Embed Size (px)
Citation preview
DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE SİVİL HAVACILIK
FAALİYETLERİ GELİŞİMİ
Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER 18 Kasım 2011
Uçma Arzusu
Balonlar, Zeplinler
İlk Uçaklar
2
Uçma Arzusu
• İnsanoğlu ilk çağdan beri kuşlara özendi, uçmak istedi.
• Yüksek yerlerden kanatlarla, paraşütle uçmaya çalıştı.
• Pek çok başarısız deneme yaşandı.
• Efsaneler, söylentiler
İkarus Efsanesi (kaz kanatları)
4. Yüzyıl Çinliler (planörler)
9. Yüzyıl; Mağribiler (planörler)
1002; İmam İsmail Cevheri (paraşüt)
• ve 15. Yüzyıl; Leonardo da Vinci (ornithopter) çizimleri
• İnsan gücünün uçmaya yetmeyeceği anlaşıldı.
• Sıcak hava balonları bulundu ve sonrasında havanın kaldırma kuvveti anlaşıldı ve hızlı gelişme başladı.
1438; Leonardo de Vinci Çizimleri
Balonlar
1767 Balon Fikri
Henry Cavendish (İngiltere)
1783, 5 Haziran İlk Sıcak Hava Balonu Uçuşu
Montgolfier Kardeşler (Fransa)
1783, 27 Ağustos İlk Hidrojen Gazlı Balon Uçuşu
Jacques A. Cesar Charles & M. N. Robert (Fransa)
1783, 19 Eylül Balonla Canlı Uçuşu
Montgolfier Kardeşler (Fransa)
(horoz, ördek, koyun)
1783 İlk Balonla İnsanlı Uçuş
Jean Pilatre de Rozier (Fransa)
1784 İlk Güç ile Yönetilen Balon
Jean Baptiste Meusnier (Fransa)
4
Zeplinler
1852; Henri Giffard (Fransa)
1900; David Schwarz (Hırvatistan)
1900; Ferdinand von Zeppelin (Almanya)
1908; Ticari Uçuşlar
1911-1914; Bombardıman amaçlı kullanım
1919; Londra-New York Uçuşu
1929; Dünya Turu
1937; Hindenburg Kazası (New Jersey)
5
İlk Motorlu Uçuş
Wright Kardeşler (ABD)
(Orville & Wilbur Wright)
1900-1902: Planör Uçuşları
17 Aralık 1903: İlk Motorlu Uçak Uçuşu
12 sn. 37 m.
Kuzey Karolina, ABD
Not-1:
1800’li yıllarda pek çok uçuş başarılı/ başarısız uçuş denemesi olmuştur.
Not-2:
İlk uçak tasarım ve patent;
1838-William Samuel Henson, (İngiltere)
İlk Planör Uçuşları;
1856/1867-Kpt. Le Bris (Fransa)
İlk Rüzgar Tüneli;
1871-Wenham & John Browning (ABD) Wright Kardeşler
6
Öncüler - İlk Uçaklar
Benoist
Bleriot
Burgess
Cornu
Curtiss
De Havilland
Delagrange
Dumont
Fabre
Farman
Junkers
Skorsky
Lavavasseur
Vuia
Wright
7
Osmanlı’da İlk Uçuşlar, Uçaklar
8
Osmanlı’da İlk Uçuşlar
1632 1632
Lagari Hasan Çelebi Hezarfen Ahmet Çelebi
İstanbul’da roket’le yükselme, kanat’la iniş İstanbul Boğazı’nı kanat’la geçiş
9
Osmanlı’da İlk Uçak Uçuşları
2-5 Aralık 1909 Belçikalı Baron de Carters (Viosin) 1 saatlik uçuşun ardından Kasımpaşa Deresi’ne çakıldı. 11 Aralık 1909 Fransız Louis Bleriot (Bleriot) İniş sırasında bir eve çarptı. 1911 Rus Meslanikof (Farman III) Yeşilköy’de hava gösterisi.
1909 Louis Bleriot
10
Osmanlı’da İlk Uçaklar
İlk Satın Alınan Uçaklar
15 Mart 1912
Deperdussin (Fransız yapımı)
Fransa’dan 2 adet satın alındı.
(Her ikisi de fırtınadan zarar gördü, uçamadı)
26 Nisan 1912
Rep 20 (Fransız yapımı)
(İlk Türk Bayraklı uçak “ordu”;
Yzb. Fesa Osmanlı topraklarında uçak kullanan ilk Türk pilotu)
11
Havacılığın İlk Altın Çağı (1918-1939)
• Uçak gövde/kanat’da kumaş’tan alüminyuma geçiş • Sıralı su soğutmalı motor yerine yıldız ve hava soğutmalı motorlar • Kıtalar arası uçuşlar • Jet motor çalışmaları
İlk Diplomatik Konferans (Paris, 1919) Havacılık Kulüpleri, Pilot Okulları, Yarışmalar Hava Posta Servisleri Ticari Uçuşlar, tarifeli seferler Havaalanları, HSS Hizmetleri Askeri amaçlı kullanım
12
Cumhuriyet Dönemi
13
“İstikbal Göklerdedir.” Mustafa Kemal Atatürk, 16 Şubat 1925
14
İlk Sivil Havaalanlarımız
• Yeşilköy, İstanbul (1912 & 1953)
• Gaziemir, İzmir (1924)
• Diyarbakır (1931)
• Güvercinlik, Ankara (1935)
• İnönü, Eskişehir (1936)
• Adana (1937)
• Esenboğa (1955)
15
Kamu Uçak Montaj- İmalat Fabrikalarımız
• Eskişehir (1925-1928) Junkers bakım, MMV-1 (Müh. Selahattin Reşit Alan) • Kayseri TOMTAŞ (1925-1928) THK-Alman Ortaklığı Junkers A-20, A-35
• Kayseri Tayyare Fabrikası (1932-1950) ~112 uçak, 50 Planör Curtiss, Magister, Gotha, PZL, • Akköprü ve Etimesgut (1938-1952) ~158 uçak, 100 planör THK-2, THK-5, Magister, Planör • MKEK (1951-1965) THK tesisleri devralındı. Magister, THK-15 ABD Marshall Yardımı sonrasında tüm
uçak imalat faaliyetleri durmuştur. 16
Türkiye 1920’lerde uçak montaj/imalatı yapan sayılı ülkelerden biriydi…
Özel Şirket Uçak İmalatları
Vecihi Hürkuş
İzmir, İstanbul (1925-1934?)
