Document for PDF...kontaqtebi bevrad ufro gam-yarda 1990 wels evrokavSirisa da kanadis urTierTobis Sesaxeb transatlantikuri deklara-ciis, eqvsi wlis Semdeg ki evro-kavSirisa da kanadis

evrokavSiri da msoflio

evrokomisia

evropa ganviTarebaSi

3


sarHevi

evrokavSiris roli cvalebad msoflioSi 3

sagareo urTierTobebi: evrokavSiris kursi msofliosTan urTierTo-baSi 5

saerTo sagareo da usafrTxoebis politika 6sagareo daxmarebis programebi 6HrdiloeT amerika 7ruseTi da axali damoukidebeli saxelmwifoebi 9samxreT-aRmosavleT evropa 10axlo aRmosavleTi 11partnioroba evrokavSirsa da xmelTaSua zRvisauzis qveynebs Soris 12regionuli dajgufebebi 13mravalmxrivi urTierTobebi 14garemos dacva 15humanitaruli daxmareba 16

evrokavSiris gafarToeba: istoriuli SesaZlebloba 17

evrokavSirSi gawevrianebis pirobebi 19TurqeTi 20gafarToebam ar unda gamoiwvios axali barierebis Seqmna 21

vaWroba: barierebis moSla, gafarToebis daHqareba 22

msoflio vaWrobis organizacia 23iaponia 24azia 25laTinuri amerika da meqsika 27

ganviTarebis xelSewyoba, siRaribesTan brZola 29

aqcenti msoflioSi mcxovrebi Raribi adamianebis daxmarebaze 30afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaer-Tianebis (ACP) da evrokavSiris partnioroba 31afrika 33samxreT afrika 33adamianis uflebebi 35

Tavdacva da usafrTxoeba: mSvidobis SenarHuneba 36

swrafi reagireba konfliqtebis Tavidan asacileblad 37

damatebiTi literatura 38


4

sul ufro izrdeba evrokavSiris gavlena msoflioSi mimdinare mov-lenebze. integraciis procesma, evros SemoRebam da saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis Tanmimdevrulma ganviTarebam evrokavSirs iseTi politikuri da diplomatiuri mdgomareoba Seuqmnes, romelic Seesabameba mis ueWvel ekonomikur da komerciul gavlenas.

sagareo politikis sferoSi evrokavSirs ramdenime strategiuli mizani aqvs dasaxuli. pirvelia stabiluri, msoflioSi kidev ufro mniS-vnelovani rolis mqone evropis arseboba. ukanasknel xanebSi bosniasa da kosovoSi mimdinare omebma da sisxlismRvrelma brZolebma HeHneTSi cxadyo, Tu raoden mniSvnelovania mSvidobis, demokratiisa da ada-mianis uflebebisadmi pativiscemis uzrunvelyofa mTels evropaSi. am miznis miRwevaSi Tavis wvlils Seitans evrokavSiris gafarToebac - Seiqmneba 500 milioni momxmareblisgan Semdgari saerTo bazari da dasruldeba evropis danawevrebis xangrZlivi istoria.

evrokavSirma, msoflioSi udidesma savaWro partniorma, unda uzrun-velyos Tavisi saerTaSoriso konkurentunarianoba da, amave dros, vaWrobis sferoSi moqmedi msoflio wesebis Semdgomi liberalizebis gziT xeli Seuwyos msoflio vaWrobis ganviTarebas - evrokavSirs miaHn-ia, rom es procesi gansakuTrebiT sasargeblo iqneba ganviTarebadi qveynebisTvis.

am ukanasknel xanebamde evrokavSiris sagareo moRvaweoba sami ZiriTadi komponentisgan Sedgeboda. es iyo savaWro politika, ganviTarebis mizniT daxmareba da politikuri aspeqti. es komponentebi diplo-matiur, ekonomikur da komerciul sarbielze evrokavSiris saimedo sagareo politikis mniSvnelovan instrumentebs warmoadgenda. amJamad kavSiri apirebs, ganamtkicos Tavisi SesaZleblobebi, Tuki da sadac saWiro iqneba, Zalis gamoyenebis saSualebiT, roca mis interesebs safrTxe daemuqreba. misi survilia, agreTve, krizisul situaciebze ufro efeqtiani reagirebis saSualebis SemuSaveba. es ar gulisxmobs

5

evrokavSiris roli cvalebad msoflioSi

evropis moqalaqeebis yoveldRiur cxovre-baze msoflio masSta-bis mravali problema axdens zemoqmedebas. am problemebis gadaWra mxolod erTmaneTTan TanamSromlobis gziT aris SesaZlebeli.

omebis warmoebas an evropuli jaris Seqmnas. es niSnavs evrokavSiris wevrebs Soris ufro mWidro TanamSromlobas humanitaruli daxmarebis gawevisas da samSvidobo operaciebis warmoebisas. amave dros, gaRrmavda evrokavSiris interesi usafrTxoebis mimarT - kavSirma meti pasuxismge-bloba ikisra mSvidobisa da stabilurobis uzrunvelyofaze msoflios im nawilebSi, romlebic dakavSirebulia misi gavlenis sferoebTan.

sagareo politika ar aris mxolod vaWroba, usafrTxoeba da diplo-matia. arsebobs uamravi sxva sakiTxic, romelic zemoqmedebas axdens evropis moqalaqeTa yoveldRiur cxovrebaze da mniSvnelovnad gana-pirobebs evrokavSiris damokidebulebas msofliosTan. es sakiTxebi moicavs problemaTa farTo speqtrs, dawyebuli Sids-is gavrcelebi-sa da SimSilis winaaRmdeg brZolis aucileblobiT da damTavrebu-li migraciis nakadebis marTvisa da narkotikebisa da terorizmis sawinaaRmdego kampaniebis saWiroebiT. am problemebis gadaWrisTvis aucilebelia ufro mWidro TanamSromloba sxvadasxva ers Soris, vinaidan dRevandeli msoflios problemebis realuri gadaWra mxolod TanamSromlobis saSualebiT aris SesaZlebeli.

msoflioSi mimdinare ekonomikuri da politikuri cvlilebebi evroka-vSirisgan misi sagareo politikisa da prioritetebis mudmiv daxvewas moiTxovs. am mizniT kavSirma ukve gaafarTova da gaaRrmava kontaqtebi partniorebTan da maTTan urTierTobaSi gaaerTiana ekonomikuri, savaWro da politikuri aspeqtebi. dReisaTvis evrokavSirs damyare-buli aqvs mravali saimedo regionTaSorisi partnioroba da dadebuli aqvs TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebebi msoflios xuTive kontinen-tze mdebare qveynebTan.

evrokomisiam, romelic 1999 wels Seudga Tavisi funqciebis Sesrulebas da romlis prezidentia romano prodi, Tavisi saqmianobis xarisxis gaumjobesebis mizniT daiwyo am saqmianobis farTomasStabiani gadasin-jva da Sefaseba - es is procesia, romelic gardauvlad moiTxovs mkacri gadawyvetilebebis miRebas, xolo am gadawyvetilebaTa miRebisas pri-oriteti sxva sferoebTan SedarebiT politikas unda mieniWos.


6

is mniSvneloba, romelsac evro-kavSiri msoflios sxva qveynebTan Tavis urTierTobas aniWebs, naT-lad Hans evrokomisiasa da minis-trTa sabWoSi bolo dros ganx-orcielebuli cvlilebebi-dan. TxuTmetiode wlis win mTeli sagareo urTierTobebi komisiis mxolod or departaments exe-boda. axla aseTi departamenti eqvsia. Tanmimdevruli politi-kisa da individualuri midgomis uzrunvelsayofad saerTo koor-dinireba akisria komisioners sagareo urTierTobaTa dargSi, kris patens. kris pateni mWidrod TanamSromlobs Tavis kolegeb-Tan, romelTac seqtoruli poli-tika exebaT - pol nilsonTan (gan-viTareba da humanitaruli dax-mareba), giunter ferhoigenTan (gafarToeba) da paskal lamisTan (vaWroba). garda amisa, kris pateni TanamSromlobs xavier solanas-Tan, ministrTa sabWos generalur mdivanTan da saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis sfer-oSi pirvel umaRles warmomad-genelTan.

mTels msoflioSi farTod gaSli-li qseli exmareba evro-kavSirs politikis SemuSavebasa da gatare-baSi. garda briuselSi mdebare, evrokavSirSi akreditebuli mra-vali ucxouri saelHosi, komisias 120-ze meti sakuTari delegacia aqvs mesame samyaros qveynebSi. am delegaciebis funqciaa sruliad gansxvavebuli zomisa da keTil-dReobis qveynebTan evrokavSiris ormxrivi kavSirebis ganviTareba, kavSiris politikisa da faseulo-bebis gavrcelebis xelSewyoba da amasTan dakavSirebiT briuselis infor-mireba.

oficialur pirebs, ministrebsa da parlamentarebs Soris xSiri urTierTobis paralelurad evrokavSiri regularulad (weli-wadSi erTxel an orjer) atarebs samitebs Tavis ZiriTad part-niorebTan, magaliTad, amerikis SeerTebul StatebTan, iaponi-asTan, ruseTTan da kanadasTan erTad. diskusiebi, romlebic Tavidan, umTavresad, vaWrobis garSemo trialebda, axla uamrav politikur sakiTxsac exeba, mag-aliTad, ganixileba xolme gare-mos dacvis saSualebebi, saerTa-Soriso danaSaulebriobasTan da narkotikebiT vaWrobasTan brZo-lis gzebi da adamianis uflebaTa sayovelTao damkvidrebis xel-Sewyoba. Tavis pozicias evro-kavSiri uziarebs sxvadasxva saer-TaSoriso organizacias – mag-aliTad, gaerTianebuli erebis organizacias, msoflio banksa da evropis usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacias, da TanamSromlobs maTTan mSvi-do-bisa da usafrTxoebis saerTo miznebis misaRwevad.

Tumca evrokavSiris preziden-ti qveyana eqvs TveSi erTxel sxvadasxva wevri saxelmwifo xdeba, sagareo politikis kurss atareben saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis sfero-Si pirveli umaRlesi warmomad-geneli, ministrTa sabWos samdiv-no da evrokomisia. prezident wevr saxelmwifos daxmarebas uwevs qveyana, romelic mis Semdeg gaxdeba prezidenti.

7

sagareo urTierTobebi: evrokavSiris kursi msofliosTan urTierTobaSi

saerTo sagareo da usafrTxoebis politika

evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis poli-tika SemoRebuli iqna 1993 wels evrokavSiris Sesaxeb xelSekrulebiT (maastrixtis xelSekrulebiT), evro-kavSiris wevri qveynebis politikuri TanamSromlobis 20 wlis Tavze.

1993 wlidan ministrTa sabWom 70 saerTo principi miiRo sagareo politikis sakiTxebTan (dawyebuli balkaneTisa da aRmosavleT timoris movlenebiT da damTavrebuli atomuri iaraRis gavrcelebis aRkve-TiTa da terorizmTan brZoliT) dakavSirebiT. wevr saxelmwifoebs moeTxovebaT miRebuli saerTo prin-cipebis Sesruleba, rasac prezidenti qveyana uzrun-velyofs gaerTianebuli erebis organizaciisa da sxva saerTaSoriso forumebis meSveobiT. imave periodis ganmavlobaSi ministrTa sabWom SeimuSava da SeaTanxma 50 saerTo RonisZieba, maT Soris, afrikaSi da sxva teritoriebze naRmebis uvnebelyofa da krizisul adgilebSi, magaliTad, balkaneTsa da axlo aRmosav-leTSi evrokavSiris sagangebo warmomadgenlebis gag-zavna.

1999 wels amsterdamis xelSekrulebis ZalaSi Sesvlis Semdeg evropuli sabWo (saxelmwifos an mTavrobis meTaurebi) uflebamosilia, miiRos ufro xangrZliv perspeqtivaze gamiznuli saerTo strategia garkveu-li qveynebis Tu regionebisTvis. 1999 wels miRebuli iqna saerTo strategia ruseTisa da ukrainisaTvis, xolo 2000 wels - xmelTaSua zRvis auzis qveynebisaT-vis.

saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis fargleb-Si swrafad yalibdeba evropis saerTo usafrTxoebisa da Tavdacvis politika. imisaTvis, rom evrokavSirma ukeT moaxerxos krizisuli situaciebis mogvareba mezobel Tu ufro moSorebul regionebSi, natosTan mWidro TanamSromlobiT muSavdeba gegmebi swrafi reagirebis samxedro SenaerTis Sesaqmnelad samSvi-dobo da sxva arasabrZolo miznebis Sesasruleblad Setyobinebis miRebisTanave. amgvari SenaerTis arse-boba gaafarToebs da ganamtkicebs evrokavSiris dRe-vandel SesaZleblobebs (policiur RonisZiebebs, saz-Rvrebis gakontrolebas da moqalaqeTa humanitarul daxmarebas).

sagareo daxmarebis programebi

sagareo politika ar niSnavs mxolod daxmarebis gawevas, Tumca gaweuli finansuri daxma-rebis odenobac sakmaod didia. amJamad evrokavSiri humanita-ru-li daxmarebis msoflioSi udi-desi mimwodebelia, xolo gran-tebis dafinansebaSi mexuTe ad-gilzea amerikis SeerTebuli Statebis, iaponiis, germaniisa da safrangeTis Semdeg.

ganviTarebaze mimarTuli mTeli saerTaSoriso oficialuri dax-marebis daaxloebiT 55%-s da grantebis saxiT gaweuli dax-marebis or mesamedze mets evro-kavSiri da misi wevri saxelmwi-foebi gamoyofen. evrokavSiris daxmarebis (romlis marTvas axorcieleben evrokomisia da evropis sainvesticio banki) wili 30 wlis winandeli 7%-dan 17%-mde gaizarda. mTlianobaSi evro-komisia yovelwliurad xelmZR-vanelobs daaxloebiT 9,6 mili-ardi evros odenobis sagareo daxmarebis gacemas.

Tavdapirvelad evrokavSiris sagareo daxmareba koncentrire-buli iyo wevri saxelmwifoebis yofil koloniebze afrikaSi da karibis zRvisa da wynari okeanis auzSi. dRes es daxmareba mTels msoflioze vrceldeba. dax-marebis ori mesamedi midis cen-tralur da aRmosavleT evro-paSi, yofili sabWoTa kavSiris qveynebSi, balkaneTis qveynebSi, axlo aRmosavleTSi, xmelTaSua zRvis auzis qveynebSi, aziasa da laTinur amerikaSi. daxmareba eweva ara mxolod ganviTareba-ze mimarTuli miznebis ganxor-cielebas, aramed rekonstruq-cias, instituciur mSeneblobas, makroekonomikur programebs


8

da adamianis uflebaTa dacvas da damkvidrebas.

