Diplomski Rad 1

UNIVERZITET U TUZLI

EKONOMSKI FAKULTET

ZAVRŠNI RAD

PRVOG CIKLUSA STUDIJA

MEHANIZAM FUNKCIONISANJA

ENTITETSKIH RAZVOJNIH BANAKA U

BOSNI I HERCEGOVINI

Mentor: Student:

Dr. sc. Emira Kozarević, vanr. prof. Ajla Kurbašić

Tuzla, feburar 2015. godine

MENTOR RADA: Dr. sc. Emira Kozarević, vanr. prof.

Rad ima: ______ stranica

Redni broj diplomskog rada: _________

SAŽETAK

Finansijske institucije su institucije koje pružaju finansijske usluge za svoje klijente i svoje

članove. One prikupljaju novčana sredstva u obliku depozita, uzimanjem kredita, emisijom

hartija od vrijednosti itd. koja potom plasiraju u obliku kredita, kupovinom hartija od

vrijednosti ili ulaganjem realne plasmane. Većina finansijskih institucija su finansijski

posrednici. Najvaznija finansijska institucija je banka, dok su ostale institucije nebankarske. U

ovom radu se fokusiramo na državne finansijske institucije, konkretno na razvojne banke

FBiH i RS. Razvojne banke su finansijske institucije koje se bave finansiranjem postojećih i

novih projekata obezbjeđivanjem potrebnih sredstava. Razvojne banke finansiraju projekte

značajne za nacionalnu privredu, kao i one projekte za koje nije zainteresovan privatni sektor,

zbog nižeg profita ili zbog većih iznosa ulaganja ili zbog većeg rizika.

Ključne riječi: finansijske institucije, centralna banka, penzioni fondovi, razvoj, razvojna

banka

SUMMARY

Financial institutions are institutions that provide financial services for its clients or members.

They collect monetary funds in form of deposits, by taking loans, issuing securities etc. which

they afterwards place in form of loans, by buying securities or by investing in real placement.

Most financial institutions are financial intermediaries. The most important financial

institution is the bank, while the others are nonbank institutions. In this thesis we keep the

focus on the state financial institutions, or to be more precise, on the development bank of

Bosnia and Herzegovina and the Investment-Development Bank of the Republic of Srpska.

Development banks are financial institutions that finance existing and new projects by

securing the necessary funds. Development banks finance projects that are significant for the

national economy, as well as the projects that are not interesting to the private sector, due to

lower profits, or because these projects require larger initial investments or because of the

higher risks connected to the project.

Key words: financial institutions, Central bank, pension funds, development, development

bank

SADRŽAJ

UVOD ........................................................................................................................................ 1

1. POJAM I PODJELA FINANSIJSKIH INSTITUCIJA, SA POSEBNIM OSVRTOM

NA RAZVOJNE BANKE ........................................................................................................ 2

1.1. Pojmovno određenje finansijskih institucija ................................................................ 2

1.2. Podjela finansijskih institucija ..................................................................................... 3

1.3. Razvojna banka ............................................................................................................ 6

2. SPECIFIČNOSTI RAZVOJNE BANKE FEDERACIJE BOSNE I

HERCEGOVINE ..................................................................................................................... 8

2.1. Kapital Razvojne banke FBiH ..................................................................................... 8

2.2. Ciljevi poslovanja ........................................................................................................ 9

2.3. Organizaciona struktura banke .................................................................................. 11

2.4. Organi banke .............................................................................................................. 11

2.5. Finansijski izvještaji, raspodjela dobiti i pokrivanje gubitaka .................................. 12

2.6. Pribavljanje i plasiranje kreditnih sredstava Razvojne banke Federacije BiH .......... 12

2.7. Ponuda proizvoda Razvojne banke Federacije BiH .................................................. 13

2.7.1. Ponuda dugoročnih kredita ................................................................................. 13

2.7.2. Ponuda kratkoročnih kredita .............................................................................. 16

2.7.3. Platni promet i dokumentarni poslovi ................................................................ 17

2.7.4. Krediti preko komercijalnih banaka ................................................................... 17

2.8. Upravljanje rizicima banke ........................................................................................ 18

2.8.1. Upravljanje kreditnim rizikom ........................................................................... 18

2.8.2. Upravljanje rizikom likvidnosti ......................................................................... 19

2.8.3. Upravljanje deviznim rizikom ............................................................................ 19

2.9. Primjer saradnje RB FBiH i preduzeća ..................................................................... 20

3. SPECIFIČNOSTI INVESTICIONO-RAZVOJNE BANKE REPUBLIKE SRPSKE

.................................................................................................................................................. 21

3.1. Kapital Investiciono-razvojne banke RS ................................................................... 21

3.2. Ciljevi poslovanja ...................................................................................................... 21

3.3. Organizaciona struktura banke .................................................................................. 23

3.4. Organi banke .............................................................................................................. 23

3.5. Finansiranje i poslovanje IRBRS-a ........................................................................... 24

3.6. Fondovi kojima upravlja IRBRS ............................................................................... 25

3.6.1. Fond za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske .............................................. 25

3.6.2. Fond za razvoj istočnog dijela Republike Srpske .............................................. 26

3.6.3. Fond stanovanja Republike Srpske .................................................................... 27

3.6.4. Akcijski Fond Republike Srpske ........................................................................ 28

3.6.5. Fond za restituciju Republike Srpske ................................................................. 28

3.6.6. Fond za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu Republike

Srpske ......... ...................................................................................................................... 29

3.7. Kreditne linije IRBRS ............................................................................................... 30

3.8. Podrška emisijama hartija od vrijednosti ................................................................... 34

3.9. Privatizacija ............................................................................................................... 35

3.10 Korporativno upravljanje ........................................................................................... 36

3.11. Upravljanje nekretninama i potraživanjima .............................................................. 36

3.12. Primjer saradnje IRBRS i preduzeća ......................................................................... 37

ZAKLJUČAK ......................................................................................................................... 38

LITERATURA ....................................................................................................................... 39

POPIS SLIKA ......................................................................................................................... 41

1

UVOD

Finansijska tržišta postoje zbog finansijskih institucija. One su se razvijale uporedo sa

razvojem ovih tržišta. Pojedine institucije nastale su prije finansijskih tržišta kao što su npr.

banke, štedionice, a neke su tvorevina finansijskih tržišta kao što su institucionalni investitori

(npr. osiguravajuća društva, penzioni fondovi), kao i neki finansijski posrednici (investicione

kompanije). Osnovni potencijal finansijskih institucija predstavljaju finansijski instrumenti.

Osnovna djelatnost finansijskih institucija koncentrisana je na držanje i operacije finansijskim

instrumentima. Finansijske institucije obavljaju funkciju prikupljanja novčanih sredstava,

usmjeravaju ih u finansijske plasmane i vrše različite finansijske usluge.

U prvom dijelu ovog diplomskog rada fokus se stavlja na finansijske institucije sa posebnim

osvrtom na razvojnu banku kao državnu instituciju. U ovom dijelu su objašnjene finansijske

institucije, koja je njihova djelatnost i koji je njihov značaj za finansijska tržišta i kao i podjela

finansijskih institucija sa kratkim opisom svake institucije.

Drugi dio diplomskog rada se odnosi na Razvojnu banku Federacije Bosne i Hercegovine.

Razvojna banka Federacije BiH je finansijska institucija čija je zadaća provođenje ekonomske

politike Vlade Federacije BiH radi privrednog razvoja i zapošljavanja, kroz stimulativno

kreditiranje koje podrazumijeva razvojne stimulativne i diferencirane kamatne stope, koje su

niže od tržišnih kamatnih stopa. U ovom dijelu smo predstavili osnovne informacije o

Razvojnoj banci FBiH, kako se finansira i na koji način plasira svoja sredstva. Predstavili smo

i primjer realizovane saradnje kao i primjer buduće saradnje.

U trećem dijelu diplomskog rada obrađena je Investiciono-razvojna banka Republike Srpske

kao državna finansijska institucija koja se nalazi u potpunom vlasništu Vlade RS. Predstavili

smo kako funkcioniše Investiciono-razvojna banka RS, na koji način se finansira i plasira

sredstva kao i detaljno objasili šest fondova kojima upravlja Investiciono-razvojna banka RS.

Na kraju smo naveli dva primjera saradnje Investiciono-razvojne banke RS sa drugim

preduzećima.

2

1. POJAM I PODJELA FINANSIJSKIH INSTITUCIJA, SA

POSEBNIM OSVRTOM NA RAZVOJNE BANKE

Finansijske institucije su se razvijale uporedo sa razvojem finansijskih tržišta. Neke institucije

su nastale prije finansijskih tržišta, a neke su tvorevina ovih tržišta. Finansijske institucije

imaju važan uticaj na funkcionisanje privrede u cjelini. Bez njih finansijska tržišta ne bi

mogla prenositi sredstva od štediša do ljudi sa povoljnim prilikama za ulaganje.

1.1. Pojmovno određenje finansijskih institucija

Finansijske institucije su institucije koje pružaju finansijske usluge svojim klijentima i

članovima. One služe za najefikasnije transferisanje finansijske štednje od suficitarnih ka

deficitnim ekonomskim jedinicama.

Finansijske institucije i posrednici osiguravaju jednu ili više od sljedećih usluga:[Fabozzi,

Modigliani, Jones (2010), str. 21]

- transformisanje finansijske aktive iz jednog oblika u drugi. U pitanju je čisto

posrednička funkcija. Jedan od glavnih razloga zašto se u literaturi ne pravi jasna

terminološka razlika između pojmova finansijskih institucija i posrednika je upravo to

što najveći broj finansijskih institucija obavlja ovu funkciju;

- razmjenjivanje finansijskih aktiva u korist klijenata;

- razmjenjivanje finansijskih aktiva za svoj vlastiti račun;

- pomoć u kreiranju finansijskih aktiva za svoje klijente i pomoć u prodaji tih

finansijskih aktiva ostalim tržišnim učesnicima;

- snadbijevanje ostalih tržišnih učesnika investicionim savjetima; i

- upravljanje portfoliom finansijske aktive ostalih tržišnih učesnika.

Finansijske institucije prikupljaju novčana sredstva u obliku depozita, u ulozima na

transakcione račune, uzimanjem kredita, emisijom hartija od vrijednosti, udjelom u kapitalu,

uplatom članarina, prodajom polisa osiguranja i dr. Tako prikupljena novčana sredstva one

plasiraju u obliku kredita, kupovinom hartija od vrijednosti na finansijskim tržištima ili

ulaganjem u realne plasmane. Većina finansijskih institucija su finansijski posrednici.

Najvažnija finansijska institucija je banka (poslovne banke i centralna banka) kao bankarska

finansijska institucija. Ostale finansijske institucije su nebankarske i predstavljaju često

finansijske posrednike za prenošenje novca i štednje sa jednih na druge subjekte na

finansijskom tržištu. Mada su slične bankama one nisu banke iz prostog razloga što ne

primaju depozite i ne odobravaju kredite na osnovu kojih se vrši emisija novca. Nebankarske

institucije ne mogu da vrše emisiju novca, to mogu samo banke i bankarski sistem, one samo

razmještaju već postojeću štednju. Najvažnije nebankarske institucije su: penzioni fondovi,

osiguravajuća društva, investicioni fondovi, finansijske kompanije, brokersko-dilerske kuće i

dr.

3

1.2. Podjela finansijskih institucija

Postoji više različitih klasifikacija finansijskih institucija. Finansijske institucije se mogu

podijeliti u četiri osnovne grupe:

1. Centralna banka

2. Depozitne institucije:

- banke

- štedne i kreditne asocijacije

- štedionice

- kreditne unije

3. Nedepozitne institucije

- osiguravajuća društva

- penzioni fondovi

- investicioni fondovi

- finansijske kompanije

4. Čisto posredničke institucije

Najvažnija finansijska institucija u finansijskom sistemu je centralna banka. Ona je državna

institucija koja je odgovorna za vođenje monetarne politike. Monetarna politika

podrazumijeva upravljanje kamatnim stopama i količinom novca u opticaju koji se još naziva

i ponuda novca.

Centralna banka je neprofitna institucija, što nije slučaj sa drugim vrstama banaka. Zatim, ona

ne uspostavlja direktne kreditne odnose sa nebankarskim sektorima, osim sa državom. Zbog

toga se može reći da ne postoje konkurentski odnosi između centralne banke i drugih banka.

[Omerhodžić (2008), str. 91]

Model organizacije centralne banke zavisi od razvijenosti i strukture ekonomskog sistema čija

je ona dio, zatim od administrativnog ustrojstva i političkog faktora u državi u kojoj je

osnovana. Ipak, organizacija centralnih banaka uglavnom se svodi na tri osnovna modela:

- jedinstvena centralna banka

- složeni sistem centralne banke i

- supranacionalna centralna banka

Jedinstvena centralna banka je preovladavajući model. Njegova je suština u tome da se

funkcije vrhovne monetarne vlasti koncentrisane u jednom pravnom subjektu.

Složeni sistem centralne banke podrazumijeva organizaciju sistema centralnih banka. To znači

da u jednoj zemlji postoji više banaka koje zajedno obavljaju funkcije centralne banke, pri

čemu obično jedna od tih banaka ima zadatak da upravlja dijelovima te složene organizacije.