1925 K-VI Tek motorlu keşif,
1930 K-XIV Tek motorlu eğitim (ilk sivil)
1933 K-XIVA Eğitim
1933 K-XVI Antrenman (Nuri Bey)
1933 K-XVI Hafif yolcu uçağı
1934 K-XIVD Deniz eğitim uçağı
Nuri Demirağ
Uçak Fabrikaları:
Beşiktaş, İstanbul (1936-1940?)
Divriği, Sivas (1936-1937?)
Uçak İmalatları:
1936 Nu.D 36 Eğitim uçağı (24 adet)
1944 Nu.D 38 Çift motor, yolcu uçağı
Planör
K-VI
Vc K-XVI
17
Uzay’a Çıkış
• 1942-43 İlk Dış Uzay’a çıkış Wernher Von Brown (A-4)
• 4 Ekim 1957 İlk Uydu (Sputnik 1)
• 12 Nisan 1961 Uzay’da İlk İnsan (Vostok 1) Yuri Gagarin
• 20 Temmuz 1969 Ay’da İlk İnsan (Apollo 11) Neil A. Armstrong “That’s one small step for man, one
giant leap for mankind.” • 19 Nisan 1971 İlk Uzay istasyonu (Solyut-1) • 1981-2011 Space Shuttle Projesi 135 uçuş
18
1946 Sonrası
1946 İlk ticari helikopter Bell-47
1946 PanAm Atlantik uçuşları
1951 İlk “full” kargo seferleri
1957 İlk Jet yolcu uçağı B707
1969 B-747 Prototype
(İlk uçuş; 1970)
1969 Concorde Uçuşu
(Ticari uçuş; 1976)
1972 Cessna Aircraft
100 bininci uçak imalatı
1974 Airbus Company
(İlk uçak 1980-A310)
19
Uluslararası Kuruluşlar
• ICAO (1944)
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü
Üye Ülke: 190
• IATA (1945)
Uluslararası Hava Taşıyıcılar Birliği
115 Ülkeden 230 Havayolu Şirketi
• ACI (1948)
Uluslararası Havaalanları Konseyi
179 Ülkede 1.659 Havaalanı
• ECAC (1955)
Avrupa Sivil Havacılık Konferansı
Üye Ülke: 44 (Avrupa)
• EUROCONTROL (1960)
Hava Sahasının Güvenliği için
Avrupa Teşkilatı
Üye Ülke: 39 (Avrupa)
• JAA (1970) - EASA (2002)
Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı
Üye Ülke: 30 Avrupa)
20
Dünya ve Türkiye’de Sivil Hava Trafiği
21
Dünya 2000 – 2010 Yılları Yolcu Sayısı Kaynak; ICAO
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
DÜNYA 2000 – 2010 YILLARI TOPLAM YOLCU SAYISI (MİLYON)
2010 Yolcu trafiği; 5.037.707.294 - 2010/2009; % 6,2 Uçak trafiği; 74.454.642 uçak Kargo trafiği; 90.746.876 ton
22
Türkiye – Ticari Uçak Trafiği Kaynak; DHMİ
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000 1
99
0
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Yıllara Göre İç Hat - Dış Hat Ticari Uçak Trafik Değerleri
İÇ HAT TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ DIŞ HAT TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ TOPLAM TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ
İç Hat; 409.402 Toplam ticari uçak; 809.141 2010/2009; % 14,7 Dış Hat; 309.739 Toplam uçak; 919.411
23
Türkiye – Yolcu Trafiği Kaynak; DHMİ
0
10.000.000
20.000.000
30.000.000
40.000.000
50.000.000
60.000.000
70.000.000
80.000.000
90.000.000
100.000.000
110.000.000 1
99
1
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Yıllara Göre Yolcu Trafiği Değerleri İç Hat - Dış Hat - Genel Toplam
İÇ HAT TOPLAM DIŞ HAT TOPLAM GENEL TOPLAM
İç Hat; 50.575.426 Toplam yolcu; 102.800.392 2010/2009; % 20 Dış Hat; 52.224.966
24
Türkiye – Kargo Trafiği Kaynak; DHMİ
0
500.000
1.000.000
1.500.000
2.000.000
2.500.000 1
99
1
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Yıllara Göre Yük (Kargo-Posta-Bagaj) Trafiği İç Hat - Dış Hat - Genel Toplam (ton)
İÇ HAT TOPLAM DIŞ HAT TOPLAM GENEL TOPLAM
İç Hat kargo; 71.216 ton Toplam kargo; 541.357 ton 2010/2009; % 27,3 Dış Hat kargo; 470.141 ton