Tu gaviTvaliswinebT evro-kav-Siris mier ucxoeTis qveyne-bisT-vis gaweuli mTeli daxmarebis masStabs da misi daxmarebiT dafinansebuli proeqtebis did raodenobas (marto 1999 wels 44 500), ar aris gasakviri uzarmaz-ari materialur-teqnikuri prob-lemebis arsebobac, rasac arTu-lebs is garemoeba, rom 1990-2000 wlebSi evrokavSiris mier gaweu-li daxmareba TiTqmis gasammagda, maSin, roca am sakiTxebze momuSave adamianebis raodenoba arc ki gaormagebula. amgvari mdgoma-reobis gamo evrokomisia axdens Tavisi administraciuli meqaniz-mis radikalur rekonstruqcias sagareo daxmarebis tempis, xaris-xisa da mimarTulebaTa gasaumjo-beseblad.

HrdiloeT amerika

eWvs ar iwvevs is faqti, rom ameri-kis SeerTebuli Statebi evroka-vSiris umTavresi partnioria. maTi mravalmxrivi urTier-Toba gansakuTrebiT mWidroa rig sakiTxebSi, dawyebuli vaWrobiTa da politikuri sakiTxebiT da damTavrebuli sagareo politi-kiTa da usafrTxoebiT. aSS-isa da evrokavSiris urTierToba marto ormxrivi interesis sakiTxebiT ar Semoifargleba – isini aqtiur monawileobas Rebuloben saerTa-Soriso forumebSi, magaliTad, gaerTianebuli erebis organiza-ciaSi, vaWrobis msoflio orga-nizaciaSi, nato-sa da msoflios 8 udidesi qveynis SexvedrebSi, garda amisa, cdiloben, moawesri-gon mdgomareoba msoflios iseT krizisul adgilebSi, rogoric aris balkaneTi. aSS-isa da evro-kavSiris urTierToba, ase vTqvaT,

“erTmaneTis damxmare” urTierTo-baa, risi wyalobiTac, maTi erTad yofnis SemTxvevaSi, isini winsv-lisken mimarTul mZlavr Zalas warmoadgenen TiTqmis nebismier sakiTxSi.

dRevandel partniorobas safu-Zveli 1990 wels Haeyara trans-atlantikuri deklaraciiT, rome-lic iTvaliswinebs yovel-wliurad ori samitis Hatarebas am ori mxaris monawileobiT. es safuZveli “transatlantikuri programiT”, romlis oTxi Tavi moicavs evrokavSiris saqmiano-bis mTel diapazons. dokumentSi gaTvaliswinebulia msoflioSi mSvidobisa da stabilurobis xelSewyoba, msoflio masSta-bis problemebze gamoxmaureba, Tavisi wvlilis Setana msoflio vaWrobis gafarToebaSi da ufro mWidro kavSirebis damyareba partniorebs Soris. 1998 wels daarsebulma transatlantikur-ma ekonomikurma partniorobam, romlis kursia or mxares Soris vaWrobaSi teqnikuri barierebis moSla da mravalmxrivi libera-lizebis xelSewyoba, urTi-erTo-bas axali aspeqti SesZina, iseve, rogorc momdevno wels miRebul-ma bonis deklaraciam, romelic mimarTuli iyo ekonomikur, politikur da usafrTxoebis sakiTxebSi “sruli da Tanaswori partniorobis” xelSewyobisken.

evrokavSiri da amerikis SeerTebuli Statebi msoflioSi udidesi ori struqturaa, romle-bic erTmaneTze ufro da ufro damokidebulni xdebian. maTze erTad modis msoflio ekonomi-kisa da transatlantikuri vaWro-bis TiTqmis naxevari, investiciebi ki yoveldRiurad TiTqmis 1 mili-ard evros utoldeba. TiToeuli maTgani meoris udidesi savaWro partnioria da ucxouri investi-

9

ciis yvelaze mniSvnelovani wyaro da daniS-nulebis obieqti. miuxe-davad imisa, rom davebi bananebisa da hormonebze gamozrdili saqon-lis xorcis Sesaxeb TvalsaHino adgils ikaveben presaSi, es saqone-li transatlantikuri vaWro-bis 2%-ze naklebs Seadgens da, ZiriTadad, warsulis memkvidreo-bas warmoadgens, da ara dRevan-delobis amsaxvelia. inergeba adreuli gafrTxilebis sistema da meqanizmebi maregulirebeli TanamSromlobisTvis, romel-Ta mizania potenciuri problemebis rac SeiZleba swrafad mo-gvareba.

yvelaze didi wvlili ufro farTo da mWidro urTierTobis saqmeSi Seitanes biznesis wreebma atlantikis orive mxares “trans-atlantikuri biznesdialogis” meSveobiT. cota xnis win dainer-ga paraleluri dialogebi, raTa mSromelebma, momxmareblebma da garemos problemebiT dain-teresebulma pirebmac SeZlon am procesSi Tav-TavianTi wvli-lis Setana. garda amisa, arsebobs regularuli kontaqtebi ofi-cialur pirebs, ministrebsa da politikosebs Soris, magaliTad, evropis parlamentisa da amerikis SeerTebuli Statebis kongresis wevrebis Sexvedrebi.

didi mniSvneloba eniWeba sagange-bo SeTanxmebebs vaWrobis maregu-lirebel sferoebSi. “SeTanxmeba urTierTaRiarebis Sesaxeb”, rome-lic vrceldeba saqonlis farTo speqtrze (dawyebuli satelekomu-nikacio mowyobilobiT, damTav-rebuli farmacevtuli nawarmiT), saSualebas aZlevs evrokavSiris uwyebebs, Seafason Sesabamisoba aSS-is moTxovnebTan, da piriqiT, es ki eqsportiorebs mniSvnelo-van drosa da saxsrebs uzogavs. xeli ewyoba sabaJo uwyebaTa TanamSromlobas, sxva SeTanxme-

bebi ki miznad isaxavs mecnierebisa da teqnologiis, agreTve cocx-ali cxovelebiT atlantikis okeanis meore mxares vaWrobis xelSewyobas.

urTierTobas evrokavSirsa da kanadas Soris oficialuri saxe 1976 wels mieca – daido HarHo-xelSekruleba komerciuli da ekonomikuri TanamSromlobis Sesaxeb – maSindeli evrogaer-Tianebis pirveli xelSekruleba industrializebul qveyanasTan. kontaqtebi bevrad ufro gam-yarda 1990 wels evrokavSirisa da kanadis urTierTobis Sesaxeb transatlantikuri deklara-ciis, eqvsi wlis Semdeg ki evro-kavSirisa da kanadis erToblivi samoqmedo gegmis miRebiT. mniS-vnelovani stimuli urTierTobis kidev ufro gaRrmavebisTvis iyo 1998 wels aRebuli valdebuleba, wamowyebuliyo `evrokavSirsa da kanadas Soris “vaWrobasTan daka-vSirebuli iniciativa”, romelic yuradRebas amaxvilebda erTma-neTis aRiarebaze, momsaxurebaze, mTavrobis doneze Sesyidvebze, inteleqtualur sakuTrebaze uflebebze, konkurenciis sakiTxe-bze, kulturul TanamSromlobasa da biznesis sferoSi kontaqtebze.

partnioroba ar Semoifargleba vaWrobiT. 1999 wlis dekem-berSi gakeTebulma erTobliv-ma gancxadebam “Hrdilouri TanamSromlobis Sesaxeb” kidev erTxel daadastura evrokav-Sirisa da kanadis survili, iTa-namSromlon sxvadasxva sakiTxSi, magaliTad, mdgradi ganviTarebis xelSewyobaSi, agreTve cecxsas-rol iaraRTan dakavSirebul sakiTxebSi. am ukanasknelis saSua-lebiT TanamSromloba mimar-Tulia avtomaturi da mcire kalibris cecxlsasroli iaraRiT ukanono vaWrobis winaaRmdeg.


10

“tasisi”

evrokavSiri da:somxeTi,

azerbaijani,belorusia,

saqarTvelo,yazaxeTi,

yirgizeTi,moldova,

monRoleTi,ruseTi,

tajikeTi,TurqmeneTi,

ukraina,uzbekeTi.

ruseTi da axali damoukidebeli saxelmwifoebi

is mniSvneloba, romelsac evro-kavSiri aniWebs moskovTan Tavis urTierTobas, aSkara gaxda 1999 wels, roca man daamtkica zogadi strategia ruseTTan dakavSire-biT Semdgomi oTxi wlisaTvis. am iniciativam cxadyo or part-niors Soris urTierTobis axali fazis dadgoma, garda amisa, es iyo 1997 wels xelmowerili amster-damis xelSekrulebis safuZvelze SemoRebuli saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis axali pirobebis Sesabamisad evrokav-Siris mier damtkicebuli pirveli dokumenti sagareo politikis sferoSi. eqvsi Tvis Semdeg amas mohyva msgavsi zogadi strategiis miReba ukrainisaTvis.

orive aRniSnuli iniciativa scildeba `partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb xelSe-krulebebs, romlebic evrokav-Sirs dadebuli aqvs yvela axal damoukidebel saxelmwifosTan, anu im qveynebTan, romlebic uwin sabWoTa kavSiris SemadgenlobaSi Sediodnen. es iniciativebi miznad isaxavs demokratiisa da kanonis uzenaesobis damkvidrebas, saxelm-wifo institutebis gaZlierebas da am qveynebisTvis `saerTo evro-pul ekonomikur da socialur sivrceSi integrirebaSi (igu-lisxmeba, agreTve, evrokavSir-Tan Tavisufali savaWro zonis Semqnisken mimarTuli muSaobac) daxmarebis gawevas. umTavre-si wamowyebebi iTvaliswinebs, agreTve, ganiaraRebasa da orga-nizebuli danaSaulis winaaRm-deg brZolasTan dakavSirebul TanamSromlobas. vinaidan evro-kavSiri iswrafis am qveynebTan ufro mWidro ekonomikuri da

politikuri kavSirisken, is uyoy-manod akritikebs adamianis ufle-baTa darRvevis nebismier gamov-linebas. amis magaliTad gamodge-ba evrokavSiris reaqcia HeHneTSi ruseTis intervenciaze.

evrokavSiris mier aRmosavleT evropisa da centraluri aziis partniori qveynebisTvis dax-marebis gawevis ZiriTadi saSuale-baa programa “tasisi”. 1991 wels wamowyebuli programis biujeti 2000-dan 2006 wlamde periodisT-vis 3,138 miliard evros Seadgens. programis ZiriTadi daniSnule-baa am qveynebisTvis `”nou-haus” uzrunvelyofa sabazro ekonomi-kaze gadasvlis da demokratiisa da kanonis uzenaesobis damkvi-drebis xelSesawyobad.

mimdinare Svidwliani programa yuradRebas amaxvilebs sxvadasxva sferoze, magaliTad, saxelmwifo marTvis sistemis reformirebaze, kerZo seqtoris ganviTarebaze da sabazro ekonomikisken moZraobis procesis socialur Sedegebze. gansakuTrebuli yuradReba eTmoba atomur usafrTxoebas, rac sakiTxTa farTo speqtrs gulisxmobs, dawyebuli nar-

11

evrokavSiri mxars uWers sxva qvey-nebis ekonomikur da demokratiul ganvi-Tarebas daxmarebis programebis meSveobiT. amgvari programaa, magaliTad, “tasisi”, romelic, sxva qveynebs Soris, daxmarebas uwevs ruseTs.

Henebis saTanado gankargvis strategiebiT da damTavrebuli Hernobilis sadguris daxurviT.

samxreT-aRmosavleTi evropa

evrokavSirs mtkiced aqvs ganzra-xuli balkaneTSi mSvidobisa da stabilurobis damyareba. misi mTavari mizania am regionis qvey-nebis integrireba evropis poli-tikur da ekonomikur nakadSi. evrokavSiris politikis mTavari instrumentia “stabilizebisa da gaerTianebis procesi”, romelic moicavs albaneTs, bosniasa da hercegovinas, xorvatias, iugo-slaviis federaciul respub-likas da iugoslaviis yofil respublika makedonias. es pro-cesi individualurad aris mis-adagebuli TiToeuli mona-wilis saWiroebebTan da moicavs eko-nomikur da finansur daxmarebas, TanamSromlobas, politikur dia-logs, mizans, Seiqmnas Tavi-suf-ali savaWro zona, evrokavSi-ris kanonmdeblobasTan da praqtikas-

Tan misadagebas da iseT sferoebSi TanamSromlobas, rogoric aris marTlmsajuleba da Sinauri saq-meebi.

aRniSnuli procesi qveynebs evro-kavSirSi integrirebis xangrZliv perspeqtivas sTa-vazobs, es ki istoriuli, gadam-wyveti momentia am qveynebis urTierTobaSi evroka-vSirTan. Tumca regionis qveynebma pirvel rigSi Tavad unda daakmay-ofilon aucilebeli politikuri da ekonomikuri pirobebi da moax-dinon imis demonstrireba, rom SeuZliaT evrokavSiris magaliTis mibaZva – erTmaneTs Soris vaWro-bisa da TanamSromlobis gafar-Toeba. evrokavSiri mniSvne-lovan finansur da teqnikur daxmarebas uwevs xuT qveyanas. 1991-99 wlebSi regionSi 4,5 miliard evroze meti Tanxa ganawilda, 2000-2006 wlebSi ki evrokavSiris biujetSi dax-marebis mizne-bisTvis gacilebiT meti saxsrebi gamoiyofa.

evrokavSirs swams, rom regio-nuli integraciis misi magaliTi regionis qveynebisTvis sanimuSo SeiZleba gamodges. 1999 wlis ivnisSi kolonis samitze evro-kavSiris qveynebis liderebma miiRes stabilurobis paqti samxreT-aRmosavleT evropisaT-vis. aerTianebs ra yvela mxares, paqti afarToebs stabilizebisa da gaerTianebis process, xels uwyobs TanamSromlobis axali formebis damkvidrebas da saer-TaSoriso sazogadoebriobisgan praqtikuli da finansuri dax-marebis stimulirebas. paqtSi yuradReba gamaxvilebulia bizne-sisa da garemos dacvis sferoebSi regionuli TanamSromlobis ini-ciativebze, korufciisa da orga-nizebuli danaSaulis winaaRmdeg brZolaze, eTnikuri diskrimina-ciis aRmofxvraze, usafrTxo-ebis


