DİNLEME

HER ŞEY BEYİNDE BAŞLIYOR

DİNLEME TÜRLERİ VE

ETKİN DİNLEME

“Söz gümüş ise sükut altındır”

Türk Atasözü

ETKĠLĠ ĠLETĠġĠM

KonuĢma ve AktarmaBecerisi

Alma ve DinlemeBecerisi

Konuşma ve Aktarma

Becerisi

DÜŞÜNDÜĞÜNÜZ

SÖYLEMEK İSTEDİKLERİNİZ

SÖYLEDİĞİNİZİ SANDIĞINIZ

SÖYLEDİĞİNİZ

KonuĢmacıysanız

ETKĠLĠ BĠR KONUġMACI;

Kiminle konuştuğunu ve konuşmanın amacını bilir.

Anlaşılır bir dille konuşur.

Zarif bir şekilde ve nazik bir dille konuşur.

Göz kontağı kurar.

Beden dilini kullanır.

Özgüvenlidir ve karşı tarafa güven verir.

Karşı tarafa konuşma fırsat verir.

DÜġÜNDÜKLERINIZI

ANLAġILIR ġEKĠLDE SÖYLEMEK

ĠSTEDĠĞĠNĠZDE;

Ġleteceğiniz mesaj kısa ne net olmalıdır.

“Ben” dilini kullanmalısınız.

Mesajınızın kime iletildiği açık olmalıdır.

Etkili bir iletişim için sorun durumunda, problemin çözümü için seçenekler sunmalısınız.

Ġleteceğiniz mesaj, sürdürülen konuşmanın içeriği ile tutarlı olmalıdır.

Dinleyiciden hangi davranışı gerçekleştirmesini istediğinizi açıkça ortaya koymalısınız.

Alma ve Dinleme Becerisi

DUYMAK İSTEDİĞİNİZ

DUYDUĞUNUZ

ANLADIĞINIZI SANDIĞINIZ

ANLADIĞINIZ

Dinleyiciyseniz

Dinlemek-Duymak

Dinleme duymaktan farklıdır.

Duymak, ses dalgalarının kulak zarına çarpmasıdır, gelen mesajların bir ses dalgası olmasıdır.

Dinleme ise kaynağın kodlayarak gönderdiği mesajıanlamaya çalıĢmak, kod açmak, iĢittiğimizi anlamak vemuhafaza etmektir.

Bazen duyduğumuzu hatırlamayız. Çünkü, dinlememiĢizdir.

Ġyi bir dinlemede sadece sözcüklerin kod açımınadeğil, kaynağın beden diline de (el kol hareketleri, mimikler, ses tonu vb.) dikkat etmek gerekir.

DİNLEMEK NE DEMEKTİR?

Dinleme dört temel bileşeni içeren karmaşık bir

süreçtir.

Duyma

Dikkat

Anlama

Anımsama

DUYMA

Dışarıdan gelen mekanik enerjinin (ses) alınmasını ve

işlenmesini içeren fizyolojik bir süreç

Ġnsan konuşma frekansı 125-8000 Hz.

Birçok sözcüğün frekansı 1000-7000 Hz.

Ses kulakta sinir sisteminde taşınabileceği nöral

sinyallere dönüştürülür.

Merkezi sinir sistemine iletilir.

Beyinde işlenir.

Duyum ve algılama süreçleri gerçekleşir.

DİKKAT

Bir uyarana yöneltilen bilinçli farkındalık demektir.

Dışarıdaki tüm uyaranlara bilinçli biçimde dikkat

edemeyiz.

Dışarıdaki bazı uyaranlara da istemesek de dikkat

ederiz.

ANLAMA

Duyduğumuz sözcüklere iletiyi gönderen kaynağın amaçladığına benzer bir anlam yükleme sürecidir.

Anlama sürecini etkileyen bir çok etken var.

Yargılama

Değerlendirme

Onaylama

Beklentiler

Benzer deneyimler

Geçmiş deneyimler

Ġletinin içeriği

Motivasyon

ANIMSAMA

Sonradan kullanılmak üzere bilginin depolanmasıdır.

3 tür bellek vardır.

Duyumsal bellek (çok kısa süreli)

Kısa süreli bellek (KSB-çalışan bellek)

Uzun süreli bellek (USB)

KÖTÜ DĠNLEYĠCĠLER;

Görünüşte dinleme

Seçerek dinleme

Saplanmış dinleme

Savunucu dinleme

Tuzak kurucu dinleme

Yüzeysel dinleme yaparlar.

GÖRÜNÜŞTE DİNLEME

Bu dinleme türü aslında dinlememek sadece

dinliyormuş gibi yapmaktır. Sınıfta veya diğer etkinliklerde

insanların gözlerini size çivilediklerini, arada sırada

gözlerini hayret ifadesi vererek açtıkları yada başlarını

salladıklarını görürsünüz; çok büyük bir dikkatle sizi

dinliyor gibidirler ancak zihnen çok uzakta olan bu

insanlara hitap ederseniz uykudan uyanır gibi sıçrarlar.