25
Dünya’da Hava Ulaşım Hareketi* – İlk 30 Ülke *toplam uçak trafiği, ACI
1. ABD
2. ÇİN
3. KANADA
4. BREZİLYA
5. İNGİLTERE
6. FRANSA 7. ALMANYA
8. İSPANYA
9. MEKSİKA
10. İTALYA
11. AVUSTRALYA
12. JAPONYA
13. HİNDİSTAN
14. MALEZYA
15. NORVEÇ 16. TÜRKİYE
17. RUSYA FEDERASYONU
18. KOLOMBİYA
19. ENDONEZYA
20. İSVEÇ
21. İSVİÇRE
22. HOLLANDA
23. GÜNEY AFRİKA
24. BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
25. KORE CUMHURİYETİ
26. AVUSTURYA
27. FİNLANDİYA
28. TAYLAND
29. BELÇİKA
30. SUUDİ ARABİSTAN Diğer
2010 Yılı, Toplam Hava Ulaşımı Hareketi Dünya'da İlk 30 Ülke (ACI)
26 ICAO verilerine göre, Türkiye tarifeli seferlerde gerçekleştirilen toplam ton-km ve yolcu-km hesabıyla 20. sırada.
2010 Dünya Havaalanları Uçak Trafiği ve Türkiye Kaynak; ACI, DHMİ
DÜNYA HAVAALANLARI UÇAK TRAFİĞİ - 2010
TOPLAM %
SIRA HAVAALANI UÇAK DEĞİŞİM
1 ATLANTA GA,US (ATL) 950.119 2,1
2 CHICAGO IL,US (ORD) 882.617 6,6
3 LOS ANGELES CA,US (LAX) 666.938 4,8
4 DALLAS/FORT WORTH TX,US (DFW) 652.261 2,1
5 DENVER CO,US (DEN) 630.063 3,8
6 HOUSTON TX,US (IAH) 531.347 1,3
7 CHARLOTTE NC,US (CLT) 529.101 3,9
8 BEIJING,CN (PEK) 517.584 6,0
9 LAS VEGAS NV,US (LAS) 505.591 1,1
10 PARİS,FR (CDG) 499.997 4,8
46 İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST) 273.826 3,0
127 ANTALYA, TR (AYT) 143.035 16,8
198 İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SAW) 98.889 63,1
299 ANKARA ESENBOĞA, TR (ESB) 63.391 23,6
350 İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB) 57.848 16,7
572 MUGLA DALAMAN, TR (DLM) 23.690 11,5
598 ADANA, TR (ADA) 22.495 13,0
614 BODRUM MİLAS, TR (BJV) 22.264 11,3
709 TRABZON, TR (TZX) 14.321 20,4
Türkiye Toplamı (% 1,24) 919.411
Dünya Toplamı 74.454.642
27
2010 Dünya Havaalanları Yolcu Trafiği ve Türkiye Kaynak; ACI, DHMİ
DÜNYA HAVAALANLARI YOLCU TRAFİĞİ - 2010
TOPLAM %
SIRA HAVAALANI YOLCU DEĞİŞİM
1 ATLANTA GA,US (ATL) 89.331.622 1,5
2 BEIJING,CN (PEK) 73.948.113 13,1
3 CHICAGO IL,US (ORD) 66.774.738 4,1
4 LONDON GB (LHR) 65.884.143 0,2
5 TOKYO JP (HND) 64.211.074 3,7
6 LOS ANGELES CA,US (LAX) 59.070.127 4,5
7 PARİS,FR (CDG) 58.167.062 0,5
8 DALLAS/FORT WORTH TX,US (DFW) 56.906.610 1,6
9 FRANKFURT,DE (FRA) 53.009.221 4,1
10 DENVER CO,US (DEN) 52.209.377 4,1
37 İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST) 32.165.817 8
60 ANTALYA, TR (AYT) 22.078.962 21
121 İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SAW) 11.598.026 72
176 ANKARA ESENBOĞATR (ESB) 7.788.214 28
182 İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB) 7.518.333 21
277 MUGLA DALAMAN, TR (DLM) 3.809.245 13
314 BODRUM MİLAS, TR (BJV) 3.105.698 11
325 ADANA, TR (ADA) 2.849.775 14
382 TRABZON,TR (TZX) 1.968.363 23
Türkiye Toplamı (% 2,04) 102.800.392
Dünya Toplamı 5.037.707.294
28
Uluslararası yolcuda; Atatürk 19., Antalya 24. sırada…(Kaynak; ICAO)
2010 – Dünya Havaalanları Kargo Trafiği ve Türkiye Kaynak; ACI, DHMİ
DÜNYA HAVAALANLARI KARGO TRAFİĞİ (kg) - 2010
TOPLAM %
SIRA HAVAALANI KARGO DEĞİŞİM
1 HONG KONG,HK(HKG) 4.165.852 23,2
2 MEMPHİS TN,US (MEM) 3.916.811 5,9
3 SHANGHAI,CN (PVG) 3.228.081 26,9
4 INCHEON,KR (ICN) 2.684.499 16,1
5 ANCHORAGE AK,US (ANC) 2.646.695 36,6
6 PARİS,FR (CDG) 2.399.067 16,8
7 FRANKFURT,DE (FRA) 2.275.000 20,5
8 DUBAI,AE (DXB) 2.270.498 17,8
9 TOKYO JP (HND) 2.167.853 17,1
10 LOUISVILLE KY,US (SDF) 2.166.656 11,2