12

evrokavSiris sagareo politika miznad isax-avs iseTi krizisebis Tavidan acilebas, rogoric aris 1990-iani wlebis balkane-Tis konfliqti.

seqtoris reformirebaze da maso-brivi informaciis saSuale-baTa damoukideblobaze.

axlo aRmosavleTi

karga xania, evrokavSiris sagareo politikis erT-erTi umTavresi mizania axlo aRmosavleTSi sa-yovelTao mSvidobis Taobaze SeTanxmebis miRwevis saqmeSi Tavi-si mniSvnelovani wvlilis Setana. am amocanis SesrulebaSi dasax-mareblad evrokavSirma regionSi sagangebo warmomadgeneli dan-iSna da dasaxuli miznis miRwevas amerikis SeerTebul StatebTan da ruseTTan mWidro da Tanaswori TanamSromlobiT cdilobs.

evrokavSirs swams, rom problemis samarTliani da xangrZlivi poli-tikuri gadawyveta gaero-s Sesa-bamisi rezoluciebis safuZvelze unda gamyardes TanamSromlobisa da regionis yvela qveynis eko-nomikuri winsvlis meSveobiT, rom sayovelTao SeTanxmebisTvis saWiro iqneba mniSvnelovani finansuri daxmareba da rom far-Tod gavrcelebuli daukmayo-fileblobis da arastabilurobis Tavidan asacileblad aucilebe-lia stabiluri ekonomikuri aRma-vloba.

am TvalsazrisiT evrokavSirma Tavis Tavze aiRo pasuxismge-bloba – is aris regionis ekonomi-kuri ganviTarebis samuSao jgu-fis Tavmjdomare mravalmxrivi samSvidobo molaparakebebis kon-teqstSi. regionis ekonomikuri ganviTarebis samuSao jgufis samdivnos (axlo aRmosavleTSi mudmivi regionuli ekonomi-kuri institutis saxiT) daarse-bas amanSi (iordania) didi rolis Sesruleba SeuZlia ekonomikuri aRmavlobis saqmeSi regionuli

TanamSromlobis xelSewyobis, vaWrobasTan da investirebas-Tan dakavSirebuli sakiTxebis koordinirebisa da regionSi satransporto, energetikuli da sakomunikacio infrastruq-turis ganviTarebis saSualebiT. droTa ganmavlobaSi mas SeuZlia safuZvelic ki Hauyaros axlo aRmosavleTis ekonomikur zonas, romelSic Tavisuflad imoZra-vebs saqoneli, momsaxureba, kapi-tali da muSaxeli.

evrokavSiri axlo aRmosavleTis qveynebs mniSvnelovan daxmarebas uwevs. is palestinelebis udidesi donoria – 1994-1999 wlebSi evro-kavSirma da misma wevrma saxel-mwifoebma grantebisa da sesxebis saxiT 1,6 miliard evroze meti Tanxa gaiRes, rac mTeli saerTa-Soriso daxmarebis 60%-ze mets Seadgens. evrokavSiri mniSvne-lovnad daexmara, agreTve, pal-estinis xelisuflebas da didi wvlili Seitana `uesT benqisa” da `gez sTrifis” gaHanagebuli mate-rialuri infrastruqturis aRd-genaSi. garda amisa, evrokavSiri da misi wevri saxelmwifoebi yovelw-liurad 100 milion evros uricx-aven UNRWA-s - gaero-s saagen-tos, romelic zrunavs palesti-nel ltolvilebze – ltolvilTa udides jgufze msoflioSi (3 mil-ionze meti adamiani).

evrokavSiri did daxmarebas uwevs iordanias, libans, siriasa da egviptes. regionul TanamSrom-lobas axlo aRmosavleTSi emate-ba 20 milioni evros odenobis yovelwliuri daxmareba sagange-bo proeqtebisTvis, romlebic gamiznulia rogorc ebraelebis, ise arabebisTvis da xorcieldeba sazogadoebrivi RonisZiebebis (seminarebis, festivalebisa da a.S.) saSualebiT da municipalitetebs,

13

partnioroba evrokavSirsa da xmelTaSua zRvis auzis qveynebs Soris

evrokavSiri da:maroko,alJiri,tunisi,egvipte,israeli,iordania,palestinisxelisufleba,libani,siria,TurqeTi,kviprosi,malta.

eqspertebsa da arasamTavrobo organizaciebs Soris saerTaSor-iso TanamSromlobiT.

urTierToba izraelTan umTav-resad ganpirobebulia or mxares Soris rigi savaWro SeTanxmebebiT da ormxrivi asocirebis xelSek-rulebiT, romelic 2000 wlis ivnisSi Sevida ZalaSi, ramac safuZveli Hauyara or part-niors Soris politikuri dia-logis wamowyebas da dasaxa samo-mavlo TanamSromlobis mravali sfero. sparseTis yuris regionSi evrokavSirs dadebuli aqvs TanamSromlobis Sesaxeb SeTan-xmeba sparseTis yuris Tanam-Sromlobis sabWosTan (sabWoSi Sedian saudis arabeTi, quveiTi, bahreini, katari, arabTa gaer-Tianebuli saemiroebi da omani). 1998 wlidan wamowyebulia dia-logi iranTan politikur da TanamSromlobis sakiTxebze. gaero-s sanqciebis gamo evro-kavSirs ara aqvs xelSekrule-biT gansazRvruli urTierToba erayTan. 1997 wels evrokavSirma ganaaxla TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmeba iemenTan.

partnioroba evrokavSirsa da xmelTaSua zRvis auzis qveynebs Soris

1995 wlis noemberSi evro-kav-Siris 15-ma wevrma saxelmwifom da 12-ma qveyanam da olqma, rom-lebic xmelTaSua zRvis auzis TiTqmis mTels regions moicaven, miiRes barselonis deklaracia. deklaraciis xelismomwerebma ikisres valdebuleba, daearse-binaT mSvidobiani da saerTo keTildReobiT gaerTianebuli teritoria da gaeumjobesebinaT Tav-TavianT xalxebs Soris urT-ierTgageba. amas mohyva evrokav-Sirisa da xmelTaSua zRvis auzis

qveynebis axali “mSvidobisa da stabilurobis qartia,” romelic miznad isaxavs politikuri da usafrTxoebasTan dakavSirebuli TanamSromlobis gaRrmavebas iseT sferoebSi, rogoric aris nar-kotikebiT vaWroba, terorizmi, imigracia, konfliqtebis Tavidan acileba da adamianis uflebebi.

dasaxuli miznebis misaRwevad evrokavSiri awarmoebs molapara-kebebs ormxrivi asocirebuli SeTanxmebebis Sesaxeb Tavis part-niorebTan xmelTaSua zRvis auz-idan. 2000 wlis Sua xanebisaT-vis amgvari SeTanxmebebi daido marokosTan, tunisTan, iordania-sTan, palestinis xelisuflebasa da israelTan.

“barselonis procesi” - erTad-erTi forumi, romelzec axlo aRmosavleTSi mimdinare samSvi-dobo procesisTvis mZime peri-odebSic ki xdeboda ministrTa Sexvedrebi yvela 27 partnioris monawileobiT - miznad isaxavs 2010 wlisaTvis evrokavSirisa da xmelTaSua zRvis auzis qvey-nebis Tavisufali savaWro zonis daarsebas.

imisaTvis, rom daexmaros xmel-Ta-Sua zRvis auzis qveynebs Tavi-sufali vaWrobiT wamoWrili problemebis gadalaxvaSi, evro-kavSiris programa “MEDA” gascems yovelwliurad daaxloebiT 1 mi-liard evros grantebis saSuale-biT, rasac emateba yovelwliurad daaxloebiT 1 miliardi evro evropis investirebis bankis mier gacemuli sesxebis saxiT.

evrokavSirisa da xmelTaSua zRvis auzis qveynebis regionSi ukve SeiniSneba mniSvnelovani ekonomi-kuri gacvla-gamocvla. xmelTa-Sua zRvis auzis qveynebis importi evrokavSiridan amJamad 30 mili-ard evroze mets Seadgens (mTeli importis daaxloebiT 47%), xolo eqsportis maHvenebeli kidev ufro maRalia - 63 miliard evros (52%) Seadgens.


14

regionuli dajgufebebi

garda ormxrivi xelSekrulebe-bisa, evrokavSirs mWidro urTi-erToba aqvs rogorc sa-erTaSoriso organizaciebTan, ise qveynebis sxva regionul dajgufebebTan. evrokavSiri gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs integraciis regionuli formebis waxalisebas, vinaidan es xels uwyobs didi, gaerTia-nebuli adgilobrivi bazrebis Seqmnas da saSualebas aZlevs msoflios sxvadasxva nawilebSi mdebare qveynebs, ufro aqti-uri da nayofieri monawileoba miiRon msoflio mniSvnelobis sakiTxebis gadaWraSi.

aziaSi evrokavSirs ufro mZlavri regionuli TanamSrom-loba aqvs damyarebuli samxreT-aRmosavleT aziis erebis aso-ciaciasTan (ASEAN). samxreT-aRmosavleT aziis erebis aso-

ciaciis wevri birma/mianmari ar SeerTebia evrokavSirsa da am asociaciis wevr saxelmwifoe-bis Soris dadebul SeTanxmebas. regularulad tardeba aziasa da evropas Soris Sexvedrebi (e.w. ASEM-is procesi) samxreT-aRmosavleT aziis erebis aso-ciaciis wevr saxelmwifoTa umravlesobis, agreTve, HineTis, iaponiisa da koreis monawile-obiT.

laTinur amerikaSi ZiriTadi partnioruli urTierTobebi evrokavSirs damyarebuli aqvs qveynebis “san xoses jgufTan” (kosta rika, el salvadori, gvatemala, hondurasi, nikara-gua da panama), `merkosurTan~ (argentina, brazilia, paragvai da urugvai), “andebis sazoga-doebasTan” (bolivia, kolumbia, ekvadori, peru da venesuela) da qveynebis “rios jgufTan” (argen-tina, bolivia, brazilia, Hile,

msoflios baz-rebi evropul kom-paniebs axal-axal SesaZleblobebs sTavazobs biznesis sferoSi.

aziasa da evropas Soris erToba (ASEM)

evrokavSiri da:brunei,HineTi,indonezia,iaponia,samxreT korea,malaizia,filipinebi,singapuri,tailandi,vietnami.

15

16

kolumbia, ekvadori, meqsika, panama, paragvai, peru, urugvai da venesuela).

evrokavSiri mxars uWers afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebSi regionul dajgufebaTa warmo-qmnas da mWidrod TanamSrom-lobs samxreT afrikis ganviTa-rebis sazogadoebasTan. Tavis teritoriasTan ufro axlos ki evrokavSirs gansakuTrebiT mWidro urTierToba aqvs (maga-liTad, saerTo bazarTan daka-vSirebul sakiTxebSi, agreTve, zogierT sxva sferoSi, rogoric aris garemos dacva da konkuren-cia) evropis Tavisufali vaWrobis asociaciis sam wevr-Tan– islandiasTan, norvegiasa da lixtenSteinTan, romlebic, evrokavSirTan erTad, Sedian evropis ekonomikur zonaSi. am asociaciis unikaluri damaxa-siaTebeli Tviseba is aris, rom sami qveyana monawileobas iRebs gadawyvetilebaTa miRebaSi evrokavSiris Sesabamisi kanon-mdeblobis safuZvelze. vinaidan Sveicaria, evropis Tavisufali vaWrobis asociaciis meoTxe wevri, ar Sedis evropis eko-nomikur zonaSi, evrokavSiri aZlierebs Tavis kavSirs am qveya-nasTan Svidi SeTanxmebis saSu-alebiT. es SeTanxmebebi moicavs sakiTxTa farTo speqtrs, daw-yebuli soflis meurneobiT da kvleviT, damTavrebuli transportiTa da adamianebis Tavisufali gadaadgilebiT.

erT-erTi uaxlesi wamowyebaa e.w. “Hrdilouri aspeqti”, romelic aaxloebs erTmaneTs evroka-vSiris HrdiloeTiT mdebare mezoblebs - ruseTsa da kandi-dat qveynebs HrdiloeT evropi-dan.

mravalmxrivi urTierTobebi

evrokavSiri wlebis ganmavlobaSi aRrmavebda TanamSromlobas sxvadasxva saerTaSoriso orga-nizaciasTan. mraval sxvadasxva saagentos Soris, romelTanac is amJamad mWidrod TanamSromlobs, arian gaerTianebuli erebis organizacia, evro-pis usafrTxoebisa da TanamSromlobis sabWo, evropis sabWo, dasavleT evropis kavSiri, HrdiloeT atlantikis kavSiri, msoflio vaWro-bis organizacia da zRvis konvenciis kanonis safuZvelze daarsebuli sxvadasxva organizacia. gaerosTan urTierTobaSi evrokavSiri gansa-kuTrebiT aqtiuria ekonomikur, socialur, garemosdacviT, narkotikebTan dakavSirebul, humanitarul da adamianis uflebaTa sferoebSi da mWidrod TanamSromlobs krizisebis marTvisa da konfliqtebis Tavidan acilebis sakiTxebSi.


garemos dacva

evrokavSiris zogierTi Sinauri movaleoba saerTaSoriso asparezzec vrceldeba. gan-sakuTrebiT TvalsaHinoa am TvalsazrisiT garemos dacvisa da stabiluri ganviTarebis sakiTxebi.

erT-erTi umTavresi prioritetia atomuri usafrTxoebis uzrunvelyofa yofil sabWo-Ta kavSirSi. am miznis miRwevaSi mniSvnelovan rols asrulebs programa “tasisi”, romelsac 1999 wels 23 milioni evros odenobis saxs-rebi hqonda. es Tanxebi gamoiyeneba teqnikuri da praqtikuli daxmarebis sxvadasxva formis uzrunvelsayofad; gansakuTrebuli yuradRe-ba eTmoba Hernobilis atomuri sadguris reaq-torebis daxurvas, agreTve, Hrdilo-dasavleT ruseTSi wyalqveSa navebisa da yinulmWrelebis atomuri sawvaviT warmoqmnil problemebs.

kandidati qveynebis mier garemosdacviTi standartebis dakmayofilebis mniSvnelobas xazi gaesva 2000 wlis dasawyisSi, roca daiwyo molaparakeba, romelic miznad isaxavda 13-ive qveynisTvis nebarTvis micemas, monawileoba mieRoT kopenhagenSi mdebare evropis garemosdacviTi saagentos muSaobaSi - es am qvey-nebisTvis pirveli SesaZlebloba iyo, HarTuliyvnen evrokavSiris 11 specializebuli saagentodan erT-erTis muSaobaSi. evropis garemosdacviTi saagento uzrunvelyofs uaxles, saimedo da miznobriv informacias, raTa daexmaros kandidatebs, Seasrulon evrokavSiris garemosdacviTi kanonebi, SeimuSaon monitoringis efeqtiani sistemebi da Hamoayalibon saimedo monacemTa Segrovebis sistemebi.

garda amisa, `prioritetuli garemosdacviTi investirebis programa gawevrianebisTvis” kandidat qveynebs evrokavSiris standartebTan miaxloebis mizniT sTavazobs garkveul finansur daxmarebas. saimedo gamoTvlebis Tanaxmad, saWiro iqneba 120 miliardi evro garemosdacviTi kanonmdeblobis 10 yvelaze mniSvnelovani nawilis dasakmayofileblad.

evrokavSirma, romelic saSualebas aZlevs kandidat qveynebs, sargebloba miiRon arse-bul programebSi monawileobiT, mosTxova maT, gaetarebinaT RonisZiebebi atomuri usafrTxoebis gasaZliereblad. 1999 wlis bolosTvis evrokavSirma saimedo dapireba miiRo slovakeTisgan, litvisa da bulgareTisgan, rom rac SeiZleba swrafad daxuravdnen maT teritoriebze ganlagebul rva atomur reaqtors, romlebic saxifaTod aris miH-neuli da romelTa gaumjobeseba SeuZlebelia.