SEÇEREK DİNLEME

Bu dinleme türü bir anlamda algıda seçicilikle ilgilidir.

Bir annenin bir oda dolusu çocuğun sesi varken, kendi

çocuğunun ağlayışını ayırt etmesi yada karnı aç olan

kişilerin sadece yemek reklamlarını fark etmesi gibi

dinleyicinin sadece kendisi ile ilgili olan kısmı duyması

diğer anlatılanlara kulaklarını kapatması anlamındadır.

SAPLANMIŞ DİNLEME

Bu tür dinleyiciler siz ne derseniz deyin kendi duymak

istediğini duyar, bu tür dinleyicilerle belli bir noktaya yada

ortak paydaya gelmek çok zordur.

SAVUNUCU DİNLEME

Bu tür dinleyiciler sürekli savunma durumundadırlar.

Yapılan her tür konuşmayı kendilerine yönelik bir saldırı gibi

algılarlar ve sürekli kendileri ile ilgili aslında öyle

olmadıklarını, öyle düşünmediklerini ispatlamak gibi bir

uğraşı içindedirler. Konuşmaları genellikle kendilerine

dönüktür.

TUZAK KURUCU DİNLEME

Bu dinleyiciler sinsice bir çaba içindedirler.Dahaönceden yapılmış planları vardır,konuşmacıyı ustasorularla tuzağa çekerler.Argoda kullanılan “pundunagetirip mosmor etmek” şeklindeki deyimi bu dinlemetürüne karşılık gelir.Bu dinleyiciler genellikle ellerinde birkağıt kalemle dinlerler ve konuşmacının ,konuşmasındayakaladıkları açıkları not ederler,konuşma sonunda ilk sözalan ve bu açıkları sıralayanlar genellikle onlardır.

YÜZEYSEL DİNLEYENLER

Yüzeysel dinleyici konuşmanın ayrıntılarına dikkat

etmez, genel konu ve içerik hakkında bilgi sahibi olmak

onun için yeterlidir.Söylenen sözün görünürdeki yüzeysel

anlamın arkasında yatan derin anlamını kaçırır.

DĠNLEMENĠN ZORLUKLARI;

Dinlemeyi bilmemek

Gürültü

Mesafe

Zaman ayırmamak

Eski kayıtlar

Ġlgisizlik

Cevap yetiştirme çabası

DĠNLEMENĠN YARARLARI;

Öğrenmek

Gelişmek, geliştirmek

Çatışmaları önlemek

Anlaşmazlıkları çözümlemek

Dikkat seviyesi ve motivasyonu yükseltmek

ĠYĠ DĠNLEYĠCĠLER;

Dikkat ve ilgi ile dinler.

Sözlerin içeriği kadar duyguları da dinler.

Sabırlıdır, duygularını kontrol edebilir.

Göz teması, baş hareketi ile dinlediğini belli eder.

Konuşanın sözünü kesmez, cümlelerini tamamlamaz.

Anlamadığı yönleri sorarak açıklığa kavuşturur.

Söylenenler hoşuna gitmese de, söyleyeni

yargılamaktan kaçınır.

Anladığından emin olmak için söyleneni kendi ifadeleri

ile tekrar eder.

“DoğuĢtan iyi dinleyici olanların sayısı azdır. Ġyi

bir dinleyici olabilmek için; bilinçli bir çaba ve yeni

beceriler öğrenmek gereklidir.”

Doğan Cüceloğlu

ETKĠLĠ BĠR DĠNLEME ĠÇĠN;

1. Aktif şekilde sözel ve sözel olmayan mesajları dinlemelisiniz.

Tüm söylediklerini

Beden hareketlerini

Yüz ifadelerini

Sesle ilgili değişmelerini

Anatomik tepkilerini

Genel görünüşünü

ETKĠLĠ BĠR DĠNLEME ĠÇĠN;

2. Empatik ve yargılayıcı olmayan dinleme yapmalısınız.

EMPATĠK DĠNLEME ĠÇĠN;

Mesaj ileten kişinin söylediklerini;

Kendimizi onun yerine koyarak

Davranış ve sözlerimizle tasdik ederek

Duygu ve düşüncelerimizi aktararak

Eleştirici ve yargılayıcı ifadelerden kaçınarak

Kendi kelimelerimizle özetleme yaparak dinlemeliyiz.

ALGILARIMIZ BĠZĠ YANILTABĠLĠR MĠ?

DİNLEME VE

ETKİLİ DİNLEME

DİNLEME

Dil dört temel beceriye dayanmaktadır. Bunlardan ilki çocuğun anne karnından itibaren edinmeye başladığı dinlemedir.

Ġletişimin en önemli işlevlerinden bir tanesidir dinleme.

Dinleme konusunda bilgi verirken iletişimin tanımını da vermek gerekir.

Bireylerarası iletişim, bir duygunun bir düşüncenin bir fikrin bir kişiden diğerine geçme sürecidir.