42 İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST) 452.146 21,7
248 İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SWA) 29.031 306,0
311 İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB) 17.725 31,6
324 ANKARA ESENBOĞA, TR (ESB) 15.095 12,3
Türkiye Toplamı (% 0,6) 541.357
Dünya Toplamı 90.746.876
29
Bugünkü Sivil Havacılığımız
30
2010 Yılı Sektörel Büyüklüklerimiz
2010 YILI SEKTÖREL BÜYÜKLÜKLER
Hava Taşıma işletmeleri Havaalanları
Havayolu İşletmesi 14 (3 Kargo) Dış-İç Hat 23
Hava Taksi İşletmesi 61 Sadece İç Hat 31
Genel Havacılık İşletmesi 38 Özel Statülü 13
Balon İşletmesi 16 Toplam 67
Zirai İlaçlama İşletmesi 39
Toplam 168
Bakım ve Eğitim İşletmeleri Hava Araçları
Bakım Organizasyonu 34 Havayolu İşletmeleri 332
Uçuş Eğitim Organizasyonu 16 Hava Taksi İşletmeleri 247
Tıp Eğitim Organizasyonu 14 Genel Havacılık 217
Toplam 64 Balon 106
Zirai İşletmeler vb. 69
Yer Hizmetleri Kuruluşları Özel İş Jetleri 98
A Grubu 3 Toplam 1.069
B Grubu 12
C Grubu 27
Yetkilendirme 1
Toplam 43
Aktif; 47
31
DHMİ Genel Müdürlüğü
• 1933: Kuruluş
• 1984: Kamu İktisadi Teşebbüsü
• Havaalanı İşletmeciliği (2010)
12 Havalimanı
33 Havaalanı
• 2010 yılında (DHMİ işletimindeki H/A);
806.766 uçak,
91.512.666 yolcu,
512.366 ton kargo.
• 2010 Ciro: 1.553.400.000 TL
• 7.864 Personel
32
DHMİ Genel Müdürlüğü
• Hava Seyrüsefer Hizmetleri
(ATC, ASM, ATFM)
2 Saha Kontrol Merkezi (ACC),
16 Yaklaşma Kontrol Ünitesi (APP),
34 Meydan Kontrol Ünitesi (TWR)
• 615 Kontrolör
• 25 Radar
• 6 PSR
• 19 SSR
• 38 ILS
• 57 VOR
• 96 DME
• 63 NDB
33
DHMİ Genel Müdürlüğü
DHMİ YAP İŞLET DEVRET
PROJE ADI
KAPASİTE
İŞLETME İŞLETME TOPLAM
SÖZLEŞME BAŞLANGIÇ BİTİŞ İŞLETME
TARİHİ TARİHİ TARİHİ SÜRESİ
ANTALYA HL 16.02.1996 5.000.000 01.04.1998 14.09.2007 9 YIL 45 GÜN
I.DIŞ HATLAR
ANTALYA HL 24.02.2004 5.000.000 07.04.2005 23.09.2009 3 YIL 5 AY 26 GÜN
II. DIŞ HATLAR
ATATÜRK HL 14.10.1997 20.000.000 10.01.2000 02.07.2005 4 YIL 10 AY 15 GÜN
DIŞ HATLAR
DALAMAN HL (ATM) 23.06.2004 5.000.000 01.07.2006 28.04.2015 8 YIL 2 AY 17 GÜN
DIŞ HATLAR
ESENBOĞA HL (TAV) 18.08.2004 10.000.000 16.10.2006 24.05.2023 15 YIL 8 AY
İÇ-DIŞ HATLAR
ADNAN MENDERES HL (TAV) 20.04.2005
5.000.000
13.09.2006
10.01.2015
7 YIL 4 AY 26 GÜN DIŞ HATLAR
MİLAS-BODRUM HL (ASTALDİ) DIŞ HATLAR
25.05.2009
5.000.000
-
-
3 YIL 9 AY
ZAFER HL (IC) 23.12.2010 2.000.000 - - 29 YIL 11 AY
Yeni İhaleler 1- İzmir Adnan Menderes Havalimanı yeni İç Hatlar Terminali yapımı ve Dış Hatlar Terminali kiralama 2- Çukurova (Adana-Mersin) Bölgesel Havalimanı yapımı
34
DHMİ Genel Müdürlüğü
DHMİ KİRALAMA İHALELERİ
PROJE ADI SÖZLEŞME
TARİHİ
KAPASİTE
YOLCU/YIL
İŞLETME
BAŞLANGIÇ
TARİHİ
İŞLETME
BİTİŞ
TARİHİ
İŞLETME SÜRESİ
ATATÜRK HAVALİMANI (TAV)
İÇ-DIŞ HATLAR TERMİNAL BİNASI,
KATLI OTOPARK VE GENEL HV. TERM.
16.06.2005 25,5 MİLYON DIŞ HAT
12,8 MİLYON İÇ HAT 03.07.2005 03.01.2021 15,5 YIL
ZONGULDAK ÇAYCUMA HL (ZONHAV) 04.10.2006 500.000 20.08.2007 20.08.2032 25 YIL
ANTALYA HAVALİMANI (ICF)
I. II. ETAP DIŞ HATLAR TERMİNALİ,
CIP VE İÇ HATLAR TERMİNALİ
22.05.2007 10 MİLYON DIŞ HAT
3,7 MİLYON İÇ HAT
14.09.2007
23.09.2009
31.12.2024
31.12.2024
I. ETAP
17 YIL 3 AY 17 GÜN
II. ETAP
15 YIL 3 AY 8 GÜN
ANTALYA GAZİPAŞA HAVAALANI (TAV) 04.01.2008 500.000 13.07.2009 13.07.2034 25 YIL
35
TAV Havalimanları Holding A.Ş.