Supranacionalna centralna banka podrazumijeva model organizacije centralne banke koji je

karakterističan za monetarnu uniju grupe zemalja. Države članice monetarne unije odriču se

svojih monetarnih suvereniteta, promovišu jedinstvenu valutu, usklađuju kreditno-monetarnu

4

i deviznu politiku, formiraju zajedničke devizne rezerve i osnivaju zajedničku centralnu

banku.

Najvažnije funkcije i zadaci centralne banke su:[Omerhodžić (2008), str. 93]

- emisija novčanica, novca i kredita

- sprovođenje mjera kreditno-monetarne politike

- regulisanje i supervizija rada banaka

- održavanje spoljne aktivnosti

- obavljanje određenih poslova za račun države

- ostale funkcije

Depozitne finansijske institucije predstavljaju finansijske posrednike koji prihvataju

depozite. Ovi depoziti predstavljaju dugove institucije koja prihvata depozite. Kada se

finansijska sredstva povećaju kroz depozite i druge izvore, depozitne institucije daju direktno

zajmove različitim subjektima i investiraju u hartije od vrijednosti. Njihov prihod dolazi iz

dva izvora: prihod generisan iz zajmova koji oni daju i hartija od vrijednosti koje kupuju, i

prihod od naknada.

Banke spadaju u najveću grupu depozitnih finansijskih institucija. Postoji više različitih vrsta

banaka kao što su: komercijalne, investicione, razvojne, regionalne, granske itd. One

obezbjeđuju mnogobrojne usluge u finansijskom sistemu. Iz domena plasiranja sredstava sve

usluge banaka mogu se klasifikovati na sljedeći način: individualno bankarstvo (obuhvata

poslove uglavnom namijenjene sektoru stanovništva kao što su kredititranje kupovine

potrošnih dobara, studentski krediti, poslovi sa kreditnim karticama itd.), institucionalno

bankarstvo (obuhvata poslove kreditiranja nefinansijskih organizacija, finansijskih

organizacija i državnih agencija) i globalno bankarstvo (obuhvata poslove investiranja u

hartije od vrijednosti, poslove na tržištu kapitala, deviznom tržištu itd.)

Štedne i kreditne asocijacije do sredstava dolaze preko štednih depozita stanovništva ali i

emitovanjem različitih hartija od vrijednosti i plasiraju ta sredstva u kupovinu nekretnina,

hipotekarne i državne hartije od vrijednosti, kao i u potrošačke kredite i u hartije od

vrijednosti lokalnih organa vlasti. Štedne i kreditne asocijacije investiraju u kratkoročnu

aktivu za operativne (likvidne) i regulatorne svrhe.1

Štedionice funkcionišu na principima zajedničkih kooperativa, gdje su deponenti ujedno i

vlasnici ovih institucija. Osnovni izvor sredstava štedionica su također depoziti. Osnovni

plasman štedionica su nekretnine sa hipotekom i hartije od vrijednosti sa hipotekom.

Kreditne unije predstavljaju neku vrstu dobrovoljnih udruženja zainteresovanih subjekata. Da

bi se kvalifikovao za članstvo u određenoj kreditnoj uniji, pojedinac mora ispuniti kriterijume

posebno određene za dotičnu kreditnu uniju. [Omerhodžić (2008), str. 117] Kreditne unije

svojim članovima odobravaju manje potrošačke kredite putem kreditnih kartica a vlasnicima

1 http://www.link-university.com/lekcija/U%C4%8Desnici-na-finansijskim-tr%C5%BEi%C5%A1tima/753

(pristupljeno: 24.02.2015)

5

unije se prihod isplaćuje u obliku dividende štedno kreditne zadruge. Najčešće odobravaju

kredite na osnovu hipoteke ili zalaganjem određenih vrijednosti.

Nedepozitne finansijske institucije do sredstava ne dolaze putem depozita nego na druge

načine. One se mogu podijeliti na ugovorne institucije i investicione institucije. Ugovorne

institucije obuhvataju osiguravajuća društva i penzione fondove, dok investicione finansijske

institucije sačinjava veliki broj različitih investicionih fondova i finansijske kompanije.

Osiguravajuća društva su finansijske institucije koje će, za odgovarajuće redovne uplate

komitenata, izvršiti ugovorenu isplatu u slučaju dešavanja odgovarajućeg događaja. One

kreiraju i prodaju svoje obaveze u obliku polise životnog osiguranja, odnosno osiguranja od

raznih vrsta nezgoda i time prikupljaju finansijsku štednju, tj. kupuju novac, koji u obliku

kredita daju drugim finansijskim institucijama, a od njih kupuju druge finansijske instrumente

- obveznice, zapise, akcije i sl., čime transferišu finansijsku štednju do deficitnih ekonomskih

jedinica.

Penzioni fondovi spadaju u ugovorni tip finansijskih institucija. Oni spadaju u red najvećih

institucionalnih investitora na finansijskim tržištima koji obezbjeđuju pojedincima sigurnost i

stabilnost prihoda poslije okončanja radnog vijeka. Javljaju se kao učesnici na finansijskom

tržištu samo ukoliko stvarno postoji višak finansijskih sredstava raspoloživih za investiranje.

Za penzione fondove je karakteristično da novčana sredstva prikupljaju uplatama –

doprinosima članova za vrijeme njihovog radnog vijeka, obećavajući im redovne mjesečne

isplate tako ušteđenih sredstava zajedno s prinosima poslije njihovog odlaska u penziju.

Prikupljena sredstva najviše ulažu u dionice preduzeća, korporativne obveznice, državne

hartije od vrijednosti, a drže i velike oročene depozite kod banaka. [Omerhodžić, (2008), str.

129] Isto kao i izvori (obaveze uplata članarina po određenoj dinamici), i prilivi od otplata

glavnica kao i ostali prinosi predvidivi su im u budućnosti, pa lako održavaju likvidnost i

ulažu u dugoročne instrumente tržišta kapitala. Vrijednost penzionog fonda ovisi od

vrijednosti njegove imovine na dan vrednovanja. [Kešetović (2009.), str. 173] U zavisnosti od

osnivača, svi penzioni fondovi se mogu podijeliti na: privatne penzione fondove, i javne ili

državne penzione fondove.

Investicioni fondovi su profesionalno vođene finansijske institucije koje prikupljaju kapital

putem prodaje svojih dionica ili udjela stanovništvu s tim da formirani finansijski potencijal

plasiraju u različita dugoročna, srednjoročna, a ponekad i kratkoročna ulaganja. Investicioni

fondovi se javljaju i na primarnom i na sekundarnom finansijskom tržištu. Na primarnom

tržištu javljaju se kao izdavaoci dionica ili udjela, a na sekundarnom tržištu javljaju se kao

investitori u hartije od vrijednosti ili u druge vrste portfolija. Investicioni fondovi se dijele po

više kriterijuma, a najčešća podjela je prema načinu mobilizacije sredstava gdje se dijele na

otvorene i zatvorene fondove. [Omerhodžić (2008), str. 131]

Finansijske kompanije su obično specijalizovane za odobravanje kredita potrošačima i

firmama čiji kreditni bonitet ili veličina im ponekad onemogućavaju da se kvalifikuju za

zajmove depozitnih institucija. Finansijske kompanije osnivaju velike proizvodne i trgovačke

6

korporacije, banke, osiguravajuća društva i druge finansijske institucije. One finansiraju svoje

operacije emisijom duga u formi komercijalnih zapisa i obveznica i kroz prodaju vlasničkih

udjela. Moguće je razlikovati tri osnovne vrste finansijskih kompanija: poslovne, potrošačke i

prodajne.

Čisto posredničke institucije su finansijske institucije koje se na finansijskim tržištima

pojavljuju kao posrednici i nastupaju u svoje ime i za tuđi račun, i u tuđe ime i za tuđi račun.

Brokersko-dilerske firme spadaju u red specijalizovanih finansijskih institucija i efikasno

posreduju između kupaca i prodavaca finansijskih instrumenata na finansijskom tržištu. Za

poslove posredovanja naplaćuju proviziju. Brokeri su finansijski komisionari ili zastupnici

koji posluju za račun nalogodavca, oni su finansijski eksperti. Dileri su finansijski posrednici

koji kupuju i prodaju HOV u svoje ime i za svoj račun. Mogu formirati sopstveni portfolio

hartija od vrijednosti koji kasnije mogu prodavati svojim klijentima. Oni nisu samo posrednici

nego i vlasnici finansijskih instrumenata. Ostvaruju svoje prihode po osnovu razlike između

kupovne i prodajne cijene hartija od vrijednosti.

1.3. Razvojna banka

Pojam razvojne banke se povezuje sa finansijskom institucijom koja se bavi finansiranjem

postojećih i posebno novih projekata obezbjeđivanjem sredstava za učešće u kapitalu i/ili

kredita za povećanje kapitala.2 Osnovni preduslov za ostvarivanje ciljeva razvojne banke je

objedinjavanje finansijskih sredstava. Izvori sredstava iz kojih se vrši finansiranje mogu biti

javni i privatni ili kombinovani, uključujući i sredstva koja se pribavljaju iz inostranstva, ali

su ona ipak pretežno javnog karaktera (osnivački kapital koji daju država ili razni državni

fondovi i fondovi za posebne namjene), ili se njihova mobilizacija vrši na tržištu, uz direktnu

ili indirektnu državnu garanciju, koja omogućava lakše i jeftinije pribavljanje sredstava.

Razvojne banke mogu biti nacionalnog ili međunarodnog (regionalnog) karaktera. Razvojne

banke imaju za osnovnu funkciju finansiranje programa razvoja i strukturnog prilagođavanja

nacionalne privrede kao cjeline ili nekog od njenih sektora pod povoljnijim uslovima u

pogledu roka i kamatne stope nego što su standardni komercijalni uslovi.

Međunarodne razvojne banke finansiraju invesicione projekte i programe strukturnog

prilagođavanja, kao i razvoja institucija u zemljama članicama, odnosno konkretne razvojne

projekte privrednih subjekata iz ovih zemalja, s tim da su to, po pravilu, projekti i programi za

koje se sredstva ne mogu pribaviti pod povoljnim uslovima iz privatnih izvora ili na tržištu

kapitala. Sredstva međunarodne razvojne banke pribavljaju se od uloga zemalja članica, ali i

zaduživanjem na međunarodnom tržištu kapitala, gdje zbog svog boniteta (za koji praktično

garantuju zemlje članice) mogu da dobiju najpovoljnije uslove, tako da su u mogućnosti da

2 http://www.ubs-asb.com/Portals/0/Casopis/2010/7_8/B07-08-2010-Gacesa.pdf (pristupljeno: 22.03.2015.)

7

finansiraju projekte kreditima sa dužim rokovima otplate i nižim kamatama u odnosu na

standardne tržišne uslove.3

3 http://www.slideshare.net/adisecc/lekcija1 (pristupljeno: 22.03.2015.)

8

2. SPECIFIČNOSTI RAZVOJNE BANKE FEDERACIJE BOSNE I

HERCEGOVINE

Razvojna banka Federacije BiH je finansijska institucija čija je zadaća provođenje ekonomske

politike Vlade Federacije BiH radi privrednog razvoja i zapošljavanja, kroz stimulativno

kreditiranje koje podrazumijeva razvojne stimulativne i diferencirane kamatne stope, koje su

u naravi niže od tržišnih kamatnih stopa.

Razvojna banka Federacije BiH osnovana je Zakonom o Razvojnoj banci Federacije BiH ("Sl.

novine Federacije BiH" broj. 37/08), a počela je sa radom 01. jula 2008. kao sljednik

Investicijske banke Federacije BiH sa sjedištem u Sarajevu. Investicijska banka Federacije

Bosne i Hercegovine koja je osnovana 1997. godine funkcionisala je kao banka univerzalnog

tipa za obavljanje bankarskih poslova po osnovu investicija, razvojnih programa i projekata

Federacije Bosne i Hercegovine te projekata obnove i rekonstrukcije, investiranih od raznih

stranih donatora.4

Razvojna banka Federacije BiH je zaslužna za realiziranje posebnih projekata bitnih za Bosnu

i Hercegovinu, odnosno za ekonomski razvoj, naročito u oblastima u kojima komercijalne

banke nemaju interesa (infrastruktura, vodosnabdijevanje, zaštita okoliša itd.) te onih koje je

Razvojna banka FBiH će, pod najpovoljnijim kreditnim uvjetima, financirati, kroz specifične

kreditne linije, obnovu i razvitak malog i srednjeg biznisa. Razvojna banka Federacije BiH je

upotpunosti u vlasništvu Federacije. Za sve obaveze Banke bezuvjetno jamči Federacija, a

sama Banka odgovara svojom imovinom.5

2.1. Kapital Razvojne banke FBiH

Razvojna banka Federacije BiH crpi kapital iz budžeta Federacije u čijem je isključivom

vlasništvu. Banka je prilikom osnivanja, u skladu sa Zakonom o Razvojnoj banci Federacije

BiH, preuzela kapital pravnog lica, Investicijske Banke Federacije BiH, a isti se, u skladu sa

Zakonom trebao sukcesivno uvećavati u periodu od 2008. do 2011. godine iz budžeta

Federacije za 400 miliona KM. O povećanju i smanjenju kapitala, kao i dinamici uplate

kapitala, odlučuje Skupština banke na prijedlog Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, a u

ime Federacije. Kapital banke, koji se sastoji od poslovnog udjela Federacije BiH i rezervi

kapitala, na dan 31.12.2013. godine iznosio je ukupno 174.909.278 KM, od čega je vlasnički

kapital, odnosno poslovni udio Federacije iznosio 153.000.000 KM.6

4

http://fmrpo.gov.ba/www/uploaded/FMRPO/Razvoj%20malog%20i%20srednjeg%20poduzetni%C5%A1tva%2

0u%20FBIH.pdf (pristupljeno: 13.01.2015.) 5 http://rbfbih.ba/bih/index.php (pristupljeno: 24.1.2015.) 6 http://www.rbfbih.ba/bih/txt.php?id=13 (pristupljeno 14.2.2015.)