Ġletişim çift yönlüdür. Yani mesajı iletme kadar

gelen mesajı dinleme de o kadar önemlidir.

Ġletişim işleminde arada başka faktörler olmakla

birlikte iki ana faktör vardır.

Bilginin, haberin çıktığı kimseye kaynak diyoruz.

Bilginin alındığı faktöre alıcı diyoruz.

DİNLEME NEDİR?

Konuşan ya da sesli okuyan bir kişinin vermek istediği mesajı tam olarak anlayabilme becerisidir.

Dinleme; ilgi, işitme, dikkat, kavrama, dinleme,

değerlendirme, tepki-karşılık verme gibi

aşamalardan oluşur.

DİNLEMEYLE DUYMA ARASINDAKİ FARK

Dinlediğiniz birisinin söylediklerinin daha sonrahiçbirini hatırlamadığınızın farkına vardınız mı? Oysaonun konuşmasını duydunuz.Ġşte bu durum dinlemeile duyma arasındaki farkı gösteriyor.

Duyma; pasif, biyolojik bir süreçtir.Çevreden gelensesler kulak tarafından alınır.

Dinleme ise; bilişsel bir etkinliği kapsayan bir süreçtirve gelen bilgi yorumlanır. Dinleme amaçlı vekısıtlıdır,düşünmeyi içerir.

İLETİŞİMİ ENGELLEYENDİNLEME ÇEŞİTLERİ

Görünüşte Dinleme:

Bazen karşınızdaki kişi dış görünüşüyle

dinliyormuş gibidir. Fakat iç dünyası

bambaşka yerlerdedir ya da kafasında sizin

söylediklerinizden daha önem konu vardır.

Seçerek Dinleme:

Kimileride konuşanın söylediklerinden sadece kendi ilgilendikleri bölümü duyar, diğer söylenenleri dinlemez. Bunların dikkatlerini çekecek bir sözcük ya da ifade ortaya çıkıncaya kadar görünürde dinleyici olarak kalırlar, daha sonra ilgilendikleri bölümü dinlemeye başlarlar. Ġlgilerini çeken para, bir meslek, belirli bir kimse cinsiyet gibi farklı konular olabilir. Eğer onların ilgilendiği bir konuda konuşmuyorsanız, bir duvarın karşısına geçip konuşmanız pek farklı olmaz.

Saplantı Dinleme:

Duygusal yönden saplanmış dinleyiciler vardır.Devamlı belirli bir duygusal tonu taşımak isterler.Ne söylerseniz söyleyin ondan bir hüzün çıkarmakisteyenler olabileceği gibi, her söylenenden de birespri, gülecek bir şey çıkarmaya çalışanlar davardır. Böyle belirli bir duyguya saptanmışdinleyiciler, kendi ilgilendiklerinin dışındaişittiklerini hemen o anda unuturlar bir dahahatırlamazlar. Bu duygusallığın dışında da herhangibir olay ve fikir saplantısında olan kişilerde vardır.Bir şeyin doğruluğunu ve yanlışlığını peşinenkabullenmişler, onun dışındaki her şeye kulaktıkamışlardır.

Savunucu Dinleme:

Ne duyarsa duysun her şeyi kendine yönelmiş bir

saldırı sayar ve hemen karşı savunmaya geçer. Ġlgisi

tartışılan konu değildir. Konuşma bireylerin

kişiliklerini zedeleyici duruma dönüşür. Konuyu

anlamaya çalışarak karşı düşüncemizi

söyleyeceğimiz yerde karşımızdakinin fikrini

dinlemeden bazen de sözünü keserek sözlü

saldırıya geçeriz. Konu ortada kaybolmuş sözlü

atışmalarla karşısındakini yönelmiştir.

Tuzak Kurucu Dinleme:

Bu tür dinleyiciler hiç seslerini çıkarmadan

dinlerler, çünkü bunlar dinledikleri

bilgilerden yararlanarak karşıdakini zor

duruma sokacak fırsatlar yakalamaya

çalışırlar.

Yüzeysel Dinleme:

Bazı dinleyicilerde yüzeysel dinleyen olarak

adlandırabiliriz. Bu tür dinleme özelliğine sahip

olan kişiler konuşanın kullandığı kelimelerin

yüzeyinde kalır ve asıl yatan anlama

ulaşamazlar.

Dinleme, okuma gibi ,bilgi almanın öğrenmenin

önemli yollarından biridir.Ġyi bir dinleme

olmadıkça iyi konuşmaya ve iyi yazmaya da

imkan yoktur.

Yalnız örgün eğitimde değil iş ve çalışma

hayatında kurulan dostluk , arkadaşlık gibi

ilişkilerin de dinleme ile ilgisi vardır.

Dinleme becerisi eğitim ve öğretim

faaliyetlerinde önemli bir noktada durmasına

karşın eğitim kurumlarından mezun olan

öğrencilerin yeterli dinleme eğitimi almadıkları

ve hayata sağlıklı bir dinleyici olarak

atılmadıkları bir gerçektir.