• Kuruluş: 1997
• Hissedarlar;
Tepe İnş. San. A.Ş. (%26,1),
Akfen Holding A.Ş. (%26,1),
Sera Yapı End. Tic. A.Ş. (%4,2),
Diğer (%3,5)
Halka Açık (%40,1)
• TC Havalimanları
o İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes (Dış Hatlar) Antalya Gazipaşa,
• HAVAŞ (%65)
• 2010 ciro: 785 milyon avro
• 18.768 personel
36
TAV Havalimanları Holding A.Ş.
Yurt Dışı Havaalanları
o Gürcistan (2027)
Tiflis
Batum
o Tunus (2047)
Monastır
Enfidha
o Makedonya (2030)
Üsküp
Ohrid
37
HAVAŞ-Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş.
• 8 Nisan 1958: Kuruluş
• 1987: Yer (HAVAŞ) – İkram (USAŞ) hizmetlerinin ayrılması
• 1995: Özelleştirme
• Bugünkü Yapı: TAV (%65) + İş Girişim Yatırım Ortaklığı/HSBC Inv. Bank
• TGS’nin %50 ortağı
• 22 Havaalanında 200 Havayolu Şirketine hizmet
• 2010 Ciro: 163,5 milyon avro
• Personel sayısı 9.688
38
ÇELEBİ Hava Servisi
• 1 Şubat 1958: Kuruluş
• 1991: Tüm uçuş tiplerine hizmet sunma
• 1996: Halka Açılma
• 2006-2009: Havalimanı terminal işletmeciliği (Antalya)
• 2006+: Uluslararası terminal/yer hizmetleri işletmeciliği (Budapeşte, Bombay, Yeni Delhi)
• 26 Havaalanında 250 Havayolu
Şirketine hizmet
• 2010 Ciro: 347 milyon TL
• TC personel sayısı 3.500 • Tüm personel sayısı 9.500
39
TGS (Turkish Ground Services) Yer Hizmetleri A.Ş.
• 1 Ocak 2010 Kuruluş
• THY-HAVAŞ Ortaklığı
• THY, Anadolu Jet hizmetleri
• 6 Havaalanı
• 2010 Ciro: 39,8 milyon avro
• 6.000 personel
40
TC Havayolu Şirketleri
TC HAVAYOLU ŞİRKETLERİ YOLCU UÇAĞI KARGO UÇAĞI GENEL
KURULUŞ AIRBUS BOEING DİĞER TOPLAM AIRBUS BOEING DİĞER TOPLAM TOPLAM
THY 1933 83 88 0 171 6 0 0 6 177
PEGASUS* 1990 5 34 0 39 0 0 0 0 39
ONUR AIR 1992 33 0 0 33 0 0 0 0 33
SUN EKSPRESS 1989 28 0 0 28 0 0 0 0 28
ATLAS JET 2001 13 3 0 16 0 0 0 0 16
SKY 2001 4 10 0 14 0 0 0 0 14
TURİSTİK HT (CORENDON) 2004 0 9 0 9 0 0 0 0 9
HÜRKUŞ (FREE BIRD) 2001 8 0 0 8 0 0 0 0 8
TAILWIND 2009 0 5 0 5 0 0 0 0 5
SAGA 2004 2 2 0 4 0 0 0 0 4
BORA JET 2008 0 0 4* 4 0 0 0 0 4 *ATR 72-500
MNG (KARGO) 1996 0 0 1* 1 9 1 0 10 11 *Challenger 601
MYCARGO(KARGO) 2004/2011 0 0 0 0 6 1 0 7 7
ULS (KARGO) 2004/2009 0 0 0 0 6 0 0 6 6
TOPLAM 176 151 5 332 27 2 0 29 361
*Izair ile birlikte
41
Türk Hava Yolları A.Ş.
1933: Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi Milli Savunma Bakanlığı 5 uçak (2’si Junkers F-13) 1938: Devlet Hava Yolları Umum Md. Ulaştırma Bakanlığı 1945: 52 uçak (30’u Douglas DC-3) 1946: Devlet Hava Yolları İşl. Gn. Md. 1947: İlk yurt dışı seferi (Atina) 1955/56: Türk Hava Yolları A.O. 1960: F-27 1967: İlk jet uçağı (DC-9) 1971-74: B-707, B-727, DC-10 1984: Kamu İktisadi Kuruluşu 1985: Atlantik aşırı uçuşlar (A-310) 1990: Özelleştirme 1991: B-737 1993: A-340 1997: B-737-800 2011: B-777
Türkiye yolcu trafiğinde %53 pay, %72,6 uçak doluluk oranı 146 dış – 41 iç – toplam 187 uçuş noktası 2010 ciro: 4.236 milyon avro - Personel 17.871
0
5.000.000
10.000.000
15.000.000
20.000.000
25.000.000
30.000.000
35.000.000
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
THY 1991-2010 Yılları Arası Toplam Taşınan Yolcu Sayıları
THY Uçak Filosu (177 Uçak) Dünya’da Filo ve RPK (ücretli yolcu km) bağlamında ilk 25 havayolu içinde… 171 Yolcu Uçağı (124-337 yolcu koltuk), 6 Kargo Uçağı (39-64 ton yük kapasite)
43
Türk Hava Yolları A. Ş. İştirakleri (2010)
Şirket Unvanı Faaliyet Konusu İştirak Oranı
THY Teknik A.Ş. Teknik Bakım 100%
Sun (Güneş) Ekspres Havacılık A.Ş. Hava Taşımacılığı 50%
THY Do & Co İkram Hizmetleri A.Ş. İkram Hizmetleri 50%
P&W.T.T Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti Teknik Bakım 49%
Bosna Hersek Havayolları Hava Taşımacılığı 49%