9

Upravljanje kapitalom Banke mora da predstavlja stalni proces za utvrđivanje i održavanje

kvantitete i kvalitete (odnosno strukture) kapitala Banke najmanje na propisanom odnosno

odgovarajućem nivou kao i jasno razumijevanje realnih potreba Banke za kapitalom. Zbog

toga što kapital predstavlja rijedak ekonomski i strateški resurs, upravljanje kapitalom mora

činiti jednu od najvažnijih komponenata opreznog, djelotvornog i strateškog planiranja i

upravljanja Bankom.

2.2. Ciljevi poslovanja

U skladu sa svojim ciljevima Razvojna banka Federacije BiH podstiče sistemski, održiv i

ravnomjeran privredni i društveni razvoj Federacije, u skladu sa opštim strateškim ciljevima

Federacije, posebno finansijskim i opštedruštvenim.7

Finansijski ciljevi se odnose na:

1. finansiranje obnove i razvoja privrede Federacije i povećanje zaposlenosti;

2. finansiranje privredne infrastrukture;

3. finansiranje unapređenja poljoprivredne proizvodnje;

4. finansiranje ruralnog razvoja i poticanje izgradnje modernih poljoprivredno-turističkih

seljačkih gazdinstava i razvoj ruralnog turizma;

5. finansiranje poticanja izvoza.

Opštedruštveni ciljevi se odnose na:

1. unaprijeđenje obrazovanja i uvođenje novih tehnologija i inovacija poslovnih metoda;

2. podrška razvoju malog i srednjeg poduzetništva;

3. osiguranje izvoza roba i usluga iz Federacije od netržišnih rizika;

4. međunarodna promocija razvojnih mogućnosti Federacije;

5. unaprijeđenje zaštite životne okoline;

6. stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora;

7. stvaranje proizvodnih lanaca domaćih proizvoda;

8. ravnomjerni razvoj kantona Federacije.

Izvore sredstava za poslovanje banke, u skladu sa Zakonom o Razvojnoj banci, čine sredstva

budžeta Federacije BiH, sredstva ostvarena iz procesa privatizacije i sredstva kreditora

međunarodnih finansijskih institucija i fondova, kojima se zadužuje Federacija BiH ili za koje

je jamac/garant. Banka u ime Federacije upravlja i domaćim i stranim sredstvima koja su

namijenjena za finansiranje razvojnih projekata u FBiH. Odobrene kredite, izdata jamstva i

druge poslove banka osigurava na način uobičajen u bankarskom poslovanju. Rizike u

7 http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Zakon%20o%20Razvojnoj%20banci%20FBiH.pdf (pristupljeno

14.02.2015)

10

poslovanju banka svodi na najmanju mjeru, rukovodeći se principima bankarskog

poslovanja.8

U svrhu ispunjenja navedenih ciljeva Banka: odobrava kredite i druge plasmane, upravlja u

ime Federacije cjelokupnim domaćim i stranim sredstvima namijenjenim razvojnim

projektima prima novčane depozite namijenjene za finansiranje razvojnih projekata, kao i za

osiguranje povrata kredita, obavlja poslove finansijskog lizinga, daje sve oblike novčanog

jemstva u zemlji i prema inozemstvu, izdaje mjenice i obveznice i uzima kredite, kupuje i

prodaje potraživanja u cilju upravljanja kreditnim i drugim rizicima (factoring), obavlja

poslove sa vrijednosnim papirima u skladu sa zakonom kojim se uređuje emisija i promet

vrijednosnih papira, vrši usluge finansijskog menadžmenta, obavlja ulaganja i vrši promet

nepokretnom i pokretnom imovinom u cilju upravljanja kreditnim i drugim rizicima, obavlja

ostale poslove u svoje ime i za svoj račun, u svoje ime i za tuđi račun, kao i za tuđe ime i tuđi

račun (komisioni poslovi), obavlja platni promet za korisnike usluga Banke, kupuje i prodaje

stranu valutu kao i druge poslove.

Za osiguranje izvora potrebnih za obavljanje djelatnosti banka može izdavati obveznice i

druge dužničke vrijednosne papire i uzimati zajmove i kredite, te može pribavljati sredstva u

Federaciji, Bosni i Hercegovini i inostranstvu. Zaduženje odobrava Vlada Federacije BiH.

Banka ne posluje sa primarnim ciljem ostvarivanja dobiti, ali u okvirima utvrđenih razvojnih

ciljeva i razvojnih uvjeta finansiranja primjenjuje osnovne principe rentabilnosti, likvidnosti i

sigurnosti plasmana.9

8 http://www.rbfbih.ba/bih/txt.php?id=14 (pristupljeno 14.02.2015.) 9 http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Zakon%20o%20Razvojnoj%20banci%20FBiH.pdf (pristupljeno

14.02.2015.)

11

2.3. Organizaciona struktura banke

Slika br. 1. Organizaciona shema Razvojne banke FBiH

Izvor: http://www.rbfbih.ba/bih/txt.php?id=15 (pristupljeno: 14.02.2015.)

2.4. Organi banke

Organi Banke su: Skupština, Nadzorni odbor, Uprava i Odbor za reviziju.

Skupštinu Razvojne Banke FBiH čini Vlada FBiH. Predsjednik Vlade je predsjednik

Skupštine.10 Skupština odlučuje o pitanjima određenim Zakonom i Statutom Banke.

10 http://www.cpu.org.ba/media/8087/CPU-Policy-Paper-Razvojna-banka.pdf (pristupljeno: 15.02.2015)

SKUPŠTINA

Odbor za

reviziju

NADZORNI

ODBOR

Ured uprave

Upravljanje

rizicima

Sekretar banke

Izvršni direktor za

istraživanje, razvoj i

kreditiranje

PREDSJEDNIK,

Dopredsjednik

Izvršni direktor za

podršku poslovanju i

upravljanje sredstvima

UPRAVA BANKE Interna revizija

Sektor kredita Sektor za podršku

poslovanju Poslovnice Sektor za

istraživanje i razvoj

Sektor za upravljanje

sredstvima Sektor za analizu i

ocjenu projekata

Služba unutrašnjeg

platnog prometa

Služba

računovodstva

Služba za

praćenje i

naplatu kredita

Služba za

istraživanje, razvoj i

promociju

proizvoda

Služba za analizu

Služba platnog

prometa sa

inostranstvom

Služba za pravne

poslove i ljudske

resurse

Služba za

upravljanje

nekvalitetnom

aktivom

Služba za procjenu

rizika Služba za

koordinaciju rada

poslovnih jedinica

banke Služba sredstava i

tržišta Služba za opšte

poslove Služba za

implementaciju

praćenje i

naplatu

komisionih

kredita

Služba informatike

12

Nadzorni odbor, uključujući predsjednika, ima sedam članova. Članove Nadzornog odbora

imenuje i razrješava Skupština na prijedlog Federalnog ministarstva financija sukladno

zakonu. Predsjednik i članovi Nadzornoga odbora imenuju se istovremeno, na razdoblje od

pet godina.

Uprava organizira rad i rukovodi poslovanjem Banke, a čine ju predsjednik, potpredsjednik

Uprave i izvršni direktori. Predsjednika i potpredsjednika Uprave, te izvršne direktore

imenuje i razrješava Nadzorni odbor putem javnog natječaja, sukladno ustavnim odredbama o

proporcionalnoj zastupljenosti konstitutivnih naroda. Mandat predsjednika i potpredsjednika

Uprave je četiri godine i može biti obnovljen jedanput. Izvršne direktore imenuje i razrješava

Nadzorni odbor na prijedlog predsjednika Uprave za razdoblje za koje je imenovan

predsjednik Uprave.

Razvojna Banka FBiH podliježe obavezi eksterne državne revizije i ima Odbor za internu

reviziju i Odjeljenje za internu reviziju u svom sastavu. Odbor za reviziju kojeg imenuje i

razrješava Nadzorni odbor. Odbor za reviziju sačinjavaju predsjednik i četiri člana koji se

imenuju istodobno na razdoblje od četiri godine. Ista osoba može biti imenovana za

predsjednika ili člana Odbora za reviziju najviše dva puta uzastopno.

2.5. Finansijski izvještaji, raspodjela dobiti i pokrivanje gubitaka

Nadzorni odbor usvaja godišnji izvještaj o radu Uprave, utvrđuje prijedlog godišnjeg

finansijskog izvještaja najkasnije do kraja februara tekuće godine za prethodnu godinu. Uz

izvještaj o svom radu, o radu Odbora za reviziju, sa izvještajima interne i vanjske revizije,

Nadzorni odbor, putem Ministarstva, podnosi na usvajanje Skupštini godišnji finansijski

izvještaj o poslovanju banke. Na osnovu finansijskih izvještaja Nadzorni odbor utvrđuje

visinu dobiti i predlaže Skupštini raspodjelu dobiti. Dobit se raspoređuje u rezerve banke ili u

povećanje osnovnog kapitala banke. Ukoliko banka iskaže gubitak u svom poslovanju on se

pokriva na teret kapitala. Ukoliko se nastali gubici ne mogu pokriti na taj način, Skupština, po

usvajanju godišnjeg finansijskog izvještaja banke, donosi odluku o načinu i mjerama za

pokriće nastalog gubitka.11

2.6. Pribavljanje i plasiranje kreditnih sredstava Razvojne banke Federacije BiH

Izvore sredstava za plasiranje kreditnih sredstava Banke, u skladu sa Zakonom o Razvojnoj

banci, čine sredstva budžeta Federacije BiH, sredstva ostvarena iz procesa privatizacije i

sredstva kreditora međunarodnih finansijskih institucija i fondova, kojima se zadužuje

Federacija BiH ili za koje je jamac/garant. Banka u ime Federacije upravlja i domaćim i

stranim sredstvima koja su namijenjena za finansiranje razvojnih projekata u FBiH. Odobrene

kredite, izdata jamstva i druge poslove Banka osigurava na način uobičajen u bankarskom

poslovanju.

11 http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Zakon%20o%20Razvojnoj%20banci%20FBiH.pdf (pristupljeno

14.02.2015.)

13

Razvojna banka kredite plasira na dva osnovna načina a to su:

- Direktno klijentima

- Putem poslovnih banaka

Ukoliko banka plasira sredstva direktno klijentima preduzeće prvo podnosi Razvojnoj banci

na odobrenje kreditni zahtjev sa ostalom obaveznom dokumentacijom kojom dokazuje

opravdanost ulaganja, odnosno finansiranja tekućeg poslovanja preduzeća, u skladu sa

Uredbom o kriterijima i načinu vođenja nadzora nad poslovanjem Razvojne banke FBiH.

Sektor za analizu i ocjenu projekta, analizira i vrši ocjenu dostavljene dokumentacije, te

dostavlja Kreditnom odboru prijedlog za razmatranje kreditnog zahtjeva. Kreditni odbor RB

FBiH donosi odluku o odobravanju kredita rukovodeći se:.........................................................

- Ocjenom boniteta klijenta

- Kvalifikovanošću projekta i opravdanosti ulaganja

Druga mogućnost je da se sredstva plasiraju putem poslovnih banaka. Preduzeće podnosi

banci na odobrenje investicioni program, kojim dokazuje opravdanost ulaganja i ostalu

dokumentaciju potrebnu za kreditni dosje. Banka analizira, razmatra i odobrava zahtjev za

kredit Kreditnom odboru, te upućuje RB FBiH zahtjev za kreditiranje projekta, vodeći računa

da pritom dostavi kompletnu dokumentaciju koja je u skladu sa propisima Agencije za

bankarstvo FBiH u pogledu sadržaja kreditnog dosjea. Kreditni odbor RB FBiH donosi

odluku o odobravanju kredita rukovodeći se: 12

- trenutno raspoloživim sredstvima,

- kvalifikovanošću projekta i preduzeća,

- ocjenom boniteta banke.

2.7. Ponuda proizvoda Razvojne banke Federacije BiH

Razvojna banka predstavlja finansijsku instituciju koja se bavi finansiranjem postojećih i

posebno novih projekata obezbjeđivanjem sredstava za učesće u kapitalu i/ili kredita za

povećanje kapitala. Kako bi stimulisala privredni razvoj, Razvojna banka svojim klijentima

nudi čitav niz proizvoda i njihova osnovna klasifikacija se odnosi na proizvode kratkoročnog i

proizvode dugoročnog kreditiranja.

2.7.1. Ponuda dugoročnih kredita

Razvojna banka nudi više vrsta dugoročnih kredita svojim klijentima koje oni koriste za

finansiranje svoje trajne imovine, fiksnih sredstava ali i velikih kapitalnih projekata.

