,đềubắtđầurấtítỏibằngmộtýtưởngsauđóbiếnnóthànhmộtcáigìđóthậttolớn.Việcđầutưcũnggiốngnhưvậy.Chỉcầnmộtíttiềnđểbắtđầuvàlớnlên.Tôi thấy rấtnhiễungười theođuổimộtvụgiaodịch suốtđờihoặccốgắngtíchlũythậtnhiềutiềnđểcóđượcmộtvụlàmănlớn.Nhưngvớitôi,điềuđóquảlàđiênkhùng.Tôirấtthườnggặpnhữngnhàđầutưngâythơbỏnhữngquảtrứnglớnnhấtvàomộtcáigiỏvànhanhchóngđểmấthết.Cóthểhọlànhữngnhânviêntốt,nhưnghọkhôngphảinhữngnhàđầutưgiỏi. Mộtvốnhọcvàsựtừngtrảivềtiềnbạclàrấtquantrọng.Hãybắtđầuthậtsớm.Hãymuanhữngcuốnsách.Hãyđếncáchộithảo.Hãyluyệntập.Hãybắtđầunhỏthôi.Tôiđãbiến5.000$tiềnmặtthành1triệuđôlatàisảncóthểtạoravòngquaytiềnmặthàngthánglà5.000$chỉtrongsáunăm.Nhưngtôibắtđầuhọctậptừkhimìnhcònlàmộtđứatrẻ.Tôikhuyếnkhíchbạnnênhọcvìchuyệnđókhôngkhókhăngì.Thựcsựđiềuđórấtdễ,mộtkhibạnđãhiểuđượcnó. Tôinghĩtôiđãnóirấtrõmọichuyệnvớibạntrongcuốnsáchnày.Chínhnhữnggìtrongđầubạnsẽquyếtđịnhnhữnggìtrongtaybạn.Tiềnchỉlàmộtquanniệm.Cómộtcuốnsáchrấthay tên là“Suynghĩ làLàmGiàu.”Cáitựacủanókhôngphảilà“LàmViệclàLàmGiàu.”Hãyhọccáchkhiếntiềnbạclàmviệcchobạnvàcuộcsốngcủabạnsẽtrởnêndễdànghơn,hạnhphúchơn.Ngàyhômnay,đừngcốchơichoantoànnữa,hãychơichothậtkhônngoan. HÃYTIẾPTỤCHỌC Bạnđãhọc6bàihọccơbảnmàNgườiChagiàudạytôivềtiềnbạc,tôimuốnbạnhãysuynghĩvàhiểubiếtsâuhơnvềnhữngbàihọcnày.

HÃYHÀNHĐỘNG! TấtcảcácbạnđềuđượcôngTrờibantặng2mónquàquýgiá:tríócvàthờigian.Bạncóquyền làmmọiđiềumìnhmuốnvớicáhai thứnày.Vớimỗiđồng tiền trong tay,bạnvàchỉcóbạnmớicókhảnăngquyếtđịnhsốphậncủamình.Nếusửdụngnómộtcáchvôích,bạnđãlựachọncáinghèo.Nếudùngnóvàonhữngtiêusản,bạnchọn trở thànhmộtngười trung lưu.Hãyđầutưnóvàotríócvàhọccáchkiếmđượctàisản,bạnsẽtrởthànhmộtngườigiàucó,đạtđượcnhữngmụcđíchvàcómộttươnglaitươisáng.Sựlựachọnlàcủabạnvàchỉcủariêngbạn.Mỗingày,vớimỗiđồngtiền,bạnđangquyếtđịnhxemmìnhsẽtrởnêngiàunghèohaytrungbình. Hãychiasẻnhữngkiếnthứcnàyvớiconcáibạn,vàbạnsẽchuẩnbịchochúngbướcvàomộtthếgiớiđangthayđổiđừngngày.Khôngaicóthểlàmđiềuđóthaybạnđược. Bạnvàtươnglaicủacácconbạnsẽđượcquyếtđịnhbởinhữnglựachọncủangàyhômnaychứkhôngphảicủangàymai. Chúng tôimong rằngbạn sẽ làmgiàunhanh chóngvàhạnhphúchơnnhiềuvớimộtmónquàthầnthoạinày,đóchínhlàcuộcsống. RobertKiyosaki SharonLechter