TGS Yer Hizmetleri A.Ş. Yer Hizmetleri 50%
THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş. Uçak Yakıtı 50%
44
TOSHİD – Türkiye Özel Sektör Havacılık İşletmeleri Derneği
Havayolları (13) Terminal İşleticileri (3)
ACT (Kargo) Fraport-İÇTAŞ
Atlas Jet HEAŞ
Turistik Hava Taşımacılık (CORENDON) TAV
Freebird (HÜRKUŞ) Yer Hizmet /İkram Kuruluşları (3)
ULS (Kargo) Çelebi
MNG (Kargo) HAVAŞ
Onur Turkish Do&Co
Pegasus- IZair (İzmir) Bakım Kuruluşları (3)
Saga MNG Teknik
Sky MRO Teknik
Sun Express (Güneş) THY Teknik
Tailwind Diğer
Bora Jet 5
Kuruluş: 1989 Amaç; İşletmelerin en yüksek seviyede havacılık emniyetine sahip olarak büyümesine ve rekabetin korunmasına destek olmak, İşletmeler arasında teknik ve ticari işbirliğini artırmak, güç birliği oluşturmak, ticari sivil havacılık sektörünü Ülke ekonomisi yararına geliştirmek, meslek ahlak ve tesanütü korumak… Etki; Dernek üyesi kuruluş görüş ve önerilerini ilgili Makamlara iletilerek, çözümünün sağlanması…
45
TOBB Türkiye Sivil Havacılık Meclisi
• Kuruluş; 2005
• Amaç; Sektörel gelişmeyi teşvik etmek, sorunları incelemek ve önlemleri tespit etmek.
• Oluşum; İlgili kamu kurum ve kuruluşları, Sektör’de faaliyet gösteren havaalanları işleticileri, havacılık şirketleri, hava aracı imalatçıları, bakımcıları, yer hizmetleri kuruluşları, ikram kuruluşları, eğitim müesseseleri, ilgili dernekler…. (40 temsilci)
• Çalışma Şekli; Düzenli toplantı, raporlama
• Etki; Çalışma sonuçlarının (öneriler + mevcut sorunlar) TOBB aracılığıyla ilgili Bakanlık ve kuruluşlara iletilerek çözümlenmesi…
46
Türkiye’de Uçak Bakım Hizmetleri BOY-Bakım-Onarım-Yenileme
• TC Pazarı: 674,1 milyon $
• İç Pazar payı payı: 85%
• İç pazarda THY payı: 85%
• 2,1 milyon $ /uçak
• THY Teknik
• My Teknik
• MNG Teknik
47
Bakım Kuruluşları - THY Teknik
• JAR 145, EASA 145, FAR 145 onaylı
• THY filosundaki tüm uçaklara yapısal, motor, komponent bakımları..
• 160 müşteri,
• İstanbul ve Ankara’da 73.500 m² kapalı alan (4 hangar)
• 2.900 personel (279 mühendis, 2.177 teknisyen
• Bakım kabiliyetleri (uçak)
Airbus (A300B2/B4/F4, A300-600, A310-200/300, A318 Series, A319, A320, A321, A330 Series, A340 Series)
Boeing (B707-120/320, B727-200, B737 Series (100 hariç) B747-400, B757-200, B767-200/300, B777-200/300), MD 80 Series,
BAe RJ 70/85/100,/146, Gulfstream, G-IV-G500/550,
Cessna 172, Diamond DA 42
• Bakım kabiliyetleri (motor)
CFMI CFM 56-3, 56-5C ve 56-/B series, QEC,
GE CF6-80C2 Series, GE 90, V2500, LM 6000,
• Bakım kabiliyetleri (atölyeler)
• Avionik, Apu, Pnömatik, NDT, yakıt, lastik-jant- fren, iniş takımları, hidrolik, mekanik oksijen, slide , boya…
48
Bakım Kuruluşları - THY Teknik
• 2010 brüt gelir Yurt içi: 659 milyon TL Yurt dışı: 64 milyon TL • Son Gelişmeler
o 2010 Türk Motor Merkezi (Pratt & Whitney ile ortak)
o 2010 Zorlu O&M Enerji Motor bakım, ileride parça imalatı)
o 2010 Goodrich THY Teknik Servis (Gebze; motor bakım)
o 2011 Cabin Interior (TAI ile ortak)
o 2012 HABOM (Havacılık Bakım Onarım ve Mod. Merkezi)
İnşa halinde; ayni anda 15 uçak bakımı, 3.500 personel çalışacak…
Kaynak; THY Teknik-2010 Faaliyet Raporu
49
Bakım Kuruluşları - My Technic
• Kuruluş: 2008 (İstanbul SG Havalimanı) 2011: HNA Group Co. %60 • JAR 145,147 – EASA 145 onaylı • 60.000 m² (15.000 m² hangar) • ~500 personel
• Eylül 2008’den beri; 70 farklı Ülke (%79 yabancı), 192 uçak 13 farklı müşteri (%85 yabancı), 46 motor 65 farklı müşteri (%71 yabancı), 5.002 komponent 70’den fazla değişik müşteriye C seviyesi harici bakım 114 Uçak Bakım Teknisyen Yardımcısı Eğitimi Müşteriler 1.520 adam/gün eğitim.