Dinleme alışkanlığı kazandırılmasının yanındadinleyici konumunda bulunan çocuklarındinlemekten çabuk usandıkları ve dikkatlerinitoplayamadıkları bilinmektedir.

Dinlemede dikkatin ders süresincesürdürülebilmesi ve anlatılanların öğrenilebilmesidinleme becerisinin geliştirilmesine bağlıdır. Derstedinleme yolu ile öğrenme, öğrencinin kendi başınaöğrenmesinden hem daha etkili hem de daha kısasürede gerçekleşir.

1-Sınıf içinde yapılan sözlü anlatımlar konunun

özünü ve en can alıcı yanlarını öğrenciye verme

olanağı sağlar.

2-Anlatımda yazı tahtası, harita, çizelge vb. görsel

araçların kullanılması görsel-işitsel dinleme

olanağı sağlar.

3-Sınıf içi grup etkileşimi öğrenmede etkilidir.

4-Sınıf içi etkileşimde öğrenci,sınavlarda sorumlu

olduğu yerlerin ipuçlarını öğrenir.Buda

öğrencinin sınav hazırlığını daha bilinçli

yapmasına yardımcı olur. Dolayısıyla ders

başarısını artırır.

Anlama becerilerinden biri olan dinleme her

sınıf seviyesi için ayrı bir öneme

sahiptir.Ġlköğretim birinci sınıfta sesleri

dinleyerek öğrenmeye başlayan öğrenci üst

sınıfların her basamağında bu becerisini

geliştirmelidir.

Ġlköğretim altı,yedi ve sekizinci sınıfa geldiğinde

ise düzeyine uygun ortalama 30-40 dakikalık

bir konuşmayı, bir semineri, bir konferansı

rahatlıkla dinleyip anlayabilmelidir.

Okulda öğrenmeler büyük ölçüde okumaya vedinlemeye dayanır. Özellikle sınıflarda öğrencisayısının fazlalığı, uygulamalı dersler için gerekliortamın oluşturulmaması, derslerin dinlemeağırlıklı olmasına neden olmaktadır. Günlükyaşamda da dinleme temel bir iletişim becerisidir.Bir yetişkin ortalama olarak günün %31’nidinleyerek geçirir. diğer iletişim becerileriylekarşılaştırırsak; %7’si yazma, %1’i okuma ve%21’ini konuşma kapsar.

Ġnsan iletişiminin yaklaşık %90 ı sözel olarak

yapılmaktadır. Bu iletişimin ancak yarısı kısa bir

süre sonra hatırlanabilir. Aradan daha fazla

zaman geçtiğinde ise %20 -25 ini bile zor

hatırlarız. Tüm bu nedenlerden dolayı etkili

dinleme ilke ve yöntemlerini öğrenmek ve

bunları uygulamak daha da önem

kazanmaktadır.

Etkili dinleme sadece söylenilenleri duymak

değil aynı zamanda bu söylenilenleri önemli

bulmak, kavramak ve değerlendirmektir.Ayrıca

etkili dinleme aktif bir süreçtir.

Etkili dinleme öğretmen öğrenci ilişkilerini

de olumlu bir yönde etkiler. Öğretmen

genellikle kendini dinleyen ve dinlediğini

çeşitli biçimlerde belli eden öğrencilere

daha fazla ilgi gösterir ve onlara dönerek

konuşur.Öğretmen dersi anlatırken

dinleyicilere ihtiyaç duyar. Bu nedenle

başını sallayan, not tutan , dikkatini

yoğunlaştıran aktif öğrencilere daha fazla

ilgi gösterir.

Öğretmenin sınıf içindeki en önemli

görevlerinden biri öğrenciye bilgi aktarmaktır ve

bunu öğretmen bunu genellikle anlatarak

gerçekleştirir.Öğrenci ise öğretmenin bu

anlattıklarını anlamak amacıyla

dinlemektedir.Ġşte önemli olan da öğrencinin bu

dinleme işlevini nasıl yaparsa daha başarılı

olacağıdır.

ETKİLİ BİR DINLEYICI OLMAK

İÇİN İFİKAN YÖNTEMİNİ UYGULAYABILİRSİNİZ.

Bu yöntem;

Ġ-Ġleriye bak

F-Fikirler

Ġ-Ġşaretler

K-Katıl

A-Araştır

N-Not tut

olmak üzere 6 basamaktan oluşmaktadır.

İleriye bak basamağında öğrenci sınıfta

öğretmenini dinlerken öğretmenin

anlattıklarından yola çıkarak daha sonra neler

söyleyebileceğini tahmin etmeye çalışmalıdır.Bu

da öğrencinin dikkatinin dağılmasını engeller ve

öğrenciyi devamlı uyanık tutar.

Fikirler basamağı ise bize önemli fikir ve

düşüncelere önem vermemiz gerektiğini ve

bunları göz ardı etmememiz gerektiğini

anlatmaktadır.Öğrenci öğretmenin bir ders

boyunca anlattıklarının ana fikrini bulmaya

çalışmalıdır.

