Upload
eve-alford
View
48
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Doktryny polityczno-prawne Temat nr 8 Socjalizm i komunizm. Marksistowska teoria państwa jako elementu panowania klasowego. dr Michał Urbańczyk [email protected] Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiA UAM Poznań. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Doktryny polityczno-prawneTemat nr 8
Socjalizm i komunizm. Marksistowska teoria państwa jako
elementu panowania klasowego
dr Michał Urbań[email protected]
Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiA UAM Poznań
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/Red_flag_left.jpg
Socjalizm i komunizm
socjalizm [łac. socialis ‘społeczny’], ideologie i ruchy społeczne powstałe w XIX w., dążące do ładu społecznego opartego na zasadach wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką;
w myśli marksistowskiej faza rozwoju społecznego, następująca po kapitalizmie;
określenie stosowane niekiedy w charakterystyce ustroju społecznego tych krajów wysoko rozwiniętych (zwłaszcza europejskich), w których gospodarce rynkowej towarzyszy daleko posunięta redystrybucja dochodu narodowego i realizacja koncepcji państwa dobrobytu.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3977113/socjalizm.html
komunizm [łac. communis ‘wspólny’, ‘powszechny’], ideologia postulująca równość i wspólnotę w organizacji życia społecznego oraz racjonalność w kierowaniu życiem gospodarczym, głosząca nieuchronność upadku kapitalizmu i potrzebę działań dla osiągnięcia tego celu;
w teorii marksistowskiej najwyższa, bezklasowa forma organizacji społecznej, następująca po kapitalizmie;
ruch społeczny i polityczny wywodzący się z ideologii marksistowskiej, ukształtowany w wyniku rozłamu socjaldemokracji;
w niemarksistowskiej teorii społecznej i w języku potocznym — ustrój społeczny w państwach rządzonych przez partie komunistyczne;
w państwach komunistycznych określany również mianem socjalizmu realnego.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3924721/komunizm.html
Socjalizm i komunizm
Socjalizm utopijny,Socjalizm naukowy
(marksizm)socjalizm reformistyczny,Rewizjonizm Eduarda
Bernsteina,Komunizm (leninowska
wersja marksizmu),Trockizm,Socjaldemokracja,Socjalizm realny
(demokracja ludowa),Eurokomunizm,Maoizm,
Marksizm chciał być socjalizmem naukowym – w odróżnieniu od dotychczasowego socjalizmu, który Marks i Engels ochrzcili mianem „utopijnego”.
Lata 30. XIX wieku to okres działalności Roberta Owena, Karola Fouriera i Saint-Simona.
1827 r. – czasopismo „Co-operative Magazine” w Wlk. Brytanii.
Socjalizm i komunizm
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Karl_Marx_001.jpg
Robert Owen (1771-1858) „Nowy pogląd na
społeczeństwo czyli rozprawy o kształceniu charakteru”,
angielski działacz społeczny i polityczny,
Jeden z założycieli ruchu spółdzielczego,
jako 18-latek zarządzał fabryką włókienniczą w Manchesterze,
w 1823 r. wyjechał do Ameryki, gdzie założył eksperymentalna kolonię „Nowa Harmonia”,
W 1832 r. założył w Londynie bazar wymiany towarów (bezgotówkowy),
Socjalizm utopijny
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/Portrait_of_Robert_Owen_%281771_-_1858%29_by_John_Cranch%2C_1845.jpg
Karol (Charles) Fourier (1772-1837)
„Teoria czterech ruchów i ich ogólne przeznaczenie”,
„Traktat o prywatnym zrzeszeniu rolniczym”,
„Nowy świat industrialny i zrzeszeniowy”,
urodził się w zamożnej rodzinie kupieckiej,
majątek stracił w 1793 r. w wyniku powstania lyońskiego (przeciw rewolucyjnemu Konwentowi),
potem pracował jako komiwojażer,
Socjalizm utopijny
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Hw-fourier.jpg
krytykował anarchię produkcji,postulował – podobnie jak
Owen – tworzenie samowystarczalnych wspólnot utopijnych, tzw. falansterów (dokładnie opracowane reguły współżycia, np. liczba osób – 1620).