• Bakım Kabiliyetleri (uçak) Airbus (A300 B2/B4/F4, A300-600, A319, A320, A321, A310-200/300) Boeing (B-737 Series (100/200 hariç), B757-200, MD 80 Series • Bakım Kabiliyetleri (motor) GE CFT6 Series, P&W JT8D-200 Series
• Bakım Kabiliyetleri (atölyeler) Avionik, mekanik, lastik-jant- fren, iniş takımları, slide,
hidrolik, NDT, boya…
50
Bakım Kuruluşları - MNG Technic
• Kuruluş: 2002 (İstanbul)
• JAR 145/147 – EASA 145/147, FAR 145 onaylı
• 60.000 m² (25.000 m² hangar)
• 35 mühendis, 543 teknisyen
• 2010 yılında;
29 yerli, 132 yabancı toplam 161 uçağa bakım hizmeti,
4.792 yerli, 2.825 yabancı müşteriye komponent bakım hizmeti verilmiştir.
• Bakım Kabiliyetleri (uçak)
Airbus (A300, A300-600, A310,
A319, A320, A321,
Boeing (B727, B737 Series (100/200 hariç),
B757-200/300, B767 200/300, MD 80 Series
• Bakım Kabiliyetleri (motor)
GE CFT6 Series, P&W JT8D-200 Series
• Bakım Kabiliyetleri (atölyeler)
Avionik, mekanik, lastik-jant- fren, iniş takımları, slide, hidrolik, NDT, boya…
51
TAİ – Türk Havacılık Sanayi
• Kuruluş: 1984
• 120’ü mühendis 3.000 personel
• Uçak-helikopter tasarım-montaj-imalat
• Parça/komponent imalat
• Çalışmalardan Örnekler
F-16, CN-235, SF-260, ATR-72,
Cougar AS-532
• Projelerden Örnekler
Hürkuş uçağı, İnsansız hava aracı,
ATAK helikopter
• İşbirliklerinden Örnekler
Aeromacci, Agusto Westland, Airbus,
Boeing, EADS CASA, Eurocopter,
Lockheed Martin, Northrog, Grumman,
MDHI, Skorsky
52
Sivil Hava Ulaşımı Gelişimi
Öngörüler
53
Sivil Hava Ulaşım Gelişimi – Krizlerden Etkilenme (Kaynak; ICAO, Airbus GMF)
54
Sivil Hava Ulaşım Gelişimi – Her 15 yılda 2 kat büyüme (Kaynak; ICAO, Airbus GMF)
55
Uçak Doluluk Oranı Gelişimi (Kaynak; Airbus GMF)
56
2010 gerçekleşme %78 (Kaynak; ICAO)
Uçak İmalatçıları; İki Dev - Airbus – Boeing
Boeing Aircraft Company
• Kuruluş: 1916
• 160.500 personel
• 70 Ülke’den üretim katkısı
• 13.000’in üzerinde uçak faaliyette
• ~4.200 kesin sipariş (2011: 435)
Ticari uçak: 31.8 b$
B787
57
Airbus – Boeing
Airbus Commercial
• Kuruluş: 1974 • EADS Grubu (European Aeronautic Defence and
Space Company; Astrium, Cassidian, Eurocopter) • Fransız, Alman, İspanyol Ortaklığı • 54.000 personel • 30 Ülke’den üretim katkısı • 6.500’ün üzerinde uçak faaliyette • ~5.200 kesin sipariş
58
Airbus – Boeing 2030 Öngörüleri
• Önümüzdeki 20 yıl için yılda % 4,8 artış
• RPK (trilyon); 2010 4,8 – 2030 12,3 (% 157 artış) • Mevcut ~21.500 uçak ICAO mtow>9.000 kg. tüm ticari uçaklar; 24.684 (turbojet; 20.939 – turboprop; 3.678 – piston; 67)
• Her yıl 1.350 yeni yolcu uçağı • 2030’a kadar ~32.500 yeni uçak (3,5-4 Trilyon $) (~20.000’i tek koridorlu, 100-210 yolcu kapasiteli, ~6.5000’ü 150 koltuklu)
o Asya-Pasifik ~ 9.000 o Avrupa ~ 6.000 o Kuzey Amerika ~ 6.000
• 2030’da;
o Toplam ~37.800 uçak o 87 mega-şehir (İstanbul dahil; günde 10.000’den fazla dış hat
yolcusu) o %15’e varan yakıt tasarrufu, yaygın biyo-yakıt kullanımı, daha az CO2 salımı
59
Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü
Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü
Tek Koridor (19.165)
Çift Koridor (4.518)
Orta (1.907)
Çok Büyük (1.331)
Toplam
Koltuk Kapasite
100 125 150 175 210 250 300 350 400 400+
26.921
Uçak Sayısı
1.735 3.380 6.429 4.757 2.864 2.362 2.156 1.206 701 1.331 (Kargo: 939)
60
Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü
61
Boeing Yeni – Toplam Yolcu Uçak Öngörüsü
BOEING Yolcu Uçak Gelişimi
Mevcut Yeni Yeni Yeni Toplam
Uçak/Yıll Uçak Uçak Uçak Uçak El Değişitirecek Ayni Taşıyıcı'da Uçak
2010 2011-2020 2021-2030 2011-2030 Uçak Kalacak Uçak 2030
50 koltuk 4.917 642 843 1.485 828 101 2.414
70/85 koltuk 1.557 1.619 1.843 3.462 344 172 3.978
100 koltuk 1.455 996 739 1.735 147 130 2.012
125/210 koltuk 10.232 8.246 9.184 17.430 2.715 818 20.963
Küçük-Çift koridor 2.348 2.318 2.200 4.518 455 57 5.030