İşaretler basamağında öğrenci sınıf içinde

devamlı uyanık olmak zorundadır. Öğretmenin

işaretlerine karşı dikkatli olmalıdır.Bir öğretmen

konuyu anlatırken mutlaka ipuçları verir.Bu

ipuçlarına dikkat edildiği taktirde öğrenci

sınavda sorulabilecek soruları tahmin edebilir.

Katıl basamağı; öğrenci sınıf içinde devamlı aktif

olmalıdır. Pasif bir öğrenci hiçbir zaman başarılı

olamaz.Öğrenci her fırsatta derse katılmalıdır.Ve ders

sırasında öğretmenin söylediklerine gülümseyerek,

kaşlarını çatarak, başını sallayarak tepki

göstermelidir.Böylece öğretmen de anlaşılan yada

anlaşılmayan yerleri rahatlıkla görebilir. Öğretmene

tepkide bulunarak dersin kalitesini yükseltmek

öğrencilerin elindedir.

Araştır basamağı; öğrenciler genelde ders

sırasında soru sormaktan çekinmektedirler ve

fikirlerini, görüşlerini rahatça

söyleyememektedirler.Halbuki ders sırasında

anlaşılmayan bir yer yada merak edilen bir soru

varsa bu soru rahatlıkla sorulmalıdır.

Not tutma; dinleme yoluyla öğrenilen bilgiler

çok uzun süre hafızada duramaz.

Öğrenilenlerin zaman zaman tekrar edilmesi

gerekir. Bu yüzden not tutmak çok önemlidir.

Not tutmanın 2 önemli yararı vardır.

Aktif katılımı sağlar

Unutmayı engeller

ETKİLİ DİNLEME

ALIŞKANLIKLARI Olumlu bir tutum içinde dinlemek

Aktif dinlemek

Sözel olmayan mesajları dikkate almak

Önemli bilgiyi işaret eden ipuçlarına dikkat

etmek

Ders için ön hazırlık yapmak

Not almak

OLUMSUZ DİNLEMEALIŞKANLIKLARI

Anlatılan konuya ilgi göstermemek veya

önemsememek

Anlatana karşı olumsuz tutum geliştirmek

Yarım yamalak dinlemek veya dinliyormuş gibi

görünmek

Anlatılan her şeyi aynen not almaya çalışmak

Pasif dinlemek

Dinleme Öncesi Aşama

Dinlemeyi Planlama Teknikleri

Ön bilgileri harekete geçirme

Dinleme ortamını inceleme

Dinleme amacını belirleme

Konu başlığı, resimler vb. hareketle konuşma içeriğini tahmin etme

Dinleme yöntemini ve biçimini belirleme

Bilgiyi zihinde tutma biçimlerini belirleme

Not alma biçimlerini belirleme

Dinleme Aşaması

Anlama Teknikleri

Konuşma ve bilgiler arasında bağ kurma

Soruları belirleme

Açıklayıcı noktaları not alma

Sözel olmayan ipuçlarını gözleme (jestleri, ifadeler, duruş vb.)

Anlaşılmayan yerleri belirleme ve sorular sorma

Kendi kelimeleriyle konuşmanın bir özetini yapma

Yeni bir kelimenin anlamını belirlemek için konuşma bütününden yararlanma

Bilgiyi Yapılandırma Teknikleri

Konuşmanın konusunu belirleme

Konuşmacının hareket noktalarını belirleme

Ana düşünceyi belirleme

Yardımcı düşünceleri belirleme

Konuşmacının amacını yorumlama

Aktarılan bilgileri düzenleme

Bilgileri yeniden kullanmak için zihinde düzenleme

Konuşma biçimini belirleme

Anahtar kelimeleri ve kavramları belirleme

Karşılaştırmaları ve örnekleri inceleme

Bir soruna önerilen çözüm yollarını ya da

bir olayın nedenlerini inceleme

Önerileri inceleme

Hayal ve gerçekleri belirleme

Olaylarla düşünceleri ayırma

Birincil ve ikincil bilgileri ayırma

Konuşmanın mantıksal düzenini tanıma

Konuşmada olayların oluş düzenini tanıma

Bilgiyi Düzenleme Teknikleri

Grafikler, tablolar, kavram şemaları vb.

biçimlerde düzenleme

Konuşmayı özetleme

Konuyu şemalarla ifade etme

Dinleme Sonrası Aşama

Konuşmayı Değerlendirme Teknikleri

Konuşmada verilen bilgileri değerlendirme

Sunu biçimi ve içeriğini değerlendirme

Nedenleri, kaynağını ve bakış açılarınıdeğerlendirme

Sözel ve sözel olmayan ipuçlarını değerlendirme

Anlamı değerlendirme

Dinleme amacına ulaşma durumunu belirleme

Dinleme Türleri

Dinleme üzerine söylenebilecek en özlü söz“söz gümüş ise sükut altındır.” Diğerifadesi sükut olan dinlemek ne demektir?Dinleme dört temel bileşeni olan karmaşıkbir süreçtir. Aslında dinleme, bir beceriişidir ve bu beceri birtakım ilke veyöntemlerle çok daha etkili bir şekildekullanılabilir. Dinleme türleri 7 kategorideincelenebilir.