12 http://www.rbfbih.ba/bih/txt.php?id=2 (Pristupljeno: 16.02.2015)

14

Vrste dugoročnih kredita koje Razvojna banka nudi svojim komitentima su: 13

- Kreditna linija za dugoročno kreditiranje stalnih sredstava

- Kreditna linija za finansiranje poljoprivredne proizvodnje

- Kreditna linija za dugoročno kreditiranje za podsticaj zapošljavanja - iz sredstava

Federalnog zavoda za zapošljavanje

- Kreditna linija za održavanje zaposlenosti - iz sredstava Federalnog zavoda za

zapošljavanje

- Kreditna linija za dugoročno kreditiranje mikrobiznisa - obrt

- Kreditna linija za finansiranje izvršenog izvoza

- Kreditna linija za finansiranje uvoza pšenice

- Kreditna linija za finansiranje ruralnog razvoja i turizma

- Kreditna linija za finansiranje tekućih sredstava – poplavljena područja u Federaciji

Bosne i Hercegovine

Kreditna linija za dugoročno kreditiranje stalnih sredstava je namjenjena za finansiranje

stalnih sredstava uz moguće odobravanje dijela tekućih sredstava vezanih za investiciju koja

je predmet finansiranja. Korisnici kredita su pravna lica koja se bave proizvodnjom i

uslugama, javna komunalna preduzeća, opštine/gradovi i kantoni.

Uslovi:

- rok otplate do 7 godina

- grace period do 12 mjeseci

- kamatna stopa 5,00% na godišnjem nivou

Kreditna linija za finansiranje poljoprivredne proizvodnje služi za finansiranje

poljoprivredne proizvodnje i odobravaju se pravnim i fizičkim licima registrovanim u skladu s

važećim zakonskim propisima za obavljanje poljoprivredne proizvodnje.

Uslovi:

- rok otplate od 18 mjeseci do 10 godina

- grace period ovisno o vrsti djelatnosti


Kreditna linija za dugoročno kreditiranje za podsticaj zapošljavanja - iz sredstava

Federalnog zavoda za zapošljavanje služi za finansiranje stalnih i tekućih sredstava uz

zapošljavanje novih radnika sa biroa za zapošljavanje. Odobravaju se pravnim i fizičkim

licima koja se bave proizvodnjom i uslugama.

13 http://www.rbfbih.ba/bih/dugorocni.php (pristupljeno: 16.02.2015)

15

Uslovi za industriju, zanatstvo i usluge:




Uslovi za poljoprivrednu proizvodnju:


- grace period do 24 mjeseca


Kreditna linija za održavanje zaposlenosti - iz sredstava Federalnog zavoda za

zapošljavanje namjenjena je za finansiranje tekućih sredstava uz održavanje postojećeg nivoa

zaposlenosti svim pravnim i fizičkim lica koja se bave djelatnostima proizvodnje i usluga.

Uslovi:

- minimalni iznos pojedinačnog kredita je 15.000 KM, a maksimalni 500.000 KM

(maksimalno 5.000 KM po zaposlenom)

- rok otplate do 36 mjeseci



Kreditna linija za dugoročno kreditiranje mikrobiznisa – obrt - ova vrsta kredita je

namjenjena za dugoročno kreditiranje potrebnih stalnih sredstava za poslovanje samostalnih

zanatskih i uslužnih radnji, nabavku opreme i otkup poslovnog prostora u kome obavljaju ili

će obavljati poslovnu djelatnost iz oblasti proizvodnje i usluga, izuzev trgovine, usluga taksija

i ugostiteljstva.

Uslovi:

- rok otplate od 13 mjeseci do 7 godina



Kreditna linija za finansiranje izvršenog izvoza je namijenjena za finansiranje izvršenog

izvoza preduzeća iz oblasti proizvodnje i usluga, svim pravnim licima koja se bave

proizvodnjom i uslugama.

Uslovi:

- rok otplate do 18 mjeseci


16

Kreditna linija za finansiranje uvoza pšenice je namijenjena za finansiranje tekućih sredstava

namijenjenih za uvoz pšenice. Korisnici ovog kredita su pravna i fizička lica, registrovana za

daljnju preradu i obradu pšenice, sa sjedištem na području Federacije Bosne i Hercegovine.

Uslovi:

- rok otplate do 24 mjeseca

- otplata mjesečna, bez grace perioda


Kreditna linija za finansiranje ruralnog razvoja i turizma služi za izgradnju turističko-

ugostiteljskih kapaciteta, razvoj seoskog turizma te izgradnju osnovne turističke

infrastrukture, svim pravnim i fizičkim licima registrovanim za obavljanje djelatnosti iz

oblasti turizma i ugostiteljstva.

Uslovi:

- minimalan iznos pojedinačnog kredita je 50.000 KM, a maksimalan iznos je

- 500.000 KM



- kamatna stopa 5,00 % na godišnjem nivou

- Federalno ministarstvo okoliša i turizma osigurava sufinansiranje kamate u iznosu od

5,00% na godišnjem nivou za sve vrijeme trajanja otplate kredita

Kreditna linija za finansiranje tekućih sredstava – poplavljena područja u Federaciji Bosne

i Hercegovine namjenjena je za finansiranje tekućih sredstava svim pravnim i fizičkim licima

(obrt i srodne djelatnosti) u poplavljenim područjima Federacije Bosne i Hercegovine.

Uslovi:

- rok otplate do 3 godine,

- grace period do 6 mjeseci,

- nominalna kamatna stopa 2,00% na godišnjem nivou

2.7.2. Ponuda kratkoročnih kredita

Kratkoročni kredit podrazumijeva kredit sa rokom otplate do jedne godine dana. Pošto su ova

sredstva kratkoročnog karaktera preduzeća ih koriste za finansiranje svoje kratkoročno vezane

imovine (tekućih ili obrtnih sredstava). Razvojna banka Federacije BiH nudi jednu vrstu

kratkoročnog kredita – Kreditnu liniju za kratkoročno kreditiranje – finansiranje tekućih

sredstava.

17

Kreditna linija za kratkoročno kreditiranje – finansiranje tekućih sredstava je namjenjena

za finansiranje tekućih sredstava koja su u funkciji obavljanja redovnih poslovnih aktivnosti

korisnika kredita. Korisnici kredita mogu biti sva pravna i fizička lica.

Uslovi:

- rok otplate do 12 mjeseci,

- otplata mjesečna, sa ili bez grace perioda

- nominalna kamatna stopa 6,00% na godišnjem nivou

2.7.3. Platni promet i dokumentarni poslovi

Razvojna banka Federacije BiH u okviru svog poslovanja, korisnicima kreditnih sredstava

pruža usluge platnog prometa, kako u zemlji tako i u inostranstvu. S.W.I.F.T. cod banke je

IBBHBA22.14

U okviru platnog prometa u zemlji Banka obavlja unutarbankarske i međubankarske

transakcije. Usluge vođenja računa i obavljanja platnog prometa definisane su važećom

Odlukom o tarifi naknada za izvršene usluge Razvojne banke Federacije BiH.

Razvojna banka Federacije BiH obavlja usluge platnog prometa sa inostranstvom za potrebe

svojih klijenata po svim osnovama i sa svim zemljama svijeta.

Banka za klijenta vrši naplatu iz inostranstva poštivajući datum valute naznačen na S.W.I.F.T.

poruci prispijeća deviznog priliva, uz praksu obavještavanja klijenta putem fax-a.

Razvojna banka Federacije BiH vrši usluge izdavanja garancija kako u zemlji tako i prema

inostranstvu, otvaranje nostro dokumentarnih akreditiva i praćenja naplate loro

dokumentarnih akreditiva otvorenih u korist klijenata Banke.

Po navedenim poslovima RB FBiH obračunava naknade u skladu sa važećom Odlukom o

tarifi naknada za izvršene usluge Razvojne banke Federacije BiH.

2.7.4. Krediti preko komercijalnih banaka

Razvojna banka Federacije BiH putem komercijalnih banaka nudi kreditnu liniju za podsticaj

zapošljavanja iz sredstava Federalnog zavoda za zapošljavanje. Namjena odobrenih kreditnih

sredstava je podsticanje zapošljavanja, maksimalan iznos kredita nije ograničen, ali je

limitiran iznosom kredita po novozaposlenom radniku.15

Uslovi kreditiranja za industriju, zanatstvo i usluge su:


14 http://www.rbfbih.ba/bih/txt.php?id=3 (pristupljeno: 16.02.2015) 15 http://www.rbfbih.ba/bih/txt.php?id=4 (pristupljeno: 16.02.2015)

18


- kamata 4,00 % (2,00% za RB FBiH i 2,00 % za poslovnu banku)

- naknada za obradu zahtjeva: 1,50 % jednokratno ( od čega 1,00 % za poslovnu banku)

Uslovi kreditiranja za poljoprivrednu proizvodnju su:


- grace period do 24 mjeseca

- kamata 3,00 % (1,50% za RB FBiH i 1,50 % za poslovnu banku)

- naknada za obradu zahtjeva: 1,00 % jednokratno ( od čega 1,00 % za poslovnu banku)

2.8. Upravljanje rizicima banke

Svaka banka se u svom poslovanju neminovno susreće sa različitim vrstama rizika iz kojih

mogu proisteći negativni efekti na poslovanje banke. Upravljanje rizicima u bankarskom

poslovanju obuhvata identifikovanje, mjerenje i procjenu rizika s ciljem minimiziranja

njihovih negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital banke. Banka je dužna da obrazuje

posebnu organizacionu jedinicu u čijem je djelokrugu upravljanje rizicima. Također, banka je

dužna da svojim aktima propiše procedure za identifikovanje, mjerenje i procjenu rizika, kao i

za upravljanje rizicima.

2.8.1. Upravljanje kreditnim rizikom

Kreditni rizik je rizik mogućnosti nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i kapital

banke uslijed neizvršavanja obaveza dužnika prema banci.16 Adekvatno i uspješno upravljanje

kreditnim rizikom generalno predstavljaju aktivnosti planiranja i održavanja prihvatljivog

odnosa između preuzetog rizika i realnog stepena naplativosti te aktivnosti kontrole i

smanjenja na najmanju moguću mjeru svih oblika rizika vezanih za kvalitetu, koncentraciju,

osiguranje naplate odnosno instrumente za osiguranje naplate, dospjelost, valutu, itd.

Banka je dužna osigurati adekvatan program s minimumom formaliziranih standarda u

pisanoj formi, koji, uzimajući u obzir činjenicu da se pojedini elementi tih standarda mogu

razlikovati od drugih banaka zavisno od prirode i složenosti konkretnih rizičnih funkcija i

uspostavljenog portfolia, kao minimum, mora sadržavati:17

1. definirane politike za identifikaciju kreditnog rizika i upravljanje tim rizikom;

2. utvrđene procedure za ocjenu zahtjeva za kredit, zahtjeva odnosno prijedloga za drugi

plasman odnosno za vršenje ulaganja i zahtjeva vezanog za izlaganje Banke

potencijalnoj vanbilansnoj obavezi;

16 http://www.nbs.rs/internet/latinica/55/55_6/ (pristupljeno: 16.02.2015) 17

http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Uredba%20o%20kriterijima%20i%20nacinu%20vodjenja%20nadzora%20na

d%20poslovanjem%20RB%20FBiH.pdf (pristupljeno: 16.02.2015)

19

3. utvrđene procedure za odobravanje kredita, drugog plasmana, ulaganje i preuzimanje

potencijalne vanbilansne obaveze, potrebnu dokumentaciju, praćenje odnosno

naknadnu kontrolu te izvještavanje i naplatu.

Kako bi rizik kreditnih promašaja svela na najmanju moguću mjeru, Banka je dužna provoditi

sveobuhvatnu i kvalitetnu ocjenu kreditnih zahtjeva, te prije odobrenja sredstava tražiocu

kredita, donositi kvalitetne i pouzdane ocjene i zaključke o svakom pojedinom zahtjevu

odnosno prijedlogu. Ocjene i zaključci moraju obuhvatiti najmanje stručnu obradu kvalitete

tražioca kredita, vrste kredita i nivoa kreditnog rizika koji sa sobom takav kredit nosi.

Istovremeno, Banka je dužna osigurati da su svi odobreni krediti potpuno i ispravno

dokumentovani.

2.8.2. Upravljanje rizikom likvidnosti

Rizik likvidnosti je rizik mogućnosti nastanka negativnih efekata na finansijski rezultat i

kapital banke uslijed nesposobnosti banke da ispunjava svoje dospijele obaveze. Proces

upravljanja rizikom likvidnosti Banke treba da čine harmonizirane aktivnosti koje osiguravaju

usklađenost strukture aktive i pasive bilansa i vanbilansa Banke odnosno njenih novčanih

tokova (priliva i odliva) i koncentracija i treba da je zasnovan na kontinuiranom planiranju

potencijalnih budućih likvidnosnih potreba uzimajući u obzir promjene u operativnim,

ekonomskim, regulativnim ili ostalim uslovima poslovnog okruženja Banke. Planiranje

potreba Banke za likvidnim sredstvima mora da uključi identifikaciju poznatih - redovnih

(očekivanih) i vanrednih (neočekivanih) novčanih odliva i moguću strategiju za upravljanje

aktivom i pasivom za osiguranje sposobnosti Banke da ostvaruje odnosno raspolaže novčanim

prilivima koji su u svakom trenutku adekvatni njenim tekućim potrebama. U vođenju politike

likvidnosti osnovnu brigu Banke treba da čini striktno provođenje principa racionalne

diverzifikacije porijekla i ročne strukture izvora njenih sredstava, koji čine njene obaveze

(vlasnički kapital se ne smatra obavezom) sa jedne, i plasmana odnosno ulaganja, sa druge

strane.18

2.8.3. Upravljanje deviznim rizikom

Devizni rizik predstavlja izloženost Banke mogućem uticaju promjena deviznih kurseva i

opasnost da nepovoljne promjene rezultiraju gubicima Banke u KM (domaćoj valuti), pri

čemu nivo deviznog rizika predstavlja funkciju visine i dužine trajanja izloženosti Banke

mogućim promjenama deviznih kurseva i zavisi od visine zaduženja Banke u inostranstvu i

stepena valutne usklađenosti aktive i pasive bilansa i vanbilansa Banke, odnosno stepena

usklađenosti njenih valutnih novčanih tokova. Oprezno upravljanje deviznim rizikom

predstavlja kontrolirano preuzimanje obaveza prema inostranstvu i vođenje pozicija stranih

18

http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Uredba%20o%20kriterijima%20i%20nacinu%20vodjenja%20nadzora%20na

d%20poslovanjem%20RB%20FBiH.pdf (pristupljeno: 16.02.2015)

20

valuta na način da se prate, kontroliraju i eliminiraju mogući negativni uticaji promjena

deviznih kurseva na stabilnost finansijske pozicije Banke.

2.9. Primjer saradnje RB FBiH i preduzeća

Realizovana saradnja

Razvojna Banka FBiH je 2011. godine odobrila dioničkom društvu namjenske proizvodnje

„Igman“ kreditna sredstva u iznosu od 7.700.000KM, što je omogućilo preduzeću da sklopi

ugovore o izvozu u vrijednosti od 37.609.357 dolara za 2012. godinu i ugovor vrijednosti od

19 miliona KM za 2013. godinu. Dioničko društvo „Igman“ iz Konjica je osnovano 1950.

godine i bavi se proizvodnjom oružja i streljiva. Kompanija se nalazi u većinskom vlasništvu

vlade FBiH (51%), a ostatak u vlasništvu Investicionog fonda Bonus d.d. Sarajevo ( 23%) i

Investicionog fonda Bosfin d.d. Sarajevo (21%). Kreditna sredstva su vraćena prije roka u

2013. godini, uz ostatak dohotka od skoro dva miliona KM.19

Buduća saradnja

Razvojna banka FBiH je 2015. godine, po prijemu zahtjeva društva Bekto-Precica d.o.o., je

odobrila kreditna sredstva za realizaciju projekta plasiranja namjenskih sredstava. Kroz

odobrenje ovih sredstava sa najpovoljnim mogućim uvjetima koje može da pruži jedna

državna banka za obnovu i razvoj, Razvojna banka FBiH pokazala je svoju punu podršku

jednom od uspješno započetih projekata u BiH, i time na svoj način doprinijela podršci

razvoja našeg društva.

Društvo Bekto-Precisa d.o.o. Goražde je izvozno orijentirano društvo sa procentom izvoza od

75% i ukupnim prihodom na 31.12.2013. godine cca. 41. miliona KM, a trenutno zapošljava

470 radnika. Bekto-Precisa d.o.o., kao regionalni lider u sektoru proizvodnje

visokosofisticiranih industrijskih alata za plastiku, obojene metale i mnogobrojne druge

proizvode, uz podršku Razvojne banke FBiH uspješno nastavlja svoju viziju i strategiju u

otvaranju novih tržišta i proširenja proizvodnih kapaciteta, i ostvaruje vidljive rezultate na

samom početku.

Upošljavanjem nove radne snage, kupovinom nove opreme, mašina, alata te izgradnjom novih

i proširenjem postojećih vlastitih proizvodnih pogona, Bekto-Precisa d.o.o. se ističe kao

pozitivan primjer uspješne suradnje Razvojne banke i privrednog društva kao dio sistema

podrške stvaranja novih vrijednosti s ciljem uspostavljanja održivog i ravnomjernog

ekonomskog i društvenog razvoja Federacije Bosne i Hercegovine.20

19 http://www.capital.ba/niksic-i-osmic-posjetili-preduzece-igman/ (pristupljeno: 17.02.2015) 20 http://rbfbih.ba/bih/vijest.php?ID=15 (pristupljeno: 17.02.2015)

21

3. SPECIFIČNOSTI INVESTICIONO-RAZVOJNE BANKE

REPUBLIKE SRPSKE

Investiciono-razvojna banka Republike Srpske (skraćeno: IRBRS) osnovana je 6. decembra

2006. godine, u skladu sa Zakonom o Investiciono-razvojnoj banci Republike Srpske.

Registrovana je kao dioničko društvo, u kojem 100% vlasništvo ima Republika Srpska.

Sjedište IRBRS je u Banjoj Luci. Uloga IRBRS je upravljanje fondovima Republike Srpske u

cilju očuvanja i uvećanja vrijednosti njihovih portfolija. Također, IRBRS je zadužena za

realizaciju jednog dijela Razvojnog programa Republike Srpske, tačnije njegove Privredno-

razvojne komponente, sa ciljem pružanja finansijske podrške razvojnim projektima

u Republici Srpskoj. Pored toga, IRBRS vrši i ulogu ovlaštenog prodavca državnog kapitala

u Republici Srpskoj, odnosno provodi proces privatizacije.21

3.1. Kapital Investiciono-razvojne banke RS

Investiciono-razvojna banka RS se finansira iz naknada za upravljanje fondova u skladu sa

finansijskim planom, na koji saglasnost daje Vlada, i poslovnim rezultatima Fondova kojima

Banka upravlja. Način obračuna i naplate, te iznos naknada za upravljanje za svaki Fond, vrši

se u skladu sa posebnim aktom Vlade.

Osnovni kapital Banke iznosi 5.000.000 KM koji je podijeljen na 500 akcija, nominalna

vrijednosti jedne akcije iznosi 10.000 KM. Akcije Banke se upisuju u Centralni registar

hartija od vrijednosti. Akcije Banke ne kotiraju na berzi niti na drugim uređenim tržištima.22

3.2. Ciljevi poslovanja

Jedan od osnovnih ciljeva Investiciono-razvojne banke Republike Srpske je podrška stranim

direktnim investicijama. U tu svrhu IRBRS promoviše potencijale Republike Srpske i pruža

određene vrste usluga stranim investitorima u realizaciji njihovih projekata.

Strateški ciljevi IRBRS su podsticanje investicija i podrška razvoju u Republici Srpskoj, pri

čemu su identifikovani sljedeći prioriteti:23

1. Unapređenje poljoprivredne proizvodnje

2. Podrška malom i srednjem preduzetništvu

3. Stambeno-poslovna izgradnja

4. Izgradnja infrastrukturnih objekata u Republici Srpskoj

5. Povećanje zaposlenosti

6. Podrška proizvodnji za smanjenje spoljnotrgovinskog deficita

21 http://bs.wikipedia.org/wiki/Investiciono-razvojna_banka_Republike_Srpske (pristupljeno: 17.02.2015) 22 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/Statut_IRBRS__11.07.2013.pdf (pristupljeno: 17.02.2015) 23 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=65 (pristupljeno: 17.02.2015)

22

7. Ravnomjeran regionalni razvoj

8. Unapređenje korporativnog upravljanja i tržišta kapitala

9. Efikasan proces sprovođenja privatizacije i restrukturiranje preduzeća u kontekstu

privatizacije

10. Podrška investicijama

11. Zaštita životne sredine

12. Podrška finansijskom sektoru

Pored brojnih strateških ciljeva, osnovni korak u budućem poslovanju Banke bio bi

omogućavanje stvaranja konkurentne i održive privrede Republike Srpske tako što bi IRBRS

trebalo da postane najvažniji stub finansijske podrške razvoju i investicijama kroz saradnju sa

privatnim sektorom i međunarodnim finansijskim institucijama. Takođe, osnovni cilj IRBRS

je osiguranje finansiranja onih projekata koji su značajni za nacionalnu privredu, a za koje

nije zainteresovan privatni sektor, bilo da se radi o projektima koji ne donose neposredno

profit (objekti infrastrukture), bilo zbog većih iznosa za ulaganje ili zbog većeg rizika.

23

3.3. Organizaciona struktura banke

Slika br. 2.: Organizaciona shema Investiciono-razvojne banke Republike Srpske

Izvor: http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=122 (pristupljeno: 17.02.2015)

3.4. Organi banke

Uprava Investiciono-razvojne banke RS se sastoji od Skupštine, Nadzornog odbora i

Uprave.24

Funkciju skupštine IRBRS vrši Vlada Republike Srpske.

Nadzorni odbor ima sedam članova, koje imenuje Narodna Skuština na osnovu konkursa na

period od četiri godine. Članovi Nadzornog odbora ne mogu obavljati dužnost u političkoj

24 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/56%2006.pdf (pristupljeno 17.02.2015)

24

stranci i učestvovati u političkim aktivnostima, niti biti članovi organa zakonodavne, izvršne

ili sudske vlasti. Član nadzornog odbora može biti i strano lice i mandat članova nadzornog

odbora traje četiri godine uz mogućnost ponovnog izbora.

Upravu IRBRS čini Direktor i šest izvršnih direktora. Izvršni direktori su direktori Fondova

kojima upravlja IRBRS – Fond za stanovanje, Fond za razvoj i zapošljavanje, akcijski fond,

Fond za restituciju, Fond za nekretnine i potraživanja i Fond za razvoj istočnog dijela RS.

Narodna skuština RS nema aktivnu ulogu u upravljanju bankom. Narodna Skuština imenuje

članove Nadzornog odbora i Upravu. Uprava se bira na period od četiri godine uz mogućnost

ponovnog izbora. Izvještaji o radu IRBRS se podnosi Narodnoj skupštini. Na ovaj način

Narodna Skupština svoju odgovornost za upravljanje sredstvima u potpunosti prenosi na

Nadzorni odbor i Upravu. U upravljanje IRBRS je involvirana izvršna vlast (Vlada RS ima

fukciju Skupštine), ali je moć odlučivanja u potpunosti prenešena na osobe koje imaju

funkcije u Upravi i Nadzornom odboru.25

IRB RS podliježe obavezi eksterne državne revizije i ima Odbor za internu reviziju i

Odjeljenje za internu reviziju u svom sastavu.

Slika br 3. Sistem odlučivanja IRBRS

Izvor: http://www.irbrs.org/azuro3/a3/index.php?id=124 (pristupljeno 17.02.2015)

3.5. Finansiranje i poslovanje IRBRS-a

Banka se finansira iz naknada za upravljanje Fondovima, u skladu sa finansijskim planom, na

koji saglasnost daje Vlada, i poslovnim rezultatima Fondova kojima Banka upravlja. Način

25 http://www.cpu.org.ba/media/8087/CPU-Policy-Paper-Razvojna-banka.pdf (pristupljeno: 17.02.2015)

SKUPŠTINA AKCIONARA

NADZORNI ODBOR

DIREKTOR

Izvršni direktor za pravne i opšte poslove

Izvršni direktor za finansije i računovodstvo

Izvršni direktor za makroekonomske analize

Izvršni direktor za plasmane

Izvršni direktor za prodaju i restrukturiranje

Izvršni direktor za korporativno upravljanje

UPRAVA

25

obračuna i naplate, te iznos naknada za upravljanje za svaki Fond, vrši se u skladu sa

posebnim aktom Vlade.

Iz viška prihoda nad rashodima, po godišnjem obračunu, vrši se izdvajanje u zakonske rezerve

Banke. Banka je obavezna da formira rezerve u iznosu od najmanje 10 % osnovnog kapitala

Banke. U obavezne rezerve svake se godine po godišnjem obračunu izdvaja najmanje 5%

dobiti koju Banka ostvari, dok rezerve ne dostignu određeni iznos. Pored obaveznih rezervi

Banka može formirati i druge rezerve.26

Sredstva kojima upravlja IRB RS plasira u razvojne i investicione projekte na sljedeće načine:

- plasman sredstava po kreditnim linijama vrši se posredstvom mreže poslovnica

poslovnih banaka i mikrokreditnih organizacija sa kojima ima potpisan ugovor o

poslovno-tehničkoj saradnji;

- plasman sredstava iz međunarodnih izvora vrši se prema pravilima međunarodnih

finansijskih institucija;

- kupovina HOV vrši se posredstvom berze.

3.6. Fondovi kojima upravlja IRBRS

IRBRS upravlja imovinom Republike Srpske raspoređenom u šest fondova:27

- Fond za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske (skraćeno: FRZRS)

- Fond za razvoj istočnog dijela Republike Srpske (skraćeno: FRIRS)

- Fond stanovanja Republike Srpske (skraćeno: FSRS)

- Akcijski fond Republike Srpske (skraćeno: AFRS)

- Fond za restituciju Republike Srpske (skraćeno: FRRS)

- Fond za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu Republike Srpske

(skraćeno: FUNPRS)

3.6.1. Fond za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske

Fond za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske a.d. Banja Luka (FRZRS) formiran je

Odlukom Vlade Republike Srpske radi provođenja razvojnih projekata koje je finansirala

Svjetska banka, Vlada Republike Srpske i druge međunarodne i domaće oraganizacije i

institucije.

Cilj osnivanja Fonda za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske je podrška razvojnim

projektima u vezi sa: 28

- povećanjem zaposlenosti i podrškom funkcionisanju tržišta rada u Republici Srpskoj,

26 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/Statut_IRBRS__11.07.2013.pdf (pristupljeno: 17.02.2015) 27 http://bs.wikipedia.org/wiki/Investiciono-razvojna_banka_Republike_Srpske (pristupljeno: 17.02.2015) 28 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=41 (pristupljeno: 17.02.2015)

26

- izgradnjom infrastrukturnih objekata,

- izvozno orijentisanom proizvodnjom,

- unapređenjem korporativnog upravljanja i tržišta kapitala,

- mikro, malim i srednjim preduzetništvom,

- zaštitom životne sredine,

- ravnomjernim regionalnim razvojem,

- unapređenjem poljoprivredne proizvodnje,

- međunarodnom promocijom investicionih mogućnosti Republike Srpske,

- unapređenjem funkcionisanja organa lokalne samouprave i službi.

Sredstva Fonda obrazuju se iz kredita Svjetske banke, drugih domaćih i međunarodnih

institucija i organizacija, domaćih i inostranih donacija, emisija hartija od vrijednosti, budžeta

Republike Srpske i budžeta opština i drugih izvora finansiranja.

Fond je pravno lice, upisan je u sudski registar kao akcionarsko društvo sa sjedištem u Banjoj

Luci. Fondom upravlja Investiciono-razvojna banka Republike Srpske, koja plasira

raspoloživa sredstva Fonda u privredu Republike Srpske putem kredita IRB RS, kao i

putem ulaganja u hartije od vrijednosti.

3.6.2. Fond za razvoj istočnog dijela Republike Srpske

Fond za razvoj istočnog dijela Republike Srpske (FRIRS) osnovala je Vlada Republike

Srpske u skladu sa Zakonom o Fondu za razvoj istočnog dijela Republike Srpske.

Cilj osnivanja Fonda je podrška razvojnim projektima u istočnom dijelu Republike Srpske, a

u vezi sa:

- povećanjem zaposlenosti i podrškom funkcionisanju tržišta rada,

- podsticanjem proizvodnje i izvoza, turizma, osnivanja i razvoja malih i srednjih

preduzeća i preduzetništva,

- međunarodnom promocijom investicionih mogućnosti istočnog dijela Republike

Srpske,

- poboljšanjem postojećih i izgradnjom novih infrastrukturnih objekata,

- zaštitom životne sredine,

- ruralnim razvojem,

- podsticanjem školovanja deficitarnih kadrova, specijalizacija i drugih oblika

edukovanja, prekvalifikacija i dr.

27

Iz sredstava ostvarenih prodajom državnog kapitala, Republika Srpska obezbijedila je

bespovratna sredstva za obavljanje poslova Fonda u iznosu od 200 miliona KM.29 Osim toga,

dodatna sredstva za podršku razvojnim projektima obezbjeđuju se iz budžeta Republike

Srpske i budžeta opština, kredita domaćih i međunarodnih organizacija i institucija i drugih

izvora u skladu sa zakonom.

Sredstva Fonda za razvoj istočnog dijela Republike Srpske koriste se prema programu koji

donosi Vlada RS, a na prijedlog Investiciono-razvojne banke Republike Srpske, koja upravlja

sredstvima ovog Fonda. Trenutno, sredstva Fonda plasiraju se putem kredita IRBRS, kao i

putem ulaganja u hartije od vrijednosti. Fond ima status pravnog lica i upisan je u sudski

registar kao akcionarsko društvo sa sjedištem u Istočnom Novom Sarajevu.

3.6.3. Fond stanovanja Republike Srpske

Fond stanovanja Republike Srpske a.d. Banja Luka (FSRS) osnovan je 2000. godine, kao

nezavisna institucija koja se bavila prikupljanjem sredstava od privatizacije državnih stanova.

Proces privatizacije državnih stanova, otpočet 2001. godine, u najvećoj mjeri je završen do

kraja 2006. godine. U ovom periodu otkupljeno je oko 96% stanova u državnom vlasništvu.

Sredstva prikupljena otkupom stanova, Fond je plasirao u obliku stambenih kredita putem

komercijalnih banaka. Od 2006. godine, upravljanje Fondom povjereno je Investiciono-

razvojnoj banci Republike Srpske.

Sredstva Fonda obezbjeđuju se na sljedeće načine:30

- otkupom stanova u državnoj svojini,

- zakupninama za neotkupljene stanove u državnoj svojini,

- emisijom hartija od vrijednosti,

- kreditnim zaduženjima kod domaćih i međunarodnih institucija,

- iz ostvarene dobiti po osnovu poslovanja Fonda,

- drugih izvora u skladu sa zakonom.

Sredstva Fonda koriste se za davanje stambenih kredita, ulaganje u investicione fondove koji

se bave plasiranjem sredstava u izgradnju stambeno-poslovnog prostora, davanje kredita za

investiciono održavanje stambenih objekata i investiciono održavanje neotkupljenih državnih

stanova. Fond ima svojstvo pravnog lica, upisan je u sudski registar kao akcionarsko društvo

sa sjedištem u Banjoj Luci.

29 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/52%2007.pdf (pristupljeno:17.02.2015) 30 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/28_13_Zakon_o_Fondu_stanovanja_RS.pdf (pristupljeno

17.02.2015)

28

3.6.4. Akcijski Fond Republike Srpske

Akcijski fond Republike Srpske a.d. Banja Luka (AFRS) formirala je Vlada Republike

Srpske. Fond posluje u skladu sa Zakonom o Akcijskom fondu Republike Srpske. Koncepcija

upravljanja Akcijskim fondom podrazumijeva upravljanje portfoliom hartija od vrijednosti u

cilju očuvanja realne vrijednosti kapitala i unapređenja nivoa efikasnosti rada finansijskih

institucija. Vrijednost portfelja se utvrđuje u skladu sa Uredbom o metodologiji za utvrđivanje

neto vrijednosti imovine Akcijskog fonda i Fonda za restituciju Republike Srpske.31

Sredstva Fonda mogu se ulagati u:32

- hartije od vrijednosti Bosne i Hercegovine, Republike Srpske, Fonda za razvoj i

zapošljavanje Republike Srpske, Fonda stanovanja Republike Srpske, jedinica lokalne

samouprave u Republici Srpskoj;

- korporativne obveznice emitenata iz Republike Srpske, pod uslovom da udio Fonda u

ukupnoj emisiji ne prelazi 50%;

- akcije emitenata iz Republike Srpske, pod uslovom da takvim ulaganjem Fond ne stiče

više od 50% akcija sa pravom glasa;

- akcije preduzeća iz Republike Srpske u postupku restrukturisanja ako se na taj način

obezbjeđuje rješavanje povezanih socijalnih i dugih problema.

Fond ima svojstvo pravnog lica, upisan je u sudski registar kao akcionarsko društvo sa

sjedištem u Banjoj Luci, a Fondom upravlja Investiciono-razvojna banka Republike Srpske.

3.6.5. Fond za restituciju Republike Srpske

Fond za restituciju Republike Srpske a.d. Banja Luka (FRRS) posluje u skladu sa Zakonom

o Fondu za restituciju Republike Srpske. Prema Zakonu o privatizaciji državnog kapitala u

preduzećima iz 1998. godine, država je preuzela obavezu formiranja Fonda radi obezbjeđenja

nadoknade svim onima koji imaju pravo na restituciju imovine koja im je oduzeta u periodu

od 1946. do 1958. godine.

U cilju obezbjeđenja sredstava za obeštećenje pomenutih kategorija, u zakonsku regulativu o

procesu privatizacije ugrađena je odredba da se 5% akcija državnog kapitala svakog

preduzeća prilikom postupka privatizacije prenosi na Fond za restituciju. U skladu s tim, u

toku sprovođenja privatizacije u Republici Srpskoj, u Fond je izdvajano 5% akcijskog kapitala

preduzeća ili pripadajući dio novca ostvaren prodajom državnog kapitala preduzeća u kojima

je vrijednost ovog kapitala manja od 300.000 KM.33

31 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=43 (Pristupljeno: 17.02.2015) 32 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/28_13_Zakon_o_Akcijskom_fondu_RS.pdf (pristupljeno:

17.02.2015) 33 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=44 (Pristupljeno: 17.02.2015)

29

Sredstva Fonda se mogu ulagati: 34

- u hartije od vrijednosti Bosne i Hercegovine, Republike Srpske

- obveznice jedinica lokalne samouprave u Republici Srpskoj

- korporativne obveznice emitenta iz Republike Srpske, tako da udio Fonda ne prelazi

više od 25% ukupne emisije

- akcije emitenta iz Republike Srpske, pod uslovom da takvim ulaganjem Fond ne stiče

više od 25% akcija sa pravom glasa

Fond je pravno lice i upisan je u sudski registar kao akcionarsko društvo sa sjedištem u

Banjoj Luci. Fondom upravlja Investiciono-razvojna banka Republike Srpske.

3.6.6. Fond za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu Republike

Srpske

Fond za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu Republike Srpske a.d.

Banja Luka (FUNPRS) osnovan je sa ciljem stvaranja realnih pretpostavki za upravljanje

nekretninama i potraživanjima iz pasivnog podbilansa. Prioritetni zadatak je kreiranje

sveobuhvatne i ažurne baze podataka koja bi obuhvatala ovu imovinu. 35

Osnovni kapital Fonda iznosi 469.367KM i obezbjeđuje ga Republika Srpska.36 Osnovni

kapital Fonda čine:

- procijenjene vrijednosti imovine iskazane u pasivnom podbilansu banaka Republike

Srpske u skladu sa Zakonom o početnom bilansu stanja u postupku privatizacije

državnog kapitala u bankama i

- procijenjene vrijednosti imovine isakazane u pasivnom podbilansu preduzeća u skladu

sa Zakonom o početnom bilansu stanja u postupku privatizacije državnog kapitala u

preduzećima.

Dodatna sredstva Fond obezbjeđuje prodajom nepokretnosti, naplatom potraživanja iz

portfelja Fonda i naplatom zakupnine za nepokretnosti kojima upravlja.

Fond je pravno lice, upisan je u sudski registar kao akcionarsko društvo sa sjedištem u Banjoj

Luci, a Fondom upravlja Investiciono-razvojna banka Republike Srpske.

34 http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/56%2006%20a.pdf (Pristupljeno: 17.02.2015´) 35 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=45 (Pristupljeno: 17.02.2015.) 36

http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/28_13_Zakon_o_Fondu_za_upravljanje_nekretninama_i_potrazivanj

ima_u_vlasnistvu_RS.pdf (Pristupljeno: 18.02.2015)

30

3.7. Kreditne linije IRBRS

U skladu sa svojim strateškim ciljevima, IRBRS pruža finansijsku podršku razvojnim

projektima u RS, kroz različite kreditne linije. IRBRS plasira sredstva kroz kreditne linije: 37

1. Krediti za početne poslovne aktivnosti (start-up)

2. Krediti za mikrobiznis u poljoprivredi

3. Krediti za poljoprivredu

4. Krediti za poduzetnike i preduzeća

5. Stambeni krediti

6. Krediti za mala i srednja preduzeća iz projekta EAF (Svjetska banka)

7. Zajmovi za zapošljavanje demobilisanih boraca

8. Zajmovi za poljoprivredu i industriju prerade poljoprivrednih proizvoda

9. Zajmovi za pravna lica koja odredi Vlada RS

Krediti za početne poslovne aktivnosti služe za finansiranje nabavke osnovnih i obrtnih

sredstava. Korisnici ovog kredita su poduzetnici i pravna lica koja obavljaju registrovanu

djelatnost ne duže od pet godina od dana podnošenja zahtjeva za kredit.

Uslovi:

- Iznos kredita od 5.000 do 50.000KM

- Period otplate do 7 godina

- Grace period od 12 mjeseci

Krediti za mikrobiznis u poljoprivredi su namjenjeni za nabavku osnovnih i obrtnih

sredstava. Korisnici ovog kredita su lica koja su upisana u Registar poljoprivrednih

gazdinstava kod APIF-a i liva koja su upisana u Registar poljoprivrednih gazdinstava na

području Distrikta Brčko.

Uslovi:

- Iznos od 5.000 do 50.000KM


- Grace period do 36 mjeseci

Krediti za poljoprivredu su namjenjeni nabavci osnovnih i obrtnih sredstava. Korisnici su

pravna lica i poduzetnici koji se bave proizvodnjom i preradom u poljoprivredi i ribarstvu i

registrovni su na području opština i gradova koji su definisiani Zakonom o Fondu za razvoj

istočnog dijela Republike Srpske.38

37 http://bs.wikipedia.org/wiki/Investiciono-razvojna_banka_Republike_Srpske; (pristupljeno: 18.02.2015) 38 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=53 (pristupljeno 19.02.2015.)

31

Uslovi:

- Iznos za pravna lica od 30.000 do 50.000KM (za nabavku osnovnih i obrtnih sredstava

pri čemu je minimalno učešće osnovnih sredstava 30%)

- Iznos za pravna lica od 10.000 do 3.500.000 KM (samo za obrtna sredstva)

- Iznos za poduzetnike od 5.000 do 500.000 KM (za nabavku osnovnih i obrtnih

sredstava, pri čemu je minimalno učešće osnovnih sredstava 30%)

- Iznos za poduzetnike od 5.000 do 200.000 KM (samo za obrtna sredstva)

- Period otplate do 10 godina (samo osnovna sredstva ili kombinacija osnovnih i obrtnih

sredstava), do 5 godina (samo obrtna sredstva) i do 1 godine (za prerađivače domaćih

poljoprivrednih proizvoda)

- Grace period do 36 mjeseci (samo osnovna sredstva ili kombinacija osnovnih i obrtnih

sredstava), do 12 mjeseci (samo obrtna sredstva) i do 12 mjeseci (za prerađivače

domaćih poljoprivrednih proizvoda)

Krediti za poduzetnike i preduzeća služe za nabavku osnovnih i obrtnih sredstava. Korisnici

su poduzetnici i pravna lica koja obavljaju registrovanu djelatnost u cilju sticanja dobiti,

uključujući i novoosnovana pravna lica, registrovani na području opština i gradova koji su

definisani Zakonom o Fondu za razvoj istočnog dijela Republike Srpske.

Uslovi:

- Iznos za pravna lica od 30.000 do 5.000.000 KM (nabavka osnovnih i obrtnih

sredstava, pri čemu je minimalno učešće osnovnih sredstava 30%)

- Iznos za pravna lica od 10.000 do 3.500.000 KM (samo obrtna sredstva)

- Iznos od 50.000 do 3.000.000 KM (za pripremu izvoza)

- Iznos za poduzetnike od 5.000 do 500.000 KM (nabavka osnovnih i obrtnih sredstava,

pri čemu je minimalno učešće osnovnih sredstava 30%)

- Iznos za poduzetnike od 5.000 do 200.000 KM (samo obrtna sredstva)

- Period otplate do 10 godina (samo osnovna ili kombinacija osnovnih i obrtnih

sredstava), do 5 godina (samo obrtna sredstva), do 3 godine (za pripremu izvoza), do 1

godine (za prerađivače domaćih poljoprivrednih proizvoda)

- Grace period do 24 mjeseca (samo osnovna ili kombinacija osnovnih i obrtnih

sredstava), do 12 mjeseci (samo obrtna sredstva), do 12 mjeseci (za pripremu izvoza),

do 12 mjeseci (za prerađivače domaćih poljoprivrednih proizvoda)39

Stambeni krediti su namjenjeni kupovini, izgradnji, rekontstrukciji ili proširenju stambenih

jedinica. Korisnici kredita se dijele u 3 grupe. Prvu grupu predstavljaju beneficirani korisnici

(članovi porodica poginulih i nestalih boraca, ratni vojni invalici od I do IV kategorije, civilne

žrtve rata od I do IV grupe, samohrani roditelji sa četvoro i više djece, porodice sa četvoro i

više djece, korisnici koji rješavaju stambeno pitanje na području nerazvijene ili izrazito

nerazvijene opštine), zatim Grupa I (mladi bračni parovi do navršenih 35 godina starosti

(oboje), VII stepen stručne spreme (oboje), samohrani roditelji sa troje djece, porodice sa troje

39 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=54 (pristupljeno 19.02.2015.)

32

djece) i Grupa II (mladi bračni parovi do navršenih 35 godina starosti (oboje), samohrani

roditelji sa jednim i dvoje djece, porodice sa dvoje djece).40

Uslovi:

- Iznos od 5.000 do 50.000 KM (za rekonstrukciju i proširenje stambene jedinice)

- Iznos od 10.000 do 100.000 KM (za kupovinu i izgradnju prve stambene jedinice u

vlasništvu)


- Nema grace perioda

Krediti za mala i srednja preduzeća iz projekta EAF (Svjetska banka) služe za finansiranje

obrtnog kapitala ili finansiranje investicija s ciljem poboljšanja ili povećanja kapaciteta

proizvodnje i/ili profitabilnosti, za popravak i modernizaciju i/ili povećanje obrtnog kapitala.

Prihvatljivi troškovi za finansiranje obrtnog kapitala uključuju: sirovine, električnu energiju,

prevoz i troškove sličnih usluga, troškove goriva i popravka objekata i opreme. Prihvatljivi

troškovi za finansiranje investicija obuhvataju: opremu i sirovine, sanaciju objekata,

proširenje kapaciteta i izgradnju novih kapaciteta. Pod izradnjom se podrazumijevaju radovi

koje vrši treća strana, potrebnih za proširenje postojećih i izgradnju novih kapaciteta koji su

integralni dio proizvodnog procesa. Međutim, postavljeno je ograničenje od 5 miliona EUR u

toku godine za kredite sa ovom namjenom. Korisnici ovih kredita su kvalifikovana i kreditno

sposobna mala i srednja preduzeća i poduzetnici koji ispunjavaju sljedeće uslove:41

- Zapošljavaju manje od 250 radnika;

- Imaju godišnji promet koji ne prelazi iznos u KM ekvivalentan 50 miliona EUR i/ili

bilans stanja sa aktivom manjom od iznosa u KM koji je ekvivalentan 43 miliona

EUR;

- Posjeduju prethodno poslovno iskustvo u djelatnosti koja će se finansirati;

- Registrovani u sudu ili opštini;

- Propisno licencirani, sa poreskim brojem određenim od strane poreskih vlasti;

- U privatnom vlasništvu, sa više od 50% privatnog kapitala;

- Posjeduju organizaciju, menadžment, osoblje i finansijske i druge resurse neophodne

za efikasno obavljanje svojih poslova, uključujući sprovođenje potprojekta;

- Kreditno sposobni i imaju sigurno finansijsko stanje.

Uslovi kredita:

- Iznos maksimalno 2.500.000 EUR (u protivvrijednosti u KM), uključujući i povezana

lica i osnovni EAF projekat

- Period otplate maksimalno 10 godina

- Grace period se određuje u skladu sa potrebama korisnika kredita

40 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=55 (pristupljeno 19.02.2015) 41 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=550 (pristupljeno 19.02.2015)

33

Zajmovi za zapošljavanje demobilisanih boraca služe za nabavku osnovnih i obrtnih

sredstava (za nezaposlene demobilisane borce) kao i za dodatno zapošljavanje demobilisanih

boraca (za privredne subjekte čiji je osnivač Boračka organizacija RS). Korisnike

predstavljaju nezaposleni demobilisani borci, i privredni subjekti čiji je većinski osnivač

BORS ili demobilisani borac VRS.42

Uslovi:

- Iznos od 3.000 do 20.000 KM (za nezaposlene demobilisane borce)

- Iznos od 10.000 do 300.000 KM (za privredne subjekte čiji je osnivač BORS)

- Period otplate 10 godina

- Grace period do 36 mjeseci za nezaposlene demobilisane borce i do 12 mjeseci za

privredne subjekte

Zajmovi za poljoprivredu i industriju prerade poljoprivrednih proizvoda namjenjeni su za

nabavku osnvnih i obrtnih sredstava i plaćanje dospjelih obaveza (poreskih i obaveza prema

dobavljačima). Korisnici ovih kredita su pravna lica i poduzetnici koji se bave proizvodnjom

u poljoprivredi, ribarstvu, kao i otkupom i preradom domaćih poljoprivrednih proizvoda i

nalaze se na listi koju je utvrdilo Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS.43

Uslovi:

- Iznos od 50.000 do 5.000.000 KM za osnovna (min 30%) i/ili obrtna sredstva i

plaćanje dospjelih obaveza

- Iznos od 50.000 do 2.000.000 KM za obrtna sredstva za primarnu proizvodnju i za

nabavku poljoprivrednih proizvoda domaćih poljoprivrednih proizvođača.

- Period otplate do 10 godina (samo osnovna sredstva ili kombinacija osnovna/obrtna

sredstva i plaćanje dospjelih obaveza), do 3 godine (samo obrtna sredstva, za

primarnu proizvodnju), do 1 godine (samo obrtna sredstva, za otkup poljoprivrednih

proizvoda domaćih poljoprivrednih proizvođača)

- Grace period do 36 mjeseci (samo osnovna sredstva, kombinacija osnovih i obrtnih

sredstava, samo obrtna sredstva za primarnu proizvodnju), do 12 mjeseci (samo obrtna

sredstva za otkup poljoprivrednih proizvoda domaćih poljoprivrednih proizvođača)

Zajmovi za pravna lica koja odredi Vlada RS namjenjeni su za nabavku osnovnih i obrtnih

sredstava i za plaćanje dospjelih obaveza (poreskih i obaveza prema dobavljačima). Korisnici

ovih kredita su pravna lica koje odredi Vlada Republike Srpske posebnom odlukom.44

Uslovi:

- Iznos kredita je u skladu sa posebnom odlukom Vlade Republike Srpske

42 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=481 (pristupljeno 19.02.2015) 43 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=592 (pristupljeno 19.02.2015) 44 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/?id=597 (pristupljeno 19.02.2015)

34

- Period otplate je do 10 godina (samo osnovna sredstva ili kombinacija osvnih i obrtnih

sredstava i plaćanje dospjelih obaveza), i do 5 godina (samo obrtna sredstva)

- Grace period je do 24 mjeseca (samo osnovna sredstva ili kombinacija osnovnih i

obrtnih sredstava i plaćanje dospjelih obaveza), do 12 mjeseci (samo obrtna sredstva)

3.8. Podrška emisijama hartija od vrijednosti

Pored kreditiranja, IRBRS pruža finansijsku podršku razvojnim projektima i putem ulaganja u

dionice i obveznice emitenata iz Republike Srpske. Na taj način podstiču se pravni subjekti da

sredstva za finansiranje svojih projekata pribavljaju putem emisije vrijednosnih papira,

umjesto putem kreditnog zaduživanja. Pored prednosti za emitente, na ovaj način stimuliše se

i razvoj tržišta kapitala u Republici Srpskoj jer se povećava broj i kvalitet HOV u koje

investitori mogu da ulažu. Na primarnom tržištu, IRBRS kupuje HOV iz emisija javnom i

privatnom ponudom, izuzev ako se time stiče obaveza preuzimanja. Također, IRBRS učestvuje

u kupovini dionica iz drugih i narednih emisija.

IRBRS u ovom slučaju nastupa kao institucionalni investitor, koji ulaže sredstva u kupovinu

akcija i obveznica sljedećih emitenata:45

- privredni subjekti,

- jedinice lokalne samouprave,

- Republika Srpska.

Kupovina HOV iz emisija vrši se iz sredstava četiri fonda kojima upravlja IRBRS:

1) Akcijski fond Republike Srpske,

2) Fond za restituciju Republike Srpske,

3) Fond za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske,

4) Fond za razvoj istočnog dijela Republike Srpske.

Prije odluke o kupovini HOV nekog emitenta, sprovodi se detaljna analiza kreditnog rejtinga

emitenta, kao i kvaliteta HOV te vrši procjena visine prinosa i sigurnosti povrata ulaganja.

Pored toga, uzima se u obzir i usklađenost ulaganja sa strateškim i prioritetnim ciljevima

IRBRS.

Na primarnom tržištu, IRBRS kupuje HOV iz emisija javnom i privatnom ponudom, izuzev

ako se time stiče obaveza preuzimanja. Takođe, IRBRS učestvuje u osnivanju preduzeća,

ukoliko se radi o sukcesivnom načinu osnivanja. Od značaja je pomenuti ulaganje u

municipalne obveznice, kojima se finansiraju projekti od javnog značaja. Lokalne zajednice

time obezbjeđuju sredstva po uslovima (iznosi, kamatna stopa, dinamika otlate) koje sami

kreiraju i imaju nezavisnost od finansijskih posrednika (poslovnih banaka). Do sada, IRBRS

45 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/index.php?lang=srpski&id=79&tr=lat (pristupljeno: 21.02.2015)

35

je podržala sve emisije municipalnih obveznica, kao novih finansijskih instrumenata na tržištu

kapitala, čime je data podrška formiranju ovog tržišnog segmenta u Republici Srpskoj.

Takođe, IRBRS učestvuje u kupovini akcija iz drugih i narednih emisija pravnih subjekata.

Od dosadašnjih projekata značajno je izdvojiti emisije akcija Olimpijskog centra Jahorina i

Banje Vrućice Teslić.

3.9. Privatizacija

Privatizacija u BiH je sveobuhvatan proces, koji pruža niz mogućnosti za domaće i strane

fizičke i pravne osobe, da sudjeluju u kupovini državnog kapitala, uključujući preduzeća,

banke i nekretnine sa postojećim stanarskim pravom. Strateška preduzećа koja su odabrana za

prodaju putem tendera, nude brojne mogućnosti privatizacije u cijeloj BiH. Prema Ustavu,

entiteti su odgovorni za strukturalne reforme, iako, na primjer na državnom nivou zakon se

bavi nediskriminacijom i transparentnošću procesa privatizacije u cijeloj državi, a u FBiH

značajan nositelj privatizacije preduzeća su kantoni. Investiciono Razvojna Banka Republike

Srpske je ovlaštena za prodaju državnog kapitala u preduzećima, kao i za restruktuiranje

preduzeća sa većinskim državnim kapitalom koja su predmet privatizacije.46

Privatizaciju državnog kapitala IRBRS sprovodi primjenom više metoda:

- prodaja akcija na berzi,

- tender,

- prihvatanje javne ponude za preuzimanje,

- prodaja zaposlenima u preduzeću (tzv. ESOP metoda),

- kombinacija prethodnih metoda.

Zakonom o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima i njegovim izmjenama data je

mogućnost preostalim neprivatizovanim preduzećima u Republici Srpskoj da izvrše

finansijsko restrukturiranje duga. Ovo je proisteklo iz potrebe finansijskog rasterećenja

preduzeća i konsolidacije njihovog poslovanja, a u cilju uspješne privatizacije.47

Finansijsko restrukturiranje duga preduzeća vrši se konverzijom duga u akcije preduzeća. Dug

se odnosi na ukupan dug preduzeća (glavnicu i kamatu), nastao po osnovu poreza i obaveza

prema budžetu RS, kao i kredita i ostalih dugovanja prema Republičkoj direkciji za robne

rezerve Republike Srpske.

Inicijativu za finansijsko restrukturiranje pokreće preduzeće, uz saglasnost nadležnog organa

upravljanja u preduzeću, te priprema Program finansijskog restrukturiranja. IRBRS daje

mišljenje o prihvatljivosti restrukturiranja i dostavlja ga Vladi Republike Srpske radi

donošenja konačne odluke.

46 http://www.fipa.gov.ba/investiranje/privatizacija/default.aspx?id=47&langTag=bs-BA (pristupljeno:

21.02.2015) 47 http://www.irbrs.org/azuro3/a3/index.php?lang=srpski&id=49&tr=lat (pristupljeno: 21.02.2015)

http://www.irbrs.net/PrivatizacijaRezultatiDB.aspx?tab=2&lang=cir

http://www.irbrs.org/azuro3/a3/prikaz_dokumenta.php?id=273

36

3.10. Korporativno upravljanje

Razvoj korporativnog upravljanja u Republici Srpskoj je stalan, kontinuiran proces.48

Aktivnosti korporativnog upravljanja koje sprovodi IRBRS imaju za cilj zaštitu interesa

fondova Republike Srpske u društvima kapitala u kojima imaju vlasnički udio. To

podrazumijeva aktivno učešće predstavnika fondova u radu skupština akcionara društava

kapitala, kao i monitoring poslovnih aktivnosti društava kapitala i obezbjeđenje

transparentnosti u njihovom radu. Poseban akcenat stavlja se na zaštitu interesa malih

akcionara i potenciranje njihovog aktivnog učešća u radu skupština akcionara.

Pored navedenog, IRBRS pruža stručnu pomoć, edukuje zaposlene, te ukazuje na

nepravilnosti kojima se krše pozitivni zakonski propisi, sa ciljem da smanji neupućenost

nadležnih organa u društvima kapitala u vezi zakonskih normi koje se tiču akcionarskih

društava i korporativnog upravljanja.

Aktivnosti IRBRS u domenu korporativnog upravljanja odnose se na društva kapitala čije

akcije se nalaze u portfoliima Akcijskog fonda Republike Srpske i Fonda za restituciju

Republike Srpske.49

Korporativno upravljanje vrši se posredstvom ovlaštenih predstavnika u društvima kapitala,

koje imenuje Vlada RS. Svim imenovanim predstavnicima, IRBRS redovno šalje preporuke

za glasanje na sjednicama skupština akcionara, čime se osigurava zaštita interesa Republike

Srpske u pomenutim društvima kapitala.

Nakon održane skupštine akcionara, predstavnici su dužni da dostave izvještaj o postupanju,

kojim obavještavaju IRBRS da li su glasali u skladu sa dostavljenim preporukama, odnosno

navode razloge zbog kojih su eventualno odstupili od preporuka IRBRS.

3.11. Upravljanje nekretninama i potraživanjima

Aktivnosti IRBRS u domenu upravljanja nekretninama i potraživanjima vezane su za

upravljanje portfoliom Fonda za upravljanje nekretninama i potraživanjima u vlasništvu

Republike Srpske. Ove aktivnosti podrazumijevaju:

- prodaju nekretnina iz portfolia Fonda,

- naplatu potraživanja iz portfolia Fonda i

- naplatu zakupnine za nekretnine iz portfolia Fonda.

S obzirom da portfolio Fonda čine potraživanja i nekretnine iskazane u pasivnom podbilansu,

aktivnosti IRBRS na ovom planu u potpunosti su uslovljene primjenom Sporazuma o

pitanjima sukcesije, koji su potpisale sve države - republike bivše SFRJ.

48 Zbornik radova i izlaganja na šestom godišnjem seminaru u Dubrovniku 07. i 08.12.2006., Korporativno

upravljanje i tržište kapitala u BiH 49 http://bs.wikipedia.org/wiki/Investiciono-razvojna_banka_Republike_Srpske (pristupljeno 22.02.2015.)

37

Za potpunu primjenu propisa kojim je uređen rad i djelatnost Fonda neophodno je i ispunjenje

uslova propisanih Sporazumom o pitanjima sukcesije, kao i potpisivanje bilateralnih

sporazuma između Bosne i Hercegovine i svake od država potpisnica. Iz tog razloga, IRBRS

još uvijek nije u mogućnosti da počne aktivno da upravlja nekretninama i potraživanjima u

vlasništvu Republike Srpske, do ispunjavanja prethodno pomenutih uslova.

3.12. Primjer saradnje IRBRS i preduzeća

Realizovana saradnja

U 2014. godini, Vlada Republike Srpske donijela je odluku o davanju saglasnosti na odluku

Upravnog odbora Bolnice Istočno Sarajevo kojom se ovoj zdravstvenoj ustanovi odobrava

pravo na zaduženje od 2 miliona KM sa namjenom ulaganja u obrtna sredstva, kao i na ostale

uslove zaduženja koji su u njoj navedeni.

Bolnici Istočno Sarajevo odobrava se pravo na zaduženje po osnovu kreditne linije: zajmovi

za pravna lica koja odredi Vlada Republike Srpske, iz sredstava Fonda za razvoj i

zapošljavanje Srpske, kojim upravlja Investiciono-razvojna banka Srpske, u skladu sa

pravilima plasmana po kreditnim linijama i zajmovima, navodi se u obrazloženju ove

odluke.50

Buduća saradnja

Javno preduzeće "Putevi Republike Srpske" traže od Investiciono-razvojne banke Republike

Srpske kredit od 12,5 miliona KM za investiciju i sanaciju putne infrastrukture uništene u

poplavama. Kredit koji JP "Putevi Republike Srpske" traže je kredit bez finansijskog

posrednika i to iz posebne kreditne linije "Zajmovi za pravna lica koja odredi Vlada RS", sa

rokom otplate od 10 godina. Za cjelokupan projekat je potrebno 150 miliona KM tako da je

ovo samo dio potrebnih sredstava dok će ostala sredstva dobiti od Svjetske banke (15 miliona

KM) i od drugih kreditora i donatora.51

50 http://www.poslovnojutro.ba/details&id=69966 (pristupljeno: 23.02.2015.) 51 http://www.ekapija.com/website/bih/page/1069127/Putevi-RS-tra%C5%BEe-od-IRB-a-kredit-od-12-5-mil-

KM

38

ZAKLJUČAK

Finansijske institucije, kako je navedeno u radu, imaju veliki značaj za razvoj i funkcionisanje

finansijskih tržišta. Zahvaljujući njima vrši se protok novca od novčano suficitarnih ka

novčano deficitarnim ekonomskim jedinicama. Većina finansijskih institucija su čisto

posredničke institucije koje povezuju učesnike na finansijskim tržištima ostvarujući zaradu na

osnovu razlike u cijeni po kojoj angažuju sredstva i po kojoj ih plasiraju. Najvažnija

finansijska institucija od svih je Centralna banka koja se naziva još i banka svih banaka. U

ovom radu ipak veću pažnju pridajemo razvojnim bankama kao drugim državnim

finansijskim institucijama. Sama činjenica da nema zemlje na svijetu koja nije orijentisana na

razvoj ukazuje na značaj postojanja ovakvih institucija. Razvojne banke su finansijske

institucije koje finansiraju projekte koji su važni za nacionalnu privredu i razvoj kao i projekte

za koje nije zainteresovan privatni sektor bilo zbog visokih troškova ulaganja, niske zarade ili

za njih previsokog rizika investicije.

Neke države svijeta nemaju razvojne banke, dok u našoj državi imamo dvije, Razvojnu banku

Federacije Bosne i Hercegovine i Investiciono-razvojnu banku Republike Srpske. I jedna i

druga banka imaju iste ciljeve, pomoć razvoju privrede. Razvojna banka FBiH osnovana je sa

ciljem implementacije stimulativne ekonomske politike Vlade FBiH kroz realiziranje

posebnih projekata bitnih za Bosnu i Hercegovinu, odnosno za ekonomski razvoj, naročito u

oblastima u kojima komercijalne banke nemaju interesa kao što su projekti u oblasti

infrastrukture, vodosnabdijevanja, zaštite životne sredine, zdravstvene zaštite i tako dalje.

Investiciono-razvojna banka RS osnovana je sa namjerom da postane glavni stub podrške

razvoju i investicijama u privredi Republike Srpske, kroz finansiranje projekata razvojnog

karaktera, sprovođenje projekata privatizacije, te efikasno upravljanje državnom imovinom u

šest javnih fondova Republike Srpske. IRBRS pruža finansijsku podršku razvojnim

projektima u RS kroz različite kreditne linije, emisiju hartija od vrijednosti, kroz

međunarodne projekte, te pružanje tehničke pomoći jedinicama lokalne samouprave.

Osnovnom komparacijom ove dvije banke možemo primjetiti da je upravljačka struktura ovih

banaka u BiH identična. I u RB FBiH i u IRB RS funkciju skupštine čini vlada. Troslojna

upravljačka struktura razvojnih banaka gotovo u potpunosti isključuje zakonodavnu vlast, te

daje velika ovlaštenja Upravi i Nadzornom odboru, dok je jedini kontrolni mehanizam koji

ima zakonodavna vlast sveden na podnošenje godišnjeg izvještaja. Funkcija nadzornih odbora

razvojnih banaka u BiH je identična. U oba slučaja nadzorni odbor ima sedam članova koji ne

mogu biti politički aktivni, i ne mogu biti dio izvršne vlasti. Investiciono-razvojna banka je

osnovana sa kapitalom od 5.000.000 KM, dok je Razvojna banka FBiH preuzela sredstva

Investicijske banke FBiH koju je naslijedila. Do podataka o finansiranju i plasiranju i jedne i

druge banke je jako teško doći, što ukazuje na problem transparentnosti poslovanja. Na

primjeru dioničkog društva „Igman“ koje je zahvaljujući kreditnim sredstvima RBBiH

povećalo proizvodnju i izvoz možemo vidjeti značaj razvojnih banaka i potrebu za njihovom

što većom upotrebom u budućnosti.

39

LITERATURA

Knjige:

1. Fabozzi, F., Modigliani, F., Jones, F.; Foundations of Financial Markets and

Institutions – 4th ed., Pearson education, Boston, 2010.

2. Kešetović I., Finansije monetarne i javne, CPA-Tojšići, Tuzla, 2009.

3. Omerhodžić S., Finansijska tržišta i institucije, d.o.o. Harfograf Tuzla, Tuzla, 2008.

4. Zbornik radova i izlaganja, Korporativno upravljanje i tržište kapitala u BiH,

Dubrovnik, 2006.

Izvori sa interneta:

1. http://www.ubs-asb.com/Portals/0/Casopis/2010/7_8/B07-08-2010-Gacesa.pdf

(pristupljeno: 22.03.2015.)

2. http://fmrpo.gov.ba/www/uploaded/FMRPO/Razvoj%20malog%20i%20srednjeg%20

poduzetni%C5%A1tva%20u%20FBIH.pdf (pristupljeno: 13.01.2015.)

3. http://rbfbih.ba/bih/index.php (pristupljeno: 24.1.2015.)

4. http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Zakon%20o%20Razvojnoj%20banci%20FBiH.pdf

(pristupljeno 14.02.2015)

5. http://www.cpu.org.ba/media/8087/CPU-Policy-Paper-Razvojna-banka.pdf


6. http://www.nbs.rs/internet/latinica/55/55_6/ (pristupljeno: 16.02.2015)

7. http://www.rbfbih.ba/userfiles/file/Uredba%20o%20kriterijima%20i%20nacinu%20

vodjenja%20nadzora%20nad%20poslovanjem%20RB%20FBiH.pdf


8. http://www.capital.ba/niksic-i-osmic-posjetili-preduzece-igman/


9. http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/Statut_IRBRS__11.07.2013.pdf


10. http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/56%2006.pdf (pristupljeno: 17.02.2015)

11. http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/28_13_Zakon_o_Fondu_stanovanja_RS.pd

f (pristupljeno: 17.02.2015)

12. http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/28_13_Zakon_o_Akcijskom_fondu_RS.pd

f (pristupljeno: 17.02.2015)

13. http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/56%2006%20a.pdf


14. http://www.irbrs.org/azuro3/azuro/uploads/28_13_Zakon_o_Fondu_za_upravljanje_n

ekretninama_i_potrazivanjima_u_vlasnistvu_RS.pdf (pristupljeno: 18.02.2015)

15. http://bs.wikipedia.org/wiki/Investiciono-razvojna_banka_Republike_Srpske;


16. http://www.fipa.gov.ba/investiranje/privatizacija/default.aspx?id=47&langTag=bs-BA


17. http://www.irbrs.org/azuro3/a3/index.php?lang=srpski&id=49&tr=lat


40

18. http://www.poslovnojutro.ba/details&id=69966 (pristupljeno: 23.02.2015.)

19. http://www.ekapija.com/website/bih/page/1069127/Putevi-RS-tra%C5%BEe-od-

IRB-a-kredit-od-12-5-mil-KM (pristupljeno: 23.02.2015)

41

POPIS SLIKA

Slika br. 1. Organizaciona shema Razvojne banke FBiH ....................................................... 11

Slika br. 2.: Organizaciona shema Investiciono-razvojne banke Republike Srpske ............... 23

Slika br 3. Sistem odlučivanja IRBRS .................................................................................... 24

Documents

Diplomski Rad 1