Socjalizm utopijnyhttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/Phalanst%C3%A8re.jpg
Saint-Simon (1760-1825) „Listy obywatela Genewy i jemu
współczesnych”, „Katechizm industrialistów”, „Nowe chrześcijaństwo”,
potomek arystokratycznego rodu, starannie wykształcony,
uważany za jednego z największych erudytów swoich czasów,
Walczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych,
w 1789 r. zrzekł się tytułów rodowych,
dorobił się znacznego majątku na spekulacji dobrami narodowymi, jednak długo żył w nędzy,
Socjalizm utopijny
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/Claude_Henri_de_Saint-Simon.jpg
Ekonomiczne i społeczne przyczyny narodzin idei socjalistycznych:
protest wobec warunków społecznych i ekonomicznych w początkach rozwoju kapitalizmu przemysłowego,
krytyka liberalnego społeczeństwa wolnorynkowego,
próba zaproponowania alternatywy.
Socjalizm i komunizm
http://www.punkerslut.com/articles/ready_and_easy_way_to_end_an_economic_depression.html
Koniec XIX wieku to okres ewolucji socjalizmu ze względu na:
polepszanie się warunków życia i pracy klasy robotniczej,
pojawienie się związków zawodowych i partii robotniczych reprezentujących interesy robotnicze,
rozwój sportu i klubów sportowych.
Efektem było włączenie się partii socjalistycznych do życia politycznego i przyjęcie przez nich zasad walki politycznej zgodnych z parlamentaryzmem oraz porządkiem konstytucyjnym.
Socjalizm i komunizm
„Zadania socjalizmu i zadania socjalnej demokracji”
ideolog socjaldemokracji niemieckiej, członek SDP,
działacz II Międzynarodówki,
redaktor nielegalnego pisma „Socialdemokrat”, gdzie współpracował z Marksem i Engelsem,
poddał krytyce podstawowe założenia myśli Marksa,
Socjalizm i komunizmRewizjonizm Eduarda Bernsteina (1850 –
1932)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/Bernstein_Eduard_1895.jpg
Do I wojny światowej socjaliści podzielili się – radykałowie na czele z Leninem zaczęli się określać mianem komunistów (bolszewików).
Socjalizm i komunizm
niezwykle płodny pisarz (dzieła zebrane to ponad 50 tomów), m.in. „Co robić?”, „Materializm a empiriokrytycyzm”, „O prawie narodów do samookreślenia”, „Państwo a rewolucja”
teoretyk bolszewizmu, teoretyk, strateg i przywódca rewolucji
październikowej, polityk rosyjski i radziecki, Wielokrotnie zesłany na Syberię, redaktor pism „Iskra”, „Prawda”, przewodniczący rady komisarzy ludowych
i przywódca partii WKP (b), założyciel i przywódca Międzynarodówki
Komunistycznej, W „Liście do Zjazdu” przestrzegał przed
Stalinem i Trockim jako swymi ewentualnymi następcami,
Socjalizm i komunizmKomunizm (leninowska wersja marksizmu)
http://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Lenin
Włodzimierz Lenin (1870-1924)
rewolucjonista rosyjski, sekretarz generalny partii komunistycznej, lider Związku Radzieckiego,
twórca opresyjnego systemu polityczno-społecznego opartego m.in. na
a) terrorze powszechnym i kulcie jednostki,
b) doktrynie „socjalizmu w jednym kraju”.
c)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/Stalin_lg_zlx1.jpg
Socjalizm i komunizmStalinizm
Józef Stalin (1879-1953)
Zbrodnie komunizmu„(…) Zgodnie z naszymi szacunkami pozwala ustalić rząd wielkości i
uzmysłowić sobie powagę zagadnienia:
• Związek Sowiecki - 20 milionów ofiar śmiertelnych,
• Chiny - 65 milionów,
• Wietnam - l milion,
• Korea Północna - 2 miliony,
• Kambodża - 2 miliony,
• Europa Wschodnia - l milion,
• Ameryka Łacińska - 150 tysięcy,
• Afryka - 1,7 miliona,
• Afganistan - 1,5 miliona,
• międzynarodowy ruch komunistyczny i partie komunistyczne nie sprawujące władzy
-10 tysięcy.
W sumie blisko 100 milionów ofiar śmiertelnych”.*
* „Czarna księga komunizmu”, S.. Courtois i inni, Warszawa 1999, s. 25-26.
Socjalizm i komunizm
2 połowa XX wieku to okres rozprzestrzeniania się idei socjalistycznych w krajach Trzeciego Świata – elementem charakterystycznym jest zastąpienie hasła walki klasowej hasłem antykolonializmu oraz połączenie socjalizmu z nacjonalizmem.:- Korea Płn., - Wietnam, Kambodża, Laos, - socjalizm indyjski, - socjalizm afrykański, - socjalizm arabski, - socjalizm w Ameryce Łacińskiej.
Socjalizm i komunizm
Andrew Heywood proponuje trzy sposoby rozumienia socjalizmu:
model ekonomiczny opozycyjny do kapitalizmu,instrument, program ruchu związkowegodoktryna polityczna.
Wspólnota, współpraca, równość, klasa społeczna, wspólna własność.
Socjalizm i komunizm
Wspólnotawizja kolektywistyczna – ludzie mogą
przezwyciężać problemy społeczne i ekonomiczne wspólnym wysiłkiem, a nie jednostkowym działaniem
jednocześnie jednak socjaliści zupełnie inaczej spoglądają na naturę ludzką – uważają, że jest ona plastyczna, formowana przez doświadczenia i warunki życia społecznego,
zachowanie ludzkie jest zdeterminowane wychowaniem, to doświadczenie kształtuje i warunkuje osobowość jednostki.
Socjalizm i komunizm
Kolektywizm
• jednostki nie da się oddzielić od społeczeństwa – wielki sprzeciw wobec myślenia liberalnego.
• To, że jednostki zachowują się samolubnie, zachłannie i agresywnie nie wynika z ich natury, lecz jest warunkowane społecznie,
• To kapitalizm zmusza czy też sprzyja takim postawom, ponieważ popycha je takich egoistycznych zachowań.
Socjalizm i komunizm
najtrwalszym efektem tego typu eksperymentów jest system izraelskich kibuców – system spółdzielni, rolniczych osiedli, będących wspólną własnością ich członków i przez nich zarządzanych.
Socjalizm i komunizm
WSPÓŁPRACA• skoro ludzie maja
społeczna naturę to naturalną chęcią jest współpraca a nie rywalizacja,
• rywalizacja antagonizuje jednostki, promuje egoizm i agresję, zrywa więzi społeczne
• współpraca wykorzystuje energię wspólnoty,
• od każdego wedle zdolności, każdemu wedle potrzeb
Socjalizm i komunizm
Filozoficzną podstawą, światopoglądem był materializm dialektyczny:
metoda badania zjawisk społecznych była dialektyczna czyli antymetafizyczna,
wyobrażenie o świecie i jego głównych problemach – materialistyczne.
Socjalizm i komunizm
Na materializm dialektyczny składa się metoda dialektyczna i materializm filozoficzny: świat jest pewną całością, w której jego poszczególne elementy wchodzą w interakcje, świat znajduje się w ciągłym ruchu, ciągle się zmienia – poszczególne zjawiska powstają, rozwijają się i obumierają.
Socjalizm i komunizm
Skutkuje to powstawanie coraz to nowych zjawisk. Przeobrażenia te podlegają pewnym prawom:
rozwój to przechodzenie zmian ilościowych w jakościowe,
od starego stanu jakościowego do nowego stanu jakościowego (i znów zmiany ilościowe, itd.).
Socjalizm i komunizm
Rozwój nie jest jednak ruchem po kole, lecz ruchem postępowym, po linii wstępującej (stąd bierze się lewicowa wiara w ideę postępu).
Wszystkim zjawiskom społecznym właściwe są wewnętrzne sprzeczności, walka tych sprzeczności jest siłą napędową rozwoju: teza + antyteza = synteza > nowa teza + antyteza = synteza.
Socjalizm i komunizm
Dialektyka połączona została z materializmem filozoficznym:
materialność świata, ta materia znajduje się w ciągłym ruchu,
pierwotność materii i wtórność świadomości – materia jest obiektywną rzeczywistością, istniejącą poza świadomością i niezależnie od niej. Świadomość zaś to właściwość ludzkiego mózgu, dlatego nie może istnieć bez materii, a tym bardziej być wobec niej pierwotna,
świat istnieje wiecznie i rozwija się według obiektywnych praw, które są w pełni poznawalne (patrz Carl Popper i „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie).
Socjalizm i komunizm
Materializm historyczny – oznaczał przeniesione zasad materializmu i metody dialektycznej w sferę badania życia społecznego i zjawisk społeczno-historycznych:
byt określa świadomość,źródeł idei, poglądów, teorii
politycznych, instytucji państwowych należy szukać w materialnych warunkach życia społeczeństwa.
Socjalizm i komunizm
w ich ramach najistotniejszym elementem, który decydował o strukturze społecznej był sposób produkcji dóbr materialnych,
Od tego zależy struktura społeczna, instytucje polityczne i poglądy,
sposób produkcji ulega ciągłym zmianom: najpierw następują zmiany w siłach wytwórczych (najbardziej rewolucyjny element produkcji – niewolnicy, cłhłopi, proletariat), to zaś zaczyna się od zmiany narzędzi produkcji
Socjalizm i komunizm
Następną zmianą jest zmiana w stosunkach produkcji,
Konflikt między nowymi siłami wytwórczymi a starymi stosunkami produkcji to ekonomiczne podłoże rewolucji społecznych.
techniczna strona produkcji wyrażająca stosunek człowieka do otaczającej go przyrody, której elementy przekształca w procesie produkcji, zdobywając przy tym doświadczenie, pozytywne nawyki i coraz większą wiedzę, która umożliwia udoskonalanie przedmiotów i środków pracy (narzędzi); zdaniem Marksa, na podstawie znajomości metod i środków pracy można określić ogólny rozwój danego społeczeństwa; ludzie zmieniając i doskonaląc narzędzia i metody pracy, przy pomocy których zmieniają przyrodę, zmieniają się sami; stąd wniosek Marksa, że materialną podstawą historii ludzkości jest rozwój jego sił wytwórczych), zmiana sił wytwórczych zaczyna się od zmiany narzędzi pracy,
Socjalizm i komunizm
konflikt między nowymi siłami wytwórczymi a starymi stosunkami produkcji stanowi ekonomiczne podłoże rewolucji.
Socjalizm i komunizm
Teoria bazy i nadbudowy
Na różnych formach własności, na społecznych warunkach bytu wznosi się cała nadbudowa różnych swoiście i ukształtowanych uczuć, złudzeń, sposobów myślenia i poglądów życiowych. Marks wyróżniał trzy sfery życia społecznego:
bazę ((formy własności, społeczne warunki bytu),
nadbudowę prawną i polityczną i odpowiadające jej
formy świadomości społecznej.
Socjalizm i komunizm
Klasy i teoria walki klasistnienie klas jest związane tylko z
określonymi historycznymi fazami rozwoju produkcji,
walka klas prowadzi nieuchronnie do dyktatury proletariatu,
dyktatura jest tylko przejściem do zniesienia wszelkich klas i do społeczeństwa bezklasowego,
walka klasowa jest prawem historycznym,
historyczna rola proletariatu jako klasy rewolucyjnej.
Socjalizm i komunizm
Państwo w ujęciu marksistowskimMarks i Engels traktowali
państwo oraz prawo jako zjawiska historyczne – będące rezultatem określonego stadium rozwoju społecznego. Jednocześnie postrzegali je jako instrument panowania jednej klasy nad pozostałymi. Engels pisał: państwo powstało z potrzeby utrzymania w karbach przeciwieństw klasowych, a jednocześnie samo powstało wśród konfliktów tych klas.
Socjalizm i komunizm
A zatem państwo jest państwem najsilniejszej klasy:
państwo starożytnych było państwem właścicieli niewolników,
państwo średniowieczne było państwem szlachty uciskającej chłopów,
państwo nowożytne jest państwem kapitalistów, wyzyskujących robotników.
Socjalizm i komunizm
Ponieważ państwo oparte jest na wyzysku, władza w nim sprawowana jest prze specjalne siły: wojsko, biurokracja, policja, wywiad.
Państwo to machina kierownicza, która posiada aparat przymusu oddzielony od społeczeństwa – nigdy jednak nie jest tak, aby ten aparat całkowicie oddzielił się od panującej klasy, zawsze działa w jej interesie, broniąc istniejącego ustroju ekonomicznego.
Państwo tworzy prawo, które jest wola klasy panującej. Zarówno państwo jak i prawo są najistotniejszymi elementami nadbudowy, będąc jej częścią polityczną.
Socjalizm i komunizm
Historycznie następowały po sobie:państwo niewolnicze,państwo feudalne,państwo kapitalistyczne.W ramach każdego państwa tworzyły się
rozmaite formy państwa – typ państwa zależy od historycznie uwarunkowanego, ekonomicznego ustroju społeczeństwa, od tego jaka władza znajduje się u władzy. Natomiast formy państwa zależą od konkretnych warunków historycznych, rozwoju danego kraju, od stopnia pogłębiania się walki klasowej.
Socjalizm i komunizm
Zastanawiając się nad kształtem państwa w przyszłości marksizm próbował go opisać w sposób racjonalny i naukowy. Zalążki państwa nowego typu Marks widział w Komunie Paryskiej.
Socjalizm i komunizm
Koniec