Orta-Çift koridor 916 787 1.120 1.907 116 52 2.075
Çok Büyük 51 508 823 1.331 7 6 1.344
Toplam 21.476 15.116 16.752 31.868 4.612 1.336 37.816
62
Airbus, Boeing 2030 Öngörüleri
FİRMA 2011-2030 2030 YENİ UÇAK TOPLAM UÇAK***
AIRBUS* 27.860 31.424
BOEING** 31.868 37.816
*Airbus; Yolcu Uçağı > 100 yolcu, Kargo Uçağı > 10 ton **Boeing; Tüm yolcu uçakları ***36.000 yolcu uçağı, 3.500 kargo uçağı ***Toplam 39.500 uçak
63
Sivil Hava Ulaşım Gelişimi – Pazar (Kaynak; ICAO, Airbus GMF)
2010 yılında
ABD İç hat trafiği önde
2030 yılında
Asya-Pasifik öne geçecek
64
2030 Dünya Pilot – Teknisyen İhtiyacı Kaynak; Boeing
237.400
470.400
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
2011 2030
2030 Pilot İhtiyacı
40%
18%
20%
8% 9% 2%
3%
2030 Bölgelere göre Pilot İhtiyacı
Asia Pacific
North America
Europe
Middle East
Latin America
CIS
184.400
324.600
0
100.000
200.000
300.000
400.000
2011 2030
2030 Teknisyen İhtiyacı
38%
21%
20%
8% 8% 2% 3%
2030 Bölgelere göre Teknisyen İhtiyacı
Asia Pacific
North America
Europe
Middle East
Latin America
CIS
65
Ulaştırma Bakanlığı 2023 Öngörüleri
• Havacılıkta ilk 10 Ülke içine girmek,
• Sivil Havacılık Pazarı’nın %5’ine
Uçak Bakım Pazarı’nın %10’una sahip olmak,
Dünya’daki en iyi 10 havacılık okulundan birini Türkiye’de kurmak.
• Kendi uçağını yapmak,
Uçak yapımında ortak projeler içinde yer almak,
Uçak parça üretimine başlamak.
• Yılda 2.500 uçağa bakım yapabilecek alt yapı tesisleri ve personele sahip olmak,
• İnsansız uzay uçuşunu gerçekleştirmek,
• Ticari uçak filomuzu 750 uçağa çıkarmak (mevcut; 361),
• Yeni havaalanları yapmak (toplamda 80- mevcut; 47),
386 milyon yolcu/yıl’a ulaşmak (2010; 103 milyon)
27 Eylül - 1 Ekim 2009
66
Geleceğin Hava Seyrüsefer Sistemleri
Uydu temelli data ve ses sistemleri, otomatik uyarılar
67
Çevre Duyarlı/Dostu Havaalanları
Sürdürülebilir Çevre Politikası için Çalışmalar-Önlemler
• İklim Değişikliği/Hava Kalitesi - Enerji Tüketimi
• Atık Yönetimi-Geri Dönüşüm
• Su Kalitesi-Tüketimi/ Atık Su-Arıtma
• Gürültü Önleme/Azaltma
• Doğal Yaşamın Korunması
68
Sonuç
• Dünya’da ve Türkiye’de sivil havacılık faaliyetleri hızla gelişiyor, taşımacılık artıyor.
• Dünya’da yıllık ortalama % 4,8 artış bekleniyor.
• Bugün için 5 milyar olan yolcu sayısının 2030 yılında 12-13 milyara, 21.500 olan yolcu-kargo uçak adedinin de 32.000’i yeni 39.500’e çıkması bekleniyor.
• Türkiye’deki gelişim çok daha hızlı. Havayolu ile taşımacılığın 20 yıl için de 3 katına yükselmesi bekleniyor.
• Yolcu sayısı 100 milyondan 350 milyona, uçak sayısı ise 361’den 750’ye çıkacak.
• Uçak imalat ve bakımında daha ileriye gidilmesi, Dünya’da söz sahibi olunması öngörülüyor.
• Bu hızlı artışları karşılamak için önlemler alınmalı. Kapsamlı bir plan dahilinde;
o Altyapı gelişimi hızlandırılmalı.
o Hava seyrüsefer ve havaalanları kapasiteleri geliştirilmeli.
o Personel eğitim imkanları arttırılmalı, kalite ve sayısal yönden gelişim sağlanmalı.
o Sektörel işbirliği güçlendirilmeli.
69
Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER
Atılım Üniversitesi
Sivil Havacılık Yüksekokulu
Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü
0312-210 72 53
0533-627 08 35
TEŞEKKÜRLER
70
Kullanılan Temel Kaynaklar
• Dünden Bugüne Türk Hava Yolları (1933-1983)
• Türk Havacılık Kronolojisi (Stuart Kline), 2002
• Türkiye’de Havacılık Tarihi (Gökhan Sarıgöl, Stuart Kline), 2009
• TC Ulaştırma Bakanlığı, 10. Ulaştırma Şurası Raporu, 2009
• Boeing Current Market Outlook, 2011-2030
• The Boeing Company 2010 Annual Report
• Airbus Global Market Forecast, 2011-2030
• Airbus (EADS) Annual Review, 2010
• ICAO, 2010 Annual Report
• DHMİ İstatistik Yıllığı, 2010
• IATA ve ACI, 2010 Yılı İstatistikleri
ve
• İlgili kuruluş web siteleri
71
Uçak Kazaları Kaynak; ICAO
72