Katılımlı dinleme:

Bu dinleme türü ile dinleme sürecindebeyinde oluşan soruların konuşmayı yapankişiye iletilerek anlatılanların daha iyikavranması amaçlanmaktadır. Dinlenilenkişinin ve sorulan soruların konuşmayıyapana yansıtılarak konuşmacıyadinlediğini hissettirme, konuşmacınınrahatlamasını ve iletişimin gerçek amacınaulaşmasını sağlar.

Dinleme türlerinden olan katılımlı dinlemeninuygulanması için dinleme sırasında başka bir işleuğraşmamak ve konuşmacı ile göz temasına geçerekiletişim kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanlarıaçıklamasını istemek, konuşmacının ifadelerini vehislerini geri yansıtmak, düşünce ve duygularınıözetlemesini sağlamak bu uygulamada yapılacaklartemel davranışlardır. Uygun yerlerde konuşmacınınsözleri özetlenmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyianlamayı, istekte bulunmayı veya karmaşık bir problemiçözmeyi sağlamak amacıyla da konuşmacıya soruyöneltebilir.

Katılımsız/izleme dinleme:

Bu dinleme türü ile dinleme esnasındadinleyicilerin dinledikleri şeyler üzerinde birazdüşünmelerini sağlayarak zihinsel aktivitelerinietkin kılmak amaçlanır. Dinlenilen metnin belli birsüreçten mi bahsettiği, yoksa bir tanım mı ifadeettiği belirlenir. Metnin özelliğine ve metin ileulaşılmak istenilenlere uygun olarak beyinde“Kim, ne, nerede, ne zaman?” gibi sorulara cevapbulmaları için dinleyiciler yönlendirilir.

Not alarak dinleme/izleme: Bu dinleme

türünde dinlenenlerin veya izlenenlerin

daha kolay anlaşılması ve hatırlanması

sağlamak amaçlanır. Öğrencilerden

dinlemenin veya izlemenin amacına göre

not tutmaları istenir. Not alınırken dikkat

etmeleri gereken noktalar hatırlatılır.

Kendini konuşanın yerine koyarak dinleme:

Dinleyicinin kendisini konuşmayı yapanın

yerine koyarak onun ne hissettiğini, hangi

tecrübeleri yansıttığını, anlaması

amaçlanmaktır. Öğrencilerden dinledikleri

varlık ve şahıslardan birinin yerine

kendilerini koymaları, hissedilen duygu ve

düşünceleri anlamaları beklenir.

Yaratıcı dinleme/izleme:

Bir diğer dinleme türü olan yaratıcı dinleme

de amaç öğrencilerin dinlediklerini

yorumlaması ve bunun sonucunda yeni

fikirler üretmesidir. Bu yöntemin uygulaması

iki şekildedir. Bunlardan ilki katılımsız

dinleme diğeri ise katılımlı dinleme yani

konuşmacının sözlerinin üzerine üretilen

düşünceleri ifade edilir.

Seçici dinleme:

Dinlenenlerin anlatılanların içinden ilgi veihtiyaçlarına yönelik olan kısımlarınseçilerek dinlenmesidir. 2 farklı şekildeuygulanabilir. Birinci uygulama şeklindedaha önce hazırlanmış sorular dağıtılır vedinleyicilerden bunların cevapları istenir.Diğer dinleme yönteminde ise amaç ve ilgialanına göre sadece ilgili kısımlar dinlenir.

Eleştirel dinleme:

Dinleme türlerinden sonuncusu olan eleştireldinlemede ise; Öğrencilere dinledikleri veyaizledikleri şeyler hakkında soru sorma alışkanlığıkazandırarak konu hakkındaki düşünmelerini;olumlu veya olumsuz yönleriyle, tarafsız bir şekildedeğerlendirmeleri sağlanarak kendi doğrularınaulaşmaları amaçlanır. Bu dinleme türündeöğrencinin konuya dair bazı soruları sormabecerisini kazanmış olması gerekmektedir. Busorulardan bazıları ise şu şekildedir.

Konuşmacının ne amaçlamaktadır?

Konuşmacı konu hakkında yeterli bilgiye sahip mi?

Verilen bilgi güncel mi?

Konuyu tarafsız ele alıyor mu? Eleştirileri doğru mu?

Alternatif çözümler sunuluyor mu?

DİNLEME DERS SUNUMU ÖRNEĞİ

DERS : Türkçe

SINIF : 6

YAKLAŞIK SÜRE : 20 dakika

ETKĠNLĠĞĠN ADI: : BEĞENDĠM, ÇÜNKÜ…

TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme

TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme

AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme

MATERYALLER : Akıllı Tahta, bilgisayar, çalışma kâğıdı .

•Öğrencilere hikâye, masal veya film dinletilir/izletilir.