17

humanitaruli daxmareba

ukanaskneli aTwleulis ganmavlobaSi evrokavSiris roli humanitaruli dax-marebis saqmeSi arsebiTad gaizarda da dRes misi sagareo politikis mniS-vnelovani aspeqtia, romlis koordini-rebas da organizebas axorcielebs evro-kavSiris humanitaruli daxmarebis ofisi (ECHO). am uwyebis funqciaa efeqtiani humanitaruli daxmarebis gaweva bunebri-vi katastrofebisa da Seiara-Rebuli kon-fliqtebis msxverplTaTvis. evrokavSiris humanitaruli daxmarebis ofisi amJamad humanitaruli daxmarebis msoflioSi yvelaze didi donoria.

evrokavSiris humanitaruli daxmarebis ofisi daxmarebas Tavisi partniorebis - gaero-s saagentoebis, 170-ze meti arasamTavrobo organizaciis (magaliTad, “Oxfam”-isa da “MÈdecins Sans FrontiËres”-is, agreTve, sxva saerTaSoriso uwyebebis saSualebiT uzrunvelyofs. 1992 wlidan evrokavSirma xeli moawera 7 000-ze met individualur xelSekrulebas daxmarebis Taobaze, romlebic TiTqmis 5 miliardi evros odenobis Tanxis gacemas iTvaliswinebda da romelTa mizani iyo humanitaruli daxmarebis dafinanseba 85-ze met qveyanaSi. es daxmareba ar aris diskriminaciuli xasiaTis da gamiznulia uSualod gasaWirSi myofi adamianebisT-vis, miuxedavad maTi rasis, sqesis, religiuri Tu politikuri mrwamsisa. daxmareba SeiZleba gulisxmobdes ZiriTadi moxmarebis sagnebs, sakvebs, samedicino aparaturas da wamlebs, agreTve, momsaxurebas, magaliTad, samedicino daxmarebas, wylis gamwmendi jgufebis muSao-bas da materialur-teqnikur daxmarebas.

evrokavSiris humanitaruli daxmarebis ofisi winaswar adgens sferoebs humanitaruli moRvaweobisTvis da akontrolebs Tavad proeqtebis ganxorcielebas, xels uwyobs da koor-dinirebas uwevs katastrofebis Tavidan asacilebel RonisZiebebs – amzadebs specialistebs, aZlierebs dawesebulebebs da axorcielebs sacdel mikroproeqtebs, afinansebs naRmebis uvne-belyofis programebs. garda amisa, evrokavSiris humanitaruli daxmarebis ofisi xels uwy-obs sazogadoebis codnis gaRrmavebisa da sainformacio kampaniebs, romlebic miznad isaxavs humanitarul sakiTxTa ufro safuZvlian gaazrebas.

vinaidan kritikul situaciaSi daxmareba gadajaWvuli unda iyos ufro xangrZliv perspeqti-vaze gamiznul rekonstruqciasTan, evrokavSiris humanitaruli daxmarebis ofisis politi-kaa humanitaruli daxmarebis mimRebTa daucvelobis Semcireba da sakuTar TavSi maTi rwmenis gaRviveba, raTa es adamianebi ar gaxdnen daxmarebaze damokidebulni. am TvalsazrisiT evro-kavSiris humanitaruli daxmarebis ofisi xels uwyobs xangrZliv pers-peqtivaze gamiznuli Sesabamisi strategiebis SemuSavebas.


18

19

gafarToeba iZleva unikalur SesaZleblobas, bolo moeRos xelovnur dayofas, romelmac evropis kontinenti orad gaxli-Ha. ara marto kerZo pirebs eqnebaT saSualeba, Tavisuflad imoZraon, iswavlon da imuSaon sazRvrebs miRma – roca fesvs moikidebs bazris principebze dafuZnebuli ekonomika, ayvavdeba centraluri da aRmosavleT evropis qveynebis biznesi da ekonomikac. 500 mil-ioni adamianisgan Semdgari Sida bazris SeqmniT ekonomikur da politikur sargebels miiRebs mTlianad evropac.

evrokavSirSi ukve moxda oTxi gafarToeba (1973, 1981, 1986 da 1995 wlebSi) da misi Semadgen-loba eqvsi wevridan 15-mde gai-zarda. 13 kandidati qveynis arse-boba - estoneTidan HrdiloeTiT TurqeTamde samxreTiT – es, cxa-dia, Zalze pativmoyvruli miza-nia, romlis misaRwevad rogorc arsebul, ise potenciur wevrebs uzarmazari mosamzadebeli samuS-aos Hatareba mouwevT. marto eko-nomikur mosazrebebs Tu gaviTva-liswinebT, mSp erT sul mosaxleze msyidvelobiTi unaris stand-artebiT, evrokavSirSi arsebuli donis procentuli odenobis saxiT, meryeobs 79%-dan kvipros-sa da 68%-dan sloveniaSi 23%-mde bulgareTsa da 27%-mde latviaSi.

rac Seexeba Sida politikas, 20 an meti wevrisgan Semdgari kavSi-risaTvis mosamzadeblad evro-kavSirma am mizans unda miusadagos sakuTari politika, finansuri saxsrebi da procedurebi. pirveli ori amocana gadaiWra 1999 wlis martSi berlinSi gamarTul evro-kavSiris samitze, roca dawesda sabiujeto zRvrebi evrokavSiris

xarjebisaTvis yvela sferoSi 2006 wlamde, rasac Tan sdevda farTo speqtris reformebi regionul, socialur da sasoflo-sameur-neo xarjebTan dakavSirebiT. xdeba, agreTve, gadawyvetilebaTa miRebis procedurebis raciona-lizeba. garda amisa, evrokomisia koordinirebas uwevs sxvadasx-va sainformacio kampanias, rac miznad isaxavs sazogadoebis informirebas gafarToebis SedegebTan dakavSirebiT.

1999 wlis martSi gamarTulma evrokavSiris samitma SesaZle-beli gaxada 2000-2006 wlebSi gawevrianebisTvis mosamzadebeli daxmarebis saxiT daaxloebiT 22 miliardi evros gamoyofa - 1990-iani wlebis ganmavlobaSi gamo-yofili Tanxa gaormagda. garda amisa, evrokavSiris biujeti 2002 wlidan mzad iqneba gafarToebis pirveli talRisaTvis – axali wevri saxelmwifoebisTvis 2000-2006 wlebSi daaxloebiT 57 mili-ardi evro gamoiyofa.

axali gafarToebis TariRi ar aris gansazRvruli, Tumca evroka-vSirma sakuTar Tavs piroba misca, rom mzad unda iyos, rogorc instituciurad, ise politiku-rad, axali wevrebis misaRebad 2003 wlidan – im pirobiT, Tu es qveynebi daakmayofileben gawevri-anebasTan dakavSirebul yvela moTxovnas.

evrokavSiris gafarToeba: istoriuli SesaZlebloba

21

evrokavSirSi gawevrianebis pirobebi

sanam romelime qveyana dasvams evrokavSirSi Tavisi gawevri-anebis sakiTxs, man unda moaxdinos imis demonstrireba, rom akmayo-filebs gawevrianebis sam ZiriTad kriteriums, romlebic ganisaz-Rvra kopenhagenis samitze 1993 wlis ivnisSi. es kriteriumebia:

* qveyanaSi unda arsebobdes sta-biluri institutebi, romleb-sac SeuZliaT demokratiis, kanonis uzenaesobis, adamianis uflebebisa da umciresobebi-sadmi pativiscemis da maTi dac-vis uzrunvelyofa;

* qveyanaSi unda arsebobdes moq-medi sabazro ekonomika, unda arsebobdes, agreTve, konkuren-ciis zewolisTvis da evroka-vSiris farglebSi sabazro ZalebisTvis Tavis garTmevis SesaZlebloba;

* wevrobasTan dakavSirebuli valdebulebebis sakuTar Tavze aRebis unari; am valdebulebebs Soris aris politikuri, eko-nomikuri da monetaruli kav-Siris miznebTan Sesabamisoba.

molaparakeba eqvs kandidatTan – poloneTTan, ungreTTan, HexeTis respublikasTan, sloveniasTan, estoneTsa da kviprosTan – 1998 wlis martSi daiwyo. 1999 wlis dekemberSi helsinkis evropuli sabWos sxdomaze evrokavSiris liderebisgan mwvane Suqis miRebis Semdeg 2000 wlis Tebervlis Sua ricxvebSi daiwyo oficialuri molaparakeba kidev eqvs kandi-datTan – bulgareTTan, latvias-Tan, litvasTan, maltasTan, rumi-neTsa da slovakeTTan.

Tumca gawevrianebasTan dakav-Sirebuli molaparakeba or jguf-

Tan daiwyo, TiToeuli kandida-tis Sefaseba Tavad misi mdgo-mareobis mixedviT xdeba. evroka-vSirma daamkvidra absoluturad moqnili, gawevrianebis sxvadasxva tempis damSvebi procesi, roca kandidati qveynebis Sefaseba TiToeuli maTganis mdgomareo-bis mixedviT xdeba da TiToeuli maTgani mxolod maSin gaxdeba evrokavSiris wevri, roca SeZlebs gawevrianebasTan dakavSirebuli yvela valdebulebis dakmayo-filebas.

am kompleqsuri procesis pirve-li stadiaa SesarHevi RonisZieba, romelic moicavs kandidatebT-an mravalmxrivi da ormxrivi Sexvedrebis serias. es saSualebas aZlevs evrokomisias, waradginos “acquis communautaire” – TiTqmis 100 000 gverdis Semcveli, evro-kavSirTan dakavSirebuli xel-Sekrulebebis, kanonmdeblobisa da praqtikis mTliani krebuli – da gadawyvitos, ZaluZT Tu ara kandidatebs, misdion mas. am etaps mohyveba detaluri molaparakeba politikis 31 calkeul sferoze, dawyebuli meTevzeobiT, damTav-rebuli sagareo urTierTobebiT.

imisaTvis, rom moemzadon evrokav-SirSi gawevrianebi-sTvis, kandidatma qveynebma axali samuSao meTodebic unda Seiswavlon.

22

evrokomisia Tvalyurs adevnebs TiToeuli kandidatis winsvlas evrokavSiris kanonmdeblobis realur ganxorcielebasa da mas-Tan SesabamisobaSi, gansakuTre-buli yuradReba ki am kanonmde-blobis erovnul kanonebSi saTa-nado gadatanas eTmoba. principSi, yovel axal wevrs unda SeeZlos evrokavSiris yvela valdebulebi-sa da pasuxismgeblobis Sesruleba gawevrianebis pirvelive dRidan, droebiTi SeRavaTebi da gardama-vali periodisTvis damaxasiaTe-beli zomebi ki minimumamde unda iqnes dayvanili.

evrokavSirs gawevrianebis wina periodisTvis gankuTvnili mra-vali sagangebo programa aqvs, romlebic exmareba kandidatebs wevrobisTvis momzadebaSi. yvelaze cnobili da xangrZlivi istoriis mqone saSualeba kandi-datebTan finansuri da teqnikuri TanamSromlobisTvis aris pro-grama “fea” (“Phare”).

es programa gascems grantebs (da ara sesxebs) da prioritetu-lad miiHnevs or ZiriTad sfer-os: pirveli (romelsac xmardeba biujetis daaxloebiT 30%) aris instituciur SesaZleblobaTa ganviTareba, raTa daxmareba gaewios erovnul da regionul administraciebs, agreTve, mare-gulirebel da meTvalyureo-bis gamwev uwyebebs evrokavSiris miznebisa da procedurebis gac-nobaSi.

meore prioritetia (xmardeba biu-jetis 70%) kandidatebisTvis dax-marebis gaweva maTi warmoebebisa da ZiriTadi infrastruqturis daaxloebaSi evrokavSiris stand-artebTan aucilebeli investici-ebis mobilizebis saSualebiT. dax-mareba, ZiriTadad, mimarTulia im sferoebze, romlebSic evro-kavSiris normebi da standartebi

sul ufro momTxovni da mkacri xdeba: garemos dacvaze, transpor-tze, sawarmoo qarxnebze, agreTve, produqtebisa da samuSao piro-bebis xarisxis standartebze.

daxmarebis sxva programebi mimarTulia soflis meurneo-bisa da, zogadad, soflis ganvi-Tarebaze, transportsa da gare-mosdacviT proeqtebze. arsebobs, agreTve, programebi, romelTa mizania korufciasTan da orga-nizebul danaSaulTan brZola da ltolvilebisa da TavSesafris maZieblebis movla-patronoba. garda amisa, tardeba mravali sem-inari da samuSao Sexvedra ofi-cialur pirebTan kandidati qvey-nebidan metad mravalferovani speqtris sakiTxebSi – fiskal-uri meTval-yureobidan sabaJo Semowmebamde.

Tumca evrokavSiri saTaveSi Haudga kandidati qveynebisTvis daxmarebis gawevas kavSirSi gaw-evrianebisTvis mosamzadeblad, is am saqmeSi marto ar aris: TavianT mxardaWeras da gamocdilebas kan-didat qveynebs sTavazoben sxva saerTaSoriso uwyebebi: msoflio banki, evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis banki, evropis sabWo da HrdiloeTis sabWo.

TurqeTioficialuri urTierToba evro-kavSirTan TurqeTs 1963 wlidan aqvs, mas Semdeg, rac xelmoeri- li iqna asocirebuli SeTanxmeba. TurqeTi pirveli iyo kandi-datTa dRevandeli jgufidan, romelmac moisurva evrokavSirSi gawevrianeba - es moxda 1987 wels. sxvadasxva politikuri, ekonomi-kuri da adamianis uflebebTan dakavSirebuli mizezis gamo am Txovnas wlebis ganmavlobaSi, 1999 wlis dekemberSi gamarTul helsinkis samitamde, Sedegi ar


23

mohyolia. helsinkis Sexvedraze evrokavSiris wevri saxelmwifoe-bis mTavrobebma oficialurad aRiares qveynis statusi – isini SeTanxmdnen, rom “TurqeTi aris kandidati saxelmwifo, romelmac unda daimsaxuros evrokavSiris wevroba imave kriteriumebis safuZvelze, romlebiTac fasdeba sxva kandidati saxelmwifoebi.”

amis Sedegad TurqeTi sargeblobs gawevrianebis wina periodisT-vis gankuTvnili strategiiTa da partniorobiT, rac xels uwyobs da stimulirebas uwevs mis poli-tikur da ekonomikur reformebs da ufro mWidro politikur dialogs evrokavSirTan. qveyanas SeuZlia evrokavSiris arsebul programebSi da kandidat qveynebsa da evrokavSirs Soris gamarTul SexvedrebSi monawileobis miReba, mas daxmarebas uweven kanonmde-blobis miaxloebaSi evrokavSiris wesebsa da praqtikasTan.

magram sanam kavSirSi gawevrianebis Taobaze realuri molaparakeba daiwyeba, TurqeTma unda moax-dinos adamianis uflebebisadmi Tavisi pativiscemis demonstrire-ba da moaxdinos qveynis ekonomikis mravali elementis restruqturi-zeba. iTvaliswinebs ra istori-ul uTanxmoebas TurqeTsa da mis mezobels egeosis zRvis mxridan – saberZneTs – Soris, evrokav-Sirma sagangebod moiTxova saz-Rvreb-Tan dakavSirebuli nebis-mieri davis, agreTve, sxva msgavsi sakiTxebis, magaliTad, kviprosis sakiTxis, mSvidobiani gadaWra.

garda TurqeTis swrafvisa, gax-des evrokavSiris wevri, TurqeTsa da evrokavSirs aerTianebs sabaJo kavSiri 15 milioni evros ode-nobis biujetiT; qveynis ekonomi-kuri da socialuri ganviTarebis xelSesawyobad evrokavSiri kidev 135 milion evros gamoyofs.

gafarToebam ar unda gamoiwvios axali barierebis Seqmna

gafarToeba wamoWris sakiTxs imis Taobaze, Tu rogor moax-erxebs evrokavSiri urTierTobis warmarTvas im qveynebTan, rom-lebsac wevrobamde ufro didi gza aqvT gasavleli. evrokomisiam SemoiRo SesaZlo wevrobis sta-tusi, rac stimuls aZlevs, mag-aliTad, albaneTsa da yofil iugoslavias, garda amisa, aZlevs SesaZleblobas, manamdec ki, sanam mzad iqnebian gawevrianebisTvis, isargeblon mWidro TanamSrom-lobis sxvadasxva formiT. magram imisaTvis, rom am upiratesobiT isargeblon, qveynebma unda daa-kmayofilon garkveuli krite-riumebi: erTmaneTis sazRvrebis aRiareba, umciresobebis mimarT damokidebulebasTan da regi-onuli TanamSromlobis orga-nizaciis SeqmnasTan dakavSire-buli yvela sadao sakiTxis mogva-reba. es xels Seuwyobs ekonomikur integracias Tavisufali vaWro-bis zonis, Semdeg ki sabaJo kav-Siris Seqmnis meSveobiT, xolo es ukanaskneli momavalSi SeiZleba SeuerTdes evrokavSiris sabaJo kavSirs, rac gawevrianebisken gadadgmuli pirveli nabiji iqne-ba.

evrokavSirs kargad esmis, Tu ra Sedegs moutans gafarToeba mis mezoblebs, romelTa winaSec ar dgas kavSirSi gaerTianebis sakiTxi, magram romlebTanac mas mWidro da konstruqciuli urT-ierTobis survili aqvs, da ami-tom aqtiurad ixilavs ruseT-Tan, ukrainasa da xmelTaSua zRvis auzis qveynebTan Sesabamisi strategiuli partniorobis SesaZleblobebs.

24

evrokavSiri msoflioSi udidesi savaWro partnioria, mis xarjze 1999 wels mTeli eqsportis mexuT-edze meti modioda. evrokavSiri Tavisi Seqmnis pirvelive dRee-bidan miiswrafoda mis calkeul wevrebs Soris vaWrobis sferoSi barierebis moxsnisken, vinaidan miaHnda, rom es ekonomikuri aRma-vlobisa da erebisa da calkeu-li adamianebis keTildReobis stimuli iqneboda. evrokavSiri msoflio arenazec amave princi-pebis erTguli darHa.

cifrebi mravlismetyvelia. ukanaskneli naxevari saukunis ganmavlobaSi Hatarebuli saer-TaSoriso molaparakebebis safuZ-velze moxda mravalmxrivi vaWro-bis sistemis TandaTanobiTi liberalizeba. am xnis manZilze msoflio vaWrobis moculoba 17-jer gaizarda, msoflio warmoeba gaoTxmagda, msoflio Semosavali erT sul mosaxleze gaormagda da industrializebuli qveynebis mier dawesebuli saSualo tarife-bi 1940 wels arsebuli 40%-dan 4%-mde davarda.

evrokavSirs sjera, rom mra-valmxrivi vaWrobis sistemis lib-eralizebas msoflio ekonomiki-sTvis Zalze sasargeblo Sedegebis gamoReba SeuZlia da rom am sargeblobis umetesi nawili gansakuTrebiT msoflios ganvi-Tarebad regionebs gamoadgeba. evrokavSirs miaHnia, rom ekonomi-kuri aRmavloba vaWrobis liber-alizebis saSualebiT umTavresi faqtoria socialuri pirobebis msoflio masStabiT gaumjobe-sebisTvis da stabiluri ganviTa-

rebis xelSewyobisTvis.

am tendenciis gagrZelebis erT-erTi umTavresi momxrea evroka-vSiri; is yuradRebas amaxvilebs rac SeiZleba ufro farTo dRis wesrigis saWiroebaze msoflio vaWrobis organizaciis molapara-kebaTa Semdgomi raundisTvis, romelSic 137 qveyana miiRebs monawileobas. miuxedavad imisa, rom 1999 wlis dekemberSi sietlSi gamarTul ministrebis Sexvedraze am saqmes garkveuli winaaRmdegoba Sexvda, evrokavSiri kvlav maqsi-malurad farTo dRis wesrigis momxrea da darwmunebulia, rom es mniSvnelovan sikeTes moitans.

sietlis Sexvedramde cota xniT adre gamoqveynebul evrokomi-siis or gamokvlevaSi mocemulia daskvna, rom vaWrobis Semdgom liberalizebas didi daxmarebis gaweva SeuZlia stabiluri ganvi-TarebisTvis, SeuZlia, agreTve, msofliosaTvis yovelwliu-rad daaxloebiT 420 miliardi evros odenobis mogebis motana, es ki eqvivalenturia imisa, rom msoflio mSp-s yovelwliurad miematos Semosavali koreis an niderlandebis ekonomikidan. ekonomikuri aRmavloba gamoi-wvevs dasaqmebis zrdas - amis mag-aliTi Tavad evrokavSirSi gvaqvs - Sida savaWro barierebis moxs-nis Semdeg naxevar milionze meti axali samuSao adgili daarsda.

ufro Tavisufali vaWroba niSnavs biznesSi ufro meti SesaZleblobis arsebobas, resursebis ufro efeq-tian ganawilebas da met keTil-dReobas. tarifebis Semdgomi Semcireba saSualebas miscems biz-

vaWroba: barierebis moSla, gafarToebis daHqareba


25

ness, ukeT gamoiyenos saeqspor-to potenciali, radgan savaWro nakadebis marTva ufro metad moxdeba xarisxis, fasisa da mom-saxurebis mixedviT da naklebad Seaferxebs tarifebis msgavsi xelovnuri barierebi. gazrdili konkurenciis wyalobiT momxmare-blebma ufro farTo arHevaniTa da ufro dabali fasebiT unda isargeblon.

msoflio vaWrobis organizacia

evrokavSiri im qveynebis avan-gardSi imyofeba, romlebic amt-kiceben, rom msoflio vaWro-bis organizaciis Semdgomi molaparakeba, urugvais raundis msgavsad, ar unda Semoifarglos SezRuduli dRis wesrigiT sof-lis meurneobisa da momsaxurebis sferoebSi. is ufro kompleq-suri da farTo unda iyos, unda moicavdes tradiciul Temebsac da axal sakiTxebsac, raTa yvela monawile dainteresebuli iyos molaparakebebiT da daakmayo-filos 21-e saukunis ekonomikis moTxovnebi.

evrokavSirma ori TvalsaHino gakveTili gamoitana sietlSi lib-eralizebis Taobaze molapara-kebis HaSlidan. jer erTi, wavida is dro, roca ramdenime yvelaze didi qveyana erTmaneTs Soris awarmoebda molaparakebas garige-bebis Sesaxeb, Semdeg ki msoflios danarHen nawils axvevda maT Tavs. sxvebi, gansakuTrebiT ki ganviTa-rebadi qveynebi, dRes kanonierad moiTxoven ufro did gavlenas am procesSi.

meore gakveTili is aris, rom saWiroa msoflio vaWrobis orga-nizaciis reformireba – masSi

meti wevri unda Sediodes, misi saqmianoba ufro gamWvirvale, efeqtiani da angariSvalde-bulebis principze dafuZnebuli unda iyos. misi wesebi Tavidan unda ganisazRvros da am procesSi ufro metad unda iqnes HarTuli samoqalaqo sazogadoeba, raTa vaWrobasa da ganviTarebasTan dakavSirebul sakiTxebTan erTad gaTvaliswinebuli iqnes garemos-dacviTi da socialuri sakiTxe-bic.

evrokavSiris Rrma rwmeniT, imi-saTvis, rom msoflio vaWrobis organizaciis molaparakebaTa axali raundi ufro farTo da kompleqsuri, ufro warmatebuli iyos, man unda moicvas, sul mcire, oTxi ZiriTadi sfero. evrokav-Siris azriT, am raundma

* unda gamoasworos mdgomareo-ba bazris xelmisawvdomobis TvalsazrisiT mTels msof-li-oSi (aq igulisxmeba sof-lis meurneoba, momsaxureba da arasasoflo-sameurneo produqtebic);

* unda gansazRvros wesebi ram-denime axal sferoSi, magali-Tad, investirebaSi, konkuren-ciasa da vaWrobis xelSewyoba-Si;

* meti yuradReba unda gaamax-vilos ganviTarebaze, rac SesaZlebelia bazris xelmisawv-domobis mdgomareobis gamo-sworebiT da ganviTarebadi qveynebisadmi gansakuTrebuli da gansxvavebuli damokide-bulebis gaumjobesebiT, agreTve, imis uzrunvelyofiT, rom axali SeTanxmebebi xels Seuwyobs ganviTarebas;

* unda gaiTvaliswinos samoqa-laqo sazogadoebisTvis mniS-vnelovani rigi sakiTxebisa,

rac SesaZlebelia msoflio vaWrobis organizaciis wesebis (romlebic Seexeba vaWrobas da garemos-dacviT SeTanxmebebs, saqonelze iarliyebis dakvras, sazogadoebis janmrTelobas da prifilaqtikis principis gamo-yenebas) ufro mkafiod gansazRvris saSualebiT. am dros saWiroa imis gaTvalis-wineba, rom wesebi erTmaneTis xelSemwyobi iyos da miRebu-li zomebi ar warmoadgendes qveynebs Soris TviTneburi da gaumarTlebeli diskriminaci-is saSualebas.

Tumca evrokavSirs gacnobiere-buli aqvs, rom globalizebis procesi aris tendencia, romelic ver SeHerdeba, da rom sxvadasxva qveynis ekonomika Tavis gadasar-Henad unda miesadagos am process, misTvis miuRebelia is garemoe-ba, rom gaTavisuflebulma saba-

zro Zalebma ukarnaxon TavianT xalxebs cxovrebis wesi, kultura da, sabolood, maTi sazogadoe-brivi da umTavresi faseulo-bebi. amitom evrokavSiri ayenebs winadadebas, moxdes SeTanxmeba im gzis Taobaze, romlis saSua-leb-iTac moxdeba sazogadoebebisa da faseulobebis marTva mo-dernize-bisa da globalizebis saWiroebis gaTvaliswinebiT.

am TvalsazrisiT evrokomisias miaHnia, rom msoflio vaWrobis organizacia, Tavisi 130-ze meti wevriT da gawevrianebis msurveli kidev 30 qveyniT, agreTve, Tavisi farTo speqtris uflebamosi-lebiT wesebis dadgenasa da vaWrobasTan dakavSirebuli sadao sakiTxebis morigebaSi, arsebiTi mniSvnelobis mqone institutia am sferos msoflio masStabiT marT-visTvis.

msoflio vaWrobis organizaciam ufro mWidrod unda iTanamSrom-los sxva saerTaSoriso orga-nizaciebTan saerTo miznis – sta-biluri ganviTarebis – xelSesaw-yobad da erovnebebSi da erovne-baTa Soris uTanaswo-robebis aRmofxvraSi monawileobis mis-aRebad. swored amitom uWers mxars evrokavSiri vaWrobasa da socialur ganviTarebas Soris urTierTkavSiris mudmiv gaT-valiswinebas, agreTve, Ziri-Tadi SromiTi standartebis damkvi-drebis xelSewyobas, mxars uWers pozitiur stimulebs mSromelTa uflebebis dasamkvidreblad da mkacrad upirispirdeba yvelanair proteqcionistul Tu sanqciebze damyarebul midgomebs.

iaponiaiaponia – amerikis SeerTebuli Statebis Semdeg meore udidesi erovnuli ekonomika, romelzec

saerTaSoriso vaWro-ba da globa-lizeba

msoflioSi mcxovrebi Raribi adamianebis keTildReobis gaz-

rdas unda emsaxure-bodes.


26

aziis mSp-is ori mesamedi da msoflio ekonomikis 14% modis – evrokavSiris erT-erTi Ziri-Tadi savaWro partniori da mesame udidesi ucxouri bazaria. 1980-iani wlebis ganmavlobaSi arsebu-li uTanxmoeba vaWrobaSi disba-lansTan dakavSirebiT da is sir-Tuleebi, romlebsac evro-puli kompaniebi awydebodnen iaponi-aSi eqsportisas, Secvala bevrad ufro konstruqciulma urTier-Tobam, romelic emyareboda or partniors Soris urTierTobis maregulirebel 1991 wlis poli-tikur deklaracias. es mdgomareo-ba gaamyara 1995 wels evropisa da iaponiis urTierTobis Sesaxeb evrokavSiris strategiis damt-kicebam; urTierTobas sagrZno-blad gaafarToebs samoqmedo programa, romlis SemuSavebazec mxareebi SeTanxmdnen 2000 wlis ivlisSi tokios samitze. es pro-grama safuZvels Hauyris “iaponia-evropis TanamSromlobis deka-das”, romelic daiwyeba 2001 wels, oTx ZiriTad sferoSi: mSvidobisa da usafrTxoebis xelSewyobaSi, ekonomikuri da savaWro part-niorobis gaZlierebaSi, global-uri da sazogadoebrivi prob-lemebis gadawyvetaSi da xalxebisa da kulturebis daaxloebaSi.

garda mxolod am ori mxarisT-vis saintereso sakiTxebisa, arse-buli TanamSromloba gulisxmobs HrdiloeT koreaSi politikuri da usafrTxoebis TvalsazrisiT arsebuli mdgomareobis, aziaSi HineTis sul ufro mzardi rolis regularul erTobliv anal-izs, kontinentze usafrTxoebis struqturebis daarsebas da ganvi-Tarebis xelSewyobas.

evrokavSiris erT-erTi mTavari sazrunavi iyo imis uzrunvel-yofa, rom evropel eqsportiorebsa da investorebs xeli ar SeSlodaT

iaponiis bazarze SesvlaSi zedme-tad SemzRudveli biurokratizmi-sa da mkacri wesebis gamo. 1995 wli-dan es mizani miRweuli iqna mare-gu-lirebeli reformis Taobaze dialogis meSveobiT, romelic miznad isaxavda eqportiorebis winaSe mdgomi struqturuli da sxva winaaRmdegobebis gadalaxvas. iaponiis bazarze SeRwevaSi evro-kavSiris bevr, gansakuTrebiT ki mcire, bizness Zalian daexmara evrokomisiis mier warmoebuli, iaponiaSi eqsportis mxardamWeri kampaniebi. amas daerTo testire-basa da sertificirebaSi urTier-TaRiarebis Taobaze SeTanxmebis Sesaxeb molaparakebis mcdelo-bebi (es SeTanxmeba pirveli iqneba evrokavSirsa da iaponias Soris) da SeTanxmeba TiToeuli part-nioris konkurenciasTan dakav-Sirebuli kanonmdeblobis gamoye-nebis Taobaze. garda amisa, arse-bobs regularuli kontaqtebi Sesabamis samomxareblo da saqmian jgufebs Soris.xSir SemTxvevaSi dialogi winaaR-mdegobaTa daZlevis saqmeSi warmatebiT mTavrdeboda, waru-mateblobis dros ki evropuli biznesebis interesTa dasacavad evrokavSiri msoflio vaWrobis organizacias mimarTavda. garda amisa, evrokavSiri Hveuli gamWri-axobiT xedavs iaponiaSi evropu-li investirebisTvis dabrkole-baTa Semcirebas. iaponiis sagareo investireba evrokavSirSi Svidjer aRemateba evropul investirebas iaponiaSi

aziasanam 1978 wels gare samyarosTan kontaqts daamyarebda, HineTma seriozuli cvlilebebi gamoiara – qveynis SigniT mimarTuli, centralizebulad dagegmili ekonomikidan msoflio masSta-

27

bis vaWrobaSi HarTul, sabazro principebze damyarebul ekonomi-kamde ganviTarda. ukanaskneli ori aTwleulis ganmavlobaSi vaWroba evrokavSirsa da HineTs Soris 20-jer da ufro metad gaizarda da 1999 wels 70 miliard evros Seadgenda. HineTi evroka-vSiris mesame udidesi araevro-peli savaWro partnioria ameri-kis SeerTebuli Statebisa da iaponiis Semdeg, xolo evrokav-Siri HineTisTvis importis meo-Txe udidesi wyaroa. 1999 wels evrokavSiri udidesi ucxoeli pirdapiri investori gaxda qveya-

nisTvis (garda honkongisa) - gan-axorciela 4,5 miliardi evros odenobis Tanxis investireba.

evrokavSiri aqtiurad uWerda mxars msoflio vaWrobis orga-nizaciaSi HineTis gawevrianebas da am miznis misaRwevad mWidrod TanamSromlobda amerikis SeerTebul StatebTan. 2000 wlis zafxulSi xsenebulma orma mxarem daasrula xangrZlivi molaparake-ba msoflio vaWrobis organizaci-aSi HineTis gawevrianebasTan daka-vSirebiT. xelSekruleba Zalze daexmareba HineTsa da evrokavSirs Soris vaWrobis gafarToebas.

momsax-

saqoneli

kanada da meqsika 4.5

evrokavSiri 24.9

ASEM-Si gaerTianebuli aziis qveynebi (iaponiis garda)(1) 10.8

iaponia 8.6

aSS 20.1

danarHeni qveynebi 27.1

laTinuri amerika (meqsikis garda) 27.1

kanada da meqsika

evrokavSiri 18.7

ASEM-Si gaerTianebuli aziis qveynebi (iaponiis garda)(1) 13.2

iaponia

aSS 18.9

danarHeni qveynebi 29.6

laTinuri amerika (meqsikis garda) 4.2

msoflio vaWrobis procentuli wili (1998 wlis monacemebi)

(1) aziisa da evropis erToba (ASEM): aziisa da evropis erTobis cxra azieli partniori, garda iaponiisa: brunei, HineTi, indonezia, samxreT korea, malaizia, filipinebi, tailandi, singapuri,


28

msoflio vaWrobis organiza-ciaSi gawevrianebis Taobaze xelSekrulebis pirobebis safu-Zvelze HineTi daTanxmda impor-tis tarifebis mniSvnelovan Semcirebaze evrokavSiris daax-loebiT 150 wamyvan saeqsporto sferoSi, dawyebuli manqana-danadgarebiT da damTav-reb-uli RviniTa da alkoholiani sasmelebiT. SeTanxmeba gauadvi-lebs evropel distributorebsa da kompaniebs HineTSi muSaobas, garda amisa, Semcirdeba SezRud-vebi, romlebic vrceldeboda momsaxurebis sxvadasxva seqtorsa da sxvadasxva profesiaze (magali-Tad, bankirebsa da iuristebze).

evrokavSiri, romelic mniSvne-lovan dros da resursebs uTmobs HineTs, mTel kontinentTan kon-taqtebis gaRrmavebasac lamobs. es SesaZlebelia qveynebis dajgufe-bebTan urTierTobis safuZvelze - procesi daiwyo bangkokSi 1996 wels aziasa da evropas Soris pirve-li SexvedriT (e.w. ASEM-is proce-si), agreTve, samxreT-aRmosavleT aziis erebis asociaciis (ASEAN) (romelic evrokavSiris meoTxe udidesi savaWro partnioria) meS-veobiT. SesaZlebelia ormxrivi kontaqtebis damyarebac.

farTovdeba urTierToba aziis meore udides qveyanasTan – indoeTTanac. es urTierToba dialogidan da TanamSromlo-bidan partniorobis stadiamde mivida. Semobrunebis maniSnebeli iyo 2000 wlis ZiriTadi inicia-tivebi, romelTa Soris iyo evro-kavSir-indoeTis pirveli samiti da ufro farTo kontaqtebi oficialur pirebs, politi-kaSi gadawyvetilebaTa mimReb pireb-sa da samoqalaqo sazogadoebas Soris.

yvelaferi zemoTqmuli emateba ukve arsebul xangrZliv komer-ciul kontaqtebs. evrokavSiri indoeTis yvelaze mniSvnelovani partnioria vaWrobaSi, investire-basa da ganviTarebisken mimarTul TanamSromlobaSi. indoeTis eqs-porti evrokavSirSi 1980 wlis 1,8 miliardi evrodan 1998 wels 9,8 miliardamde gaizarda. aseTive aRmavloba - 2,4 miliardi evrodan 9,5 miliardamde – SeiniSneba evro-kavSiridan indoeTSi eqsportSic.

laTinuri amerika da meqsikalaTinuri amerikis qveynebTan Tavisi urTierToba evrokav-Sirma sami qveregionuli jgufis

sagareo vaWrobaSi evrokavSiris ZiriTadi partniorebis procentuli wili

(1999 wlis monacemebi, saqoneli)

29

aSS

iaponia

laTinuri amerika

afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis

qveynebi (1)

evrokavSirSi gawevri-anebis kandidati qveynebi

aziis qveynebi aziisa da evropis erTobaSi (ASEM)

(garda iaponiisa) (2)

sxva qveynebi

20.624.1

9.1

4.76.0

2.82.9

12.015.6

15.78.1

35.138.6

(1)afri-kis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis 77 qveyana, romlebsac dade-buli aqvT e.w. kotonus SeTanxmeba.

(2) aziisa da evropis erToba (ASEM): aziisa da evropis erTobis cxra azieli partniori, garda iaponiisa: brunei, HineTi, indonezia, samxreT korea, malaizia, filipinebi, tailandi, singapuri, vietnami.

importi evrokavSirSi eqsporti evrokavSiridan

30


aRiarebiT daamyara. es jgufe-bia “centraluri amerika”, “ande-bis sazogadoeba” da “merkosuri”. garda amisa, evrokavSirs urTier-Toba aqvs calkeul qveynebTan, magaliTad, Hilesa da meqsikasTan. ukanaskneli aTwleulis ganma-vlobaSi urTierToba evrokav-Sirsa da laTinuri amerikis qvey-nebs Soris sul ufro viTardeba – farTovdeba ormxrivi vaWroba, garda amisa, evrokavSiri xels uwyobs regionul integracias am teritoriaze.

“andebis sazogadoebaSi” Semaval qveynebs ufro miuwvdebaT xeli evropul bazarze “SeRavaTebis zogadi sistemis” wyalobiT da evrokavSiri mWidrod TanamSrom-lobs maTTan narkotikebiT vaWrobis sawinaaRmdego progra-masTan dakavSirebiT. evrokavSir-Tan vaWrobaSi SeRavaTebiT sarge-bloben karibis zRvis auzis qvey-nebic. laTinuri amerikis erTad-erTi qveyanaa kuba, romelsac ara aqvs xeli mowerili evroka-vSirTan TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebaze.

mniSvnelovani winsvla msoflios am nawilTan evrokavSiris urT-ierTobaSi 1999 wlis ivnisSi moxda, roca pirvelad istoriaSi gaimarTa evrokavSiris, laTinuri amerikisa da karibis zRvis auzis qveynebis samiti, romelSic 48 qveynis meTaurebi Rebulobdnen monawileobas. amas mohyva 2000 wels evrokavSirsa da meqsi-kas Soris Tavisufali vaWrobis Taobaze SeTanxmebis dadeba. 2003 wlidan meqsikuri eqsporti sabaJo gadasaxadis gareSe Seva kavSirSi da 2007 wlisTvis mainc gauqmdeba yvela tarifi evrokavSiris eqs-portze. SeTanxmeba iTvaliswinebs axal aspeqts urTierTobisT-vis, romelsac mtkice safuZveli

Haeyara 1997 wels evrokavSirsa da meqsikas Soris dadebuli ekonomi-kuri partniorobis, politikuri koordinirebisa da TanamSrom-lobis Sesaxeb SeTanxmebiT.

.

31

evrokavSiri msoflios ganviTa-rebadi qveynebis saukeTeso part-nioria, romelic uzrunvelyofs mTeli saerTaSoriso oficial-uri daxmarebis 55%-s, da, garda amisa, am qveynebis udidesi savaWro partniori da ucxoeli investo-ria. ormxrivi urTierTobisas kavSiri ganviTarebad qveynebs calmxriv savaWro SeRavaTebs ani-Webs, yvelaze naklebad ganviTare-bulebs ki kidev ufro xelsayrel pirobebs sTavazobs. evrokavSirma xmelTaSua zRvis auzis, laTinuri amerikis, afrikis, karibis zRvis auzisa da wynari okeanis auzis rig qveynebTan Tu regionul dajgu-febebTan dado ekonomikuri da savaWro TanamSromlobis Sesaxeb

SeTanxmebebi, romlebic droTa ganmavlobaSi Tavisufali vaWro-bis zonis Seqmnamde migviyvans.

mravali qveynis ekonomikis izolireba, msoflioSi siRaribis zrda, garemoSi arsebul urTi-erTdamokidebulebaTa ukeTesi marTvis aucilebloba, migraci-iT gamowveuli destabilizacia da SeiaraRebuli konfliqtebis, bunebrivi katastrofebisa da pandemiebis Sedegebi yoveli Hvenganis umTavresi sazruna-via. evropis moqalaqeebic gage-biT ekidebian am problemebs da elian, rom evrokavSiri energiul da warmatebul zomebs miiRebs maT mosagvareblad. Tu gaviT-valiswinebT mis xelT arsebul

ganviTarebis xelSewyoba, siRaribesTan brZola

saxlidan moSorebiT, Tu?..emigraciis alterna-tiva samSobloSiukeTesi ekonomikuri perspeqtivebia.


32

finansur saxsrebs da mis ekonomi-kur da politikur mdgomareobas, evrokavSirs marTlac SeuZlia realuri wvlilis Setana am saqme-Si.

aqcenti msoflios Raribi adamianebis daxmarebaze

evrokavSiris azriT, politiku-rad da moralurad miuRebelia, rom planetis binadar 1 mili-ardze met adamians dReSi 1 evroze naklebi TanxiT uwevs arseboba. am adamianTa raodenoba msoflios mosaxleobis zrdasTan erTad Tavisuflad SeiZleba kidev gaiz-ardos. amitom siRaribis winaaRm-deg brZolas centraluri adgili ukavia evrokavSiris politikaSi, rome-lic ganviTarebazea mimar-Tuli, da misi yuradReba koncen-trirebulia politikis sferoe-bis ufro SezRudul raodeno-baze.

ukanasknel aTwleulSi mkveTrad gaizarda pirdapiri ucxouri investireba ganviTarebad qvey-nebSi - 1990 wels investirebuli 29 miliardi evrodan 1998 wels 185 miliard evromde. magram am investiciebis ganawileba araTa-nabaria. daaxloebiT 55% midis maTSi xuT yvelaze metad ganvi-Tarebul qveyanasTan, maSin, roca yvelaze naklebad ganviTarebuli 48 qveyana (bevri maTgani afri-kaSi mdebareobs) 1%-ze naklebs Rebulobs.

evrokomisia gamoexmaura SeSfo-Tebas daxmarebis programebis efeqtianobis Taobaze da 2000 wlis zafxulSi ganviTarebaze mimarTul politikaSi arsebi-Tad Secvala orientirebi. amis mizani iyo Sida organizebis, procedurebisa da meTodebis kidev ufro daaxloeba saukeTe-

so saerTaSoriso praqtikasTan da sakuTari umTavresi miznebis axali xedvis uzrunvelyofa. axal strategiaSi centraluri adgili uWiravs mcdelobebs, romlebic mimarTulia ganviTarebadi qvey-nebis gaerTianebisken saerTa-Soriso ekonomikur sistemaSi, am qveynebis xelSewyobisken regio-nuli integraciis maT mcdelo-bebSi, evrokavSiris mniSvnelovani gamocdilebisa da finansuri saSualebebis gamoyenebisken da sxva donorebTan ufro mWidro kontaqtebis damyarebisken, raTa maTi saqmianoba ufro koordini-rebuli iyos.

evrokomiis winadadebiT, evro-kavSirma, umTavres amocanebze kon-centrirebis gziT, unda SezRudos Tavisi saqmianobis speqtri da yuradReba gaamaxvilos im sfer-oebze, sadac SeuZlia SedarebiT meti upiratesobis SeTavazeba. komisiam eqvsi amgvari sfero SearHia: vaWroba ganviTarebis mizniT, regionuli integracia da TanamSromloba, makroekonomi-kuri politika, romelic siR-aribis Semcirebis strategiasTan iqneba dakavSirebuli, saimedo da stabiluri transporti, sakvebiT uzrunvel-yofisa da soflis gan-viTarebis stabiluri strategiebi da instituciur SesaZleblobaTa ganviTareba saTanado marTvisa da kanonis uzenaesobis dasamkvidre-blad.

axali strategia, romelic yuradRebas amaxvilebs ufle-bamosilebis gazrdaze, SesaZleb-lobaTa ganviTarebaze, saku-Trebaze uflebasa da stabiluro-baze, mkafiod gansazRvrul poli-tikur saxelmZRvanelo miTiTe-bebs emyareba:

* procesis warmarTva Tavad gan-viTarebad qveynebs unda dae-kisros da masSi maqsimaluri monawileoba unda miiRon samo-

33

qalaqo sazogadoebis warmo-madgenlebma;

* aucilebelia meti koordinire-ba da Sromis ukeTesi ganawile-ba ganviTarebaze mimarTul evrokavSiris programasa da sxva donorebs, gansakuTrebiT, kavSiris wevr saxelmwifoebs, Soris;

* Tavidan unda iqnes acilebuli winaaRmdegobebi ganviTare-baze mimarTul programasa da evrokavSiris sxva saqmianobas - vaWrobas, soflis meurneobas da meTevzeobas – Soris, rom-lebic ganviTarebad qveynebze axdens zegavlenas;

* aucilebelia administraciuli procedurebis modernizeba, raTa gaizardos programis ganxorcielebis tempi da efeq-tianoba.

afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianebis (ACP) da evrokavSiris partnioroba

ganviTarebaze mimarTuli evro-kavSiris programis RerZia kot-onus SeTanxmeba, romelic akav-Sirebs mas afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianebasTan da yvelaze mniSvnelovani da kompleqsuri SeTanxmebaa ganviTarebul da gan-viTarebad qveynebs Soris. misi winamorbedi, lomes konvencia, Tavdapirvelad xelmowerili iqna 1975 wels togos dedaqalaq lomeSi da regularulad xde-boda misi ganaxleba. SeTanxmebis debulebaTa gavrcelebiT axal-axal sferoebze da xelismomwer mxareTa SemomatebiT izrdeboda SeTanxmebis mniSvneloba.

magram daxmarebisa da vaWro-

bis Taobaze am kompleqsuri SeTanxmebis ZiriTadi mizani ucvleli rHeba. es aris “afrikis, karibis zRvisa da wynari okean-is auzis qveynebis ekonomikuri, kulturuli da socialuri gan-viTarebis xelSewyoba da daHqa-reba, [evrokavSirsa da mis wevr saxelmwifoebTan] maTi urTier-Tobebis ganmtkiceba da am urT-ierTobebisTvis mravalfero-vani xasiaTis micema, solida-robi-sa da ormxrivi dainteresebu-lobis principis damkvidreba.” farTo speqtriani partnioroba emyareba xelismomwer mxareTa Soris Tanasworuflebianobas, maTi suverenitetis pativiscemas, ormxriv dainteresebulobas da erTmaneTze damokidebulebas.

kotonus SeTanxmebas xeli moewera 2000 wlis ivnisSi beninis dedaqa-laqSi, saidanac warmodgeba SeTanxmebis araoficialuri sax-elwodeba. am dros afrikis, kari-bis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianebas SeuerTda wynari okeanis auzis eqvsi axali qveyana, ris Sedegadac gaer-Tianebis wevrTa raodenoba 77-mde gaizarda. es naTelyofs, Tu ramdenad ganviTarda ukanaskneli 25 wlis ganmavlobaSi partnioro-ba, romelic emzadeba momavali ori aTwleulis problemebTan gasamklaveblad. SeTanxmeba sax-avs erTian da kompleqsur mid-gomas ganviTarebisadmi, siRari-bis aRmofxvrisadmi, vaWrobisa da politikuri dialogisadmi, romelic moicavs konfliqtebis Tavidan acilebas, adamianis uflebebsa da demokratizacias da orive mxarisTvis mniSvnelovan sakiTxebs, magaliTad, migracias.

axal SeTanxmebaSi mis winamor-bedebTan SedarebiT Setanilia ramdenime mniSvnelovani cvli-leba, vinaidan SeTanxmebis miznebi bazris principebze dafuZnebu-


34

li savaWro urTierTobebidan ufro farTo urTierTobamde da mTavrobebs Soris partnioro-bidan ufro meti monawilis, maT Soris, samoqalaqo sazogadoebis yvela elementis, Semcvel proc-esamde ganviTarda. amgvari mid-goma ufro kompleqsuric aris da ufro novatorulic. samo-qalaqo sazogadoeba HarTulia Tavisi qveynis momavlis mSeneblo-baSi, xolo Tanxebis ganawileba ara marto saWiroebaTa winaswar Sefasebas emyareba, aramed imasac, Tu rogor axorcielebs qveyana politikas.

SemuSavda axali procedurebi adamianis uflebaTa nebismieri darRvevis gansaxilvelad da gamosasworeblad. gaTvaliswine-bulia isic, rom, roca darRveva gansakuTrebiT seriozuli da aRmaSfoTebelia, dauyovnebliv SeiZleba sasamarTlo saqmis aRZ-vra. namdvil siaxles saerTa-Soriso urTierTobebSi warmoad-gens is faqti, rom ori partniori SeTanxmda axali procedurebis SemoRebaze korufciasTan dakav-Sirebuli seriozuli saqmeebis gasarkvevad.

evrokavSiri daTanxmda, imigrant-ebsa da TavSesafris maZieblebT-an dakavSirebiT gaataros iseTi politika, romelic daemyareba am pirebis samSoblo qveynebsa da regionebTan partniorobis prin-cips. es gulisxmobs axal inicia-tivebs kavSirSi mesame msoflios romelime qveynis moqalaqee-bis uflebebTan dakavSirebiT da pirobebs sxvis teritoriaze aRmoHenili ukanono imigrantebis repatriaciis Sesaxeb.

kotonus SeTanxmebaSi siaxlea SeTanxmebebi regionuli ekono-mi-kuri partniorobis Taobaze, romelTa mizania evrokavSirsa da afrikis, karibis zRvisa da wynari

okeanis auzis qveynebis gaerTiane-bas Soris, agreTve, Tavad gaer-Tianebis qveynebs Soris vaWro-bis liberalizebis xelSewyoba. molaparakebebi am SeTanxmebaTa Taobaze daiwyeba araugvianes 2002 wlisa (rac regionuli integra-ciis procesebs am drois ganma-vlobaSi gaZlierebis saSuale-bas miscems) da ZalaSi Seva 2008 wlisTvis. manamde ki evrokav-Siri da afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianeba sTxoven msoflio vaWrobis organizacias, neba dar-Tos, SeinarHunon maT Soris arse-buli SeRavaTiani pirobebi.

evrokavSirma Tavis Tavze aiRo valdebuleba, daxmareba gauwios afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebs saerTa-Soriso ekonomikuri da savaWro sistemis ufro aqtiur wevrebad qcevaSi. kavSiris azriT, es ubi-Zgebs sxva qveynebsa da saerTa-Soriso bizness afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianebasTan ufro mWidro urTierTobis damyarebi-sken, xels Seuwyobs investirebas da teqnologiebisa da “nou-haus” gadacemas, amiT ki gaamyarebs maT zogad konkurentunarianobas. es unda daexmaros afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebs, vinaidan saerTo liber-alizebis procesma da tarifebis msoflio masStabiT Semcirebam Seamcira evrokavSiris mier am qvey-nebisTvis miniWebuli SeRavaTebi.

evrokavSirma SeaTanxma sagangebo SeRavaTebi vaWrobaSi yvelaze naklebad ganviTarebuli yvela qveynisTvis, romelTagan 39-s kotonus SeTanxmebaze aqvs xeli mowerili. 2005 wlisaT-vis am qveynebis eqsportiorebis TiTqmis yvelanairi produq-ciisTvis evrokavSiris bazari ufasod iqneba xelmisawvdomi.

35

SeTanxmebis safuZvelze afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebisTvis eqsportiT miRe-buli Semosavlebis meryeo-bis Sedegebis Sesarbileblad wina-morbed sakompensacio sqemebTan SedarebiT gaumjobesebuli gzebia SemoRebuli.

finansuri TvalsazrisiT evro-puli ganviTarebis fonds, rome-lic afinansebda afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianebis progr-amebs, momavali Svidi wlis ganmav-lobaSi eqneba 13,5 miliardi evros odenobis biujeti. amas daemateba wina fondebidan morHenili kidev 9,5 miliardi evro da 1,7 miliar-di evro evropuli investirebis bankidan sesxebis saxiT.

afrika

urTierToba evrokavSirsa da afrikas Soris, tradiciulad, or sxvadasxva jgufze iyo koncentri-rebuli: xmelTaSua zRvis auzis qveynebsa da lomes konvenciis xelismomwer qveynebze. magram, umTavresad portugaliis ini-ciativiT, urTierToba am bolo xans gafarTovda, roca 2000 wlis aprilSi kairoSi Hatarda evrokav-Sirisa da afrikis pirveli samiti.

ori kontinentis saxelmwifoTa da mTavrobaTa meTaurebis isto-riaSi udidesi Sexvedris mizani iyo afrikis mniSvnelovani poten-cialis Taobaze saerTaSoriso codnis gaRrmaveba, msoflio ekonomikaSi am kontinentis inte-graciis xelSewyoba da strate-giuli partniorobis damkvidreba mSvidobis, demokratiisa da gan-viTarebis xelSesawyobad. Tumca Sexvedraze yuradReba gamaxvile-buli iyo politikuri, ekonomi-kuri da ganviTarebasTan dakav-Sirebuli sakiTxebis urTierT-

kavSirze, masze ganxiluli iqna, agreTve, im saerTaSoriso valis-gan gaTa-visuflebac, romlidan-ac daaxloebiT 80% afrikulma qveynebma miiRes.

momaval TanamSromlobas nawilo-briv gansazRvravs samitze miRe-buli samoqmedo gegma. yuradReba gamaxvildeba ufro intensiur regionul integraciaze da ucxouri investiciebis mosazi-dad ufro saimedo da korufci-isgan Tavisufali garemos Seqmnis saSualebebze, maT Soris, Tavad qveynebSi da qveynebs Soris kon-fliqtebis dasrulebis saSu-alebebze, rac SesaZlebelia krizisuli situaciebis uke-Tesi marTvisa da mSvidobis SenarHunebis SesaZleblobaTa uzrunvelyofiT. am kon-fliqtebs ramdenime kviraSi SeuZliaT uTvalavi sicocxlis Sewirva da ekonomikuri ganviTa-rebis xelSesawyobad wlebis gan-mavlobaSi gaweuli Zalisxmevis gaufasureba. yuradReba eTmoba jandacvisa da cxovrebis piro-bebis gaumjobesebas daavade-bebTan, gansakuTrebiT ki Sids-Tan brZolis, agreTve, umuSev-robis Semcirebisa da socialur gariyvasTan brZolis meSveo-biT. aqcenti keTdeba imgvari myari demokratiuli safuZv-lebis aucileblobaze, romlebic daemyareba kanonis uzenaesobas da adamianis uflebaTa pativis-cemas. am miznebs daakonkretebs oficialuri pirebisgan Semdgari mudmivi komiteti da ministrTa regularuli Sexvedrebi. maTi xelaxali ganxilva moxdeba meore samitze, 2003 wels saberZneTSi.

samxreT afrika

2000 wlis dasawyisSi evrokavSirsa da samxreT afrikas Soris amoqmed-

36


evrokavSirisa da afrikis, karibis zRvisa da wynari okeanis auzis qveynebis gaerTianebis (ACP) part-nioroba, anu `”kotonus SeTanxmeba,” msoflioSi udidesi programaa, romelic TanamSromlobas da daxmarebas isaxavs miznad.

da farTo speqtriani SeTanxmeba vaWrobis, ganviTa-rebisa da TanamSromlobis Sesaxeb, romlis Taobaze molaparakebas samweli-wadnaxevari dasWirda. 12 wlis Semdeg samxreT afrika sabaJo gadasaxadisgan gaaTavisuflebs evrokavSiris eqsportis 86%-s, xolo evrokavSiri - samxreT afrikis eqsportis 95%-s. libe-ralizeba, romliTac evrokav-Siri samxreT afrikas saSualebas aZlevs, SeRavaTiani pirobebiT SeiZinos iseTi saqoneli, rogor-ic aris qimikatebi, tansacmeli, sakvebi, teqstili da bostneuli, 2002 wlisaTvis dasruldeba. aRniSnul SeTanxmebasTan erTad daido, agreTve, SeTanxmebebi mecnierebisa da teqnoligiebis, Rvinisa da Tevzis rewvis Sesaxeb, garda amisa, samxreT afrikisaT-vis yovelwliurad gamoiyofa daaxloebiT 125 milioni evros odenobis finansuri daxmareba.

garda amisa, evrokavSirma cen-traluri roli iTamaSa qveynis warmatebul gadasvlaSi demo-kratiuli mmarTvelobisken. es erT-erTi yvelaze naTeli maga-liTia imisa, Tu raoden didi Sedegi gamoiRo evrokavSiris daxmarebam adamianis uflebebi-sa da demokratiis sferoSi am ukanasknel wlebSi.

adamianis uflebebi

im mniSvnelobas, romelsac evroka-vSiri aniWebs msoflio masStabiT adamianis uflebebisadmi pativisce-mas, xazi gausva orma siaxlem 1999 wels. pasuxismgebloba am sferoze pirvelad daekisra erT adamians - kris patens - sagareo urTierTo-baTa komisioners. meore siaxle iyo adamianis uflebebis Taobaze pirve-li yovelwliuri angariSis gamoce-ma; am angariSSi dokumenturad aris gaformebuli evrokavSiris poli-tika, prio-ritetebi da moRvaweoba am sferoSi.

adamianis uflebebisadmi amgvari damokidebuleba da valdebuleba, amasTan dakavSirebuli samarT-leb-rivi sistema asaxulia evroka-vSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis politikis debulebebSi da ganviTarebis mizniT TanamSromlobis programebSi. yovel axal SeTanxmebaSi evrokavSirsa da mesame msoflios qveyanas Soris Sedis muxli adamianis uflebebis Sesaxeb, romlis safuZvelzec SesaZlebelia vaWrobaSi SeRavaTebisa da ganviTarebis mizniT TanamSromlobis SeHereba, Tuki aRmoHenili iqneba adamianis uflebebis darRvevis SemTxvevebi.

evrokavSirs SeuZlia sxvadasxva sanqciebis gamoyeneba, rogorc ukve gaakeTa serbiisa da birmis winaaRmdeg. es SeiZleba iyos rogorc reJimis maRalHinosnebisTvis vizebze uaris Tqma, ise evrokavSiris qveynebSi arsebuli maTi aqtivebis gayinva. evrokavSiri uyoymanod imaRlebs xmas imis winaaRmdeg, rac mas adamianis uflebis darRvevad miaHnia, rogoric aris, magaliTad, wameba, politikuri patimroba Tu cenzura, iqneba es HineTSi, TurqeTSi, kubasa Tu ruseTSi. Tumca sasjelis gamoyenebas evrokavSirs pozitiuri zomebis miReba urHevnia.

miznis miRwevis gasaadvileblad evrokavSirSi Seiqmna `iniciativa demokratiisa da “adamia-nis uflebaTa gansamtkiceblad”, romlis biujeti daaxloebiT 100 milioni evroa, garda amisa, gamoiyofa ramdenime milioni evro sagareo daxmarebis mizniT gamosayeneblad. es Tanxebi SeiZleba daixarjos proeqtebze, romelTa uSualo mizania marTlwesrigisa da demokratizaciis ganmtkiceba, magaliTad, saarHevno reformisa da iuristebis profesiuli momzadebis mxardaWera. garda amisa, daxmareba eweva ufro arapirdapir saSualebebsac, magaliTad, wyliT momaragebisa da satransporto kavSirebis ZiriTadi infrastruqturis gaumjobesebas, rac xels uwyobs potenciuri daZabulobisa da adamianis uflebebisTvis safrTxis Semcirebas. evrokavSiris arsenalidan sxva iaraRebia saerTaSoriso damkvirve-belTa gagzavna arHevnebisTvis Tvalyuris sadevneblad da humanitaruli daxmareba.

evrokavSirma, romelsac aSfoTebs adamianis uflebebisadmi pativiscemis TvalsazrisiT msoflioSi arsebuli mdgomareoba, ganaaxla mcdelobebi Tavad kavSirSi standartebis darRvevis Tavidan asacileblad. am miznis miRwevis erT-erTi saSualebaa ZiriTad TavisuflebaTa qartia, romelSic Hamoyalibebulia saerTo faseulobaTa kodeqsi. amis mizania evrokavSirSi mcxovreb adamianTa ukeTesi dacva.

37

38


meore msoflio omis Semdgom periodSi evropis usafrTxoe-bis uzrunvelyofa, ZiriTadad, amerikis SeerTebul StatebTan mWidro TanamSromlobiT xde-boda, Tavdacvis TvalsazrisiT yvelaze didi funqcia ki nato-s ekisra. civi omis dasrulebis Semdeg viTareba Seicvala.

evropas aRar emuqreba Hveuleb-rivi Tu atomuri iaraRiT maso-brivi ieriSis saSiSroeba. sama-gierod, rogorc balkaneTis movlenebma cxadyo, evrokavSiris winaSe mravali iseTi safrTxe dgas, romelic SeiZleba dae-muqros stabilurobas evropa-Si da ara mis arsebobas. cxadia, amerikis SeerTebul Statebs ar unda evropis kontinentze yovel regionul krizisSi Hareva. zog SemTxvevaSi Tavad evropelebs ufro SehferiT iniciativis gamoHena. evrokavSiris wevrebi mzard mzadyofnas amJRavneben, SeiaraRdnen im saSualebebiT, romlebic saWiroa saerTo faseu-lobaTa dasamkvidreblad da maTi interesebis dasacavad.

swored am faqtorebma ganapi-roba evrokavSiris mier saerTo sagareo da usafrTxoebis poli-tikisTvis safuZvlis Hayra 1993 wels maastrixtis xelSekrule-biT, rac SemdgomSi kidev ufro gamoikveTa da daixvewa 1999 wlis 1 maiss amoqmedebul amsterdamis xelSekrulebaSi. evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoebis politikas xuTi ZiriTadi mizani amoZravebs:

* evrokavSiris ZiriTadi inte-resebisa da damoukideblobis dacva;

* evrokavSiris usafrTxoebis ganmtkiceba;

* mSvidobis ganmtkiceba da saerTaSoriso usafrTxoebis gaZliereba;

* saerTaSoriso TanamSrom-lobis xelSewyoba;

* demokratiis, kanonis uzenaeso-bisa da adamianis uflebebisad-mi pativiscemis ganmtkiceba.

amsterdamis xelSekrulebis safuZvelze gaumjobesda saerTo sagareo da usafrTxoebis poli-tikasTan dakavSirebul gadaw-yvetilebaTa miRebis meqanizmi. xelSekrulebam uzrunvelyo saerTo strategia im sferoebSi, romlebSic wevr saxelmwifoebs saerTo mniSvnelovani interesebi aqvT, daamkvidra politikis ufro mizanmimarTuli formulireba da ministrTa sabWosTan arsebu-li politikuri jgufis daarse-biT SemoiRo adreul etapze gafrTxilebis meqanizmi. amas daemata droebiTi politikuri da usafrTxoebis komitetisa da, paralelurad, samxedro komite-tis daarseba, rac miznad isaxavda mTavrobebisTvis konsultaciis gawevas krizisuli situaciebis marTvis sakiTxebSi.

amsterdamis xelSekrulebis erT-erTi yvelaze naTeli miRweva iyo saerTo sagareo da usafrTxoe-bis politikis sferoSi umaRlesi warmomadgenlis institutis daarseba. 1999 wlis oqtomberSi es Tanamdeboba daikava yofilma espaneTis sagareo saqmeTa minis-trma da nato-s generalurma mdi-vanma xavier solanam, romelic mWidrod TanamSromlobs evro-komisiasa da wevr saxelmwifoebT-

Tavdacva da usafrTxoeba: mSvidobis SenarHuneba

39

an, maT Soris, am saxelmwifoebis uzarmazar diplomatiur siste-mebTan da evrokomisiis degelega-ciebTan, da Tavisi moRvaweobiT evrokavSiris sagareo politikis Tanmimdevrulobas da efeqtiano-bas uzrunvelyofs.

swrafi reagireba konfliqtebis Tavidan asacileblad

amsterdamis xelSekrulebaSi xelaxla iqna formulirebuli evrokavSiris usafrTxoebisa da Tavdacvis miznebi - daisaxa mZime mdgomareobebSi rogorc samxedro, ise arasamxedro Sesa-ZleblobaTa gamoyenebis perspeq-tiva. saxeldobr, es aris egreT wodebuli petersbergis amocane-bi, romlebic moicavs saSuale-baTa farTo speqtrs, dawyebuli kvleviTa da maSvelTa samsaxure-biT, damTavrebuli samSvidobo operaciebiT.

kosovos movlenebma gamoavli-na evropaSi arsebuli erovnu-li da koleqtiuri samxedro SesaZleblobebi da xazi gausva evropuli strategiuli Tav-dac-vis politikis SemuSavebis aucile-blobas. safuZveli am politikas Haeyara 1999 wlis dekemberSi hel-sinkis samitze evrokavSiris sax-elmwifoTa meTaurebis mier, rom-lebic SeTanxmdnen, daearsebinaT swrafi reagirebis SenaerTi da SeemuSavebinaT gamWvirvale pro-cedurebi nato-sTan da araevro-pul qveynebTan konsultaciisa da TanamSromlobisTvis. xazgasmiT aRiniSna, rom nato kvlavac war-moadgens misi wevrebis koleqti-uri Tavdacvis sayrdens da rom evrokavSirs moqmedeba SeuZlia mxolod im SemTxvevebSi, roca nato ar Rebulobs procesSi

monawileobas.

iseT adgilebSi SeZenilma gamoc-dilebam, rogoric balkaneTi da aRmosavleT timoria, cxadyo, rom evrokavSiri mzad unda iyos saWiroebis SemTxvevaSi swrafi da efeqtiani reagirebisTvis. swored es moTxovna daedo safuZvlad helsinkiSi nakisr valdebulebas, 2003 wlisaTvis SesaZlebeli gamx-dariyo 60 dRis ganmavlobaSi 60 000 SenaerTis mobilizeba da maTi erTi wlis ganmavlobaSi Senaxva petersbergis sxvadasxva amocanis Sesasruleblad. cxadia, Zalis gam-oyeneba yovelTvis uka-naskneli saSualeba unda iyos.

gadawyda, rom evrokomisiam sruli monawileoba unda miiRos am pro-cesSi, Tumca procesis organi-zeba ufro mTavrobaTaSoris safuZvelze xdeba (da ara evroka-vSiris TiTqmis mTel moRvaweo-baSi gamoyenebuli procedurebis Sesabamisad). miuxedavad imisa, rom evrokomisia ar aris kompe-tenturi samxedro sakiTxebSi, mas aqvs saSualebebi da gamocdileba,

evrokavSirs SeuZlia samSvidobo RonisZiebaTa orga-nizeba konfliqtis zonebSi.

40

romlebic saWiroa arasamxedro sakiTxebSi mniSvnelovani wvli-lis Sesatanad. amgvari wvlilis erT-erTi mkafio magaliTia si-cocxlisunariani ekonomikis xelSewyoba, ekonomikas ki didi daxmarebis gaweva SeuZlia evro-puli Tavdacvis konkurentunari-ani da Ria sawarmoo da teqnolo-giuri safuZvlis ganvi-TarebaSi.

garda amisa, evrokomisiam da evrokavSirma Tavisi roli unda iTamaSon konfliqtebis Tavidan acilebasa da krizisuli situa-ciebis marTvaSi. es gulisx-mobs iseT sferoebs, rogoric aris humanitaruli daxmareba, reabi-litacia da rekonstruq-cia, agreTve, ufro arapirdapir

saSualebebs, magaliTad, marTl-wesrigis damyarebaSi daxmarebas, instituciur SesaZleblobaTa ganviTarebas da savaWro politi-kas. am bolo xans wamowyebuli iqna ramdenime iniciativa, romlebic mimarTuli iyo bosniaSi naRmebis uvnebelyofisken, albaneTSi saTa-nado policiis daarsebisken da kosovoSi rekonstruqciisa da Serigebis xelSewyobisken.

damatebiTi literatura

damatebiTi informacia evrokavSiris sagareo urTierTobebis Sesaxeb SegiZliaT moiZioT inter-netis vebportalis meSveobiT, romlis saxelwodebaa “The European Union in the World,” Semdeg misamarTze:

europa.eu.int/comm/worldam portalis meSveobiT SesaZlebelia evrokavSiris sagareo urTierTobaTa sxvadasxva aspeqtis (sagareo politika, gafarToeba, sagareo vaWroba, ganviTarebisken mimarTuli politika, humani-taruli daxmareba da sagareo TanamSromlobis programebi) Sesaxeb masalebis Tematuri moZieba, garda amisa, TqvenTvis xelmisawvdomi iqneba axali ambebi, presrelizebi, informacia sakontaqto pirebis Sesaxeb, safosto yuTi da sxva samsaxurebi.

evrokomisias warmomadgenlobebi aqvs gaxsnili msoflios umetes qveyanaSi. am warmomadgenlobaTa misamarTebis moZieba SegiZliaT Semdeg misamarTze:

europa.eu.int/comm/external_relations/repdel/index.htmevrokavSiris ministrTa sabWo mogawvdiT informacias evrokavSiris saerTo sagareo da usafrTxoe-bis politikis Sesaxeb Semdeg misamarTze:

ue.eu.int/Pesc/default.asp?lang=en



evrokavSiri Zal-Rones ar iSurebs, raTa uzrunvelyos evropaSi stabiluroba da mSvidoba, ufro mniSvnelovani gaxados evropis msoflio roli. evrokavSiri mWidrod TanamSromlobs msoflios yvela regionTan - is udidesi savaWro partnioria msoflioSi, gansakuTrebiT aqtiuri ki saerTa-Soriso urTierTobaTa iseTi aspeqtebis xelSewyobaSia, rogoric aris socialuri solidaroba, adamianis uflebebi da demokratia.

winamdebare broSuraSi warmodgenilia msoflios sxva qveynebTan da xalxebTan evrokavSiris urT-ierTobis yvela aspeqti, maT Soris, savaWro urTierTobebi, saerTo Tavdacvisa da usafrTxoebis politika, ganviTarebaze mimarTuli daxmareba, romelic miznad isaxavs msofl

Documents

Document for PDF...kontaqtebi bevrad ufro gam-yarda 1990 wels evrokavSirisa da kanadis urTierTobis Sesaxeb transatlantikuri deklara-ciis, eqvsi wlis Semdeg ki evro-kavSirisa da kanadis