•Dinlenilenlerin/izlenilenlerin beğenilme sebebinin

açıklandığı bir çalıĢma kâğıdı hazırlanır.

•Öğrenciler bu çalıĢma kâğıdını doldurarak

düĢüncelerini belirtirler.

Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.

2. Çalışma kâğıdı kullanılır.

72

DİNLEME/İZLEME ETKİNLİKLERİ

73

DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : 20 dakika TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme MATERYALLER : Kaset, CD, çalışma kâğıdı

1. Öğrencilere hikâye, masal veya film dinletilir/izletilir.

2. Dinlenilenlerin/izlenilenlerin beğenilme sebebinin açıklandığı bir çalışma kâğıdı

hazırlanır.

3. Öğrenciler bu çalışma kâğıdını doldurarak düşüncelerini belirtirler.

Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.

1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.

2. Çalışma kâğıdı kullanılır.

BEĞENDİM, ÇÜNKÜ…

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

74

HİKÂYE/MASAL DİNLEME VEYA FİLM İZLEME ÇALIŞMA KÂĞIDI

ADI

Beğendim, çünkü;

Beğenmedim, çünkü;

Kahraman

Olay

Mekân

Şahıs kadrosundan biri (özellikleri)

Şahıs kadrosundan biri (özellikleri)

Diğer mekânlar

Zaman

75

DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : 30 dakika TEMEL BECERİLER :Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma; eleştirel düşünme TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme, konuşma AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme Konuşma kurallarını uygulama MATERYALLER : Çalışma kâğıdı, CD, video

1. Öğrencilere bir çizgi film/ film / animasyon izletilir.

2. Kazanımlara yönelik olarak hazırlanan çalışma kâğıtları izlenenden hareketle doldurulur.

3. İzlenenlerden yola çıkılarak grup içinde kısa konuşmalar yapılır.

Not: Katılımsız dinleme yöntemi kullanılır.

Çalışma kâğıdı kullanılır.

FİLM İZLİYORUZ

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

76

ÇALIŞMA KÂĞIDI Bu filmi izlemeden önceki düşüncelerim Bu filmi izledikten sonraki düşüncelerim

DEĞERLENDİRME

1).....................................................................................................................2).....................................................................................................................3).....................................................................................................................4).....................................................................................................................5).....................................................................................................................6).....................................................................................................................7).....................................................................................................................8).....................................................................................................................9).....................................................................................................................

1).....................................................................2)..................................................................... 3)..................................................................... 4).............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1)..................................................................... 2)..................................................................... 3)..................................................................... 4).............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

77

DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : 40 dakika TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme MATERYALLER : Dinleme metni, kaset veya CD, çalışma kâğıtları

Aşağıdaki metin kaset veya CD’ye kaydedilerek öğrencilere dinletilir.

AÇ GÖZLÜ KEDİ

Bir zamanlar yoksul mu yoksul bir nine yaşardı. Miskin bir kedisi vardı. Kendisi yemek için doğru dürüst bir şey bulamayan nine, kedisine artıkları

veriyordu.Ciğer, et, ekmek, işkembe gibi yiyecekleri kedi rüyasında bile göremezdi. Bazen bir fare yakalıyor, kendisini şanslı görüyordu. Günler böyle geçip giderken bizim miskin kedi iyice zayıflamış, çelimsizleşmişti.

Bir gün evin damına çıktı. Baktı, orada iri yapılı semiz mi semiz bir kedi var. Doğrusu onu kendisinin yanında bir kaplan gibi gördü zayıf kedi, hayıflandı. “Niçin ben böyle güçsüz, bakımsızım, sen böyle şişman, semizsin?” diye...

Semiz kedi: - Sen de her gün padişahın sarayında bulunursan türlü türlü yemekler yersin, benim

gibi olursun dedi. Güçsüz kedinin aklına yattı bu. Her gün miskin miskin oturuyordu. Yoksul ninenin evinde ne vardı ki? Ne yiyecek

ne içecek... Semiz kediye: - Ne zaman gidersen haber ver birlikte gidelim, dedi. Semiz kedi bunu kabul etti. Güçsüz kedi, akşam olduğunda durumu nineye anlattı. Nine: - Vah vah, dedi. Çok üzüldüm. Hırs insana zarar verir, şimdi sen bunu

düşünemiyorsun. Kedi, nineye gülüp geçti. Ertesi gün yiyeceği türlü yiyecekleri düşünüyordu. Sabah oldu. Semiz kedi pencereden “Miyav miyav!” diye seslendi. Zayıf kedi de

çıktı, birlikte saraya gittiler. Fakat sarayda durum hiç de tekin değildi. Padişah yüzlerce kedinin miyavlamasından bıkmış usanmıştı. Adamlarına “Bundan sonra gelecek yabancı kedileri öldürün.” diye emir vermişti. Bunun için özel olarak okçular hazırlatılmıştı.

Semiz kedi ile ninenin kedisi iştahla yemek artıklarına saldırdılar. Bunun üzerine okçular harekete geçti. Bizim zavallı kedi tam midesinden bir ok yedi.

KAFDAĞI’NA YOLCULUK

SÜREÇ

78

Anne çaylak bu hikâyeyi şahine anlattıktan sonra: - Bu hikâyeyi sana ders alasın diye anlattım. Sen de elindeki ile yetinmezsen sonun

ninenin kedisi gibi olur. Şahin yavrusu anne çaylağın anlattığı hikâyeyi ilgiyle dinledi. Çaylak kendisini çok

seviyordu. Şefkatliydi. Üzerine titriyordu. Hikâyede anlatılanları kendisini sevdiği için örnek olarak vermişti.

Mutluluk sadece yiyip içmek değildir. Gerçek mutluluk erişilmesi güç şeyleri elde etmekle olur.

“Aç Gözlü Kedi”, Kelile ve Dimne, Beydaba 1. Metinden hareketle hazırlanan çalışma kâğıtları doldurulur. (15 dakika)

2. Doldurulan çalışma kâğıtlarını değiştirerek birbirlerinin çalışmalarını görmeleri

sağlanır. (5 dakika)

3. Masalın sonunu kendilerine göre değiştirmeleri istenir. Gruplar oluşturularak

buldukları sonuçları birbirlerine anlatmaları sağlanır. (15 dakika)

Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.

1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.

2. Çalışma kâğıtları doldurulur.

DEĞERLENDİRME

79

miski

ÇALIŞMA KÂĞIDI 1 Masalda geçen şahıs ve varlıkların adlarını ve özelliklerini aşağıdaki

kutulara yazınız.

Miskin kedi

Semiz kedi

nine

Ana fikir:

Masala değişik bir sonuç yazar mısın?

Biz kimiz? Aşağıdaki kutucuklara yazınız.

80

ÇALIŞMA KÂĞIDI 2

1. “Rüyasında görememek” deyiminin bu masalda kedinin hangi durumunu anlatmak için kullanıldığını yazar mısın? ................................................. ................................................. ................................................. .................................................

2. Miskin kedi hangi hayvana özendi, işaretler misin?

3. Miskin kedi yoksul ninenin yanından ayrılıp nereye gider?

81

Padişah okçulara niçin yabancı kedileri öldürme emri verir? ........................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

Şimdi de sen bundan sonra Miskin kedinin başına neler geleceğini aşağıya yazar mısın?

82

DERS : Türkçe SINIF : 6 YAKLAŞIK SÜRE : Ders yılı süresince TEMEL BECERİLER : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme, okuma, dil bilgisi AMAÇ : Söz varlığını zenginleştirme Kelimelerin ve kelime gruplarının anlam özellikleri ile ilgili bilgi ve

kuralları uygulama MATERYALLER : Defter

1. Dinlenenlerden/izlenenlerden hareketle öğrenilen kelimeler not edilir.

2. Bu kelimelerden isim ve fiil olanlar gruplandırılarak sözlük oluşturulur.

Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.

Çalışma kâğıdı kullanılır.

SÖZLÜK OLUŞTURUYORUM

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

83

ÇALIŞMA KÂĞIDI

Kelimeleri alfabetik sıraya koyarak sözlüğe yazınız.

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

.................... ....................

84

DERS : Türkçe SINIF : 7 YAKLAŞIK SÜRE : 15 dakika TEMEL DİL BECERİSİ : Yaratıcı düşünme ÖĞRENME ALANI : Dinleme AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme MATERYALLER : kaset, teyp

Öğretmen tarafından basit bir cümle teybe beş defa kaydedilir. Her defasında yeni

bir duyguyu yansıtmak için ses tonu değiştirilir. Öğrencilerin, değişik tonlamalarla söylenen

cümlelerdeki duyguları belirtmeleri istenir. Öğrenciye doğru olarak tespit ettiği her duygu

için bir puan verilir. Yeni bir cümle farklı ses tonlarıyla değişik duygular yansıtılmaya

çalışılarak öğrencilere okutulur. Başarılı öğrencilere puan verilir.

Açık uçlu sorular sorulur.

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

DUYGUYU TAHMİ ET

85

DERS : Türkçe SINIF : 8 YAKLAŞIK SÜRE : 40 dakika TEMEL DİL BECERİSİ : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma; eleştirel düşünme,

iletişim kurma, girişimcilik ÖĞRENME ALANI : Dinleme AMAÇ : Dinleme kurallarını uygulama

1. Öğrenciler üç gruba ayrılır.

2. Gruplar;

• Yaşadıkları çevredeki en önemli sorunu belirleme,

• Batmakta olan şirketlerini kurtarma,

• Bireysel başarılarını arttırma konularından birini veya başka bir konu belirleyebilir.

3. Her gruba, sınıf önünde, grup üyelerinin kendi aralarında tartışmaları için onar

dakika süre tanınır.

Not: Katılımsız dinleme yöntemi kullanılır.

Grup değerlendirme formu kullanılır.

GRUP TARTIŞMASI

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME